Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


DX  LlBRARY 


r«ft  CaUrction. 
ri(iu»»inI893. 


^^(nje   i2>(^otf/k 


f 


\ 


V 


[ 


PATROLOGIiE 

CURSUS  COMPLETUS 

SITB 

BIBLIOTHBCA  DNIVBRSALIS,  INTEGRA,  UNIFOKMIS,  COMMOOA,  OECONOMICA, 

OMNIUM  SS.  PATRUM,  DOGTORUM  SGRIPTORUMQUE  EGGLESIASTIGORUU 

QUI 

AB  yEVO  APOSTOLICO  AD  INNOCENTII  HI  TEMPOI\A 

rLOEUERDNT; 

RECUSIO  CHR0N0L06ICA 

OMNIUM  W/E  EXSTITERE  MONUMENTORUM  GATIIOLlGiE  TRADITIONIS  PER  DUODEGIM  PRIOKil 

ECCLESIil!:  Si£CULA» 

JUIT*   RDITIO.NEf  AGCUlUTlSSIilAS,  INTCil  8E  CIIMQUB  NONNUI.LIS  C0DIC1BU8  HANUSClirnS  C0LLATA8; 

PBRQUAM  DILIGBNTEIl  CASTICATA; 

DISSBRTATIONIBOS,  COMHENTAIIIIS  LKCTIONIBUSQIIB  TARIANTIBUS  CONTiNBNTBR  ILLUSTRATA  ; 

OHNIBOS  OPBIllBliS    POST  AHPLIS8IMA8    EDITIONES  QUiB    TRIBUS  NOVISSIMIS  SiECULIS    DBiENTUR  ASSOLUTAS 

DETBCTIS,   AUCTA; 
INDICIBUS  PARTICULARIBUS  ANALTTICiS,  SIN6UL08  SIVB  TOHOS,  SIVB^AUCTORBS  AL1GUJUS  HOHENTI 

SUDSEQUENTIBUS,   bONATA ; 

CAPITULli  INTIU  IPSUH  TBXTUH  RITB  DISPOSITIS,  NEGNON  BT  TITULIS  SINGULARINi  tAGIIlARUH  HARGINEM  SUPFIIIOiU 

DISTINGUENTIHUS  SUBJECTAMQUB  MATERIAM  SI6NIFICANTIB08,   ADORNATA  ; 

OPERmUS  CUM  DUBIIS,TOH  APOCRVIMIIS,  ALIQUA  VERO  AUCTORITATB  IN  ORDINB  AD  TRADITIONBM 

ECCI.ESIASTICAM   POLLKNTIBUS,   AMPLIFICATA; 

IlVIVIJXIERAViLiVIIS  INDICIbUS  LOGUPLETATA  ;  SEU,  PRiESERTIM  i*IIOHUS  IHMENSIS  ET  GENERALinUS,  ALTERO 

SCILICET  UEhUM,   UUO   CON8UI.T0,  Ql)ll»0<>l»  KON  S<lLUM  TALIS  TALISVE  PATER,  VERUM  AUTEM  UNU8QUISQUE 

PATRUH,  ABSQUE  ULLA    EXCEPTIONE,  IN   QUODUBBT  TUEMA   SCHirSKRITy  UNO    INTUITU  CONSPICUTUR  ; 

AI.TFliO   SCIUPTUK^  SACUifi,   BX   QUO  LECTORI   COMPERIRE  SIT   ODVIUM   QUIMAM   PATRKS  F.T 

IN  QUIDUS  OPRRUH   SUORUM   LOCIS    SINGULOS   SINGULOKUM   LlBRORUH    SCRSPTURiE   VERSUS ,  A 

«  PRIUO     GENKSEOS    USQUR     AD     N0VIS8IMUM     APOCALYPSIS,     COMMENTATI    SINT. 

BDITIO   ACCURATI88IMA,  C/KTERISQUE  OMNIBUS   FACILB  ANTEPONBNDA,  Sl   PERPENDANfUR  :  CHARACTERI'M   MITIDITAi, 

CNARTiB    QIALITAS,    INTBGR1TA8    TEXTU8 ,   PBUFECTIO    GORRECTIONIS,    OPKUUM   RECU80RUM    TUM   VARIETAS 

TI1M  NUMRRI1S,  FORMA  VOLUMINUM  PKRQUAH  COMNODA  SIBIQUE  IN  TOTO  OPKRlS  DECURSU  CONSTANTKR 

8IMIMS«  PRKTII  RVIGUITA8.  PRiCSERTIMQUE  ISTA  COLLBCTIO,  UNA,  MBTIIODICA  KT  CIIRONOLOGICA, 

SBXCENTOUUM     FRAr.NRNTORLH     OPUSCULORUMQUE     RACTE1IU8     UIC     ILLIC    SPARSORUM  , 

PRINUH    AUTEM    IN    KOSTRA    Bini.lOTHECA ,    RX    0PERIBU8     AO    OUNBS    iETATKS  , 

LOGOS,   I.IMGUAS  F0UMA8QUE  PERTINBNTIBUS ,  COADUNATCROM. 

SERIES  PRIMA, 

IN  QUA  PBODEUNT  PATRRS,  nOCTORKS  SCRIPTORESOUK  BCCLESIiB  LATlNiC 
A  TERTULLUNO  AD  GREGORIUM  MAGNUM. 

ACCIIRANTE   J.-P.  MIGNE. 

BimOTHSGJB  GMBI  UllinBSJI, 

SIVI 

CURiUIJM   COMPLBTOBUU    IN    ilNGULOi   iCIENTlJS     BGCLK8IA81IC«    RAUOi    BDITOBB. 


PATHOLOGIA,  AD  INSTAR  IPSIUS  ECCLESIiC,  DUABUS  PARTIRUS  CONSTAT  SIMUL  AC  DIVIDITUR,  ALIA  NEMPE  LATINA, 
ALIA  GRACO-LATINA.  ILL.i  PENITUS  EXARATA,  NOVEHOECIU  ET  DUCENTIS  VOLUMINIBUS  EST  JMMENSA,  CE.NTUUQUB 
ET  UILLE  FRANCIS  VENIT.  GRiECA  SUBDIVIDITUR  ET  DUPLICI  EDITIONE  TYPIS  MANDATAEST.  PRIOR  GRiECUM  TEXTUM, 
UNA  CUM  VERSIONE  LATINA,  LATBRALIS  AMPI.ECTITUR,  ET  FORSAN  CENTUU  VOLUHINUM  EXCEDET  NUMERUM.  POSTE- 
RIOR  AUTEM  HANCCB  VKRSIONEU  TANTUM  EXIUBET,  IDEOQUE  I.NTRA  QUINQUAGINTACIRCITER  VOI.UMINA  RETINEBITUR. 
UNUMQUODQUB  VOLUHEN  GR/ECO-LATINUM  OCTO,  U.XUMQUODQUR  MERE  LATINUN  QUINQUE  FRaNCIS  SOLUMMODO 
EMITUR  :  VERUM,  IN  UTROQUE  CASU ,  ID  EST  Al>  FRUENDUM  IIOC  BENEFIGIO,  COLLECTIONEM  INTEGRAN,  SIVB 
ORIENTALEM,  SIVE  0CC1DENT4LEM  CONDUCAT  EMPTOR  NECE8SE  ERIT;  ALIAS  CUJUSQUE  VOLUUINIS  AMPLITUDINKM 
NEGNON  BT  DIFFICULTATES   VARIA  PRETIA  iEQUABUNT. 


PATROLOGIiE  TOMUS   XXXIV. 

S.  AURELU  AUGOSTINl 

TOMUS  TEaTIUS   (PAAS  PRIOr). 


EXCDDEBATDR  ET  VENIT  APDD  J.-P.  MIGNE  EDlTORElf» 
IN  VIA  DIGTA  b^AMUOISE,  PROPE  PORTAM  LUTETIiE  PARISIORUM  YULGOD*£iVFZ:/{^OMINATAM, 

SBU  PBTIT-M0NTR0U6B. 
iSUL 


r 


...v.>.^.^ 


iJI^^^YO^^ 


/ 


SJECULA  IV-V. 

« 

SANCTI    AURELII 


AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

OPERA  OMNIA, 

POST  10TA8IENSIUH  THIOLOGORUN  RECBNSIONEM, 

CASTICATA    DE.XCO    AD    HANUSCRIPTOS    C0D1CE8    GALLICOS,    VATICAROS,    BELGlCOt,    ETC. , 

V  NeCNOff   AD   EDITI0NE8    AIITIQUIORES  ET  CASTIGATIOMSy 

OtUA  IT  SniDIO 

MONACHORUM  ORDINIS   SANCTI   BENEDICTI 

E  CONGRBOATIOIfB    8.   MADR.. 

Bdltl«  noTlMliiia,  •mendatii  et  aacUor» 

ACCURANTE  J.-P.  MIGNE, 

.      BIBLIOTHEGJB     GLBBI     UNIVBBfS 

SIVB 
OCRSDtJM   COMPLBTORUM    IIS    BIN0UL08   8CIBNTIjB   BCCLCSIASTICAS   RAM08    BDITORB. 


■  I        I  B   I      !■ 

TOMUS  TERTIUS. 

PARS  PRIOR. 
— g»^       !!■ 


YENEUNT   16  VOLUMINA  86  FRANC15   GALLICIS. 


EXCDDEBATUU  ET  VENIT  APUD  J.-P.  MIGNE  EDITORESI 
W  VU DICTA D^AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETlifi PARISIORUM VULCO DENFER NOMINATAM, 

fEU  PBTlT-MONTROUGJb 

liii 

66^ 


ELENCHUS 


OPERUM  QUiE  IN  HOG  TERTIO  TOMO  GONTmENTURt 


IN  I  PARTE. 

Dc  DOGTIIRA  CbKISTIANA  LIIRI  IV.  Plg-   15 

De  VcRA  RCLIGIOIIE   LIIEM   DNUS.  W 

Dc  GeNCSI  CONTRA   IfANlCiriCOS  LIBRI  II.  ^^3 

Dc  GeNESI  AD   LitTCRAH    IHPCRFCCTUS  LIICE.  ^^^ 

Dc  Gencsi  ad  Littcram  libri  \II.  ^^^ 

ScRIPTURiE  SACR^   LOCCTIOXUII  LIBRI   VII.  ^^ 

QUiESTIONUM   IN   PcNTaTEUCUUH   LIBRl    VII.  547 

Annotationuh  in  Job  libcr  unus.  ^^ 

dc  scriptura  sacra  spcculum.  ^^ 

dc  conscnsu  evancelistarum  libri  iv.  1^1 

Dc  Skrmdnc  Domini  u  honte  libri  n.  i^ 


Ex  typfti  L.  MIGN£»  au  Peiil-lloiilnKige. 


IN  TERTIU91  TOMUM 


Cum  scieiiliam  sanctarum  Scriplurarum ,  ceu  castas  ajiimae  sux  dclicias  {Confeu,  Ub.  11,  c.  2),  ab  inilo 
Qiaxime  sacerdolio  unam  excolucril  Augnslinus;  operae  prcliuin  erai,  ul  ab  ip^o  siulim  limine  primis  ejus 
scriplis  el  epistolis  succcderent  sacrx  ipsius  commenUtioncs,  el  rccto  quidem  ac  naturali  ordine  disponerenlur. 
Mam,  si  libros  polemicos ,  qui  adversus  Manicbacos,  Donalislas,  Pelagianos,  aliosque  liaireticos  ab  eo 
conscripii  suut,  in  unam  classem  cdiiores  studiosurum  gratia  digesserqnl;  idem  sanein  Exegeiicis  praistandum 
erat,  quod  in  recensendis  Paliibus,  Ambrosio,  Gregorio,  aliisque  nuper  faclum  est.  Id  enim  non  modo 
argumenti  dignilas ,  sed  etiam  piorum  lcctoriun  causa ,  qui  Augusiiimm  de  sanctis  LiUcris  disserentcni 
auscuilape  amant ,  postirlaro  videbatur ;  ul  disposilis  ex  ordine  Scripluris »  continuas  sancii  Docloris  cxposi- 
tioDCS  iii  promplu  baberent.  Ilinc  est  quod  cum  ist:e  antebac  in  qunsdam  veluti  lacinias  inconciniie  divuls;i*, 
ac  dispcrsx  exkirent  per  varios  binc  inde  tomos ;  eas  in  iinum  dcmuin  adduccre  visiiin  csl ,  ne  illa  p:irs  quo) 
poiiores  sibi  curas  ,.ma^orcmque  religionem  merito  vindicabat,  laiiquam  minus  a  nobis  curala  liaberclur, 
si  pcrlurbatuin  et  conrusuin  superiorum  cditionum  ordinem  rctiueremus. 

Qiinpropter ,  qtisc  Augusliiii  in  sacras  Lilteras  lucubraiiones  in  tcriio ,  quario  ac  nono  tomo  distractu:  erant, 
eas  iii  boc  volumen  pro  serie  Veteris  ac  Novi  Testamenti  ordinale  conjeciinus ;  prxmissis  in  froule  libris  do 
Doclrina Cbrisliiina ,  quaevcluti  clavis  alque  ars  estrecie  intcrprclaiidi  rationis,  qtam  adliibuil  Augusliiius « 
ct  |K)st  eum  calbolici  commentatorcs.  llunc  autein  ordinem  nulla  sane  singularilatis  afleclat.oiie  iustituimus , 
sed  \irorum  eriidilorum  conbilio,  alque  aiiimo  juvandi  lectorcs  chrisiianos,  qui  rcconditos  Scripluraruui 
seusus  ex  Patrum  tradilione  depromerc  ac  discere  malunt,  quam  cx  libris  rcccniiorum  aucloium ,  rali  plus 
iateulis  elficacix  ccelestisque  virlutis  illis  inesse,  qui  ad  ipsos  fontes  propius  acccduiit,  iion  soluiu  lcmporc, 
scd  etiam  sanctitatc. 

Cum  enim  Scripturae  sacrac  expositio  in  duabus  mai^ime  partibus  consistat ,  niminim  in  vcro  gcrmanoqne 
sensu  elicicndo,  ei  in  ekcitandis  ad  pietatem  lectorum  aDimis;  ita  comparati  sunt  piorum  d;)Cioruiuque  simul 
liominum  plcrique ,  ut  non  solum  plus  vale;it  apud  eos  veterum  qiinm  recentiorum  aucioriUs ,  sed  eiiam  longe 
ainplius  in  Dei  cultum  et  aniorcm  ex  illorum  lectione  accendantur  :  sive  id  oriatur  ex  iiisila  vencratione 
majorum ,  sive  ex  ccelesti  quadam  virtuie  eorum  libris  infiisa ,  alque  ex  quodam  gciiuinje  sanciilatis  succo  ct 
gustii ,  qui  ex  eorum  scriptis  pcrcipitur.  Ctsi  porro  in  explicaiido  scnsu  litlcrali  scu  gramnialicali  iionnulla 
felicius  asseculi  sint  reccntiorcs  quidam ,  quam  veteres;  magis  tamen  ad  roborandam  fidein  coiiducunt  bi' 
quam  illi :  al  si  reconditae  pieiatis  sensum  in  utrisque  comparcs  ,  in  novis  pcne  emarcida  et  langiiens  jacct 
iiitolligcntia  Scripturarum  ;  iii  aiitiquis  sncro  cbaritalis  igne  succensa  animos  logcntium  fovet  ac  rocrcai.  Id 
sane  experui  licet  prsecipue  in  Augustino ,  imo  experti  sunt  quicumqiic  sedulam  ejus  commentariis  ac  scriptis 
navarunt  opemrn.  Nam ,  si  docendi  sunt  leclore.s  ,  siVii/  sol  in  Inmine  excedit  omnes  planelas ,  ila  Auguslinus 
onmes  excessii  in  exponendo  sacras  Scripluras,  \w\mi  Remigius  AutissioJorensis  {Commcnt.  in  ll  Cor.),  Si 
commovendi  et  excitmdi  sunt  legentium  alTectus ,  nullus  id  suavius  et  efncacius  pracdtat  qtiam  Augiistiniis. 
Probavil  Iioc  jnin  olim  Fulgeiitius  tanli  Magislri  discipulus ,  qui  ubi  omuia  qnm  sibi  dura  videbantur  experlus , 
adjulorio  gratite  spirilualis  volunlaii  suce  sennt  suppetere  facultatem ;  beati  Augustiui  exponentis  trigesimum 
sextum  Psalmum  disputatione  commonitus  et  comfunctus,  publicare  suum  statuit  volum  {In  vita  S.  Fulg.  cap,  3) 
qiiod  de  monastico  iiislituto  conceperal. 

Ilas  autem  sancii  Doctoris  in  exponendis  Scripiuris  dolcs  iia  suspciere  non  moJo  posleri,  verum  etiam  ejiit 
a^quales,  ut  ad  ipsum  in  obsciiris  ac  dubiis  locis,  tanquam  ad  coeleste  oraculum ,  missis  epistolis  confugerint 
Simplicianus  Mediolancnsis,  Paulinus  Nolensis,  Cvodius  Uzaleiisis  anlistites  :  imo  ad  euindem  Orosius  pre- 
sbyier,  ab  uhima  llispania.,  solo  sanctarum  Scripturarum  ardore  inflammatus  advcncril  {August.  epist.  169« 
f}.  13).  Illnc  Aiigustinum  Audax  Oraculum  legis  appcllat  {Epist.  inter  August,  2G0) ;  asseriltjue  Volusianus  legi 
(leesso ,  quidquid  coiiligerit  ab  eo  ignorari  {Ibid.  135,  n.  2).  Sed  illiid  in  piiinis  commendatione  dignum  , 
qiiod  iion  lantum  privati  doctissimi  quique  homines ,  sed  ipsa  Concilia ,  scilicel  Numidios  et  Cartbnginis , 
saiictissimo  Doctori ,  tanquam  canonico  intcrpreti ,  sacras  Scripturas  exponendi  ciiram  ct  provinciam  commi' 
serint  (Epist.  213,  n.  4),  ut  quod  jam  divina  providcnlia  ipsi  crcdituin  fuerat,  eliam  sufTragante  ac  postu* 
lante  Ccclesia  cxseqiieretur. 

Ad  eau  vero  sacrorum  Libioruin  intelligenliam  pervenerat  Yir  sanctlssiinus  iinprimis  viuc  inlcgritatc  ac 

piiriiate.  Unde  Paulinus  ad  ipsuin  :  Lucere  non  dubito  sancics  anima^  tua,  qua  dc  inierioris  oculi  puriiate  meruit 

Uluininatwnm  Spiritus  sancti^  per  qaem  scrutari  et  inspicere  possit  alta  Dei.  {Kpist.  inicr  Aag.  121,  n.  18). 

Deinde  quae  ipsius  crat  in  sacram  Scriplurnm  religio  et  revcrcnlia ,  lantum  e>us  aniino  venerationis  incus- 

Sanct.  Auoust.  IU.  '  (VntJ 


11  rHitFATio.  12 

sorat ,  u(  pcrpetiio  mirareliir  proTiiiiilikilciD  eloquiorum  divinorum ,  et  ipsi  horror  csscl  intcnJere  ii 
o.ini  {Confest.  Hb.  \%  r.  i4).  Unde»  qiiemadmodum  lenicrarius  Scripiurarum  scruiaior  opprimiiur  a  gl(»rik 
{l'rov.  XXV,  27);  sic  c  coiitrarlo  ejus  splcndore  ipse  religiosus  admirator  toliis  illustrabalur.  Ilis  acccssii 
fcrrens  ct  indcfessum  Augiisiini  in  casdem  Scriplurat  ttudium,  adco  iit  tolus  inardcscerct  mcd.tari  in  lci^a 
Dci ,  nollctqiie  in  aliud  horas  diniuere,  quas  a  Yikc  iiocessitatibus  liberas  inYcniebat  {Confeu.  Ub.  2,  e.  i). 
Ideo  cum  ad  cxtrcmam  vitx  periodum  pervenisset,  iucccssorein  sibi  sub^titui  curavit,  quo  pastoralibut 
curis  expcdilus,  totus  in  earo  mcdilationem  intenderet  aiiiinuin  {Epi$(.  215,  n.  4);  quasi  noo  aliam ,  univer- 
s»  Ecclesix  magis  utilem  necessariamqiic  operam  niTare  posset. 

Sed  luiic  inteHigcnti.-e  cumuluin  imposuissc  videntur  ejiis  clinriuis  et  mo^le^itia.  MrHlestia  quippe  modt 
impcritinm  atqiie  inscitinm  suam  proflietur,  modo  expotiiionc^  suas  tiinide  pro  cotijecturis  proponit :  tum  alioi 
%i\  meliores  inveniendas  hortalur ;  ct  si  quid  ipse  profeeeril,  noo  sua:  ipsius  industrix,  sed  alioruni  meritii 
et  oralionibus  ascribit.  Deniqiic  cbaritas  erQcit ,  iit  in  varias  sese  fomias  componat ,  et  ad  res  niinutissima. 
demiltat ,  qoalls  est  nuincrorum  exposiiio ,  ut  sxculi  sui  gciiio  ac  studiis  sese  accomiiiodct.  Uuao  res  tantuin 
abcst  ut  minorem  dc  cjus  commcntariis  opinioncm  generarc ,  qiiin  ex  adverso  majorem  eis  gratiaro  conciliare 
debcnt ;  qtio  magis  acccdit  ad  illam  snpiciitias  divin.^e  (brmam ,  qux  rudium  el  imperitoruni  bominum  causa 
quodammodo  pucrasccre  non  crubuit.  Non  crgo  audicndi  sunt  quidam  miniis  rcligiosi  censonrs ,  qui  in  aacri« 
Libris  nonnisi  gmminalicalia  fere  elemenla  pensitanles»  in  sanciissimo  Doctore  carperc  ausi  siint  buinileiii 
intcrprctandi  modum  ,  qui  ad  regulas  artis  divinx  tolus  compositiis  cst ,  non  ad  humaDx  illius ,  quain  isti  taiii 
studiosc  conscctanlur ,  hiiman»  cloqiientiae  pompani. 

Neque  qucmquam  oflendcre  dcbent  ailegorix,  quibns  nliqiiando  Vir  sanclus  usus  est  in  cxplannndo  pnr- 
cipuc  Vetcri  Tcstainetiio.  Ilac  cnim  religioise  in  cjiismodi  rebus  agere  solebat,  ot  illum  ca*U*rb  expnsiifftn*m 
pruferret,  qui  omnia  qux  dicta  sunl,  socundum  lilteram  acciperct,  dunimodo  posset  evitarc  blaspliemias  (Di 
Cene»  conlra  Manich.  Ub.  %  e.  2) ;  id  est  indignum  Deosensum.  Sin  minus,  ad  allegoricuni  sensum  coiifu 
girndum  cssc  doccbal  cxcmplo  Aposiolorum,  qiii  eo  sensu  non  scmcl  usi  suiit.  Et  ceite  quoniam  Scripmn 
veliis  rationcm  habel  historix,  prophctix  aique  lcgis;  pro  iriplici  ista  ratione  triplcx  scnsus  a  sacris  inu;rpre 
tibas  merito  usurpatus  est ;  litteralis  qiii  bistoriuc,  allegoricus  qui  proplietix,  nioralis  qiii  legi  respondet.  Ita- 
que,  elsi  scnsus  ille  mysiicus  ad  finienda  et  stabilienda  Ecclesia!  dogmaia  solus  non  sufTiciat ,  nisi  in  sa<  ris 
Littcris  contiiieaiur;  ulilissimus  lamcn  est,  ubi  promovendu;  lcgis  pcrfeclioni  inservit,  scilicet  charitati ;  et 
abi  ducit  ad  Cbristmn,  qui  Onis  est  legis  ac  charitntis.  Duplicem  hunc  scopum,  ceu  duplicem  rcgulam,  sibi  pro* 
ponit  Angustinus  in  coromcntariis  suis  :  unde  lit  ut  nihil  spirarc  videantur,  uisi  Christum  ;  nihil  inspirare,  nisi 
chiirilatcm.  Accedit  quod  prudcnlcr  admodum  hunc  sensum  inducit,  euinquc  plurinium  clicil  ex  liiterali ;  nec 
ad  eum  facilius  confugit,  eliam  in  illis  libris  quos  edidit  adversus  Maiiichxos  (prxlen|uam  in  primo  suo  super 
Gencsim  opcrc),  tamctsi  opportuna  cjiis  scopo  ha>c  ratio  videretur  ad  cxplicanda  qiiaKlam  veterum  Patrum 
facia,  quibus  hxretici  illi  abulcbaiilur.  Sicubi  vero  Doctor  sapientissiinus  uniaim  profert  allegoriciim.sensiKn; 
.  id  facit<vel  quia  littenilem  sibi  obscurum  ignotumve  confiietur;  vel  quia  litteralis  ipse  per  sese  ita  dilucidns 
est,  ut^explicatione  non  cgcnt;  vel  denique  quod  aliis  in  lociseum  exposuerit.  Hoc  enim  pcrtinet  ad  prudcn- 
tiam  calliolici  Doctoris,  iit  non  qnavis  occnsione  litleralem,  ne  vifcscnt,  inculcct ;  scd  aliqiiando  prxferat  my- 
slicum  ac  spirilualcin,  ubi  auditorum  studia  et  alTcctus  id  postulare  videbuntur ;  imo  etiani  ips;i  res,  cum  8*ui- 
sus  allcgoricus  littcralis  gcrit  vicem. 

llic  fortasse  occurrendiiin  cssct  censunc  quorumdam  hominum  lcvis  aiictoritatis ,  qui  verbis  inverectindis 
Aitgustino  ezprobrare  ausi  siint  inipcriliani  linguarum,  ex  quarum  ignoratione  lapsus  sit  aliqunndo,  ut  imillias 
reddamus  cujusdam  ncolcrici  dictum,  quod  airoci  ct  iropudcnti  vocabulo  exprcs^it.  Scd  ejusmodi  convicia  iu 
aiictorem  i|i8um  recidunt ,  constalquc  apud  xquos  rerum  aistimatores ,  Augustiiium  ad  iiitelligeiitiain  Novi 
Testamcnti  subsidio  grxcx  lingucR,  ad  quam  omncs  latinse  editioncs  coiidils  sunl,  satis  iiistructum  fuisse,  nl 
probanl  varix  Lectiones  cx  gnecis  foiitibiis  deductx,  quas  Vir  sanclus  in  locis  dubiis  aut  meiidosis  adhibuiu 
Falctur  quidcm  in  Confcssionibus  suis  Vir  modestissimus  se,  aim  puerulus  latinas  litleras  adamarct,  groxas 
odisse  ( Confest.  /^6.  i,  c.  15) ;  sedjam  eptscopus^  jam  seneXt  ait  Erasmus,  ad  puero  sibi  fatliditas  gracat  Utle 
rat  rerersut  est.  Qun  in  re  egrcgiuin  dcdil  specimcn  sux  in  sacras  Scripturas  sedulilatis  et  reverentix,  qui  jain 
scnex  tot  ncgoliis  distraciiis,  ad  clcmcnta  grxca  dcscciidcre  non  gravntus  est,  ut  ad  sacrarum  Lilierarum  in« 
lclligendum  tcxtum  esscl  insiruclior. 

Quod  attinct  ad  Vcius  Teslamenium,  1n  eo  cxponcndo  Vir  sanclus  pnc  ociilis  habiiit  versionem  Septiiaginu 
interpretum,  quoo  sola  tunc  in  aucloritate  erat  jain  inde  ab  Apostolorum  teniporibus  :  scd  eam  ita  secutus  est, 
ut  in  nullum  inductus  sit  gravc  crrjtum  ;  tanictsi  ubcriorcg  fortasse  et  locupleliores  fuissent  ipsius  commenta- 
rii,  si  in  hcbraicas  lilteras  peRCtrassct.  Porro  grxcus  contextus  Scptuaginta  nb  co  rcccptus,  ille  ipse  eat  quem 
reccnsuit  Nobiliiis ;  cujus  ptcrxquc  vr.rianles  ex  Augiistino  lectiones  oriuntiir  cx  editionnm  vitiis,  qux  subsidio 
veteriim  librontm  in  hac  editionc  sustulimiis.  Eani  autem  interpretationem  credimus  illam  essc,  qnani  ipsa 
IJsitatam  appellat  (/)f  Contensu  Evang,  lib.  «,  c.  66),  Ilicronymus  Vetcreni  cl  Vulgataro  (  Ub,  de  Opfimo  ge- 
nere  interpret.  et  in  Eccle,  i,  7,  stq. ),  eamdem  fortasse  quam  octeris  prafei t  Augustiuus,  iiompc  Itabm,  ab 
Ipso  laudatam  in  libro  secundo  de  Doclrina  Chrisiiana,  capile  decimo  qiiinto,  tanqnam  verborum  tciuiciorefli 


13  ADMONITIO  IN  LIBROS  DE  DOCTRINA  aiRISTIANA.  11 

cum  porspicuitate  sckitcniiac  :  si  tamcn  Italica  han:  aliud  complectdiatur  quaro  Noyum  Tcsiameutum ;  quod  ei 
Aiigustini  Ycrbis  non  penitus  expioratum  cst.  Oferuro  in  libris  Locutionum  et  Quxstionuro  in  Ileptatcudium, 
quos  composuit  ]am  senex,  Yersionem  ex  bebrxis  fontibus  proxime  deriTatam  consulcrc  solct,  Yul(|;ari  noslr^ 
coDTenienteffl ;  focsan  quae  auctore  Hieronymo  prodierat,  qoam^Ycrsione  Septuagiiita  tandem  accuratiorcm 
agnoscit  in  libro  qiiarto  de  Doctrina  GhristiaDa  {Cap.  7,  ti.  15),  scripto  per  id  tenipus,  quo  retractandis  opu- 
sculis  suis  incumbebat.  Paulo  post,  id  esl«  sub  finero  Yilae  sux,  Iianc  Yersionem  adhibuit  in  condendo  Spcculo, 
quod  cx  Scripturc  centonibus  ad  usum  Yulgitum  meditabalur  :  sicque  factum  est  ut  hxc  in  mauus  populi  ab 
Augustiiio  tradita,  evascrit  vulgaris  ac  rcceplissima,  Ycrslonc  Septuaginta  inlerim  quamdam  retinente  aucto* 
riiatom  eilam  in  Ecclcsia  Romanay  iit  stncti  Gregorii  ad  Leandrum  Uispalcnscm  super  Jobi  expositionem  epi- 
stola  (iontcsiatur. 

Deiiique  si  nostram  in  recensendls  istls  Augustini  libris  operaro  coromeroorare  juvat ;  summa  cum  ubique 
cura  et  fide,  tum  maxiroe  ubi  in  sacro  textu  mnUmduro  aliquid  vel  tanlillum  fuit,  agendum  esse  duximus.  Qtia^ 
propier  cuin  in  noDuullis  Scripiunc  testimoniis  varietatem  apud  Augustinum  nosirum  deprehendet  lcclof,  alque 
unam  enmdemqtie  scnlentinm  non  consianter  a  nobls  in  integrum  ubique,  sed  ccrtis  quibusdam  iii  locis  resti» 
tulam ;  id  minimc  tribuet  iiegli^cnii9e  aut  lcmcritnii,  sed  religioiii  et  sincerae  fidei  nostrae.  Nam  ca  iii  rc  secuti 
sumus  veterum  codlcum  fidein,  sicubi  quid  vel  castigandum  crat,  ycI  retinendum  :  ne  si  pro  arbitrio  unnm 
camdcmquc  scntenliam,  quam  aliquando  corrigcndnm  esse  docebant  melioris  nolae  codiccs,  in  aliis  locis  di« 
vcrsnm  absque  suffragio  codicum  similitcr  eroendaremus ;  excidcret  non  levis,  qui  cx  Yariis  Auguslini  scriptis 
percipilur  fructus,nempe  ut  cx  Yariniilibns  ejus  leciionibus  arguroenla  dcducantiir  tum  ad  reslituendaro  Ri« 
bliorum  quae  modo  in  Ecclcsia  lcgunlur  iiitcgritaiem,  tum  ad  eorum  auctoritatem  siabilicndam. 


ADMONITIO 

LN  LIBROS  DE  DOGTRINA  GHRISTIANA. 


Excgeticis  opusculis,  quse  tomus  liic  lertius  coropleciitur,  prxOgendos  curavirous  libros  de  Doctrina  Gbri- 
stiniia,  quorum  videlicet  argumentum  eo  pertinet,  ut  ad  sacrarum  ScripUirarum  intelllgentiam  et  tractationem 
necessariis  quibusdam  documeiilis  et  prxcepiis  imbuarour.  Opus  pro  rel  dignitate  studiose  elaboratum,  nee 
profccto  indignum,  cui  iocus  in  Bibliorum  limine  curo  Hieronymianis  praefationibus  conccdatur.  fd  suscepto 
iion  ita  pridcm  episcopatu,  sicuti  ex  Retractationum  serie  inlelligimus,  id  est,  siib  Ghristi  annum  tr^entesi- 
muro  nonagesimuro  scptimum  inchoaYerat  Augustinus,  et  cum  ad  eam  diintaxat  libri  tertii  partem,  cui  nuine- 
lica  nola  36  nunc praefigilur,  perduxisset»  iropedire  noD  potuit  i^uo  roinus  continuo  prodirct  in  publicum  : 
quando  quidem  in  libris  contra  Faustum,  circiier  annuro  quadringeiitesimum  conscriptis,  locum  ex  eo  quero- 
dam  de  ^gyptiis  per  IlebraH>8  Dei  jussu  exspoliatis  coromcroorat  in  hxc  Ycrba  :  Quid  prwfiguravent^  jnm  in 
quibusdam  Ubris,  quos  de  Doctrim  Chriitiana  pranotam^  quantum  mihi  tunc  occurrit,  me  recolo  posuiste  {Lib.  2i« 
cont.  Faust.  c.  91).  Postmoduro  Ycro  recognoscens  opuscula  siia,  cum  imperfectuin  illuJ  comperissct,  prius 
absolvere  voluit,  quam  ad  alia  retractanda  gradum  faccret :  tuncque  non  modo  librum  tertium  coroplevit,  scd 
ciiam  qiinrtiim  adjecit,  anno  a  sua  in  Maurilaniam  Gacsareensem  profectione  circiter  octavo,  id  est  Ghristl 
426,  aut  427,  queroadmodum  bic  ad  ejusdem  quarti  libri  caput  vigesimum  quartum  obserYamus. 

Libroriim  aulcin  argumenu  haec  sunt.  fn  primo  quidem  libro  facta  opcris  partitione,  suscipitur  tracuitio  de 
rebus  :  quibus  cxplic^tis,  docetur  Legis  ct  omiiium  divinarum  Scriplurarum  plciiitudinero  ac  finero  csse  dlle- 
ctifuiein  rei  qtia  fruendum  est,  et  rei  qux  nobis  cum  ea  re  frui  potest,  Id  est  Dci  et  proximi. 

In  secundo  libro  de  signis  vcrbisque  Scripturas  sacrae  disputatur.  Quoniain  Ycro  bujus  sensus  plerumque  aut 
prac  signoruin  ignorantia»  aut  pnc  eorum  ambiguitate  non  percipitur  ;  ideo  problo  in  primis  divuiorum  Libro* 
niin  canone,  dcclarare  pergil  Augiistinus  quarumiiam  poiissimum  linguarum  pcritia,  qiiaenamYe  disciplino!  ae 
scjcntiae  coiiferant  ad  illaro  signoruin  ignorantiam  removendaro.  Ubl,  data  occasione,  de  repudiandis  siipcrsii- 
liosis  artibus  agit.  Queroadinoduin  ctiaro  aniroo  coroparalus  is  esse  debcal,  qui  operani  studio  Scripturaruin 
naY^turus  sit,  dcclarat  siib  initium  ct  ad  fincm  libri. 

In  tcrtiolibro  transit  S.  Doctor  ad  considerationem  arobiguitatis,  quae  cuiii  in  proprils,  luro  fu  translatis  si« 
gnis  ocrurrcre  potest :  discutit  scdolo  quilnjs  ex  fontibus  oriaturisthaecambigiiilas,quave  raiione  possit  aufcrri. 
Uioc  tradit  regiilas  quibus  dignoscatiir  an  locutio  figurata  sit;  et  si  quidem  flgurau,  quo  pacto  debcat  explicari. 
Tuin  ipsiiis  Tichonii  septcm  Rcgulas  singulatiin  expendit. 

Unclcnus  de  iuYCStigando  Scripiurx  scnsn.  Jam  autcm  in  quarto  libro  tracut  de  dissercndo,  ibique  partes  a 
officia  chrisiiani  oratoris  perscquitur ;  cui  sacrarum  Llttcrartim  auciores  et  doctorea  eeelesrasticos  Imitandot 
pr^^ponil,  cx.corum  scripiis  sanae  eloqtientiac  exempla  in  vario  dicendi  gciiere  snbjidens.  Postrcmo  ipsuiii  cc- 


t5  DE  DOCTRIiNA  CIIHISTIANA,  S.  AUGUSTINI  LIBIU  tV.  f  G 

dcsiastcii  horlnliir,  ul  iii  primis  orationi  dci  opcram;  et  qnod  fcrbis  doccl  alios,  id  omniiiovita  vi  moribtis 
cxliibcal. 

Ifoc  ipsum  opu8  olim  Angilbcrlus  Cor!>ciii*  Abbas  in  usum  Ludovici  Francorum  llcgis,  rralris  Caroloniani, 
dcscribi  curavil,  uli  conlrstaulur  vcrsus  in  Corbeicnsis  codicis  rroiitc  pncfixi,  in  quibus  bi  prxtcr  alios  le- 

fuiitur : 

llunc  Alibas  buaiilis  Jussit  fabricare  libt»1lu:u 

Angilbertos  euim  vilis  ct  exigiias : 

Quem  daret  ille  |  io  coDlo^i  nuiiiiiK;  fuUo 

Hlodoico  negi,  qui  esl  pius  aiquc  buiiiilis. 

Vide  lib.  2  Rctni(  talionum,  Ccip.  k,  col.  631-632,  a  vcrbis ,  Libros  de  Doclrina  Chrl<linna, 

asque  ad  ¥crba,  Pnvcepta  quccdam.       M. 

S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

DE  DOCTRir^A  CHRISTUNA 

UBRI  qVATaOBf'\ 

■      leeai — ■  — 

Ooctrinam  de  Scrlptura  IraciaiKb  hauJ  su;  crfluo  irad 

1 .  Suiit  prxccpla  quxdam  tractandarum  Scriptu-  Dullum  adjiivari  possc  ceiiscbiint.  Tciliiim  g64iis  ett 
rarum ,  qn»  studiosis  carum  video  non  iiicommoile  reprchensorum,  qui  divinas  Scriptums  vcl  revera 
possc  iradi ;  ul  n.m  ^olum  lCoCndo  alios  qui  divinarum  bciie  (r.icianl,  vd  beiic  traclarc  sibi  vidciilur  :  qiii 
Litteranim  operia  aperiieruiil ,  scd  et  aliis  ipsi  ape-  quoniam  niillis  liiijnsinodi  obscrvationibus  lectis  , 
riendo  proficiant.  llaec  traderc  iiistitui  volcntibiis  et  qu:ilesnunctraderciiistitui,racuUaicmexpoiieiidoruin 
valcnlibus  discerc,  8i  Deus  ac  Domiiius  noster  ca  qiue*  sanctnriim  Librorum  sc  ass(?cuto8  vcl  videnl,  vcl 
de  hac  re  cogitanti  solct  suggcrcre,  ciiam  scrihonii  piiknit,  iicmini  cssc  isia  pr.LTcpta  necessaria,  scd  po- 
niihi  non  dcneget.  Quod  anteqiinm  exordiar,  vidciiir  tius  totiiin  qnoil  do  iilarum  Liilerarum  obscuritatibus 
mihi  respondcndum  esse  bis  qni  bxc  reprchcnsuri  laudabiliter  apcritur ,  divino  munsrc  fieri  po&se  cla- 
suiit,  aut  roprehcnsiiri  csscnt,  si  eos  non  aiite  placa-  mluihiint. 

retnus.  Quod  si  nonnuUi  etiam  post  ista  rcprebende-         3.  Q-.iihus  omnibus  breviter  respondens,  illis  qui 

rint ,  sallem  alios  non  movcbunt,  ncc  ab  utiii  studio  h.xc  qu:c  scribimus  non  intelligunt,  lioc  dico  :  nic  ita 

ad  impeTilix  pigritiam  revocabunt,  quos  movere  pos-  noii  cssc  repreheiideiiduin,  qtii:i  b  oc  nOii  inlclliguut ; 

sent,  nisi  pncniunitos  praeparaiosqnc  invcnircnt.  tanqiiam  si  lunam  vetcrem  vel  iiovain,  si Jusvc  aliqiif td 

2.  Quidam  enim  rcprcbcnsiiri  sunt  lioc  opus  no-  miniinccl.irum  vcllcnlvidcrc,  qnod  cgo  intcntodigiio 
strum ,  com  ea  qux  pnccopiuri  suiiius  non  inlcllexe-  dcinonslrarem ;  illis  aiitcin  ncc  ad  ipsuin  digitiiin 
rint.  Quidam  vero  cum  intcllcciis  uli  voluerint,  nieuin  vidciiduni  sufliciens  csscl  acics  oculonim,  non 
conatique  fueriut  Scripturas  divinas  scciindum  h£C  proptcrea  mihi  siicccnserc  dcbcrcnt.  Illi  vcro  qui 
pra^cepta  tractare ,  neqiie  valucriiit  apcrirc  atque  etiaiii  istis  pnoceptis  coguitis  alquc  pcrccplis,  ca  qiio» 
cxplicarc  quod  cupiunt,  inauiter  me  laborasse  arbi-  in  divinis  Scri|itMris  obsciira  stinl  intueri  nequiverint, 
trabunlur ;  ct  quia  ipsi  non  adjuvabuiitur  hoc  opcre,  arhiirntur  sc  digilum  quidcin  mcum  vidcrc  po^se , 

ADMOMTIO  PP.   BEXEDICnXORUX. 

Oe  Doctrina  Ctiristlana  iJbri  ouaiuor  rcoogaiii  suat  de  novo  a.l  codiccs  mauuscriplos  iri.^nla.scilicct  ad  vailcanos  tres, 
ad  Cort^eienses duos,  quorum allcr  ciitiinic  uoUe  cl  aalc  annos  cimtcr  miUe  (lcscriitus  vidotur ;  ad  uoum e  Bibliotheca 


adhibitae  simt  variantes  iecliones,  quas  oliui  cx  Bcigicis  scx  Uss.  ccUogcnint  Lx)vauion.si's  ( licuiogi :  (x>Ualae  etiam  tuenint 


aatiquiores et  potiorcs cdi.ionos,  Bal.  id  esl qunc  Jodoci  Radii Asccnsii  siudio  rm)ffnita, aiquc  Joannis  | arvi  lyj>i4  cxcusa 
est  Parisiis,  an.  1502;  Ain.  qua;  ex  Joaaiiis  Aiuerhachii  ofljcina  prodiit  Basilca;,  an.  1506;  Er.  quamscilicct  Dcsidcrius  Era- 
snius  a  so  recensitam  ct  cmcndatamcuravlt  Frohcuiaoo  i;relo  cxcudi  Basiles^  an.  159Si ;  ct  lov.  id  est,  quam  ijovaiiicosium 
'rheologonim  opera  casligaiiorcm  caetcris  hactenus  habebamus,  ex  Plantiniana  typogra(.hia  |.ro.cctain  an.  1570. 

Comparavimus  prceterea  eas  vmnes  editiones  initio  Retr.etConress.,/.  1,  memoratas,  et  •ti- 
super  Lov.  1586,  id  est  alteram  Lovaniensium^  datam  Parisiis  anno  1586,  nccnon  Ilelm.,  id 
est,  quam  Georgius  Caiixtus  juris  publici  fecil  llelmestadii,  anno  1G55  M. 

(a)  lcchoaiicirdter  diristi  aanmn  307  absoluU  sob  an.  126. 


17 


rnoLOGQs. 


13 


siiltra  vcro  quibas  dcmonslrniidts  iiilendUiir,  videre 
non  posse.  El  illi  ergo,  ol  isli  mo  reprckendere  dcsi-. 
iuiii,  el  lumen  oculorum  divinilus  sibi  pncberi  depre- 
cenliir.  Non  enim  si  possum  menibrum  meuni  ad 
aitquid  demonstrandum  moverey  possum  ctiam  ocu- 
lo3  nccciidere,  quibus  vcl  ipsa  demonslralio  mca« 
vd  eliani  illud  quod  voin  demonslrare,  ceriialur. 

4.  JaAivero  eorum  qui  diviiio  munere  exsiillani «  et 
sinc  talibiis  prs^iceplis,  qiialia  ntmc  tradere  insiiiui»  se 
sanclos  Libros  intelligere  atque  tiactare  gloriantur , 
el  proptcrea  superflua  voiuihse  me  scribcre  existi- 
mant,  sic  csi  lcnicnda  commolio ,  ni  quamvis  magno 
Doi  dono  jure  lactcntur ,  rccordcnluF  se  iamen  per 
homiiies  didicisse  vcl  lillerns  ;  nec  proplerea  sibi  ab 
Antonio  snncto  ei  perreclo  virp  iEgyplio  monaclio 
iiisullari  debere,  qui  sine  ulla  scienlia  liucrarum 
Scriptnras  divinns  et  mcmoriter  audiendo  (enuissc,  ci 
prudenter  cogilnndo  intetlcxisse  prrdicatur ;  aui  ab 
ilk)  servo  BaHiaro  chrislinno  ^ ,  dc  qno  a  gravissiniis 
fidequc  dignissimis  viris  nupcr  acccpimus ,  qui  liltc- 
ras  qnoque  ipsas  nullo  dorcntc  boniine,  in  plonam 
notiliam  orando  ui  sibi  revclareiitur,  ncccpil  tridua- 
iiis  precibus  impcirans  ui  ctiam  codicem  oblatum, 
sitipcnlibus  qui  adcrant ,  Icgcndo  percnrrcrct. 

5.  Aiu  *  si  hrce  quisque  fals'\  csse  ad)ilralur ,  non 
ago  pugnacitcr.  Ccrle  enim  qiioninm  rnm  Christianis 
nobis  res  e<i,  qui  se  Scriptiiras  saiictas  siiie  duce 
homine  gaudent  nosso,  et  si  ila  esi ,  vcro  ct  non  me- 
diocri  gaiident  bono ;  concednnt  neccsse  esi  iiniim- 
qneinqiie  nostrum  el  abineunicpncriliaconsuetudino 
audiendi  Iin;*nnm  suam  didicisse,  ei  aliam  aliquara 
vel  gr.Tcam  vel  hebncam  vel  quamlibct  CTlernrum, 
aiii  similitcr  audiendo ,  aul  per  hominem  pra:ccplo- 
rcni  accepissc.  Jam  ergo  si  placei,  moncamus  omncs 
fratres,  nc  parvnlos  suos  istn  doceant,  quia  momento 
luo  temporis  advcnicnte  Spiriiu  sanclo,  repleii  Apo- 

sifili  omniiim  genltum  liiiguis  locuii  sunt;  aui  cui 
tn!ia  noii  provcnorini,  non  sc  arbilretur  esse  christia- 
niim,  atil  Spiritiim  sancCuin  nccepisse  se  dubitet.  Imo 
vcro  ei  qtiod  pcr  hominem  discendum  cst,  sine  supcr- 
bia  discat ;  el  pcr  quem  doceiur  alius ,  sinc  superbia 
et  sine  invidia  Iradat  quod  acccpil :  neque  icntemus 
cum  cui  crcdidimus,^  ne  liilibus  inimici  vcrsuiiis  ei 
pcrvcrsilate  decepli,  ad  ipsum  quoquc  audiendum 
Evangelium  aiquediscendumnolimusire  inecclcsias, 
aui  codicem  Icgere,  aui  legcntcm  prxdicantemque 
honiinem  audirc ;  et  exspeclemus  rapi  usqiie  in  tcr- 
liiiin  coehim,  sive  in  corporc,  sive  extra  corpus,  sicut 
dicit  Apostolus,  ci  ibi  audire  ineflabilia  verbn,  qiix 
iion  licet  bomini  loqui  (II  Cor,  xn,  2-4) ,  aut  ibi  vi* 
dcre  Dominnm  Jesum  Chrislum,  cl  ab  illo  potius 
qtinm  ab  bomiuibus  audire  Evangelitim. 

6.*Caveamus  Uilcs  teniaiiones  siiperbissiniaset  peri- 
rulosissimas,  mngisque  cogiiemus  etipsumapostoliim 
Paulum,  liceldivinaei  coclcsti  voceprotflrniumctinsiru- 

*  M9B.  e  vaiicaDis  duo ,  Barbanco  Macario  :  <)uod  scrvi 
iilius  nomeu  in  aliis  codidbus  ei  apud  Cassiodorum  Scuaio- 
rcm,  qui  id  miracuti  i^rofert  iu  prae!atione  ad  iQsliluUeuu:a 
lil)ros,  frustra  qnoesiviinus. 

*  sic  Bibs.  Kdili  vero,  .U  d  hact 


ctum,  ad:  hominom  tamcn  missum  essc,  iit  sacramenti 
perciperet,  atqtie  copularetur  Ecclesix'  (Acl,  ix,  3-7J: 
et  ccniurioncm  Coruelium  qtiamvis  exntiditas  oralio- 
nes  ejus  ,  elccmosynnsquc  rcspccias  ci  angelus  nuik 
iiaverii,  Pelro  lainen  tradiium  imbuendum ;  per  quem 
non  solum  sacramciiia  pcrci|>crci,  scd  eiiam  quid 
credcndiim,  quid  sperandum,  qtiid  diligcndum  esset, 
audirel  [14.  x,  1-G).  Et  potcrani  uiiqiie  omnui  pcr 
angclum  flcri ,  sed  abjecla  csscl  humana  conditio ,  si 
per  homines  hominibus  Dcus  vcrbum  suum  ministrarc 
nolle  vidercliic.  Qiiomodo  cnim  venim  essei  qiHHl 
diclum  e^i ,  TempUm  enim  Dei  sanctum  est^  quod  evit 
90S  (I  Cor,  ui,  17) ;  si  Dcus  de  htimnno  iemplo  fc- 
sponsa  non  redderet,  ei  totum  quod  disccndiim  lio- 
minibus  tradi  vcllct,  de  coelo  atque  per  Angclos 
personarei?  Deinde  ipsa  charitas,  qux  sibi  inviceiii 
homincs  nodo  imitaiis  astringit,  non  haberei  aditum 
rcfundchdorum  et  q  lasi  n;isccndorum  sibimci  aniiiio- 
rum,  si  bomines  por  homines  iiihil  disrereni. 

7.  El  certe  spadoiicm  illum  qui  Isaiam  proplieinn» 
legens  non  inlelligcbal,  neqiie  ad  angcliim  npo^toltis 
misit,  iicc  ei  per  angclum  id  quod  iion  inlelligobal 
expositum,  aul  cliviniliis  in  mcnte  sine  hoininis  miiii- 
slerio  revelatnm  est ;  sed  potius  suggcstione  divin» 
misstis  esl  ad  ciiin,  soditijiie  cum  ro  Philippus,  qui 
noverat  Isaiam  prophctnin ,  ciqiie  huuianis  vcrbis  ei 
lingua  qiiod  in  ScripUira  illu  teciuin  erat,  npcriiri 
(Act,  \ui,  27  35).  iNonne  cum  Moyse  Deus  loqiicba- 
liir ,  ei  tamen  consilitim  rogindi  aique  adminislraiidi 
tnm  magni  populi  a  soccro  suo,  alicnlgcna  sciUcei 
homine,  ct  maxime  providiis  el  mininic  superbus 
accopil  (Exod.  xvin,  14-SG)?  Noverai  enim  ille  vir ,. 
ex  qiiacumqne  anima  vertim  consilium  processissct , 
nnn  ei,  sed  llli  qtii  est  vcritas,  incommutabili  Deo 
Iribucndum  essc. 

8.  Postremo  qui^quis  se  nuHis  prxceplis  instriir 
ctum  divino  munerc  quxcumque  in  Scripluris  obscura- 
S4iMt  inlcUigcre  glorintur,  bene  quidem  credit ,  ei 
vcriim  cst,  non  esse  illnm  sunm  faculialem  quasi  a 
scipso  existcntem,  sed  iivinilus  iraditam ;  ita  enim 
Dci  gloriam  qti:crit  ei  non  suam  :  scd  cum  legii  ,  ci 
nullosibi  hoininum  cxponcnleintelligii,  cur  ipse  aliis^. 
afleclat  exponei  e,  ac  non  polius  eos  rcmittii  Dco »  ut 
ipsi  quoque  non  pcr  liomiaem,  scd  illo  inlus  doccnie 
iiiicnignni?  Scdvideliccltimet  ne  audiai  a  Domino. 
Serve  mquam  ,  daret  pecuuiam  meam  munmulariit 
(Matth.  XXV,  26,  27).  Sicui  crgo  hi  ea  quae  iniclli- 
giiiit,  produnt  cxtcris  vel  loqncndo  vel  scribendo ; 
iia  ego  quoque  si  non  solum  ea  qwe  iniclligaiii  \  sed 
eliam  iiiteliigendo  ea  quae  observenl,  prodidero,  cul- 
pnri  ab  eis  profecto  non  debeo  :  quanquain  nemo 
doI)ct  aliquid  siciiabere  qtiasi  suiim  proprium,  nisi 
forle  mendacium.  Nam  omne  vcruin  ab  iHoest,  qui 
ail :  Kgo  sum  verilat  (Joan.  xiv,  6).  Quid  enim  hahe' 
nuisquod  non  acccpimus?  Quod  si  accepimus,  quid 
gloriamur  quasi  non  accepcrimiis  (I  Cor.  iv,  7)  ? 

9.  Qui  lcgil  audienlibus  littcrns,  utiqne  quas  agno- 
scit  cnuntial;  qui  autem  ipsns  liiterns  tradit,  Iioc  a^l^ 

*  Mss.  vigiali  In^s,  intctUgo, 


n 


DE  DOCTRINA  CnMSTlANA.  S.  AUGUST1M 


H  alll  qvioqve  legm  noreriiit :  nterque  tamen  Id  in- 
tiiinal  quod  accepH.  Bic  etiam  qui  ea  qu»in  Scriplo- 
risintelligit,  exponit  audientilMif ,  tanqnam  liUcnt 
quas  agnotcit  pronnntiat  lcctorit  ofncio ;  qui  autem 
prcclpit  qnomodo  intcliigendum  sil,  timilit  est  tra- 
dcnti  litleras,  hoc  est  prxcipicnti  quomodo  tit  legcn- 
dum  :  ut  quomodo  ille  qoi  legcre  novit ,  alio  leciore 
non  Indigct ,  cnm  codicem  invenerit ,  a  qiio  aiidbt 
quid  ibi  scriptum  tii;  sic  itte  qui  pnRCcpta  qu?B  co- 
namur  tradcre  nccepcrit,  cnm  in  librit  aliquid  obscu- 
ritalb  invenorit »  qnasdam  regutat  velull  litteras  te- 


nent  blelleeiorero  aliom  non  reqvlral,  pcr  quem  siiii 
qnod  opertnm  ett  reiegatur;  ted  quibosdam  vetiigiis 
indagatit  ad  oocullnm  tentwn  tiiie  nllo  errore  ipoa 
perTcniat,  aul  ccrte  in  absurdilaiem  pra?»  tcnteniiae 
non  inddat.  Quapropier»  qiianquain  et  in  Ipto  opcro 
tatit  apparere  potsit  huic  oflkioto  lalKMri  iiosiro  non 
recle  aliqucm  conlradircre ;  tamen,  si  btijutinudi 
procemio  quibatlibet  obsislontibut  coiiTCiiicnlcr  vido» 
tor  etse  retponsum ,  liiijus  vlx  quam  in  lioc  libro  ia« 
gredi  volumus,  talotiobit  occQrrit  exordium 


LIBER  PRIMirS. 


PriDdpio  fli  I  arUlio  toiiua  operis,  quo  scripUiramm  slodiottis  cum  ad  eamm  Investigandum  temom,  tnm  ad  ediaao- 
rcndum  t.isliluatur.  Uox  observau  eonim  de  quibus  doctrina  t;*adeiKta  eat  disUoctioae  in  ret  el  rigot,  8iiaci|iitiir  in  bocce 
priore  libro  tractaiio  de  rcbus.  Res  \wno  alias  esse  quibut  frui,  aliat  quibos  nonniisi  uU  nobb  Uoeat :  ei  quidem  Deo  soli 
iruiaonc  iubaerenduin  csse,  eoque  iM)t  iy^us  Incarnauooe  Verbl  et  rebus  ab  ipso  temuoraiiler  gesUs,  alque  ur^dt  Ec- 
desiae  davibus  pronioveri;  inlcr  eas  vero  res  quae  in  usum  veniuui,  noonuUas  esse  quibus  ddeclio  Jure  im|>enditur,  ted  io 
Dcum  relau.  Qulbus  explkatis  dooeuir  loUut  scHpturx  sacrs  pleniUKfinem  et  flnem  ease  geminam  rtiarilainii,  Od  propte» 
sci|jiiuni,  ac  proximi  propier  Oeam. 


CAPUT  PftlMUM.  —  /n»«filloiw  el  emmliflriowe  ni- 
iitur  Scripium  tractatio ;  qum  cum  Dd  auxUio  iutch- 
pienda, 

I.  Pox  sunl  res  quibut  niiitur  omnis  tractaiio 
Scripturarutn;  niodus  inveniendi  quae  intcHigciida 
tunt,  ct  modus  profercndi  quae  Intcllecta  sunt.  Dc  in- 
vcnicndo  prius,  de  proferendo  postca  disscrcmiis.  Ma- 
giium  opus '  et  nrduom ,  cl  si  ad  siisUnendum  difB- 
cile,  vercor  nc  ad  soscipicndum  temerarium.  lu  snne 
si  dc  nobis  ipsis  pr.rsumeremus  :  nunc  vero  com  in 
illo  sit  spcs  pcragcndi  hiijus  operis ,  a  quo  nobis  in 
cogjltaiione  muYta  de  hac  rc  Jam  tradlui  (encmiis,  iion 
est  mctucndum  ne  dare  dcsinat  csetcra ,  cum  ea  qua; 
data  sunt  cocpcrimus  impcndcre.  Otnnis  enim  res  qum 
danilo  non  dcHcit ,  dum  babclur  el  iion  dalur,  non- 
dum  habctur  quoinodo  liabcnda  est.  lllc  autcm  ait  : 
Qui  liabct,  dabitur  ci  {Matth.  xui,  12).  Dabit  ei-go  ha- 
benUbus,  id  est ,  cum  benigniuite  utenUbus  co  quod 
acceperunt,  adimplcbil  aUfue  cumulabil  qiiod  dcdil. 
lili  qiiinque  ct  illi  septem  crant  panes,  anlcqunm  in- 
cipcreni  dari  csurientibus ;  quod  ubi  fieri  cocpit,  co- 
phinos  el  sporUs  saiiatis  tot  hominum  niillibus  im* 
plcTcrunt  (Id.  xiv,  1*7-21 ;  et  xv,  5i-58).  Sicni  ergo 
iUe  panis  duni  frangerciur  accrcvit,  sic  ea  qu»  ad  hoc 
opus  aggredicndum  ]am  Dominus  prxbuit,  cum  di- 
tpensari  copperint,  eo  ipso  siiggercnie  muUiplicabiin- 
tur,  ut  in  i|)So  hoc  nostro  ministerio,  non  solum  nul- 
lam  paliamur  inopiam ,  tcd  de  mirabUi  ctiam  abun- 
dantia  gaudcnmus. 

CAPUT II.  —  Quid  rei,  quid  signa, 
8.  Omnisdocirina  vcl  rcrum  esl  vcl  signcruin,  scd  rcs 
pcr  signa  discunUir.  Proprie  autcro  nunc  rcs  appcl- 
lavi,  qiiae  non  ad  significandum  aliquid  adhibcntur» 
sicuU  cst  lignum ,  lapiSf  pecus ,  atque  hujusmodi  cac* 
tcra.  Scd  non  illud  lignum  quod  in  aquas  amaras 
Moysen  misisse  lcgimus,  ut  amaritudinc  cnrcrcnt 
(Kxod,  XV ,  25) ;  neque  ille  lapis  qtiem  Jacob  sibi  ad 
*  Am.  Er.  et  Hss.  quinipic,  oiiia. 


capui  posiierat  (6*€iiet.  xxviii,  11) ;  neqoe  illod  poeua 
quod  pro  filio  ImmolaTit  Abrabam  {Id.  xxu,  13).  Ila 
namque  iia  res  sunt,  ut  alianim  etiam  sigiia  tint  re- 
mm.  Sunt  antem  alia  signa  quomm  omoit  usot  ia  ti- 
gnificnndo  csi ,  ticuii  tuiit  verhn.  Nemo  enim  ulitor 
Tcrbis,  nisi  aliquid  significandi  gratia.  Ex  qoo  liilel- 
ligitor  quid  appellcni  signa  ;  res  cas  videlicel  qiiae  ad 
tignificandum  aliquid  adhibenliir.  Quamobrem  ouK^e 
tignum  etiam  ret  aliqua  est ;  qood  enim  uulla  retet'^ 
omnino  nihil  est :  non  autem  omnis  rcs  etiam  tigiium 
ett.  Et  ideo  in  hac  divisione  rcrum  atque  signorani  ^ 
cum  dc  rcbus  loqucmiir,  ita  loqiicmur  ut  etiamsi  ca- 
mm  aliqune  ailhibcri  ad  significandum  possint,  bob 
impcdiant  partitioncm ,  qiia  priut  de  n*bus ,  postea 
de  signis  dissrrcmiis ;  memoritcniue  tenenmus  id  nunc 
in  rcbiis  considerai  dum'  esse  qiiod  sunt,  non  quod 
aliud  etiam  prxtiT  sclpsas  signlficant. 

CAPLT  III.  —  Rirum  divi$i§ 

5.  Ret  ergo  aliae  suiit  quibus  fracndum  ett ,  alks 
quibiis  iilendum  ,  ali:e  qux  fmuntur  et  utuntur.  lllae 
quibus  fmc ndiim  est ,  beatos  nos  faciuiit.  Istis  quibus 
otendom  cst,  tendentet  ad  bentitudinem  adjuvnniur» 
el  quati  adminieulamur,  ut  ad  illas  quae  not  beatos  fa- 
ciont,  pervcnire ,  atque  hit  inbxrere  potsimus.  Nos 
vem  qui  fmimur  et  uliniur ,  inler  utrasque  consiilnti, 
ti  cit  quibiit  uieiiduin  esi  fmi  volucrimus,  imiieditur . 
cursus  nostcr,  cl  aliquando  etiam  defleclitiir ,  ut  ab 
hit  rcbus  quibus  fi  iiendum  est  obtincndis  vel  retarde- 
mur ,  vel  etiam  rcvoccmur ,  inferiomm  aniorc  pr.o 
pediti. 

CAPLT IV.  —  Frui  et  uti ,  quid  li/. 

4.  Fmi  eniniestamore  alicui  rei  inlixrcro  pr<  picr 
scipsam.  Uti  autem ,  qiiod  in  usum  venerit  ad  id  quo!* 
amas  oblinendiiin  rcfcrrc ,  ti  tamcn  amandum  est. 
Naro  usut  illicitus ,  abusus  potius  vel  abusio  noiui- 
nandus  cst.  Quomodo  crgo,  si  esscmus  pcregrini,  qui 
bcate  vivcrc  nisi  in  |)airia  non  posscmiis,  caquc  pcre . 
griiiatione  uliqiic  miscri  ei  miscriam  linirc  cupicntos, 


l\ 

M  pQtriam  redirc  vcnemos,  opus  cssct  vel  lerrestribus 
vd  marinis  vehiculis  quibus  utendum  essct  ut  ad  pa- 
irlara»  qtta  rrucndum  erat,  pervenire  valcremus; 
qiiod  si  amoeniiatcs  irmeris«  et  ipsa  gcstatio  ▼ehicu- 
lortim  nos  delcctaret»  et  convcrsi  ad  fruendum  his 
quibus  uti  dcbuimus ,  nollemos  cito  viam  finire »  ct 
pcnrersn  snavikite  implicatl  alicnaremur  a  patriay 
cujus  suaviias  faccrct  bealos  :  sic  in  hujus  morult- 
lalis  Tita  ptin^in:uilcs  a  Domino  (II  Cor.  ▼ ,  6) ,  si 
redire  in  pnirtam  volumus ,  iibi  boati  esse  possimus » 
nlendum  cst  iioc  mundo,  non  friiciidum  ;  ut  invisibilLi 
Dci ,  |)cr  ea  qua'  facla  sunt ,  inlellcctn  cdnspiciaiitur 
(Itom,  1 ,  20) ,  lioc  c^t ,  ut  de  corporallbus  temporali- 
biisqiie  rebus  aitcrna  ct  spiritualia  capiamos. 
CAPUT  V.  —  Dcut  Trinitas ,  re$  qua  fruendwn, 

5.  Rcs  Igitur  quibus  frucndiim  rst ,  Pater  ct  Filius 
cl  Spiritus  sanctus,  cndemquc  TrinilaSy  unn  quncdam 
siimma  res ,  coinmunisque  omnibus  frueiitibus  ca  ;  si 
lamcn  rcs  et  non  rerum  omnium  causa  sit,  si  taincn 
rt  causa.  Non  enim  facile  nomcn  quod  tantc  cxccl- 
Ifnti.T  convcniut  potcst  inveniri ,  nisi  quod  mclius  ita 
ilicitur  Trinitas  bx'C ,  unus  Deus  ex  qiio  oninia ,  pcr 
quem  omnin,in  quo  otnnia  (Rom.xi,36).  Iia  Patcrct 
Filius  et  Spiriius  sancius ,  ct  singulus  quisque  honim 
Dcns,  el  simul  oinncs  unus  Dcus ;  el  singulus  quisque 
lioruin  plcna  siibsiantia ,  et  simul  omiics  una  subst.n- 
lia.  P;ilcr  ncc  Filius  est  nec  Spiritiis  sanctus ,  Filius 
n*  c  Pater  est  nec  Spiriius  sanctus »  Spiritus  sanctus 
ncc  Patcr  cst  ncc  Filius ;  sed  Patcr  tantuni  Pater ,  et 
Kilius  taniuin  Filius,  ct  Spiritus  sanctus  tanluinSpi- 
rilus  snnctus.  Eadcni  tribus  xtornitas»,eadem  iucom- 
niutabililas ,  cadein  mnjnstas,  cadem  potcstas.  In  Pa- 
trc  uiiitns  ,  in  Flljo  xqualitas ,  in  Spirilu  sancto  uni- 
laiis  .Tqualiiatisque  concordia  :  et  Irin  hjcc  uiuim^ 
oniNia  propicr  Patrem,,  .rqualia  omnin  propler  Fillum, 
conncxa  omnia  proptcr  Spiritum  sanctum. 

CAPUT  VI.—-  Deut  ine/faMit^  quomode^ 

C.  Diximusnc  aliqiiid  et  sonuimus  aliquid  dignum 
Dco  ?  Imo  ▼ero  aihil  me  aliud  quam  dicere  voluisse 
soDiio :  si  autem  dixi ,  non  hoc  est  qiiod  dicere  vohii. 
Iloc  unde  scio,  nisi  quia  Beus  incflabiKs  est ;  quod 
aiitem  a  inc  dictum  est,  si  incflabilc  cssel,  dictum  non 
csset  ?  Ac  per  hoc  ne  ineffabilis  quidcm  dicendus  est 
Deus ,  quiat  et  boc  cum  dicitur ,  aliqnid  dicitur.  Et  fit 
ncscio  qu.T  pugnn  verborumy  qiioniam  si  illud  est 
ineffabilc,  quod  dici  non  potest,  noii  est  incffabile  qiiod 
vel  incfisibile  dici  polest.  Qux  piigRa  verborum  silen- 
tio  cavenda  potius  quam  voce  pacanda  est.  Et  tamcn 
Deus,  cum  de  illo  nibil  digne  dici  possil,  adraisit 
humannR  vocis  obscquium ,  cl  verbis  nostris  in  laiide 
siia  gaiidcre  nos  vohiit.  Nam  inde  est  et  quod  dicitur 
Deus.  N(in  enim  revera  in  strepitu  istarum  diiarum 
syllabarum  ipse  cognoscitiir ;  sed  lamen  omnes  latinse 
linguae  scios  \  cum  aurcs  eorum  sonus  isle  tetigcrit, 
ino\'et  ad  cogilandam  cxcellcplissimamquamdam  im- 
nortaleinque  naturam. 

^  Ai*ud  Am.  Fj.  cl  Uss  sofitciudccixp,  socpi. 


LIDEU  PllLMIiS.  22 

CAPUT  Yll.  —  Deum  omHet  inUMiyuni  in  quonihil 
mcliut. 

7.  Nain  cum  iile  unus  cogiiatur  deorum.Deas,  ab 
his  ctiam  qui  alios  et  suspicaninr  et  vocant  et  cojutit 
deos  sive  in  coelo  sive  lu  terra,  ita  cogitaiur,  nt  ali-^ 
quld  quo  nibil  melius  sit  atquc  sublimius  illa  cogiutio 
coiielur  attingeie.  Sane  qiioniam  divcrsis  movcntuc 
bonis,  pnrlim  eis  qii»  ad  corporis  scusuin,  partiin. 
eis  quje  ad  animi  intelligentiam  pcrtuient ;  iJii  qiii^ 
dcditi  sunt  corporis  sensibus,  aut  ipsum  caclum ,  aut. 
quod  in  ccelo  fulgenlissimum  vidciil ,  aut  ipsum  muu« 
dum,  Deum  deorum  csse  arbiirantiir :  aul,  si  extra 
mundum  ire  contcndunt ,  aliquid  liicidum  imaginan- 
tur,  idqiievel  infinitum,  vcl  ea  furina  qux  optimavi- 
dctur ,  innni  suspicione  constitiiunt ,  aut  humnni  cor- 
poris  figuram  cogitant ,  si  cain  *  cxtcris  antoponunt. 
Quod  si  uniun  Dciim  dcorum  esse  non  pulant ,  et  po- 
lius  multos  aiit  iniiunicrabiles  nrqualis  ordiuis  dcos ; 
eiiatn  eos  tamcii  prout  cuiqiic  nliqiiid  corporis  videlur 
exccllcrc ,  ita  figuratos  animo  tciicnt.  IIIi  autem  qui 
p>'r  intclligcnlinm  pergunt  vidcrc  qiioJ  Dciis  cst ,  oin- 
nibiis  eum  naturis  visibilibus  cl  corporalibus ,  iiiteili«' 
gibilibus  etiam  ct  spiiitualibus  ,  omiiibiis  mulabilibus 
pncrcrunt.  Oinnes  tamcn  cerlnlim  pro  excellenlia  Dci 
dimicant ;  nec  quisquam  invcniri  potesi  qui  boc  Deum 
crcdat  cssc  quo  luelius  aliquid  est.  Iiaque  lioc  omnes 
Dcum  conscntiunt  cssc ,  quod  co^lcris  rcbus  omnibus 
antcponunt. 
CAPUT  YIII.  —  Deus  eum  «l  taptenlia  incommuta- 

bitis,  rebus  omnibut  anleponendus. 

8.  El  quoniam  omncs  qui  de  Dco  cogilnnl ,  viviwi^ 
aliquid  cogitant,  illi  soli  possuiit  non  absnrda  ct  iu- 
digna  existimarc  de  Deo ,  qui  viiam  ipsam  cogiianl,  ct 
qu.Tcumquc  iliis  furma  occurrerh  corjioris ,  eam  viior 
vivcre  vel  non  vivere  stituunt ,  et  vivcnlcm  non  ri- 
vcnli  auteponunt ;  eainque  ipsnm  vivcntein  corpoiis- 
formam,  quanlalibct  luce  pni'fulgeal,  quaii!a1ibel  mn- 
gnitudine  prxemincnt^  qunntalibct  pulchritudineome- 
tur,  aliud  esse  ipsam,  alind  vilam  qua  vcgctiiturhi- 
leHigunt,  enmqiie  illi  moH  qu.x  ab  illa  vegctatur  ct 
animalur ,  digniiate  incomparabili  prxfcrunl.  Deinde 
ipsnm  vi4am  pergiinl  inspiccre,  et  si  eam  siiie  scnsu 
vegctantem  iiivcncrint,  qualis  est  arbonim,  prxpo^ 
nunt  eis  scBlientem ,  qualis  est  pecoruin ;  ot  Imic  rur- 
sus  intclligentem ,  qunlis  est  bominum.  Quam  cum< 
adhuc  mutabilcm  viderint ,  etiam  huic  aliquam  incom- 
mulabilom  coguntur  pr.Tponere ,  illam  scilicet  vitira 
qu?c  non  aliquando  dcsipit ,  aliqiiando  snpit ,  sed  cst 
potius  jpsa  Sapieiitia.  Sapicns  enim  mcns,  id  est,  ade- 
pta'  sapientiam ,  antequam  adipisceretur  non  erat  sa- 
piens ;  at  vcro  ipsa  Sapicntia  nec  fuil  unqunm  insi- 
picBS ,  ncc  esse  unquom  potost.  Quam  si  non  vidcreiii, 
nullo  modo  plena  fiducia  vilam  iiicommiitabilitcr  sa- 
pienlcm  commutabili  viuc  anteponercnt.  Ipsam  quippe 
*  rcgnlam  veritatis,  qiia  illam  clamant  csse  nicliorcm, 
incommutabilem  vidcnt ;  nec  uspiam  nisi  supro  suank 

*  Fditi,  dc  eam,  At  Mss.  propc  onines,  a  iom. 

*  lu  in  \iss.  plcrisquo,  iibi  m  cdilis  habctur.  Ipsam  qitih 
Que. 


w 


DE  DOCTniNA  CimiSTIAN.\ ,  S.  AUCU.TINI. 


unliiram  viJcnl,  qiianiloqiiidem  se  videnl  mutabiles. 
CAIUT  II.  —  Sapientiam  immutaiilm  mutabiU 

pr<rferendam  este  omnet  norunt. 
9.  NeiKO  est  cnim  tam  impudenfcr*  insulsns  qui 
dicat :  Uude  scis  incommuiabililcr  sapieiitem  vil:im 
mutabili  csse  prscrcrendam  ?  Idipsum  eniin  quod  in- 
lcrrogat,  unde  sciam,  omnibus  ad  conlcmplandum 
e<»mmuniler  cique  incommuUbiliter  prxsio  est.  Ct 
boc  qtii  non  vidct,  ita  est  qimsi  cxcus  io  sole,  cui 
nihil  prodcst  ipsis  locis  ocuiorum  ejus  lam  clarx  ac 
pra*scutis  lucis  riilgor  inrusus.  Qui  auicm  videl  ct  re- 
rogit,  consuctudinc  umbrarum  carnalium  iuvalidam 
mciiiis  acicm  gi  rii.  Pravorum  igitur  morum  quasi 
conlrariis  flatibus  ab  ipsa  patria  repcrculiuntnr  bomi- 
iies;  lostcriora  alqiie  iufcriora  secianies,  quain  illud 
'  quod  cssc  niclius  alque  prxstantius  confiientur. 
CAPUT  X.  —  Ad  videndum  Deum  purgandui  animus. 

iO.  Qunpropter,  cum  illa  veriiate  pcrrruendum  sii, 
qnnD  iiicommutabililer  vivit.  et  in  ea  Triniias  Deus, 
aiiclor  ei  condilor  univcrsitaiis,  rebus  quas  condidit 
roiisulat ;  purgandiis  csi  animtis,  jui  ci  pcrspicere  il- 
lain  liiccm  valeut,  ci  iuliocrcrc  perspectx  *.  Qiiam  piir- 
gntioncm  quasi  ambulaiionem  qtiamdam,  et  quasi  na- 
vigaiioncm  ad  patriam  csse  arbitrcmur.  Non  enim  ad 
cum  qui  ubiqiie  prxsens  esi,  locis  movemur,  sed  bono 
stiidio  bouisque  moribus. 

CAPUT  XI.  —  Purgandi  aninii  exemplum  Sapienlia 
incarnata. 

11.  Quod  non  posscinus,  nisi  ipsa  Sapientia  ianiae 
eiiam  nosine  iufirmiUii  congruere  dignaretur,  ci  vi« 
vciidi  nobis  prxberct  exemplum,  non  aliicr  quam  in 
hominc,  quoniam  ei  nos  homincs  sumus.  Sed  quia 
nos  cum  ad  illam  vcnimus,  sapicutcr  facimus;  ipsa 
cum  ad  nos  vcnii,  ab  bominibus  supcrbis  qunsi  stulte 
fecissc  puuita  csi.  Et  qtioDiam  nos  cum  ad  illam  ve- 
ninius,  convalcscimus;  ipsa  cum  ad  nos  venil,  quasi 
iiifirma  exisiiinnta  est.  Scd  qtiod  stulium  esi  Dei,  sa- 
piciilius  esi  bomiiiibus:  et  quod  iiifirmum  esi  Dei, 
rdrtius  csi  Iiomiuibus  (I  Cor.  i,  25).  Cum  ergo  ipsa  sii 
palria,  viam  se  quoquc  iiobis  recil  ad  pairiam. 
C\PUT  XII.  -^  Qiiomodo  Sapkntia  Dei  ad  nos  vemL 

Et  c  um  saiio  et  puro  inicriori  oculo  ubique  sit  pnc- 
sens,  eorum  qui  oculum  illum  infirmum  immnndiun- 
quc  babeui,  orulis  etiam  carneis  apparere  diguaia  est. 
Quia  cniin  iii  Sapieniia  Dei  iioii  polcrai  mundus  pcr 
Sapicuiiam  coguoscerc  Dcum,  placuii  Deo  per  siulli- 
tiaiii  pncdicaiioiiis  salvos  facere  crcdeates  (I  Cor,  i, 
21). 

i2.  Non  igilur  per  locorum  spatia  veniendo,  sed 
in  carne  morlali  mortalibus  appareiido,  venisse  ad 
nos  diciinr.  I!luc  ergo  venii  ubi  crai,  quia  in  hoc 
iiiiindu  crni,  ci  mundus  pcr  eam  factus  est.  Scd  quo- 
iiiam  cupiditalc  fruciidi  pro  ipso  Creaiore  creatura, 
boinines  conngiirati  liuic  mundo,  et  mundi  nomine 
congruentissime  vocati,  non  enm  cognoverunt,  pro- 
ptcrea  dixil  Evangclista  :  Et  mundus  eum  non  cogno- 

*  iD  cxcusis,  iam  imprudenter.  in  >!S3.  trcdccini,  tam 
iinpudeuter, 

*i>iiii,  hihaerereperfecte,  ElegauUus  Mss.,  ]>eripecta:. 


vit  (Joan.  i,  10).  Iiaque  in  Sapi.nlia  Dei  non  poicrat 
miindiis  pcr  Sapientiam  cognosccrc  [>cum.  Cur  crgo 
veuii  cuin  hic  essei,  nisi  qiiia  placuii  Deo  per  siulti- 
tiam  pr.Tdicationis  salvos  facere  credcnles? 
CAPUT  XIII.  —  Verbnmearo  fuetum  eM. 

Qtiomodo  vcnii,  nisi  quod  Ycrbum  caro  facium  ef  I, 
ei  babiiavii  in  nobis  {Joan.  i,  i4)?  Sicuii  cum 
loquimur,  ul  id  quod  aniino  geriinus,  in  audicniis 
aaimum  pcraures  carncas  illabaiur,  fitsonus  vcrbum 
quod  cordc  gcstamus,  et  loculio  vocatur;  nec  tamcn 
in  eumdem  sonum  cogitatio  nosira  convertitur,  sed 
apud  sc  nianens  iniegra,  formam  voeis  qua  se  iusinui^t 
auribus,  sine  aiiqua  lalie  siiae  mutationis  *  assumii  : 
ita  Verbum  Dci  non  commulaium,  caro  tamen  faciuiii 
est,  ui  habitarct  In  nobis. 

CAPUT  XIV.  —  Honwiem  quomodo  sanarit  Dci 
Sapientia. 

13.  Sicui  auiem  curatio  via  cst  ad  sanitniem,  sic 
isla  curatio  peccalores  sanandos  rcficicndosqiie  sus- 
cepii.  El  qucmadmodum  medici  cum  alligant  vulncra, 
non  iiicompositc,  scd  aptc  id  f  ichint,  ut  vinculi  utili- 
Liicm  qiKTdam  pulchritudo  etinm  consequatur :  sic 
medicina  Saplentiae  per  liominis  susccpiioucm  iiosiris 
estaccommodata  vulneribus;  dequibusdam  coiilrariis 
ciirans,  ei  de  quibusdam  similibus.  Sicut  etiam  illc 
qui  mcdetur  vulncri  corporis,  adliibci  qu:edam  con- 
iraria,  sieui  frigidum  calido,  vcl  humidum  sicco,  vcl 
sl  quid  aliud  hitjiismodi;  adhibei  etiam  quadam  si-* 
milia,  sicut  liutcolum  vel  rotundo  vulneri  rotuiidiim, 
vel  oblongiim  oblongo,  ligaturamquc  ipsain  noii  eam« 
dem  mcmbris  omuibus,  sed  similcin  similibus  coaptai: 
sic  sapieutia  Dci  homincm  curaus,  scipsam  exliibuii 
ad  sanaiidiim,  ipsa  niedicus,  ipsa  medicina.  Quia  crgo 
pcr  supcrbiam  bomo  Inpsus  esi,  humilitatcm  adliibuii 
nd  sanandum.  Scrpeiiiis  sapieniia  dcccpti  sumus,  Doi 
stullitia  liberamur.  Qucmadmodum  aulcm  illa  Sapico- 
tia  vocabalur,  crat  autem  stultitia  coiiicmncuiibtis 
Deum;8ic  isia  qux  vocatur  stuliiiia,  Sapieniia  csi 
vincentibiis  diaboluin.  Nt)s  iiumortaliiate  luale  usi 
stimus,  ut  inoreremur ;  Cliristuf  morlalitate  bene  usus 
csi,  ut  viveremus.  Corrupto  animo  feiuinse  ingressus 
est  morbus;  intcgro  corpore  feminx  processii  salus. 
Ad  eadein  contraria  pertinel,  quod  eiiani  exemplo 
virtuium  cjiis  vilia  noslra  curanlur.  Jamvcro  similia 
quasi  ligamcnta  membris  ei  vulneribus  iiosiris  adbi- 
biia,  illa  suut,  quod  pcr  femiuam  deceptos  pcr  fenii' 
nam  naius,  homo  homiiies,  luortalis  moriales,  morte 
moriuos  liberavit.  Mulia  qii(»que  alia  diligeuiius  coii- 
siderauiibusquos  inatituti  operis  peragendi  necessitas 
non  rapit,  vel  a  contrariis,  vel  a  similibus  mcdiciii:e 
clirisiianae  apparel  instruciio. 

CAPUT  XV.  — r  Resurrectione  et  auensione  Christi  fui 
citur  fideSf  excitatur  judicio. 

14.  Jnnivero  crcditn  Doiiiini  a  niortuisrcsurrcciio^ 
etinca:lum  asccusio,  magna  spe  ruleit  (idcm  nostram. 
Mulium  ciiim  oslendii  qunm  voluiiiarie  pro  nobii 
animam  posuerii,  qui  eain  sic  habuii  in  poicstale  re- 
suinore.  Quaiila  crgo  sc  fidueia  spes  crcdeiilium  co». 

»  Am.  el  Er. :  finc  alufiui  labc,  sin.*  mutdlione» 


25  LIBER 

solaiuf,  considcrans  quantiis  qunntn  pro  nondum 
ciedenlibus  pnssus  sii?  Cum  vero  judex  vivorum 
atquc  roorltiorum  exspcclatur  e  coelo,  inagnum  timo- 
rciu  inculit  nrgligcnlibus,  ul  se  ad  diligentiam  *  con* 
vcrtant,  eumqtic  magis  Lenc  a^cndo  desiderent,  quaro 
roale  agcndo  rormidcnt.  Quibus  autem  verbis  dici , 
aiil  qna  cogitalione  capi  polest  pncniium,  quod  ille  in 
(iiie  daiurus  csi ;  quando  ad  consolationem  btijus  iti- 
ncris  de  Spiritu  suo  tantum  dedit,  quo  in  adversis 
vii;i>  liiijiis  ridiiciam  cbaritatemqtie  laiilam  cjus,  qiicm 
nunduui  vidcmus ,  habeamus ,  et  dona  *  unicuique 
propria  ad  iiislructionem  Ecclesiac  su.t,  iit  id  qtiod 
osiendii  esse  faciendum,  iion  solum  siiie  murmurc , 
sed  ctinm  cum  dcleciatione  *  raciamos  ? 

CAIXT  XVI.  —  Ecciesin  Christi  corpus  et  conjux 
niedicinalibut  motesliis  ab  ipso  purgatur. 

15.  Est  cnim  Ecclesia  corpus  cjus,  sictil  apostolica 
doclrina  commendat  {Ephes.  i,  23),  qiia'  ctiam  con- 
jiix  ejus  dicilur.  Corpus  ergo  sunm  mullis  membris 
divcrsa  ollicia  gcrentibus  (Hom.  xfi,  i),  nodo  uniUitis 
ct  cliariuitis  tanquam  sanitalis  astringit.  Exercet  au* 
lcm  hoc  tcmpore  ct  purgat  mcdicinalibus  quibusdam 
inolcstiis,  iit  crutam  de  boc  sacculo,  in  xternum  sibi 
co;>u!ci  coiijugcm  Ecclesiam,  non  babentem  mactilam 
aiil  riignm,  aut  aliquid  hujusmodi  (  Ephes,  v,  93-32). 

C.\PUT  XYIi.  —  Christut  donando  peccata  viam 
aperuil  ad  patriam. 

i6.  Porro  quoniam  iii  via  sumus,  nec  via  ista  lo- 
cortiin  est,  scd  affectuum,  quam  intercludebat,  qiiasi 
sopta  quxdam  spiiiosa,  pneteritorum  malitia  ^  peccato- 
ruiii ;  quid  liberalius  et  misericordius  facere  potuit, 
qui  seipsum  iiobis,  qua  *  rediremus,  substernere  vo«- 
luit.nisi  ut  omiiia  donaret  peccata  conversis,  et  gra* 
viicr  fixa  interdicta  redltus  nostri  pro  nobis  cruci- 
(ixus  CYclIcret? 

C.\PUT  XVHr.  —  Clavet  tradiue  Ecclesice. 

(7.  Has  igilur  claves  dedit  Ecclesi»  suae»  ut  qux 
solveret  in  terra,  soiuta  esscnt  in  ccelo ;  quae  ligarct 
in  terra,  ligata  essent  et  in  cobIo  {Matth,  xvi,  i$)  : 
seilicet  ut  quis(|uis  in  Ecclesia  ejtis  dimitti  sibi  pcc- 
cata  non  crederet,  noa  ci  dimittercntur ;  quisquis  au- 
tem  crcdcrct,  seque  ab  bis  correctus  avertcret,  in 
ejusdem  Ecclesix  grcmio  constitutus,  eadem  fide  ai- 
qiie  corrcciionc  snnnrctur.  Quisquis  enim  non  credii 
d.mit:i  sibi  posse  pcccata,  fit  detcrior  dcsperando , 
qiiasi  nibil  illi  melius  quam  malum  esse  rcmaneat,  ubi 
de  fructu  sux  convcrsionis  infidus  est. 

CAPUT  XIX.  —  Corporis  el  animi  mors  atque  re- 
turrectio. 

i8.  Jamvcro  sicui  animi  quxdam  mors  est,  vitae 
prioris  morumque  rclictio  *,  qu£  fit  poeniteiido  ;  sic 
eliain  corporis  mors  cst  aiiiniationls  pristin.ns  resolu- 

*  Bad.  Am.  et  Er.,  indulgcntiam.  Meiius  caeteri  codices, 
dHjnitiim. 

*  I.OT.,  donat.  sulistiluimus  dom »  ex  Am.  Er.  et  Mss. 
|)Ieris<iuc  mcUoris  uotae. 

*  Mss.  qiuuquti ,  cum  dileclione. 

*  tuiiii ,  inleidudebant maliliiB  :  pro  quo  Mss.  magno 

conscusu,  interclndebat.. .  nuilitia. 

«  Etliii,  quo  rediremus.  Al  Mss.  septomdeciui,  (lua  :  prjc- 
^or  qiiiiKiue  atios,  qui  habcnl,  viam  gua. 

*  Ani.  cl  Er.,  rejcclio. 


PR:MUS.  26 

tio  :  ci  qtiomodo  animus  posl  pocnitenliarn,  qiia  prio* 
r.  s  mores  pcrcTilos  intcrcmil,  rcformalur  in  melius ; 
sic  ctiam  corpns  posi  isiam  mortcm,  quam  vinculo 
peccati  omiies  debeintis,  crcdenduin  et  sperandiim 
est  resurreclionis  tcmporc  in  inelius  coinmutnri,  ut 
ncn  caro  et  sanguis  rcgnum  Dei  p:>ssideani,  quod  Qori 
non  potest ;  scd  corruptibile  hoc  induat  incori^uptio- 
iiem,  et  moriale  boc  iiiduat  immortalitatcm  (ICor.  xv^ 
50.  55),  nullamque  faciens  moicstiam,  qnia  nullam 
patietiir  indigciitiam,  a  l^jeala  perfcctaquc  auima  cum 
suinina  qtiiete  vcgcletur. 
C.\i^UT  XX.  —  Qui  non  ad  vitam  sed  ad  supplida 
renascantur. 

19.  Ciijiis  autem  animus  non  moritur  huicsaeculo, 
ncqiic  incipit  configurari  veritati,  in  graviorem  mor- 
ieni  morte  corporis  tmhiiur ;  ncqiie  ad  commutaiio- 
nein  *  ccelestis  babitudinis,  si^d  ad  iuenda  supplicia 
rcviviscct. 

CAPUT  WX.^Rursus  corporit  de  resurrcctione. 

Hoc  ilaque  fides  liabei,  atque  ita  se  rem  haber* 
credendum  esi,  ncqiic  animum,  neque  corpus  buma- 
niim  omnimodum  intcritum  pati ;  scd  impios  resur- 
gere  ad  poenas  inxstiiiiabiles,  pios  auiem  ad  vitan  . 
a'ternam. 

CAPUT  XXII.  —  Solo  Deo  frucndum. 

20.  in  bis  igitur  omnibus  rebus  ill:c  tontum  suiit 
quibus  frucndum  est,  quas  aiternas  aiqiie  incommu' 
labilcs  rommemoravimus ;  cxteris  autem  utendum 
cst,  ut  ad  illanim  pcrfmciionem  pervcnire  possiinus^ 
Nos  itiqiie  qiii  fniimur  ct  titimur  alijs  rebus,  res  ali- 
quae  sumus.  Magna  eiiini  quiedam  res  est  homo,  Ri- 
ctus  ad  imaginem  ct  siinilitudinem  Dei^non  in  quan- 
tiim  mortali  corpore  includiiur,  sed  iuqiiautum  bcstias 
rationalis  anim:e  honore  pnccedii  *.  Ilaquc  magna 
qiixstio  cst  utrum  f^tii  se  homines  debeaiit,  aii  uti , 
an  utrumquc.  Pr.Tceptum  cst  enim  nobis  ut  diligamus 
iiivicem ;  sed  qurcritur  utrum  propter  sc  bomo  ab  ho- 
initie  diligcndiis  sit,  an  proptcr  aliod.  Si  eitim  propter 
se>  fruimur  co ;  si  propier  aliud,  utimur  co.  Videtur 
au!cm.niihi  prnpteraliud  diligendus.  Quodenim  pro- 
pter  se  diligendum  esl,  in  eo  constituitur  vita  beata ; 
cnjus  etiarosi  nondum  res,  tamcn  spes  ejus  nos  hoc 
tcmpore  consolatur.  Malcdictus  autem  qui  spcm  suam 
ponit  in  homine  {Jerem.  xvii,  5). 

21.  Sednecseipso  qnisquam  frui  debel,  si  liquido 
advertas ;  qoia  nec  seipsum  debet  propter  scipsum 
diligere,  sed  propter  illum  qno  fruendum  est.  Tunc 
csi  quippe  opiimus  bomo,  eum  iota  vita  sua  pcrgii ' 

'  In  incommutabilem  vitamr  et  ioto  affectti  inhxret  illi : 
si  aiiiem  se  propter  se  diligit,  non  se  referi  ad  Deum ; 
s<'d  ail  seipsiiin  conversiis,  non  ad  incommiilabilo 
ati(|uid  convertilur.  El  propierea  jam  cum  defecfn 
aliquo  se  fntitur ;  quia  mclior  esi  cnm  lotus  hxrel 

^  Tres  e  \  at.  mss.  ,  ad  comnwnicationem.  Alios  vtt. ,  ad 
coinntunioneiu.  nuic  l^tasuuis  tx^useatit;  sed  liiNi  ca*ten 
rerunl,  ad  annnmtationem  :  incxfpie  io  Mss.  iiropc  omoilws 
lej^eiiauiDs,  aciestis  hubUudi.iis  ;iro  quoai^ucl  Am.,  habita' 
tionis,  et  anod  FT.  et  lx)v.,  hcatitudiuis. 

*  sic  undeciiii  Bi^i>.  [  prA'CiHit]. 

*  Am.  el  rr.,  peragitur. 


r 


DE  DOCTRINA  CHRISTIANA,  S.  AUGUSTINI 


98 


•Iqne  coMCringiior  inoeinmiilabni  bono,  qnnni  aiin 
imle  vel  nd scipsmn  reltiatnr.  8i  ergo  tiipMim  non 
propter  tc.dclies  diligere«  sed  propicr  iltum  uM  dilo- 
ctli»ni9  luae  rcctissiinos  6ni8  est,  non  succenseat  alius 
iMmo,  81  etiam  ipsom  propter  Dcom  diligis.  IIsdc  enim 
regiila  dilectionis  diTinitiis  constilota  est :  DiHga,  in- 
qiiit,  iiroxiiRHm  fiwm  ^M  teip^mn  ;  tkum  vero  ex  Mo 
carde^  tl  ex  totm  animael  extotamente  {Letit.  iii,  18; 
Deul.n^  5;  el  Matth.  iiii,  57,  59) ;  ot  omnes  eogiuv 
liones  toas  d  omnem  vitam  ei  omiicm  iiitellcciom  in 
illum  conreni8,a  quo  liabcs  ea  ipsa  qiiai  confcrs.  Cum 
autem  ail,  tota  cordey  lota  aiiima,  tota  mente^  nullam 
vit»  noslnc  partem  reliquit,  qn»  yacare  debeat  et 
qnnsi  locum  dare  ut  alia  re  velit  froi ;  sed  quidquid 
aliod  diligeiidum  Tenerit  In  animom,  illiic  rnpiatur , 
qoo  totus  dileclionis  impctus  curril.  Quisqiiis  crgn 
rccto  proiimum  diligit,  boc  cum  co  debet  agcre,  ut 
elLiin  ipse  loto  corde,  toia  anima,  tota  mciitc  dilignt 
Deum.  Siceniin  eum  diligens  tanquam  seipsuni,  toUim 
dilectionem  sul  et  illiiis  rerert  in  illam  dilectionem 
Dei,  quaR  nulluin  a  se  riTuliim  ducl  extra  patitur,  cu- 
jiis  derirationc  mlnualur. 

C.4PUT  XMII.  —  Bomini  prtecepto  non  oput  eet^  nt 
te  et  tuum  corput  diligat.  Prava  tui  diieclio. 

Si.  Noii  autem  omnia  quibus  utendumest,  diligenda 
aunt,  sed  t«  sola  quas  aut  nobiscuin  socieiati^.  quadam 
rcrcruntur  m  Deum,  sicuti  etit  bomo ,  vel  aiigclus ; 
aul  ad  no8  rekta»  bencflcio  Dei  per  nos  iiidigenl , 
aicuti  est  corpos.  Nam  utique  martyrcs  non  dilcxeruiit 
acelus  persequentium  se,  quo  tamcn  usi  8ont  ad  pro- 
nKSfeiiduin  Deum.  Cum  ergo  qiiainor  sint  diiigenda  , 
uiiuin  quod  supra  nos  est,  aiterum  quod  nos  sumus, 
terlium  qood  juita  nos  est,  qiiartum  quod  infrj  nos 
esit;  de  secuiido  et  quarto  nulia  pmccepta  danda  erant. 
Quamtumlibet  euim  bomo  eicidat  a  veritate ,  rema- 
nd  illi  dilectio  sui  ct  dilectio  corporis  sui.  Fugax 
eiaim  aniinos  ab  incommutabili  lumine  omnium  rcgna- 
liire,  id  agit  ut  ipse  8ibi  rcgnet  et  corpori  suo ;  ct  ideo 
iion  p(»lest  nisi  et  se  et  corpus  suum  diligere. 

i5.  Magiium  autem  aliquid  adeptum  se  piitat,  si 
etiam  socii8»id  est  aliis  bominibus,  domiiiari  potucriu 
inesl  enim  viiioso  animo  id  Biagis  appctcre,  ct  sibi 
lanqiiam  dcbitum  vindicare,  quod  uni  proprie  debetur 
Deo.  Talis  autein  sui  diiectio  melius  odium  vocaiur. 
Iniqttum  eat  enim,  quia  vult  sibi  servire  quod  iiirra  at 
esl,  com  ipse  servire  superiori  nolit;  rectissimeque 
dictuin  est,  Qui  dili^t  iniqmtatem^  odit  ammam  tuam 
(P$al.  X,  6) :  et  ideo  fll  inflrmus  animus,  et  de  mor- 
tali  corpore  Gruciatur.  I^eeesse  est  enim  ut  illud  dili- 
gat,  et  ejif  cormptiono  pnrgravetiir.  Immortalitas 
eulm  et  incorruplio  corporis  de  sanitate  animi  eiistit; 
aanilas  autem  animi  est  firmissime  inhxrere  potiori , 
hoc  est  incommuiabili  Deo.  Cum  vcro  ctiam  eis  qui 
sibi  naluraliterparessunl,  boc  est,  hominibus,  domi- 
nari  aflectat,  intolerabilia  oniniiio  supcrbia  esL 
CAPUT  XXIV.  —  Nemo  carnem  tuam  otHt,  neqwdem 
iUi  qui  in  eam  inturgunt,   i 

i4.  Ncmo  crgo  sc  odit.  Ct  hinc  quidcm  nulla  cum 


aliqua  secta  qusatio  fuH  *.  Sod  neqne  corpiis  siinnn 
quisqoam  odit :  vcnmi  est  enim  qnnd  ait  Apostoliis  , 
Nemo  unquam  carnem  tuam  odio  Muit  {Eplm.  v,  %9). 
Et  qood  noiinolU  diciinl,  malle  bc  oninino  csse  sine 
oor|iore,  omnino  fslluntur  :  non  enim  corpns  suuni, 
sed  corruptioncs  ejus  et  pondiis  iHJcrunt.  Noii  iLique 
nullnm  corpns,  sed  incorroptuin  ct  celerrimum  *  cor* 
pus  voliint  habere :  8ed  putant  nullom  eorpus  esse  si 
talc  ruerit,  quia  tale  aliquid  csse  aiiimam  putant/Quod 
autcm  contineiitb  qoadam  et  laboriboa  quasi  pcrse- 
qui  videntur  corpora  sua;  qul  lioc  recte  fociont,  nan 
id  agnnt  ut  non  linbeant  corpus,  scd  ot  liabeant  sub- 
jiigatum  et  paratum  ad  opera  neccssaria.  Libidiiies 
eniin  male  utentes  corpore,  id  cst  consuetudiiics  et 
inclinationes  '  nnim»  ad  rnicndum  inrcrioribus,  pcr 
ipsius  corporis  laboriosam  qiianidam  militinm  cxsitn- 
guere  aflTcctant.  Nam  non  sc  intcrimiinl,  scd  curaiii 
8UX  v.ileiiidinis  gcrunt. 

23.  Qui  uutcni  porTcrse  id  aguiit,  qiia!)i  iiaturatiler 
inimico  suo  corptiri  bellum  nigcrunt.  In  qiio  rallil 
eos  quod  lcgunt :  Caro  concupitcit  adtertut  tpiritum  , 
el  tpiritut  adversut  camcm ;  furc  enim  tibi  invicem  ad- 
vertantur  {Galat.  T,  17).  Didum  est  cnim  boc  proptcr 
indomitam  camalem  consuctudii.em,  advcrsiis  quam 
spiritus  concupiscit ;  non  ut  inlcrimat  corpns,  scd  ut 
coiicupiscentia  \sjiis,  id  est  C(»nsiifitndine  mala  edo- 
niita,  fiiciat  spiritui  subjiig:itum  ^,  quod  naturalis  ordo 
desiderat.  Quia  cnim  huc  crit  ]K>st  resiirrcctioncni , 
ul  corpns  oninimodo  cum  quiete  summa  spiritiii  sub- 
ditiim  immorlalitcr  vigcat,  hoc  ctiam  ii>  hac  viia  iiic- 
ditandum  cst,  ot  consuetudo  canialls  mulctur  iii  nie- 
lius ,  ncc  inordinalis  motibus  resistat  spiritui.  Qtiod 
donec  fiat,  caro  coiicopiscit  adversus  spiritum,  ct 
spiritus  advcrsns  camcm  :  ntm  p^T  odiuni  rcsistoMle 
spiritu,  sed  per  principatum ;  quia  magis  quod  diligit 
vult  suliditum  essc  mdiori :  ncc  per  odium  rcsistcnle 
came,  sed  per  consuetudinis  vinculum,  quod  a  pare»- 
tiim  etiam  propaglne  invctcratum  natnrx  lege  iiiole- 
v!t.  Id  crgo  agil  spiritus  in  doraanda  cariie,  ut  solvat 
malc  consoetudiiiis  qiiasi  pacta  pcrversa,  et  lial  pai^ 
consuctndiiiis  bou».  Tainen  nec  isti  qui  (alsa  opiniono 
depravati  corpora  saa  dctestantur,  parati  csscnt  unnai 
oculom  vcl  slne  sensu  doloris  amittcrc,  etiamsi  ia 
aliero  Unius  cemendi  sensus  rcmaneret,  quantii& 
erat  in  duobus,nisialiqua  res  qnx  pncponenda  cssct, 
urgcrel.  Isto  atqoe  hujusmodi  documcnlo  satis  osicn- 
ditur  cis  qui  sinc  perlinacia  veram  roqiiirant,^  qiiam 
certa  sententia  sil  Apostoli,  ubi  ail  :  Nemo  enim  uih- 
quam  camem  tuam  odio  habuU.  Addidit  etiaiii  :  Sed 
nulrit  et  fovet  eani,  ttcut  Clmttut  Eccletiam* 
CAPUT  XXY.  —  Eui  atiquid  ampliut  dilifjitur  quam 
corput^  non  tamen  corput  odio  habetur. 

26.  Modus  ergo  diligeiidi  pnccipiciidiis  est  bomini^ 

*  Bad.  Am.  et  Er. :  £(  binc  quidem  cum  aHqua  tecta  non- 
nulla  qutetHo  ftdt. 
s  Dad.  Am.  et  Er. ,  uno  tantnm  suOiragaaie  Us.,  itUegerr^ 


s  Quatnor  melioris  notae  Uss.,  inclituitiotttt. 

^  Editi  bactenus :  sed  ui  concupitcentiam  dut,  id  esl  con- 
tuetudinem  malt'  domitam  faciat  tpiritui  tubjugatam,  (.i»i 
lodjonixirxslal  loiis^c  ea  qjiiaiu  ex  Mss.  rcslituin)u&. 


t9  UBER  PRniUS. 

id  esl,  qoonodiy  M  diligal  ut  prosit  aibi.  Qiiin  aiilem 
86  diligai  et  prodesse  iibi  Tclil,  dobttare  dementift  osl. 
Pnccipiendom  ctiam  qnomodo  corpos  foom  diligat » 
nt  ei  ordinate  pmdenlenioe  eonsulat.  Nam  quod  dili- 
gat  etlim  corpus  suum,  idqoe  salram  hAbere  aiqiie 
integnim  velit ,  scqoe  manifestum  cst.  Aliqiiid  iiaqiie 
ampllus  diligcre  aliquis  potest ,  quam  salutem  atqiie 
iiitcgriiatem  corporis  sui.  Nam  multl  et  dolores  et 
amis^iones  nonnullorum  membrorum  volunlirias  sus- 
cc|ussc  iiivcniiintur ,  sc^d  ut  alia  qu.ne  ampliiis  diligc« 
bani,  conseqiicrentur.  Non  crgo  profUcrca  quisquam 
dicciidus  cst  non  diligere  salutcin  atquc  iiicolumitatcm 
corporis  sui,  quia  plns  aliquid  diligit.  Nam  et  avanis 
quaipvis  pccuniam  diligat,  tamcn  cmit  sibi  panem  : 
qiiod  cum  racil,  dat  pecuniam  qiiam  multum  diligit 
ct  aiigere  dcsiderat ;  scd  quia  pluris  aestimat  salutcm 
corporis  sui,  qiue  illo  panc  rulcilur.  Supervacaneum 
cst  diuiius  de  re  manirestissima  dispulare»  quod  ta- 
men  plerumqiie  nos  raccre  cogit  error  impiornm. 
CAPUT  XXYI.  —  Praceptum  de  Deo  el  jnoximo,  imo 
ff  de  $eip90  dlligendo  datum  €$i. 
27.  ErgOy  quoniam  pru*ccpto  non  opus  est  ut  se 
qiiisquc  ct  corpus  suum  diligat,  id  est,  qooniam  id 
qii4)d  sumus,  cl  id  quod  inrra  nos  est,  ad  nos  tamcn 
pcrliiiet,  inconcussa  nalurx  lcg^  diligimus,  qux  in 
bcstins  eliam  promulgaia  est  (iiam  et  bcslix  se  atque 
corpora  sua  diligiint) ;  rcslabat  ut  ct  de  illo  qiiod 
siipr.1  nos  cst,  ct  de  illoquod  juxta  nos  esl,  praeccpta 
sumcrenius.  DHige$,  inquit,  Dominum  Deum  tuum  ex 
toto  corde  tuo,  et  ex  lota  anima  tua ,  et  ex  tota  mcnlt 
tna^  et  diUge$  proximum  tuum  tanquam  teip$um.  tn  hi$ 
duobu$  prcBcepti$  tota  Lex  pendet  et  Proplictm  {Miitth, 
xxii,  57-40).  Fiuisilaque  |>r.xccpli  cst  dilcctiu  (I  Tim. 
I,  5),  et  ea  grmina,  id  est  Dei  et  proximi.  Qnod  si  tc 
lotoin  inteUigas,  id  cst  animum  ct  cprpiis  tuum,  ct 
pioximum  totuin^id  est  animum  ct  corpus  ejus  (bomo 
cnim  ex  aiiimo  coiistat  et  corpore),  nullum  rerum 
dlligcndarum  genus  in  his  diiobus  pneceptis  prxler- 
roissum  est.  Cum  etilm  pracurrat  dilcitio  Dci,  cjus- 
que  dileclionis  modus  prxscriplus  apparcat,  ita  ut 
c;rtera  in  illum  confluant,  de  dilcctione  tiia  uihil  di- 
clum  videtur ;  scd  cum  dictum  cst,  Diligc$  proximum 
tuum  toiufuam  teip$um ,  simul  ct  tui  abs  tc  dilectio 
iioii  pnulcnnissa  est. 

CAPUT  XXYll.  —  Ordo  dilectiom$. 
28.  lile  aulcm  juste  ct  sancte  vivil,  qiii  rcrum  in- 
teger  aestimalor  cst :  ipse  est  autem  qui  ordinatam 
dilectionem  babet,  ne  aiit  diligat  quod  non  est  dili- 
gendum,  aut  nnn  diligai  quod  est  diligendum,  -aut 
amplius  diligat  quod  minus  est  diligendum,  aut  aeque 
diligat  quod  vel  minus  vel  amplius  diligendum  est » 
aut  minua  vel  amplius  quod  squc  diligendum  est. 
Omiiis  peccator  in  qoanlum  peccator  est,  iion  est  di* 
ligcndus ;  ct  omnis  h(mio  in  quantum  homo  est,  dili- 
gcndus  est  proplcr  Deum,  Deiis  vero  propter  scipsom. 
Ei  si  Dcus  omni  homiiie  amplios  diligeiidusest,  am- 
pHus  quisque  dcbet  Deum  diligere  quam  seipsum. 
Iicm  amplius  aliiis  bomo  diligendus  est  quam  eorpas 
nostrum  :  quia  propicr  Dcum  omnia  Ista  diligeiMh 


S9 

snni,  el  polest  nobiscom  alios  bono  Deo  perrrul,  quod 
non  potett  corpus;  qoia  corpus  per  aiAimam  vlvit  qna 
rniiniur  Deo. 

CAPUT  XXVUI.  —  Ciii  iaicairr«iidiiiii,  ^uaiMfo  utc^ 
currere  omnibuM,  vei  dmokunon  po$tu. 

29.  Omnes  autem  sque  diligeodi  sunt :  sed  cum 
oninibiis  prodesse  non  possis,  his  potissimum  consu* 
lendum  est,  qiii  pro  locorum  ct  temporum  vel  qua- 
rumlilict  rcrum  opportunilatibus ,  constrictios  tibi 
quasi  quadam  sorto  Junguntur.  Sicut  enim,  sl  tibi 
abiindarct  aliquid,  quod  duri  oporteret  ei  qul  noa 
haberet,  nec  duobus  dari  possct,  sl  tibi  oecurrerent 
duo ,  (luonun  ncuter  aliiim  vel  indigeniia,  vei  erga  te 
aliqoa  necessitudme  siiperaret ;  nihil  justius  Ciceres 
quam  ut  sorte  h^eres,  cui  dandum  esset  quod  darl 
utrique  non  posset :  sicin  hominibus  quibus  omoibus 
consulere  ncqiieas ,  pro  sorte  habendum  est,  prout 
quisque  tibi  temporaliler  colligatius  adhxrero  po<* 
tuerit. 
CAPUT  XXIX.  —  Optandum  ei  agendum  ut  omneg 

Deum  diiigant. 

30.  Omnium  autem  qui  nobiscum  rrui  po$sunt  DeOy 
partim  eos  diligimus  *  quos  ipsi  adjuvamiis,  partim 
eos  a  quibus  adjuvamiir,  partim  quonun  et  indigeniut 
adjutorio ,  et  indigcntix  subvenimus ;  partim  quibiis 
iiec  ipsi  conferimos  aliqnid  eommodi ,  nec  ab  eis  nl 
nobis  Gonrcratnr  atieiidimus.  Yelle  tamen  dcbcmiM 
ut  omnes  nobiscom  diliganl  Deom,  et  totum  quod  vd 
cos  adjuvamus  vel  adjuvamur  ab  els ,  ad  onum  illum 
liiiem  rererendum  est.  Si  enim  in  thealris  ncqiiitisn 
qui  aliquem  diligit  hislrionem,  et  tanquam  niagno  vel 
ciiam  summo  bono  ejus  arte  perrniituiv  omnes  diligU 
qiii  eom  diligunt  secum,  nou  propter  illos,  sed  pro- 
plcr  eum  quem  pariter  dilignnt ;  et  quanio  cst  in  ejus 
amore  rerventior ,  tanto  agit  quibus  potcst  modis,  ul 
a  pluribus  diligatur,  et  lanto  plnribus  eom  copil 
oslcndere ;  et  quem  rrigidiorem  videt,  excitat  eui 
quantum  potest  laudibns  illius ;  si  antem  eonirave- 
nientem  Invenerit,  odit  in  illo  vehemenier  pdium  <tt« 
lecti  sui,  et  quibus  modis  valct,  insUt  ol  auferat : 
quid  noB  in  socielate  dilcctionis  Dei  agere  oonvenil, 
quo  perrnii,  beate  vivere  est ;  et  a  quo  habent  omnao 
qol  eum  diligunt,  et  quod  sunl,  el  quod  eom  diligunt ; ' 
de  quo  niliil  metuimus,  nc  cuiquam  posslt  cognitm 
displicere ;  et  qoi  se  vult  diligi,  non  ut  sibi  aliquid» 
sed  ut  eis  qui  dilignnt,  sternum  praemium  conrenitur, 
hoc  esl  ipse  qocm  dillgunt  ?  Hinc  efDcitttr  ot  iuimicoo 
etiam  noslros  diligamos :  non  enim  eoe  limemos,  quia 
nobis  qood  diligimns  aorerre  non  possont  :'scd  miso» 
ramnr  potios,  qoia  tanto  magis  nos  odenuit,  qoatilo 
ab  ilk)  qoem  diligimos  separati  sonu  Ad  quem  si  con* 
versi  roerint,  et  illom  tanquam  beatiflcom  bonum,  el 
nos  tanqnam  socios  lanti  bonl  necesse  est  ut  diliganl* 
CAPUT  XXX.  —  Proxinu  no$tri^  onme$  liomine$^  H 

ipn  AngeU. 
51.  Oritor  aotem  hoc  loco  de  Angdis  nonnuib 
qoaestio.  lllo  enim  fruentes,  etiam  ipsi  beati  suiit,  qiat 


Fdhl^rfifywimii.  u.i!s.,  cxcc|4o  uno,  diHgimu$ 


51 


DE  DOCTRINA  ainiSTlANA,  S.  AUGUSTiNI 


52 


el'  iios  rroi  desidcrnmus :  et  qumito  iii  liac  viia  rrui- 
itiur  vd  pcr  speculuin  vcl  in  xnr^malc  (I  Cor,  xiii,  ii), 
tiiilo  iioairain  pcrogrinalioiicin  cl  tolcrabiliiis  susti- 
iicinus,  et  ardeiitius  fiiiire  cupitnus.  Sed  ulrum  ad 
lila  duo  prxccpia  cliain  dilectio  pcrtincat  Angcluriim, 
non  irratiotiabilitcr  qiix*ri  poicst.  Nam  quod  nulliiin 
bominuni  oxceporit  qui  prxccpit  ut  proximum  diliga- 
mus,  et  ipse  in  Evangelio  Dominus  ostcndit,  et  Paii- 
lus  apostolus.  Namquc  illc  cui  duo  ipsa  pneccpla 
protnlerat,  atqiic  in  cis  pondere  totam  Legem  Pm» 
pfictasqnc  dixcrat ,  cum  inlcrrogaret  eum  dif cns,  Ei 
qith  e$t  meu$  proxitnu^  *  ?  boinincin  qucmdam  propo- 
f.uit  descendcntcm  ab  Jcrusalein  in  Jericho,  incidisse 
in  latrones ,  et  ab  eis  grnviter  vulucralum ,  sancium 
er  seniivi^-um  esse  derelictuin  ;  cui  pruximum  csse 
non  docuit,  nisi  qui  erga  illum  rccreaudum  aiqtic 
curandum  nilscricors  exsliiit ,  ita  ui  hoc  qiii  interrt»- 
gnreraf,  inlerrogatus  ipse  fnicretur.  Cui  Dominiis  ait, 
Vade,  et  tu  [ac  ^tmUiter  (Luc.  x,  27,  37) ;  ut  vidclicil 
enm  essc  proximum  inielliganius,  cui  vcl  exhibciuluin 
est  ofnciiim  niiscricordia*,  si  indigef,  vol  exhibcndum 
essct,  si  indlgeret.  Ei  qiio  est  jain  conseqiicns  ut 
ellam  il!c  a  qiio  nobis  hoc  vicissiin  cxhibendnm  csi, 
proximus  sit  nostcr.  Proxiini  cnim  nomen  nd  ali(|uid 
cst,  ncc  qiiisquam  esse  proximiis  ntsi  proximo  potesi. 
Nulliim  autem  excepinm  esse  cui  miscricordiiu  dene» 
geinr  offlcinm,  quis  non  viilcat, '  quando  usque  ad 
iiiimicos  ctiam  porrectum  esi,  eodcm  Domtno  dicente : 
EHdgiU  inimico$  vi$tro$ ,  benefacite  ii$  qui  oderunt  vo$ 

{Malth.yi.U)^ 

52.  Ita  quoque  Paiilus  apostoliis  doccl,  cum  dielt : 
Nam  non  adulteratfis^  non  honucidium  facie$,  non  /tcro- 
beri$t  non  coneupi$C€$y  et  «  quod  e$t  aHud  mnndatum, 
jit  hoc  $enttone  reeapitutatur  :  Diliges  proximum  tuum 
tanquam  top$um.  Dilectio  proximi  malum  non  operatur 
(  Rom,  XIII,  9>  iO ).  Quisquis  ergo  arbiiratur  non  dc 
omni  homine  Apostolum  pnecepisse ,  cogitur  fateri, 
quod  absurdi<simum  ct  sceleraiiisimum  esi,  fuisse 
viaiiro  Apostolo  non  esse  peccatum  si  quis  aui  non 
christiani,  aut  inimici  ailnltemverit  uxorem,  aut  euin 
occiderii,  aut  ejus  rcni  conciipierit :  quod  si  deineiilis 
cstdicere,  manireetum  esloniuem  homincm  proxiinum 
esse  deputanduro,  quin  crga  nemincm  opcranJum  csi 
malmn. 

53.  Jamvero  si  vcl  cui  prxbendum  est,  vel  n  quo 
nobis  pnebendum  esi  omcium  misericordi:r,  recle 
proximus  dicilur ;  inanireslum  osi  hoc  pncccpto  qno 
jnbemur  diligere  proximum ,  etiam  sancios  Angelos 
coniineri,  a  quibus  ianla  nobis  iniscricordix  impen- 
dunturofficia,  quanta  mnltis  diviiiarum  Scripturarum 
locis  animadvcrlere  facile  esi.  Ex  quo  ei  ipse  Dens 
ei  Dominus  nosier  proximum  se  noslrum  dici  voliiii. 
Nam  ei  seipsum  significai  Dominus  Jesus  Christus 
opitukitum  csse  semivivo  jacciiii  in  via  afiliclo  el  re- 
/lcto  a  hitronibus.  Ei  prophela  in  oralione  ait :  Sicnt 
vrommum ,  $icut  fratrem  no$trum ,  ita  coniplacelkim 
{P$aL  XXXIV,  14).  Sed  quoniam  excellentior  ac  snpra 
iiosiram  nntiiram  est  diviua  subskiutia,  prxceptutn 

*  onincs  I  rope  Sfes. ,  ct  qui^  cst  rwi'ft  pro:timu$  ? 


quo  diligamus  Dcuin ,  n  proximi  dileetione  disiiiictuni 
est  *.  Ille  enim  iii>bis  pnebei  nilscricordiaro  propier 
tiiam  bonitalcm ,  nos  aiitcm  nobis  invicem  propteril- 
lius :  id  esi,  ille  noslri  niiseretiir,  ut  se  perrmamur,  not 
vero  inviccm  noslri  miscr^mur ,  ut  illo  perfraaiiiiir. 
CAPUT  XXXI.  -  Deu$  nobi$  non  fruitur,  $ed  utiiur. 

54.  Quaproptcr  adhtic  ambiguum  ei>se  videtnr,  cum 
dicinius  ca  rc  nos  pcrfrui,  qunm  diligimiis  propier 
s<Mpsnm ,  ct  ea  rc  nobis  frucndiiin  esse  taiitum  ,  qiia 
efHciniur  bcati,  c;vtcris  vero  ulcr.duin.  Diligit  ciiiin 
iios  Deus,  et  multiim  nobis  dileciioncm  ejus  erga  nos 
divina  Scriptura  commendat :  (|uoinodo  crgo  diligit  ? 
ui  nobis  ulatur,  an  ut  fnialur  ?  Scd  si  fniitur,  ogei 
bono  iiostro,  quod  ncmo  snniis  dixerit.  Oinne  entin 
btmnm  nostrnm  vv\  i|)sc,  vcl  ali  ipso  est :  cui  auieiii 
obscurum  vcl  dubiuni  est,  non  egcrc  liiccni  renim 
Ikintm  nitore  quas  ipsa  illuslravcrii?  Dieit  cliain  npci- 
lis^iime  prophcta  :  Dixi  Domino^  Den$  meu$  es  tu,  qno- 
niam  bonorum  meorum  non  eges  (  P$at.  xv  ,  i  ).  No!i 
crgo  fruiiur  nobis,  sed  uJilur,  Nam  si  nequc  rruiie.r 
ncque  iititur,  non  invcnio  qucmadmodum  ddigat. 

CAPUT  XXXII.  —  Dcu$  homine  quomodo  utatur. 

55.  Scd  uer]ue  sic  utilur  ut  nos  :  nam  r.os  rcs  qiii- 
bu8  utiniur  ad  id  referimus ,  nt  Dci  bonitate  pcrfi  na- 
niir ;  Deiis  vero  ad  suam  bonilnicm  usum  nostniiii 
relen.  Qnia  enini  bonus  e»v,  sunius  ;  ct  iii  quanlutii 
somus,  l>oni  suniiis.  Porro  auiem  qaia  ctiani  jiislits 
esl,  noii  iiNpu:ie  stimus  mali ;  eiin  qitantttm  mnli  sii- 
nius,  in  taiitum  cliam  minus  snmus.  Ille  enim  suiiiino 
ac  priniitus  est,  qni  oinnino  incommutabilis  est,  ei 
qui  plenissinie  diccre  potnit :  Ego  sum  qni  $um  ;  ci, 
Dice$  ets,  Qui  mI,  misit  nte  ad  vo$  (  Exod.  iii,  14 ).  tt 
cnctera  qiiai  snni,  ci  tiisi  ab  illo  csse  nou  possint,  el 
in  tantumbona  slni*,  in  qnaiitnin  n«cepcruiit  ut  siiit. 
Ule  igilur  usus  qui  dicitur  Dci,  quo  nobis  ulitnr,  iiou 
ad  ejns,  sed  ad  nostram  utiliUitcm  nriTtur,  ad  ejiis 
autein  tantuminodo  boniUlem.  Ciijus  atiiein  nos  miM»- 
remur,  ct  cui  consulime.S,  ad  cjus  quidfin  iiiilitateni 
id  faciinus,  camque  intncinur ;  8cd  ncseio  quonuid.i 
eliam  nostra  fit  *  consequcns,  cum  eam  miscriconlinm. 
qiiam  impcndimus  egenti,  sine  niorccdc  non  relini]uii 
Deus.  Il.xc  antem  merces  summa  csi  ul  ipso  |»ci^ 
IVnamtir,  ci  omncs  qui  eo  fniimur,  nobis  eiiain  iiivi- 
cem  in  ipso  perfruamur. 

CAPUT  XXXIll.  —  Quomodo  homine  frui  contenua, 

56.  Nam  si  In  nobis  id  facimus,  remanemus  in  via, 
et  spem  beatiiudinis  nostnc  in  liominc  vcl  in  angelo 
colloeamus.  Quod  ct  Iiomo  superbits  ct  angelus  80- 
pcrbus  arrogant  sibi ,  aique  in  se  nlionim  spem  gau- 
dciii  constitui.  Snnclus  aulem  homo  et  saiiclus  an- 
gcltis  ctiam  fessos  nos  atqnc  in  se  ncquic^ccre  el 
rem  inere  cupientes ,  rcficiuni  potias ,  aut  eo  sitinptn 
qucm  proptcr  nos,  aut  illo  ciinm  quem  propter  sa 

I  A()<hint  hic  Mss.  vaiicani  dtio :  sos  vero  quia  naiura 
ceqnates  sionus,  et  remota  jactaiitia  nihU  aliud  omnes  qnam 
honme$  sunm ,  prtecepuan  quo  diUgannu  proxmum  a 
nostra  diieclione  dislinctum  non  eU» 

*  Rxcusi :  /fl  coptcra  qu<e  stoit^  ct  nini  ab  Ulo  csse  non  po»- 
ftmt,  et  in  taMwn  bona  sunt.  nm  niale;  nielirc  lanien  sbA 
csl  lectlo  vss. 

*  F/M^  sit.  At  Mss.,  fit. 


255 

•cccpcnint,  accepcruhl  tamen  ;  alqne  iu  refcclo»  in 
illum  ire  compellunl ,  quo  fruenles  pariier  bcali  su- 
mus.  Nam  el  Aposloliis  clamal  :  Numqtiid  Panliu 
€rudfixut  e$t  pro  vdbU?  aut  in  nomine  Pauli  bapliifUi 
eilis  {lCor.  I,  45)?el,  Netpu  qui  pUmiat  e$l  aliquid, 
nequetiwrigat,  ted  qm  incrementum  datJ)eu*  (irf.  iii,  7). 
Ki  angelus  hominem  se  adomniem  .monel  ul  polius 
lllum  adorei,  sub  quo  ei  Domino  eiiam  ipse  conscrvus 
esi  (Apoc.  XIX,  iO). 

57.  Cnm  autcm  biuniiie  in  Deo  frucris,  Deo  p<»lins 
quam  hominefrucris.  Illo  cnim  fnieris  qiio  cfficcris 
beaius;  cl  ad  eum  le  penrenisse  lacubcris,  in  quo 
spem  ponis  ui  Tcnias.  Inde^ad  Philemonem  Paulu^ : 
ha,  frater,  Inquii,  ego  te  fruar  in  Domino  (Philem.  iO). 
Quod  si  non  addidissel,  in  Domino,  cl  te  fruear  lanlum 
dixissct,  in^eo  consliinisset  spcm  beatitudinis  siw. 
Quanquam  eliam  vicinissime  dicilup  frui,  cimi  dele^ 
cifltioiic  uti  *.  Cum  enim  adesl  quod  diligitur,  ciiam 
delccUitionem  secum  necessc  cst  gerat :  per  qnam  si 
tran^ieris,  eamque  ad  illnd  ubi  permaneiidum  esi, 
reliHeris  ;  uteris  ea,  et  abusiyc,  non  proprie,  diccris 
frui.  Si  vero  inlwcseris  alquc  perraanscris,  lincniin 
ca  poneiis  Ixtilia:  Ukc,  tunc  vcre  ei  proprie  friii  ili- 
ceiidus  cs :  quod  non  iaciendum  cst  nisi  in  illa  Tri- 
niiate,  id  csi  summo  et  inconimutubili  bono. 

CAPUT  XXXIV.  —  Primaad  Deum  wfl,  CAW*ltii. 

58.  Yidc  qiiemadniodum  cum  ipsa  Vcriias,  cl  \cr- 
iNim  per  quod  facu  siiiit  omnia ,  caro  factum  cssei , 
ut  liabitarci-  in  iiobis  {Joan.  iii ,  5,  M) ,  iamen  aii 
Aposiolus  :  El  ii  uov,ramns  Christum  secundum  car- 
•iwi,  sed  jam  non  novimns  (II  Cor.  5 ,  i6).  Illc  quif  pc 
qui  non  soluiii  pervcHienlibus  posscssioncm ,  sed 
eliain  viam  psaebere  se  voloii  vcnicniibus  ad  princi- 
pium  Tiarum*,  voluii  carnem  assumerC  :  nnde  esi 
ctiam  illud,  Dominus  creavit  me  in  prindfuo  viarum 
iuarum  (Prov.  vin,  i4) ;  ul  inde  incipereiii,  qiii  vd- 
lcni  venire.  Aposiolus  igitur  qoamvis  adhiic  ambula- 
let  in  via  ,  ei  ad  palmam  supemx  vocationis  seqtie- 
ri'tur  vocantcm  Dcum,  lamen  ea  qux  relro  suiii 
obliviscens,  ei  in  ea  qux  ante  snni  exleniiis  (Philipp. 
iii,  12-14),  jam  priiicipium  viarum  iransierat ;  hoc  est, 
eo  non  indigcbat,  a  quo  tamen  aggrcdiendum  el  exor- 
diendum  iier  est  omnibus  qui  ad  verikitem  pcrvcnire, 
ct  in  vita  «terna  permanere  desidcraiil.  Sic  enim  ail, 
Ego  ium  vtUf  et  veritas,  ei  vita  (Joan.m,  6) ;  lioc  est« 
per  me  vcnilur,  ad  mc  pervenilur,  in  me  pcrmanclur. 
Cum  enim  ad  ipsum  pervenitiir,  etiam  ad  Patrcm  pcr- 
vcnitur;  quia  peraequalem  ille  cui  cst  xqualis  agno- 
scitur;  vincicnle  ei  tanquam  nggluiinanle  iios  Spiiiiu 
sancto,  quo  in  snmmo  atque  incommulabili  bono  pcr- 
nianere  possiinus.  Ex  quo  inlelligliur  quanuiulla  res  * 
ia  via  tencre  iios  debeat,  qiiando  ncc  Ipse  Dominus , 
in quanttim  via  iiostia  esse  dignntus  est,  lenere  nns  vo- 
Iiicril,  scd  transirc ;  iie  rcbus  lcmporalibus,  quamvis 
ali  illo  pro  salutc  noslrn  suscepiis  ct  gestis,  hxreamus 
InriiTnitcr,  scd  pcr  cas  potiiis  curramus  alacriter,  ui 

1  veteres  codices,  cum  dilectione  uti. 
•  Am.  Er.  ei  ms.  ibeodcriccusis,  ad  se  princirnm  ria- 
rvm.  ,- 

»  bUlili,  quia.  M  Mss.  molioris  nof  a? ,  quam  mdla  re$. 


LIBIIR  PniHUS  34 

nd  ciim  ipsum,  qiii  nostram  naliimm  a  tempdralibuBli- 
bcravit,  ct  collocavit  ad  doAleram  Patris,  provelii  :ii- 
que  pcrvchi  *  mcreamur. 

CAPUT  XXXV.  —  Scnptura:  plenitudo ,  finisque , 

amor  Dei  et  proxinti, 

59.  Omiiium  igilur  quae  dicla  suni,  ex  qiiodc  re- 

bus  tractamus ,  hxc  summa  est ,  ui  inlelligutnr  Lft^h 

ei  omnium  divinarum  Scriptucarumplcniliido  et  linis 

esse  dileciio  (Rom.  xiii ,  iO;et\  Tim.  i ,  5)  rei  qua 

fruendum  est,  et  rci  qux  nobiscum  ea  re  frui  potest ; 

quia  ut  se  quisque  diligat,  praecepio  uon  opus  est.  Hoc 

ergo  ui  nossemus  atque  possemus,  facta  cst  iota  pro 

s.nluie  noslraper  diviuam  providcniiam  dispensatio 

tcmi>oralis,  qua  dcbemus  uti ,  iion  quasi  niansoria 

quadam  dilectioiie  ati]ue  dclectatione,  sed  transiioria 

polius ,  lanqiiam  vix ,  tanquam  vehlculorum ,  vel 

alioruin  qnorumlibet  insirumenlorum  ,  aut  si  quid 

congrueniiiis  dici.potcst;  ui  ea  quibus  ferimur,  pro- 

pscr  illud  ad  quod  fcrimur,  diligamus. 

CAPUT  XWSl.—Interpretatio Scripturce  ticet  vitiosa^ 

tton  est  mendax  nec  perniciose  faliax ,  st  modoutilii 

iit  asdificaudo!  chariiati.  Corrigendui  tanun  hiler" 

pres  qui  sic  faililur. 

40.  Quisquis  igitur  Scripturas  divinas  vclqunmli- 
bet  earum  paricm  intellexisse  sibi  vidctur ,  iu  ut  eo 
iiitcUectu  non  xdificct  istam  geminum  cliarilatein 
Dci  ct  proxiini,  nonduin  iiitellexii.  Quisquis  vero  ki- 
Icm  inde  scnlcntiam  duxcrii  * ,  ut  kuic  aDdificanilus 
cliaritati  sit  utilis ,  iiec  tanifn  hoc  dixcrit  quod  ille 
qucmlcgit  co  loco  scnsissc  probabilur,  non  pcmiciose 
fallitur,  ncc  onmino  meniitur.  Inest^  qnippe  in  mcn* 
lientc  volnntas  lalsa  dicendi  :  ct  ideo  inuUos  invenl- 
nius ,  qui  mentiri  vclint ;  qui  autem  falli ,  neminein. 
Cuin  igiiur  hoo  scicns  honio  Tacial,  illud  iiesciens  pa« 
tiatur,  satis  in  una  eadcmquc  re  apparet  illum  qui  Ail- 
liliir,  co  qui  meiHltur  esse  meliorem  ;  quanUoquidcni  ^ 
pati  mclius  est  iniquitalcm,  qunm  faccre  :  omnis  au- 
tem  qui  mcntitur ,  iniquitatcm  facii  * ;  ct  si  ciiiquain 
videlurulileallquandoessc  mciid.iciuin,  potcsl  videri 
utilem  aliquando  esse  iniiinilatcni.  Ncnio  ciihii  mcn- 
tiens ,  i  1  eo  quod  mentilur ,  scrvat  (idcm ;  naro 
hoc  utique  vult,  ut  cui  rocntitur  (ideui  sibi  babcat , 
qiiam  tainen  ei  mentiendo  non  scrv.t  :  omnis  aulem 
ridoi  violaior ,  iniqiius  est.  Aut  igitur  iniqnilas  ali- 
quando  ufilis  est,  quod  ficri  non  potcsi;  aui  mcnda- 
cium  semper  inutilc  est. 

4i .  Sed  quisquis  in  ScripUiris  aliud  seniit  qiiam 
ille  qni  scripeii ,  illis  non  inenticniibus  fallitur  :  scd 
iamen ,  oi  diccre  coepemm,  si^  ea  sententia  falliiur , 
qiui  a*dificei  chariutcm  ,  qux  finis  prxecpti  cst,  iu 
fallitur.  ac  si  qiiisqiiam  crrorc  descrens  viam ,  eo  ta- 
mcii  per  agrum  pergat ,  quo  etiam  via  illa  perducii. 
Corrigendus  cst  tamcn  ,  ci  quain  sit  utilius  viam  ik  n 
desercre  dcmonstrandum  esl ,  ne  consueludinc  dc- 
viandi  cliam  in  transversum  auipcrvcrsum  irc  cogatur. 


*  in  vulgatis,  perv.>mre ;  cujiis  loco  in  Mss. ,  perveld. 

« Aln.  et  undedm  Mss.»  dixerit.     .       ^   .  , 

•  (KHodeciui  v.jte.,  <7Ki  mcntUur  vnque  faat.  Vtns  uit- 
qiumi. 


55 


D8  DOCTRINA  OIIUBTIANA  S.  AUGCSTINI. 


S6 


CAPOT  XllVn.  —  irtlfm  iiMsl  pericun  in  kae  m- 
tetfretaikme  vlliata. 

Asserendo  enioi  teinere  quod  ille  non  sensii  quem 
lcgil «  pleramqoe  Ineiirrit  in  alia  qux  illi  seiiieniia: 
ctinteiere  noqoeal :  qua  ftl  yen  ci  ccrla  cssc  con- 
sentit ,  illud  non  postit  verum  esso  quod  scnseral; 
fltqiie  in  eo,  netdo  qnomodo,  ut  amando  sentenliam 
suam ,  Scripturse  incipiat  offensior  esse  quam  sibi. 
Qiiod  malum  si  serpere  siverit,  e\erietur  ei  co.  Pcr 
ftdem  enim  ambulamus ,  non  pcr  specicm  (II  Cor.  r , 
7);  titubabit  aulem  fides,  si  di?inariim  Scriptiiraram 
vacilLit  audoritas  :  porro  flde  titubanle  ,  cliaritas 
etiam  ipsa  laiifucscit.  Nam  si  a  lide  quisque  cecJde- 
rit,  a  cbaritaie  etiam  neoesse  estcadat;  iion  enim 
'  polest  diligcre  quod  esse  non  credit :  porro  si  ei  cre- 
dit  et  diligii,  bene  agendo  ei  prxccptis  moruiii  bono- 
niro  obicmperando  efficit ,  ut  etiam  Fperet  se  ad  id 
quod  diligit  esse  Ycnturam.  Ilaqoe  tria  haec  sunt,  qui- 
bus  ct  scicnlia  omuis  et  prophctia  miliUit,  fidcs,  spes, 
cbariias. 

CAPUT  IXXYIII.  —  Ckaritas  perpeiuo  manei. 

42.  Sed  fldci  succedlt  specics  * ,  qiiaiii  vidcbimus  ; 
ei  spei  siiccedit  bcatiludo  ipsa »  ad  quain  pcrrcnluri 
sumus  :  charilas  auiem  etiam  istis  deccdeiilil>us  augc- 
bitur  potins.  Si  enim  credendo  diltgiinns  quod  non- 
dum  videmus,  quanto  magis  ciim  vidcre  cacpcriinus  ? 
et  ai  sperando  diligimus  quo  noiidum  pcrvcnimus , 
qnanto  magis  cnm  pervenerimus  ?  lnier  temporalia 
quippe  atque  »terna  boe  intcrest «  qnod  tcmporale 
aliqoid  plus  diligiinr  anlequam  habeatur»  vileacit  au- 
tem  cum  advenerit ;  non  eiilm  satbt  animam ,  cui 
vera  est  et  ccrta  sedes  acternitas :  aeieraum  auicm 
ardeniius  diligiti^r  adeptnm,  qnam  desidcratuin  : 
nulli  eiiim  desideranti  conceditur  plus  de  illo  exisli- 
mare^uain  se  habet,  ut  ei  vilescat  cum  minus  inve- 
iicrit ;  sed  quanium  quisqne  veniens  existimare  po- 

*  $Ac  Um.  tredodm.  EdiU  vero ,  suecedit  trtes :  pravc,  uU 
ialelliisilur  cx  scqueutibus  verbis,  ^iiiim  i^.  iiHits. 


inerit ,  plus  pervcnlens  Inveiiturus  est. 
CAPUT  XXXIX.—  Scripturii  non  indigei  homo  /f.if , 
$pe  ei  charilale  iiutructug. 

45.  nomo  itaque  fide ,  spc  et  charitaie  subnixiia , 
eaque  inconcusse  retinens ,  non  indigct  Scripturis 
nisi  ad  alios  instrucndos.  Iiaque  multi  pcr  hxc  tria 
etiani  in  solitodine  sine  codicibus  vivunt.  Uadc  iii  illis 
arbitror  jam  implelum  esscquod  dictum  est :  Siuepro- 
pheike  etacuabuntur ,  me  linguee  cestabuni^  site  scien^ 
iia  evacuatUur.  Quibus  tamen  quasi  macliinis  tan:a 
fidei  et  spei  et  charitalis  in  cis  surrexit  instraciio,  ut 
pcricctum  aliquid  tcncnles,  ca  qua»  sunt  ex  parte  noa 
qiixrant :  perfectum  sane ,  quantum  iii  hic  Tita  po- 
lest ;  nam  in  comparatione  futurx  vitao  nullius  jiisti  et 
aancti  est  vila  bta  perfecia.  Ideo  nmiiMl,  in(|uit,  fidcs, 
spes,  eharitas ;  tria  hac  :  fuajor  autem  horum  est  rAn- 
rilas  (I  Cor,  xiii ,  8,  13) ;  quia  et  cum  quisqiie  ad 
aelenia  pcnencrit,  duobns  istis  dccedenUbus  charitas 
auciior  et  ccrlior  peraiaiicbit. 
CAP13T  XL.  —  Qualem  lectorem  Scriplnra  postulei. 

44.  Qiiapropler,  cum  qiiisque  cogiiovcrit  fincm  pra:- 
ccpli  essc  charitatcm  ,  de  corde  puro  ,  ei  conscientia 
bona,  ei  fide  non  ficta  (I  Tim.  i ,  5) ,  omncm  intclicc- 
tum  divinarum  Scripturanim  ad  ista  tria  rdalunis , 
ad  Iractatioiicm  illoram  Librorum  securus  acccdat. 
Cum  cnim  diccrcl,  charitas^  addidit,  de  corde  puro^  iit 
nihil  aliud  qiiam  id  quod  diligcndum  cst ,  diligaliir. 
Conscientiam  vcro  bonam  cunjiinxit  propter  spciii  : 
ille  enim  se  ad  id  quod  crcdit  et  diligit  |>erveiituruin 
esse  desperat,  cui  nialae  eonscientiac  scrapulus  ine.st. 
Tcrtio,  ei  fide,  inquil ,  noif  ficta.  Si  eniin  lidcs  nobti-a 
meiidacio  carucril ,  tunc  et  non  diligimus  quod  non 
est  diligendum,  et  recte  vivendo  id  speramus,  ut  nullo 
raodo  spes  nostra  fallatnr.  Propterea  de  rebus  cun- 
tinenUbus  fidem,  quanlum  pro  lempore  satis  esse  ar- 
bitralus  sum,  dicero  volui,  quia  in  aliis  voluminibos , 
sive  pcr  alios  sive  pcr  nos  multa  jani  dicta  suiit.  Mo- 
dus  iuiqtie  sit  islc  libri  hiijiis.  CTtcra  de  sii;n'is,  qiua- 
tuiu  Doiiiiikus  dcderit,  disscranios. 


LIBER  SECITNDUS. 


Jam  fie  aigids  vorbiaqtte  Scni.tune  aacrc  seraioncm  iostituit  AiigiisU.ius,  ostcnditquc  hujus  gcrmanuni  sensuiii  i4enini- 
que  ideo  aou  perciii,  huia  sigua  ilU  aut  igiioU  suiU,  aut  aoibigua.  cuapropter  i rolalo  in  iTiinis  divt.ionim  Litjroruitt 
ca  Kmc,  declarare  pergtt  quaram  poiissimum  liiijiruarum  peritia,  nuacnainve  discij  lintc  ac  sdeniiae  conf er.mt  ad  iltaui 
sigDonmi  iguoraiitiamreniofeodam.  ubi  dataoccasioDe  de  repodiaadis  siipcrsUUabik  artilMis  et  doclriuis  st  iiiiiii,  sed  |  ro- 
Uiide  dbpuUL  Queinadmodum  eUaiii  aniux)  com|»araius  is  ease  debeat,  uui  oi  crain  studio  soiiiturarum  navaturus  sit, 
dectaral  sub  imtium  et  ad  finem  liljri. 

CAPUT  PRIMUII.  —  Signum  qmd  €f  quoiuplex.  pugna  postulat ,  oportero  noverunt. 

1.  Quoniamderebttscum  scriberem,prxmisicom-         3.  Signoram  igitur  alia  sunt  naturafia,  alia  daU. 


moners  ne  quis  in  eis  atlenderet  nlsi  quod  snnt ,  non 
ctiaro  sl  qoid  aliud  pr;eier  se  significant ;  vicissim  de 
aignb  diaserens  hoc  dico,  ne  quis  in  eis  aitendatquod 
soit,  sed  poUus  qnod  sigiia  sunt ,  id  est,  quod  sigiii- 
ficant.  Signum  est  enini  res,  pneter  fpccicm  quam 
ingeril  sensibot,  aliudaliquid  ex  se  fadcnsin  cogita- 
tionem  venire  :  sicut  vesUgio  viso,  trausisse  aninial 
cujus  vesUgium  cst ,  cogiiamus ;  et  fumo  viso,  ignein 
subesse  cogiioscimus;  et  voce  animauUs  audiu,  affe- 
dioncin  animi  cjus  advcrUmus;  et  tnba  sonante,  nii- 
iHas  vcl  progrcdi  sc  \  vel  regrcdi,  et  sl  ^id  aiiud 


Natumlia  suiit»  qu»  sine  volunuie  atque  ullo  appcUtn 
significandi ,  pneter  se  aUquid  aliud  ez  se  cognoscl 
laciuut,  sicuti  est  fumus  significans  ignem.  Non  eiilm 
volcns  sigiiilicarc  id  ladt,  sed  rct  um  cxpertaram  anim- 
advcrsione  ct  noutionc  cognosciiur  igiicm  subcsse, 
etiam  si  fumus  soliis  appareat.  Sed  et  vcsUgiuiii  trans- 
euntis  aninianiis  ad  hoc  genus  pertinet :  ct  vultos  iraU 
sen  tristis  afieciionem  aaimi  significat,  eliam  nnlla  cjus 
voluuUtequi  aut  iratus  aut  tristis  est ;  aut  si  quisalius 

*  Am.  nr.  Lnod.  ven.  lx>v.  llehn.  ferunt,  vcl  progredi  wei 
reoredi,  ncc  babcni  se.    H. 


n 


LIDER  SECDNDU& 


58 


iiiotus  animi  vullu  indice  proditur,  ciiam  nobis  non 
id  ftgcntibus  ut  prodaiur.  Scd  de  lioc  iotogenere  nnnc 
disscrere  nou  est  proposiium.  Quoniam  tamcn  incidit 
«n  parlitionem  nosiram»  prxtcriri  omnlno  non  potuit; 
btquc  id  bactenus  notatum  csse  suObccrii. 
CAPUT  II.--  De  quo  iignorum  genere  kU  tractandum. 
3.'Dau  Tcro  signa  sunt,  qu»  sibi  quau]ne  viventia 
invicem  dant  ad  dcmonstrandos ,  qnantum  possunt, 
motus  animi  sui,  vcl  sensa «  aut  intellecta  quxlibet. 
'  Nec  ulla  causa  est  nobis  signiflcandi»  id  est  signi  dandi, 
nisi  ad  dcpromendum  ct  tmjiciendum  in  alterins  ani* 
mnm  id  quod  aiiiroo  gerii  is  qui  signuin  dat.  Homm 
igitur  signornm  genus»  quantum  ad  homincs  attinct , 
Gonsiderare  atqiie  iraciare  statuirous ;  quia  ci  signa 
divinitus  daia,  qux  in  Scripluris  sanctiaconiincniur, 
pcr  bomines  iiobis  iiidicata  sunt ,  qni  ca  conscripse- 
runt.  Ilabcni  etiam  bestiac  qua^dam  intcr  se  sigiia, 
quibiis  produnt  appeliinm  animi  sui.  Nam  et  gallus 
gallinaceus  repcrto  cibo,  dal  signuin  tocIs  gallinx  ui 
accurrai;  eicolunilHis  gcinitu  columbam  vocai,  tcI 
abea  vicissim  vocaiur;  ci  mulla  bujusmodi  animad- 
vcrti  soleni.  Qiub  ulrum ,  sicui  vultiis  aiii  dob^nlis 
damor,  sine  significindi  voluntnte  sequantur  molum 
aaiiiii ,  an  verc  ad  sigoiQcaiidiim  dciitur,  alia  qiixstio 
est ,  et  ad  rem  qiia)  agilur  non  pertinel :  qiiam  par- 
lem  ab  Iioc  op  tc  tonqiiam  non  ncccssariatn  rcmo- 
veiiiiis. 

CAPUT  III.  —  Inter  mgna  principatum  obtinent  tcrha. 
4.  Signorum  igilur  quibus  iiiter  so  liomincs  siia 
sensa  communicant,  qiucdam  pcriinent  ad  oculonim 
scnsum,  pleraque  ad  aurium ,  paucissima  ad  cnctcros 
scnsus.  Nam  cum  iiinuimus ,  non  damus  signiim  nisi 
oculis  ejus  qoem  volnmus  per  hoc  signum  voluniaiis 
nosirae  particlpem  faccre.  Ei  quidam  moiu  *  maniiiim 
plcraque  signiOcaiit :  ct  iliislrioiics  omniiim  mcmbro- 
ruin  motibus  dantsign;i  quxdani  scicnlibns,  ct  cum 
oculis  eorum  quasi  fabiilanlur;  ei  vcxilla  draconcsqiic 
niilitnres  pcr  ociilos  insinuant  voluntaiem  ducuin  :  ct 
siiiit  lixc  omnia  qiia<i  qiucdam  vcrba  visibilia.  Ad 
aures  autem  qii:c  pcrtiiient,  nt  dixi,  piura  sunt,  in 
verbis  maxime.  Nain  ct  luba,  ct  tibia,  et  ciibara,  dant 
p!eruinque  non  soium  suavcni ,  scd  etiam  significan- 
tem  sonum.  Sod  lixc  omnia  sigiia  verbis  coniparaia 
paucissima  aunL  fertKi  enim  prorsus  inicr  boiiiincs 
obtinueruiit  priiicipatum  significaiidi  qnxcXimqiic  ani- 
mo  concipiuntur,  si  ca  quisquc  prodcre  vclit.  Nam  et 
odore  ungiienti  Dominus,  qno  perfusl  siiiit  pedrs 
ejus,  signiim  aliquod  dcdit  {Joan,  iii ,  5  e<  7) ;  ei  Sa- 
cranicnlo  corporis  ct  sanguinis  sui  prxgnstito  ',  si- 
giiiricavit  qiiod  voluii  (Lmc.  xiii,  19,  20);ei  ciim 
iiiulier  tangendo  fimbriain  vesiimeiiti  ejus,  salva  facia 
esl,  nonnibil  signidcat  (J/af/A.  ix,  21) :  scd  liinume- 
rabilis  muliiiudo  signorum ,  qiiibus  suas  cogitationes 

*  Edili  plnresque  Mas.,^/  qvidam  iNoltts.  Meilus  U^  alii, 
per  vMu$  i  vely  iNo'if . 

^  sic  Editi ,  quUios  sulTragantnr  llss.  perpaud ;  ami  i  lo- 
nmi  halieani,  pergmltdo;  et  alii  qulnqne  opthna;  nuie,  per 
gwsUAimi :  Ui  quaui  lectioaetti  iocidii  altera,  qnae  triuw  Mss. 
est,  per  guaum ;  qni|ipe  hi  aotiquis  oudiiifaiis  pasKiffl  re|.crire 
st  ^l^ftv,  loco  gustum. 


homincs  esemiit,  in  Terbis  consiiinta  ctt.  Xain  ilU  si- 
gna  omnia  qtiomm  gcnera  breviter  aUigi,  potul  verbis 
cnuntiare ;  vcrba  vero  illis  signis  nullo  modo  posscm. 
CAVVT  W.-^UndelUierm. 
5.  Sed  quia  vcrbcrato  acre  sutini  iranseoni,  nee 
diutins  maneni  qnam  sonani»  insiiiuu  ioni  per  liite- 
ras  signa  verborum.  lia  voces  ocnlis  ostendmitnr, 
noii  per  scipsas,  sed  pcr  sigiia  quxdam  sua.  Ista  igi- 
iiir  sigiia  non  potucrunt  commonia  es&e  omnibut 
geniibus,  peccato  quodam  dissensionis  humanx,  cuin 
ad  se  quisque  priucipaium  rapit.  Cujus  superbLe  sl- 
gnum  csi  erccta  ilb  lurris  in  coelum ,  ubi  hominet 
impii  non  soluin  piiimos,  sed  eiiam  voces  dissonas 
buberc  mcruerimt  {Gen*  xi,  1-0). 

GAPUT  y.-^IHveniias  &nguarum. 
G.  Ex  quo  facium  esi  ui  eiiam  Scripiura  divina, 
qua  iaiilis  morbis  buinanarum  voluntalum  subveni* 
tur,  ab  una  lingna  profecia,  qna  ^  opportuiie  poliiit 
perorbcm  lerrarum  disseminariy.per  varias  uiterpre- 
lum  liiiguas  longe  laleqiie  diffiisa  innotesccrci  geiiti- 
bus  ad  saiutem :  quam  lcgruies  nibil  aliud  appctiint 
quam  cogitationes  voluntaicmque  ilionim  a  qiiibut 
conscripui  est,  inveuire,  ci  per  iUas  volunineiii  Dei, 
sccuiidum  quam  iales  homines  iocuios  credimus. 
CAPUT  Vi.  —  Obtcuritai  Scripturm  in  Iropit  ei  figurie 
quortum  utHis. 
7.  S('d  multis  ei  muliiplicibos  ob.iCuritaiibtts,  ct 
ambiguilaiibus  dccipiuntur  qui  lemere  ieguni,aliud 
pro  alio  eenticiites ;  quibusdam  autem  locis  qnid  vcl 
falso  suspicentor  non  invcniuui,  iia  obscure  quaidam 
dicta  dcnsissimam  caliginem  obdueunt.  Quod  ioium 
provi^uni  divinitos  esse  non  dubiio,  ad  odomandani 
iahore  siipcrblam,  ei  intelicctum  a  fisiidio  revocan- 
dum ',  cui  lacile    invesiigata   plcrumque  vilcscunt. 
Qiiid  enim  est ,  qiucso,  quod  si  quisquam  dieal  san- 
clos  essehomines  alqua  perfoclos,  quoroni  vita  et 
moribus  Glirisli  E)cclesia  de  quibuslibct  superstitioni- 
bus  pnrdtliteos  qui  ad  se  veiilunt ,  et  imitatione  bo- 
noriim  sibimet  qiiodammodo  incorporai ;  qoi  boni 
fiddes  et  vcri '  Dci  scrvi,  dcponenlcs  onera  sasculi,ad 
sanclum  Baptisnii  lavacruin  veiierunt,  atque  hide 
ascendentcs  conceptione  sancli  Spirilus  fniciuin  daiit 
gcminx  charilatis,  id  esl,  Dci  ci  proximh  qiiid  est 
ergo  quod  si  Iwc  quisque  dicat,  miniis  dcleclal  an- 
dieniem ,  quam  si  ad  cumdem  sensum  loeum  illum 
exponat  dc  Gaiiiicis  canticorum»  ubi  dictum  esi  Ec- 
clesiaft,  cum  tanqvam  pulchra  quardam  femiiia  Liudn- 
reiur,  Deniet  tui  wut  grex  detontarum ,  attcndent  d$ 
iawacro^  qua  omnet  gemtnot  creant ,  et  uon  ett  tterilie 
in  m  (CaM.  ir,  ;2)?  Num  aliud  homo  discit,  quam 
cum  illud  planissiniis  verbis ,  sino  •iniiiiladinis  hujus 
adminiculo  audiretf  £t  tamen  nescio  qmHnodo  sua- 
vins  miaeor  sanclos,  ciim  eos  qiiasi  dciites  Ecdcsi:e 
video  pnecidcre  ab  erroribus  bomiues,  a:qiio  iii  ejus 
corpus ,  emoUita  duritia »  quasi  demorsos  maiiso  qiie 

I  nad.  Am.  Rr.  ct  aUqnot  mss.,  qum. 
•  l/yv.  MJunuHique  Mbs.,  rewaidum.  Alii,  cobi  aui.  d 
u.^reeoctmdum, 

luduohMBMM.«t€r<.  lnaliistribiis»t«rr.  i. 


:so 


DE  nOCTUINA  CimiSTIANA,  S.  AUCUSTIM 


l< 


T 


transfcrrc  Ov»»s  cfiaiii  juciinilis^imc  agnosco  dclon. 
sas,  oneribus  sa'CUlarilHi.>  laiii|iiain  velleribus  posiiis, 
ei  asceiidenles  de  lavacro,  id  cst  dcRaptisinate,  crearc 
DmiicsgeiuiDos.  id  cst  duo  pr.i'ccpui  dilcciioiiis,  ct 
iiuUam  esse  ab  isto  sancto  rnictu  sicr.Iem  vidoo. 

8.  Sed  qoare  suavius  vide;un ,  quam  si  nulla  de 
divinis  Libris  Ul»  similitudo  proiiieretur ,  cuin  rcs 
eadem  sit  eadcmque  cogiiilio ,  diflicile  est  dicere ,  et 
alia  qiurstio  est.  Nudc  Umen  iiemo  ambigity  el  pcr 
siinilitudinct  iibentius  quxque  cogtiosci,  ct  cum  ali.fua 
difncullate  quxsiui  miilto  gralius  iuvcniri.  Qiii  eniin 
prorsus  non  inveniunt  quod  quxrunt,  r.iiii«  hiborant; 
qui  autem  non  quxruiit ,  qnia  in  proniptu  hal)eiit ,  fa- 
stidio  Jixpe  marccscunt :  in  utroquc  auleui  languor 
cavendus  cst.  Magmfice  igitur  ct  salubritcr  Spiriiiis 
sanctus  iu  Scripturas  saiicUs  iiiodiQcavit ,  iit  locis 
apertioribus  (anii  occurrcrct,  obscurioHbus  auicm  fa- 
Siidia  detcrgcrcl.  Nibil  enim  fcrc  do  illis  obscuriuilibus 
cruitiur,  quod  nonplanissimc  dicluiu  alibi  rcpcrialur. 
CAPUT  Wl.  —  CradusndmiHenUaittrprimus^  timor; 

iecunduSf  yieUtt;  torlrM,  sdentia;  quarius^  (mtitndo; 

qmntus  ^  cansHitm ;  sexlus  ^  pmgalio  cordis;  srpli' 

mus  gradut  scu  finii ,  Mpteiiita. 

9.  Aiiic  oinnia  igltur  opus  cst  Dei  timorc  coiivcrti 
id  cognosceiidam  ejus  volunutem ,  quid  iiobis  appe- 
ieiidum  fugicndumqiic  pr.ecipi.it.  Timor  auteni  iiOo 
€OgiUtioncui  4e  n(«ira  nioruiliute  et  de  fiiiura  inoric 
neoesse  est  iitf utiat,  et  quasi  cUvaiis  caniibus  oiiines 
superbi»  motus  ligno  crucis  afllgat.  I>einde  mitcscere 
opus  est  pietile «  neqiie  couiradiccrc  diviac  Scriptu- 
rA*  sive  intcllcctari  si  ali(|ua  vitia  noslra  pcrcutii ;  sive 
non  i&tcllectx,  quasi  nos  oielius  sapcre  iiieliusqiic  pra*- 
cipcre  ^  possimus :  sed  cogitare  potiiis  ci  crcderc  id  essc 
nielius  et  verius  qiiod  ibi  bcriptum  esi,  ciiaui  si  lateai, 
quam  id  qiiod  nos  per  nosmetipsos  sa|)erc  possuiiius. 

iO.  Post  isios  duos  gradus  timoris  at(|ue  pieUiis  .id 
lerliiim  \euitur  scieuti:c  gradum,  dc  qiio  nunc  agerc 
iiistitui.  Nain  in  eo  se  excrcct  omnis  divinarum  Scri- 
pturarum  studiosus,  niiiil  in  cis  aliiid  iiiventunisquam 
diligendum  esse  Deuin  propior  Deum ,  ci  proiiuiuin 
propier  Deum  :  et  illum  quidcin  cx  ioto  conlc ,  ox 
tou  anima ,  ex  ioia  meiile  diligere ;  proximum  vcro 
Uuqiiam  seipsum  ( Matth.  xxii ,  37  d  39  ) ,  id  esl, 
ai  loU  proximi,  sicut  eiiain  iio&iri ,  dilcciio  rcferatur 
in  Deum.  De  qiiibus  duobus  pracepiis,  cuin  dc  rcbus 
agererous ,  libro  supcriore  iraclavimus.  Neccssc  est 
ergo,  ui  priino  se  qiiisquc  iu  Scripiuris  inveuial  ainorc 
fiiijus  sxculi,  boc  cst,  lcuiporalium  rerum,  implicatinr, 
loiige  scjuuctum  essc  a  Unto  ainorc  Dcici  tanlo  aniore 
(iroximi,  quanium  Scripiiira  ipsa  prxscribit.  Iwn  vcro 
ille  tlmor  quo  cogitat  dc  judicio  Dci,  ct  illa  pieias  «iua 
iion  potestiilsi  crcdcrc  ct  ccdcrc  aucioritaii  sanciorum 
I Jbrorum,  cogFl  eum  scipsiim  lugcrc.  Nam  isU  scicntia 
bonx  spci  bomiuem  iioiiscjaciaiitcm,  sed  lanicnUniem 
facit :  quo  affcclu  im|K'lrai  scdulis  precibus  cousola- 
tionem  divini  adjulohi ,  nc  dcspcralionc  frangaiiir,  ci 
esae  incipii  in  quarto  gradu,  boc  est  fortiludinis,  quo 
csuriiur  ei  siiitur  justilia.  Iloc  cnim  aflcciu  ab  oinni 

*  Am.  et  qiiaiuor  Siss.,  rercipere. 


mortirera  jiicundiialc  rcruoi  ir.iiiseoiitiuin  scse  csir: 
liit,  et  iude  se  avcriens  convcrtii  ad  dilcctioneii 
artcnionlm ,  Incommuiabilcin  scilicct  uuiUU:ni  eaih 
demqiie  Triiiiutem. 

il.  Qiiam  ubi  a^pexcrit,  qii.iniuni  p<»tcst,  iu  lougiii 
qiia  radiantem,  suique  aspectus  iiirirmitate  sustincr 
•e  illaui  luccm  non  potsc  persenseril ;  in  (|uiiiio  graJi 
boc  esi  in  consilio  miscricordia! ,  piirgai  aiiiiuain  iu 
multuantem  quodammodo  atque  obilrepeutetu  siLi  d 
appeliiu  iufcriorum  conceptis  sordibus.  Ilic  vero  i 
in  dilectionc  proxinii  giinviicr  cxcrcel,  in  ea(|i] 
pcrllcitur;  et  spe  jam  plcuus  ai(|ue  iuicger  vir 
bus,  cum  pervencrit  usque  ad  ininiici  dileciionen 
ascciidil  in  sexlum  gradum,  ubi  jain  ipatiin  oi'uliii 
purgai,  quo  \ideri  Deus  poic.st,  quautuni  |K>ie£i  ab  i 
qui  huic  k:vcuIo  moriuutur  quaiitum  postount.  Nam  i 
lauluiu  videut,  in  quanlum  uioriuiitur  buic  s.TCuIti 
in  qiumlum  auicin  Imic  vivuut,  n:iu  vidcnt.  El  id« 
(|naiuvis  jam  ccrlior,  et  non  S(»luin  ioleraI4lior,  u 
ctiam  jucuiidior  spccies  lucis  illius  iiici|»iai  appareri 
iu  Xiiiguuie  adbiic  Umcii  et  per  specnluui  viileri  d 
citur  (ICor.  xiUf  i2,),  quia  niagis  pcr  ridcm  (iu.ini  p 
spccieiii  anibulatur ,  cum  iu  liac  vita  percgrinaun 
(II  CV.  V,  6,  7) ,  quamvis  convcrsatioiiciu  b.ibeaiui 
in  coelis  (Philipp,  iii,  20.)  iu  boc  aulero  gradu  i 
purgat  oculum  cordis ,  ut  veriuii  ue  ipsuui  quide 
pr.vrcrat  aut  coufcral  proximum ;  crgo  nec  scipsun 
quia  iicc  illuiii  qiiciu  diligit  sicut  scipsum.  E^^il  cr( 
isic  lauctus  tam  simpUci  corde  aique  niuiid.iio, 
netpic  liominibiis  placcndi  siudio  dctorqucatur  a  v>  r 
iicc  rospcciu  d('\ iuindurum  quoiumlibct  iiiconiiiuid 
ruin  suoruin ,  qu.-c  advcrsauiur  liuic  viu:.  Talis  i;ii 
asK^ondli  ad  sapiciiiiam,  qux  uliinui  et  scpliiiia  es 
qiia  p.icnliis  tninquilliisquc  pcrfruitur.  luiliuin  ciii 
s.ipiciili;e  tiinor  Doiniiii  (PmL  cx,  iO,  el  Eccli,  i ,  i( 
Ab  ilio  cniiii  iiS4|ue  ad  ipsain  pcr  b(»s  gradus  icnd 
iur ,  ct  vcnilur. 

CAPUT  \\\l  —  Ubricanonici. 
i2.  Scd  nos  ad  lcrtioin  illum  graduin  considcraii 
neui  refcramus ,  dc  quo  disscrcrc  quod  Dominus  su 
gcsscrit,  atque  iraciare  iiistiiuiraus.  Erii  igiiur  di^ 
naruui  Scripturanim  solerlissimus  iiidagator,  qui  |.riii 
totas  lcgcrii,  nousiiue  babucril ,  ei  si  nonduni  iui4 
leclu ,  jam  Umen  Icciioiie  ,  duniax.nl  cas  qux  np^ti 
laniur  canonica?.  Nam  cclcras  sccurius  lcgct  fi 
veriUiis  insirucius ,  ne  pncoccupciii  imbccillcni  ai 
mum,  ct  periculosis  mcndaciis  auiuc  pbanUsmaiib 
eludcntes  prajudicent  aliquid  contra  sannm  iniel 
gentiam.  In  canonicis  auiein  Scripturis ,  Ecclesiam 
citbolicaruin  quampluriumaucioriUicm  sc  |iiaiur ;  i 
tcr  quas  sane  ilhc  sint,  quu:  nposiolicas  Scdcs  babc 
ci  Epistolas  accipere  merucruni.  Tencbii  l;;itur  bu 
modiim  in  Si:ri|:luris  caoonicis  ,  ul  cas  qu:c  ab  oini 
bus  accipluniiir  Ecclcsiis  caibolicis,  pnrpoiiat  cis  qu 
qii.i:dam  iion  accipiuiit :  iii  eis  vcro  qiio!  non  ao 
piunlur  ab  oinnibus ,  pr.Tp  :nat  cns  quas  plurcs  gi 
viorcsque  accipiuot ,  cis  quai  pauciorcs  minorlsq 
auctoriuils  Ecclesia*  ieneiii.  %\  auicm  alLis  iiivcne 
A  pliiribus,  nlias  a  grnviorihus  babcri,  quan'|uam  li 


II  UBER  SFCUNDUS 

MiUt  luveaire  non  possii ,  «quaUs  Uunen  ftocloritatis 
eas  habewias  poto. 

13.  Totas  aotein  eanon  ScriptQranim,  in  quo  laiam 
«onsideratloncn  wsandam  dicifmis,  his  libris  conli* 
oetiir  (•) :  Quinqoe  Moyseos ,  id  esl  Genesi',  Exodo , 
LevUieo,  Numeris,  Deuteronomio;  el  uno  libro  Jesu 
liaTe,  OBO  Jodicttm,  uno  libello  qoi  appellalnr  Rutli, 
4|ol  magis  ad  Regnorom  priodptam '  Tidetor  periinere ; 
delnde  qoatoor  Regnorom,  et  doobos  l*aralipofnenon, 
non  eoBseqoentibos ,  sed  qoasi  a  ialere  adjoiictls  si- 
molqoo  pergentibus.  llxc  esi  histocia ,  qose  sibimel 
amieia  lempora  continet,  atqoe  ordinem  rerum  :  Bunl 
ali»  Itnqoam  ei  diTerso  ordine,  qu»  neqoe  huic  or- 
dwl,  oeqoe  inter  se  conoeclontar,  sicot  est  Job,  el 
Tobias,  et  Esther,  el  Jodtth,  et  Machabttorom  libr! 
duo,  el  Esdne  duo ,  qui  magis  subseqoi  Tldetilnr  or- 
dinalafli  illam  historiam  osqoe  ad  Rfgnorom  toI  Pa- 
ralipomenon  terminatam :  delnde  FropheUe,  in  qoibos 
DaTid  onos  liber  Psalmorom ;  etSalomonls  Ires,  Pro- 
terbiorom,  Gantiea  eantioorom,  d  Eedesiasles.  Nam 
illi  doo  librf ,  unus  qui  Sapientia ,  et  alios  qui  Eccle- 
siasUcos  inscribilor,  de  quadam  similitodine  Salomo» 
nas  esse  dicunlur :  nam  Jesus  Sirach  eot  eooscripsisse 
consuntissime  perbibeiur  (^),  qoi  tamen  quoniam  iii 
aneioritalem  recipi  meroeront ,  inter  propheticos  nu- 
nerandi  sont.  Reliqoi  sunl  eorom  libri,  qoi  proprie 
Prophetae  appellantor ,  doodedm  Propheurom  libri 
singuli ,  qui  coiinexi  sibimct,  quoniam  oonqoam  so- 
joocli  sout,  pro  oiio  babentor :  qoorom  Prophetarom 
aottina  sunt  h»c,  Osee,  Jod,  Amos,  Abdias,  Jonas, 
MiGhieas,  Nahom,  Uabacuc,  Sophonfais,  Aggaeos,  Za- 
eharias,  Malackias :  deiiide  qoaioor  Prophelae  sunl 
Diajorum  Toluminum,  baias,  Jeremiu ,  Danid,  Eze- 
chid.  Ilis  quadraginu  quatuor  libris  TeiiUmenti  Ye- 
teris«terminalur  auciorius  (c) :  Nuti  autem,  quatuor 
libris  ETangelii,  seciindum  llatthaeum,  secundum 
Marcum,  secundum  LiKam,  secuBdom  Joannem; 
qoatuordecim  Epistolis  Pauli  aposloli ,  ad  Romanos, 
ad  Coriiitiiios  duabus ,  ad  Galatas ,  ad  Ephesios,  ad 
Pbilippenses,  ad  Thessalonicenses  duabus,  ad  Colos» 
senses,  ad  Timotheum  doabus,  ad  Tilom,  ad  Phi- 
leinonem,  ad  Hebraeos;  Petri  duabos;  tribos  Joan- 
nis;  uiia  Jod»,  cl  uiia  Jacobi;  Actibus  ApostoloroiO 
libro  uno ,  et  Apocalf  psi  Joannis  libro 


«f 


*  Sic  Mss.  At  editi,  prthdpla. 

(aUmtet  nippon.  oondL  an 305,  can.  38;  acsrUiag.3, 

(6)Quod  alifaielad8a{ienlteUbruin,non  esse  dusan- 
dorem  Jesum  flUum  Sirach  dklldt  riostea  Augusthius,  uU 
IQ  Ub.  3  llelracl.,  cap.  i,  n.  3,  admonel.  salomonis  nomioe 
laudat  anclor,  quisquis  est,  operis  de  Symboload  Gstechu- 
menos,  lib.  3,  c  3;  imo  et  CyprisQus  in  lib.  de  UorUUuie, 
BasMius  in  lib.  5  conlra  Ennomium,  el  fasslai  Ambroshis.  At 
Augustinus  non  Uc  taoumi.  sed  ellam  in  •JJMn^jj^e  ad 
speculum  de  Ubro  sapientiae,  salooioQl  triJwlum  existi- 
nnt,  «pro^terquamdam  eloquil  sfanilitudinem.  Kam  Sslo- 
«  mouis  non  esse,  inquit,  nUiil  dubitaoi  quique  dodkres :  • 
ad(Btque.  illius  quisQam  sii  auctor  non  ap|.arere.  Hiero- 
nymns  Ufanun  eumdem,  coi  jam  olim  tHnlus  erat,  sapienda 
Salomonis,  pteudegigraphon  appeUai,  el  dicil  Phikni  Judaeo 
asori|)tim  a  veteribus,  auiue  ipsius  lOilum  grsBcam  el^^ 
llam  redolere.  sunt  Jam  n^nytU  qui  velint  •oiHjM>4i«ff  q^ 
dem  ez  salomone,  ex  Pfaflone  autem  emm  ooUectionem 
phrasifnque  grxcam  prodUsse. 

(r)  Retract.  IU>.  %  c.  4,  n.  3. 

Sanct.  Alglst.  III 


CAPUT  IX.  —  Qmm  rathne  waeamlum  $tudi9 
Seripiura. 

14.  In  hb  omnibus  libris  tUnentes  Deom  ei  pieute 
mansoeli,  qoaeronl  TolonUiem  Dei.  Cujns  operis  el 
bboris  prlma  obserratlo  es(,  ol  diximus,  nosse  istos 
hbros,  dsi  nondom  ad  Intellecium,  legendo  umen 
vel  maiidare  memorisey  vel  omnino  Incognilos  non  ha« 
here.  Deinde  illa  qua  in  eis  aperte  posiu  sont,  Tel 
praecepla  viTcodl,  Tel  reguke  credendi,  solertios  dUi- 
genihttqoe  Mmstiganda  sonlrqo»  tanto  quisqoe  plora 
iuvenll,  quanto  esi  intelligenlitt '  capador.  In  Us  enim 
qum  apertein  Scriptorls  posiu  soni,  InTeniooturllbi 
omiiia  qu»  continent  fidem»  rooresqoe  Tivendi,  tpem 
scilicel  atque  chariutem,  de  qolbos  libro  soperiOM 
tracuvimus.  Tum  Tcro,  facu  quadam  EsimiluiriUto 
cum  ipsa  Ihigoa  diTliiarom  Scripiorarom,  in  ea  qm 
obscora  sunt  aperienda  et  discutienda  pergendom  M^ 
01  ad  obscoriores  locutiones  lllustrandas  de  manire- 
stioribos  soniantur  exempb,  el  quaedam  certarom 
sententbmm  lestlmoula  dubiutioDcm  Incertis  aufe- 
rant.  Iii  qoa  re  inemoria  Talel  plorimom  :  qoae  si  de- 
foeril,  oon  potest  his  praeceptis  dari. 
CAPUT  I.  —  Scripfnriim  contmgii  non  intelBgi  ok 
ignota  eigna  vd  ambigua. 

i5.  Duabtfs  aotem  caosis  non  intelligontnr  qoai 
scripu  sont,  si  aut  Igoolis,  aul  ambiguis  signis  obie- 
guntor.  Sonl  aoiem  signa  tcI  propria»  tcI  translau. 
Propria  dicontur,  cnm  hlsrebos  sic^ficandis  adlilben^ 
lor,  propter  qoas  sonl  instiluu ;  sicnl  dicimus  boTcm, 
cum  InUlligimus  pecus%  quod  omnes  nobiscom  htl- 
nm  lingoae  homines  hoc  nomine  Tocant.  TransbiU 
soat,  com  el  ipsm  res  quas  propriis  Terbis  signlfica- 
mhs,  ad  aUud  aliqoid  signiUcaiidum  usurpantur :  slcut 
didmus  bOTom,  et  per  has  duas  syllabas  uitelligimus 
pecos  qood  Isto  nomine  appellari  solel;  sed  rorsos 
perillod  pecos  inUlligimos  eTangelisUm,  qiiem  signi- 
ficaTil  Scriptora,  hiterpreUnte  Apostolo,  dicens.  Bo- 
rem  frilnnnitem  non  infireilabit  (!  Cor.  ix,  9). 
CAPVT  XL-—  Cfl  ignoranHa  ngnorum  toUaiur^  ne- 

eeeearia  eH  Unguarum  eognido^  ae  prmertim  grexm 

et  kekrteef. 

16.  Contra  ignou  signa  propria  magiiom  remedhun 
csl  Ifaigoarom  cognitio.  Et  btinae  quidem  lingom  bo- 
mlnes,  qoos  nonc  instmendos  soscepimos,  duabus  aliis 
ad  Scriptorarom  diTinarom  cognitionem  opos  habent, 
hebraea  scilicel  et  graeca ;  ol  ad  exempbria  praeceden  • 
Ib  recorralur,  sl  quam  dubiutionem  attulerlt  bllno- 
rom  Interprelum  inflniia  TarieUs.  Qoanquam  el  hc- 
hraea  Tcrba  non  interpreuu  sxpe  inTenbmos  In  li- 
bris,  sicol  Amen,  et  Alldub,  ct  Racha,  el  Hosanna^ 
el  si  qoa  sonl  alb  :  qoonim  parlim  propter  sandio- 
rem  aoctoriutem,  qoamvis  iuterpreUri  potoisseut, 
senrau  est  antiqnius,  sieut  esl  Amen,  el  Alleluia ; 
partim  Tero  in  aliam  linguam  transTerri  iion  potuisse 
dicuutur,  sicut  alb  duo  quae  posnimus.  Sunl  enim 
qoacdam  Tcrba  cerurom  liogoaroni,  qoae  io  osum  al- 

«Ediii,  inteUigentia.  Mss. aUqoot,  jnlrtttoenlNr. 

«Editi:sf(HfaMidicimiis  boeem,uitemim»iipeeu$.k\i* 
qMltas  :  tictadicinm  bovemjet  peeue  mleUighm».  km: 
sjrtil  dicitnus  Kwcm,  cumimeUigimu»  pecus. 

/Detu:.) 


iS 


DE  DOCTmNA  CIIRISTIANA,  9.  A13GI3STINI 


41 


teriut  lingM  per  iDleqireUilioBem  Iransire  nen  poe- 
eint.  El  hoc  mftzime  inierieclimiibus  accidit,  qoae 
mbt  mouim  animl  slgnificanl  poUoty  <iaam  senien- 
lise  conceplaB  ^  nliem  parliculum ;  nam  ei  hxc  dtio  ta- 
lia  efse  perliibenlur  :  dicnnl  eniin  Racba  mdif nanlis 
esse  Tocem,  llosanna  laelanlis.  Sed  noii  propUir  kxc 
pauca,  qii»  nourc  aique  inierrognrc  facillimum  est, 
sed  propicr  divertiiuies,  ul  diciuin  esl,  iiiteritrctum, 
illarum  liiigiiaruni  esl  cognilio  necessaria.  Qui  enim 
Scripluras  ei  bebrsea  Ilngua  in  grxcam  fcrterunt, 
Bumcrari  possunt;  lalini  autem  interpn*tes  nullti 
modo.  Ut  enim  cuique  primis  fidei  lemporibus  in  ma* 
Bus  veoil  codex  graecus,  et  aliquantulum  racullalis  sibi 
ulriusque  linguae  babere  videbaior,  ausus  eai  inter- 
prctarl, 

CAPJJT  XII.  —  Dimnlai  inttrpretalionum  uiHi$.  Ex 
verborum  ambiguitate  ul  accidit  error  itUerpretum. 

17.  Qux  quidem  res  plus  adjuvit  intelligeniiam, 
quam  impedivit,  sl  modo  legentes  iion  sinl  negligeii- 
les.  Nam  nonnullas  obs^curiorcs  scntcntias  plurium 
codicum  sxpe  manifcslavit  inspectio,  sicut  illud  Isaix 
propbelae  nnus  iiilerpres  ait,  Et  domiUicot  aminit  tui 
n$  de$pexeri$ ;  alius  autem  ait,  Et  camem  tuam  ne  de- 
$pexeri$  (liot.  lviii,  7) :  uterqiie  sibimet  invicem  atte- 
stalus  esl.  Namque  alicr  ex  altero  exponitur,  qiiia  el 
caroposset  accipi  ijnipric,  utcorpus  suum  quisque  ne 
despicerct,  sc  putarct  adnionitum ;  et  domestici  senii- 
nis  translatc»  Christiani  possent  intelligi,  ex  eodcni 
verbi  semiue  nobiscum  spirilualiter  nati :  nunc  au- 
tcm  collalo  interprclum  senso,  probabilior  occurrit 
sententia  proprie  de  coosaiiguineis  non  despiciendis 
esse  prxceplum,  quoniam  domcsiicos  scminls  cum  ad 
camem  retuleris,  coasanguiiiei  pollssimum  occumint; 
unde  esse  arbitror  illud  Aposloli  quod  ait,  Si  quo 
modo  ad  eenwlationem  adducere  potuero  eamem  meam, 
ut  $at90$  faciam  aliquo$  ex  Htie  (Rom.  xi,  14) ;  id  est, 
ut  acmulaiido  eos  qui  credidcraiit,  el  \fs\  crederenU 
Carnem  ciiim  suum  dixil  Jud  ros,  propter  consangiii- 
iiiuiem.  Item  illud  ejiisdem  Isaiae  prophetx,  Nim  cre- 
dideritkf  non  intetligetie;  aliiis  inlerprcUlus  est,  Ni$i 
eredideriti$t  non  permaneHtU  {l$ai,  yii,  0) :  quis  bo- 
rum  verba'  secutus  sit,  nisi  exemplaria  lingiis  prae- 
cedentis  legantur,  incertum  esu  Sed  Umen  ex  utro- 
qoe  roagnum  aliqnid  insinuatur  scienter  legentibus. 
Difllcile  est  enim  iu  dlversos  a  se  interpreles  fieri,  ul 
non  se  aliqua  viciniuie  contingaiil.  Ergo,  quoniain  in- 
lellectus  in  specie  sempiterna  est,  fidcs  vero  iii  re- 
rum  temporalium  quibusdam  cunabiilis  quasi  lacle 
alitparvulos;  nunc  autem  per  fidem  ambulamus,  non 
per  speciem  (11  Cor,  v,  7) ;  nisi  autem  per  fidem  ain- 
bulaverimns,  adspeciem  pervcnire  non  poierimus  quae 
iion  transit,  sed  perroaiict,  per  intelleclum  purgatum 
nobis  cohxrentibus  veriuii :  propterea  ille  ail,  Ni$i 
eredideriUs^  non  pernumebitie;  ilie  Tcro,  NietcreMe- 
riitf ,  mm  inteUigetie. 

18.  El  ex  arobiguo  linguae  prsecedentis  plerumqne 

iiiterpres  fallitur,  cui  non  bene  nou  senlenlia  est,  el 

eoto  significationem  traosfert,  qax  a  senso  scriploris 

^  Msa.  tres  fOirraafAe. 

•^lcu^es  Mss.  ABi cum  editiSy  vero. 


penilas  aliena  esi :  sicut  quiJam  eodlces  liabent,  Aeu:$ 
fedee  eenm  ad  efundendum  aanyiimm;  l|^  enim  d 
acnlom  apud  GnBeoa,et  veloeem  significai.  Ille  cnfo 
▼idit  senteniiam,  qnl  Iranatolil,  Vetocee  pedee  emmm 
ed  efundendum  eanguinem  {P$ed.  xm,  5);  ille  aatem 
alius  ancipiti  signo  In  aliam  parlem  raptns  erravk.  Et 
Ulia  quiilem  non  obscnra,  sed  blsa  sont :  quomm  aKa 
eonditio  est ;  non  entm  intelligendoa,  sed  emendandoa 
ules  codici^s  poiius  praecipifndom  eat.  Hineeatetlani 
illnd,  qiioniam  /h^x^  graece  vitulus  dicilur,  /Mvxc^/Mmi 
qiiidam  non  iiiiellexeront  esse  ptmuaiiene$^  el  fJiH/o- 
Nttira  interpreUti  sunt :  qui  error  um  mullos  eodiee!^ 
pr;eoccopavii,  nt  vix  invenialur  aliler  scriptnm ;  ei 
umen  senieiiiia  manilesiisaima  osl,  quia  cbu^scil  eoii- 
stHpienlibtts  verbis :  naniqQe,  Adullerinm  pUmlatienee 
non  dabunt  radicee  altae  {Sap,  nr,  5),  conTenicDlios 
dicilnr  quam,  aifiilammo,  quas  pedibus  in  terra  gm- 
diiintur,  ct  non  haerenl  radicibns.  Hanc  tranalationem 
In  eo  loeo  eiiam  castera  eontexU  cuslodiunl. 
CAFUT  Xlli.— inlsrprcfaiioms  tdiium  unde  emendan 
posstr. 

t9.  Sed  quonlam  el  quae  sll  ipsa  sentenlia,  qoam 
plures  inlerpreles  pro  soa  quisque  faculute  alque  ju- 
dlcio  eonantur  eloqoi,  non  apparet»  nlsi  in  ea  lingua 
faispicblor  quani  inierpretanlur ;  el  plemmrine  a  senou 
auctoria  derina  aberrat  interpres,  ai  non  sil  dociisai- 
mos :  aul  lingoaram  ilbnun,  ex  quibus  in  kllnam 
Scripuim  pervenit,  pelenda  eogniilo  eal;  aut  baben* 
dae  InlerpreUliones  eomm  qol  se  verbis  nimia  ob- 
slrinxeronl ;  non  quia  snfficinnl,  sed  nl  ex  eis  Teritaa 
Tcl  error  detegator  alioram  S  qnl  non  magls  ▼rrbn 
qnam  senlemias  inlerpreUndo  sequi  malQeranl.  Nain 
non  solum  vcrba  singiila,  sed  etlam  locutiones  sarpe 
transferantur,  qiia^  omnino  in  latinae  linguae  nsnm,  si 
quis  consuetudinem  veieram  qiii  laline  locuti  snnl, 
lencm  voliierit,  Iransire  non  possunt.  Quae  aliquaiRlo 
inlellectui  nihil  adirount,  sed  oflendunt  Umen  eos  qid 
plus  dclecunlur  rebus,  cum  etiam  in  earam  signia 
ana  quaedam  servatur  integrius.  Nam  solcedsmna  qni 
dicilur,  nibil  aliud  est  qnam  cum  verba  noii  ea  lege 
sibi  coapUnlur,  qna  coapUveranl  qni  priorcs  nobb 
non  sine  auctoriute  aliqua  hicuti  suiit.  Utram  etiim 
Inler  homiiies,  an,  liiter  hominibus  dicatur,  ad  rerum 
non  pertinet  cognitorem.  Ilein  barbarismus  quid  alhid 
est,  nisi  Tcrbum  non  eis  litteris  vel  sono  enuntialufli, 
quo  ab  eis  qui  lalinc  anle  nos  loculi  sunl,  ciiuntiari 
solet?  Ulraro  eniro  Ignoscerc  producta  an  correpu 
tertia  syllaba  dicaiur,  non  multum  cnrat  qui  peccatis 
suis  Denm  ul  ignoscat  petii,  quolibel  roodo  illud  ver* 
boro  sonare  potoerit.  Qiiid  esl  crgo  integrius  locutio- 
nis,  nisi  alicnae*  coiisueiudinis  conservatio,  lotiueti- 
li^m  Teleram  auctoriuite  nrroata;. 

20.  Sed  laroen  eo  roagis  inde  offenduntur  bomines, 
quo  infirmiores  sunt ;  et  eo  suni  infirmiores,  qoo  do« 
ctiorea  videri  volunl ,  non  reram  scienlia  qua  aedHI- 

•  Edlti :  ljiberta$  vet  errar  dirigatwr  aHorum,  iteposulBani 
ex  undedm  te.  fide,  ventae ;  moxque  ex  ooidectwa»  de- 
legatwr :  oa  cooiectune  unicus  iavet  Floriaoensa  oodex  U 
qoo  legere  est,  deligatHr. 

*  sic  Mss.  1  leriquc.  At  editi,  md  lalum  cmieuituiWek. 


45  UBER  SGCbtiDtlS 

taaiur,  scd  sagnorum  qim  non  Innari  onanino  difficile 
cst,  cum  et  ipM  renini  scieaiia  saepe  ccrviccm  erigal, 
Disi  domiuico  reprioialur  jugo.  Quid  enim  obest  intel- 
lectorit  quod  iia  scriptum  est :  Qum  eu  Urra  in  qua 
iui  inniuHi  $uper  eam,  tt  bana  Ht  an  nequam ;  ei  qum 
fttftl  dw/fl(ef  iii  quibue  ipn  inkabUant  in  i>m  [Sum. 
XIII,  40)  f  Quam  locuiioncm  magis  alieiue  linguaB  esse 
arbitrort  quam  seiisum  aliquem  aliiorem.  lllud  etiam 
quod  jam  auferre  non  poMumua  de  ore  canUntium 
populorum,  Super  ipeum  auUm  IU>riet  ianeafieaiiomia 
(P«ai.  cxxxi,  18),  nilul  pnifecto  sententias  detwhU: 
aodiior  tamen  peritior  mallet  lioe  corrigi,  ut  non  fio- 
riet,  sed  fiore^t  dicerelur ;  nec  quidquam  impedit  cor- 
rectionem,  nisi  consuetudo  canianiium.  Isia  ergo  fa- 
eile  etiam  contemni  possunt,  ai  quis  ea  cavere  ndue- 
rtl,  quae  sano  iniellectui  niliil  dcirabunt  At  vero  illud 
quod  ait  Apostolus,  Quod  ttuUum  e$t  Dd,  eafnentiue 
ett  homitdbue ;  et  quod  infirmum  eet  Dei,  forHue  eU  ho- 
mmbue  ( l  Cor.  i,  «5) :  si  quis  m  eo  graecam  locuUo- 
nem  sertare  voluissct ,  ut  diceret,  Quod  stultum  est 
Dei,  sapieniius  est  bominum  ;  et  quod  infirmum  cst 
Dei,  fortius  est  kominum ;  iret  quidem  vigilantis  le- 
ctoris  inlentio  in  scntentiae  veriutem,  sed  laroen  ali- 
quis  lardior  aul  non  iiileUigeret ,  aut  eliam  penerse 
iutclligeret.  N«n  enim  lanium  viUosa  locutio  est  in 
latina  lingua  fcilia,  venim  el  in  ambiguiuiem  cadil; 
iit  quasi  bominum  stultum  vel  bominum  infirmum  sa- 
picntlua  vel  forlius  videatur  esso  quam  Dei.  Quanquam 
et  illud,  wpkMua  eet  honumbue,  non  caret  amldguo, 
etiumsi  soloecismo  caret.  Dtrom  enim  bls  homnihue 
ab  eo  quod  c&t,  Uuic  bommi ;  an  bis  htmdttthui  ab  eo 
quod  est ,  Ab  boe  hominei  diclura  sit,  non  apparet 
nisi  iUuminatione  scntentiaB.  Melius  iiaque  dicitiir, 
Sapientius  est  quam  bomuies,et  fortius  est  quam 
hoinines. 

CAPUT  XIV.  —  IgnoU  verbi  et  ignota  toeutknU  unde 
eruenda  cognitio. 
Sl.  De  ambiguis  aulem  signis  post  loquemur ;  nunc 
di  BMffg"'^*  agimus,  quorum  diiae  formx  sunt,  quan- 
IM  atf  virte  fettiafiL  Mamque  aui  ignotum  verbum 
facit  baerere  Icctorem ,  aot  igiMta  locutio.  Quae  si  ex 
alienis  linguis  veniunl»  aut  quaereada  sttnt  ab  earum 
Illiguarum  bominibus,  aui  exdem  lingu»,  si  et  oilum 
est  et  ingenium,  ediscenda^,  aut  plurium  inierprc- 
lum  consulenda  collatio  esL  Si  aulcm  ipsius  linguae 
nostne  aliqua  ver|)a  locutionesquc  ignoramus,  legendi 
consuetudine  audiendii|ue  Innoiescunt.  Nulia  sane  sunl 
magis  mandanda  memorix,  quam  illa  verborum  locu- 
lioiiumque  genera  quae  ignoramus;  ut  cum  vel  peii- 
tlor  occurrerit  dc  quo  qiiaeri  possint,  vel  tolis  lectio 
^  vel  ex  pRecedenUbus  vel  consequentibus  vcl 
'    ^ium  Mtmida!  quam  vim  habeat,  quidve  significel 
quod  ignoramng,  «Mtle  adiiivanie  memoria  possunus 
advencre  et  discere.  Uuahquam  lanu  esl  yi»  consue- 
tttdinls  eliam  ad  discendum,  ut  qui  hi  Scriplwris  san- 
ciis  quodammodo  ntllriti  educatique  sunt,  m^gis  aliaa 
locutloiies  mirenUir ,  easque  rolnUs  lalinas  pulent, 
qnam  iliai  quu  In  Scripluris  didicemnt ,  neqoe  in  latl- 


que  jnvat  inierpreium  numelrosius  eollalis  eodlelbua 
hispecu  atque  discussa;  unium  absit  lalsiua  :  nanl 
codidbus  emendandis  primilus  debet  invigilare  soler^ 
tia  eorum  qui  Scripturas  divinas  nosse  dcaiderani^  «I 
emeodatis  non  cmendati  cedant ,  ex  iino  danUial  in- 
terpreuiionis  genere  venienles. 
GAPUT  XV.  —  Commendatur  Itala  vereio  kiim^  ti 
grmca  Sepiuagitiia  inierpretum. 
22.  In  ipsis  autem  interpreutionibus,  lula  caeterls 
prxferalur ;  nam  est  verborum  tenacior  cum  perspi- 
coiute  sentcntiae.  Et  lalinis  quibuslibet  emendandls^ 
grxci  adbibcaiilur,  in  quibusSepluaginU  inierpretumi 
quud  ad  Vetus  TesUmentum  aitinet»  eKcdlit  auctori«^ 
Us  (a);  qui  jam  per  omnes  peritiores  Ecclesias  Unu 
praescntia  sancti  Spiritus  inlerpreUti  essedicuntur,  ut 
os  onum  tot  bominum  fuerit.  Qui  si,  ut  feriur^  mnlti» 
qne  non  indigni  fide  praedicaiit  (6),  singuli  cellls  eliam 
singulis  scparali  cum  inlerprcUli  essent,  nibil  in  ali- 
Cujus  eorum  codice  uivenlum  est  quod  non  illdem 
verbis  eodemqiie  verborum  ordine  inveniretur  in  cn^ 
teris ;  quis  buic  aucioriuti  conferre  aliqoid^  nedum 
praefcrre  audeat  ?.Si  aotem  contulemni  ul  una  omnhim 
communi  Iractatu  judidoque  vox  fleret,  nec  slc  qui* 
dcm  qiiemqnam  unum  bomihem  qualibet  peritia^  ad 
emendandum  tot  senioram  doctoramque  consensum 
aspirare  oportet  aut  deccti  Quamobrem ,  etiamsi  ali» 
quid  aiiter  in  bebraeis  ciemplaribus  Invenilur  quam  isli 
posoerant,  cedendum  ease  arbitror  divinae  dbpensa 
tioni  qoae  per  eos  fisicu  est ,  ut  libri  quos  gens  Judaea 
caeteris  populiS|Vel  religione  vel  invidia  prodere  no^ 
lebat,  c^dituris  per  Dominum  GenUbus  ministra  regis 
Ptolemael  poiesute  unto  anie  proderentor.  Itaque  fieri 
potest  ut  sic  illi  inlerpreuti  sint»  quemadmodum  con^ 
graere-Geniibns  ille  qul  eos  agebat ,  el  qui  unum  os 
omnibosfecerat,  Spiritus  sanctus  judicavit.  Sed  Umeni 
ul  siiperius  dixi,  borum  quoque  interpretum  qui  verbia 
tenacius  inhaeserunt,  coilatio  non  est  inutilis  ad  ex- 
planandam  saepe  sententiam.  Latini  ergo,  ut  dicere 
coeperam,  codices  Veteris  TesUmenti,  si  necesse  fue* 
rit|  graecorum  auctoriiale  emendandi  sunt ,  et  eoram 
potissimum  qui  cum  SeptuaginU  essent,  ore  uno  in- 
lerpreuii  esse  perbibeniur.  Libros  auUm  Novl  TesU« 
menti,  si  quid  in  lalinis  varieutibus  litubat ,  gncds 
cedere  oporlere  non  dubium  est|  et  maxime  qui  apud 
Ecclesiaa  doetiores  et  dirigenUores  reperiuntur. 
CAPUT  XVI.-^  Vt  trandata  ugm  intdliganlwr  fmtat 
tum  Unguanmmotitia^  tum  rtrum. 
23.  In  trauslatis  vera  signis  si  qua  forte  Ignou 

(ii)DeClvit.Del,m).  I8ic43. 

\b)  inier  eos  ireweos,  llb.  5,  c  ft;  dertena  Alexandri- 
nus,  lib.  1  Stromaunn;  qfrillus  Jerosoljmiunas,  CstecbcH 
iTHilarius,  in  ml.  2,  eU. ;  sed  ante  boa  Justbms  niartyr« 
q^  in  oraUone  ad  Gentes,  ceUulariim  U  quibaa  lxx  tnter* 
pretesPioleniaeljussOSciipluris  veriencla  seorabn  vacave* 
rant,  vesligia  quaedaai  Alexandriae  se  oonspexiase  proOte^ 
tur.  verumtamea  Hieronymus  ia  nnebliooe  m  PeniateU- 
dmmneadrese  ait,  t  quis  prbnus  andor  seplnamnu  cel^ 
c  lubyi  Alexandriae  mcndado  suo  exslruxerit,  qmbus  divui 
c  eadcm  scriplitarinl  :  quippe  cnm  Aristeas  «o*«Mrt 
cKperaspisfds,  et  muho  post  tempore  Josepbus  mbil 
<  t^e  retulerint,  sod  U  una  basilica  congregatoscontubase 


nae  linguae  aoclonbus  reperiontur.  Plunmum  bic  qim-  ^   « loribant)  non  propbeusse 


47 


DE  DOCTIUNA  ClimSTlANA,  S.  ALCUSTINI 


fogunt  h.Trere  lectorcm ,  iKHriim  linguariiiii  notiUa, 
partim  rerum,  invesiiganda  soni.  Aliquid  enim  ad  si- 
miUludiiicm  valei,  ct  procul  diibio  secretom  quiddam 
insinuai  Siloa  pisciiia,  ubi  faciem  lavare  jnssus  est  cui 
ocufos  Dominus  luto  de  sputo  facto  inunierai  {Joan, 
IK,  7) :  qood  tunen  noinen  liiignae  Ineognit»,  ntsiEvan- 
gelista  inlerprelatus  esset,  i:im  magnus  intellectus  la- 
lcret.  Sic  etiam  multa,  quac  ib  auctoribus  eonimdeni 
Libronim  inierpretata  non  sunt,  nomina  liebrra,  noh 
est  dubikiiidiim  lialiere  nou  jMirvam  vin  atque  adjii- 
lorium  ad  solvenda  senigmala  Scripturaroin ,  si  quis 
68  poasit  interpretari :  quod  nonnulli  ejnsdem  liiigu» 
pcHli  viri,  noii  sane  parvum  benellciuin  posteris  con- 
loleninl^qiii  separau  deScriptoris  eadero  ofnniaTcrba 
iftterpretati  sunt;  et  quid  sit  Adam ,  quid  Eva,  quid 
Abnhtm»  quid  Moyses  ;  sive  ctiam  looorom  noinina, 
qoid  sit  Jerusalem,  vel  Sion»  vel  Jertcho,  vcl  Sina» 
vel  Libaiius,  vel  Jordanis ;  vel  quscomque  alla  in  Hla 
lingua  nobis  sunt  inoognita  nomiia :  quibos  apcnis  el 
ittierpretatls  mults  iii  Scripluris  figorat»  locutlones 
Mniresianlur. 

S4.  Rerum  ao«eni  ignoranila  facit  obscoras  figura- 
las  locotiones ,  com  ignoramus  vel  animantiom ,  vd 
lapidum,  vel  berbarum  Mitiiras,  aliarurove  remm, 
qooe  plerumque  in  Scripturis  similitudinis  alici^usgra- 
lia  ponuntur.  Nam  ei  de  aerpenie  quod  notum  esi, 
lolum  corpus  eum  pro  cipite  objicere  fcrientibus, 
iioantom  illusirat  sensum  Uluin ,  quo  DomlDUS  jobel 
ftslutos  nos  esse  sicut  serpeiitcs  {Mauh.  x,  16) ;  ul  sci* 
licet  procapiie  nostro,  quod  csiChristus.corpus  potius 
persequeniibusoffenmus,  ne  Qdescbristiana  tanquam  * 
iiecelur  iii  nobis»  si  parcentes  corpori  negemos  Deuro  t 
vel  iUud,  qood  pereavenuB  angoslias  coirctatus.depo* 
siu  veieri  lunica  vires  nova8acciperedicitur,qoaiiium 
GOncinit  ail  imiundam  ipsam  serpcntis  astutiam ,  ex- 
ocnduroque  ipsuro  veterem  honilaem,  sicut  Aposiolus 
Uicil»  ut  induaiiiur  no\o  {Ephes.  iv,  2i,  %i ;  Colou,  iii,  9» 
10) ;  ct  exuenduro  per  angustias ,  dioente  DominOy 
luiraU  per  anguttam  portani  (ilii<l/i.vii,13) !  Utcrgo 
BOlUia  naiurae  serpentis  Ulustrat  roulus  sitnililudines 
quas  de  boc  aniiiiMite  dare  Scriptura  consuevit ;  sic 
Ignorantia  nonouUoriim  animaliom  qo»  non  minus  per 
similitudines  comroerooral,  iinpedil  plurimum  inlel- 
leclorero '.  Sic  lapidum,  sic  herbamm,  vol  qoaBComqoe 
lenenior  radicibus.  Nam  et  carbuDCott  noiilia,  qiiod 
looet  iu  tenebris,  molu  Uluminal  eliam  obscnra  libro- 
rom,  ubicumque  propter  siroililudiiiaa  ponitur;  el 
ignoranlia  berylli  vcl  a^laroanlis  claudil  pleruroque  in- 
lclligeiitiae  fores.  Nec  aliaro  ob  causam  lacile  est  in- 
leliigere  pacem  perpetuara  significari  olex  ramuscnlo, 
qocm  rediens  ad  orcam  columba  periolil  {Gen.  viii, 
II) ,  nisi  qula  novimus  el  olei  lenero  coniacturo  non 
Cacile  alieoo  huroore  corrumpiy  et  arborem  ipsam  Iroii- 
dere  peronniler.  MuUI  aulem  propter  ignorantiam 
byssopi,  dum  nesciunl  quam  viro  babeal,  vel  ad  pur- 
gandum  pulmonem,  vd,.  ul  diciuir,  ad  saxa  radictbus 

^  EdiU  addunt  hic,  capia ;  que  vox  abest  ab  onmibus 
MiS. 

in  vulgaits»  leclorem,  Al  ia  Mss.|  iniellecto^-em 


48 

penetraiida,  cuni  sit  herba  brevis  atqiie  humUis,  ooini' 
no  invcnire  non  possunl  quare  sil  diciom ,  AMperget 
me  ky$$opo,  et  mwidabor  {Peal.  l,  9). 

tS.  Numerorum  eliam  imperhia  mulu  racit  non  in- 
Idligl,  Iranslatc  ac  mystlce  poslu  in  Scripluris.  Inge- 
nlum  quippe,  ut  iu  dixerim,  ingenuuro  non  potest  non 
moveri  quid  slbi  velii  quiKl  d  Moyses,  et  Elias,  et  ipse 
Dominus  quadraglnu  dicbus  jejunavenint  ( Exod.xxw^ 
18 ;  III  Reg,  xix,  8;  el  Matth.  iv,  i).  Cujiis  actioiils 
fignratus  qnidam  nodus,  nisi  liujus  numeri  cognitio- 
ne  ct  considcratioiie,  non  sofvitur.  Habct  enim  dena- 
rium  qoaier,  unqnaro  cognitionero  omnium  renim 
intexum  Uimporibus .  Quatemario  nainqtie  nuroero  ei 
dinrnaet  anntta  ciirricula  peragantor  :  diunia  roaiu- 
tinis,  meridiaiiis,  vespertinls,  nectomlsque  horanrai 
spatiis ;  annua  vemis,  xstivis,  aolomnafibus.  hiema- 
libusqoe  meiisibus.  A  teroporaro  aoiero  delecutione 
dom  in  Umporibus  vivimus,  propler  sleraliaiem  In 
qoa  vivere  volomus,  abstinendom  et  jejunandum  cst : 
quamvis  lempororo  cnrsUms  ipsa  nobis  insinuelur 
doclrlna  conleronendororo  leroporaro  et  appeiendo- 
ram  xiemorum.  Porro  aulem  denarius  numeras  Crea- 
loris  atque  creauine  signiOcal  scientiam  :  nam  trint- 
UsCreaiorisest,  sepien.irius  aulem  nomcras  creatu- 
ram  indicat,  propter  vluro  et  corpos.  Nam  in  ffla  tria 
sunt,  unde  eliam  u>Ui  corde,  tou  anima,  lou  meiiie 
dillgendus  esl  Deus(/(f.   xxn,S7);  bicorporeau- 
lem  qoatuor  manUleslisslnia  apparenl,  quibus  consUi, 
clemenu.  In  boc  ergc  denario  dum  temporartier  no- 
bis  insinoalur,  Id  est,  qualer  ducitur,  casle  et  conti- 
nenier,  a  temporam  delecutlone  vivere,  hoc  est  qua- 
draginu  diebus  jejunare  monemur.  Hoc  Lex,  cujns 
persoiiacstiii  Moyse,  hoc  Propheiia,  c^jus  personam 
geril  Elias,  hoc  ipse  Dominus  monet ;  qiii  Unquam 
testimoniuin  habens  ex  Lege  et  Prbpbeiis,  medius  in- 
ter  illos  In  monte,  Iribus  discipulis  ridenUbus  atque 
stupentibus,  clarait  ( Id.,  xvii,  2, 5 ).  Deinde  iu  i|u»- 
ritorquomode  quinquagenarius  de  quadrageiiario  no- 
roero  exisut,  qui  iion  roediocriter  in  nostra  reUgione 
sacraius  est  propter  Peiitecosien  {Act.  u ),  et  quoiuo- 
do  tcr  ductus  propler  iria  lempora,  anu  Lcgem,  sub 
Lege,  sub  GraUa,  vel  propter  nomen  Patris,  ei  Filil, 
etSpiritussancli,  adjuncia  emincntitis  ipsa  Triiiiute, 
ad  purgaUssimx  Ecclesix  mysterium  roreratur,  per- 
veniAtque  ad  cenlum  quinquaginu  tres  pisces,  quoi 
reUa  post  resorrecUonem  Doiniiii  inTlexteram  partem 
missa  ceperant  {Joan.  xxi,  1! ).  lu  mulUs  aUisaUiue 
aUisnumeroram  rormis  quaedam  simiUludinum  in  san- 
cUs  Librissecrou  ponuntur,  qune  propter  numerorom 
unperiiiam  legenUbus  claosa  sunt. 

26.  Non  pauca  eiiam  claudit  aUpie  obiegii  nonnol- 
larum  roram  mosicaram  iguoranUa.  Nani  el  de  psal- 
lerii  el  cithane  diflerenlia,  quidam  non  inconcinne 
aliquas  rerum  figuras  aperait :  et  decem  cbordaram 
psalterium  ( PtaL  xxxii,  2 ;  el  Ptal.  xci,4 ),  non  im- 
porlune  inter  doctos  quxritur  uUrum  habeat  aliquan 
musics  legem,  quae  ad  Unium  nervoram  numeram 
cogai;  an  vero,  si  non  habei,  eo  ipso  magis  sacrate 
acciplcndus  sii  ipse  mimcrus,  vel  propter  dcca!oguin 


49  LinER  SEi 

Legit.  de  quo  item  Biimero  si  quxrauir,  iHMinlfti  ad 
Crealorem  crealoramque  refereudus  est,  vel  propier 
•operiuftexposiium  Ipium  denMrium.  El  ille  numerus 
KdiOGaUoQii  lempli,  qui  eommemoraiur  iu  Evai^elio, 
quadn^iuu  scilioel  ei  sei  anoorum  (  Jom.  n,  80  )» 
peteio  quid  muaicum  sonai ;  el  rekiius  ad  fabricam 
Dominici  corporiSy  propter  quam  templi  menlio  hcUk 
esl,  cogit  nonuuUos  lueretlcos  CQnflteri  Fllium  Dei 
.non  blsoy  sed  vero  et  humano  corpore  indutun  :  ci 
numemm  quippe  et  musicam  plerisque  locis  In  san- 
ciis  Scripturis  honorabiriter  posiu  invenimus. 

CAPUT  XVII.  —  Origo  ftAuUB  MMMorum  novm. 

17.  Non  enim  audiendi  sunt  errores  geiuilium  su- 
perstitionum»  qui  novem  Musas  Joyis  et  llemoriai  ^ 
filias  esse  fiiiierunt.  Refcllit  eos  Varroy  quo  nesci» 
utrum  apud  eos  quisquam  talium  rerum  doctlor  vcl 
curipsior  esse  possit.  Dicit  enim  civitaiem  nescio 
quam,  non  enun  nomen  recolo,  locasse  apud  tres  ani- 
floes  tenia  simubcraMusarum,  quod  iu  templo  Apol- 
liuis  donum  poneret,  ut  quisquis  artificum  pulchriora 
formasiet»  ab  Ulo  potisslmum  electa  emeret.  Iiaque 
contigisseutoperasua  quoque  iUi  ariificesxqiicpul- 
chra  esiplicarenty  et  placuisse  dvitaii  omnes  novem» 
atque  omnes  esse  empias,  ut  in  ApoUinis  tcmplo  de- 
dicareiitur ;  qvilNis  posteadicit  llesiodum  poeiamim* 
posuisse  vocabida.  Non  orgo  Jupiter  novem  Musas  ge- 
nuit,  sed  tres  labri  leruas  creaveruui.  Tres  autem 
non  propierea  Ula  civiias  locaverat,  qula  In  somnis 
eas  vlderal,  aut  tot  se  auusquam  Ulonim  ocuUs  de- 
monstraverant;  sed  quia  lacUe  erat  animadvertere 
omnem  sonuni«  qiim  materies  canlilcnarum  est»  tri- 
formem  essonatura.  Aut enim yoce editur,  slcuti eo* 
rum  est  qui  faucibus  sine  organo  canunt ;  aut  fiatu» 
sicut  inbarum  ei  tibiarum ;  aut  pulsu,  sicut  in  citha- 
rls  et  tympanis,  ci  quibuslibei  aUis  qu»  perculiendo 
caiiora  sunif 

CAPUT  XVm.  ^  Profamriqnid  bene  dlxerunt.nim 
ttipemandnm, 

28.  Sed  sive  iu  se  habeat  quod  Varro  rctulil,  sive 
non  ita;  nos  lamcn  non  propter  supersUtionem  pro- 
faiiorum  debemus  musicam  fugere,  si  quid  inde  uUle 
ad  intelligendas  sanctas  Scripiuras  rapere  poiueri- 
mus ;  nec  ad  illorum  Uieatricas  nugas  converti,  si 
aJiquid  de  citharis  et  de  organis,  quod  ad  spiritualia 
capienda  valeat,  disputemus.  Nc<|ue  enim  et  littcras 
discere  non  debuimus,  quia  caruin  repertorem'  di- 
cuniesse  Mercurium;  aulquia  justliix  virtutique  leni- 
pla  dedicarunt,  etquae  corde  gestanda  sunt  iii  lapi- 
dibus  adorare  iiialuerunt,  propierea  nobis  jusliUa 
vlrtusque  fugiei)da  est :  imo  vcro  quisquls  bonus  vc- 
nisque  chrlsihinus  est,  Domioi  sui  esse  intelligat,  ubi- 
comque  invenerit  veritatem,  quam  confitens  *  et  agiio* 
scens,  etiam  in  Litteris  sacris  superstiUosa  figmcnu 
repudiet;  doleatque  hominesatque  cavcat,  qui  cogno- 
scentes  Deum,  non  ui  Deum  glorificavenmi,  aui  gra- 

'  M».  dno  e  vaticanis,  Mimtm^  A%  oomes  oodloes,  jre- 
moruB.  Sic  vero  eUam  In  lib.  %  de  ormnc,  cap.  14,  n.  41. 
*  nss.  prope  omncs,  carvm  l>efim  diciml. 
^Mss.  plusquam  viglnU,  conferem :  conscnUl  ediUo  An. 


.UNDUS.  50 

ilas  egerunl,  sed  evanucrunt  an  cogiuUonlbos  suls, 
et  obscuratum  cstcor  insipieiis  eorum :  dioentes  enim 
seesse  saplenies,  sluUi  lacii  sunt,  et  ImmnUvenini 
gloriam  IneorruptUiUis  Dei  in  simUiiudinem  imaginis 
corrupUbUis  hoininis,  et  volucrum ,  et  quadrupeduia, 
el  serpcnUum  (ilom.  i,  21  #7^.)« 

CAPUT  XIX.  —  Doctrlnarum  genera  duo  reperta  apud 
Elhnicoi. 

29.  Sed  ut  totum  istum  locum,  nam  esl  maiime 
necessarius,  diligenlius  ezplicemus ;  duo  suiit  genera 
doctrUiarum,  qux  in  genlilibus  etiam  morU>us  exer- 
centur.  Unum  earum  rerum  quas  InsUtuerunt  homl- 
nes ;  alterum  earum  quas  animadverlerunt  jam  per- 
actas  autdiviuitus  insUuitas.llllud  quod  est  secundum 
InsiituUones  .hominum,  partim  supersiiliosum  cst, 
partim  non  est. 

CAPUT  XX.  —  Scientia  qum  homine$  inttitueruni  a/t- 
qwg  ffipersltf tomim  plena,  Catonit  dictum  lefndum. 

30.  SupersUUosum  esl  quidquid  insUtuturo  est  ab 
liominibus  ad  facienda  et  coleuda  idola  perUnens,  vel 
ad  colendam  sicuU  Deum  creaturam  partemve  ullam 
creatunn ;  vel  ad  consuluUones  et  pacu  quxdam 
significationum  cum  daemonibus  placiu  aujue  foede- 
rata,  qualia  sunt  molimina  magicarum  arUum,  qum 
quidem  commemorare  potius  quam  docere  assoleiil 
poetae.  Ex  quo  gcnere  suiit,  sed  quasi  Ucentiore  vani- 
Ute,  aruspicum  et  augiirum  libri.  Ad  hoc  genus  perr 
Unentomnes  etiam  ligatune  atqiie  remedia,  qusmc- 
dicorum  quoque  discipUna  condcmnat,  sive  in  prae- 
canUUonibus,  slve  in  quibusdam  noUs  quos  characte- 
res  vocanty  sive  in  quibusque  rcbus  suspcndcndis 
atque  Hligandls,  vcl  ctiam  aptandis  *■  quodammodo^ 
nou  ad  temperaUonem  corporum,  sedadquasdam 
signlficaUones  autoccultas,  aul  eliaui  manifcsUs ;  qnae 
miUore  nomine  physica  vocant,  ut  quasi  non  supersU* 
tione  implicare,  sed  natura  prodessc  videantur  :  slcul 
sunt  inaures  in  summo  aurium  singulanim,  aut  de 
stnithlonum  ossibus  ansuke  In  digiils,  aut  cum  Ubl 
diciiur  singuUicnii,  ut  dcxiera  manu  sinistrum  polli- 
cem  teneas. 

31.  Ilis  adjungunlur  millia  inanissimarum  observa- 
Uouum,  si  membrum  aliquod  salierit,  si  Juncllm  am- 
bulanUbus  amicis  lapis,  aut  canis,  aut  puer  medlus 
intervenerit :  atque  illud  quod  lapidem  calcant,  Un- 
quam  diremptorem  amiciliae,  niiiius  molcstum  esi, 
quam  quod  innocentem  pucrum  colapbo  percuUunt, 
si  pariter  ambulanUbus  inicrcurrit.  Scd  bcllum  esl 
quod  aliqoando  pueri  vindicaiiiur  a  canibus  :  nam 
plerumque  Um  supersUUosi  sunt  quldam,  ut  cliam 
canem  qui  medius  intervenerlt,  ferire  audeant,  non 
impuiic;  namque  avano  rerocdiocito  iUe  interdum 
pcrcossorem  suum  ad  verum  medlcum  mluit  llinc 
snni  etiam  illa,  llmen  calcare  clim  anie  domum  suam 
Iranslt ;  redire  ad  lectum,  si  quis  dum  se  calccat  stcr- 
nuuverit;  redire  domum,  si  procedens  offenderH ; 
cum  vesUs  a  soricibus  roditur,  plus  tremere  saspido- 

^  Godices  ediU  et  Mas.,  tattandis  quodmnmodo  :  excci  U 
uno  ivemigiano,  c^jus  aucuiriute  rcsUtuimusi  aptandis. 


M 


DE  DOCTRINA  CHRISTIANA,  S.  AUGUSTI!!! 


mt*  fvtorl  malU  qoini  praeseiitdainiiQmdolere.Unde 
lltaNl  eli*g«nter  dletiun  est  Cttoois,  qul  cum  etset  coii- 
sallM  a  qnodam,  qnl  siIh  a  MMridbus  eroeas  ealisas 
dioeiet ;  respondit  non  esm  lllod  monsimm,  sed  Tere 
monstrom  iiabeodnm  foisae,  si  soriees  a  ealigis  ro- 
derentor, 

CAPUT  Xli.  —  Supen^Ho  mathmHlicamm. 

Z%  Neque  llli  ab  boc  genere  pemicios»  superstl« 

Honis  segregandi  sont,  qoi  genetbliaci,  propier  nau- 

liomdierom  conslderationes,  nunc  aotem  volgo  ma- 

tbeiuatid  Tocantor.  Nam  et  ipsl  qoamTis  veram  std- 

larom  positionemt  com  qoisqoe  nascUor,  consecten- 

lur,  et  aliqoando  etiaro  penrestigcnt ;  lamen  qood  iade 

eooantor  vel  actioiiei  nostras  vel  actionom  eventa 

praBdiceie,  nlmis  errant,  et  veiidont  Imperitls  liomi- 

nlbos  mlserabilem  servilotem.  Nam  quisqoe  liber  ad 

bujusmodi  maibemaiicnm  cum  ingressus  fuerlt,  dat 

pecuniam  ut  servus  tnde  exeat  autMartis,  aut  Vene- 

fif ,  vd  potlos  omnlum  slderum ;  quibus  llll  qui  prbnl 

erraveruni,  errorenique  posieris  propinavemnl,  vel 

lietllarom  propter  sbnllitudinem,  vel  bominom  ad 

ipsos  bomines  bonorandos  imposoeront  vocabula.  Non 

enim  miranduih  est,  com  etiaw  propi6ribo8  reoentio- 

riboiqoe  lemporlbns,  sidus  quod  appellamus  Ludfe- 

nim,  lK>nori  et  nominl  Caesaris  Romani  dicare  conatl 

•unt  (a).  Et  fortasse  faclum  esset  alque  Isset  lu  velu- 

Slatem,  nisl  avia  eJusVenus  praeoccupasset  bocnoml- 

nis  praadium ;  neque  Jure  ullo  ad  bacredes  tngiceret, 

4|uod  nonqoam  viva  possederai  aut  possidendiim  petl* 

^erat«  Nam  ubi  vacabat  locus,  nequo  alicujus  prionim 

mortoorum  honore  tenebatur,  iactum  est  quod  in  re- 

bos  lalibos  fieri  solet.  Pro  quinlili  enim  et  sexiiJi  men- 

dbus,  Juliom  atqiie  Augustuiu  vocamus,  de  boiioribus 

liombium  Juiil  Caesaris  et  Augusti  Cxsaris  nuiicupa- 

|0B ;  ot  iadle  qoi  voloerit  iiitdligat  eiiam  illa  ddei  a 

prius  slne  bis  nomiiiibus  ccslo  vagata  esse  :  mortuis 

aolem  illis  qiiorum  bonorare  memoriam  vd  coacli 

$«nt  bomines  regia  pQleslate,  vel  placuii  humana  va- 

■itaie,  nomina  eorum  imponentes  sideribus,  eos  ipsos 

•Ibi  morloos  in  coslum  levare  videbanlur.  Sed  quodli- 

jbet  vocenlur  ab  bominibus,  suqt  tamen  sidera,  qiine 

Deiis  inslituilel  ordinavit  u(  voluil ;  et  est  certus  mo- 

Ittsillomm,  quoteinpora  disiingiinntur  alqtie  varian- 

lor.  Quem  motum  notare,  cum  quisque  nasdtur,  quo 

modo  se  babcal,  facile  est,  per  eonim  inventas  con- 

aeriplasqueregulas,  quossancu  Scriptura  condemnat, 

diceiis :  Si  emm  Umlum  ftoiuerunl  fdff ,  ut  possenl  fBiti" 

mare  ioaUum^  quomodo  ejui  Domnum  non  /oci7ia<tii- 

pemnmi  (  Sap.  xui,  9  )  T 

CAPUT  XXII.  —  ObuTMtio  mderum  ad  cognouen- 
dam  vitft  eeriem  vana. 
53;  Sed  ex  ea  noiaiione  velle  iiasceiiiium  mores , 
actost  evenu  praHlicere,  magiiqs  error  et  magna  de- 
inentia  est.  Et  apud  eos  quidem  qui  talia  dediscenda 
didicerootv  sine  oUa  dubiutioue  refellilur  baec  su- 
pecslilio.  Consiellationes  enim  quas  vocant,  notatio 

^sienss.  melloris  notae.  At  edlti,  Hmere  euspkianem 
(o)  Sicvirg.Cd.  9: 

Ecce  Uionaei  proccssil  oocsarissfilnmi. 


est  sideram,  quomodo  se  babebam  eom  ine  naaeere* 
tor,  de  qoo  isti  miseri  a  miseriorlbos  consolunlnr. 
Fieri  aoicm  poiest,  ot  aliqoi  gemini  Um  seqiiadlcr 
fandanlur  ex  ulero,  ui  inlervallum  lemporis  inter  eoo 
niillum  possit  apprcbendi,  et  coiisleltalionoro  nomerii 
aniiouri.  Unde  iiccesse  esi  nonnullos  geminoa  casdea 
babere  consielbitloiies ,  cum  paria  remm ,  vel  qoae 
aguiit  vel  quas  patioiiiur,  eveiiu  non  babeanl,  sed 
ploramque  iu  disparia,  ut  alius  fi  licissimus,  alitts  lo* 
fdidssbnns  vivat :  sicut  Esau  et  Jacob  geminoi  ae> 
cepimus  natos,  iu  ul  Jacob,  qui  posierior  nascebalor, 
mano  pbnUm  pPBBcedenlis  frairis  tenens  invenirtlw 
(Gen.  XXV,  S5).  Iloram  cerle  diesali|oe  bora  naseeo- 
tium  aliier  nouri  non  posset,  nisi  ot  amboraro  cott* 
stellaiio  easet  ona;  qoantum  autem  interidt  inter  aro- 
bonim  mores,  facu ,  labores  alque  soooesaus,  8crl- 
piora  lestb  est,  Jam  ore  omiilum  geniium  pervagala  *. 

54.  Neque  enlm  ad  rem  pcrtinet,  quod  dicniit  Ipaam 
momentum  minimnm  alque  angostisdmom  lemporia^ 
qood  geminoram  partuin  disierminat ,  moilnm  valere 
bi  reram  naiura  alque  coelesllum  corporam  rapidla* 
sima  veloduie.  Eul  enim  conecdam  ul  pfurimnm 
valeal,  tamen  in  consteUationibus  a  maibemallco  iii« 
veniri  non  polesl,  quibus  inspedis  se  fau  dietTe  pr»- 
fitelur.  Quodergo  in  constellationibos  noo  bivenil, 
qoas  necessc  est  unas  bispidai,  sive  de  Jaeob,  dve  de 
ejus  fraire  consulatur;  quid  d  prodest  si  dlaut  lii 
coelo  quod  temere  securas  infamat,  ei  non  disut  *  in 
Ubula  quam  frastra  sollicilus  intneturT  Qi^are  islm 
quoqoe  opiniones  quilNisdam  reram  slgnis  homaKi 
praeaumpiione  insiltutis,  ad  eadem  ilia  qoad  qo»» 
dam  com  damionilNis  pacu  et  convcsU  relerMMlas 
aiini. 

CAPUT  XXi;i.  -  Cwr  repmBanda  genelkSaeanms 
icienlia. 

55.  Hinc  enim  flt  ul  occnllo  quodam  Judicio  divlii«, 
cupidi  malaram  reram  bomines  tradantur  iilodeoA  el 
dedpieodi  pro  meritis  volunuium  siiaram,  illuden* 
tibua  eos  alqoe  decipieniibos  prxvaricatoribos  aB^e. 
lia;  qailras  isu  mondi  pars  infinia,  secondom  pul- 
cberrimom  ordinem  reram ,  divin»  providentiae  lefe 
aobjecu  est.  Qoibos  illusionibus  et  deceptiouibos  eve- 
nit,  ot  istis  superstitiosis  et  peralcioais  divbiationom 
gcneribos  mdu  pRcieriu  ei  futura  dicanlur,  uee 
aliier  accidani,  quam  dicuntiir;  muluque  observan- 
tibus  secuiidum  observatioiies  suas  evenianl,  quibos 
implicali  curiosiorea  fiant,  et  sese  magis  magisqoe 
Inseranl  muliiplidbus  laqueis  pernidosi^imi  erroris. 
Hoc  genus  foroicaUonis  anfanae  salubriter  divina  Scri- 
pinra  non  Ucuit;  neque  ab  ea  sic  deierrait  aiiimam , 
01  proplerea  ulia  negarel  esse  secunda  qiiia  falsa  di- 
contur  a  professoribus  eoram,  sed  etiam  o  <BxeHni 
voHi,  ipquil,  el  Ua  evenarit,  ne  eredafit  a$  {Oeui.  ziii, 
1-5).  Non  enim  quia  imago  Samuelis  mortui  Sauli  regi 


^Ma,^Vre&pervulgala. 

•  m  ezcusis  bMleaus,  tt  dUeat  m  ccelo... 


et 


m  tabuta.  Sed  iucuuctaoter  ex  Mss.  repooeodum  oirane 
looo  (fiifaf ;  quandoquidem  id  ooufuutur,  qood  Mathemaiid 
garriuot,  momentum  vd  miuinuiin  quo  gemiDoram  paniis 
r^teimTO"'  *"  ^^ coelesUum corporam  vclociuic vaio 


ta  UBER  SECUNDUS. 

Yera  pneDanliavit  (I  Re§.,  xxvin,  14-^;  JSccU.  zlvi, 
23),  propierea  lalia  sacrilegia,  quibua  imago  illa  pne- 
tenuu  est»  roinas  eisecramla  sunl :  aut  quia  in  Acli- 
Ims  Apo6tol[oroui  ventriloqua  *  fcroina  verum  testimo- 
uium  perlribuit  Apostolis  Domini,  iddroo  Paulua 
apoftlolus  pepercit  illi  spiriUii,  acnoo  potiusteminam 
iiiius  dxmonii  correptione  atque  exclusione  mundavit 
(iici.  XVI,  16-18). 

36.  Omnes  igitur  artes  bujusmodi  vel  nugatoriae 
vel  noxi»  superstitionis ,  ex  quadam  pestifera  socie- 
laie  bouiinum  et  dxmoniim ,  quasi  pacta  quxdam  in- 
fldelis  et  dolosae  amicitix  constltuu,  peniius  suiit  re- 
pudianda  et  fugicnda  cbristiano :  Non  quod  idolum 
$il  aliquid^  ait  Apostolus,  9ed  quia  qmg  immolanl^  dm- 
momi$  immolmi^  H  non  Deo;  noto  auiem  «os  iodoi 
damoniorum  fieri  ( 1  Cor.  x ,  19,  20).  Quod  autem  de 
Idolis,  el  de  immolationibus,  qux  bonori  eorum  ex- 
bibenlur,  diiit  Apostolus,  boc  de  omnibus  imaginariis 
s%nis  sentiendum  est,  quae  vel  ad  cultum  idolorum , 
vel  ad  ireatoram  ejusque  partes  Unquam  Deum  co- 
leiidas  trabunt,  vel  ad  remediorum  aliarumqueobser- 
vationum  curam  perlinent ;  qiue  non  suni  divinitus 
ad  dilectionem  Dei  et  proximi  tanquam  publice  con- 
siituu,  sed  per  privaus  appctiiioiies  rerum  tempora«> 
Uum  corda  disaipant  miserorum.  In  omnibus  ergo 
Utis  doctrinis  sooieUs  daemonum  formidanda  atque 
viunda  e:»!,  qui  nibii  cum  principesuo  diabolo  nisi 
redKtum  nostrum  daudere  atque  obserare  conaiitur. 
Sicut  autem  de  slellis,  quas  condidit  et  ordinavit 
Dcus,  liunianas  et  deceploriai  conjecturae  ab  bomini- 
bus  insiituts  sunt ;  sic  etiain  de  quibusque  nascenti- 
biis  vel  quoquo  modo  divinae  providentiae  adminislra- 
tione  eilstentibus  rebus ,  multi  mulu  humanis  suspi- 
«ionibus,  quasi  rcgulariter  conJecUU ',  lilteris  nianda- 
veruut,  si  forte  iiisolite  acciderint,  Unquam  si  muh 
pariat,  aut  fulmiue  aliqiild  percutiatiir. 

CAPUT  XXIY.  —  SodeUu  ei  pactmn  cnm  dmmonibus 
in  eupersiiiioio  rerum  usu. 

S7.  Qine  omnia  Unlum  valenti  quantum  praesum- 
ptione^nimomm  qoasi  communi  qoadam  lingua  cum 
dxmonibos  /oederaia  sunt.  Quae  Umen  plena  sunt 
omnia  pestifenc  curiosiutis,  crudaiitis  sollicitodinis, 
tnortiferae  servitutis.  Non  enim  quia  valebant ,  anim- 
adversa  sunt;  sed  animadvertendo  atqoe  signando  * 
factom  est  ut  Talerent.  Etideo  diversis  diverse  prove- 
nluiit  secundum  cogiutiones  et  praesumptiones  suas. 
Ilfi  enim  spiriius  qui  decipere  volunl,  Ulla  procorant 
cuique,  qnalibos  eum  irretitum  per  sospiciones  et 
eonsensiones  ^ns  vident.  Sieot  enim ,  verbi  gratia , 


54 


I  Mss.  ires,  venlUoqutt.  verivs  alii,  wtitrito^iia.  Gneoe, 
eMoilriiiiia/iot,  uti  Pytbooissa  muUer,  1  Reg.  xxvn,  7,  vo- 
cauir  a|.ud  LXX  lateq.Tetes,  qui  banc  vocem  passfan  adbi- 
bent;  eainqne  Basiiins  in  hni.  vm,  19,  Uierprelatur  ad 
bseece  verba,x^(^MlemaslrifmflAoitt,  tHoc  est,  ait,  qui  in 
c  Pytbone  futura  praedicunt,  per  ventrem  obsessi,  Ipso  spi- 
c  ntu  loquente,  qui  el  de  tenra  loquontur,  inania  quaedam 
c  efibtientes. »  AnnoUveratbic  Erasmus  ad  oram  llbri,  ftiisse 
suo  etlam  tempore  apod  nalos  divinatonun  genus,  qoi  sic 
dicU  sunt,  quoo  ore  uon  edentes  sooum,  per  venlrem  loqui 

Vlsl  SUDl. 

•  Ediii,  conjecid  liUerie,  At  mss.,  conjtciata, 

•  Mss.  quioquei  serwmdo. 


una  Agura  litler»  I  qox  decussaUin  noUtur,  aliud 
apud  Grxeos,  allud  apod  Latlnos  valet,  non  Batara , 
sed  placiio  et  consensione  signiflcandi ;  el  ideo  i|ol 
ntnimque  Mnguam  novlt,  si  bomini  Graeco  veUt  aiiqald 
significare  scribendo ,  non  in  ea  significationc  pobU 
banc  litieram,  in  qoa  eam  ponll  cum  boroini  seribil 
Laiino :  et  Beu  uiio  eodemque  sono,  apud  Gr»eo§ 
lillerae ,  apud  Latinos  oleris  nomen  est ;  ei  cum  dico, 
Lcge,  In  his  duabus  syllabis,  aliud  Graecus,  aliud  La* 
tinus  intelligii :  sicut  ergo  bae  omnes  significaikmei 
'  pro  suai  cujusque  socieuiis  consensione  aninHH  mo-r 
vent,  et  qula  diversa  coosensio  est ,  diverse  moveoi ; 
nec  idco  consenserunt  uieas  homlnes,  qnia  jam  valo: 
baut  ad  significationem,  sed  ideo  valent,  qula  couten-r 
semnt  in  eas :  sic  eliam  llla  «igna,  qoibus  pemiciosa 
dxmonum  socicias  comparatur,  pro  cujittqoe  obserr 
valionibifs  valeiit.  Quod  manifesiissime  ostendit  ritus 
augurum,  qui  ei  anieiiOam  observent ,  ei  posieaquain 
obscrvuu  signa  lenuerint,  Id  aguni  ne  tideani  vola- 
ios,  aoi  audiant  voces  avium;  quia  nulta  isU  sigM 
suni.  iiisi  consensus  observantis  accedai. 
CAPUT  XXV.  —  iii  in^inHs  kumanie  non  eupenU^ 

Uosii  quwdam  sufierfiua^  qumdum  cmmoda  ei  neces^ 

saria. 

38.  Quibus  ampuUtis  alque  eradicatis  ab  animo 
cbristiano,  deinceps  videndx  sunt  insiituliones  homi- 
num  non  supersiitiosae ,  id  esi,  non  cum  daemonibus , 
sed  cum  ipsis  bominibiis  instituiae.  Namque  omiiia  quae 
ideovaleni  iiiterbominos,  quia  placuit  mter  eo&  ul 
valeani ,  instiiuu  hominuro  suni :  quorom  parlim 
soperflua  luxuriosaquc  insiiluU  sunt,  partim  oommoda 
ei  necessaria.  lila  eniin  signa  qoae  saliando  (aciuni 
bislrioncs,  si  natura,  noii  iustiiuio  ei  oonsensiono 
hoiniunm  valerenl;  non  primis  lemporibos,  saltanie 
paniomimo  (a),  ^rxco  pronuiitiaret  populis  Cartlia- 
giiiis  quid  salutor  vellet  inleHigi.  Quod  adlmc  mulii 
meiuinerunt  senes,  quorum  relatu  baec  solemua  au- 
dire.  Quod  ideo  credeiidum  est ,  quU  nunc  quoque  si 
qois  theatrum  lalium  nugarum  imperitttsiniraverii, 
nisi  ei  dicatur  ab  allero  quid  illi  motus  significeiii , . 
fiustra  iotus  intentus  esL  Appeluni  Umen  omnes 
quamdam  simiiitudiuem  in  sigiiificaiido,  nt  ipsa  signa, 
iii  quantom  possoni ,  rebos  qax  significaniur  similia 
sint.  Sed  quia  mttltis  modis  simile  aliquid  alicai  po- 
test  esse,  non  consUni  ialia  signa  inier  bomioes,  iiisi 
consensus  accedaL 

38.  lnpicittrisveroeisUittis,csierisqaebi^oamoili 
simolatisoperibus,  maxime  perilonim  ariiftcum,  iieaio 
errai  cum  similia  viderit,  oi  agnoscai  quibus  sinire- 
bus  similia*  El  boc  toiuro  genus  inter  superflua  boroi- 
num  iostiiuU  numerandum  est,  nisi  cum  intcresl  quid 
eoruin,  qua  decausa,  ei  ubl,  eiquaiido,  ei  cqjus  au- 
ctoriute  fiaL  Millia  deniqoe  ficumm  (iibularum  ei  (al- 
siutum,  quarum  mendaciis  liomines  delecunior,  bu- 
mana  instlluu  suni.  Etnullamagishomioumpropria, 
quae  a  seipsis  babent,  cxistimanda  suni,qttamquaeque 
falsa  atque  mendacia.  Commoda  vero  et  necesaai-ia 

(0)  Pantomimos,  qui  quosllbct  gcsius  moresquo  eipri- 
mebat.  : 


DE  DOCTIUNA  CURISTlAIf A,  S.  AUr.USTlMI 

eniii  iHNDiBibiis  imliuila  imit,  qracuMiae  lA  dliit  eertluiqiie  colllfiuir.  T«ae 
liaMia  ei  eritu  eorporis  ad  setos  vel  hoiioret  diteer- 
nendot  differeniia  pbcoit ;  et  Imimiienbllb  geoera  li- 
IBiicilloDam  sine  qaibas  humaiMi  soeletts,  iot  noa 
eamino,  aot  minai  coomiodegeiitar;  qn«qae  In  poo- 
derlbas  aiqae  BMriorli»  ot  nammorom  impreiilonibai 
fol  asitimitionibaiv  ioi  enlque  ctTkiti  et  popalo  imrt 
proprli;  et  csteri  hajoiniodi,  qa»  nlsi  hominam  bi* 
ititati  essent,  non  per  difersoi  popoloi  ririi  eesent, 
■ee  In  ipiii  ihiguiii  popolli  pro  irfaitrio  iuoram  prin- 
elpom  motircfilar* 

40.  Sed  hsc  toti  pori  hamtnoram  faHtitutoram, 
q/ut  id  asom  ntas  neeessiriam  prolldant,  neqnnqoam 
eat  ftigienda  ehriitiino;  imo  etfaim  qointnm  silii  oit, 
Intaendiy  memoriiqae  relfaienda. 
GAPUT  XXVI.  —  Qm  komhnM  imHma  fkfknda,  H 

qum  mnpleeiendm  mi. 

AdnmbriU  enfan  qnaMfaun  et  mtarilibai  atcnmqno 
slmilia  homiiinm  insUtuta  sunt.  Qnorom  ci  qnac  id  9o» 
cietalem,  ut  dictaro  ett,  dsmonom  pcrtinent,  penitui 
repudlanda  iunt  ct  deteiUBda :  ci  rero  qnc  bomines 
com  horoinibtts  liabent,  assuroenda,  in  qoanlum  non 
iaiit  luzoriosa  alque  soperfloa ;  et  maxime  lill(*rarum 
fignr»,  sine  quibos  legere  non  posMimus,  linguanim- 
que  ▼arielas  qoaniiim  satb  est,  de  qua  snperius  dispu- 
UTfaaos.  Ex  00  genere  sont  etiam  not»,  qnas  qoi  di- 
dieerant  proprie  Jam  nourii  appellantur.  Ulilia  snnt 
IsU,  nccdiscuntarillicile,  nec  superstiiione  implicant, 
nec  Inxu  enenrant,  si  lanlum  occopent,  ut  majoribus 
rebnSy  ad  quas  adipiscendas  senrire  debent,  non  sint 
Impedimeiito. 
CAPUT  XXVII.  —  Sdeniiarnm  quat  Aominet  wm  in- 

sflAMrMnl,  aliqnm  jwMmi  ad  imeUigeniiam  ScripiU" 

rarum, 

41.  iamrero  illa  quae  non  insiituendo,  sed  aot 
transacu  umporibus,  aot  diviniius  InstituU,  inresil- 
gando  homines  prodiderunl,  nbicumque  discantiir, 
non  sont  hominam  faisliiula  existimanda.  Qnornm  alia 
suot  ad  ienium  corporii,  ilia  vcro  ad  raiioncm  animi 
pertinenlia.  Sed  ilbi  qo»  iensn  corporis  illingantur, 
vel  narrau  credimoSy  vd  demonslrau  seiiiimos,  vel 
eiperu  eonjicimus. 

CAPOT  XXVUI.-^HislorM^Mileniis/irvef. 
4i.  Quidqold  igilar  de  ordine  temporam  iransacio- 
nmi  Indteat  ea  quae  appelfaitur  bistoria,  plarimum  nos 
adjuvat  ad  iancios  Libros  inieUigendos ,  etisiiisi  pray 
ter  Ecdesiam  poerili  eroditione  discatur.  Nam  ct  per 
OlympfaMlas,  et  per  Consulum  nomina  mulu  saspe 
qaaniiiitur  a  nobis ;  et  ignorantia  consolatnSt  quo  na- 
tos  est  Dominus,  et  qoo  possas  est,  nonnaUoi  coegit 
ot  potirent  qaadniginU  sex  innorum  aeuie 
I  Cise  Dominum,  ipfai  per  tot  annoi  lediAeitum 
lemplom  eise  didam  eit  i  Jodxii»  qood  imiginem 
Domfailel  eorporii  habebat.  Et  amorum  qnidem  fere 
triglnU  boptliatnm  eise  retinomui  iuctoriuu  evin- 
gdk»  {Lnc.  xn,99) :  scd  poiteiquot  innoi  fai  hic  viu 
cgerit,  quinqaim  texlu  ipeo  actionom  ejui  anfanad- 
▼erti  possit;  (amen  ne  aiiuude  caligo  dubiutionis  oria* 
tur,  de  hisloria  gentium  collalacum  Evangclio,liqtii- 


firastra  esse  dletam,  qood  < 

phun  ediflcatom  sit,  at  eum  reierri  Isie 

«Ulem  Donrfnl  non  potaerit,  ad  iOcretioreM 

eikmem  haniini  corporii  referitary  quo  faidal  piopitf 

noi  non  dedignitai  eit  anleui  Del  Plliai,  per  qoem 

Ihcu  lunt  omnfai. 

45.  De  uiiliuie  iulem  kl^toriae,  ut  omitliai  Gno« 
cos,  qoinum  noMer  Ambroifan  qusiihmem  ioKh, 
cilamnfainUbni  Phtoote  lectoribai  et  dlleelorlhai; 
qd  dieere  iosi  mni  omnei  Domini  noitri  leia  GMill 
lententiii,  quM  mfa^ri  et  praediem  cogaQtar,  de  PhH 
toob  librii  eum  didiciise,  quonfaim  longe  iole  I 
nnm  idTentom  Dumtni  Pfaiionem  ftiiise,  negnrl  i 
poiest!  Noone  mcmoratus  episcopus,  eonsMemU  hl« 
sioria  gentium,  com  reperisset  Pfaiioncm  Jereorim  lens» 
poribus  proredum  ftiisse  in  iEgyptnm,  ubi  propheU 
ille  tunc  erat  (o),  probobiiiuieiie  oilendit  qood  Plolo 
potios  noitris  Liiierii  per  Jeremfaim  ftieril  Imhalai, 
ui  ilfai  poiset  docere  Td  icribere  qum  Jure  UadnotarT 
Aule  Litlerii  enim  gentii  llebr«onim«  fai  qon  aolai 
Dei  culioiemicnit,  ex  quiiecandum  cuimb  voallD^ 
mfaius  noster,  nee  ipse  qnklero  Pythagoras  Ml»  n  em» 
jos  posieris  Plaionem  tbeokigkim  dklicisso  istl  n«o* 
runU  lU  eomideratii  leroporiboi  ilt  mulio  i 
liui  iMni  poiHii  de  Utterii  noMrii  bibuiiie  i 
qoe  bona  et  vera  duieraot,  qoam  de  Pfailonii  I 
Jeium  Chriitum,  quod  dementiiMmum  oit  eredero. 

44.Narritioneiuiem  hkrtorki  cum  prateriui 
hominom  initiluu  narrantur,  non  inler  haoMn 
iliiuu  ipsi  hinoria  iiumeranda  eit;qufai  jamqaml 
ierunt,  nec  inCecu  lieri  poiiunt,-  in  ordinei 
hibendi  luni,  qoorum  en  condiior  et  idoifaiiiMor 
Dem.  Aliud  en  enfan  lacu  nimre,  aliud  doeero  Ih* 
denda.  Hiitorui  foeu  narrat  fidelitcr  alqoo  allliler; 
libri  autem  aruspwom,  et  qaaeqac  SMnilei  llilerB,  i%» 
cieodi  vei  obiervaiida  ioleoduot  docero«  moiifaoriiO»> 
dada,  iion  indkis  '  fide. 
CAPUT  XXIX, —Ad  Scripinrarum  inUUigeniimn  pw^ 

tenui  eondneai  aniiialinw,  kerbarmnf  etc.^  fremerim^ 

quc  tiderum  co^miio. 

45.  Est  etiam  iiarraiio  demoostraiioiii  similiSt  qot 
iion  pracuriu,  sed  praesentia  indicantor  ignarii.  In 
quo  geoere  suot  quscumque  de  locorum  situ»  naiails* 
que  anfanaUum,  Ugnorum,  berbarum,  lapklamt  nlio- 
rumve  corporum  scripu  sunt.  De  quo  genere  iopo- 
riui  egimus,eamque  coguiiionem  valere  ad  raigranln 
Scri|kturarum  solvenda  docuimus :  non  ul  pro  quibui» 
dam  signis  adhibeaotur,  Unquam  ad  remedia  Td  mn« 
chuiamenU  supersUUonis  alksujus;  nain  et  illud  go 
nus  Jain  disiinctum  ab  boc  iidio  ei  iibero  separaTiinai. 
Aliud  est  enim  dicere,  Tritsm  isum  berham  si  biho- 
riSy  fenter  non  dolebit ;  et  aliud  est  diceret  IsUm  her» 
bam  collo  si  suspeoderis,  venter  non  dokibit.  IbienfaB 
probalur  coniemperalio  salubris,  hk  iignificiUo  nm* 
perstiUosa  damnatur.  Quanqnam  ubi  pneeanutioiieit 

*  EdiU,  judicis.  raiet  legendum  com  mdioris  nois  M., 
indidi, 
ia)  \l  Rciraci.  cap.  4,  n.  2. 


81 


UDEII  SECUNDU9. 


8» 


et  InvoealkHies,  et  ehancteres  iMm  suDt,  pleniiiM|ue 
dubiuiD  est  atnim  res  qoae  alligatur»  aiit  iuoqvo  nNNio 
adjangitur  sanando  corpori^  ti  natar»  ▼aleai,  qnoa  il-^ 
bm  adliilM»daai  est,  an  signiAcativaquadam  obliga- 
tione  proveiiiat,  quod  lanlo  |uiidentitts  oporlet  caTere 
elirlstianum,  quaiiio  eflicaclas  prodesse  ^debiinr.  Sed 
ubi  laiet  qua  causa  quid  Taleatt  quo  animo  qitisque 
atatur  interest,  dunlaxat  in  sanandis  Td  temperandis 
corporibus,  siTe  iu  roedidMi,  slTe  In  agricultora. 

46.  Sideram  autem  crgnosceodorom  non  narratio, 
sdd  demonstratio  est,  qooram  perpauca  Scriptura 
commemorat.  Sicut  aalem  plurlmls  iiotos  est  lunae 
eursos,  qui  etiam  ad  passionem  Domliii  annlTcrsarie 
celebrandam  solemnlier  adblbetur ;  sle  paacissimis  cae- 
terorum  qooque  siderum  tcI  ortus,  vel  occasuA,  vel 
alia  quaelibet  momenta  sine  ulk)  sunt  errore  notissima. 
Qfm  per  seipsam  eognitio,  quanquam  superstitione 
non  alliget,  non  roultum  tamen  ac  prope  niliii  a<ljiiTat 
tractationem  diTinarum  Scriplursnim»  et  iiifruetuosa 
Intenlioiie  plus  impedit;  et  quia  ramiruiris  est  peml- 
closissimo  errori  ^ittta  fata  cantanliiim,  commodius 
bonestiasque  coniemnitur.  Habet  auiem-  prapier  de* 
nM>nstraiionem  pnRseniium,  etiam  prattcrilorum  nar- 
ratioiri  simile  aliquid,  quod  a  prxsenti  positione,  mo- 
laque  siderum,  et  in  pra?lerila  eorum  Tosiigia  regnla* 
riter  iiod  rocurrere.  Habotetiamfutarorum  regularcs 
coiijectaras,  immi  suspiclosas  et  ominosas,  sod  rstaset 
certas;  non  ut  ex  els  allquld  trahere  in  nostra  facia  * 
et  erenia  tentemus,  qualia  genelliliaoonnn  deliraananta 
sant,  sed  quanturo  ad  Ipsa  pertlnet  sidera.  Nsm  sicat 
is  qul  computat  lunam,  eoro  hodie  inspexerit  qoota 
sii,  et  anle  quotlibet  aniMis  qimia  foerlty  etpostquot- 
libet  annos  quola  fulora  sit  potest  dicere;  sic  de  ono- 
qiMNiac  sidcruro,  qiii  ea  perite  eumpaiant,  respon* 
dere  eonsncTerunl.  De  qua  tou  cognitione,  qnantom 
ad  usnm  ejus  atiiiMSt,  quid  mibi  videretin*  aperui.  • 

GAPUT  XXX. — QmU  eodem  eonfmmt  arte$  m#« 


47.  Artlam  etlam  casteraramy  qiiibas  aliquid  fabri- 
catiir,  Td  qiMNl  remaneat  post  operationem  artificis  ab 
illo  elfectum,  sicut  domus,  et  scamnumt  et  vas  alii|nod, 
atque  alia  bujuscemodi;  tcI  qo»  minisieriuin  quod- 
dATO  exhibent  operanti  Deo,  sicot  rocdicina,  et  agri- 
cultura,  et  gubematio;  Td  quanim  omnis  effcciusesi 
aeliOy  sicut  saltationum  ct  cursionum  et  IncUiminuro: 
Inruro  ergo  cunctimro  artiuro  de  prsteritis  experl- 
roeiita  laciunt  etinro  futara  eonjici ;  mim  nallus  eamm 
artifex  membm  moTct  in  operando,  nisi  praelcritoram 
memorlam  cnm  Aituroram  exspccutione  eontexai. 
llaram  auiero  eognitlo  tenuiler  In  Ipaa  haroana  Tiia 
eorsiroqne  asorpanda  est,  non  ad  operandum,  nlsi 
forte  ofHciHm  aliqnOd  cogat,  de  qoo  nunc  non  agimns; 
sed  ad  judicandum,  ne  omnino  nesciamas  qnid  Scri- 
ptura  Tclit  insinuare,  cum  de  his  artibus  aliquas  flgii- 
ratas  locatlones  inserit. 

CAPUT  XXXI.  —  Quid  jutet  diaUcHea.  Sophimata. 

48.  Restant  ea  quse  non  ad  corporis  sensus ,  sed 
ad  rationem  animl  pminent,  ubi  dlscipUiia  regnat 

nad.  Am.  Br.  et  Mss.  sex,  in  rMra  fala. 


dispatatlonls  ct  ntuncri.  Sed  dispatatlonis  diaciplimi 
ad  omnia  genera  qua^onum,  qme  In  Lltieris  sanetio 
sunt  penetranda  et  dlssolTenda ,  plarimam  TakC : 
untum  ibi  caTcnda  est  libido  rlxandl,  ei  pnernisqa»- 
dam  ostentatio  decipiendL  adTersariam.  Sunt  enim 
mnlta  qutt  appellaniar  sophismata»  Msceondasionef 
rationam ,  et  ploraroque  lu  Tcras  haitantea,  nt  non 
soluro  tardos ,  sed  faigeniosna  etlam  mfams  dlHgeoler 
aiientos  decipiant.  Proposnit  enfan  quldam,  dlceM  ei' 
cnro  qao  loqaebalur :  Qood  ego  suro,  ta  noa  ea.  At 
ille  consenslt :  Tcram  eniro  erat  ex  parle,  Tei  oo  ipoo' 
quod  Iste  insidlnsns « llle  simplex  ent.  Tnne  isie  nd- 
didH :  Ego  aotem  homosom.  iioe  qaoqoe  eam  abiHo 
acceplsset ,  condusit  dlcens  :  Tn  Igitur  non  es  iMMm 
(a).  Quod  geniis  captiosaram  coiM*lnslonum  Scrl- 
ptura,  qtiantiim  exiritimo,  detestatiir  illoluco,aU 
^ictum  cst :  Qui  $opftt$liu  toqtdtur^  odibiUiesi  {EceH, 
xxxra ,  23).  Quanquam  eifaun  sermo  non  captlofus, 
sed  Umen  abundantias  qtiam  graTiulem  decet ,  Ter- 
boram  omamenu  consecuns ,  sophistlcns  dicitur. 

49.  Siint  etlam  venc  connexlones  ratioclnaikmls 
falsas  habentes  sententias,  quaBConseqiiunturenrorem 
illius  cum  quo  agitiir  :  qu»  Umen  ad  hoc  Inferantnr 
a  boiio  ct  docto  Iiomine,  ut  in  iis  erabescens  ille  ctijns 
errorcm  consequiintur ,  eumdero  reliiiquat  errorcm ; 
quia  sl  in  eodem  maticre  Tolucrit ,  necesse  est  eilam 
illa  qu»  damnat ,  tcncre  cogatur.  Ifon  enim  Tcra  In- 
ferebat  Aposlolus,  cum  dicerel,  Neque  Ckrliiu$  re$ur» 
resit ;  et  illa  alia ,  /ffani«  e$t  ffrwdicatto  noifra,  fiMfiff 
ie$t  et  fide$  9e$tra  (I  Cor.  xt  ,  14) ;  et  delnceps  alia 
qnx  omnino  falsa  sunt ,  quia  et  Chrisius  resnrrt»ilt, 
et  non  erat  inanis  pncdicatlo  eorum  qui  hoc  annuii- 
iiabant,  nec  fides  eoram  qul  boc  crediderant :  sed  isia 
falsa  Terissime  connectebantur  illi  sententls  qna  di- 
rebatur  non  esse  resurrectionetn  mortuoram.  Istis 
autem  falsis  repndiatis ,  qtioniam  vera  erant  si  mor- 
tul  non  resurgunt,  consequens  erit  rcsunrectio  mor- 
taororo.  Gum  ergo  sint  vene  connexiones,  non  solimi 
Tcraram,  sed  etiaro  fidsararo  sentetitiararo,  bclte  esC 
Teriutero  connexlonnro  etlam  In  scholis  illis  dlscere„ 
qwe  prxter  Ecdeslaro  sunt.  Senlentiaram  aotem 
Tcrius  in  sanctis  Llhrls  ecclesiaslicislnTeaiiganAaesti 
CAPUT  XXXfl.  —  Verita$  connextonum  mm  «>  Ao- 

nmii^t  inetituta  esT.  $ed  tantum  ok$er^a. 

50.  Ipsa  lamen  Tcrius  connexlomim  non  familtal»» 
sed  aniniadTersa  est  ab  hominlbus  et  nouia,  ot  eana 
possint  Td  discere  tcI  dorere  :  nam  est  ia  ferooi 
raiione  perpetna  et  dlTinlins  faisiitnU.  Sieal  enfa* 
qui  narrat  ordinem  temponim,  Aon  eam  ipie  comp^ 
nii;  et  locoram  situs,  aut  natnru  anfanalfami  Td  stfar- 
pium  Td  lapldum  qni  ostendit,  non  res  oalefMilt 
abhomlnibas  institntas;  el  llle  qnl  demonsint  ai- 
dera  eoramqne  motos»  non  a  se  Td  ab bomfaie  aU- 
qoo  rcm  InstitnUm  demonstrat :  ski  ettem  qoi  dielt, 
€am  felsom  est  qaod  consequitnr ,  necesso  eai  ot  iil- 
sam  sit  qaod  praecedit;  Tcrissbne  dieil,  noqae  Ipae 
facit  m  lu  sit ,  oed  tantam  iu  esse 


(a)  Hoe  qfllogisBio  qnldam  adomus  niogenem»  Ipso  fixtt 
s  Dicgenc  ooa?ersioae  captus  doridcbalur 


DE  DOCTIllNA  CHiilSTUMA,  8.  AUGHSTINt 


luc  ffegttki  UIimI  esi  qood  4e  apotlolo  Paulo  eoiii« 
wcmnnTJmiifl  ;  pnMedil  eiiim  noii  esae  resurrociio- 
mcm  mortoonim »  quod  dicebaiil  ilU  qiionim  errorem 
destmere  TolelKit  Aposlolos.  Porro  illam  senientiam 
pnMedentem ,  qua  dicebmt  non  estc  resurrcciionem 
mortuonim»  neeeiMrioiequitur,  Neqiu  Ckriuut  remtr- 

fittil :  boc  nutem  quod  fiequitor,  laluim  est;  Cbristut 
eiiim  resunreiU  :  lalsum  est  ergo  ei  quod  praecedit; 
pneeedit  autem,  nonesse  resttrreetionemmortuorum  * 
eot  igitur  resurrectio  mortuonim.  Quod  totnm  breri- 
ter  iu  dicitur :  Si  non  est  resttrrectio  monnonim»  ne- 
qne  Cbristus  resurrciit :  Chrislus  antem  mnmsit ; 
cA  igitur  resnrrectio  mortuorum.  Iloeergo««teons«* 
qnentiablatoauferatttretiam  neoessario  qood  pnsee- 
dil»  non  inslituerunt  bombies,  sed  osiendeninl.  El 
base  reiaia  perlinel  ad  Teriutem  eonneiionum.  noo 
ad  Teriutem  senienlUrum. 

CAPUT  XIXUL  —  In  (aUu  9e9iUmM  caiuluwmei 
urmemiHmmuU^  4iinreri$fdm. 
51.  Sed  ki  boc  loco  de  resurrectione  cum  agere* 
lur  t  el  regttla  conneiionis  vera  est ,  et  ipsa  in  coii- 
dttsione  senteiitia.  In  falsis  autem  senteniiis »  con- 
nexionis  Teritas  esi  islo  modo  :  liiciamos  aliquem 
•oocessisse,  Si  auimal  est  cocblea.  Tooem  habet ;  boc 
cnncesso ,  cnm  probatum  fiicrit  Tocem  cocbleam  non 
habere,  qiioniam  cooseqnenil  abiato  illud  qiiod  prae- 
eeditaufertur,  concludiiur  nonesseanimal  cocbleam. 
Quae  seiitentu  fulsa  est ,  seU  ex  concesso  blso  Tera 
est  conclusionis  conneiio.  Veritas  iuque  senteiitiae 
per  seipsam  Talet ;  Teritas  auiem  cuiuiexionis  ex  ejus 
cum  quo  agitur ,  opinione  tcI  concessioiie  consistit. 
Ideo  aulem»  ut  supra  diximus,  iofertur  Teraoonnexione 
qnod  Ulsum  est,  ul  eum  ciuus  errorem  corrigere  to» 
Ittmus  9  pceiiiteat  coiicessisse  praccedentia ,  quorum 
oonsequeiitU  Tidel  esse  respuenda.  Jam  binc  inteili- 
gcre  fiicile  est  •  sicut  in  falsis  senlentiis  Tcras,  sic  in 
Tcris  sententiis  lalsas  conclusiones  esse  posse.  Fac 
enim  aliquem  proposuisse ,  Si  justus  esi  ille ,  bonns 
esi»  el  esse  concessum ;  deinde  assumpsisse ,  Non  esl 
nolem  jostos ;  qoo  ilem  concesso,  intuUsse  conclu- 
aionem  ,  Non  est  igitur  bonus.  Qu»  umen  eui  vera 
sinl  omnU ,  non  esl  tamen  Tcra  regula  condusionis. 
Noii  enim  sicnl  abUto  consequenti  aufertur  neeessario 
qood  praecedit,  iU  etiam  ablato  praecedenti  aufenur 
necessario  qood  conscqnitur.  Quia  verum  esl ,  cuni 
dicimus ,  Si  oraior  est ,  bomo  est :  ex  qoa  proposi- 
tione  si  assumamus ,  Non  est  autem  oralor ;  non  eril 
consequens  cum  intulcris  •  Non  est  igitur  bomo. 
CAPUXXXXIV.  —  AUud  eu  noue  leges  eoncluummmt 
utind  verilalem  ienientiarum. 
82.  Qoapropier  aliod  est  nosse  regulas  eounexio- 
nom,  aliod  senientiamm  Teriutem.  In  illis  disdtor 
qnid  sll  conseqoens ,  quid  nou  consequens,  quid  re* 
pognans.  Consequensest.Sioraloresl,  bomoest: 
Inconscqnens ,  Si  bomo  est,  oralor  esl :  rcpugnans, 

$  81  homo  est ,  qnadropes  est.  Hic  ergo  de  ipsa  con- 
nexione  judicatur.  In  Tcriuie  autem  sentcniiarum 
ipiae  per  sc  sententiae ,  noii  carum  conncxio  considc- 
randa  est  *  sed  vcris  ceriisque  scntentiis,  cum  incerije 


Tfra  coonexione  jttng*mlur «  etiam  Ipsae  eertae  I 
necesse  esl.  Quidam  autem  sic  se  iacunl,  cnns  verila- 
lem  coonexioiwm  didiceriui,  quasi  senienltoim  ipsa 
sil  Tcriias.  Et  rursus ,  quidam  plerumque  neliBeniea 
Teraro  senlentiaui »  male  se  contcmnunt,  quia  kyct 
coBclusionis  ignorant ;  cum  melior  sil  qni  noTil  esso 
resttrrectiourm  mortuonim,  quam  ille  qni  noTil  coor 
seqiiens  esse^  ut  si  rcsurreciio  morlttonim  mm  esi, 
neqiie  Qirislus  resnrrexeril. 
CAPUT  XXIV.  —  Sciemia  defmiendi  et  iiMenM  tmn 
eei  faita  eiiauui  falm  adkUminr.  Faiemn  fMJd . 
55.  Item  scientia  definiendi,  diTidendi,  aiqtte  par- 
liendi ,  quanqttam  eliam  reboa  lalsis  pleninM|ae  ad- 
hibeaior,  ipsa  lamen  lalsa  non  esl,  nequoab  hominft- 
btts  institttU ,  sed  in  remm  ralione  comperu.  Mon 
enim  quU  et  labulU  »>uis  eam  poeix ,  et  oplaionibns 
emiris  sui  tcI  laUi  pbil«MM)pbi,  Td  etiam  baereiid»  bot 
esi,  falsi  cbrikliaiii  adbibere  oonsueTcrttnt ,  pniplefea 
fslsum  esi  neqoe  in  deliiiiendo»  neqoe  in  diTidondo 
aut  partieiMlo  •  aliquid  compleclendom  ease  qood  ad 
rem  ipsam  non  pertinei,  aol  aliqnid  qood  perlinel 
praeureundum.  Iloc  Temm  esi ,  ctUmsi  ea  qm  do* 
iiuiuntur  aut  disiribuunturv  Tcra  non  aim.  Mam  ol 
ipsum  falsiim  definitiir»  cum  dicimus  lalsBm  easo 
significationem  rd  non  iu  se  babeiitis  ul  sigpiUlealor» 
siTo  alioaliqno  bmmIo  :  qttae  deAnilio  vera  eai,  i 
tIs  filsum  Terum  esse  non  possiu 
diTidere,  dicente^  duoesse  genera  falsi : 
qnae  omnino  esse  non  possunF;  aliemm  < 
iion  snnt,  qiiamvisesse  possint.  Nam  qui  didl  aepiem 
et  tria  undccim  esse»  id  dicit  quod  omiiiiio  easo  wm 
potest :  qui  autem  didt  calendis  ,  verbi  graiia,  Ja- 
nuariis  pluisse,  lameiieui  fadum  non  sit,  kl  tamen 
didt  quod  Acrl  poluerit.  Definitio  igiiur  ei  divlaU 
falsorum  potesl  esse  Teris^iina ,  quamvb  Inlaa  ipaa 
uiique  Tcra  non  sinU 

CAPUT  XXXVI.  •*  Eloquemim  jfrmeepia  warm  mmi^ 
fuammi  dt  inlerdum  faiia  pereuadeanlmr. 
•■4.  Sunt  etbm  quaedam  praecepU  nberioria  dispo- 
Utionis,  qnx  Jam  doqtientia  nominatur,  qoae  mhio*' 
minus  Tcra  soni,  qiumvis  eis  possint  eiiam  falaa  pe^ 
soaderi  :  sed  quia  ei  vcra  possont  ^  non  eal  laenliaB 
ipsa  culpabiliSt  sed  ea  male  ulentium  perTersiMs» 
Nam  neque  boc  ab  bominlbus  instilutum  esl,  m  cba« 
riutis  *  expressio  condiiet  audiloremt  aui  ut  laeiln 
quod  intendlt,  insinuet  brevis  et  aperu  narratio,  eC 
Tarietasejus  sine  futidio  tcneal  intentos;  deaeleni 
bojusmodl  obsenratlones ,  qoae  sive  in  falsla  siTO  in 
Tcris  caosis ,  Tcrae  soiit  Umen,  in  qoantum  toI  aciri 
Tcl  credi  aliquid  fadunt,  aut  ad  expetendum  fogioa» 
dumTe  animos  moTent ,  et  inTentae  potius  qood  ita  aa 
babeant ,  quam  ot  iu  se  baherent  instiiotae. 
CAPUT  XXXVIl.  —  Quw  udliiat  rkeioricm  #1 

diaieciiae. 
55.  Sed  haec  pars  *  cum  disdtur ,  magis  ot  profera- 

«  EdiU,  vera  em  pottuni.  Nas.,  vera  pottma;  sopple, 
pcrsuaderl.  ^    •        l     ,  ^ 

•  editi,  verUatis  cxpressto.  At  Mss.  ociodccim  •  cmirtlaAs 

•  Laicus  Ms.,  ha:c  ars,  Mox  edilioncs  Bad.  Am.  Er.  et  no* 


miiseaqm  inteiloeia  tont,  quam  ut  inteilifpimuftt 
adhibenda  est.  IHa  Tero  coticlustommi  et  defiiiltionnm 
ct  distrilNilionum ,  plurinHmi  inlelleetorem  MQiiTat : 
tantum  alwit error,  qno  yidentur  Iwmiiicsallii ip9«» 
beats  vit»  Tcrltatem  didictsae ,  cum  IsU  didicerint. 
Quanquam  plorumque  aecldal  ut  CMiliiia  bomlMs  rea 
eas  aaseqoamiiir,  propter  quaa  asaeqncndaa  isia  discMi- 
tur  ,  qiiam  talium  praeceptorum  nodoaisaimas  et  api- 
nosissimaa  disciplinaa.  Tanquam  ai  qulspiam  dare 
Tolens  praecepta  amlmlandl,  moneaf  non  esae  leTan- 
dum  postcrlorem  pedem,  nisrcum  posoeria  priorem, 
dcinde  mlnuialim  quemadmodum  articolorttm  et  po- 
plitnm  cardines  oporieat  morere,  deacribat.  Vera 
eiiim  dicit,  nfc  alHer  amtolari  poteat;  aed  fiicilina 
bomines  haec  feciendo  ambnlant,  qiiam  aoimadTertiml 
cum  faciont,  aut  inteUignnt  cnm  audiunt.  Qoi  autem 
ambulare  non  possunt,  multo  minus  ea  curant,  qum^ 
nec  experlendo  poeaont  attendcre.  lu  pleramqoeciUiia 
Ingeniosus  Tidct  non  esae  ralam  conclnsionem,  qnam 
prcoepta  ejna  capil;  tardoa  aotem  noo  eam  ndet; 
sed  multo  minos  qood  de  iila  prxcipHor  :  magisqne 
In  his  omnibus  ipsa  apoclacula  Terilaiia  tfltpe  dele* 
ciant ,  quam  ex  eis  in  dispotando  aot  iodicando  adju- 
Tamur ;  ni^  forte  qood  exercitaiiora  reddunt  ingenia^ 
ai  eliam  maltgnlora  aot  Inflatiora  non  reddanl^  hoe 
cst,  ul  aut  dcclpere  Teriaimili  aermone  atqoo  iiuer- 
rogationibns  amenl ,  aot  aiiqold  magnom ,  quo  ae 
bonia  alqne  Innocentiboa  autcponaolt  ae  aaaecoloa 
polcnt  qoi  bia  di^iceronU 

CAPUT  XXXVIII.  —  Numerorum  icientla  non  ex  ho- 
numim  'wlimo,  ud  ex  rerum  natura  eei  ah  honum^ 
^ui  adiniventa. 

56.  JamToro  nnmcri  diaciplina  cnilibet  Urdissimo 
darumealqoodnoo  silab  bomiiiibua  institula.aedpo- 
litts  indagau  atqne  InTcnU»  Non  enim  sicut  primam  ayl- 
labam  iialis,  quam  brerem  proniintiaTerunl  Teleres, 
Toiuil  Virgilius,  el  longa  iacu  eat ;  iU  quisquam  polest 
etRcere  com  Toloeril,  ol  ler  tema.  aul  non  sinl  noTcm, 
aol  hon  posaintelBcere  qoadraum  figuram,  aut  non  ad 
leruariup  numerum  Iripia  sinl,  ad  senarium  sescupla, 
ad  nuUum  dopla»  quia  inieUigibiies  numeri  semissem 
non  habent.  SiTO  ergo  in  seipsia  considereniur ,  siTe 
ad  figurarum  auiad  sonorum  aliarumve  molionum  lo- 
gea  numeri  adbibeanlur,  incommuubilcs  regulas  ba- 
benl,  neque  uilo  modo  ab  bominibus  inatiluiaa»  acd 
ftigeuioaorura  sagaciuie  comperus. 

57.  Quae  Umen  omnia  quisquis  iu  dilexerit,  ut  Ja- 
Hare  se  inier  imperilos  Telil,  el  non  polius  qiuerere 
4nde  alm  Tcra,  qu»  tantummodo  Tcra  ease  persense- 
rit ;  el  undc  quaedam  non  solum  vera  sed  eliam  in- 
cummuUbilia,  qu«  incommuubllia  esse  comprehen- 
dmi ;  ac  sic  a  spccie  corporum  usque  ad  humanam 
mcntem  perTeniens,  cum  ei  ipsam  muUbilem  inTcne- 
ril,  quod  nuoc  docu,  nunc  indocu  sit,  constiluU  U- 
nien-iiiler  incommuUbilem  supra  se  Tcriutem,  ei 
BiuUbilia  infra  se  caetera»  ad  unius  Dei  laudem  alqiie 

vcro  M8S.«  cum  dueUwr :  alil  dcoem  codices,  noit  dicUwr. 
41  ixyr. ,  ctim  diicuxitur. 


LIBER  SEGUNDU8.  M 

dileciionem  cuncU  conTcrtore,  a  qiio  eoncu  esae  co« 
gnosdi ;  dodua  riderl  poiest^csse  autem  aaplona  mill» 
inodo. 

CAPUT  XXXIl.  —  Qmbue  ex  titpra  notatie  diidplink 
qnone  ammo  danda  opera.  Leget  humame. 
58.  Quamobrcm  Tidetur  mihi  studiosis  el.4ngenloala 
adnlesceniibos,  el  timentibus  Denm,  beaumque  Tiiam 
quawenlibua ,  salubriter  praecipl  ul  oullas  doctrinaa 
qu»  praeler  Eccleaiam  Christi  exercenlur,  Unquam  ad 
bealam  rium  capesaendam  aecure  sequi  audeanl,  aed 
eaa  aobrie  diligenierque  dijudicenl :  d  sl  quaa  iuTene-' 
rinl  ab  hominibua  inslilatas,  Tariaa  propler  dlTersam 
Tolonutem  inaiiloeniium  ^  et  ignolas  propter  suspi- 
cionea  errantiom ,  raaxime  ai  habenl  etiam  com  daa^ 
monibos  Inium  socieUUm  per  quaromdain  aipiincaT 
tionum  quaai  qinedam  pacu  atque  eoiiTenla ;  repodieiil 
pcnitus  el  deiealentur;  alieneni  etiam  studiun  a  au- 
perfluia  el  luxuriosla  bominum  inslltulia.  lila  Tero 
insiiiuu  bominum,  quse  ad  sofcieutem  conTiTcntium  ^ 
Taleni.  pro  ipsa  biijus  tIi»  necesaiuie  non  negligant. 
In  ca.'teris«autera  doctrinia,  quae  apud  genies  iuTO- 
niunlur,  praeier  historiam  rerum,  tcI  praeterili  le»« 
poria  Tcl  prssentis,  ad  scnsus  corporis  perlinentium, 
quibus  eiiam  ulilium  ariium  corporalinm  experimenU 
el  conjeciur»  annumeranlurt  el  praeler  rationem  dla* 
puUlionis  et  numeri,  nihil  uiile  esse  arbitror.  In  qul- 
bua  omnibus  lenendum  est, 


He  qukl  nimls ; 

{Terem.  m  Andr.t  oeL  I,  eeen.  i.) 

el  maxime  in  iis  quae  ad  corporis  sensiia  penioentla» 
TolTuniur  temporibua,  el  continentur  locia. 

59.  Sicut  autem  quidam  de  Tcrbia  omniboa  ei  no- 
miiiibos  bebraeis,  el  syris,  et  aegypliis,  tcI  si  qoa  alia 
Ibigoa  in  Scriploris  sanclis  InTcniri  potest,  qoae  in  eia 
ahie  interpreUlione  sunl  posiu ,  feeerunl,  ol  ea  ae- 
paralim  interpreUrenlor ;  el  quod  Eusebius  lecil  de 
tempomm  biaioria  propter  diTlndmm  Libromm  qoae- 
alionea,  quae  nsum  ejus  flagiunl :  quod  ergo  hi  feoe* 
mnl  de  bia  reboa,  ul  non  sil  necesse  chrialiano  In 
niuitia  propler  pauca  laborare ;  sic  Tideo  poase  fleri« 
si  quem  eoram  qui  possunt,  benignam  sane  operam 
firatem»  mllilali  delectel  impendere,  ut  quoscumqne 
lerrarom  locoa ,  quaeTC  animalia  tcI  berbaa  alque  ar- 
borea  siTo  lapidea  tcI  meuUa  incogniU,  specicsqoe 
qiiaslibel  Scriplora  commemoral,  ea  gencraiim  dlge- 
rcna ,  aoUi  exposiu  liiieria  mandel.  Poteal  eiiam  de 
numeria  fieri,  ol  eorum  Untummodo  numeroram  ei^- 
posiu  ralio  conscribalur ,  quos  diTina  Scriptura  m^v 
minil«  Quoram  aliqua  aul  omnia  forte  Jam  ficU  annl, 
aicul  mulU  quae  a  bonia  doctiaqoe  christianls  elabq- 
raU  atqae  eonscripu  non  arbilrabamor,  hiTenimoa*; 
aed  alTO  propur  torbaa  ncgligentinm,  alTO  propier  io- 
Tidornm  occulutiooea  latent.  Quod  olram  de  ratione 
dispotandi  fieri  posail,  ignoro  :  el  Tidelur  mihi  non 
posse,  qoia  per  toium  texium  Scripluraram  colligau 
eal  nerronim  Tice ;  et  ideo  magis  ad  ambigua  solTenda 

>  Er.  el  LOT. ,  comfenienHum  ;  pro  qoo  aad.  Am.  el  Has.. 

coniotfoenttttm» 

•  sic  noTemdecim  Mss.  At  Tolgali  habenl :  .aque  confcri^ 
pia  arbHramurf  non  ineemmuM. 


7i 


DE  DOCTRINA  OIRISTIANA.  S.  AUGUSTnfl 


n 


Talei  amem  s|ririlu.ileseRiiUPatrUrch»!  acrrophcUr, 
omiieHve  Ib  popnlo  Israel  per  quos  nobis  Spiriius 
Mnclus  ipsa  SeripiunnMi  eiauiilia  d  solstia  mini- 
tlraTic  Hoc  mo  loropore  posieaqiiam  resorteeilone 
IKMiini  noslri  manifeaiiisinMim  Miclum  noslrae  li- 
baruiis  lUaiH,  nec  eorom  qiiidem  signoram,  qu»]am 
inlelligimust  operaiiooe  graTi  onerati  anmos;  sed 
qindam  pauca  pro  mnllis,  eadeasque  faeui  Cicillima. 
€i  inlellectu  auftislissinM,  el  obsenralione  caaiis^dma 
ipse  Dominus  el  aposlolica  Iradidil  disdplina  :  siculi 
eslBapiismisacramenUim,  etcelebntio  corporia  ei 
aanguinis  Domini.  Quaeunusquisqne  cum  percipil,  quo 
rcferanlur  iinbulus  agnoicil.  ul  ea  non  camali  senri- 
lule,sed  spiritaali  poUua  libeilaie  ▼enerelar.  1)1  ao- 
lem  lliieram  sequi.  el  signa  pro  rebus  qna  iia  signi- 
llcantur  accipere.  servilis  inarmitalis  esi ;  lU  Inulili- 
lcr  sigiia  interpretari»  iiiale  Tagantis  erroris  est  Qui 
anlem  noo  inleiligil  quid  signiftcel  signum»  ei  lamen 
sigiium  esse  'mtelligit,  nec  ipse  premilur  sertiiuie. 
Melitts  csi  aulem  vel  premi  incognitis.  sed  ulilibossi- 
gnis,  quam  inmiliter  ca  inlerpretando,  a  jugo  servitu- 
lis  educlam  cerr icem  laqueis  erroris  inserere. 

CAPUT  X.  —  Vnii  dignoieaUir  m  f§mia  tU  (om- 
Ho.  Regula  ^«ra/ts.  CkaritM.  CmpiSia».  Flagitktm. 
Fmcmut.  VtUilat.  Bemfieemm. 

14.  llulcaulcmobserTationiqQaca?ema8fignralam 
l«icutionem,  id  e^l,  translaum  qoasi  propriain  seqni; 
adiiingemla  diain  illa  esl,  iie  propriam  quasi  figura- 
lam  Yelimua  accipere.  Demonstraiidiis  esl  igitur  prios 
miidus  inveniendx  loculionis.  propriane  aii  figurala 
ait.  El  isle  omnino  modus  csl.  nl  quidquid  in  sermone 
divino  neque  ad  morum  boiiestalein,  neqiie  ad  fidci 
veriiaiem  proprie  referri  potesi,  Agiiraloin  essc  co- 
gimscaS.  Morum  lioiiealas  ad  dillgendum  Deum  el 
pioiimamy  fidei  verilas  ad  cognosceiidum  Deum  el 
proKimum  perllnel.  S|)es  aiiiem  sja  cuiqiie  est  iu  con- 
sueniia  propria,  quemadmndum  se  sentil  ad  diledio* 
nem  Dd  el  proximi,  cngnitioneinque  proficcre.  De 
quibua  omuibua  primolibro  diclum  esu 

15.  Sed  qnoniam  procUve  esl  bumanam  genus  non 
eziiiomentisipsiaslibidinis.  sed  poUus  su«  consuela- 
dinisaeslimare  peccau,  fil  plerumque  ul  quiaque  ko- 
minum  ea  lantum  culpanda  arbitreiur,  qaae  sus  re- 
gionls  el  leroporis  homines  viluperaie  aiqoe  damnare 
consueverunt  ;ct  ea  tantum  probanda  aique  laudanda, 
qiUB  eousuetudo  eorum  cam  quilMis  vivily  admitlil : 
eoque  contingil  ul  si  quid  Scrtpiura  vel  praeceperil 
qood  abkorrei  a  consuetudine  audientiiim,  vel  qiiod 
nonabhorrei  culpaveril.  si  animum  cormn  jam  verbi 
viniit  auctorius,  flguraum  loaitionem  putent.  Non 
anlem  pnecipil  Scriptura  nisi  chariuiem,  ncc  culpal 
nisl  enpkllUlem ;  el  eo  modo  Inrormal  mores  koml- 
nnin.  Item  si  animum  pKeoccupavii  aliaijos  erroris 
opinh>»  quklqaid  aliter  asserueril  Scriptora,  figuraiiim 
homiaes  arbilranlnr.  Non  autem  asoeril  nisi  caiholi- 
cam  fidem,  rebus  prarieritis.  ei  ruluris,  ei  pneseniibus. 
Pnneriloram  nanratioe^l,  ruturorum  pnnianiiaiio« 
prarsenllum  demonsiraiio :  sed  omnki  kapc  ad  camdem 


chariuiem  nuiriendam  aiqoe  cormboramfaus,   el 
cnpidiuiem  vlncendam  atqoe  eulingaon«kua  va- 

ICM* 


16.  Chariuiem  voco  motam  nAmi  ad 
Deo  propler  Ipsom,  ei  se  alqoe  proximo  pmpier  Deom : 
capklluiem  autem.  motum  animl  ad  froendam  ae  ei 
proilmo  ei  qaolibel  oorpore  nonpropterDeam.Qood 
aolem  agll  kidomila  capldiUs  ad  corrumpeiMhuD  anl- 
mom  el  oorpos  soom,  flagiiium  vocalor :  qmid  autem  agii 
Hlallerlnoceai,  fodnnsdkilar.Etha^csonldoogeners 
omnium  peceatoniin ;  sod  flaglib  priora  sonl.  Qom  cam 
oxinaniverinl  animum.  et  ad  quamdum  egeslaleos  per- 
daxerini,  in  r»cinora  prosilUiir,  qiio  removeantiir  im- 
pedlmenu  flagitionim,  aut  adjumenu  quxraninr.  Iiem 
qnod  agH  charius  quo  sibi  prosil.  ntiliUs  esl :  qood 
antem  agil  nl  prosit  proximo,  beneficenlki  nomlMH 
tmr.  Et  hlc  praM^it  ntiliUs ;  qub  nemo  poiesl  ei  eo 
qnod  non  habd,  prodessc  afleri.  Qiuinlo  aulem  ma- 
gis  rcgnum  cupklitatii  deslruitur,  Uiitochariutisao- 
gdur. 

CAPUT  XI.  -  RefftUa  da  iUgfm  smfM 
refiruMlurgui  uildlamiHu»  nt  penmm  Dei  wei  < 
mm. 

17.  Qnidqnid  ergo  aspemm  et  qnasl  a.«vam  beio 
dictaqoe  in  sanclis  Scripluris  logitur  ex  pcriOBa  Del 
vel  Minciomm  ejns,  ad  copidiuiis  n*gnnin  destniei»- 
dnm  valet.  Quod  si  persplcoe  sonal,  non  esl  ad  alliii 
rerereiidiim  quasl  fignrate  dirlum  sil.  Slcnii  esi  niad 
Apostoll :  Theeauritai  tibi  iram  iu  die  irtteti 
mi  fu»H  judicii  Dei,  qui  reddet  unicuique 
opera  tua  :  iii  quOem  qui  eecuudum  tuHiueutSmu  koui 
operii,  gloriam  et  honorem  et  iucorruptiouem  queeretUI' 
hrs,  rilam  eetemam ;  iii  aulem  qtd  ex  cmtteuthme  mmt^ 
et  difiduut  ffrilaff ,  ereduut  autem  iidquitatl^  ira  et  imfl- 
gnatio.  TriMatio  et  auguetia  in  omnem  auhmam  komiuii 
operantis  malnm^  Judtei  primum  et  Cresci  {Rom.  n,  S- 
9).  Scd  Ikic  ad  e<is,  ciim  quibiis  evertllnr  Ipu  cupidl- 
us,  qiii  eani  viucere  nolacninl.  Cnm  aotem  ki  ho- 
nilne  aii  doniiiiabauir,rrgnacuiiidiUtls8ubvertunlar« 
llki  est  aperu  k)COtio  :  Qtd  autem  Jeeu  CluM  mtut^ 
eamem  gumn  crucifixerunt  cum  pae^onibui  *  eC  cmteU' 
piicentHi  (Calht.  v,  i4).  Nisl  quki  el  hk:  qumdam 
ttTba  translau  Iracuntur,  sicuti  est,  fra  Dd^  et, 
crucifixerunt  :  sed  non  um  mulu  sunt,  vel  lU  po- 
siia,  ut  obteganl  sensum,  ei  allegoriam  vel  aenlgma 
racianty  quam  propriefiguraUm  locutionem  voco.  Qood 
aulem  Jeremiae  dicilur,  Ecce  eouititui  te  hodie  mtper 
gentei  et  regna^  ut  eveltai,  et  deHruai^  et  dieperdeu^  et 
diiupes  (Jerem.  i,  10) ;  iion  dubiuro  qnin  figurau  loco^ 
tio  tousit,  ad  eom  finem  rcrercnda  quem  dlxinnm. 
CaPUT  XII.  ^  negula  de  dictii  et  factii  quaei  /Ugi'' 

tiotii  imperitorum  judicio  ^  quee  Deo  eel  ionetii  %kria 
trikuuntur.  Facta  judicantur  ex  circumitantUi. 

18.  Qn»  autem  quasi  flagitio&a  imperilis  videnlar  , 
sivc  tantum  dictn,  sive  ciiain  racu  suiil,  vcl  ex  Dei 

1  FJiU,  ririu;proquoM88MpassJbnlb«t.flancvocemrail» 
dit  I  assiin  Auji^iniis  |iro  gr.i>ca,  taU  p^aimaeL 


73  '  LIBER 

persona,  vel  cx  lioniir.um  quoram  nobis  Mncttins 
commcftdattir,  tota  fignrafn  $iinl :  qaoram  ad  ebari- 
taits  pasHtm  eniideanda  sccrefta  sani.  Qnisqnis  antoin 
rebtis  praeteretintilms  ftArictiiis  utiiar«  qvam  sese 
habcnl  mores  corum  cum  qulbus  vivil,  aut  tempe- 
rins  aut  supcrstiliosiis  est  :  qiiiMiuis  vero  sic  ols 
utitur ,  nt  mmm  eotfrsvfetflnlinis  bononim  inter  quns 
▼crsatut,  Mfflniy  aiitafFiqtl}d  sigoificat,  aiit  flagitiosns 
es^i,  in  omnibns  cnim  tfftlfbHS  non  iistis  rcriim,  s^d 
libido  uientis  in  cttlp»  esf .  N  qtic  ullo  niodo  quisqunm 
sobrlffs  crcdiderit,  Domhri  pcdes  \^  nttgitetito  pre- 
tiosd  a  muHcre  perftisos  (ioan.  xii,  5),  ut  iHturlo^o- 
riim  ct  ncquam  honihium  solcnt,  quortmt  toli.i  convi- 
via  dctcstamur.  Odor  cniift  boMs,  fama  bona  est , 
qiiam  qitisqiiis  bon.r  v\tt  opcffib^  babuerit ,  dam 
vestigia  Christi  seqnf'iur ,  qiiasi  pedcs  cjus  pretiosis- 
simo  odore  pcrfuOdit.  Ifa  qufMl  in  alris  pcrsonis  pli*- 
rumqUc  fl:»giciam  cst,  Trt  diviiia  tcI  propfaetica  pcrsona 
magn»  ctijnsdam  rci  signom  cst.  Alia  esf  quippe  iii> 
pcnliti^  monbuK,  atla  in  Osee  proplrctai  vatfcinntianc 
conjanctio  mereiricis  (0$ee  i,  ^) :  iicc,  si  fl^gitio^e 
in  conviviis  Xemuicntoruin  ct  lascivoram  nudantnr 
corpora ;  proptcrea  in  b^lncis  nndimi  csse  flagr- 
iiiun  csl. 

19.  Quid  igitur  Iccis  c(  tcinporibus  pcntonisqae 
convcniat,  (niigeiiler  atlcndcndum  e6t,  ne  temcre 
flagitia  re prebcndaiiiiis.  Fiori  Cniin  potcsl  iit  Sine  aff- 
quo  vitio  cu()cdix  *  vel  voracitatis,  preliosissimo  cibo 
s.npicns  uUitur ;  insipieiis  autcm  roedissima  gulos 
flamma  in  vUissiiuum  ardescal.  Ei  ssinus  *  quisque 
ronlucrit  morc  Domini  piscc  vcsci  (Lmc.  xxiv,  43) , 
qiiam  lcnticula  more  Csau  ncpotis  Abraham  (Gen. 
XXV,  3i),  nut  bordeo  more  jumentorum.  Non  eniin 
proplerca  contincntiores  nobis  sunt  pleraeque  bestiae» 
quia  vilioribus  aluntur  escis.  Nam  in  omnibus  hu- 
Juscemodi  rebus,  non  cx  carum  rerum  natura  quibus 
utimur,  scd  cx  cansa  uteiHn  et  modo  appetciidi  vei 
probandum  csi,  vcl  iniprobandum  quod  facirous. 

!20.  Regno  tcrrcno  veteres  justi  cislcste  regnum 
iin.tgiiiabaniur,  et  pncnuntiabant.  Sutnciendai '  prons 
cau^a  erat  uxoriira  prurinm  siinul  utii  viro  babenda- 
nim  iOculpabilifi  coiisuotudo  {Id.  xvi,  3,  xxv,  i\et 
11  Reg,  V,  13) ;  ct  ideounam  feininain  maritos  babere 
phtrimos  honestum  non  erat :  non  enim  mulicreo4)st 
fccundior,  scd  mcrclricia  potius  turpitudo  est,  vel 
quaesium  vel  liberos  vulgo  quxrerc.  in  hujosce- 
modi  morlbus  quidquid  illorum  tcmporum  saucii  non 
Ubidinose  faciebanC ,  quamvis  ea  (acerent  quse  hoc 
tempore  nisi  per  libidinem  fieri  non  possiint,  non 
culpat  Scriptura.  Et  quidquid  ibi  lale  narratur,  non 
solum  hislorice  ac  proprie,  sed  etiam  figurate  ac  pro- 
phcticc  acceptum,  inierprctandum  esl  usque  in  fincm 
Ulum  cliaritatis,sive  Dei,  sivc  proximi,  sive  utriusque. 

>  Editi,  tUio  eupkiUatU ;  vel ,  cupUinit,  At  Mss.,  viHo  en- 
vediee^  id  est  vitioso  dborum  lauiioruin  stiaviorumque  ap- 
petiui. 

*  Editi,  etsatttiu  quisque.  llss.,  samts, 

*  Mss.  aliqupt,  suuipLndo!.  /  lii  crnn  (hKiIs,  Snffiekndee ; 
qood  virgUianum  est,  Georg.  lih.  3,  v.  U5  : 

Auam  ex  alia  gcucrando  suOicc [rolcra. 

^  Sangt.  August.  m. 


TERTIUS.  71 

Sical  enim  fabrcs  et  mnnicatas  tfmicas  babcre  apuil 
Romanos  veicres  Aagitium  crai ;  nonc  atttcni  hmiaflio 
loconatis, ciin)  tunicati sunt,  non  eas  htlicre  fl.tgltiafli 
eat  2  sic  aiiiroadverlcndiim  est,  inc^lcro  quoqiio  osif 
rerum  abesse  oportcre  Kbidincm ,  quac  non  aolniR 
ipsa  eoruin,  intcr  qoos  vivii,  ronsiieludine  ncquiter 
nbotltnr;  sodeiiam  Fa^pe  fincs  cjns  ogrci>s.i,  foedilateiil 
suaro,qua*in{cr  ehinstra  morom  solcmnium  latitibati 
flagitiosissima  eniptione  inaniresttt.   ' 

CAPUT  Xlff.  —  Ctmtinnatio  eimdem  afgtitfterm; 

ai.Qnidqtiid  amem  congruit  consiictmliiii  eorttttt 
cum  qnibus  viln  isk*  deg(^it(fflf  vd  nccc.«»if)te  fWp6W- 
tur,  vcl  offlcmsoscipiltir,aboijbcfiitngnJs  liominlW* 
ad  aiiliiaflcni  cl  beffcflceirtinro  rcfercndom  est ;  fcl 
p^opric,  sreiii  ei  nos  dcbciifas,  vclcllafh  figarate,  slctrt 
Prophefis  Kcet. 

CAPtt  XIV.  —  Error  opintntium  nuUam  esse  Juiti' 
tiam  per  seipsam. 
22.  In  qux  facta  iegenda  cum  iiicurrunt  indoela 
aUcrius  consucludiniSf  nisi  auctorilale  rcprimantur , 
flagitia  pnUint;  ncc  possunt  animadvcrlere  totam  con- 
versaiionem  suam,  vcl  in  conjugiis,  vcl  in  conviviis , 
vel  in  vestitu,  csetcroqae  humano  viciu  aiquc  ctiltu  , 
aliis  gcntibus  et  aliis  tcmporibus  flagitiosom  viilcr:. 
Qiia  vnrieialc*  inraHHcrabilium  consuetudinum  eom- 
moti  quidam  dormiUntes,  ut  iu  dicaro,  qiii  neqii^ 
alio  soinno  siuliiti.x  sopicbantur,  ncc  in  sapicntkc  lu* 
cem  polcrant  evigilare,  putaverunt  nullam  e^  jusii- 
tiain  per  scipsam,  scd  unicuique  gcnti  consuctuduicui 
siiam  jtisLim  vidcri :  quai  cum  sit  diversa  omnibu* 
genlibus,  dcbeat  autcm  incommutabilis  manere  justi-  « 
tin,  flcri  manircsturo  nuilam  nsquam  esse  Jiistitinni. 
Noii  iiitcllcxcrimt,  ne  mutta  commemorem,  Quod  tiki 
fieii  non  vis ,  alH  ne  feceru  (Tobiee  iv,  16;  MaUh,  viu 
12),  niillo  modo  posse  ulla  eorum  gcniili  diversitale 
variari.  Qux  scnteniia  cum  rcrertur  ad  dilcciionem 
Dci,  omnia  flagitia  meriuntur;  cum  ad  proxuni,  oinni.i 
racinora.  Nemo  enim  vull  corrumpt  habiiacalum 
sutim  :  non  ergo  debet  corrumpere  habitaculuro  Dci^ 
seipsum  scilicct.  Et  nemo  vult  sibi  a  quoquam  noccri : 
ncc  ipsc  igitur  cuiquam  luicuorit. 

CAPUT  XV.  —  Repda  in  fiffttraiis  iocutiombus  scr- 
vanda, 

25*.  Sic  eversa  tyrannideeaptditatis,charitasrcgnat 
jostissimis  legibus  dilectionia  Dei  propter  l)cam,  siii 
ei  proximi  propier  Dteam.  Servabitur  ergo  in  locu- 
tionibus  figuratis  rcgula  hiijusmodi,  ut  lam  diu  vcr- 
setiir  diligenti  consitlerationc  qnod  legitar,  doncc  ad 
rcgiium  eharitatis  inlcrprctatio  pcrdiicatiir.  Si  aiitcra 
hoe  Jom  proprie  sonal,  nulla  pntetur  figuratn  locotio; 
CAPUT  XV 1.  —  Reguia  de  iocuiiombms  praccptivis, 

24.  Si  pracceptiva  locatio  cst  aut  fl.igitium  aut  fad- 
mis  vetans,  aut  utilitaUnn  aut  bcneficcntiam  jubcns, 
non  cai  fignnta.  Si  autem  flagitium  aut  facinus  vidc- 
tur  >ubere,  aut  utaliuitcm  aut  l>cneficcniiam  vctarc , 
figurata  esl.  iVtsi  manducaveritis^  inquit,  camem  filii 
liomims^  et  sangnincm  biberitiA^  non  habebUis  vitam  itt 
vobis  (Joan,  vi,  54).  Facinus  vcl  flagilium  vidctur  ju- 


DE  DOCTRINA  afRlSTIAMA.  S.  AU(;rSTIM 


73 


l>€re  :  ligura  csl  crgo ,  |irxcipicni  passioni  domiiiicc 

coniiiiiinicaiiduiii,  ct  biiaxilcr  alqiic  uliiitcr  recoiidcB- 

duin  in  iiicinoria  (|Uod  pro  nobis  caro  fjus  cnieiflia 

ct  Tulncrata  sit.  Ait  Scriptura  :  Si  e$urierit  iuhmeut 

fmu,  ciba  illum ;  »i  stf//,  potum  da  illi.  Ilic  ntilio  dtt- 

bitanic  benclicciuiaui  pra*cipii  :  scd  liuod  sc({uitur , 

Boe  enim  facicns  carboiici  igmz  eongeres  supcr  eapul 

e}u$  (Prov.  iiv,  21,  2i;  Hom.  iii,  20);  m;ilc\oloiitijc 

facinus  putcs  jnbcri  :  nc  igiiur  dubiiavcris  llgurate 

diclum,  et  cum  possit  duplicitcr  in(crprct:iri,  uiio 

modo  ad  noccnduiii,  allcro  ad  prxsianJum;  ad  bcnc- 

ficenliam  tc  potiiis  cliariias  rcvocet,  ul  iiitcliigas  car- 

boncs  ignis  cssc  urentcs  pOQiiitcnti:c  geniilus,  quibus 

supcrbia  sanatur  cjus  qui  dolrt  se  iuimicum  fiiisse 

homiiiis ,  a  quo  cjiis  mii»rriae  snbvcnilur.  Itcm  cum 

ail  Domiiius,   Qni  atmit  animam  iuqm^  perdet  eam 

(Joan,  XII,  25),  noii  ulililatcm  vciarc  pulandus  est, 

qua  dcbei  qiiisqiie  ronservarc  aniinam  siiam  ;  sed  fi- 

giirait;  diiUuiu  ,  perdat  animam^  id  est,  perimutalque 

amittal  u>uni  cjiis ,  qnem  nuiic  habcl,  pcrvcrsum  sci- 

licct  atqiic  pra>|»ostenim ,  qiio  iiiclinalur  lcmporali- 

bus,  iitutcrna  non  qiuvral.  Scriplum  est :  Da  nmeri- 

cordif  el  ne  susripias  peccatorem  {Eccti.  xii,  4).  Postcri()r 

pars  hiijiis  senieniix  vidclur  vetare  b^ncficcntiam ; 

ait  cnim,  Ne  sutcipias  peceatorem  :  intclligas  ergo  fi- 

gurate  positum  pro  peccato  peccatorcm,  iit  pcccatiim 

ejus  non  snscipias. 

CAPUT  XVII.  —  Alia  omnibus  communiter,  alia  nn^ 
gulis  seorsim  pracipi, 
%.  So^pe  autem  accidit  ot  qtiisiiiis  in  mcliori 
gradu  spiritualis  vilaD  vcl  cst ,  vcl  cssc  se  piital,  figii- 
Vatc  dicla  C5sc  arbitrctur,  qua:  inri  rioribus  gndibus 
pnvcipiunlur  :  ul  verbi  graiii ,  si  c.i-libcm  amplcxus 
est  vilam,  et  se  castravil  prtplcr  regiium  ccclorum 
(Matth.  XIX,  12),  quidqnid  dc  uxorc  diligcnda  cl  rc- 
gendn  sancli  Libri  prxcipiun*,  nou  propric  scd  trans- 
laie  accipi  oporicre  conlendat ;  ct  si  qnis  slalnit 
servnrc  innui^tam  vir,;inem  suam,  Innqnain  (igiiiauin 
locuiionein  concliir  intcrprclari  qna  diciuni  c^t , 
Trade  fiUmn ,  et  grande  opus  perfeceris  (Eccli,  vii,  27). 
Erit  igilur  cliam  lioc  iu  obscrvalionibus  intclligciida- 
rum  Scripuirarum,  ul  scinmus  alia  oninibus  coiu- 
inuiiilcr  pra  cipi,  alia  siiigulis  qnibusqne  gcncribus 
personaruni ;  ui  ntm  solum  ad  uiiiversum  staiuin  va- 
letudinis  ,  sed  cliain  ad  suam  cujusque  n.embri  pro- 
priaui  iiirirmitatcm  medicina  pertiiieat  *.  In  suoquippe 
gcncre  cnraiidum  csl,  quod  ad  mclius  gcnus  non 
polcst  erigi. 

CAPUT  XVIIl.  —  Qtio  tempore  quid  prwceptum  rel 
licitum  sil,  considerandum. 
26.  item  cavcnduin  est  ne  forle  qiiod  in  Scripluris 
Ycteribus  pro  illonim  temporum  condiiionc ,  eiiamsi 
iion  figuratc,  sed  proprie  intelligatur,  noii  est  flagi- 
tiam*  neque  Tacinus,  ad  ista  etiam  tempora  quis  putcl 
in  usum  vilac  possc  transrerri.  Quod  iiisi  dominantc 
cupidimie,  ct  ipsarnm  quuqne  Scripluraruiu,  quibiis 
cvertcnda  Cst,  saiellitium  quaTcnte,  noii  facict;  i:cc 
hitdligit  miser  ad  hanc  utililalem  illa  sic  essc  posila , 

>  Bfss.  duodccini,  perveidut. 


ul  spci  boii»  honiiiic^  salubriter  vidiMnt  el  Ciiii&oclii* 
dincin  qtiam  aspernantur  ptisse  halH;re  asuin  boiiaiii, 
ct  caiu  qtiaro  amplexantur  esse  possc  damnabilcni , 
si  ct  ibi  charitas  utculium,  ei  hic  cupiditas  aitcn- 
datiir. 

27.  Naiu  si  m.illis  uxoribuii  castc  uii  qiii  qiiaai  pra 
tcmpore  poiuit ,  |K>te8t  alias  una  libidhiose.  Ilagit 
enitn  prolio  niiilinrum  fecuiiditaic  utentem  propier 
aliud.  quani  nuiiiy  ^arnc  rrucutcm  proplcr  ipsam.  IIm 
ciiim  qiiaTiiiir  uiililas  ti^mporum  opportuniUilibiis 
ciMigiun,  liie  snii.\tur  cupidiias  tein|)orjlibus  Ydupta- 
tibus  iinplieala:  inrcriorisqiie  gradui  ad  Dcumsiini, 
quibus  scrundum  '.cniaiu  coiiccdit  Apostidus  eania* 
lcm  cum  siiignlii  conjugibus  consuetndinom  proptrr 
ii.tcmpt^raiitiani  coruin  (I  Cor,  vii,  2),  quani  illi  qiit 
plurcs  siiigiili  cuin  halMTriit ,  sicut  sapicns  iii  citio  rt 
polii  ixmnisi  sniuteni  corporis,  sic  iii  Cdiicubitu  iiou- 
iiisi  procrcalioiiein  (ilioniin  iutiielMintur.  Itaf|iie  si  eos 
in  hac  \ila  invenissct  Doiuini  ndvcntus,  cum  j.iin  iiimi 
miucndi,  scd  colligcndi  lapidcs  leui|us  cssct  (l:.Vc/tf. 
ui,  5),  statim  scf)isos  eastraiciit  propler  regiiuni  coe- 
loruin  :  non  cniiu  cst  in  careudo  dir.ieulUKS  nisi  cum 
est  iii  liahcndo  ciipiditas.  Novcrant  quip|ic  illi  Itoini- 
ncs  ctiam  iu  ipsis  (onjngibiis  luxuriain  csse  alNitendi 
inlcinperanliaui :  quod  Toiii.e  tcbtatur  oiatio,  quaudo 
cst  copulalus  uxiiri.  Ail  euiiu  :  Dcncdictus  rt,  Domime 
Dcus  patrum  nostiorum ;  ct  benedicium  nomeu  luum  im 
omnia  sacula  sa:cutonun.  Uinedicant  te  ojcti  ei  omms 
creatnra  tua.  Tu  /cri.%/i  .IJam,  ct  dcdisii  illi  ai(JHtorium 
Evum  :  cl  nunc,  Do.ninc,  tu  scis  quonium  non  iuxuria 
ciiusa  accipio  sororem  nicam,  scd  ipsa  vcritate  ^  ut  ini- 
sercaris  nostri,  DomUie  (Tob.  viii,  7  9). 
CAPUT  XIX.  —  Mati  alios  de  suo  astimant  ingemo. 

28.  Scd  qui  clTreuaia  libidiiiC,  vd  pvr  multa  slupra 
dirancnles  cvagnniur ,  vel  in  ipsa  uiia  conjiige,  iiou 
soluni  c\cc(lu..t  ad  libcrorniii  procreationcin  perti- 
nenlein  moduin ,  scd  cliain  inliniiianioris  '  inteuipe- 
raiilias  sordes  inveiceunda  otuuino  licentia  senrilis 
cujusdaiii  liliert-iiis  accnmul;  nt  ;  uon  cixHlimt  ficri 
potuissc  ul  teinpcraiilcr  inuilis  fciniiiis  auliqui  iitc- 
rcnlur  viri,  ni!iil  servantes  in  usu  illo  nisi  coiigniuiu 
tempori  propngnnda;  prolis  ofliciuiu ;  ci  qiiod  ip:>i  la- 
qucis  libidiiiis  obsiricli,  \cl  in  nna  iion  raciuut,  nulli» 
roodo  in  niullis  ricri  possc  nrbitr.nnlur. 

29.  Scd  isli  possunt  dicere  ncc  honorari  qiiidom  al- 
quc  laudnri  oporlere  viros  bonos  ct  sancios,  quia  ipsi 
cuin  lionornnlnr  nlqne  iandnnlur,  inluincscuut  super- 
bia ;  iniito  nvidiorcs  inanissiiiu-c  gloria:,  quanto  eot 
frcqncnliiis  al(|uc  lalius  lingnn  blaudior  vciitilaverit; 
qna  ita  leves  liunt,  ut  eos  nimoris  aura,  sive  qu.x' 
prospcra.  sivc  qum  adversa  cxistinialnr,  iu  quaslibcl 
iuvclial  vornginos  flngiiiorum,  aut  in  facino!  um  etiaiu 
saxa  collidat.  Vidcant  ergoquam  sibi  nrduuiu  sit  at- 
qnc  diflicilc  ncc  Inudis  csca  illici,  ncc  coiitumcliarum 
aciiicis  peuclrari;  el  noii  ex  scalios  mclia;.tur. 

C.ArUT  XX.  —  //1  quavis  viiendi  ratione  boni  sui 

sunt  simitcs. 
Cicdani  potius  Aj)Ostolos  noslrws  ncc  cum  suspi- 

*  X9S.  ccto  vmnanioiis. 


77 


UBUi  TeRTIUS. 


7B 


oercniur  aL  liomiiiibus,  iiiflalos  fuisse ;  nec  ciun  <le- 
spicerenltir,  elisos.  Neutra  qui|>pe  teni.i(io  dcfuit  Hlis 
Yiris  :  nani  el  crcdciitium  ejlebrabaiitur  pra>coiiio,  et 
l»erscqucutium  iiiulediclis  iiifamabantur.  Sicut  ci^o 
isti  pro  lcmpore  uiel)anlur  bis  omnibus,  el  non  cor* 
rumpebaiitur;  sic  illi  veteres,  usum  feminarum  ad  siii 
lemporis  convenieiitiam  rcfcrenles,  iiOB  patiebaiitur 
eam  domiualionciii  libidinis,  cui  serviunl  qui  isla  non 
credunl. 

30.  Et  ideo  isti  sese  nul^o  modo  cidiibereiit  ab 

iiiexpiabili  udio  (iliorum,a  qiiibus  vel  uxores  vel  con- 

cubiiias  suas  atlciitatas ,  aut  attrcctatas  osse  cogno- 

fecercnl,  si  cis  forlc  tale  aliquid  accidissct. 

CArUT  XXI.  —  David  quanquam  in  adulterium 

lapsus,  longe  fuil  a  libidinotorum  intemperanda, 

llcx  autcm  Davld  cum  boc  ab  impio  aique  iininaiii 
liiio  passus  esset,  noii  solum  rerocieiitcin  tolernvit, 
scd  ctiain  pianxit  cxstinclum  (II  R?g,  xviii,  53).  Non 
enim  carnali  zelo  irrctilus  teiicbatur,  quem  iiullo 
modo  injuria:  suse,  sed  peccaia  filii  commovebant. 
Nam  ideo,  si  vinceretiir,  eum  occidi  probibaerai,  ut 
cdomiio  servaretur  pociiileiidi  locus  :  et  qiiia  non 
poluit»  non  orbitatem  doluit  in  ejus  interitu,  sed  no- 
verat  in  quas  poenas  tam  iinpie  adultcra  *  cl  parricida- 
lis  anima  rapcrelur.  Namque  alio  prius  filio  qui  in- 
aocciis  erut,  pro  quo  a^grotanic  affiigebaiur,  morienie 
la*tuius  est. 

3i .  Ex  hoc  maxime  apparet  qua  moderatione  ac 
temperaiitia  illi  viri  fcminis  atcbantur ,  quod  cum  la 
unam  illicite  imiisset  rex  idein ,  xsiu  qiiodam  aitatis 
et  icmporalium  rerum  prospcritatibus  abrcptus,  ciijiis 
ctiaiii  marilum  occidendum  pneceperat;  accusatus 
csi  jier  propbetam  :  qui  cum  ad  eum  venissct  conviii- 
ccndiim  de  pccc;ito,  proposuit  ei  similitudincm  de 
paiiperc  i\u\  babebat  ovcm  unam,  ciijiis  vicinus  cum 
babcrct  multas,  ad  advcntum  hospitis  sui  uiiicam  po- 
tius  vicini  sui  paupcris  oviculam  exhibuit  epulandam. 
lii  qiiem  Commoius  David  occidi  eum  jussit,  et  qiia- 
driiplicari  ovem  paaperi ;  ut  se  nescieiis  coiidemiia- 
ret,  qui  peccavcrat  sciens.  Quod  cum  ci  niaiiifesiatum 
essct,  ct  divinitiis  denuntiata  vindicta,  diluit  poeui- 
loiido  peccatum  (II  Reg.  xii,  i-ii).  Sed  lainen  in  bac 
bimililudiiie  siuprum  tantummodo  desigiialum  eai  de 
ove  viciiii  pauperis ;  de  marito  autcm  iiiulicris  iiiler- 
cmpto,  hoc  esi,  de  ipso  paupcre,  qui  unam  habebat 
ovcm,  occiso,  non  est  per  similitudiiiem  interrogatus 
David,  ut  in  solimi  adulterium  diceret  *  sententiam 
dumn^iionis  auae.  Ex  quo  intelligiiur  quania  tempe- 
rantia  multas  mulicres  habaerit,  quando  de  una  in 
qua  cxcessit  modum,  a  seipso  puniri  coaaus  est.  S^d 
iu  isto  viro  immoderaiai  hujus  libidliiis  non  perman- 
sio,  sed  iransitus  fuit  :  proptcrea  etiain  ab  argaente 
Propheta  ille  illicitus  appciiius  bospes  vocatus  est. 
Non  enim  dixit  eum  regi  suo,  scd  hospiti  suo  vicini 
pauperis  ovem  ad  epulandum  exhibuisse.  At  vero  in 
cjus  filio  Salomone ,  iioii  qiiasi  hospes  transitum  ha- 


^  Am.  Er.  et  Mss.  septeni,  lam  intpia  et  udultera.  Bad.,  tan 

wn  adultera, 

i  sic  us».;  ediU  vero,  in  woki  qduluria  ditcern. 


buii,  scd  regnum  ista  libidu  possedtt :  dc  quo  Scri- 
ptura  non  tacuit,culpaiis  cum  fubse  amatorem  malie* 
ruin  (111  Reg.  xi,  i).  Cujus  tamen  initia  desiderio  sa- 
picntia}  flagraveranl  (1!  Paralip.  i,  7-12);  qiiam  cum 
aniorc  spirituali  adeplus  csscl,  amorc  cariiali  amisit. 
CAPUT  XXII.  —Reguiade  Scripturw  loAs,  ubi  iau" 
danlur  facla  quwdom  bonorum  hodie  moribus  contraria. 

32.  Ergo ,  qiiaiiquam  oiniiia  vel  |)cne  omnia  qu:R 
in  Vctcris  TebUimeiili  libris  ge^U  contiiicntur,  iion 
solum  proprie,  sed  etiam  figuraie  aa^ipienda  sim: 
tamciretiam  iila  quae  proprie  lcctor  acccpcrit,  si  lau- 
d^ii  sunt  illi  qui  ca  feccrunt,  sed  ca  lamcn  abhorrent 
a  consueludine  bonorum,.qui  post  advcntum  Domiiii 
divina  praiccpla  custodiunt;  Ogurain  ad  intclligcn- 
tiam  rererat,  factum  vero  ipsuin  ad  mores  non  Irang- 
fcrat.  Multa  enim  sunt  quac  illo  tempore  ofliciose 
facia  suiit,  qux  inodo  nisi  libidinosc  ficri  non  possunt. 

CAPUT  XXdl.  —  Regula  de  iocis  ubi  tnagnorwn 
virorum  pcccata  referuntur. 

Si  qua  vero  pcccata  magnoriun  virorum  legerit, 
lameul  aliquam  iii  cis  figuram  rerum  futurarum  ani^ 
madvertere  atque  iiidagare  potuerii ;  rei  kimen  gest» 
proprietatem  ad  hunc  usuiii  assumat,  ut  sc  nequi- 
quam  recte/aciis.suis  jactareaudeat,  et  pme  suaju- 
stitia  co^teros  lanquam  peccalores  conlemnal,  cum 
videat  tantorum  vironim  et  cavendas  tenipestaies, 
et  flcnda  naufragia.  Ad  Iioc  eiiim  eliain  |)eccata  illo- 
nim  hominum  scripta  sunl,  at  Apostolica  ilhi  senlen- 
tia  ubique  iremenda  sii,  qua  ait :  Quapropter  qui  vi- 
delur  ttare,  videat^necadat  (I  Cor.  x,  i2).  Nulla  enkii 
fere  pagiiia  est  sanctoruni  Libronim ,  in  qiia  non  so- 
netquod  Deus  superbis  resisiii,  humilibus  autem  daf 
gratiam. 

CAPUT  XXIY.  —  Anteomnia  considerandum  genui 
ioculionl$, 

34.  Maxime  iiaque  investigandum  est  utrum  pro-r 
pria  sil,  an  figuraia  loculio,  quam  intclligere  cona- 
mur.  Nam  comperto  qiiod  figurata  sit ,  adhibitis  re- 
gulis  rerum  qiias  iii  primo  libro  digessimus,  facilc  est 
eam  versare  omnibus  modis ,  doncc  pcncniamus  ad 
scntcniiam  veritaiis ,  pr«c8ertim  cum  usus  accesserit 
pieiaiis  exercilalionc  roboratus.  Invenimus  autem 
utruin  propria  sit,  an  figurata  locaiio,  illa  intueples 
quae  supra  dicta  sunt. 

CAPUT  XXY.  —  Idem  verbum  non  idem  sigmficat 
ubique. 

Qood  ciim  appamerit ,  verba  quibus  contiiieiur, 
aut  a  similibus  rebus  ducta  invenientur,  aut  ab  alif|ii^ 
vieiiiitite  atlingcntibus. 

35.  Sed  quobiam  multis  modis  res  similcs  rcbus 
apparent,  non  poiemus  esse  prsescriptum  ut  quod  in 
aliquo  loco  rcs  aliqiia  per  shnilitudiiiem  aignificavc- 
rit,  boc  eam  seinper  significare  credamus.  Nam  et  iii 
vituperatione  fermentum  posuii  Dominus ,  cum  dicer 
ret,  Cavele  a  fermento  Pttaristearum  {Malth.  zvi,  ii) ; 
ct  io  laude,  cum  diceret,  Simile  ett  regnum  ctKiorum 
muiieri  qum  abseondit  fermenlum  m  Iri^vs  meiismii 
farinof,  doncc  fermentarelnr  totum  {iuc.  xi|i,  H). 


DE  DOGTCUNA  CilRISTIANA  ,  S.  AUGUSTINl 


56.  (a)  il^jub  ■ghnr  vr.rieUli8  obccrvatio  duas  ha- 
beifonnas.  Sic  cnim  aliud  atquc  aRud  rcs  quxque 
tigHilicsinl,  ul  aut  cottlrarta,  aut  taRlummodi)  divcrsa 
»ignif)ccnt  Coalraria  sdlicet,  cuin  nlias  in  bono» 
arias  ifi  n»alo  res  eadcm  per  simililudiiiero  ponitur, 
bicul  hnc  csl  quod  de  Icrmento  supra  di&imus.  Tate 
est  diam  quod  leo  ttgniftcal  Christiim,  ohi  didtor, 
Vicit  Uo  d€  tribu  Juda  (Aftoe.  ▼.  5) ;  s ignificat  ct  dia- 
bolum,  ubi  scriplum  csl,  AdrermiMt  tnter  diabolui 
lanffuam  ieo  rugient  circuk,  qnceren%  quem  detoret 
.  (1  Petr,  ▼,  8).  Ila  serpcnfi  in  bono  CnI,  Aj(ii<i  icf  ier- 
fmle$  (Blaith.  x ,  i6) ;  in  aiak)  aulew,  Serpeus  Evam 
oeduxit  in  a$lutia  iua  (II  Cor,  xi ,  5).  In  boiio  panis, 
Ego  ium  panii  vhui,  quide  cctlo  dacendi  (Joan,  vi,  51); 
ii^inalo,  Panei  occuUoi  libenler  edite  (Prov.  ix,  17) : 
«c  cl  alia  plurima.  Et  hxc  quidom  qivc  coinmemo- 
r:i?i,  minime  dubiam  signiftcatioiu^m  gcriint,  qiiia 
exoMpli  gralia  commemorari  nonnisi  mnnircbta  dc- 
liiicrunt.  Sniit  aulcm  qiiae  incerUim  sii  in  quain  par- 
tcm  accipi  debcant,  sicul»  Calix  in  manu  Domini  vini 
weri  plenui  eU  mixlo,  Incerlum  est  cnim  iilrum  iram 
l>ci  sigiiilicct  iion  usque  ad  novissiinan  pocnam,  id 
cst  usqfie  ad  f:ccem ;  an  polius  graliam  Scripturaruni 
a  Juda*is  ad  Gciitcs  iranseuiitem,  qiiia  inctinavit  ex 
hqc  in  hoc^  rt>mancntibiis  a|Hid  JuduDos  observaiioni- 
bus  qnas  carnaliier  sa|NUiil,  qiiia  i«x  ejui  non  en  «xi- 
nanita  (Piai,  lxxiy,  9).  Ciun  vcro  rcs  cadem  non  in 
«tinlraria,  scd  taHtum  in  diversa  si^iificatiune  poiii- 
lur,  illud  est  in  excmplum,  quod  aqua  ct  populum  si- 
^niQcat,  sicut  in  Apocalyi>si  iegiuius  (Apoc.  xvii,  15, 
ei  iix,  6) ;  cl  Spiritum  sanclum ,  unde  est  illud,  F/m- 
mina  aquee  viwe  fluent  de  ventre  ejui  (Joan.  tii,  58) ; 
et  si  qui^l  :iliud  aiquc  aliud,  pro  locis  in  quibus  poni- 
liir,  aqua  signiiicare  intcliigitur. 

57.  Sic  ct  ali«  res  non  siiigulx,  scd  unaqiia^quc 
cnrtim,  noii  solumduo  aliqua  divcrsa,  sed  ctiam  non- 
Nunquam  miilta  significat ,  pro  loeo  scntcnliac ,  sicut 
posHa  rcptiritur. 

CAPUT  XXYI.  —  Obicura  ex  iocii  aprrlioribui  expii' 
canda, 

Ubl  aulea^  a|)criiiis  ponuiitur,  ibl  disccndum  esl 
<|BOBiod»  in  locis  iiilelligaBtar  obscuris.  Nequc  enini 
melius  polcsl  inlclligi  quod  dictiim  cst  Dco,  Appre- 
henda  arma  et  icutum ,  et  exiurge  in  adjulorium  milii 
(PiaL  xxxiv,  2),  quani  ex  illo  loco  ubi  lcgilur,  Doms- 
ne,  1(1  iculo  bonie  voluntatii  luw  coronani  noi  (P$al,  ▼, 
45).  Ncc  lanien  ila  ul  jnm  ubicuinque  scuium  pro  ali- 
qnu  muiiimcnlo  lcgerimiis  posilum ,  non  accij»inmus 
iiisi  bouam  vohinlatem  Dci :  dictuin  cst  enim  ct  icu- 
lum  /ideif  in  qno  poaitii ,  inquit ,  omnet  iagitlai  maU' 
gm  ignitai  exitinguere  (Epha.  ti  ,  16).  Nec  riirsum 
idco  debemus  in  armis  bujusceni<Kli  spiriluallbns 
sculo  lantummodo  fidem  trlbuerc,  ciim  ano  loco  ciinm 
lorica  dlcta  sit  fldei :  tnduti^  inquit,  ioricam  fidd  et 
€kttritatit  (I  Theu.  v,  8). 


(a)Keliauuuftbujus  libri,  toiumqiic  Ubrum  quarliun  a4ie- 
dl  Aagustmtis,  quando  boc  opiLS  stio  onlbie  recogoovit,  ox 
lib.2Reiract.,oap.  4. 


CAPUT  XWll.^EumdemiocHmwam  iiMli§kmm 
prohibet. 

58.  Qiiando  auiem  ei  ciMlem  ScrlpiBra  Terhli, 
non  unom  aliqttid,  sed  duo  ?rl  plura  scnAnMildr»  i 
fti  lald  qiiid  scnserit  iile  qui  scripiul ,  bIIhI 
csi ,  si  qiiodlibel  eoruin  congraere  veriial»  cx  siii 
h)cis  sanciarnm  Scnpimranim  doceri  polcsi :  id  I 
e<i  conaiiie  qiii  divina  scrulaiiir  doquia,  «1  a4  \ 
latcm  ptTveiiintiir  anctoris,  por  queni  ScripMin 
Ulani  sanctiis  oper:iliis  ea  Spiritus ;  atve  hoc  i 
Uir,  sive  aliaia  seNlenibin  de  iltis  verbis 
rcctac  Ron  rcfragatur,  exsculpai,  lettimoBiu 
a  quocumque  alio  loco  diviiiornm  doquiorum.  ille 
qiiippe  aiicior  in  eisdem  verliit  qu»  inldligere  voIb- 
mus ,  et  ipsam  sentcutiam  fbrdun  vidit ;  ei  cerle  Dei 
Spiritus ,  qui  |)er  cum  hoK:  operatas  eti ,  eliam  ipanm 
occursurain  lcctori  \el  auditori^  aine  dubilalioBe 
prxvidit;  iino  ut  occurrcrct,  quia  el  ipsa  eai  verilalo 
Sttbnixa,  providil.  Nnm  qiiid  iu  divinis  eloquiift  bigiua 
et  uberius  potuit  divinitu-»  provideri ,  quam  Bl  oidttn 
vcrlia  pluribiis  intcU  gnntur  nuMlis,  quos  alia  bob  bm- 
nus  diviiia  coiilcstantia  racianl  npprobari? 

CArUT  XXYIU.  —  Locui  incerlui  tutiM  per  atiaa 
Scripturm  locoi,  quam  per  ratiamm  ummfealMtur. 

59.  l}bi  aulcm  lalis  scnsus  cruilur,  a^tts  iHcer- 
tiim  ceriis  sancUinim  Scripiuranim  leaiimoniia  bob 
possit  apcriri ,  roslnt  ut  ratioiie  rcddiu  manifeaiua 
appareai,  etiam  si  ille  cujiis  vcrba  inlelligcrt  quseri- 
mus,  euni  furlc  iion  seiisii.  Sed  hosc  consuebidtt  pcri- 
culosa  esi :  pcr  Scripiuras  eniin  divinaa  ibbIIo  UNiBt 
ambulalur;  quas  verbis  iRtnslatis  opacalas  cuai  acm- 
Uri  volumus » aui  lioc  iiide  exeal  quod  non  habcal 
coniruvcrsiam ;  aul,  si  liabel,  ex  eadem  ScripiBB» 
ubicumque  iBventis  alquc  adhibitis  tetlibBa  lenBt* 
netur. 

CAPUT  XXIX.  —  rropomiN  eogmlio  necananm 
40.  Sciant  aiilem  litterati ,  modis  omiiibiis  locolio- 
nis,  qnos  gniminalici  gracco  nomine  tmpos  vocbbI, 
auclores  uostros  usos  fuisac,  et  multiirfidus  alqua  co- 
piosiiis,  quam  possimt  cxistimare  vel  credera  qBs 
ncsciunt  eos ,  et  iii  aliis  isU  didicernnl.  Quos  Uaien 
tropos  qui  noverunt,  agnoscunt  in  Litieris  sandia » 
eorumque  scientia  nd  eas  inlelUgCDdas  iliqiiiniBm 
adjuvantur.  Scd  bic  cos  ignaris  tradere  non  deeel , 
ne  artcm  grnmmnlicam  docere  vidt^amor.  Exlra  aane 
ul  discantur  adinoneo ,  qiiamvis  jnm  siipcri»  id  aid» 
monnerim,  id  esl,  in  sccundo  libro,  ubi  dc  liiig iiarBm 
ncccssaria  cognitionc  disserui.  Nam  lilterx,  a  qiiibBa 
ipsa  gmmmatica  noinen  accepii,  Tfof^utm  enim  GcaMi 
rateras  vocaiit,  signa  niique  sunl  sonorum  adarticula- 
tam  vocem  qoa  loquimur  pertinentium.  IstammaiiCm 
tropomm  no»  sohim  eiempla,  sicul  omniumr,  acd 
quorumdam  ctbim  nomina  in  divinis  Libria  legmiUir, 
sicm  allegorta,  xnigma',  parabola.  Quamv4s>  peBO 
omncs  ii  tropi ,  qui  liberali  dicunlor  arle  cognoBci , 
etiain  in  comm  repcriQnliir  loqHelis,  qui  millos  gnani- 
mnticos  audicrunl,  ct  co  qiio  vulgus  utitur  scniione 
contcnti  sunt.Quiseniinnon  dicil,Sicflorcas?qHi  Iro- 
pus  mclnphora  vocalur.  Quis  non  dicil  piscinaBi  dlam 


gl 


L1BER  TERTIUS. 


Si 


qux  iion  babei  pisces,  ncc  facla  esl  propier  pisccs, 
ec  tatnen  a  pi^cibus  nomen  acccpil?  qui  iropus  cala- 
clircsis  diciuir. 

41.  Longinn  GBlislo  modo  cxtcros  pcrscqui :  nam 
«sque  ad  iltos  pervcnit  vulgi  locutio ,  qui  propterea 
niirabiliorGS  simt,  quia  conlra  quam  dicitur  signifi- 
cant,  sicuti  est  qax  appeltatur  ironia  tcI  antipbrasis. 
Scd  ironia  pronunliatione  indical  quid  velit  inlchigi , 
uti  cum  dicimus  bomini  mala  facieuti ,  Res  bonas  fa 
cis  :  antipbrasis  vero  ut  coutraria  signidcct,  non  voce 
prouuntiautis  eHicitur,  sed  aut  verba  habct  sna,  quo- 
r.un  oiigo  e  contrario  est ,  sicut  appellatur  lucus,  quod 
minime  luceat ;  aut  consuevit  aliquid  ila  dici,  quanivis 
dicitur  etiam  non  e  conlrario,  vdulicumquxrimusac- 
dpercquud  ibi  non  esl,etrespondctur  iiobis,  Abundat ; 
autadjunctis  verbis  lacimus  ut  a  contrario  intclligalur 
qiMHi  loqoimur,  vqluti  sidicamus,Gave  illum,quia  bo 
nus  homo  est.  Et  quis  talia  non  dicit  indoctus,  nec 
omntno  sciens  qui  sini ,  vel  quid  vocentur  hi  tropi  ? 
Quonim  cognitio  propterea  Scriplurarum  ambiguita- 
libus  dissulvendis  est  neccssaria,  quia  cum  sensus,  ad 
pruprietatcm  verborum  si  accipiatur,  absurdus  est , 
quaerendum  est  utique  ne  forte  illo  vel  illo  tropo  di- 
ctum  sit  qood  non  intelligimus ;  et  sic  plera<|ue  in- 
veiila  sunt  qux  latebant. 

CAPUT  XXX. — RegulcB  Tichonii  donatitKe  expen- 
duntur. 

H.  Tichonius  quidam  qiii  coiitra  Donalislas  invi- 
clissiino  sciipsit,  cum  fuerit  doiiatista ,  et  lllic  inve-. 
■itur  absurdissimi  cordis ,  ubi  eos  non  omni  ex  partc 
relinquere  voluil,  fedt  librum  quem  llegularum  vo- 
cavit  (ri),  quia  in  eo  quasdam  sepiem  rcguhs  cxsecu- 
tiis  est » quibus  quasi  clavibus  divinanim  Scriptura- 
niin  apcrirentur  occulta.  Quarum  primam  ponit,  Do 
Domino  et  ejus  corpore ;  secundam ,  De  Doiniui  cor- 
pore  bipartito;  tcrtiam ,  De  promissis  et  Lege ;  quar- 
uiin ,  De  specie  et  gcnere ;  qiiiiitam ,  De  temporibus ; 
sexkiin ,  De  recapiiulatioiie ;  septimam ,  De  diabolo  el 
cjus  cor|>orc.  Quae  quidcm  conbideralai ,  sicut  ab  illo 
aperimitiir,  non  parum  adjuvanl  ad  perictraiida  quae 
lccla  sunt  divinoruin  eloqujoruiii :  nec  tamcn  omnia 
qu;e  ita  M^ipta  sunt  ul  iion  Tacile  intelligantur,  pos- 
suut  liis  regulis  invoniri ,  scd  aliis  modis  pluribus , 
quos  hoc  nuiuero  septenaiio  usque  adeo  non  est  iste 
complexus,  ut  idem  ipse  miilta  cxponalobsciira,  in  qui- 
bus  liarum  rcgularum  adhibei  nullam ,  quoiiiam  nec 
opus  est.  Ncque  eiiim  aliquid  illic  lale  ver^atur  aut 
quxritur,  sicut  in  Apocaly|)Si  Joannis  qiiabril ,  quem- 
admodum  intelligendi  sint  angeli  Ecciesiarum  septem, 
quibus  scribere  jubetur,  el  raliociiiatur  multipliciler, 
cl  ad  boc  perveuit  ut  ipsos  angelos  iiiteHigamiis  ^c- 
desias  (Apoc,  i ,  W).  Li  qua  cupiosissiina  disputatione 
iiihil  istarum  est  rcgularum,  et  utique  res  iliic  obscu- 
ris&ima  quasritur ;  quod  excmpli  gralia  satis  dictuin 
sit :  nam  colligere  oinnia ,  uiuiis  longuni  et  niniis 
opcrosum  est,  quoi  ila  obscura  sunt  in  Scripluris 
caiiouicis,  ut  nibil  istarum  septem  ibirequirendum  sit. 

{n)  Exstat  in  Bibliothcca  ratrum,  tom.  15,  cdit.  Colon.  an. 
1021 ;  cl  i»  Lugdun.  an.  1(577,  tom.  G. 


43.  Istc  aulcin  cum  lias  vciut  rcgulas  commciid.i 
ret,  tantum  eis  tribuit,  quasi  omnia  quiv  in  Logc,  i4 
est,  in  divinis  Libris  obscure  posita  invenerimus  •  his 
bene  coguilis  atque  adhibitis  iirtclligere  valeamus.  Ita 
qnippe  exorsus  est  eumdem  libnim  iit  diceret :  He- 
cessmwn  duaa  ante  omma,  quw  miln  videnhtr.  tibeltum 
Regularum  tcribere^  et  secretorum  Lcgit  vetuti  elave$  et 
tuminariafabricare.  Sunt  enimquadam  regulm  myttice, 
qwBuniverswLegiireeewuobtinenty  et  veriiatis  Utcsau-' 
ros  atiquibut  invltibites  vitibitet  (aciunt,  Quarum  ti  ralio 
regutarum  tine  invidiOf  ut  eommunieamut^  accepta  fue- 
rit;  ctauta  quceque  pate/ient,  et  obteura  dnucidubuniur ; 
ut  quit  prophetio!  immentam  tHvam  perambutant,  liit  re* 
gnt.t  quodammodo  lucit  tramitibut  deduclut  ab  errore  de- 
fendatur,  llicsi  dixissct,  Sunt  cnim  quxdam  rcgula! 
mysticap,  qiiae  nonnullos  liCgis  reccssus  obiinent ,  aut 
certe,qu}c  Legis  magnos  recessus  obtinent ;  non  autciii 
qiiod  ait ,  univertee  Legit  recettut  :  iiciiue  dixissct , 
Ctausa  quasque  patefient^  sed ,  clausa  inulta  patefient ; 
verum  dixisset ,  nec  tam  elaborato  atque  uiili  Ofieri 
suo  plusquam  res  ipsa  postiilat  dando,  in  speni  falsam . 
lectorcm  cjus  cognitoremquo  niisissoi.  Qiiod  ideo  di- 
cendum  puiavi ,  ut  liber  ipse  et  legatur  a  sludio* 
sis,  quui  plurimum  adjuvat  ad  Scripturas  iutclli- 
gciidas,  et  non  de  illo  sperctur  tantum  quanlum  non 
liabet.  Caute  sane  legendus  est ,  iion  solum  proptcr 
qiixdam  in  quibus  ul  homo  erravit ;  sed  maxime  pro- 
ptcr  illa  qiia:  sicut  donatista  hxreticus  loquiiur.  Quid 
auteni  doccaiit  vcl  admoneant  istx  scptem  regula; , 
breviter  osiendam. 

GAPUT  XXXI.  —  Hegutaprima  Tichonii. 

44.  Prima  de  Domino  et  ejus  corporo  est;  iii  qua 
scicnies  aiiquando  capitis  et  corporis,  id  est,  Christi 
ct  Ecclcsix  unam  personam  nobis  hitimari  (ncque 
eniiii  frustra  dictum  est  Hdelibus,  Ergo  Abrakw  temen 
ettit  [Gatat.  ni,  29],  cum  sil  unuin  scmeii  AbralKC, 
quod  est  Ciiristus),  non  lisesiiemus  quaiido  a  ca|^i& 
ad  corpus,  vel  a  corpore  iraiisitur  ad  caput,  ct  tanien 
noii  receditur  ab  mia  eademque  perstma.  Una  cniin 
pcrsoua  loqiiitur  diceiis,  ticut  tponto  impottdl  mild 
mitram^  et  ticut  tpontam  ornavit  me  ornamento  {  Itai. 
LXi,  iO);  ct  laincn  quid  horuin  duorum  capiti,  qtiid 
corpori,  id  est,  quid  Christo,  quid  Ecclesix  conveniat, 
utique  iiitclligendiim  est. 

CAPUT  XXXJI.  —  Rcguta  tecunda  TichonH. 
Secunda  esl  de  Domini  corpore  bipartilo,  quodqni* 
dem  non  ita  debuit  appellari ;  noii  cnim  revera  Domini 
corpus  esi,  quod  cum  iilo  non  erii  in  xtcrnum  :  sed^ 
dicenduro  ruil,  De  Dommi  corpore  vero  atqae  periiiixto, 
aut,  vero  atqiie  simulato,  vcl  quid  aliud ;  qiiia  nou 
solum  hi  xtcrnum,  verum  etiam  nunc  liypocriun  non 
cuin  illo  esse  dicendi  sunt,  quamvis  in  cjifs  esse  vi- 
deantur  Ecclesia.  Uiide  poterat  ista  regula  et  sic  af^ 
pellari,  nt  dicereturde  pemiixta  Ecclesia.  Quu!  regul^ 
lectorem  vigilantcm  reqtiirit,  quando  Scriptura  cuti^ 
ad  alios  jam  ioquatur,  tanquam  ad  eos  ipsos  ad  qtios 
loquebatur»  vidctur  loqui ;  vel  dc  ipsis,  ciiin  dc  alii^ 
jam  loquatur ;  lanquam  unum  sit  utrorumque  corfnis, 
proptcr  lemporalcm  commixtioncm  ct  cummufrionein 


n  DE  DOCTIUN.V  CriRISTI 

ftAcmmcnlonim.  Ad  1k>c  poriincl  \n  Ca:ilici8  cnnlicn. 
rum,  Fuica  ium  tt  ipeciota  ut  tabemaatla  Ccdar,  icl 
pellci  Salotnonii  (Cant.  i.  5).  Non  enim  ail,  Fuscafui 
«t  tabernaciila  Ccdar,  el  spcciosa  sum  ni  pelles  Salo- 
monis ;  scd  iiirumqne  sc  esse  dixil,  propier  lcmpora- 
lero  unilalem  inlra  una  relia  piscium  bonorum  cl  ma- 
lorum  (IfalfA.  xni,  48).  Tabemacub  enim  Ccdarad 
Ismaelem  perlinenl,  qni  non  erii  li.rres  cum  lilio  li- 
bersc  (Gen.  xxi,  10;  Galat.  iv,  50).  Ilaqiic  cum  del)ona 
parto  Dcusdical,  Ducam  ccecotin  tiam  quam  non  nove- 
niiil,  et  iemilai  qnai  non  novenmt  calcabunl ;  et  faciam 
Uiii  tencbrai  in  luccm^  et  prata  in  directum  :  hcec  veiba 
facitim,  et  non  deretinquam  coi  :  mox  dc  alia  parte, 
t\ux  malc  permix  a  esl,  dicil,  !pn  autem  conversi  sunt 
rfrro(/Mf.xui,  10,17),  qn:imvis  alii  jam  signincenlur 
liis  verbis.  Scd  quoni:im  nuac  in  nno  snnl,  lanqnam 
de  ipsis  loquUur  dc  qiiibns  loqnebalur  :  non  lamen 
sempcr  in  uno  crnnl.  I^)se  csl  quippe  ille  servns 
eomniemoralnsin  Lvjngclio,ciijiisdoininiiscnm  venc- 
rit,  dividcl  eum,  ct  p.)rtcin  eius  cum  hypocrilis  ponel 
{Matth.  XXIV,  51) 

CAPUT  XXXHL  —  Regnla  tertla  Ttchonii.   Liber  de 
Spiritu  et  Uttera. 

46.  Tertia  regula  est  de  Proinissis  el  Lege,  qux 
alio  modo  dici  potesl  de  spirilu  el  liltera,  sicul  nos 
enm  appellavimns,  cnm  dc  hac  re  librum  scriberc- 
mus(a).  Polcst  eliam  sic  dici,  de  gralia  ct  mandato. 
Hxc  autcm  magis  mihi  videlur  magna  qnxslioqnam 
rcgiila,  qux  solvcndis  quaeslionibus  adliibcnda  csi. 
Ila^ccstquam  non  iiitclligcnle<i  Pclagiani,  vcl  condi- 
dcrunt  suam  haercsim,  vcl  auxerunt.  Laboravii  in  ea 
dissolvciida  '  Ticho:iius  bciic,  scd  non  plciie.  Di^ipu- 
tans  enim  de  lidc  el  operibns,  (^pera  nobis  dixil  a  Dco 
dari  mcrito  fidci ;  ipsam  vero  fidem  sic  cssc  a  nobis, 
iit  I  ohis  non  sil  a  Dco.  Nec  atlcndil  Apostoliiin  diccii- 
tem,  Pax  fratribui  el  charitai  cum  fide  a  Deo  Patre  et 
DominoJeiu  ChriHo  (Ephei.  vi,  25).  Scd  non  erat  cx- 
pcMus  hanc  bxresim ,  quae  noslro  lcmpoi  e  rxona, 
multum  nos,  ul  gratiam  Dci  quse  per  Dominuin  no< 
stram  Jesum  Chrisinm  est,  advorsus  cam  dcrciidcrc- 
miis,  excrcuii ;  cl  secundum  id  quod  ait  Apostolus, 
Oportct  hcereiCi  eac^  ut  probati  manifeiti  fianl  in  vobii 
( I  Cor.  XI,  19 ),  miillo  vigilantiorcs  diligenliorcsqiie 
rcddidil,  iil  adverteremus  in  Scripturis  sanclis,  quod 
islum  Tichonium  minus  altcntnm,  nunusi|ac  sinc  ho- 
sle  soliicilum  Tugil,  eliam  ipsam  scilicet  fidciii  doniiin 
illius  essc  qui  ejus  mensumm  unirjiique  partitur  (Rom. 
XII,  5).  Ex  qua  senlcnlia  quibusdam  dictuin  csi,  Vo- 
bii  douatum  est  pro  Chriito^  non  iotuin  ut  in  eum  cre- 
datiiy  verum  etiam  ut  pro  eo  patianum  (  Phitipp.  i,  29). 
IJifde  qnis  dubitct  uiruinque  esse  Dci  doniim,  qui  fi- 
dditcr  atque  intclligenier  audil  utrumque  donaium  ? 
Plura  sunt  el  alia  le^rnDonia  (|uibus  id  os'eiiditar  : 
•ed  hoc  nunc  non  agiinus ;  alibi  autem  aiqiic  alibi  sae- 
pissime  isla  egimiis. 

CAPUT  XXXIV.  —  Regula  quarta  Tichonn. 

47.  Quarla  Ticboiiii  regula  cstdc  spccic  cl  gcncrc. 
*  >t8s.  novcm,  diucrcnda. 
(a)  libcr  de  S|4ritu  ei  I Jttcra.    ' 


\NA,  S.  AUCtSTINI  84 

Sic  enim  eam  vocat,  volcns  intelligi  specjeni  pailcia, 
gcnus  aulcm  totum,  cujus  ca  pars  est  qiiara  nuncaptC 
specicm,  siciil  unaqiiayiue  civitas  pars  est  uliqae  nw- 
Tcrsitalis  gcnliuin  :  hanc  ille  vocat  speciem;  gcnns 
antem  omucs  gcnlt^s.  Nequc  hic  ca  disccmcndi  *  siib- 
tilitas  adhibenda  est ,  qii.-c  a  dialectlcis  traditur  qni, 
intcr  prlcm  ct  spccicm  quid  inlersit  aculissime  dis- 
pntafii.  Radein  ratio  est,  si  non  dc  unaquaf|ue  civf- 
Lite,  scd  de  uiiaqiiaqne  provincia  vcl  gente  vel  regno 
ta>  ali(|uid  in  divinis  roperialur  cloquiis.  Non  solum 
enim,  verbi  gratia,  de  Jcriisalem,  vcl  de  aliqua  gen- 
tiuiii  civiiale,  sive  Tyro,  sivcBabylonia,  sivealia  qua<- 
libcl  dicitur  aliquid  inScriplurissniictis,  qiiod  modum 
ejiis  cxcedat,  el  convcniat  potius  oinnibus  gentibns  : 
vernm  eliam  dc  Judxa,  dc  iEgypto,  de  Assyria,  ct 
quacumqiie  alia  geiiie,  in  qua  sunl  plurimx  civiiate<$» 
non  tamen  totns  orbis,  sed  pars  ejus  esl,  diciliir  quod 
Irnnscat  cjus  modum,  el  coiigru:il  |>otius  ni;iverso, 
cujiis  ha!C  pars  est;  vel  sicut  istc  appcllal,  generi, 
ciijns  htxc  spccics  est.  Undeel  in  notiliam  viilgi  vcrha 
ista  vencrunt,  ut  eliani  idlolx  inlclliganl  quid  ^pccia^ 
liter»  quid  gcncralitcr  in  qnocunH|uc  prxccplo  impe« 
riali  sit  conslilntum.  Fil  hoc  etiam  de  hoiniiiibus ;  sicut 
ea  qiix  de  Salomonc  dicuntnr,  exccdunt  c|iis  modum, 
et  potins  ad  Chrislum  vcl  Ecclesiam,  ciijus  illc  pars 
est,  relata  clarescunt. 

m 

48.  Ncc  spccics  scmpcr  cxcedilur;  sxpe  enim  Uilia 
dicnntur  qux  vcl  ci  qnoque,  vcl  ei  fortassc  lantuni- 
modo  apcrlissimc  congruant :  sed  cum  a  S|.ecic  irans- 
\i\vr  ad  gcnns,  quasi  adhuc  dc  specic  loqucnlc  Scri- 
piura,  ibi  vigilare  dcbel  lccloriaintentio,  ne  quxral 
in  spccie  quod  in  gcncre  polest  melius  ei  certius  ia* 
vcnire.  I^^acile  quippe  est  illnd  quod  ail  propheta 
Ezechicl,  Domui  hrael  habitavit  in  terra ,  et  pollue' 
runt  illam  in  via  iua,  et  in  idobi  iuii ,  et  peccalii 
iuii;  iccundum  immunditiam  memtruata  facla  eu 
vitt  eorum  ante  faciem  meam.  El  effudi.iram  meam 
inper  eoi,  et  diipeni  illoiinter  nationei^  et  ventilavi 
eoi  in  regionci;  iccundum  viai  eorum  et  iecundum 
peccata  eorum  jndicavi  eoi  (Ezech.  xxxvi,  17-19) :  fa- 
cile  csl,' inquam,  hoc  intclligerc  de  illa  doino  l^rael, 
deqna  dicil  Aposlolus,  Videte  hrad  iecundumearncm 
(I  Cor,  X,  18);  quia  lixc omnia  carnalis  populiis Isiael 
eirccil,  ct  passus  est.  Alia  cliain  qiiae  sequunlur,  ci- 
dein  inielliguntur  populo  convenire  :  sed  cnm  ccnpe- 
rit  diccrc,  Et  ianctificabo  nomen  meum  ianctum  illud 
magnum^  quod  pottutum  est  inter  naliona,  quod  pot- 
tuiilii  in  medio  earum ;  et  icienl  genlci  quia  ego  ium 
Dominui ;  jam  inlciilns  dcbet  csse,  qui  legit,  qiiem- 
adinodum  S|>ecies  exc4>datnr,  et  adjungaiurgenus.  S«- 
quiturenini  et  dicil  :£;i  dum  sanciificabor  tn  vobts  anle 
oculoi  cortfiN,  et  accipiam  vos  de  gentibui,  et  congregabo 
voi  ex  omnibui  terrii^  et  inducam  voi  interram  vatram; 
et  oipergam  toi  aqua  munda^  et  mundabimini  ab  onud^ 
bui  iimutacrii  veHrii,  et  mundabo  voi  :  «I  dabo  vobii 
cor  novum,  et  Spirilum  novum  dabo  in  voi;  et  auferam 
cor  lapideum  de  carne  vestra,  et  dnbo  vobii  cor  carneum^ 
et  Spirilum  meum  dubo  in  voi  :  ct  faciam  ut  in  /uiltliif 

«  >:s3.  uQdecim,  dis^*rendi. 


85  LIBER  TERTIUS 

ffvti  ambuleil»,  cljtuticla  mea  iUitodiati*,  ct  (aciatit :  et 
habitabilis  in  terra,  quam  dedi  patribus  veslrii;  et 
eriiis  ntihi  in  popnlum,  et  ego  ero  vobis  in  Deum ;  el  mun- 
dabo  vos  ex  onmibus  immunditiis  vestris  (  Ezecli,  xxxvi, 
23-2D).  Il()€  ile  Novo  Testamcnlo  essc  propbeialum, 
ail  (|u<»il  perUnel  non  solum  ur.a  gens  illa  in  reliquiis 
sui<,  ne  quibus  alibi  scriptum  est,  Sifueril  numerus 
fUio^tmi  Israel  sicut  arena  maris,  reUquice  talvce  fient 
(  /Mf .  X,  32 ),  vcrum  etiam  cabtcrae  genles,  qux  pro<- 
niiftsx  sunt  patribus  eorum,  qul  eliam  noslri  sunt ; 
non  anibigit  qiiisquis  inluetur  ct  lavacrum  regenera- 
lioiiis  bic  cssc  promis^tim,  quod  nunc  viilcmus  omni- 
Ihis  gcniibiis  rcdditum  :  cl  illud  quod  ail  Aposlolus, 
CBin  Novi  Tcsluinonti  graiiam  commciidarel,  ut  in 
ronpiraiioiic  Vclcris  ciiiincret,  Epiiloln  nostra  vos 
fslis,  scripla  non  atramento^  sed  Spiritu  Dei  vivi;  non 
intabulis  lapideif,  sed  in  tabuliscordiscarn(Uibus(l\Cor, 
in,  2,  5),  liiiiccsse  rcspicit  et  pcrspicit  diiclum  ubi  isto 
propbcla  diclt,  El  dabo  vobis  cor  uovum,  et  Spirilum 
novum  dabo  in  vos ;  et  auferam  cor  lapidewn  de  carne 
vestra,  et  dabo  vobis  cor  cameum.  Cor  (|iiippc  caniciiin, 
nndc  nit  Aposiolus,  tabnlii  cordis  carwUibus,  n  corde 
lapideo  vuluit  vila  senlientc  disccriii,  ct  piT  viuuii  scn* 
licntem  Mgiiificavil  iNtclligcnlcin  Sic  fii  Uracl  spiri* 
tualis,  non  uiiiiis  gentis,  sed  omiiium  qusc  promissx 
Eiinl  patribus  in  corum  scminc,  quod  cst  Cbristiis. 

49.  Hic  ergo  Ismd  spirituidis  nb  illo  Israele  carnali, 
qiii  esl  unius  goniis ,  novilate  grati;o ,  noii  nobilitale 
pafri:o,  et  mcntc  non  geiile  distiiiguilur  :  sed  altiludo 
propbelica  diini.de  illo  vel  ad  illuin  loquitur,  latcnter 
Iransit  ad  buiic ;  et  cuin  jam  de  isto  vcl  ad  istum  lo- 
qnatiir,  adhucde  illo  vel  ad  illum  loqui  \idt'lur;  non 
intellcclum  Scripturarum  nobis  quasi  boslilitcr  invi- 
ffons  ,  scd  cxcrcens  mediciiialitcr  noslrum.  Unde  et 
itliid  quod  ait ,  Et  inducam  vos  in  terram  vesiram ;  ct 
finnlo  posl,  taiiquain  idipsum  rcpctons,  Kt  habita- 
bilis ,  inqiiit ,  in  terra  quam  dedi  patribus  vestris ; 
mn  carnaliter  siout  carnalis  Israci»  sed  spiriluali- 
tor  sicut  spiritualis  dcbcmus  accipcrc.  Ecclcsia  quippc 
(iuc  macula  et  ruga  {Ephes,  v,  27)  ex  cmnibus 
genlibus  congregata,  atpie  io  aaernum  regnattira  cum 
Cliristo,  ipsa  est  lcrra  bcatorum,  tiMia  vivciitium 
{Psal.  ixvi,  45);  ipsa  inteliigciida  cst  patribus d.ta, 
quando  ois  ccrta  et  incomiiiutabili  Dci  voliiiilate  pio- 
niissa  est :  qiioniam  ipsa  iTomissionis  vel  prcdcsti- 
natio  is  fiimitatc  jam  dala  cst,  qu.x  d;inda  suo  teiii- 
porc  a  f  atribus  crodila  cst ;  sicut  dc  ipsa  gralia  qiix 
sanctis  datur,  soriltciis  ad  Tiinoihcum  Apostolus  ait, 
Pion  secundum  opera  nostra ,  scd  sccundum  suum  pro- 
ffositum  et  graliam,  quce  data  est  nobis  in  Chrislo  Jesu 
ante  sarula  wierna^  manifeslatn  aui  m  nunc  pcr  adven- 
tum  Salvatoris  nostri  (II  Tim.  i,  9, 10).  Dalam  dixit 
grati.nm,  quando  neccraiitadbiici|uibusdarctur;  qiio- 
n:am  in  «lispositionc  ac  pr.cdostiuatioiic  Dei  jam  fa- 
ctum  erat  quod  suo  teniporc  ruturum  crat,  quod  ipse 
dicit  niani  estatuni.  Qaamvis  bxc  possint  iutclligi  ct 
de  torra  futuri  s:ocuIi,  quando  crit  coelum  novum  ct 
terra  nova  {Apoc.  xxi,  4),  in  quxiiijusti  liabilare  non 
|t<acniiit.  Kt  ideo  recle  diciiur  piis  quod  ipsa  sit  terra 


corum,  qu:c  iilla  cx  partc  Don  erit  iinpiorum ;  qiiia  et 
ipsa  siuiilitcr  daia  csi,  quando  danda  firmaia  est. 
CAPUT  XXXV.  —  Regnla  quinta  Tichonii. 

50.  Quiiitam  Ticlionitis  rcgtilam  ponit,  quam  De 
tcmporibus  appellat;  qua  rcgula  plcrumque  invenirt 
vel  conjici  possit  latens  in  Scripturis  sanclis  quanlitas. 
tcniponim.  Duobus  autcm  modis  vigorc  dicit  banc  re- 
gulam ;  aut  tropo  synccdocbe,  aut  logiliniis  nuineris. 
Tropiis  synecdocbe ,  niit  a  parte  totiiin ,  aut  a  toto 
partem  facit  iiitclligi :  sicut  unu>  cvangcli>ta  post  dios 
oclo  factuni  dicit,  quodalius  post  dics  scx,  qiiandoin 
montcdiscipulistnoliim  tribus  praisoiilibus  racios  Do- 
inini  ftilsit  ut  sol,  ct  vcstinicntacjussiout  iiix  (Luc.ix, 
28;i/a(l/i.  xvii,  I,2;i7ffrc.  ix,  1,2).Utruiiiqueciiimve- 
ruin  csscnoii  posscl,  qiiod  dc  ntimcro  dierum  diclum 
est,  nisi  illequi  dixit,  poi>t  dics  octo,  intclligntur  partem 
novissimam  dici  ex  qiioid  Cliristus  pncdixil  futurnm,. 
ct  pnrtem  priinam  diei  qiio  id  cstcndit  implctum,  pro 
totis  dicbus  diiobiis  atiiue  iutogris  posuissc ;  is  vero 
qui  dixit,  posl  dies  sex,  inicgros  omncs  et  totos,  sed 
solos  mcdj<ft  comj  iitasse.  Iloc  modo  loculionis,  qiio 
significatur  a  parletotum,  etiam  il!a  de  rosurrectiOMe 
Ctirisli  solvitur  qtiscstio.  Parsenim  novissimn  dieiquo 
passus  est,nisi  pro  toto  die  .nccipiatur,  id  est,adjiin- 
ctn  ctiam  noclc  pnctcrita  ;  ct  nox  in  ciijus  parte  ulti- 
nia  rcsurrexit,  nisi  totus  dics  acci|intur,  adjuncto 
sriliocl  die  illuccscente  dominico ,  non  possuiit  esse 
tros  dies  et  trcs  aoctes,.  quibus  sc  in  cordc  terrx  pne- . 
dixil  futnrum  {Malth.  xii,  iO). 

51.  Lcgilimos  aufem  numcros  dicit,  qiios  emincn- 
tius  divina  Scriptura  commendat,  sicut  soptenarium, 
vel  denariiim  ,  vcl  diiodon.ii  tuiii ,  et  quicumque  alii 
stint,  qiios  legendo  studiosi  rfbciitcr  ngiioscunt.  Ple- 
rumquecnim  btijiismodi  numcri  pro  iinivorso  tcmpore 
pontiiittir  :  sicul,  Septies  in  die  luudnbole  (Psal.  cxviir, 
164),  nibil  est  aliud  qtiam,  Semper  lausejusinoremeo 
{Psal.  xxxiii,  2).  Tantumdcm  v:ilcnt  et  cuin  roulti- 
plicantur,  sive  pcr  dcnarium,  siciit  scptuaginla  et  se- 
ptingenti ;  uude  possiint  ct  scplungiuta  anni  Jeremiae 
(Jcrcm.  XXV,  II)  pro  uiiivcrso  temporc  spiritualiter 
accipi,  qiio  est  apud  alienos  Ecc!esia  :  sive  per  seipsos, 
sictit  dccom  per  dcccm  ,  cciitinn  sunt ;  ct  duodecim 
per  duodecim,  cciitum  quadrnginta  quituor;  quonu- 
incro  signiricnliir  uiiiversitas  sanctorum  in  Apocalypsi 
{Apoc.  VII,  4).  Undc  apparet  non  solas  tcmporum  quae- 
slioncs  istis  nuincris  essc  solvendas,  scd  latius  patere 
significalioncs  eorum,  et  in  multa  proscrpcre.  Neque 
enim  numertis  istc  in  Apocalypsiadteiupora  pcrtinet» 
scd  ad  bomines. 

CAPUT  XXXVl.  —  Regula  scxla  Tichonii. 

52.  Scxtam  rcgulam  Ticbonius  Rconpiiulutioncm 
vocat,  in  oLscuritate  Scripturarum  satis  vigilantcr 
inventnm.  Sic  enim  dicuntur  quxdam  qiiasi  scquantur 
in  ordine^temporis,  vol  ferum  continuatione  nnrreii- 
tur,  cum  ad  priora  qux  praetermissa  fiieraiit,  laienter 
narratio  revocctur :  quod  iiisi  ex  bac  rcgula  iuteHiga- 
tur,  erraiur.  Sicut  iii  Gencsi,  Et  plantavit^  inquit, 
Dominus  Dcus  paradisum  in  Eden  ad  orientcm^  et  posuit 
ibi  hominem  qnem  formavit ;  et  produxit  Dcus  ndUuc  d^ 


DE  D(K:rKlN.\  CliniSTIA^U»  S.  AUGljSTINl 


tt 


ima  omiie  lignum  $peciotum ,  et  bonum  in  etcam ;  ila 
fidetur  diclum  lanquam  id  factum  sit  po>icaqttam  fa- 
CCvm  posuil  Deu8  liomiqem  iii  paradiso  :  ctini  brcviier 
vtroque  commemorato ,  id  est,  quod  plaoiax  it  hcns 
paradlsum,  et  posuit  ibi  liomiiicm  qiiem  formaTli,  re- 
rapitulaiido  rcdcat  et  dicat  quod  prxlcriniscTat,  quo- 
modo  sctlicet  paradisus  riieril  planlatus,  quia  produsit 
Detts  adliiic  dc  lcrra  omiic  lignum  siicciosufn  ct  bo- 
nuip  in  escam.  Denique  secutus  adjmuit :  Et  ligiium 
vitm  in  medio  paradisi,  el  lignum  scientiai  boui  ei  nuiii. 
Dcinde  flumcn,  quo  paradisus  irrigaretur,  divisum  in 
qvatnor  principia  fluTionim  quatuor,  cxpIicatUF;  quod 
totum  pcrtinel  ad  iiisiitutionem  paradisi.  Quod  iibi 
termiiiavit,  repctivit  illtid  quitd  jam  dixcral,  et  rcyera 
lioc  sequcbalur,  alquc  ait :  Et  sumptit  Dominus  Deus 
hominem  quem  finxit ,  et  potuit  eum  in  paradiso  (Gen, 
II,  8,  9),  ctc  Postisia  cnim  fjcta  ibi  esl  positus  lio- 
nio,  sicul  niinc  ordo  ipsc  demonstral  :  non  post  h  )mi- 
nem  ibi  positum  farUi  sunt  isla ,  siciit  pritis  dictitm 
ptilnri  |»otest,  nisi  recapitulatio  illic  vigihntcr  intclli- 
galur,  qua  reditur  ad  ea  qua:  fueraiil  pr.ctcrmissa. 

55.  Iiemque  in  eodcm  libro^,  cum  commcmoraren- 
tur  gencraliunes  filiorum  Noc ,  dictum  est  :  //t  filH 
Vham  in  tribubus  sms^  secundum  linguus  suat  in  regio- 
nibus  suis  ^  et  in  gentibus  suis,  Eiiiimeralis  qiioquc  fi- 
liis  Scm  dicilur :  Hi  filH  Sem  in  tribubus  suis,  se- 
e^ndum  linguas  suas  tn  regionibus  suis  et  in  gentibus 
ftctf .  Et  anocctitur  de  omntbus  :  Uae  tribus  filiorum 
Noe^  secundum  gencrationes  eorum  et  sccundum  gentcs 
€0Tum.  Ab  his  dispersa  sunt  insulcs  gentium  supcr  ter- 
ram  post  (Uluvlum.  Et  erat  omnis  terra  labium  unum^  et 
9'ax  una  omnibus  {Id.  x,  iO,  51,  52,  el  xi,  i).  Iluc 
it:ique  quod  adjunctum  est,  Et  erat  omms  terra  lubium 
mmiii,  et  tox  una  ommbus,  id  est,  una-lingua  omnium, 
iia  dictum  videtur  tauqnam  eo  jam  temporc,  qiio  di- 
spersi  fueranl  super  tcrram  etiam  secundum  insulas 
geiitium»  iiiia  fuerii  omnibus  lingua  communis;  quod 
procul  dubio  repugnat  superioribus  verbis,  ubi  dictum 
esl,  iii  tribubus  suis  secundum  iinguas  suas.  Neqiie 
cniiii  dicereniur  babuisse  jam  linguas  suas  singul.nc 
tribus,  quac  geiiies  singulas  fecerant,  qiiaitdo  crat 
oronibiis  una  communis.  Ac  per  lioc  recapitulando 
a^iiiiictum  cst,  Et  erat  omnis  terra  labium  unum^  et  vox 
UHfi  omnibuSt  laienter  narratione  redcunte,  ut  dicere- 
lur  qiiomodo  factuin  sit^  ul  ex  una  oranium  lingua 
fuerint  divisi  ptr  multas :  rt  continuo  de  illa  turris 
oidificationc  Qnrratnr .  ubi  bxc  eis  judicio  divino  iii- 
gesla  est  pcena  superbiae ;  post  quod  rucium  dispcrsi 
sunt  super  tcrram  sccundum  linguas  suas. 

54.  Fit  isia  rccnpiiulatio  ctiam  obscurius  :  sicut  in 
Evangelio  Dominus  dicit ,  Die  quo  e:dit  Loth  a  Sodo- 
niii,  pkfl  ignem  de  ccelOf  et  perdidit  omnes :  secundum 
hex  erit  dies  Filii  hominis^  quo  revelabitur,  lUa  hora^ 
qui  erit  in  tecto ,  et  vasa  ejus  in  domo^  non  descendat 
lollere  illa ;  et  qni  in  agro ,  simililer  non  revertatur  re- 
tro :  mcnuncrit  uxoris  Loth  (Luc,  xvii ,  29-52 ;  Gen. 
XIX,  26).  Niimqiiid  cum  Dominus  fucrit  revelatus, 

*  Msa.  quatunr,  vi  generaUombm.  caeteri  codices,  in  rc- 
qim!ft(s ;  juxta  Tcrsibnem  L%V|  cn  tais  chorais. 


tiiiic  sunt  ista  servanda ,  iie  quisquc  rclro  rcs|;iciai, 
idc8l,vilam  prxteritam  cui  rcnuntiavit,  iiiqniral;  el 
non  potius  islo  tcmporc,  ui  cum  Dominus  fuerit  revc- 
latus,  reiributionem  pro  eis  qux  qiiisque  senavit  vM 
roDti^mpsit,  inveniat?  £t  tamen  quia  dictuin  est»  /n 
Ula  hora^  tuac  putanlur  ista  servaiida,  cum  fiierit  Do- 
niinus  revclaius ,  nisi  ad  iiilelligeiidam  rcc  pitulatio- 
nem ,  scnsus  legenlis  invigilct,  ailjiivunic  alia  Scri- 
pliira  qu;c  ipsorum  Apostoliiruin  adbiic  tcin[K>re  cla- 
Uiavit,  Fi7ii,  notiuimahora  est  (I  Joan.  ii,  18).  Tem- 
pus  cigo  ipsum  quo  Evangelium  prxdicitur,  quousque 
Domiiiiis  revcletur ,  liora  est  in  qua  oportet  ista  ser- 
vari ;  quia  c^  Ii^sa  rcvelatio  Domini  ad  caiiidem  ho- 
rain  pcrtinet,  qii»  die  judicii  termiii;ibilur  (Kom.  u 
5»e/  xiu,  11). 

GArUT  XXX VII.  —  Regulaseptima  Tichomi. 

55.  Stptima  Ticbonii  regula est,  cademque poslre- 
ma,  De  diabolo  et  ejus  corpore.  Est  enim  ct  ipse  ca- 
put  impiorum ,  qui  sunt  ejus  quodammodo  corpiis, 
ituri  cum  illo  in  supplicium  ignis  a*terni  (Matth,  xxy, 
41) :  sicut  Cliristtis  capul  est  Ecclesias,  quod  cstcor- 
piis  ejus ,  futunim  cum  illo  in  regiio  ct  gloria  scmpi- 
tema  (Ephes,  i,  22).Sicut  ergo  in  priiiia  regula,  quam 
Yocat  de  Domino  et  ejus  corpore ,  vigilandum  est  ot 
inielligatur,  cuin  de  una  eademque  pcrsona  Scriptura 
loquiiur,  quid  conveniat  capiti,  quid  corpori;  sic  et 
in  ista  novissima,  aliquando  iu  diabolum  dicilur  quod 
non  iii  ipso,  sed  potius  iii  ejiis  corporc  possit  agnosci, 
quod  habet  uon  solum  in  eis  qui  manifcstissime  foris 
sunt ,  sed  iii  eis  etiam  qui  cum  ad  ipsum  pertineant, 
timen  ad  tempus  miscentur  Ecclesisc,  doiiec  unus- 
quisqiic  de  hac  vila  exeat,  vel  a  frumcnto  palca  vcn- 
tilabro  ultimo  sc|»arciur  (Luc.  iii,  17).  Quod  cnim 
scriptum  est  apud  i>aiam ,  Quomodo  cecidtl  de  coth 
Lucifer  n(ane  oriens  (Isai.  xiv,  12) ,  et  caetcra,  quac 
sub  figura  regis  Dubyloiiix  de  cadcm  pcrsoiia,  vel  ad 
eamdem  personani  dicUi  sunt  in  ipsa  contextionc  ser- 
monis,  de  diabtdo  utique  iutelliguntur ;  et  tamen  qiiod 
ibi  dictuiii  est,  Conlritus  est  in  tcrra,  qui  mittit  ad  omnes 
,gentcs,  non  lotum  ipsicapiti  coii^ruit.  Nam  etsi  niiitit 
ad  omnes  gentesdiabolus  angclossuus,  tamen  in  tcrra 
corpus  ejus,  noii  ipse,  conterilur ;  nisi  quia  ipse  e^l  in 
corpore  suo,  quoil  contritum  fit  ut  pulvis,  quem  pro- 
jicit  venius  a  facie  terrac  (Psal.  i,  4). 

50.  ilst  autcm  omnes  rcgute ,  cxcepti  una ,  qux 
voc;itur  Do  promissis  et  Lcge,  aliud  ex  alio  faciiint  in- 
lclfigi,  quod  cst  propriiim  Irupicnc  locutioiiis,  qiisB  la- 
tius  patet  quam  ut  possit ,  ut  milii  vidctur,  ab  ati<|uo 
univcrsn  comprebendi.  Nam  ubicumquc  %clut  aliiid 
dicitur  ut  aliud  iiitelligalur,  elsi  nomen  ipsius  tropi  in 
loqueiidi  artc  non  invenilur,  tropica  locuClo  est.  Quse 
cum  fit  ubi  fi(Ti  solct,  sinc  Iab<ire  scquitur  inteilectus : 
cum  vero  ubi  iion  solet ,  laboi-aiur  ut  intelligatur,  ab 
aliis  magis,  ab  aliis  mintis,  sicul  magis  minusve  dona 
Dci  sunt  iii  ingeniis  hoininum,  vel  adjuloria  triliuun- 
tur.  Proinde  sicut  in  verbis  propriis,  de  quibus  supe- 
rius  dispulavimus ,  ubi  rcs  ut  dicuiitur  intelligenda 
suiit;  sic  in  traiislaiis  qu:i!  f.:ciunl  tropicas  locutionea» 
ubi  aliud  ex  alio  iutclligcnduni  cst ,  dc  qiiibus  huo 


LIBEK  QUARTUS 
eifiuiBluin  visum  est,  s.iiis  cgimus;  non  soluni 
mctuli  snnl  stiKllnsi  vcncrabilinm  LiKcraruin,  ut 
cripturis  sanrlis  gcncra  locutionnm  sciant,  ct 
MMloapud  casaliqnid  dici  soleat,  ▼igilantcr  ad- 
Dl,  mcmoritorquc  rclincant ;  Tcnim  ctiam,  quod 
raccip«ium  ct  maxiinc  nccessarium ,  orcnt  ut  in- 
int.  In  cis  qul;)pc  Licieris,  quarum  studiosi  suni, 


90 

lognnt  qnoniam  Dominut  dat  wptenliam ,  ei  a  faci^ 
ejuiuientia  et  tntellecius.  (Prov.  ii,  6) ;  a  quoct  ijisum 
stndium,  si  pietalc  pncditum  rsl,  acceperunt.  Sed 
htic  saiis  ctiain  dc  signis,  qunntum  ad  vcrba  pcr- 
llnel  dicta  sint.  Restit  ut  dc  proferendis  eis  qn» 
sentimus,  scqucnti  volumiiic,  quac  Dominus  donavcril, 
disscramus. 


LIBER  QUARTVS. 


iBimoGTmiiandos  proiouit,  cx  corum  scriiais elocutioois exeiniria^inTario dicendi'^*nerc  sS^j^SiriiSti^lSi 
HMQ  hortaUiF,  ut  m  rrunis  oraUoui  del  o.  eram ;  ei  quod  verLls  docet  alios,  id  onmiuo  vito  et  morU^uTp^iei. 

IT  PRIMUM.  —  Rhctoricte  prwcepta  tradere  «on      bonorum  sludio  coiiipara:ur, 


etl  livjns  instiiuii. 

Iliie  opiis  nostrum  qund  inscrlbllur  dc  Doctrina 
liatin,  in  duo  qu:vdain  ruerain  iiriina  Uisti*ibutione 
118.  Nain  poit  proflcniium ,  quo  rcspondi  eis  qui 
imiit  rcprehcnsuri :  Duce  suni  res^  inquam,  qui^ 
Iftlirr  oittHti  IracUttio  Scripturnrum;  modus  inve^ 

qu0  intelligenda  sunlf  et  modus  proferendi  qum 
HA  stuil.  De  inveniendo  priusy  de  proferendo 

lUtseremus.  Quia  crgo  dc  invcnicndo  miilta  jam 
HS,  ct  Iria  dc  liac  una  parlc  volunilna  absolvi- 

Doniino  adjuvantc,  de  profercndo  pauca  dice- 
ut,  si  Hcri  potu<Til,  iino  libro  cnncia  cianda- 
totunique  boc  opns  quatuor  volnininibus  tcrnii- 

Primo  ilaque  cxspcclalioncm  Icgcntium,  qul 
ne puiaiit rhciorica  daturuin  essc  priiccpla qux 
olis  sxcularibus  ct  didici  ct  docui,  ista  prnclocu- 
colubeo,  aique  ut  a  mc  non  cxspccttniur,  ad- 
I :  nou  quod  n.bil  habcanl  ulilitaljs ;  scd  quod , 
I  habcnt,  scorsum  disccnduni  est ,  si  cui  for- 
bonMiro  eiiam  hicc  vacai  disccre,  non  au- 
me  vcl  in  hoc  opcre ,  vcl  in  aliqno  alio  requi- 

T  11.  —  Rhelorica  facullate  christianum  docio- 
rem  uli  convenlt. 

lam  cum  per  artem  rbeioricam  ct  vera  suadcan- 
fiilsa,  quis  audeal  diccre,  adversus  mendacium 
BBSQribus  suis  incrmcm  debere  consislere  vcri- 
,  ui  videlicet  ilii  qui  res  Talsas  persuadcrc  co- 
%  Doverint  auditorem  vel  benevolum ,  vel  in- 
1,  Tcl  docilem  prooemio  facere ;  isti  autein  non 
^l?  Uli  falsa  brcviter,  apertc,  vcrisiroiraer;  ct 
ra  iic  narrent,  ut  audire  txdeat,  inlelligcrc  non 
f  credere  posiremo  non  libcat?  illi  fallacibus  ar- 
i(is  Tcritatem  oppugnent ,  asscrant  f:ilsitatcm ; 
c  vera  defendere,  nec  falsa  valcant  rcfulare?  illi 
•  audienlium  in  errorem  moventes  iiniiellen- 
I  dlceudo  terreant,  comristent,  exbilarent,  cx- 
itarardeDtcr;  isti  pro  veritale,  lenti  frigidique 
mt?  Quis  ita  desipiat,  ut  hoc  sapiat?  Cum  crgo 
■ledio  posita  Cacuiuis  cloquii ,  qoae  ad  persua- 
seii  iN-ava  ku  recia  valet  plurimum ;  cur  non 


ut  niilitct  vcritati ,  si 
eam  inali  ad  oblincndas  pervcrsas  vanasque  CiUbas  \n 
usus  iniquitatis  ct  erroris  usurpaiit? 
CAPUT  III.  —  Rhetoricce  prwcepta  qua  wtate,  quavs 
ratione  disci  potsunt. 
4.  Sed  quxcumque  sunt  de  hac  re  obscmtioncs  at- 
qiic  prx*ccpla,  quibus  cuni  accedit  in  vcrbis  pluriuiis 
oriianicntisque  vcrboruin  exerciuiioris  linguae  solcr- 
tissiina  coiisuetudo,  fit  illa  qux  (acundia  vcl  cloqiicmia 
noniinatur;  cxtra  istas  litleras  nostras,  scposiU)  ad 
boc  congrno  tcmporis  S|:alio,  apia  ct  convenicoti 
nuite  disccnda  suiit  cis  qui  lioc  celcriter  posstuit. 
Nain  ct  ipsos  Koninn»:  principcs  cloqucntLi:  noii  pi- 
guil  d  ccre  quod  banc  ^rteiu  iiisi  quis  cito  possit , 
nun(|uam  omnino  possit  perdisccre  [cicero,  de  Ora- 
torc),  Quod  ulrum  verum  sit,  qiiid  opns  est  quxrcre? 
Non  cnim,  ctiam  si  possini  bxc  a  lardioribiis  taiidem 
aliqunndo  perdisci,  nos  ea  tanti  pendimus,  ut  cis  di- 
sccndis  jam  niaturas  vel  etiam  graves  bomiiium  a^tatcs 
velimus  impendi.  Satis  est  ut  adolcsceniulorum  ibta 
sit  cura ;  nec  ipsorum  omnium  quos  uiilitaii  ecclc- 
siasticx  cupimus  erudiri ,  sed  eoruni  quos  noiidum 
magis  urgens ,  et  buic  rci  sine  dubio  prxponeuda  ne- 
ccssitis  occupavit.  Quoniam  si  acutum  et  fervcns  adsii 
ingenium,  facilius  adbxret  eloquentia  legentibus  ci 
audicntibns  eloquentes,  quam  cloquentix  prxcepia 
sectantibus.  Ncc  desuni  ecclesiasiicx  littenc ,  eiiam 
prsDier  cauonem  in  aucloritatis  arce  salubriter  collo- 
catnm ,  qnas  legendo  bomo  capax,  eisi  id  non  agat, 
sed  tantumniodo  rcbus  quae  ibi  dicuntur  intentus  sii, 
ctiam  cloquio  quo  dicuntur,  dum  in  bis  versatur,  im« 
buitur;  acccdenie  vel  maxime  exercilaiione  sive  scri- 
beiidi ,  sivc  dictandi ,  postremo  etiam  dicendi ,  qua 
sccunduni  piclniis  iic  fldei  rcgiilSm  sentit.  Si  autcni 
tale  de^it  ingciiiiiin ,  nec  iila  rbeiorica  prxcepta  ca- 
piuntur;  ncc,  si  inagno  labore  inculcata  quaiituLacuui^r 
que  ex  piirte  capiantur,  aliqnid  prosunt.  Quandoqui- 
dem  etiani  ipsi  qui  ea  didiccrunt,  ct  copiose  ornaleque 
dicunt,  non  omncs  ot  secundum  ipsa  dicant ,  possunt 
ca  cogllare  cum  dicunt,  si  non  de  his  dispuuini :  imo 
vero  vix  ullos  eorum  csse  exislimo,  qui  ulrunique 
possint,  et  dicere  beue,  et  ad  boc  facicndum  pncccpta 
illn  dicendi  cogiurc  cum  dicuiit.  Cavcndum  est  eniiii 
ne  fugiant  ex  animo  qox  dicenda  suni,  dum  attcndiluf 


01  DE  DOCTHfNV  CimiSTI 

ul  arte  dicnnlur.  El  Umcn  in  scrnionibiis  alquc  dit  lio- 
nibiis  cloqiicnlinm,  iroitlcla  repcriuiiiur  praxrpia  elo- 
qii;Mili.r,  dc  quibiis  illi  ul  cloqucrenUir,  vel  cum  clo- 
qi:eriMUur,  non  cogiuivcrunt ,  sivc  illa  diilicissciil , 
Fivc  nc  alligissciil  quidcm.  Iinplcnl  quippe  illa ,  quia 
elcqucnics  suiit;  noii  adhibcnl.  iitsiul  cloqiicnles. 

f».  Qiinpropler,  cum  cx  iuraiililms  Inqiienlcs  nm 
riaiii ,  nisi  loculioiies  d.sccndo  loqiicmium  ;  ciir  elo- 
qiicn!cs  HtTi  iioii  pussiiit,  nulia  eliNpicudi  arte  iradiln, 
sed  eloculioncs  (>ioqiiciiiiiim  logciido  ct  aiidiendo,  ct 
qiinnlum  nssequi  conceditiir,  imiiantlo^Quid,  quod  iia 
neri  ipsis  quoqui;  experimur  exemplis?  Naiii  siiie  pra:- 
replis  rlictoricis  novimus  pliirimos  cloipieiitiores  plu- 
rimis  qui  illa  didiceruiil ;  sinc  leclis  vcro  ct  aiiditis 
oloqucnlium  dispiitatioiiibus  vcl  dirtioiiibus,  nemi- 
ncm.  N:im  neque  ipsa  arle  grnmiuaiica ,  qua  dibcilur 
loculionis  iiilcgritns,  indijercnl  pueri,  si  cis  iiitcr  lio- 
niiiics ,  qui  iniegrc  loqiicrcntiir,  crer>ccre  darcUir  et 
vivcrc.  Ncscieiilesqiiippc  ulln  nomiiin  vitionim,  quid- 
(;uid  viliDSuni  ciijiisqiinm  orc  loqiicntis  audireiit,  snna 
sua  coiisMctndinc  rcprciicndcreiit  et  cavercnt;  sic- 
nl  rusiicos  uriani  rcprelicnduul ,  ctiam  qui  rutcrns 
nesciiiiit. 

r.APUT  IV.  —  Offumn  docloris  chrhllam, 

G.  Di-bct  igitur  divinarum  Scripiiiranim  lr.ict:itor  cl 
(toctor,  defonsor  rcctx  fidei  ac  deiicllntor  erroris ,  cl 
iNina  docere ,  ct  mala  dedotvrc ;  atqiic  in  lit>c  opcrc 
^cnnonls  concilinre  advcrsos  ',  remissos  eri^crc, 
nescieiilibus  quid  ngntur,  quid  cxspcctare  dcl>e:inl  iii- 
tiinare.  Ubi  autem  boncvolos ,  iiitcntos,  docilcs  aiil 
invcuerit,  aut  ipsc  rcccrit,  c.Tiera  pcrngonda  siini,  sic- 
nt  postulat  causa.  Si  doccudi  siint  ciui  audiunt ,  nar- 
raiione  racicndum  cst,  si  tniucn  indigcai ,  iit  res  de 
qua  agitur  innoiescnt.  Ui  aulcm  qii?e  dubii  siiiit  ccita 
fiant,  documcntis  adiiibilis  raliociuandum  cst.  Si  vcro 
qui  audiunt  movcndi  suiit  |)Oiius  quam  dorcudi,  ut  in 
co  qtiod  jam  sciuut,  agendo  iion  torpcani,  ct  rcbus 
asscnsum,  quas  veras  cssc  fatentur,  accoinmodent , 
majoribus  dicendi  viribus  opus  csi.  Ibi  obsccrationes 
el  incrcpationes,  coucitationcs  ct  coerciiioiies,  ctqua:- 
cumqiie  nliu  valcnl  nd  conimovcndos  anlmos,  sunt 
Ncccssari). 

7.  Ct  lurcquidcm  cunctn  qiiic  dixi,  oiiincs  f  rcbo< 
niincs  in  iis  qu:e  cloquendo  aguiit  *,  faccrc  non  quic- 
scuiit : 
<^.\rUT  Y.  —  Inlcrest  mnyis  ut  sapicntcr  dwat  chri^ 

siianut  orator^  quam  ul  ctoqucnter.  Uude  consequi  id 

vaUat. 

•Sed  cum  r.lii  fac^injit  obtiisc,  dcforniit:T,  frigido; 
Alii  acuie,  r.riinic,  vcbcmcutcr;  illuni  :id  lioc  opus 
uiidc  agimiis,  j  iiii  0|  orlct  acccdeie,  qiii  potcst  dispu- 
tarc  vcl  diccre  snpiciiier,  elinmsi  non  polest  eloqucn- 
tor,  i:t  prosil  audieiitibiis,  ctiaiiisi  iiiinus  qunm  prod- 
esset,  sj  el  clo<|uenter  posset  diaMc.  Qui  vcro  aiHuil 
insipicnti  clotpicutia,  lanto  magis  cavendiis  cst,  quanto 
niagis  ab  eo  in  iis  qiix  audirc  inutile  cst ,  deiectatur 
aiidiior,  ct  cum  quoniam  discrtc  diccrc  audil ,  etiam 

I  nad.  Ani.  Er.  et  S(^|tcmM9s.,  athTsas. 
*  iMo  39.SS.,  qm  loqnendo  argnunt. 


.VNA,  S.  AUCUSTIN!  91 

vcre  d'-C(T(i  cxisiiiiint.  IIicc  aiitcm  scntcnlia  ncc  illos 
fugit,  qiii  arlein  ihcloricim  docendam  pularuiit :  fassl 
suiil  ciiini  sapientiam  siiie  cluquciilia  |»arum  prodcsse 
civiUitibus  * ;  cluqiieiiliam  V4To  sine  snpicntia  niiniuiQ 
obcssc  plerumqiic,  prodcssc  nunquam  {Cicero,  tib.  i 
de  Jntenliouc),  Sl  cigo  lioc  ilii  qiii  pr.TC(»pia  eloqiicn« 
lia;  iradidcriiiil,  in  eisdciii  libris  iii  (|uibus  id  cgeriint, 
V(  rilalc  instigaiile  conrii  siini  connieri;  vcram,  boc 
csi,  supcriinui  qii;c  n  Patre  liiininum  dcsccndit,  sa- 
picnliam  ncscicnlcs ;  ([iiaiiio  mngis  nos  non  nliud  sen- 
lirc  debcmu-; ,  qiii  bujus  sapienti;c  filii  ct  minislri  sa- 
mus?  SapiiMitcr  auieiii  dicit  bomo  lanto  roagis  vd 
tniuus,  qiianto  iii  Scripliiris  snnctis  magis  miniiSTe 
profccii.  Noii  dico  iii  eis  ntulliim  lcgcndis  inemoriac- 
que  mnndandis,  scd  boiic  inlolligcndis,  cl  diligcntcr 
caruui  soiisibiis  indngniidis.  Su:itcnim  qiii  cas  legunl, 
et  ncglipiml;  b^gunt  ut  lcnoaut,  ncgligunl  nc  inlelli- 
gniit.  Quibns  loiige  siiic  diibio  prircrciidi  siiiit  qui 
Vi  rba  eariiin  niinus  lonciil ,  ct  cor  eaiiim  sui  cordis 
oculis  vldciii.  Si»d  iitrisquc  illc  mclior,  qui  cl  cmB 
voiet  eas  dicit,  el  sicut  oporlet  intclligit. 

8.  Iluic  crgo  qui  sapicnlcr  debet  diccre,  etiam  quod 
non  potcst  eloqiicntcr,  vcrba  Scripturariim  lenero 
mnxiine  ncccssarium  cst.  Quanto  cnim  sc  paupcrin- 
rcm  ccrnit  in  suis,  tanlo  cum  0|K)rlcl  in  istis  esse  dt^ 
tiorcin ;  nt  qiiod  dixcrit  suis  vcrbis ,  probct  ex  iliis ; 
et  qiii  propriis  veibis  minor  enit,  niagnonim  ^  tcsti 
ir.iMiio  qnodnmmodo  croscal.  Probando  eiiim  delcclat» 
qiii  miiius  potcsi  delcct  »rc  dicciido.  Porro  qui  non 
soliiin  sapicnlcr,  vcruiii  cliaiii  olo:|iicnior  viilt  dicere, 
quoiiiam  p:ofcclo  [ilus  p:odcril,  si  iiti-ii)ir|uc  )  o:ucril; 
ad  logciidos  vcl  atidiciidos  ol  cxcrcitnlio:ie  iitiit.indo8 
cloqucntcs  cum  milto  libcntins,  quam  nia^istris  artis 
rbctoricp.  vacare  pnccipio :  si  tnio.cii  ii  t\m  b^ntur 
ct  niidiunlur,  niMi  soluin  cloquciitcr,  sod  etinin  sa- 
picntcr  dixissc  vcl  dicorc  vcraci  pnrdicntione  laudan- 
lur.  Qui  cnim  cloqucnler  dicunt,  siiavittr;  (jui  8,1- 
picntcr,  snliibriter  audiuiitiir.  Pr  picr  qii(»d  iio:i  ait 
Scriptura,  Multiliido  cloqucntinm ;  scd,  Mnlinndo  sa^ 
puntium  suuitascst  orbis  lerrarum  (Snp.  vi,  20).  Sicut 
autem  su'|ve  suuicnda  suiil  ct  aiiiara  salubria ,  iia 
scinper  vilaiida  est  pcrniciosa  dulcedo.  Scd  snlului 
suavitalc,  vcl  siiavi  salubritatc  quid  n:clius?  Qunulo 
enim  magis  illic  ^ippciitur  suavims,  taulo  facilius  sa- 
Itibritas  prodi  st.  S:int  crgo  ccclcsinslici  viri  qiii  diviua 
cloquia  iioii  soliim  snpioiilor,  scd  oloquenter  etiniu 
tractavcrunt :  quibus  Icgcudis  mngis  iion  snfTicil  tcin- 
piis,  quam  dccssc  ipsi  st,iidotitibtis  ct  vacantibiis 
possunl* 

CAPUT  VI.  Sapientia  juncta  c^m  eloqucntia  in  sacris 
auctorib^. 

9.  Hicaliquis  for.sitin  qiixrit  utrum  auctores  nostri, 
^uorum  scripta  divinilus  iiispiraia  canonem  nobis  sa- 
lubcrrima  auctoriiatc  fcccrunt ,  sapientes  tantum- 
roodo,  an  cloqucntcs  cliara  nuncupaiidi  sint.  Quae 
quidem  quacsti()  ;ipud  mcipsum ,  ci  apud  eos  qui  nic- 
cum  qitod  dico  scntiunt,   faiillimc  solvilur.  Naiiv 

'  Ijov.,  cicibus.  Alii  edili  ot  ^^^.s.,  ciiilatibus. 
*  MS5.  du9  e  ^alir.,,  myorum. 


LIBKR  QUARTUS. 


94 


lOt  inteliigo,  nnn  suluin  niliil  eis  sapicniius ,  f  o- 
•liaiii  nihil  cloqueiilius  niiiii  vidcri  polcsl.  El 
» dioere ,  omncs  qui  recic  inlcUigunt  quod  ilii 
ntur,  simul  intcUigere  non  cos  alitcr  loqui  de- 
h  Sicut  cst  enim  qtincdam  cloqucntia  qux  magis 
iB  jiivcnilem  dccct ,  esl  quae  scnilem ;  nec  jnra 
ia  est  cloquenlia,  si  pcrsonx  non  congruat  do- 
ia  :  ita  est  quxdam ,  quic  viros  summa  nuclori* 
ignissimos  plaueque  divinos  decet.  liac  illi  loctiii 
nec  ipsos  decct  nlia,  nec  alios  ipsa  :  ipsis  enim 
uit ;  alios  autem,  quauto  videlur  humilior,  tanto 
Bon  ventosiuae,  scd  s<»Iiditate  transccndit.  Ubi 
lon  cos  intelligo ,  minus  quidem  mihi  npparet 
\  «ioquentiis  sod  eam  tamen  non  dubito  csse  ta- 
qualis  e  t  ubi  inlelligo.  Ipsa  quoque  obscurilas 
niui  saiubriumquc  dictorum  tali  cloqucntia^ 
lula  fiieral,  in  qtia  proficere  noslcr  inlcileclus , 
niuro  invciuiono,   vcrum  cti.im  cxcrcilatione 

Posscm  quidem,  si  vacaref,  omncs  virtuics  et 
eota  eloqucnli;e,  de  quibus  iiiflantur  isli  qui  lii:- 
suam  Dostrorum  auclorum  lingtne,  non  mnguU 
9  aed  tHmore  pra^ponunt,  ostondcre  iii  istonim 
asacris,  quosnobiscrudiendts,cl  ab  bocsnciilo 
ia  iieatiim  sxcnium  transrcrendig,  providci.tia 
providit.  Sed  non  ipsa  mc  pltis  qiiam  dici  poiest 
eioqiientia  deiccunt ,  qux  sunt  his  viris  ciini 
ibiis  Gentilium  pocllsvc  cotnmtinia  :  illud  m.ngis 
ir  et  suipco,  quod  i>ta  nostiM  c  lorpiciitin  iia 
it  pcr  altcram  quamdain  cIiMiiicniiain  sunm ,  tit 
esset  eis,  nec  einiiicrct  iii  cis  :  quia  cain  ncc 
mH  ab  iilis,  ncc  oslenlari  crportcbat^;  quoriim 
n  ftcret,  si  vitaretur ;  altorum  pulari  posscl,  si 
ifiioscerctur.  Et  iii  quibus  forle  iocis  agnosci- 
kietiSy  tales  res  dicunlur,  ul  verba  quibus  di- 
«  BOn  a  diceiite  adhibiLi,  scd  ipsis  rebus  velut 
iobjuucta  videantnr  ;  quasi  sapicnlinm  de  do- 
l,idcsi,  pcx^tore  sapicnlis  procedcrc  inteiligas, 
|iiain  inscparabilem  famulam  etiam  non  voca- 
i|ai  eloqneniiam. 

r  \ii. —  I^ulchre  docet,  adduclii  exempiit,  in 
»  LUurli  'me$te  germanam  eloquentiam,  qua  so- 
lite  adharet  vchit  inseparabilis  comcs.  Kxemplu 
luiur  cx.Epistotit  Puuli,  et  ex  Amot  propheta. 
npium  alivd  sanm  eloquentice  cx  Amot  6,  i« 
Qiiis  cnini  non  vidcal  quid  volti  ril  diccre,  et 
lapicnter  dixerit  Apostoiu^  :  Gtoriamur  in  tri* 
nibus^  uicntes  qma  tribulittio  palienliani  opera» 
iieutia  autcm  prohationem,  probuiio  vero  tpem, 
Hlem  non  confundit :  quia  clmritat  Dei  diffuta 
^ordibut  tmtrit  pcr  Spiritum  tanctum,  qni  datut 
iM  (Rom.  V,  3-5)  ?  Hic  si  quis,  tit  ila  dixerim, 
leperiuis,  artis  eloqucnti.-c  prxceptax\posto!um 
B  fuissc  contemlal,  nonne  a  Chrislianis  doctis 
iqne  ridebitur?  Ct  lamcn  agnoscitur  hic  figiira, 
(fMc|  gncce,  latinc  vcro  a  quibusdam  esl  appei- 
adat^o,  quoaiam  scalain  diccre  nDlucrunl,  cum 
rci  scnsa  connccltinlur  altcrnm  cx  alu^ro;  iicut 
fr  triiNilulioiic  pali^ntiam,  cx  paticntia  proba- 


tionem.ex  probationespem  conncxam  Tidemus.  Agno- 
sritur  ct alitid  decus,  qiioniam  post  aliqui  pronuntia- 
lionis  voce  singula  finita,  qo;c  nostri  membra  cl  ccpsa, 
Gra^ci  aulcm  xfi>a  et  x^/A.tt«Ta  vocaiit,  sequilur  ambi* 
tus  sive  circuitus,  quem  -Kt^loZoit  illi  appellaiil,  cujus 
mcmbra  suspendunlur  voce  dicenlis,  doncc  ultitno  ^- 
niatur.  Nnm  corum  qu;c  prxccdunt  cin-uitum,  incin- 
briim  illud  cst  primum,  quoniam  tribulatio  patientiam 
o;)(7ra/»r;  sccundum,  patientia  autem  probationem;  ter- 
tiuin,  probatio  vero  tpem.  Deinde  subjungitur  ipse  cir- 
cuitus,  qtii  tribiis  peragttnr  membris,  quorum  primum 
csr,  tpetautem  non  confundit;  sccuiidum,qfirta  ctoVai 
J)ei  di/futa  ett  in  cordibut  nottrit ;  tcrtiom,  per  Spiri' 
tum  taiutum  qui  datnt  ttt  nobit.  At  lixc  atque  hujus- 
cemodi  in  elocntionis  arte  traduntur.  Sirul  ergo  Apo- 
sioluin  pncccpia  eIo(iuenti;c  secutum  fuissc  non  dici- 
inus^  ita  quod  cjus  sapicnliam  secula  sit  eloquontia, 
noti  ncgamus. 

12.  Scribciis  ad  Corinlhios,  iii  secunda  Epislol.i 
rcdargnit  qtinsdam,  qiti  erniit  ex  JuJ:cis  pseudoapo- 
stoli,  eiqnc  detrahebant :  ct  qttoniam  scipstim  prxdi- 
carccompeil:tur,hanc$ibi  velul  insipienliam  tribucns, 
qnam  sapicntcr  dicit,  quamque  cloqiientcr  ?  sed  co- 
mcs  sapientiap,  dux  eloqueiitix ;  illain  seqtietis,  iSLim 
pi\Tcedens  ct  scqiicntcm  non  respuens.  Iterwn  dieo^ 
inqiiif,  ne  quit  me  exittimet  insipicntem  esse;  alioqum 
velut  in»pieniem'tnscipite  mf,  ut  et  ego  modicum  quid 
glorier.  Quod  loquor,  non  loquor  secundum  Dcum ,  sed 
quati  in  stuttitia^  in  hac  substantia  glorias.  Qitoniam 
quidem  mutti  gloriantur  secundum  carnem^  et  ego  glo^ 
riabor,  Libenter  enim  sustinetis  insipientes^  cum  silis 
ipsi  sapienUs.  Toteratis  enim  si  qttis  vot  in  tervitutem 
redigit,  ti  quit  dcvorat^  tiquis  aecipit,  ti  qnit^extoltitur^ 
ti  quitinfaciem  votccsdit.  Secundum  ignobititatem  dicc^ 
quati  not  infirmati  timut.  In  quoautem  quitaudet  (m 
inainentia  dieo),  audeo  et  ego.  Hebrm  tuntf  et  ego, 
hraeiHce  tunt  ?  et  egn.  Semen  Abralue  tunt  ?  et  ego.  Af f- 
niilri  Chritti  tnnt?  (intip)ent  dico)  tuperego  *.  In  labo^  . 
ribut  pturimum,  in  carreribut  abundantius,  in  plagit  itf- 
pra  modum,  in  mortibus  sa>pius.  A  Judans  quinquies, 
quadraginta  una  minus  accepi.  Ter  virgis  ccesus  sunif  se- 
met  tapidattts  sum,  ter  naufragium  feci :  nocteet  die  in 
profundomaris  fui;  initineribus  stepe,  pericutis  flumi^ 
nnm.  pericutis  latrouum,  periculis  ex  gcnere,  periculis  ex 
gentibus,  periculis  in  civitate,  periculis  in  deserto,  peri^ 
cutis  in  mari^  periculis  in  fatsis  fratribus  :  in  tabore  et 
wrumna,  in  vigiliis  soepiuSf  in  fame  et  siti,  in  jejuniit 
s(ppiut,  in  frigore  et  nuditate :  prcetcr  itla  qum  extrinie- 
citt  tunty  incursut  in  me  quolidiaiiwt,  tollicitvdo  omnium 
Ecctetiarum.  Quit  inftrmaturyCt  ego  noninfirmor?  quit 
tcandatixalury  et  eijo  non  uror  ?  Si  gloriari  oportet,  in 
iit  quas  infirmitatit  mcce  tunl,  gloriabor  (II  Cor.  xi,  16- 
50).  Qtinnta  sapiciifia  ista  sint  dicta  vigilantcs  vident. 
Qiianto  Tcro  etiam  elo«]uentise  concurrerint  fluniine, 
cl  qui  siertit  advertit. 

io.  Porroauiem  qni  novit,  agnoscitquod  ea  cxsa 

«  »iss.  dtio,  plus  ego.  At  alii  omncs  cum  edias  superego- 
fir.Tce,  huperegd .  ttbi  inlerires  vcrba  magis  rcddidil  quaai 
senteniiam. 


DE  DOCTmiNA  CHRISTUNA,  S.  AUGUSTIM 


qu£  xifi^r*  Gra*ci  vucaiit,  ei  ineiiibra,  cl  circitiliis, 
4e  iHMbuft  paulo  aitle  disfienu,  cum  docenibsinia  va- 
rkUio  iiiicrpoiierenuir,  loiain  isum  spcciem  dictio- 
ait,  el  quasi  ejus  vullum,  quo  eliam  iiulocli  dclecian- 
iur  roovcnturquo,  recerunt.Nam  unde  aBpiinus  bunc 
locum  iiiserere,  circuilus  sunt :  primus  roiiiunus,  lioc 
esl  biinembris ;  nniioscnim  quam  duo  membra  circui- 
liii  babcreuon  pos^iint,  plura  vero  possunt :  crgo  illo 
primusest,  lUrunidko^  neqmtme  eoUhnet  iHstpten- 
im  e$$e.  Se(|oitiir  alius  trimembris,  Alioqum  velut  in- 
mpentem  tnMclpite  me^  ut  el  ego  modicum  quid  glorier. 
Tertins  qui  sequiiur  membra  habet  qoatuor,  Quod  lo- 
quor^  non  loquor  $ecutuium  Deum^  ud  quad  iu  ttulti' 
tiat  in  hac  subslantia  gloriec.  Quartus  duohabcl,  Quaur 
uoquidem  muld  gloriantur  ucundum  camem^  et  cgo 
gloriabor,  EDl  quiiilu>  habei  diio,  Ubenter  ettiiu  m/tiif- 
ti$in9ipienlcs^  cumtilis  ip$i  ^apientee,  Eti:ini  sexlusbi- 
nicinbris  est,  Toleratis  enim,  »  quis  vo$  in  iervitutem 
redigit.  Sequunlur  iria  cxsa,  Si  qui$  detorat,  $i  quis 
ocnptr,  u  qm$  extollilur.  Deindo  tria  membra,  Si  qm$ 
in  faciem  vo$  cecdity  $eeundum  ignobilitatem  dico^  qua$i 
no$  infirnuai  $imu$.  Additur  triincmbris  circuitus,  In 
quo  ttutem  quis  audel{ininsipientia  dico)^  audco  et  ego. 
Uinc  jam  singulis  quibusiiiic  ca^sis  uitcrrogando  |K>si- 
tis,  singula  itidcui  crsa  rcs|)Oiisiofic  reilihintur,  tria 
Iribus,  llebra:i  $unt  f  el  ego.  hraelita  $unt  ?  et  ego.  S#- 
mcn  Abraha $unt?  et  cgo.  Quarto  autcm  cxso simili  in- 
icrntgatiunc  posilo,   nou  nllcrius  c;csi,  sed  mcmbri 
opposilione  rcspoiidct,  Ministri  Christi  sunt  ?  (in$ipien$ 
dico)  $uper  ego.  Jam  cassa  qualuor  sequeiitia,  rcmota 
decentissiiue  inlcrrogalionc  funduntur,   In  laboribu$ 
plurimumf  in  carceribus  abundontius,  in  ptagis  tupra 
modum^  In  mortibus  $afpiu$.  Doindo  interpoiiitur  bre« 
vis  circuitus ,  quoiiiam  suspcnsa  pronuntiatione  dis- 
iiQguendum  csi*,  A  Judaa$  quinqmee^  ut  lioc  siiununi 
mcmbrum,  cui  conncclilur  allrrum,  quadraginta  una 
nunu$  accepi.  Inde  rcdditur  ad  cxsa,  et  ponuiitur  tria, 
Tcr  virgis  cff$u$  $um,  $cmel  lapidatu$  $um,  tcr  naufrO' 
gium  feci.  Scquitur  niembruni :  Nocte  ac  die  in  pro- 
funUo  maris  fui.  Deinde  qiiatiiordecim  ca^sa  dccentiS'- 
simo  iiiipctu  profluuiil,/iit/iitm>iiiKr|9e,  pericuUs/lu^ 
niinimi,  periculis  latronum^  periculis  ex  gencre^  pericu" 
li$exgentibu$tpericulis  in  dvitate^  periculis  in  de$erto^ 
pericuii$  in  mari^  pcricuHs  in  fal$i$  fratribus  :  in  labore 
et  (erumna,  in  vigiiiis  $apiu$,  in  fame  et  st7i,  tii  jejunii$ 
$apius^  in  frigore  et  nudilate.  Post  liu!C  iiilcrpouil  tri- 
membrcm  circuitimi,  Prwler  iila  quct  cxtriusccus  sunt, 
incursu$  in  me  quotuiianu$^  $oliicitudo  onmium  Eccie- 
mrum.  £t  buic  duo  meoibra  perconlatioiie  subjuiigit, 
Quiiinfirmatur^ct  ego  noninlirmor?  qui$  $candaii%atur^ 
et  ego  uon  uror?  Postremo  totus  idto  quasi  aiiliclaiis 
locus,  bimciiibri  circiiitu  tcrminatur,  Si  gioriari  opor- 
tet^  fn  itf  quae  infirmitati$  mem  $unt  gioriabor.  QwhI 
vero  post  hunc  iinpctum  intcrposita  narniliuncula  quo- 
dammodo  rc<itticscil,  et  re<|uiescere  facii  auditorcm, 
q4iiddccoris»  quid  dclcctaiionis  habeai,  saiisdici  non 
ix)tcst.  Soqiiitur  cnim  diccns  :  Deu$  et  Pater  Domini 

•  MS8.  qiiaiuor,  ^ut  suipcnsa  pronuntiatmc  dlHngitai^ 


nostri  Je$u  Clirieti  $cit,  quieU  bencdictu$  in  i 
quod  non  mentior  (II  Cor.  xi,  51 ).  Ac  deiiide  4 
periilitaius  fuerit ,  et  quoroodo  evascrU,  brevissiroc 
narrat. 

14.  Longnro est  cxtcra  persequi,  vdiiialiis sancia- 
rum  Scripuirarum  locis  Ista  monsirare.Quid,  sidiaai 
figuras  loculioiiis  quae  illa  artctraduniur,  in  iis  saltem 
quae  dc  Apostolidoquio  commenM>ravi,oolendere  vo- 
luissem  ?  doiiiic  facilius  graves  homines  nie  nlmiuro, 
quam  quisqiuim  studiosortim  sibi  suflicioiilcm  pula- 
rent?  ila»  omiiia  quaiido  a  niagisiris  doceiiliir,  pro 
magno  habeniur,  niagno  emuntur  preiio,  inagiia  ja« 
ctalione  vciidutilur.  Quain  jacialioncm  eiiaiu  ogo  rc- 
dolere  vcreor,  duni  isla  sic  dissero.  Scd  male  dociis 
boniiiiibus  respoiulendum  fuit,  qui  nostros  anclores 
contemneiidos  pulaiit,  non  quia  non  habcnt,  scd  qiiia 
non  osleiitant,  qiiani  nimis  isli  diliguiit,  cloqucniiaui. 
15.  Sod  forto  quis  putii,  tanqiiain  ci(M|iic;tlcin  no- 
sirum  clcgisse  me  aposiolum  Pauluin.  Vidciur  eniro 
ubi  ait,  Etsi  imperitus  $ermone,  $ed  non  $cientia  (Ibid., 
6 ) ,  quasi  coucedcndo  oblrcctatoribus  sic  locutus , 
tioii  tanquam  id  veruniagnoscercl,  coolilendo.  Si  au- 
tcin  dixisset,  lmperitu$  quidem  sermone^  $cd  non  ecien' 
tia  *,  nulloinodo  aliud  possct  iiilcirtgi.  Scientiam  plaae 
iion  cuucuitus  esi  pronicri,  siiie  qua  csic  doctor  Geft- 
lium  noii  valcrel.  Cerle  si  quid  ejus  profcriinus  ad 
excmpliim  cloqueiitix,  cx  Ulis  Epistolis  utique  |irulo* 
riiuus,  qiuis  ctiam  i|isi  obircctaiores  ejus,  qui  seruio- 
ncm  prxseiUis  coiiteiiiptibilcm  putari  volcbaiit,grave8 
et  fortcs  essc  confcssi  sunl  (Ibid.  x,  iO).  Dicendum  ergo 
roibialiquid  esse  videoei  deeloquentia  Propbeiaruro, 
ubi  per  tropulogiam  multa  obteguntur.Qu»  quauto  ina* 
gis  translalis  verbis  videnturoperiri,  laiiU>  nuigis  cam 
fuerint  apcrla  dulcescunU  Sed  hoc  loco  tale  aliquid 
commemorare  debeo,  ubi  qu«  dida  suiit  non  cogar 
expoiiere,  sed  commeiidcm  tantum  quomodo  diola 
sint.  Et  ex  iilius  propbeia!  libro  potissimum  lioc  fa- 
ciam,  qui  se  pasiorero  vei  anneniarium  fuissedicit,  al- 
queiude  divinitus  ablatom  atque  missuin,  ut  Dei  po- 
pulo  prophclarot  (Amos  vii,  14,  15).  Non  auleffl  se- 
cuiidum  Septuagiiiia  interpretcs,  qui  ctiam  ipsi  divino 
Spiritu  intcrpretalt,  ob  huc  aliier  vidcntur  iionniilla 
dixisse,  ut  ad  spiritiialem  seiisiim  scrutandum  magis 
admoneretur  lectoris  iiiteiitio ;  unde  eti;*ni  obscuriora 
nonuulla,  quia  magis  tropica,  sunt  eoruni :  sed  sicut 
ex  liebraco  in  latinum  cloquium,  prcsbytcro  lliero- 
nymo  utriusque  lingu»  perito  interprctantc,  iranslala 
sunt. 

16.  Cuin  igilur  argiierct  inipios,  supcrbos,  luxit- 
riosos,  ct  fraternx  ideo  ncgligciilissimos  cbarilatis, 
rusiicus  vel  ex  rustico  iste  propheu  excbmavii,  di- 
ceas  :  Vo!  qui  opulenti  e$ti$  in  Sion,  et  confidiii$  in 
numte  Satuartor,  optimaie$  cmpita  popuiorum,  ingrediai- 
le$  pompatice  domum  Itraei!  Tranute  in  Ckalanne,^ 
mdete,  et  ite  inde  in  Emath  magnam,  et  deeeendiie  in 
Gdh  Palcestinorum^et  adopiima  quecque  regna  homm^ 
u  iatior  tcmiinus  eorum  temdno  vcstro  est.  Qui  sepa- 

•  SicBad.  Am.  Er.  el  Mss.  M  Lov.,  ct  non  addidissctt  $ed 
fwnscientia 


LIBER  QUARTOS. 


98 


l/ii  ik  dkm  ma/tfiii,  et  appropinquatis  soUo  imqni- 
0«!  dormitit  in  leclit  eburncis,  ct  latcivilis  in  ttra' 
ifrif :  47111  comcdMt  agnum  de  grege,  et  vitulos  de 
'  armetUi :  qui  canitit  ad  vocem  Ptaltcrii,  Sicul 
\putintmnt  tehaberevata  cantici,bibi*ntet  in  phia- 
um^  et  optimo  unguento  delibuti :  et  nihil  patie- 
f  $uper  cotitriiione  Joteph  (Amot  vi,  f  6).  Niim- 
am  islt,  qiii  Prophelas  nostros  tnnqaam  inenidi- 

elocolionis  ignnros  Teltili  docli  discrlique  coii- 
inl,  si  aliquid  eis  lale  tcI  in  tales  dicciidum 
I,  alilcr  sc  voluissenl  diccrc,  qni  Lninen  corum 
Ire  noluisseni? 

Qaidenim cstifuod  isto cloquio  nurcs sobri;c  |i1us 
srent?Priino  ipsa  invcctio,  qunsi  sopitis  sciisibiis  ut 
mnt.qiio  freiullu  ilNsncst?  Va:  qui  opulcnti  estit 
fft,  it  confiditis  in  monte  Samariie,  optimatet  capita 
vnuii,  ingrcdietitet  pompatice domum  Jsrael!  Dcfn, 
bcDenciis  Dct,  qui  cis  ampln  spnlia  rcgiii  dcdit, 
Jatingratos,  quoniam  confidchnnt  in  montcSamn- 
In  otique  idola  colebantur,  Transite^  inquit ,  in  Cha- 
f  el  videte^  et  ite  inde  in  Emath  magnmny  et  descendite 
k  Paleettinorum,  etadoptima  quxque  regnahorum^ 
Of  lernrinuteorum  tcrmino  vcttro  est.  Sitiiul  eliain 
sla  dicuntur,  locorum  norainibus  tnnquam  lumi- 

omalur  eloquium,  qnae  siiiit  Sion,  Samnrin, 
nno,  Eroath  magna,  et  Getli  Pulxstinomm.  De- 
rcrbn  qiiae  bis  adjuiiguntur  locis,  deccntissime 
lUir  :  Oimlenti  ettit ,  conpditit ,  Irantite,  ite,  dc» 

Conscqucnlcr  dcniintiatur  futura  sub  iniquo  regc 
tpinquare  c:ipiivitas,  cum  adjungitur,  Qui  tepa- 
slw  in  diem  iiu?/iim,  et  appropinqttatit  tolio  iiu- 
w.  Tnncsubjicittnturmeritaluxuri.T,  Qnidormi- 
Uclis  eburncitf  et  tatcivitit  in  ttratig  vcttrit :  qtd 
UlU  agnum  da  grege ,  et  vitulot  de  medio  armcnti, 
»  roembra  trcs  bimenibrcs  circuilus  edidcruiiC. 
imim  ait,  Qui  scpamli  estis  in  diem  malom,  qui 
•pinqiiatis  solio  iniqiii(alis,  qui  dormitis  in  lcctis 
id8«  qui  lasclTilis  iii  stratis  Tcstris,  qui  comcdi- 
D«n  dc  grege,  cl  vitiilos  dc  mcdio  armcnti;  si 
srretor,  essei  qtiidom  et  boc  pulclirum,  u(  ab 
fononiine  repciito  siiigula  sex  membra  dccurre- 
et  pronuntianlis  vocc  singulu  finircnlur  :  scd 
rios  ractiim  cst,  tit  eidcm  pronoinini  essciK  bina 
iia,  qiue  tres  sentcntias  cxplicarcnt ;  unain  ad 
rttaiis  pTJ^nuntiationcm,  Qui  teparati  ettit  in  diem 
■9  et  appropinquatit  toUo  inigtutaiit ;  altcrnm  ad 
iiefn,  Qttl  dormitit  in  lcctit  ebarneit ,  et  tascivitit 
UU  testrU;  ad  voracitnlcm  vcio  tcrliam  pcrti- 
m,  Qui  comeditit  agnum  de  grege^  et  vitulot  d$ 
mrmenti  :  ut  in  poicsrate  slt  pronuntiantis , 
1  Bingula  Uiiiat,  et  menibra  sinC  scx,  an  priinum  et 
m  et  qiirnlum  voce  suspcndat,  ct  scciindum  pri- 
[nartom  tcrtio,  sextum  quiiito  connectendo,  trcs 
iitmB  circuitus  deccntissime  faciat*;  mium  qim 
iias  imniinens,  alterom  quolectns  impnnis,  tcr- 
|00  prodiga  mensa  monstrctur. 
Deinde  luxoriosam  remordet  aurium  volupta- 
Ubi  com  dixisset,  Qui  canitit  ad  rocem  ptalterH^ 


quoniam  potest  excrccri  sapienlcr  a  snpicniibiis  nin- 
sica,  mimbilf  dccore  dicendi,  invcctionis  impctu  re- 
laxalo,  ct  non  nd  iilos,  sed  de  iiris  jam  loquens,  ut  nos 
musicam  SapFcnlis  a  miisica  luxiirinntis  distingucre 
commonerer,  nonait,  Qui  canilis  ad  vocem  psallcrii, 
ct  sicut  David  putatis  vos  liabcre  vasa  canlici :  scd 
cum  i!liid  ad  illos  dixissct,  qiiod  luxuriosi  audire  de- 
berent,  Qui  canitit  ad  vocem  ptidterii^  imperiliam  quo- 
que  eorum  aliis  qiiodammodo  indicn  vit,  adjungcns,  Sic* 
ut  David  puiaverunt  te  habcre  vata  cantici^  bibentet 
in  phialit  vinum^  et  optimo  tmguenlo  delibtai.  Tria  bxc 
mcliuspronuiiliantur,  si  suspensis  duobus  prioribiis 
membris  circuilus,  tcriio  fininntur. 
20.  Jnm  vcroquod  bis  omnibus  adjicitur,  Et  nihil 
pafiebantur  tupcr  contritione  Joteph^  sive  continua* 
tim  dlcatur  ut  unum  sit  membrum ,  sivo  (feceiitiiis 
suspendainr,  et  nihil  paliebatitur,  ot  posb  bnnc  dis- 
tinctionem  inrcniliir,  tuper  'contritione  Joteph,  atquc 
sit  binicmbris  circiiiltis ;  iniro  dccorc  non  dictum  est, 
Nihil  pailcbaniur.siipcr  contritione  fratris^sed  positus 
est  pro  rratre,  Jotcph,  iii  quicumque  Tratcr  proprio 
significaretur  ejus  nomiiie ,  cujus  cx  fratribus  famn 
pra^Iara  cst,  vcl  in  malis  qux  pendit,  vef  in  bonis 
qu»  rependit.  Iste  ccrte  tropits  ubi  Joscpb  qtiemcum- 
qiie  (ratrcm  facit  iniclligi,  ncscio  utrum  ilfa  qiiamdi- 
dicimus  et  docuimus,  artetradator.  Qitam  sit  tamen 
pulcher,  ct  quemadmodum  arficiat  legentcs  atque  in- 
felligeiites,'  non  opus  est  hiiquam  dici,  si  ipse  non 
scntit. 

21.  Et  plura  quidem,  qnar  pcrtincnt  ad  prxccpta 
cloqucntio;,  in  hoc  ipso  loco,  qucin  pro  excmplo  |m)- 
siiimus,  possuiit  rcperiri.  Sed  bonum  auditorcm,  iion 
tam  si  diligentcr  discutiatur,  insiruit,  quam  Vi  ardcn- 
ter  pronuntietur,  accendit.  Ncquc  cnim  hxc  huinaaa 
indiistria  composita,  scd  divina  menic  sunt  Tusa  et  sa- 
pieiiter  ct  cloqucnter ;  non  intcntain  eroquentiam  sa^ 
pientia,  acda  sapicntia  non  recedente  eloquentia.  Si 
cnim,  slcut  quidam  dlscrtissim)  atqiie  acutissimi  viri 
videreac  dicere  potuerunt,  ea  qu9c  velut  oratoria  arte 
discuntur,  non  observarentur  ct  notareiitur,  el  in  haiic 
doctrinam  non  redigerentur,  nisi  prios  in  oratomm 
invcnircntur  ingeiiiis ;  quid  mirum  si  et  in  isils  invc- 
iiinntor,  qiios  ille  misft  qui  facit  ingenia?  Quapro- 
p(er  ct  cloiinentcs  qiiidcm,  iion  solum  sapicnics, 
canonicos  nostn>9  auctorcs  doctorcsquc  ratcamor, 
taliel04|uentiaSqualls  pcrsoiiis  ejusmodt  congrucbat. 
CAPOT  VIII.  —  Obtcuritas  sacrorum  auctorum  licet 

etoquenSf  non  imitatrda  a  doctoribns  ehrittianis. 

22.  Sed  nos  etsi  de  litteris  eorum ,  qote  sine  difli- 
coltaie  intclliguniur  nonnuila  sumimus  clocutioiris 
cxcmpla ;  nequaquain  tamen  potnro  debemtis  fniiiati- 
dos  e^  nobis  esse  in  its  qna;  ad  cxercendas  et  elimnn* 
das  quodammodo  mentes  liegentium,  et  ad  rompenda 
fostidtsr  atqoeacocndb  stodia  disccre  Toletitium,  ce- 
bndee  *  qooqoe,  sive  ut  ad  pietatem  eonTcrtanuir , 
sive  ut  a>  mysteriis  secludantur,  animes  impioruin, 
mili  ac  salobri  ob«coriiatc  dixeront.  Sic  qoApfe  iili  lo- 

.  *  Bad.  Am«  Rr.  el  Mss.  septcm,  tati  etoquenha  nsas. 
*  Msa.  trcs,  xetandos.  bic  etiain  Rad.  Aiu.  et  Fx. 


,DE  DOCTRLNA  CIIRISTIAKA.  S»  AUGUSTrM 


99 

colisunt,  iitposicriores  qn\  cos  recte  iDtelligerenl  el 
eiponerenl,  allerani  gniiam,  disparem  qaidem,  tc- 
roniianien  subscqucntem  in  Dei  Ecclesia  reperirent. 
Nonergo  expositoreseorum  iun  loqui  debenl,  tanquam 
se  ipsi  CYponendos  simili  aucloritale  proponani ;  sod 
in  omnibiis  scrmonibus  siiis  pritniius  ac  maxiine  ui 
intcUiganlur  claborci.i,  ca  quaiiliim  possuni  pcrspi- 
cdilaic  dicendi,  ui  aut  multiim  lanlus  bil  qiii  non  in- 
teliignl,  aul  iu  reruiii  qdas  explicarc  atque  osleiiderc 
Toluinus  diflicultaie  :ic  stiblilitalc,  non  in  noslra  lo- 
cutionc  sil  causa  qiio  iniiius  Inrdiusve  qUod  dicimus 
possiiiiilelHgi. 

CAi'UT  l\.  —  Digicilia  intelUclH  apud  quo$  tt  quo* 
modo  traclanda, 

25.  Suiil  ciiiiii  qu;i*dum  ([u:cvi  siia  non  iiitelliguu- 
lur,  aui  vix  inielligunliir,  quaulolibeietquanlumiibei, 
quamvis  pLiiiissime,  diccnlis  verscniur  eloquio  ;  qux 
In  populi  audieiiliam,  vel  raro,  sialiquid  urgci,  vel 
nunquam  omnino  milicnda  suni.  In  libris  auiein,  qui 
lla  scnbiiiitur  ui  ipsi  sibi  quodammodo  ieciorem  le- 
ueaiit  cum  iiilclliguntur,  cuin  autem  non  inleHigun- 
lur  molosti  uoii  siut  iiiolenlibiis  legere,  clin  aiiquorum 
coiloculionibus  \  non  esi  hoc  oriicium  desercndum,  ul 
Tcra,  quainvis  dirficillima  ad  iiilelligendum,  quji  ipsi 
jam  pcrccpimus,  cuni  quaiiiocumquc  Inborc  dispuia- 
tionis  ad  aliomm  intelligciilium  perducamus,  si  icnet 
audilorem  vel  colloculorem  disccndi  cupidttas,  nec 
mcniis  capacitas  desii,  qu:e  quoqiio  modo  iniiinala 
possit  accipere ;  non  curaiile  illo  qui  docei,  (luauia 
doquentia  docA:al,  sctl  qiianta  evidculia. 

QAPUT  X.  —  Per§fricuitalit  in  dicendo  Hudittm. 

24.  Ciijus  cvidi-nlioe  diiigens  appeiilus  aliquando 
negligii  vcrba  cultiora  ,  ncc  curai  quid  benc  sonet, 
sed  quid  bcuc  iiidicci  aiqiie  iiilimci  quod  oslcndcrc  iii- 
lcndii.  Uiide  ait  quidatn,  cum  dc  Ldi  genere  locuiionis 
agerci,  esse  iu  ea  quamdaui  diiigciiiein  negligeiitiam 
(CtctTO,  in  Oratore).  llxc  iamcn  sicdcirahii  ornaium, 
nt  sordcs  non  conirahul.  Quamvis  in  boiiis  doctoribus 
taula  doccndi  curasii,  vcl  essedebeal,  ui  vcrlium 
quod  nisi  obscuruin  sii  vcl  ambiguum ,  luiinuin  e&^ 
non  polesi,  vulgi  aulcin  more  sic  diciiur  ui  ambiguilas 
obscurilasque  viiclur ,  noii  sic  dicaiur  ul  a  doclis,  scd 
potius  ui  ab  ind(»ctis  dici  solet.  Si  eiiiiii  noii  piguil 
diccre  inlerprelcs  noslros  ,  Non  congregnho  convenii- 
cuta  eorum  dc  sanguinibus  (Pm/.  xv  ,  4),  qiiouiam  scn- 
senini  ad  rcm  pcrtinere ,  iit  eo  loco  pluralilcr  enun- 
tlarelur  hoc  nomcn,  quod  iu  latina  lingua  inntum- 
n)odo  singulariicr  diciiur ;  ctir  pieialis  doctorcm  pi- 
geai  impcriiis  loqucnlcm ,  o^sum  poiius  qiiam  os  di- 
cere ,  nc  isla  syllaba  non  ab  eo  quod  suiii  ossa ,  sed 
ab  eo  quod  suni  ora  inielligaitir ,  ubi  Afrx*  aurei  de 
cprreptione  vocalium  vel  produciioiic  non  judicant  ? 
Quid  eniro  prodest  locuiionis  intcgriias ,  quam  non 
sequiiur  intcllcctus  audicniis ,  cum  lotiucndi  omnioo 

1  in  prius  editis ,  ciim  imeUignntur ,  molesH  non  wU  tO' 
lemilmt  legere  :  cmn  aulem  non  vUeUiguntur  ^  motesU  non 
mnt  noUnubut  teqere.  EtinaHquorum^  elc.  Hunc  locum  Blss. 
subsidio  llijcravnnas  ab  inepto  glosscmate,  et  a  prava  in- 
ierpunctionil^  qiuc  a  se  invicem  dislrahebai  partes  propo- 

siiionis  h^iits^YR  tibris  autem nonesthoc  officitmiMete' 

rendum* 


m 

nnlla  sit  causa ,  si  quod  loquimur  non  Intelligum , 
propter  quos  lU  inieHigaHi  loquimur  ?  Qui  ergo  docei, 
vitabit  omnia  verba  quae  iion  docent ;  ei  si  pro  eis  aiia 
iniogra ,  qux  iniellignnlur ,  potesl  dicerc ,  id  magii 
eligel :  si  aulem  iion  potcst ,  sivc  qoia  non  sunl,  sivo 
quia  in  prxsentia  non  occurruni,  uletur  etiam  vcrbis 
miniis  intcgris,  dum  iumen  res  ipsa  doceatur  aiqvo 
discatur  intcgre. 

25.  Ei  hoc  quidem  non  solum  in  collocutionibus , 
•ive  finni  cum  aliquo  uno ,  sivc  cum  pluiibus ;  verutu 
eiiam  niulio  magis  in  populis  qiinndo  scrmo  prumitur, 
ut  iniellignmur  inslandum  esi.  Qiiia  iii  coIlocuii«Hiibiis 
est  cuique  inierrognndi  polesias  :  ubi  nuiem  oinues 
taccni  ui  audiaiur  uiius,  ci  in  euni  inteiiia  ora  conver- 
iiint,  ibi  ul  rcquirai  quisquc  quod  non  iniellcxcrit, 
nec  moris  esi  iiec  decoris  ;  ac  per  lioc  dcbci  maximo 
laccnii  subveiiire  cura  diccniis.  Solci  aulcm  moiu  suo 
sigiiificare  uirum  iiilcllcxerii  cognosccndi  avida  nml- 
titiido  :  quod  doncc  significei ,  ycr>andum  est  qood 
agitur,  muliimoda  variclaie  dicendi ;  quod  in  poicsialc 
non  babeni ,  qui  pra*parata  ei  ad  Vcrbuin  mciiiorili'r 
rcieiita  proniinliaut.  Mux  auleni  ut  inicllecium  esse 
consiitcrii,  aut  sermo  finieudus,  aui  in  ulia  iranseuii- 
dum  csi.  Sicul  enim  gralus  csi  qui  cogiiusceudaenu- 
bilai ;  sic  onerosus  esl  qui  cogniu  incukat ,  cis  duii- 
laxai  quorum  loia  cxspcciniio  in  dissolvenda  eorum , 
qu.x  pnuduntur,  difficultnle  pcndebai.  Nam  deleciaiidi 
gralia  ciiam  noia  dicunlur ;  ubi  iion  ipsa ,  sed  roodus 
quo  dicunlur  attendilur.  Quod  si  el  ipsc  jaro  nolus  esl, 
atque  nuditoribus  plucei,  peiie  iiihil  inierest  uirum  is 
qui  dicii,  dicior  vcl  lector  sit.  Soleni  cnim  eteaqus 
commodc  scripla  sutii ,  noii  solum  ab  iis  quibos  pri- 
miius  innoiescunt ,  jucunde  legi ;  vcriim  ab  iis  eliam 
quibiis  jnm  noia  sunt ,  neque  adhuc  illa  de  meinoria 
delcvit  oblivio ,  non  sinc  jucundiuic  rciCo'! ,  vel  ub 
utrisque  libcuter  audiri.  Qux  aulem  quisque  jam  obli- 
ius  esi ,  cuiii  commonelur ,  docciur.  Sed  de  modo  de- 
lecundl  nuiic  non  ago ;  de  modo  quo  docendi  suiii  qui 
discere  desiderahl ,  loquor.  Is  auicm  esi  opliinus,  quo 
fil  ut  qui  nitdii,  veruin  audiai,  et  quod  audii  inlelli- 
gal.  Ad  quem  finem  cum  ventum  fuerii ,  iiibil  tunc 
amplius  de  ipsa  re  lanquam  diutius  doccnda  laboniu- 
dum  est,  sed  forie  de  commendaoda  ui  in  corde  figa* 
lur :  quod  si  faciciiduni  videbiiur  ,,iu  modesle facieu- 
dum  csl ,  i:c  pcrvciiialur  ad  Ludium. 

CAPUT  XI.   —  Quare  conanii  docert  dicendum  per- 
spicue^  non  lamen  imuaviler. 

26.  Prorsus  bcec  esi  in  docendo  eloqueniia ,  qua  fii 
dicendo,  iion  ui  iibcai  qiiod  horrcbai,  aui  iit  fiat  quod 
pigebnt ,  sed  ui  apparcai  quod  lalcbat.  Quod  tiuicn  si 
fiat  insuavitcr ,  ad  paucos  quidem  sludiosissimos  suus 
pervenit  fruclus,  qui  ea  qux  discenda  suiii ,  quamvis 
abjecie  iiieulieqiie  dicaniur,  scire  desideraiit.  Qiiod 
curo  adepii  fueriiii ,  ipsa  dcleclabililer  veriiaio  p:t- 

^  scuniur :  bonorumquc  ingeniorum  insiguisesl  indoles, 
in  verbis  verum  amnre ,  non  vcrbn.  Quid  ciiiiii  pro- 
dcsi  clavis  aurca ,  si  aperirc  qiiod  volumus  uoti  po- 
icsi?  Aiii  quid  (»bcsi  ligncn,  si  hoc  |K)lcst  ?  qiiatido 
nihil  quxrimus  tiisi  patcrc  quod  claiisum  esi.  Scd 


L1BF.R  QUARTUS. 


102 


iam  iiilcr  se  liobonl  nonnuITain  simililudinem  ve- 
et  alqne  discentes ,  proptcr  Fastidia  plurimoriini, 

ipfia  i»ine  quibiis  vivi  non  polest ,  alimenta  c^n- 
a  suiit. 

IT  XII.  —  Oratoris  ett  docere ,  delcclare^  flectere, 
Cicerone,  de  Oratore.  Qho  modo  hac  Iria  prwslare 
el. 

Dixit  crgoquidnm  cloqiicns,  ct  vcrum  dixit,  ita 
i  dcbcrc  cloqucnicm ,  ut  docc:it ,  iii  delcciet ,  ut 
l.  Dcindc  addidil :  Docere  nccmitaiis  e$t^  dele- 
tnnriialit,  pectcre  rictoria:  {Cicero ,  de  Oratore), 
D  trium  quod  priiiio  loco  posilum  cst ,  boc  cst 
di  ncccssiias,  in  rcbiis  esl  coiistituln  quasdici- 
reliqua  dtto ,  tn  niodo  qiio  diciirius.  Qni  crgo  di- 
im  doccrc  vutl,  qtinimliii  iion  intcliigilur,  non- 
ic  existimct  dixissc  qiiod  vull  ci  quem  vult  do- 
Quia  clsi  divit  quod  ip^c  iiitciligit,  nondum  il:i 
3  painndus  est ,  a  quo  intcllcctiis  non  est  :  si 
intcilccttis  cst,  qiiocumqiic  modo  dixcril,  dixii. 

sl  etinm  dcleclare  vult  cuiii  cui  dicit ,  aut  flo- 
,  iion  quocumqnc  modo  dixerii,  facict ;  sod  in- 

qnomodo  dic.it,  ut  f:icial.  Sicut  cst  aulcm,  ut 
or  ad  niidiciiduni ,  dclectandus  aiidilor ;  ila  fle- 
18,  ut  niovcatur  ad  ngenduni.  Et-sicut  delccla- 
li  sunvitcr  loquaris ;  ila  flcctitur ,  si  ainet  quod 
vriBf  tiuicat  qnodnrninris,  odcrit  quod  urguis, 
rommondus  amplcciulur,  quod  dolenduiii  cxag- 
d«rfcat ;  cuin  quid  la*taiiduni  pncdicas  gaudeat , 
!Otur  corum  qtios  miscrandos  aiite  oculos  di- 

constituis ,  fugiat  eos  qiios  cavendos  tcrrcndo 
iiii  ;  et  quidquid  aliud  grandi  eloqucntia  fieri 

ad  commovendos  animos  auditorum ,  non  quid 
um  sit  ut  sciant ,  sed  ut  agaiit  quod  agenduin 
im  sciunt. 

Si  auteni  adlnic  ncsciunt ,  prius  utiquc  docciidi 
|iuim  movcndi.  Et  Tortassc  rcbus  ipsis  cogniiis 
ovebuiitur ,  iit  eos  non  opus  sit  mnjoribus  clo- 
\^  viriltus  jnm  movcri.  Quod  tnnicn  cum  opus 
leiendum  cst :  tunc  uuteui  opiis  cst,  qunndo  cum 
il  quid  agendum  sil ,  noii  agunt.  Ac  per  hoc  do« 
tiecessiUitis  esi.  Possuiii  cnim  homines  ct  agerc 
1  agere  quod  sciuiil.  Quis  auicm  dixerit  cosngcrc 
equod  nesciunt?  Et  ideo  flcctcre  nccossiiatis  nrn 
|ula  noii  seiiiper  0|)us  cst ,  si  tantuin  doccnti  vcl 
delcctanli  conscniit  aiidilor.  Ideo  aulcm  viclo- 
»t  flcctcre ,  quia  fleri  potest  iit  dooeatur  ct  delc- 

,  et  non  asscntiatur.  Qiiid  auicm  illa  dtio  prod- 
,  si  desil  hoc  tcrtiuin  ?  Sed  iieipic  delcclarc  ne- 
itis  cst :  qaandoquidcin  cuin  diccndo  vcra  moii- 
nr ,  qnod  ad  oriiciuni  doceiidi  pcriinct ,  non  elo- 
igitar ,  neqiie  lioc  aitcnditur ,  ut  vel  ipsa  vcl  ip- 
lelectet  eloqaium ,  scd  per  scipsa ,  quoniam  vcra 

manircstata  deleclant.  Unde  plerumque  dclc- 
stiam  iuisa  patcfacia  atquc  convicta.  Neque  eniin 
anl ,  qiiia  fulsa  suiit ;  sed  qtiia  falsa  esse  verum 
leicctat  ct  djctio  qtia  lioc  verum  cssc  monstra- 

9IU 

PUT  Xlll.  —  Dicendo  demum  (tectendi  animi. 
Pniplrr  cos  autctn  qiiibus  fasiidientibus  nou 


plncet  vcritas ,  si  alio  qaocumque  modo ,  nisi  jo  modo 
dicaliir,  ut  plaoeat  et  scrino  dicentls,  datas  esl  in 
cloqiiciitia  non  ftarvtis  ctiain  deleclationi  locus.  Qii;e 
t:iincn  addita  noii  suflicit  dnris,  quos  nec  infellexisse, 
nec  docciitis  clociilione  deleetalos  esse  pnifiicrit.  Quid 
enim  Ii.tc  diio  coiifcrunt  liomini,  qui  cl  confitctur  ve- 
rum,  et  collaiidat  elnquiiini,  ncc  iuclinat  assensum  , 
proptcr  qiiem  soltini ,  ciim  nliquid  suadetur ,  rcbus 
qiio!  dicunlur  invigilit  diceniis  ititenlio  ?  Si  cnim  lalia 
doceiitiir  qua:  crederc  vci  iiosse  surficiat ,  nihil  est 
nliiid  cU  conseiitirc,  nisi  coiifiicri  vera  esse.  Ciiin  vcro 
id  docotor  qiiod  agciuluin  cst,  et  ideo  docelur  utuga- 
tur,  frtistra  pcrsiiadetur  vcniin  csso  quod  dicitur, 
frustra  pKicet  nioiltis  ipsc  qtio  dicitur,  si  non  il.i 
disciliir  iit  ngnliir.  0|>orlet  igitur  cltMpieiitcni  eccic- 
siasticiim,  qiiniMlo  stiadct  nliquid  qiiod  agciuluiii  esi , 
i|on  soluin  doccrc  iit  iiislrual,  et  delcctare  ut  leneai, 
vcrum  eiiam  flcclcre  ut  \iiicnL  Ipse  quippe  jain  re- 
mnnet  ad  conscnsioncm  flectendus  cloquentia*  grandi- 
tite ,  in  quo  id  non  egit  usque  ad  ejus  oonfessioiif iii 
dcmoiislraia  veriia8,adjunctaetiam  suavitatedii  tioins. 
CAPUT  XIV.  —  Diciidiiii  suaviiat  pro  ralione  argn-' 
'  menli  procuranda  esi. 

50.  Cui  suavitati  tanliim  openc  iiii|)ensum  cst  ab 
boniinibus,  ntnon  solum  non  facienda,  veruin  eiiar.i 
fugionda  nc  detestaiida  tot  et  tanta  inala  ati|ue  lur- 
pia,  qux  malis  et  lurpibus  discrtissimc  persuasa  suni, 
non  ul  eis  consonliaiur ,  scd  sola  delccuitionis  gratia, 
leciilentnr.  Avcrlat  autcin  Dcus  ab  Ecclcsia  siia  quod 
dc  synagoga  Judxorum  Jcreniias  propheta  oomnie- 
morat  diceiis  :  Pavor  et  horrenda  facla  tunt  super  ler- 
ram  :  Prophetof  prophetabant  itiiqua,  el  tacerdoles  plan- 
snm  dederunl  manibus  suis ,  ct  plebs  mea  ditexit  sic.  Kt 
quid  facieiis  in  futurum  (Jerem.  v ,  30,31)?O  elOf|ueii- 
tia  tanio  terribilior ,  qtiaiito  purior  ;  et  qunnto  stili- 
dior,  Linlo  vchementior !  O.vere  securiscoiicideiis 
pctras !  huic  enim  rci  simile  esse  verbuin  suiim,  quod 
per  snnctos  Prophetas  fecit ,  pcr  buiic  ipsum  proplie- 
tam  Dcus  ipsc  dixit  (Id.  xlvi  ,  22).  Absit  iiaquc»  absit 
a  nobis,  ut  sncerdotcs  plaudant  iniqua  diceniibus,  «t 
plebs  Dei  diligat  sic.  Absil  anobis,  iiiquam,  lanta 
demcnlia  :  nam  quid  faciemus  in  futtiruin?Etcerte  mi- 
nus  intcrigantur ,  minos  placeant,  minus  movcaut 
qunR  dicuntur ;  venimtamcn  dicanlur  ;  ct  justa  > ,  non 
iiiiqita  libciiter  audiantur  :  quod  utiqtie  non  fierel, 
nisi  suavitcr  diccrentur. 

31.  In  populo  auiem  gravi,  dequo  dictuin  cst  Deo, 
In  populo  gravi  laudabo  te  (Psal,  xxxiv,  18),  mc  illa 
suaviUs  dcleciabilis  cst,  qua  non  quidem  iniqtia  di- 
cuntur,  scd  cxigua  ct  frngiiia  bona  spumco  verborum 
amb.tu  ornantur,  quali  ncc  inagiia  atqtie  sktbilia  de- 
center  tt  graviter  ornarentur.  Est  tale  itliquid  in 
epistola  beaiissimi  Cypriani,  quod  ideo  puto  vel  acci- 
dtsso ,  vel  constilto  factum  esse ,  ut  sciretiir  a  poste- 
ris,  qiiam  linguam  doclrinae  cliristianx  saiiitas  ab  isla 
rodundnntia  revocaveril,  ctad  cloquentiam  gravioreni 
modcstioremqtic  rcstriQxerit ;  qualis  in  ojus  conse- 

^  sic  )!as.  mclioris  notae.  At  editi,  nra  tamen  ducntur  H 
jusla.    , 


t05 

qiienubas  lUlcris  secure  imauir,.rcligiosc  appoiiiur, 
Mil  dilOeiUiine  implelur.  Ail  crgo  quodain  loco  . 
p€iMmu$  kauc  iedem  :  daui  s$cmum  vicina  ucreta ; 
M  dum  enalid  pulmilum  lajisui  penduiie  nexibut  per 
emmdiuee  bajula$  repunt,  mleam  porlicum  frondea  te- 
m  feeermu  lCypr.^  EpiU.  I  ad  Donalum).  Non  di- 
CHHlur'  ista  nisi  mirabiliter  afllueniissiina  fccuiuli- 
lale  faciintlia),  icd  profusiwue  iiiniia  gravitaii  displi- 
cenl.  Qui  vero  ha*c  ainant ,  |irofcclo  cos  qui  noii  Ua 
4kmk9  sed  eistigarHis  eloquunlur,  noii  posse  ita  clo- 
qui  eiisiiuieia»  nnn  judicio  ivia  dcviure.  Uuaproplcr 
iaie  f  ir  saiicius  ei  posse  sc  osiendii  sic  dicerc,  qiiia 
diiil  alieulNf  el  nolle,  quouiam  posliuoduai  nus- 
quam. 

CAPUT  ^Y.  —  Orandue  Deu$  docUfi  eccleciaetico 
ante  concionem. 
oi.  Agil  ilaque  uobler  isle  olo(|uen8»  com  el  jnsia 
eisaiidael  bona  dicii,  neqoe  eiiim  alia  debel  dicerc; 
agil  crgo  quanlum  polesl  cum  bua  dicil,  ut  intcliigcn- 
ler,  ul  libeuter,  ui  obedieuier  aiuliatar  :  el  b:cc  se 
posse ,  si  potuerit  y  el  iu  quanlum  itoioeril ,  pictaie 
ma*i)is  oraiioiium,  qiiani  or4tortim  faculiaio  non  du- 
bilci ;  ut  orando  pro  se ,  ac  pro  iliis  qnos  cst  aliocu- 
tttrea,  sit  wator  aolequam  dictor.  Ipsa  bora  jam  ut 
dicai  aecedeiis ,  priusqii^n  e&seral  profercntfm  lin^ 
gfOiim»  ad  Deum  la?ei  ammam  sitientem  r  tit  eruclct 
quod  biberil,  vel  quod  iinpleverit  fuiidart  Cum  cnim 
4t  wiaipiaque  re,  qu«  secundum  lidem  dileelioiiciu- 
que  '  iraclanda  sunl»  muka  siiii  quoe  dicaniur»  el^ 
muki  modi  quibus  dicanlur  ab  eis  qui  haec  sciuiit ; 
^iianavit  quid  ad  prssens  lempus,  v el  nobis  dioere« 
vd  per  nos  expedial  aodivi ,  nisi  qui  eorda  orouium 
Tidelt  etquls  faeil  ui  quod  oportet^  et  quemadmo- 
domoportet,  dicatur  a  iiobis»  nisi  in  ciijus  manii  aunt 
et  nos  el  sermones  noslri  {Sap.  vii,  16)?  Ac  per  hoc, 
4lscat  quidem  omnia  qu«  docenda  sunt,  qiii  ci  nosf^ 
Tnlt  et  doccre;  faciiltatemqne  dicendi,  ul  dccet  virum 
eedeeiaalicum,  eomparel :  ad  Imram  vero  li>sius  di- 
eilonis ,  illud  pottas  bonx  menti  cogitel  convenire 
qvod  Domlnus  aii,  JSoliU  coffitare  quomodo  aut  quid 
lo^mtm* ;  dabitur  eidm  noMs  tn  iUa  hora  quid  loqua^ 
mM  :non  emm  ve$  e$ii$  qm  loquiminiy  $ed  Spiriiu$ 
Pettfii  veMri  qui  loguHur  in  voUe  {Malth^  x,  49, 20). 
81  ergo  loquitur  in  eis  Spiritns  sanetus,  qui  perse- 
qiieniibtts  traduntur  pro  Christo,  cur  nen  et  ui  eis  qui 
iradunt  disceiuibus  Cln  istum  ? 
CAPLT  XVI.  —  DocentU  prwcepta  mon  euperfiuo  doH" 
tur  ah  homine ,  tame^  doctoree  eficiai  Deut. 
33.  Quiiiquis  autem  dicit  non  esse  hominibus  pras- 
d^iendum  quid ,  vcl  quemadmodum  doecanf,  si  do- 
ciores  sanclus  officil  SpirituSy  pote&l  dicere  nec 
orandum  nobis  csse,  quia  Domintis  ait,^  Scit  paier  ve* 
Uer  qM  9obi$  neceetarimii  si/,  pnifi  quam  petati$  abeo 
{fd.  Ti ,  8) ;  aot  apostolum  Pauium  Timoibeo  et  Tito 
'non  debuisse  prxcipere  quid,  vel  qiiemadmodum 
praiciperenl  aliis.  Qtiae  tres  apostolfeas  Episuriaa 
amte  oculos  hnbere  debct,  coi  est  in  Ecclesia  doetoris 
persona  imposila.  Nonne  in  prima  ad  Timotbeum  le- 
«  Editi,  delectationemque.  liss.  poUorcs,  ditectioncmque. 


DE  DOCTRINA  CHRISTIANA^  S.  AUGIJSTINI 


Hl 

gilur :  Annuntia  hac  ct  dace  (l  Tim,  iv,  1 1 )  ?  qii;e  au- 
tcmsiul,  supradictom  esL  Nouneihiesi  :  Seniorem 
ne  increpaterie,  $ed  ob$ecra  nl  patrem  {Id.  v,  I)  ?  Noa- 
ne  in  sccunda  ci  diciliir  :  Formam  habe  vcrborum  m- 
«omm  ,quiB  ame  audieii  (II  Tim.  1,13)?  Nomie  ibi 
ei  diciuir :  Sali$  age,  teiptum  probabitrm  opermium 
exJiibent  Deo,  non  erubeecentem,  terbum  xeritatie  recte 
Uactantem  {Id  ii,  15)?  Ibi  cst  ci  iliud  :  Preedieaver- 
bum,  itttta  opporluue,  importune ;  argue  ^  obtecra ,  iih 
crepa  in  omni  longaiumitau  et  doctrina  (II  riw.  iv,i). 
Itemquo  ad  Tilum ,  nonne  dicii  episeopum  joiu  do- 
ctrinam  ndciis  vcrbi  persevcranlein  esso  debere,  ut 
poten$  ifl  in  doctrina  $ana  et  contradicentee  r^durguere 
{Tit.  1, 9)  ?  Ibi  etiam  dicii :  7»  rere  loquere  quee  deceut 
$anam  doctrinam^  $ene$  $obrio$  et$e  {Id.  n ,  I,  i)  ^  tt 
qux  sequuntur.  Ibi  ei  illud  :  Hac  loquert,  etexlwrtare, 
et  increpa  cumomni  impcrio.  Nemo te contemnal  {Ibid. 
15).  Admonc  itlot  principibu$  et  poteeUitibut  $ubdito$ 
eue  {Id.  Hi»  I),  cic.  Quid  crgo  putainus?  Numquid 
contra  scipsum  sentii  Apostolus,  qui  cum  dicai  do- 
dores  opcrationc  ticri  Spiriius  sancii,  ipae  illis  pra*T 
cipii  quid  ol  quemodmodum  doceant?  An  iiitelligon- 
dum  est,  et  hominom  officia  ipso  sancto  Spirilu  lar- 
gienie,  in  docendis  etiam  ipsis  doctoribus  non  deberc 
ce8sare;el  tamen  ncque  qui  plantai  esse  aliqnid, 
neqiie  qui  rigat,  sed  Deoro  qui  iiicremenium  dat  (I 
Cor.  iii,  7)  ?  Unde  ipsis  quoque  miiiis;ris  sandis  hth 
minibus,  vel  eiiam  saneiis  Angelis  opcrantibus,  nemo 
recte  discit  qox  pcriineni  ad  vivcndum  coui  Deo, 
Disl  fiat  a  Deo  docilis  Deo  S  cui  dicitur  in  Psalmo  : 
ihee  me  facere  votuntalem  tumn^quoniam  tue$Deu$ 
meu$  {Ptal.  czui,  10).  Unde  ei  ipsi  Timoiheo  idem 
dicit  aposiolus,  loqiiens  utiqae  ad  discipubim  doelor : 
Tu  autem  pertevera  in  ii$  quee  didicitti,  et  crediia  aunt 
Hbi.tciene  a  quo didicerie  (II  Tim,  iii,  U).  Sicutcnim 
corporis  medicamenta,  quas  bominibus  ab  bomuiibos 
adhibenlur,  nounisi  eis  prosont  quibus  Dcus  operatur 
aalutem,  qui  et  sine  illis  mederi  potesi,  cum  sine  ipso 
iUa  non  pussiiil,  ei  tameii  adhibentur;  ei  si  hoc  oP- 
Qciose  fiai,  iuter  opera  misericordise  vel  bencficeiitias 
depiiUiur  :  iia  el  adjuii)enu  doctrinae  tunc  prosuiit 
auinue  adhibiu  pei  hominem,  cum  Deus  operatur  ui 
prosinl,  qui  poluit  Evangelium  dare  bomiiii,  ciiam 
non  ab  bominibus,  neque  per  hominem. 
CAPUT  XVU.  —  Ad  doceudum  delectandum  et  fecten^ 
dum  pertinet  triplex  dieendi  genue. 
34.  Qiii  ergo  nititur  diceiido  pcrsuadere  quod  bo- 
numesl,  nihil  horum  trium  speriiens,  utsciliceido  . 
ecaty  ui  delcctet,  ut  flccui ;  oret  aique  agai,  ul  qucm- 
admodiim  supra    diximus,  inieUigenter,    libenler, 
obedieiiicrque  audiaiur.  Quod  cum  apte  ei  convenien- 
ler  Ciicit ,  non  imineriio  eloqucns  dici  poiest,  etsi  noa 
eom  scqualur  audiloris  assensus.  Ad  bxc  cnim  trla, 
id  est  ui  doceat ,  ut  delccict,  ut  flccut,  etiam  tria  i!la 
videiur  periinere  voluisse  idem  ipse  Romani  aocior 
eloquii,  cum  ilidem  dixit ,  1$  i^tur  erit  cloquene,  qui 
poteril  parva  $ubmi$$e,  modica  lemperate^  magnagran- 

•  Hic  vulgati 
pcrtUio. 


omittunt ,  Deo ;  qaod  ifss.  habcnt ,  nec  su- 


m 


LIBER  QUAIITIIS. 


106 


Aer  dieere  {Ckero^  de  Oraiore) :  tanquam  u  adderet 
llla  eibm  tria ,  et  sic  explicarei  unam  eamdemque 
icntaitbm  dicens ,  Is  erit  igitur  eloqaens,  qui  ut  do- 
oeal ,  pcHcrit  parva  tubmisse ;  ut  delectet ,  modica 
lemperate ;  ut  flcctit,  magna  granditer  dicere. 
CAPUT  XViU.  —  EcdesUuileui  erator  tn  malerla 
grandi  iemper  vertatur* 

S5.  Ua^  auiem  iria  ille,  sicut  ab  eo  dicta  sont,  in 
causia  loreiisibus  posseiosiendere;  noiiautem  hic, 
hoc  ctt.ln  ecclesiaslicis  quxstionibus,  in  quibus  bu- 
Jismodi,  qnem  Toiumus  informare,  sermo  Tersator. 
In  iliis  eiilm  ea  parva  dicuiitur,  ubi  de  rebus  pecunia- 
rils  jiidicandum  est ;  ea  inagna ,  ubi  de  saluie  ac  de 
capile  bomiuum  :  ea  tero  ubi  nibil  borum  judicandum 
est,  iiihilqiie  agitur  ut  agai  slve  decernaty  sed  tantum- 
bmmIo  01  dclectetur  auditor,  inter  utrumque  quasi 
medb,  et  ob  hoc  niodica,  hoc  est  moderata  dixeruiit. 
Modicia  eiiim  modus  nomeu  imposuit :  nam  modica 
pro  parvis  abusive»  non  proprie  dicimos.  In  istis  au- 
lem  nostris,  quandoquidem  omnia «  maiime  qusB  de 
liooo  su|ieriore  populis  dicimus,  ad  bominum  saiutem, 
■cc  lemporariam,  sed  sternam  referre  debcmus»  ubi 
eiiam  cavendus  esl  alemus  iuteritus ,  omnia  magna 
I  i«ni  qu»  diclmos;  ub<|ue  adeo  ut  nec  de  ipsis  pecu- 
Biarila  rebus  vd  acquirendis  vcl  amittendis  pana 
▼ideri  .debeaul»  qu»  doctor  ecclesiasticus  didt,  sive 
sil  illa  magoa»  sive  parva  pecunia.  Mcquo  enim  parvM 
Oil  jusl&tiay  quam  profecto  ct^in  parva  pccmita  custodire 
debemua,  dicenle  Domino :  Qiit  in  mimmofidelu  esl,  ei 
immagno  fuieik  e$t  (Lm,  xvi»  10).  Quod  ergo  minimum 
cii »  Duiiimum  est ;  sed  in  miiiimo  fldciem  csse ,  ma*> 
|MHn  eat.  Nam  sicut  ralio  rotunditatis ,  id  est  ut  a 
puBClo  niedio  omnes  lines  pares  in  exlrcina  ducan- 
lor»  eadem  eat  in  magno  disco «  quae  iu  nummulo  exi* 
goo ;  ita  ubi  parva  juste  geruntur»  non  minuitur  justi- 
liae  magniiudo. 

36.  Dejodiciiadenique  sxcularibus  (quibus  utique 
niai  pecuniariis  ? )  cum  loqueretur  Apostolus :  Audei 
fuiffUttm  veHrum^  iiiqiiit,  adveiiu»  allerumhabens  ne^ 
godum ,  judicari  ab  iniquii^  el  tum  apud  umetoi  ?  An 
meteitii  quia  ianeli  mundum  judicabunl?  El  ii  in  vobii 
judieakitur  munduit  indigni  eHii  qui  de  minimii  judice' 
lief  Neeeilii  quia  Angeioi  judicabimui^  nedum  iascula" 
ria  f  SoKularia  igtlur  judicia  »  iutbueriiii^  eoi  qui  con- 
Umpiibilei  euni  in  Euleua^  hoi  comtituiu  ad  Judican' 
dmm  ^.  Ad  revereniiam  vobii  dico.  Sic  non  eu  inter  voi 
fmequam  iapiem ,  qiu  poi^i  inter  fratrem  sicacni  judi- 
earef  Sed  fraier  cum  fratre  judicatur^  ei  Iwc  apud 
tn/McUs.  Jam  qmdem  omnino  deiictum  eU^  quia  judicia 
kaMt  oobiicumB  Quarengn  magii  iniquitaiem  paiiminif 
quare  mm  poiiui  fraudamm  ?  Sed  voi  iniquiuaem  faeitii^ 
ee  fnmdatii^  et  hoc  fratree  *.  An  neicUii  quia  injuiti  re- 
fa»R  Dd  non  heerediUibunt  (I Cor.  vi ,  1-9 )  ?  Qoid  esl 
qoodaic  indignalor  Apostolus,  sic  corripit,  sic  expro- 
brai,  sic  iucrepat,  sic  minatur?  qoid  esl  quod  sui  ani* 

*  Msa.»  cetiocaU;  et  prope  omnes  omiuont»  ad  judican^ 
oti ;  qood  etiam  abest  a  graeco  textu  ApostoU. 

*  MH.  qoloqoe,  et  hoc  apud  freerei.  Ahi  treSf  ei hoe  fra^ 


Irlbu». 


Sahct.  Augtjst.  Ifl. 


ml  afl^ectum  lam  crebra  d  tam  aspera  vods  muUlione 
lestatur?  quid  esl  postremo  quod  de  rebus  mhifania 
tam  granditer  didt?  Tantumne  de  illo  negotia  ascola- 
ria  meruerunt?  Absit.  Scd  hoc  facil  propter  Justf- 
tiam,  cfaaritatem,  pictatem,  qoae,  nulla  sobrfai  mente 
dubitanle ,  etiam  In  rebus  qaamlibel  parvulis  magna 
suni. 

37.  Sanc  si  moneremus  homines  qnemadmodum 
ipsa  negotia  sa^ularia  vel  pro  se  vd  pro  aub  apud 
eccleaiasticos  judices  agere  deberent»  recle  admoae* 
remus  ulagerenl  Unquam  parva  submisse  :  com  vero 
de  illius  viri  disseramos  doqoio,  quem  volumos  ea- 
rom  rerom  esse  doctorem,  quibus  liberamur  ab  ster* 
nis  malis,  alque  ad  xterna  perveninius  bona ;  ubicum« 
que  agantur  h»c,  sive  ad  populum  sive  privaiini,  sive 
ad  unum  sive  ad  plures,  sive  ad  amicos  sive  ad  ini* 
micos,  sive  in  perpelua  dictione  sive  in  collocutione, 
sive  in  tracutibus  sive  m  librls,  sive  in  epialolia  vel 
longissunia  vel  brevissimis,  magna  suiit.  Nisi  forte 
quoiiiam  callx  aquae  frigidae»  res  muiima  alque  vilia» 
sima  est»  ideo  minimum  aliqoid  aiqoe  viliaslmom 
Domiiios  ait,  quod  com  qul  dederit  discipulo  ejos  » 
non  perdei  mercedem  soam  (Matih.  x,  49)  :aot 
vero  qoando  isle  doctor  In  Ecdesia  fadl  inde  aermo* 
nem,  parvum  aliquid  debet  existimare  se  dioere ;  et 
ideo  nou  temperate,  non  grandiier,  sed  submisse  sibi 
esse  dicendum.  Nonne  quando  accidit  ut  de  liac  re 
loqueremur  ad  populum,  et  Deus  adfuit  nt  non  incooo 
groe  diceremus,  unqiiam  de  illa  aqua  frigida  quae- 
dam  flamma  surrexit  (II  Mach.  i,  32),  quae  etiam  Trigida 
homuium  pectora,  ad  misericordiae  opera  fadeuda»  spe 
Cttlestis  mcrcedis  accenderet  ? 

GAPUT  XIXl  —  AUoi  aiio  utendum  dicendi  genere» 

38.  Ct  Umen  cum  doctor  iste  debeai  rcrum  didor 
esse  magtiarum»  nonscmpcr  eas  debet  granditer  di- 
cere,  scd  submisse,  cuin  aliquid  docctur;  temperaie» 
cum  aliquid  vituperatur  sive  laudalur  :  cum  veroaU- 
quid  agendum  est,  et  ad  eos  loquiniur,  qui  hoc  agero 
debent,  ncc  umen  vulunt,  tunc  ea  quae  magiia  suut» 
dicenda  sunt  grandiler,  et  ad  flectcndos  animos  con- 
gruciiter.  Et  aliquando  dc  uiia  eademque  re  magna»  ei 
subiiiissc  dicitur,  si  docetur;  el  lcmpcrate,  si  praedi- 
catur ;  et  granditer,  si  aversus  iiide  animus  ut  con- 
verutur  impdlitur.  Quid  enim  Deo  ipso  majus  est  ? 
Numquid  ideo  non  discilur  *  ?  Aul  qui  docet  uniUlcm 
Trinitaiis,  debet  nisi  submissa  dispuUtioiie  agere»  oi 
res  ad  dignoscendum  difficilis,  quantom  datur,  posslt 
inielligi  ?  Numquid  bic  on:amcnU»  et  iion  documenu 
quaeruntur  ?  numqnid  ut  aliquid  agat  est  fleclendus 
auditor,  et  non  potins  ut  discal  instruendus?  Porro 
cum  laudatur  Deus  sive  de  seipso,  sive  de  operibus 
suis,  quanu  facies  pulclirae  ac  spleiididx  dictionis 
oboriiur  ei  qui  polest  quantum  potest  laudare,  qucni 
nemo  coiiveiiicnier  laudat,  nemo  quomodocumque 
non  laudat !  At  si  noii  colatur,  aut  cum  illo  vcl  etiam 
prx  illo  colantur  idola,  sive  daemonia,  sive  quaccum- 
que  crealura  ;  quantum  lioc  nialum  sit,  atque  ut  ab 

<  EdlU»  dicUur.  Sed  ooQcinnhis  Mss.,  cftinfKr. 

CQuQtre.J 


i(ft 


DE  DOCTRINA  CIIKISTIANA,  S.  AUGUSTIM 


fM 


b<)C  mrio  aTcrtantur  liomines,  debct  alique  grandiicr 
dici. 
CAPUT  XX.—  Exempla  ex  tacrU  LiUerU,  j/rimum, 
ditlionh  Mubmiitm ;  deinde  temperatee ;  potiremo  , 
tfrandit :  tuee  tria  ex  Epitlolit  Pauti. 
59.  Submissx  diciionis  exemplum  csi  apad  aposto- 
lum  Paulam,  ut  planius  aliquid  commcmorem,  ubl 
ait :  Dicite  miM,  tub  Legevotenteteste^  Legem  non  audi- 
ttis  f  Seriptum  esl  enim,  quod  Abraham  duot  filiot  ha~ 
bwt,  unum  de  ancitla^  et  unum  de  tibera  :  ted  ilte  gui 
de  ancilla,  tecundum  carnem  natut  ett ;  qui  autem  de 
Ubera^  per  repromitsionem  :  qute  tunt  in  allegoria.  Hae 
enim  tunl  duo  Tetlamenla  7  unum  quidem  a  monte  Sina 
in  servilulem  generant,  quw  etl  Agar,  Sina  enim  mont 
ett  in  Arabia,  qtd  conjunclut  *  ett  huie  quce  nunc  ett 
Jerutatem^  et  tervil  cum  fitiit  tuis,  Quce  aulem  turtum 
etl  Jerutatem,  tibera  esl,  quce  esl  maler  noslra  {Gatal. 
lY,  212G),  elc.  Ucmquc  ubi  ratiociiiatur,  ci  dicit  : 
Fralres,  tecundum  liominem  dko,  tamen  hominit  ron- 
firmntum  testamcntum  nemo  irritum  facilf  aut  tuper^ 
ordinal.  Abrahae  dicice  sunl  promissiones  el  tennm  ejut, 
Non  dicilf  El  tenunibut,  tanquam  in  mulliSf  ted  tanquam 
in  unOf  El  temini  luo,  quod  etl  Chrittut.   Hoc  aulem 
dico,  tetlamenlum  confirmalum  a  Deo^  quv  posl  qua- 
dringenlot  el  Iriginla  annot  facla  etl  Lex,  non  infirmat 
ad  evacuandat  promittionet.  Si  enim  ex  Lege  hceredilas, 
jam  non  ex  promissione.  Abrahm  autem  per  repromis' 
tionem  donavil  Deut.  Ei  quia  occorrerc  polcrat  audi- 
cntis  cogilationi,  Utquid  crgo  Lex  dala  cst,  si  cx  illa 
non  cst  haereditas  ?  ipse  sibi  lioc  objccii,  atque  ait 
relut  iiiterrogans  :  Quid  ergo  L»  f  Dcinde  respondlt : 
Trantgrettionit  gralla  propo^ta  ett^  donec  veniret  temen 
cui  promittum  esl,  dispotita  '  per  Angetot  in  manu  me- 
diatorit.  Mediator  aulem  uniut  non  etl,  Deut  vero  unut 
etr.  Et  hic  occarrebal,  quod  sibi  ipse  proposuit,  Lex 
ergo  advertut  pronutta  Dei  f  Et  respondit,  Abtit :  red- 
diditque  rationem,  diccns,  Si  enim  data  ettet  Lex  quce 
pottet  vivificare,  omnino  ex  Lege  ettel  juttilia.  Sed 
eonclutil  Scriplura  omnia  tub  peccato,  ut  promittio  ex 
fde  Jetu  Chrisli  darelur  credentibut,  etc.  {Calat.  iii , 
I5-22) ;  yel  si  quid  ejusmodi  est.  Pertliiet  ergo  ad 
doceiidl  curam  non  solum  apcrlre  clausa,  et  nodos 
solvere  qaaestionum ;  sed  ctlam  ddm  hoc  agltur,  alils 
qaaestionibus,  quae  fortassis  Inclderint,  ne  id  qnod 
dlciinos  Improbetur  per  lllas  aut  rcrellatur,  occurrcrc : 
8i  tamen  ei  Ipsa  earum  solutio  pariier  occunerit , 
nc  rooveamiis  quod  auferre  non  possumus.  Fitautem 
Qt  cum  incidentes  quaestioni  aliae  quxsiiones,  et  allx 
rursus  incldentibus  incidenlcs  pertractantur  atque 
solvantur,  In  eam  longitudlnem  ratiocinatlonls  exten- 
daiur  liitentlo,  iii  nisl  memoria  plurimum  valeai  aique 
vigeat,  ad  caput  unde  agebatur  disputalor  redirc  non 
possit.  Valde  autem  bonum  est  at  quldquid  contradici 
potesi,  si  occurrerit,  refutetur ;  ne  ibi  occurrat,  ubi 
noDeritqai  respondeat;  aut  pra:senti  quldcm,  sed 
taccnti  occunrat,  et  mlnns  sanatus  abscedat. 
40.  In  lllls  autem  apostollcis  verbis  dictlo  tempe- 

*  in  Biss.  fere  omnibus,  qwe  conjuncta  ett. 

*  lit  iisB.  plcrisquc,  dispotUum. 


rata  est :  Seniorem  ne  tncrepaverit^  ted  obteera  ul  pa^ 
trem,  junioret  ut  fhitret,  anut  «1  malrei,  adoleteentmlm 
ut  tororet  { I  Tim.  v,  I.  2).  Et  in  illis  :  Obtecro  mtUm 
9ot,  fratret,  per  ndteraAonem  M,  «I  exhibeadt  eorpera 
vettra  hottiam  vivam,  tanctam,  Deo  plaeentem.  Et  to- 
tas  fere  Ipsins  exliortationis  locus  tempcratum  habel 
elocutionls  genus  :  ubi  illa  pulchriora  sunt,  Id  quibos 
propria  proprils  Linquam  debita  reddita  docenter  ex- 
cumint,  sicuti  cst,  llabentet  dona  diverta  teeundum 
gratiam  quee  data  ett  nobit ;  tive  propheiiam,  tecundum 
regnlam  fidei ;  tive  minitterium,  in  minittrando ;  tive 
qui  docet,  in  doctrina ;  sive  qui  exhorlatur,  in  exkona- 
tione ;  qui  tribuilt  in  wnplicilale ;  qui  prwett^  in  tot&- 
eiludine ;  qui  ndseretur^  in  hilaritale.  Ditectio  tinetimu* 
tatione ;  odio  habenlet  malnm^  adhcerentet  bono  :  chari" 
tate  fraternitatit  invicem  diligentet^  honore  mutuo  prtB- 
venietitet,  ttudio  non  pigri,  tpirilu  fervenlet,  Domino 
tervientet,  tpe  gaudentet,  in  tributatione  patienlet, 
oralioni  inttantet,  necettilalibHs  tanclorum  communi* 
cantet,  hotpitalitatem  tectantet.  Benedicile  pertequenti- 
but  vot ;  benedicite,  et  notile  matedicere.  Gaudere  eum 
gaudentibut,  fiere  cum  fientibut :  idiptum  invicem  ten- 
lienict  {Rom.  xn,  4,  6  16).   Et  quam  pulchre  isla 
omniasiceffusa,  blincmbri  circuitu  termlnantor,  Non 
alta  tapientet,  ted  humilibut  eontenlientetl  Et  aliquaDto 
post  :  In  hoc  ipto,  inquit,  perteveranlet^  reddite  oinjik 
bttt  debila  :  eui  iribulMm,  tributum ;  cui  vecligat,  9eeti' 
gal;  cui  timorem,  limorem;  em  honorem^  honorem. 
Qnx  membratim  fusa  clauduntur  etiam  ipsa  circuitn, 
quem  dao  inembra  contexant :  Nemini  quidquam  de^ 
bealit,  niti  ut  invicemdiligalit.  Etpostpaululuni  :  Nox 
preecetsil,  inqult,  diet  autem  appropinquavit.  Abjida' 
mut  itaque  opera  lenebrarum,  et  induamut  arma  iudt: 
ticut  in  die  honette  ambutemut ;  non  in  eomettationi» 
but  et  ebrietalibut,  non  in  eubitibut  et  impudieitOt,  nan 
in  conlenlione  tt  temulatione;  ted  induite  Donunum 
Jetum  Chrittmn,  et  eamit  providentiam  ne  feceritit  in 
concupiteentHt  {Id.  xin,  6-8,  12-14).  Quod  si  quis* 
quam  lia  diceret,  Et  carnis  providentiam  dc  in  con- 
cupiscentiis   fcccritis;    sine   dubio  aures  clausiila 
namcrosiore  mulceret :  sed  gravior  interpres  etiam 
ordinem  maluit  tenere  verbonim.  Quomodo  autein 
boc  In  gncco  eloquio  sonet,  qiio  est  locutus  Aposto- 
liis.  viderint  cjus  eloquii  usqiie  ad  ista  doctiores : 
mihl  tamcn  quod  nobis  eodcm   verborum  ordine 
interpretatum  est,  nec  ibi  videtar  currere  Duine- 
rose. 

41.  Sane  hunc  elocutlonls  ornatam,  qal  DDmerosis 
fit  claasulis,  dcesse  fatendum  est  auctoribus  Dostrts. 
Quod  iitrum  per  interprctes  factam  sit,  an  (qood 
magls  arbltror)  consulio  illi  htsic  plausibilia  devila- 
verint,  afiirmare  non  aadeo,  quoniam  mc  fateor 
ignorarc.  Illiid  tamen  scio,  quod  si  quisquam  huju» 
numerositatls  peritus  illorum  claiisulas  eoruindem 
numerorum  lege  componnt,  quod  facillime  Qt  mutatis 
quibusdam  verbis,  quae  tantumdem  significationc  va- 
lent,  vel  mutaio  eorum  quae  Invencrit  ordlne ;  nihi. 
illoram  quae  velut  magna  in  scholis  granuDatioorum 
aiit  rhctorum  didicit,  illis  divinis  viris  dcfuisse  cogiK^ 


IM  IJBCR  QUARTtJS 

tcei :  elmoiu  repcriel  loculiouls  genera  Unti  decoris, 

qice  ipikleni  ei  in  nostra,  scd  inaxiiiie  ia  sui  Hngiia 

deoora  iQni,  <)iioriiin  nulliiin  in  eis.  quibus  isU  in- 

flaoiur.  liueris  invenitnr.  Sed  cavendiun  esi  ne  divi- 

nis  graviiNisque  senleiitiis,  dum  additur  numerus  , 

pondus  detraliatur.  Nam  illa  musiea  disciplina,  ubi 

nnmerus  isle  plenissime  discitur,  usque  adeo  non 

defuil  Prophetis  nostris,  ut  vir  dociissimiis  llierony- 

mus  quorumdam  etiam  metra  commemoret^  in  liebraea 

diNitaxatiingua  {Hieron,  in  prolo§o  tuper  Job)  :  ciijiis 

ut  veritatein  servarel  in  verbis,  lixc  inde  non  transtu- 

lil.  Ego  autem  ut  de  sensu  meo  loquar,  qui  mihi  quam 

aliis  et  quam  aliorum  est  utique  notior,  sicut  in  meo 

eloqiiio,  quantuin  modeste  fieri  arbiiror,  non  prae- 

tcnuitio  isios  numeros  clausuiarum ;  ita  in  auctoribus 

nostiis  boc  niihi  plus  piacel»  quod  ibi  eos  rarissime 

iiiveiiio. 

42.Grande  autem  dicendi  genus  hoc  maximedisut 

ab  vM  genere  temperato ,  quod  non  tam  vcrborum 

•matibus  comptum  esl,  quam  violentum  animi  affe- 

dibus.  Nam  capit  etiam  illa  ornamenu  pene  omnia ; 

sed  ea  si  iion  babueril,  uon  requirit.  Feriur  quippe 

impetu  suo,  et  docutionis  puichritudinem,  si  occur- 

rerit,  Ti  rerum  rapii,  non  cura  decoris  assumit.  Saiis 

eoim  est  ei  proptcr  quod  agitur,  ut  verba  congruen- 

tia,  nou  oris  eliganiur  indusiria,  sed  pecioris  sequan- 

tur  ardorem.  Nam  siaurato  gcmmatoque  ferro  \\r 

foriis  anneiur,  inientissimus  pugnx,  agit  quidem  illis 

innis  quod  agil»  non  quia  preiiosa,  sed  quia  arma 

iuut :  idem  ipse  est  Unien,  ei  valet  plurimum,  eiiam 

eum  rimanti  lelum  ira  facii  *.  Agit  AposioJus,  ut  pro 

evangelico  minislerio  patienter  mala  hojus  temporis, 

cum  sokitio  donorum  Dei ,  omnia  iolerenlur.  Magna 

nss  ost»  ei  granditer  agitur,  ncc  desuiit  ornamenu  di- 

eendi :  Eece^  inquit,  nune  tempui  accepialnl^  eue 

wmc  ito  ioluiis.  NuUam  in  quoquiun  danlei  offenno- 

mem^  «l  noii  reprekendaiur  nutdsterium  nostrum  :  eed 

im  6mmku$  C0mmendante$  notmelipsoi  ut  Da  mimtiroi^ 

jn  muUa  po/iMta,  m  iribuiatiomimt,  in  necmttatiime , 

M  anguitOM^  in  plagit^  in  carceriimt,  in  teditiopibutt  in 

iabaribut^  in  vigiliis,  in  jejunOt^  in  cattitaie,  in  tcientia, 

fu  imigammitate,  in  benignilate ,  in  SpirUutane(Ot  in 

ekenuae  nan  feta,  in  verbo  veritatit^  in  viriuU  Dei :  per 

arma  jusdtia  a  desirit  ei  a  tinieirit ' ,  per  glariam  et 

ignobilitaiemy  per  infamiam  et  bonam  famam;  ut  te- 

duetares^  et  veraces;  ut  qui  r^noraimcr,  et  cognotci" 

mur;  quam  merientet,  et  ecce  vivimut  :  ut  coercili^  et 

mm  merdficali;  ui  tritta ,  semper  autem  gaudentes  ; 

skui  egenif  inuliot  auiem  ditantes;  iamiuam  mhil  ha- 

betOeSf  et  emma  posridentes,  Vide  adbuc  ardentem , 

Os  nesirum  paiet  ad  vos,  o  CorinthH;cor  nottrum  dUa- 

latwat  tst  (II  Cbr.  vi,  211),  et  caetera ,  quae  persequi 

longBmest. 

>  Lov.,  rimami  telomira  faeii*  Sed  verius  alie  ediiiones 
el  iiss.t  rifnanlt  ieimn  ira  fbcii.  Quod  usurpalum  esi  ex 
nr^  iEneld.  7 : 

Ble  torre  armatns  olNMOt 
Stipitis  hic  gravidi  mxfis :  quod  cuique  repurium 
Rlmanti  teliim  ira  fociu 
^Ma.  aUqaot  o|)thBse  notae>aniMitit<irtedexfra  €f  it- 


flO 

45.  liemquc  ad  ilomauos  agit,  ut  persecutioues 
hujus  mundi  chariUie  vincaniur,  spe  ccrU  in  adju- 
torio  Dci.  Agit  autem  ci  grandiie^  ei  ornaie  :  Scimus^ 
inquit,  ^iioiiiaiii  diligentibus  Deum  anuda  cooperamur 
in  bonum,  iis  qui  secundum  propouium  vocaii  eunt  *, 
Quoaiam  quos  ante  prcsuivit,  et  prmdettinamt  confor- 
met  imaginit  FiUi  tui^  ui  tit  ipte  primogenitut  in  muiiiM 
frairibut.  Quot  auiem  prasdettinavit^  iHot  H  vocavit;  ei 
quot  vocavitf  iptot  ei  juttificavit;  quot  autem  juslificavit^ 
iUos  ei  glorificani.  Quidergo  dicemusad  hcec  f  Si  Deus 
pro  nobis^  quis  couira  not?  Qui  proprio  Filio  non  pe- 
perdt^  ted  pro  nobit  omnibut  tradidii  iilum,  quoiuodo 
non  eliam  cum  illo  nobis  omma  donavii?  Quit  accutabit 
adversut  electot  Dei?  Deus  qui  justificat?  Quitett  qui 
condemnet  ?  Chrittut  Jetut  qui  mortuut  eti,  magit  autem 
qui  returrexit,  qm  etl  in  dexteru  Dei,  qui  ei  interpetlat  pro 
nobit  ?  Quit  not  tepara  bita  charUate  Chritti?  TrUmUuio? 
an  angusiia?  anpertecuiio?  anfames?  annudiUu?  anpo- 
riculum?angUidiut?Sicuiteriptumeti,  Quomampropier 
U  morUficamur  ioia  die,  eettimati  sumus  uiovesoccitio- 
tUt  (Ptal.  xuii,  22).  Sed  in  lUt  omnibus  supervincimus 
per  eum  qui  dilexU  nos,  Certue  sum  enim  quia  neque 
mors^  neque  vita^  nequeAngeli,nequeprincipaiuSf  neque 
prcesentia,  neque  futura,  nequevirtus,  nequeaiUiudo^  n«- 
queprofundum^neque  creatura  aUa  poterit  nosseparare 
a  charilaU  Dd,  qum  ett  in  Chritto  Jetu  Domino  nostra 
(liom,  Tui,  28  59). 

4i.  Ad  Galaus  aulem  quamvis  ioU  ipsa  &pisiola 
submisso  dicendi  genere  scripu  sii ,  nisi  in  exiremis 
pariibus  ubi  csi  doquium  iemperaium ;  Umen  inter- 
ponii  quemdam  locum  eo  moiu  animi ,  ut  sine  ullis 
quidem  Ulibus  ornamentis ,  qualia  sunt  in  iis  qujo 
modo  posuimus,  non  posset  Umen  nisi  granditer  dici. 
DieSf  inquii,  observatis^  ei  menses,  et  amtot,  et  tempora. 
Timeo  vott  ne  forte  sine  cauta  Uiboraverim  in  vot  *. 
Ettote  ticui  ei  ego,  quoniam  et  ego  mui  vot :  fralret , 
prccor  vot;  mlul  me  lcetitiit.  Scitit  quia  per  mfirmita- 
tem  carmt  jampridem  evangeUxam  vobit^  et  ieniationes 
veslras  *  in  carne  mea  non  tprevitiit^  neque  respuisiis; 
sed  sicut  angelum  Dei  excepittit  me,  ucut  Chrimin  Je- 
tum,  Quo!  ergo  fuit  beatitudo  vetira?Tettimonium  vobie 
perliibeo^  quoniam  ti  fieri  pottet ,  ocuiot  veslrot  emij- 
seiit  ei  dedissetis  nuVit.  Ergo  inimicus  factus  sum  vobit 
verum  prccdicant?  jEmulanturvotnon  bene;  ted  exclu^ 
dere  vot  volunt,  ut  eot  cmuiemiid.  Bonum  eti  autem 
in  bono  emukri  temper ,  et  non  toium  cum  prcetcnt 
tum  apud  vot.  Filioii  md^  quot  iterum  parturio  aonec 
formeiur  Chrittut  in  vobit,  VeUem  auiem  nune  adesse 
apud  vos,  et  mutare  vocem  meam «  quia  confundor  in 
vobis  (Gai.  iv^  iO-20).  Numquid  hic  aut  contraria  con- 
trariis  vcrba  sunt  rcddiia,  aui  aliqua  gradaiione  sibi 
subnexa  sunt,  aut  cxsa  ct  membra  circuitusve  so- 
nuerunt?  et  umen  non  .ideo  iepuit  grandis  affectus, 
quo  eloquium  fenrere  seniimus. 

*  Edlll,  voeaA  suni  sanciL  Et  poulo post.,  confimnes  fieri, 
At  Mss.  csrent  vodbus,  sonai  et  pert;  quae  iiraetenniiti  so* 
leoi  ab  Augusiino,  et  a  graeco  iexiu  absunt. 

~  Ediiii  tn  vobit,  At  Mss. ,  tn  toi ;  juxu  grxcomy  ^ 


>  mi.  pleriqae  babcnt,  et  tentalionem  vetiram^ 


«n 


DE  DOCTRINA  CHIilSTIANA,  S.  AUGUSTINI 


m 


CAPUT  XXI.  —  Exmpla  triplicU  kujusgeiurUiietio- 
ni»  ix  d&et&ri(m$  tecM(uM$ ,  nmpe'  Ciifnano  el 
Ambrodo  demnmnm. 

45.  Sed  apoitolift  isu  sic  clan  snntyiiietproAiiKhi 
sliit ;  atqae  ila  oomcripla  meinorisqae  mandata,  nt 
non  soluni  lectore  yei  audiiore,  femm  eiiam  expo- 
silore  opus  halieant ,  si  quis  in  eis  non  soperflcie 
contentus  allitudinem  qu9Drat.  Qoapropler  Tideamus 
iata  genera  dicendi  in  eis  qul  istorum  lectione  ad  re- 
nim  divinarum  atque  saliibrimn  scientiam  profece- 
runt,  eamque  Ecclesi»  ministrarunt.  BeaiusCyprianus 
siibmiiso  dicendi  genere  utitor  in  eo  Kbro  ubi  de 
Sneramciito  calicia  disputat.  Solvitur  quippe  ibl  qux- 
ilio ,  in  qoa  qnaeritur  utrum  calix  dominicns  aquam 
sobm,  an  eam  rino  mixtam  debeal  habere.  Scd 
exempli  gr.itia  aliquid  inde  ponendum  esl.  Post  prin* 
elpiiim  ergo  epistolap,  jam  soWere  inciplens  propositim 
quiesiionem  :  A</moftirof  Mem  nos  oeiaSf  inqutt,  «i  tit 
enlice  ofertnio  dominica  iradiiio  sertelnr  ,  neqne  atiud 
fial  a  nobh  «  quam  quod  fro  nMt  Domhmi  ffrior 
feeit^  ut  ea^x  qui  hn  eommemoialionem  efu$  ofertur , 
fino  fNtfltfM  oferatnr.  Nam  enm  dicat  Ckri$tu$  ,  c  Ego 
$mm  viHe  vem  i  {Joan,  xv,  5);  saii^irfi  Chri$ti,  non  aqua 
e$i  utkfue ,  $ed  tinwm ;  nec  pote$i  tideri  $angui$  eju$ , 
quo  redemffH  ef  mificati  $umM$,  e$$e  in  caUce^  quando 
einum  deeit  eaUci,  quo  Chrieti  $anqui$  o$tenditur;  qni 
Seripturarum  omnium  $acramento  ac  te$timonio  piee- 
dicatur.  Invenimue  etdm  in  Geneei  drca  $acramei:tum 
Noe  hoe  idem  pre$cuenrri$$e,  et  figuram  domiidcm  pa$' 
ntnd$  illie  ex$titi$$e ,  qnod  vinum  HMl,  qnod  inehriatu$ 
en,  quod  in  domo  ena  nudatue  e$i,  quod  fmt  reeubane 
nudi$  ei  palentibu$  femoribu$;  quod  muHta$  ilta  patri$ 
a  medio  fiHo  denotata  e$t;  a  majore  vero  et  ndnore  con- 
teeia  (Cen.  ix,  iO-SS),  ei  eeetera  quet  neceue  non 
e$t  ex$equiy  eum  $ati$  $it  hoe  $okim  complecti^  quod  Noe 
Itfpum  fkturcB  eerUaii$  o$ienden$,  non  aquam  $ed  vinum 
biberit ;  et  $ic  imaginem  domimcm  pa$ttoni$  expre$$eril. 
Item  in  sacerdote  Melchieedech  dominicum  Sacramen- 
tum  prafiguratum  mdemu$  \  $eemidum  quod  Scriptura 
dimna  ieetatur,  et  dicit :  c  Et  MeUhi$edech  rex  Salem 
protuUt  panem  et  einum.  Ftdi  autem  $acerdo$  Dd  $um- 
tfii,  et  bmedixit  Abraham  i  (Id.  xiv,  18).  Quod  autem 
Melclmedech  tgjmm  Chrieti  portaret,  dedarat  in  P$al' 
ndi  Spiritue  $anetu$,  ex  per$ona  Patrh  ad  FiHum  di- 
cen$  :  c  Ante  Ludfemm  genui  te.  Tu  e$  $acerdo$  in 
eaemum  $ecundnm  ordinem  MdchHeedeck  i  (P$aL  cix, 
4).  Ha^c  et  alia  quae  se({uanliir  hojns  cpistoix  (Cypr. 
Bpi$t.  65,  adCeuilium^  de  Sacramenio  caHcis),  sub- 
misaae  dictionis  roodumservant.quod  facile  est  explo- 
rare  legeniibus. 

46.  Sandus  quoqae  Ambrosius  cum  agat  rem  ma* 
gnam  de  Spirltu  sanclo,  ui  eum  Patri  el  Filio  de- 
monslrel  asquakm,  submisso  tamen  dicendi  genere 
iililur;  quoniam  res  suscepia  non  omameiita  Terbo- 
mm,  aul  ad  flectendos  animos  commotionis  affectum, 

ed  rerum  documenia  deslderat.  Ergo  inier  caeiera  , 

«  Sic  In  UsB.  At  in  prius  editis,  ifofRMd  sammiMtf  prof. 
i9tfrmumvldemn$mig$terinm.hfv^ 
Kn  dommtti  sacramentian. 


ko  principio  hujus  operls  ail :  CofNiiiofM  nmenln  Ce- 
deon,  cnm  an^$$H  quod  defidmnHbue  Jketpot^um 
mHHbn$,  in  uno  dro  Dammm  plebem  enam  alb  koeliba$ 
Hberaret^  oblulit  heedum  eapmmm,  enjne  eamem  m- 
enndum  preKeptum  angdi,  et  avfma  wpm  pmmm 
pofnil,  H  ea  jure  perfudit :  qum  dmul  nt  vkgm  moi- 
mine,  qnam  gerebat,  amgebu  Dd  contigii,  de  petm  igni$ 
empii,  atque  Ha  $aerificinm  quod  oferebatnrabenmptnm 
em(Jud.  Tt,  IMI).  Quo  indido  dedamtnm  videtm , 
qnod  petm  ilta  tgpnm  habueHt  eorporie  ChrieH;  qnk 
eeriptnm  e$t,  c  Dibebant  de  coneeqnenti  petm^  petm 
nntem emt  Chri$tue  »  (I  Cor.  x,4).  QuoduHqnenon  ad 
Mmtatem  eju$,$edad  eamem  rdatum  aet^  qnmdtien' 
Hnm  eorda  popnlorum  peremH  rim  eui  eangnitde  imm' 
davil.  Jam  tune  igitnr  in  mgeterio  dedamlnm  evt^qnia 
Domimm  Je$u$  in  cameeua,  toHne  mundi  peeeata  em- 
dfixue  aboleret,  nec  $olum  ddicta  factomm^  $ed  eHam 
mpidiime$  animomm.  Cam  enim  hemH  ad  mlpam  fM 
refertnr;  jm  ad  illecebrae  mpiditatnm,  dent  eeriptmn 
e$t,  c  Qnia  comnpivit  popnbu  npidilatem  peedmam,  et 
dixemnt,  Qtd$  na$  cibabk  enme  •  (Nmn.xi,i)1  Qnad 
i^itnr  extendit  angdue  vergam^  et  teHgit  petmm,  de  qmi 
igni$  exiit,  oeten^t  quod  caro  Donmd  Spiritu  repleia 
didno,  peceataomniahnmanafeondiHmdeexnrera.  Vnde 
et  DonHmu  ait,  c  Ignem  veni  mittere  in  terram  »  {ime. 
XII,  49);  ei  caetera ,  in  quibus  rei  doeend»  ac  pm- 
band«  inaxime  incumbll  (Ambroo.  Hb.  i  de  Spiritn 
eancto,  in  prologo). 

47.  De  genere  lemperalo  esl  apad  Cypriaiiom  Tir- 
giniialis  Hla  laudalio  :  Nnnc  nabi$  ad  drgineo  eermo 
e$t^quammqua$ubHnHorgloriaeU,  majordenm.  Flo$ 
e$t  ille  eecle$ia$tid  gemdnie,  decne  atqne  omamentnm 
§mHm  $piritnaH$,  Ueta  indoie$  laudu  et  honorie,  opn$ 
integmm  atqne  inearmptnm,  Dd  imago  re$ponden$  ad 
eancHmoniam  Domkn,  illn$trior  porHo  gregio  ChrieH. 
Caudd  per  ip$a$ ,  atqne  in  ilH$  largUer  fioret  Eectedm 
mmrit  gloriooa  fecnnditao  :  quantoque  ptn$  gtoriooa* 
drgHiita$  mmmo  $uo  addU,  tanto  pln$  gmtdlnm  ma- 
tri$  augeedt.  El  alk)  loco  in  fiiie  epistol»  :  Qnomodo 
poriammue,  Inqiiit,  imaginem  efu$  qni  de  Umo  e$t, 
ue  portemn$  H imaginem  ejn$  qui  de  cotto  esl  (I  Gor. 
XT,  49).  Banc  imaginem  virgitdtat  portm,  poriat  fnle- 
grita$,  $ancHta$  portat  et  verito$ ;  portant  di$dpHnm  Dd 
memoree ,  ju$Htiam  cum  reHgione  retinentm ,  $tabite$  in 
fide,  hnmilee  m  timore,  ad  omnem  loleranHam  fortee, 
ad  $u$Hnenda$  infnria$  mile$,  ad  fddendam  nH^erieor- 
diam  fadle$ ,  fmtema  paee  unanime$  atque  eeneordee. 
Qum  vo$  dnguta,  o  bmtm  virgine$,  obtervtere^  diH^ere. 
imptere  dibeHe.qum  Deo  d  Chrieto  vacantee^  ad DonH- 
num  cni  vm  diea$H$,  majore  m  metiore  paNepmceditie. 
Proveetm  anntt,  jnniarihu  fadte  magieterium;  mJMrct 
iMlii,  prmbete  majoribu$  mini$terinm ,  comparibne  ind- 
tmnentum  ;  hortamenHe  vo$  mutuis  exdtate^  ammtie  d$ 
virtnte  documemie  adgloriam  provoeate;damUfarHter^ 
epiritnaHter  pergite,  penenite  fdidter;  tantnm  memen- 
ioU  tunc  naetri,  4mm  indpiet  in  vobie  virginita$  honorari 
(Cgpr.  Tmct.  de  diecipUna  et  habitu  Virginnm). 
46.  Ambrodas  etiam  genere  dleendi  lempento  ei 
«  A|'Ud cyprianum,  copiota ;  in  Floriacensi m$.^genemui. 


IfS 


LIBEn  QUARTUS. 


III 


onMito  prolMft  ▼irgTnilNia.  proponic ,  tanqutni  sob 
eiempli  fomia ,  qniNl  moribos  iniitenlur ,  et  dictt : 
Yhr§o  erta^  non  m/mih  eorpore^  $ed  etiam  menXef  qwe 
mUlo  do&  aiMUi  nneerum  odulterorei  afeetum  :  eorde 
AwRilii,  verbie  ^rorif ,  ammi  prudem^  loqoMii  pareior^ 
Irfmitf  HuMo^:  non  in  ineerlo  divitiarum,  $ed  in 
prou  panperii  $pem  reponene;  intenta  operi^  vereeunda 
mrmom  ;  arbitrum  meniie  $olita  non  tomiiem,  $ed  Deum 
pmore;  nuilum  Imdore^  bene  oelle  onndbuo ;  a$$urgere 
u$aJoritui  natu^  mqualibue  non  iuvidere;  fugere  jaetan^ 
liflm,  ra^onem  $equi ,  «itmr«  inrtutem,  Quando  i$la  vel 
rmttu  ImtH  parenteef  quando  di9$ennt  a  propinqui$f 
fuando  faoikMt  kumilem  t  quando  ri$it  debilemf  quan^ 
do  vitamt  inopem  f  Eo$  $olo$  $olita  ecetue  «rronmi  invim 
oere^  quo$  ndeerieordia  non  erubeeeerety  neque  prteterira 
vereeundia.  NUul  torvum  in  oeutie^  nikil  in  verbie  pro^ 
cme,  nihil  in  aetu  inverecundum ;  non  geetue  fraetior^ 
wm$  inee$iu$  oolutior ,  iioii  vox  petulantior^  ut  ipta  cor^ 
jmrii  «jMdm  eimulacrum  fuerit  men^e,  et  figura  probi- 
laiie*  Botta  qidppe  domu$  in  ip$o  veelibulo  debet  agno$ei^ 
ac  prhno  pmtendat  ingre$$u  nihU  intu$  UUere  tenebra" 
fum^  tanquam  lueemee  lux  intm  ponta^  fori$  lueeat. 
QrU  ego  exoequar  ciborum  pareimoniam^  ofidorum 
nduMdan^am ;  alterum  ultra  naturam  $uperfui$$e ,  at- 
ieimm  ipd  natura  pene  defui$$ef  lllic  nulla  intemtt$$a 
lempora^  hie  congendnati  jejunio  die$;  et  n  quando  re- 
fieiendi  $ueee$^$$et  votuntm^  cibm  plerumque  obvim  qni 
mortem  areerei ,  iioii  deliciae  mitd$traret  {Ambroe.  de 
fhrgimbm^  di.i,  tn  prjncip.) ,  etc.  Usec  outem  pro- 
plerea  in  exemplo  hujus  lemperali  generis  posui,  qiiia 
■on  hic  agit  ut  vlrginitatem  voveant  quae  nondum  vo- 
wont;  aed  quales  esse  dcbeant  qua  jam  votac  sont. 
Mam  ot  aggrediatur  animus  tantuin  ac  tale  propoai- 
Imn  9  graiidl  utique  dicendi  genere  debet  excitari  et 
aeceiidl.^Sed  martyr  Cyprianus  de  habitu  virginum,  iion 
de  auseipiendo  virginitatis  proposito  scripsit.  Isie  vero 
episcopos  etiam  ad  hoc  eas  magno  accendit  eloqiiio. 
49.  Ycrum  ei  eo  quod  ambo  egerunt,  diciioiiis 
gnmdb  exempla  memorabo.  Ambo  quippe  invecti 
swit  in  eas  quae  rormam  pignieiitis  coloraiit,  Tel  po« 
liua  decolorant :  quorum  prior  ille  cum  hoc  agcret, 
ail  inter  caetera  :  Si  qm$  pingendi  arHfex  vultum  aU- 
eujm  ei  epedem ,  et  eorporie  qualiiatem  emido  colore 
iignaieei;  et  eignato  jam  cQn$ummatoque  dmuiacro^ 
mamu  alim  inferrei^  ut  Jam  formaia ,  jam  fdeta  quau 
periiior  reformarei^  gravi$  priori$  artifiei^  injuria  ei 
•uila  indignatio  videreiur.  Tu  U  emitimm  impune  latu- 
ram  tam  improbm  temeritaUi  audadam ,  Dd  artificii 
ofemamf  Vi  emm  impudica  circa  honunei ,  et  inceeia 
'udi.  lenoeinantibm  non  m ,  eorruptii  violatiiqm  qum 
Dei  euni^  p^or  aduUera  detinerii.  Quod  omari  te  putm^ 
quod  puim  comi,  impiif  iMlio  eU  iua  dhnni  operii^  pret' 
varicaAo  eU  varitatii.  Monentii  ApoaoU  voxeet:  iEx- 
pmgau  vetm  fermentum,  m  «lif  noiMi  comperdo,  $ieut 
oaii  m§mi.  Etenim  Pmeha  noiirum  immoUdm  e$t  Chri' 
HMi.  Itaqus  feiUi  eeUbremm^  non  in  fermento  veieri^ 
mqm  m  fenmlo  maMm  ei  nequitim^  eed  in  aufnui 
dneeritaiii  ei  veriuiiii  •  (1  Cor.  v,  7,  8).  iViim  mncerilae 
paeeurai  ei  vcrtiof,  ^tcoiMio  qum  iincera  iunt  polUtun- 


r«r.  et  eohrum  adulteriii ,  ei  mei^eaminum  '  fkcie  m 
mendoeium  mra  mutanturf  Dommm  Uim  adi^  c  i^foji 
poiei  faeere  eapiUum  unum  album  aut  uigrum  •  {Maith. 
V, 36) ;  «liv mi vineendam  Donum  tm  vocem  vi$tee$H 
poliorem.  Audad  eonatu  et  eaeritego  coniemptu  crinm 
tuo$  infid$ ;  malo  prm$agh  futurorum  eapiUm  Jam  tik 
llammeoe  ampiearii  {Cgpr,  Trmt.  de  diedptina  ei  ha' 
bUu  Virginum).  LoBgum  eat  iiiaerore  oauDia  qiue  se* 
quiintiir. 

M.  Ille  vcro  posiericr  ut  in  Ulca  dicerel :  UimiUa, 
inquit,  wnam/nr  inctfiiiiMi  vUiorum,  ui  qumeUii  coUHri^ 
bm  ora  depingani^  dum  virii  diipUeere  formidam^  ei  dt 
aduUerh  vultm  medUentm  aduiterium  caaitatii.  QuanUi 
hme  amentia^  efigiem  nmtare  noiurm^  fncturam  qumrere^ 
ei  dum  verentur  marikUe  Judiemm^  prodere  *  euumf 
Pfwr  emm  de  m  pronuntiut^  qum  eupit  mmare  quod 
naia  e$i  :  Ua  dum  aUi  $ludH  plaeere^  prim  ipm  mbi 
dieplieei.  Qmm  judicem^  midier^  veriorem  requiremm 
defomdUUu  tum ,  ^imm  tdpeam^  qum  videri  time$f  Si 
peUchra  m,  00"  abiconderii  ?  u  defomm^  eur  to  formo^ 
eam  eao  mmtirii ,  nec  tum  eomdentim ,  nee  aUeni  grm" 
Uam  errorii  habUura  f  llle  enim  alieram  SUgitf  iu  aUeri 
di  pUicere :  et  hra$eerii  $i  amet  alteram^  qui  adukerare 
i»  U  doeettar.  MaUi  magietra  e$  injurim  tum.  Lenoeinari 
enim  ref^,  etuim  qum  e$i  pa$$a  lenonem;  ae  Hcet  dUi 
mti/ier,  non  aUeri  tamen^  $ed  dbi  peccai.  TderabUiora 
propemodum  in  aduUerio  crimma  iunt :  ibi  enim  pudi' 
dUa^  hie  naiura  aduiieratur  {Ambrm.  de  YirgUdkm^ 
Ub.  I).  Satis ,  ut  existuno,  apparei  feminas  ne  suam 
fucis  adullerent  fonnam ,  et  ad  pudorem  el  ad  timo- 
lem  hac  facundia  vebemenier  impclli.  Prolnde  oeqoe 
submissum  neque  temperaium,  sed  grandeomnloo 
genus  hoc  elocutionis  agnoscimus.  Et  in  his  antem 
quos  duos  ex  omnibus  proponere  toIuI,  el  fai  alils 
eceiesiasiicis  viria  et  bona,  et  bene,  id  est  aicQl  res 
poslulat,  acute,  omate,  ardenterque  dicenliiras,  per 
mulia  eorum  scripia  vel  dicia  possufit  hxc  iria  gooera 
rcpt^riri,  et  assidua  lectiono  vel  auditione,  admixta 
eiiam  exerciuiione,  studenlibus  inolescere. 
CAPUT  IXIi.  -.  Omnibm  generihm  dietio  varianda  eH. 

51 .  Ncc  quisquam  praeter  disciplinam  esse  exisiimet 
isU  miscere :  imo  quantum  congroe  lleri  poUM,  omni- 
bus  generibus  dictio  varianda  est.  Nam  quaiido  prollia 
esl  in  uno  gencre,  minus  delinei  auditorem.  Cum  vero 
fit  in  aliud  ab  alio  transitus,  etiamsi  longioa  eal,  de- 
centius  procedit  oratio  :  quamvis  habeanl  ei  aingiih 
genera  varieuies  suas  in  sermone  doqueniium,  qui- 
bus  non  sinuntur  in  eorum  qoi  audiuni,  frigescore  vel 
lepescere  sensibus.  YerumUmen  ilKilius  aubmisaum 
soluB ,  quam  solum  grando  diutius  tolerari  potesl. 
Commolio  quippe  aiiiini  qiianto  magis  exeiUAda  esl^ 
ut  nobis  asscntiatur  auditor,  Unlo  miiius  In  ea  diu 
tcneri  potest ,  cuin  f uerit  quanluni  satia  esl  exeiuu* 
Et  ideo  cavcndum  est,  ne  dum  volumus  aluus  erigero 
quod  erectum  est,  etiam  inde  decidat,  qiio  fuerai  ex- 

*  Editi  et  Mss.  apnd  Augusthium,  et  cohrum  aduUerinii 
medkamman.  casligaDius  ex  cy|.riani  Ubro,  fl  coionon 
odidimis»  ei  medicandmtm. 

*  lU  apud  AmbrosiiuD.  At  in  Augustinianis  oodicibus  ali- 
quot ,  perdore.  m  aliis,  perdidere^  aut,  perdUieruni, 


11$ 


D£  DOCTRINA  CHRISTIANA,  S.  AUGUSTIIIfl 


IIC 


rlutione  perducUim.  Interpositis  vero  qu»  sunt  di- 
cenda  submissius ,  bene  reditur  ad  ca  qux  opus  est 
grandiier  dici ,  ut  dictionis  impetus  sicut  maris  acstus 
ahemet.  £x  quo  Ilt  ui  grande  dicendi  gcnus,  si  diu- 
tius  est  dicendum,  non  debeat  esse  solum ,  sed  alio- 
'  rumgenerum  interposittone  varietur :  ei  tamen  genere 
dictio  lota  triboitur,  cojus  copia  praevaluerit. 
CAPUT  XXIll.  -*  Quomodo  inarmucenda  diclianii 
genera, 

52.  Inierest  enim  quod  genus  cui  gencri  interpo- 
Ratur,  rel  adhibeatur,  ceriis  et  nccessariis  locis.  Nam 
et  in  grandi  genere  semper  aut  pene  scmper  tempc- 
rau  decctesse  principia.  Et  in  poiesUle  est  eloqucn- 
tis  ut  dicanlur  nonnulla  submisse,  ctiam  qux  possent 
granditer  dici ;  ut  ea  qute  dlcuaiur  granditer,  ex  illo- 
rum  fiant  comparationc  grandiora,  ct  conim  Unquam 
umbris  lurainosiora  reddautur.  In  quocomque  autem 
gonere  aliqua  quoestionum  vincula  solvenda  sunl,  acu- 
mine  opus  est ,  quod  sibi  submissum  genus  proprie 
▼indicat.  Ac  per  boc  eo  genecc  utendnm  est  et  in 
aliis  duobus  generibus,  quando  eis  isfa  incidunt :  aic- 
ut  laudandum  aliquid  vel  viluperandum ,  ubi  nec 
damnatio  cujusquam  nec  liberatio,  nec  ad  aclionem 
quamlibct  assensio  requiritury  in  quocumque  alio  go- 
ncre  occurrerii,  genus  adhibcndum  et  inierponcndum 
est  temperatum.  In  grandi  ergo  genere  inveniunt  lo- 
cos  suos  duo  oetera  ,  et  iu  submisso  similiter.  Tem- 
pi^ratum  autera  genus  non  quidem  semper,  sed  laracn 
aliquando  submisso  indiget,  si,  ut  dixi,  quxslio  cujus 
uodus  est  solvendus,  iucurral;  vcl  quando  nonnulla 
qux  ornari  posseni,  ideo  non  ornantur,  sed  submisso 
scrmone  dicuntur,  ut  quibusdam  quasi  toris  orna- 
mentorum  prxbeant  emineniiorcm  locum.  Grande 
auiem  genus  lemperau  dictio  non  requirit:  ad  de- 
lccUndos  quippe  animos,  non  ad  movendos  ipsa 
suscipilur. 

CAPUT  XXIY.  —  Sublhne  dicendi  genu$  quid  efficiaL 

53.  Non  sane  si  dicenli  crobrius  et  vehementius  ac- 
ilamelur,  ideo  granditcr  puUndus  est  dicere  :  lioc 
mim  et  acumina  submissi  generis,  ei  ornamenu  fa- 
ciuni  temperati.  Grande  aulem  genus  plerumque  pon- 
dere  suo  vocespremit,  sed  lacrymas  exprimit.  Deni- 
que  cum  apud  Caesaream  Maurilaiiix  populo  dissiia- 
derem  pugnam  civilem,  vel  poiius  plus  quam  civilem, 
quam  Catervam  vocabanl ;  neqiie  enim  cives  Untum- 
modo,  venim  etiam  propinqui ,  rralres,  postremo  pa- 
rentes  ac  filii  lapidibus  inter  se  in  duas  |iartes  divisi, 
per  aliquot  dies  conlinuos ,  cerlo  tempore  anni  sole- 
mniterdimicabanl,  et  quisque  ut  quemquepoieratocci- 
dcbat :  egi  quidem  granditer,  quantum  valui ,  ut  Um 
erudele  atque  inveteratum  maliim  de  cordibus  et  mo- 
ribos  eorum  avellerem,  pellerenu|ue  diccndo;  non 
Umen  egisse  aliquid  me  puUvi,  cum  eos  audirem 
acclaroantes,  sed  cum  flentes  viderem.  Acclamationi- 
bus  quippe  se  doceri  etdelecUri,  flecti  autem  lacrymis 
indicabant.  Quas  ubi  aspexi,  immanem  fllam  consiic- 
tudinem  a  pairibus  el  avis ,  longeque  a  majoribus 
(radiUm,  quae  pectora  $orum  hosliliier  obsidebai, 
7cl  potius,  possidcbat,  dcviclam»  antequam  re  ipsa  id 


osienderent,  credidi.  lloxque  sermone  finito  ad  agcn- 
das  Dco  gratias  corda  alquc  ora  converli.  Et  ecce  jam 
fcrnie  oclo  vel  amplius  anni  sont,  propilio  Chrislo» 
ex  quo  illic  niliil  ule  tenuium  est  (a).  Sunt  et  alia 
mulu  experimenu  quibus  didicimus,  homiiies,  quid 
in  eis  fecerit  sapienlis  graiidius  dictlonis,  non  cla- 
more  poiius  quam  gemitu,  aliquando  eliam  lacrymis, 
postremo  vitx  mulatione  monstrasse. 

54.  Submisso  etiam  diccndi  genere  sunt  plcriqne 
muuti :  sed  nt  quod  nescicbant,  scirent,  aut  quod  eis 
videbaiur  incredibile,  credercnt;  non  autem  nt  age^* 
rcnt  quod  agendum  Jam  noverant,  et  agere  nolebanl. 
Ad  hujusmodi  namquc  duriiiam  flectendam,  debct 
granditer dici.  Nam  ei  laiides  et  vitupcrationes  qoaiido 
eloqiienter  dicuntur,  cum  sint  in  genere  temperaiQ» 
sic  afOciunt  quosdain ,  ut  non  aolum  in  laudibos  et 
viiuperaiionibus  eloqueniia  dclectentur,  yemm  et  ipsi 
laiidabiliter  appeUnt ,  fugianique  viluperabiliter  vi- 
vcre.Sed  numquid  omnes  qui  delecUnlur,  muUnlor\ 
sicut  in  grandi  genere  omnes  qui  flecluntur,  agqnt ; 
ci  in  subniisso  gcnerc  omnes  qui  docentur,  sciunt, 
aui  crcdunt  verum  esse  quod  nesciunt? 

CAPUT  XXV.  —  Temperalum  dicendi  genui  quem 
in  fincm  referri  decet. 

55.  Unde  colligiiur  illa  duo  genera  quod  eflicere 
intcnduiit,  hoc  eis  esse  raaximc  neccssariom,  qui  sa- 
pientcr  cl  cloqucntcr  volunl  dicere.  Illud  vero  quod 
agilur  genere  tcmperato,  id  cst,  ut  cloquentia  ipsa  de- 
lcctct.  non  est  propler  scipsum  usurpandum;  sed  ot 
rebiis  quae  utiliter  boncstcque  dicuniur,  si  ncc  docente 
indigcnt  eloquio  nec  movente,  quia  ei  ^cieiites  et  la- 
venlcs  audilores  habent,  aliquanto  proraptius  ex  de- 
Icciaiione  ipsa  clocuiionis,  accedat  vel  tenaciiis  ad- 
hurescat  asscnsus.  Nam  cum  eloquentiae  sit  onivcr- 
sale  officium,  in  quocumquc  islorum  trium  g^enmi, 
dicere  aptc  ad  persuasionem ;  fiiiis  auiem ,  id  qnod 
inlendcris,  persiiadere  diccndo  :  in  quocumque  isto- 
rum  trium  gencrum  dicit  quidem  eloqoens  aple  ad 
persuasionem,  scd  nisi  pcrsuadeat,  ad  fincm  non  pcr- 
vcnit  eloqucntix.  Pcrsuadct  autcin  in  subinisso  gc- 
nere  vera  essc  quas  dicii;  pcrsuadet  in  grandi,  ut 
aganiur  quae  agcnda  esse  jam  sciuntur,  nec  aguntor ; 
pcrsuadet  in  genere  temperato,  pulchre  omateqoe  se 
dicere  :  quo  fine  nobis  quid  opus  est?  Appeunt  euui 
qui  lingua  gloriantur,  et  se  in  panegyricis  UUbusque 
dictionibus  jacUnt,  nbi  nec  docendus,  nec  ad  aliquid 
agendum  movendus,  scd  Untummodo  cst  delecUndus 
audiior.  Nos  vero  istum  finem  rercramus  ad  allerum 
finera,  ut  scilicet  quod  cfliccre  volumus,  cum  grandi- 
terdicimusi  hoc  etiam  isto  velimus,  id  est,  ot  bona 
morom  diligantur,  vel  devitentur  mala;  sl  ab  bac 
lictione  non  sic  alieni  sunt  homines,  ut  ad  eam  grandi 
genere  diptionis  urgendi  videantur :  aut ,  si  jam  Id 
agunt,  ot  agaot  studiosius,  aique  in  eo  firmiter  perso- 

*  Mss.  quatoor,  tmifamiir. 

(a)  HiciUque Uber  perfecms  ftiit  sub  annom  496.  Nam 
Auguslini  in  MauriUiiiam  caesareensem  prolectio  pertinct  ad 
anoum  418,  cx  episi.  190,  et  195,  n.  1.  Atque  apud  Caesa- 
reain,  ubi  se  concioncm  illam  anle  odo  aut  ampfius  anncs 
habuisse  meniorat.  agcljat  s.  Doctor  mcnse  septSibri  eiu&- 
dcm  anni  418,  cx  lib.  de  Gesiis  cum  Emcrito. 


117 


LIUEU  QUARfUS. 


118 


^rcnt.  Ila  flt  ul  ciiain  tcmpcraii  gcnci  is  oruaiu,  iion 
jacianter,  scd  pmdcuter  utamur  :  non  cjus  fine  con- 
lenli,  quo  taniummodo  delectalur  auditor;  sed  lioc 
potitts  agentes,  ut  etiam  ipso  ad  bouum  quod  persua- 
dere  toIuomis,  adjuvetur. 
CAPUT  XXYI.  —  In  unoquoque  dicendi  genere  in- 

tendere  debet  oralor^  tU  uUelligenter^  Ubenter  et 

obedienter  audiatur. 

56.  Ula  itaque  Iria,  qux  supra  posuimus,  eum  qui 
•apieoter  dicit ,  si  eiiam  eloqumier  vult  diccre ,  id 
agere  debere,  ut  intelligenler,  ut  libenlcr,  ut  obedicn- 
ler  audiatuf»  non  sic  accipienda  sunt  tanqiiam  singula 
illis  tribtts  diccndi  geoeribus  ita  iribuautur,  ut  ad 
ftiibmlssuui  iuteHigcnicr,  ad  temperatum  libcnler,  ad 
grande  pertincat  obcdienier  audiri ;  sed  sic  potius  ut 
hau;  Iria  semper  intendat,  et  quanlum  poicst  ngai, 
eliam  cum  iu  illorum  singulo  quoqiie  versaiur.  Nolu- 
01118  enim  fastidiri ,  ctiam  quod  submissc  diciinus ;  ac 
per  hoG  volumus  non  soluni  intelligcntcr,  verum  elinm 
libenier  audiri.  Quid  autcm  agimus,  divinis  testimo- 
niis  doceudo  quod  dicimus ,  nisi  ut  obedicnter  audia- 
mar,  id  est  ut  credatur  eis,  opitulanie  illo  cui  dicium 
esi,  Teitimonia  tua  eredita  *  facta  $unt  talde  (  Ptal. 
xcii,  5)?  Quid  ctiam  cupil  nisi  crcdi,  qui  aliquid,  liccl 
SBbmisso  eloquio,  disccntibus  narral?  et  quis  cum 

.  velit  audire,  nisi  aiidilorem  nonnulla  ciiam  suavitaic 
detineat?  Nam  si  non  inlcUignlur,  quis  nesciat  nec  li- 

.  benter  eum  posse,  nec  obcdicntcr  audiri?  Plerumquc 
auiem  dictio  ipsa  subinissa ,  dum  solvit '  difQcillimas 
qiiaestiones ,  et  inopinala  manifcstatione  dciuonstrat ; 
dum  senientias  acutissimas  de  ncscio  quibus  quasi 
cavernis,  unde  non  sperabaiur,  eruit.  et  ostcndil ; 
dum  adversarii  conviiicit  crrorcm,  ct  doret  falsum 

.  esse  quod  ab  illo  dici  vidcbatur  invictuiu ;  niaxiiiic 

•  quando  adest  ei  quoddam  dccus  non  appeiitum ,  scd 
quodammodo  naturnle,  et  nounulla,  noii  jaciauiicuLi, 
8cd  quasi  neccssaria,  alqiic,  ui  iia  dicam,  ipsis  rebus 
extorta  '  numerosilas  clausulnrum  ;  lahlas  aalaina- 
liones  excilat ,  ut  vix  intcUigatur  essc  subinissn.  Non 
enim  quia  ncqne  inccdit  ornata,  nequc  armata ,  sed 
lanqiiam  nuda  congreditur,  idco  non  advcrsariuin 
nervis  lacertisquu  collidit ;  ei  obsislcntcm  subruit  nc 
destruit  mcmbris  rortissimis  falsitatem.  Unde  nuiem 
crcbro  et  muUuin  acclamatur  ita  diccnlibus,  iiisi  qiiia 
veritas  sic  demonstrnta ,  sic  dcfcnsa ,  sic  invicta  dc- 
lectat?  Et  in  hoc  igiiur  gcnerc  siibmisso  istc  noster 
doctor  et  dictor  id  agcre  dcbet,  ut  non  suluin  inlelli* 
genler»  venim  eliaiii  libenter  et  obedienier  audintur. 

57.  llla  quoque  cloqucnlia  gencris  lcmpcrnti  apud 
ek>quentem  ecclesiasticum,  nec  inornaia  rclinquiiur, 
nec  indecenler  ornatur  :  nec  solum  hoc  appctit  ut  de- 
lectety  quod  solum  apud  alios  profiteiur ;  vcrum  eiinm 
in  lis  qua^  laudai,  sive  vituperat,  istis  appetendis  vcl 
firmiua  tenendis,  illis  autcm  devitandis  vel  respucn- 

*  Bditit  eredibiUa.  At  mss.,  eredita.  Sic  passun  AugusU- 
nuii  Juxta  graecam  versionem  Lxx,  ijAstmisan, 

i  m  vnlgatis,  diuoMt :  ac  raulo  infra,  et  quando  nonnuUa 
nmiaetantieuia.  uic  vcro  particula,  qnando,  abcst  a  vss.  ot 
i^tteredmidat,  si  supcrius  legatur,  dum  solvit,  uti  reiiisa 
ferunt  Mss.  onuics. 

*  Mss.  phves,  exorta. 


dis,  vult  uliquc obcdienter  audiii.  Si  autein  non  audi- 
lur  inlelligenicr,  nec  libenter  potest.  Proinde  illa 
tria,  ut  intclllgantqui  audiunt,  ut  delectentur,  ut  obe- 
diant,  etiam  in  boc  gcnere  agcndum  est,  ubi  tenet 
delcctatio  principatum. 

58.  Jam  vero  ubi  movere  et  flectere  grandi  generc 
opiis  cst  auditorem  (quod  tunc  est  opus,  quando  ci 
vcracitcr  dici  ct  suavitcr  confltetur,  et  lamen  non 
vuli  faoerc  quod  dicitur),  dicendum  est  procul  dubio 
granditer.  Sed  quis  inovctur ,  si  nescit  quod  dicitur  ? 
aut  quis  tcnctur  ut  audiat,  si  non  delectatur?  Unde  et 
in  isto  genere ,  ubi  ad  obedieniiam  cor  duruni  dictio- 
nis  granditate  flectendum  esl,  nisi  et  inteHigenter  et 
libenter  qui  dicit  audiatur,  non  potest  obedienter  au- 
diri. 

CAPUT  XXVIf.  —  Obcdientius  audiri  cujus  mta  </t- 
etioni  respondet. 

59.  Habct  autem  ut  obedienier  audiatur,  quanta- 
cumque  grandilatc  dictionis  mnjus  pondus  vita  dicen- 
tis.  Nam  qui  sapienter  et  eloqucntcr  dicit,  vivit  autem 
nequiier,  eruditquidem  mullos  disccndi  studiosos, 
quamvis  aninias  swb  sit  inutilis  {Eccli,  xxxvii,  22), 
sicut  scriptnm  est  '•  Unde  ait  et  Aposlolus :  Siveocca* 
sione,  sive  veritate,  Cltristus  annuntietur  (Philipp.  i, 
48).  Ghristus  auiem  veritas  cst,  ct  tnmen  etiam  non 
veritalc  annuntiari  veritas  potest;  id  est,  ut  pravo  et 
fallnci  corde ,  quae  recta  cl  vcra  suut ,  pracdicentur. 
Sic  quippe  annuntiatur  Jcsus  Cbristus  ab  eis  qui  sua 
quxrunl,  non  quae  Jcsu  Cbrisli.  Sed  quoniam  boni 
fideles  non  quemlibet  hominum,  scd  ipsum  Dominum 
obcdientcr  audiunt,  qui  ail,  Quw  dictml,  faciu;  qum 
autem  faciunt,  facere  nolite :  dicunt  enim^  et  non  faciunt ; 
ideo  audiuntur  uiiliter,  qiii  ctiam  utiliier  non  agunt. 
Sua  enim  quaerere  student ,  sed  sua  docere  non  nu  • 

.  dcnl,  de  loco  scilicet  superiore  scdis  ecc1csiastic;c, 
qiiam  sana  doctrina  conslituit.  Propter  quod  ipse  Do- 
minus  priusqiiam  de  lalibus,  quod  commemoravi, 
diccret,  praemisit ,  Super  cathedram  Moysi  sedenuH 
(Matth,  XXIII,  2,  3).  Illn  ergo  cathcdra,  non  eoruni 
sed  Moysi,  cogclval  cos  bona  dicerc ,  etlam  non  bona 
lacientcs.  Agebant  ergo  sua  in  vita  sua ;  docere  autcin 
sua ,  cathcdra  illos  non  pcrmillebal  aliena. 

60.  Multis  iLiqiic  prosunt  diccndoquae  non  faciunl ; 
sed  longc  pliiribus  prodcssent  faciendo  quac  dicuiit. 
Abundaut  enim  qui  malx  vitx  sux  defensionem  ex 
ipsis  suis  prTpositis  et  docioribiis  quaerant,  rcspon- 
dentes  cordc  suo,  aut  etiam  si  ad  hoc  erumpunt ,  oro 
Kuo,  atquc  diccntes  :  Quod  niihi  pnecipis,  cur  ipso 
non  iacis?  Ila  flt  ut  cum  non  obedicnlcr  audiant ,  qiri 

'  se  ipse  non  audit,  et  Dei  vcrbuin  quod  eis  prxdicatur, 

>  Edili :  sicut  scriptum  est ,  scribw  et  Phariseei  in  eaihe* 
dra  ¥oijsi  nedeneU.  Qute  dicuni^  fadte:  qwB  aulem  faeiunt, 
facere  notHe  :  dicunt  enim^  et  non  facnmt.  Abest  ab  omn.- 
bus  ftlss.  Uxc  scripturae  sententia ,  hunc  In  locum ,  opina- 
namur,  iromissa  propter  clausolam,  sicut  scriptum  estt  qua; 
rererenda  ftieral  ad  praecodeutia  verba  ex  Eccli.  xxxvn,  22, 
ubi  legilur ,  Est  vtr  astutus  nudtorum  eruditor^  et  amnue 
svoe  inuHlis  est :  in  anliqua  leciione  gncca,  quse  nunc 
exstat,(ic/ir^s(os  estin^pro  quo  latinae  versionis  vmgata*  au 
ctor  legebat,  christos :  quaiidoquidoin  reddidit,  suaris  est^ 
quae  ooa  eral  lectio  in  iHss.  nosiris  Lihliis,  obi  jam  in  exv*u* 
sis  utraquc  conjundim  repcrilur. 


Ilf  DE  DOCrniNA  CHRISTI.\MA,  S. 

biinul  cam  ipM  praDdicatore  contcaiuanl.  Denique 
Apoitolos  •cribone  ad  Timotlieuni ,  cum  diiisset, 
N€m0  adoUieemiam  iumn  amUmHta;  rabiecH  imde 
non  contemneretor ,  atqoe  aii  :  Sed  farma  eno  fide- 
liumiHiermone^mconverialioMt  m  dikelione^  in  fide^ 
m  emtiUde  (I  Tim.  it,  1i). 

CAPUT  XXVIll.  —  YeriUiti  poHns  qnam  terbU  Uw 
dendum.  VerHe  contendere  quid  ttl. 

61.  Talis  doctor  ut  obedienter  audittor,  non  Im- 
pndonter  non  aolum  submlsse  ac  lemperatc ,  verttm 
eibm  granditer  dicit,  quia  non  eontemplibiliterYiYit. 
Sie  namque  eligil  bonM  vitam ,  ot  etiam  bonam  non 
ncf^ifat  fomaro,  sed  provkleat  bona  coram  Deo  et  ho- 
aninibua  (H  Cor.  Tin ,  91) ,  qoantum  potest ,  llluin  li- 
mendo,  hia  conaulendo.  In  ipso  etiam  scrnione  malit 
rebns  placcre  quam  verbis ;  nec  aestimet  did  raeliiis, 
ntsi  quod  dicitur  rcrius ;  ncc  doctor  ▼crbis  senriai , 
aed  terba  doctori.  Hoc  esl  enim  quod  Apostolus  aii : 
iVon  bt  eoffientia  verH,  ne  eeaeuetnr  erus  Ckrieti  (I  Cor. 
U  i7).  Ad  hoc  vald  eliam  quod  ait  ad  Timotheum  : 
NoUoerins  eontendere ;  ad  nihiienim  utile  eil,  ntfi  ad 
mbvernonem  mudientium  (II  TtiN.  n ,  14).  Neque  enim 
hoc  ideo  didum  esl,  ul  adversariis  oppugnantibus  ve- 
Hiatem,  nibil  nos  pro  veriiate  dicamns.  Et  ubi  erit 
quod  cura  ostendcret  qualis  esse  episcopos  debeat,  ait 
inler  cstera  :  Ui  potene  mt  in  doetrina  $ana  et  contra- 
Seentoi  redarpiere  (Tit.  i,  9)?  Verbis  enim  contendere, 
esl  non  curare  quomodo  error  veriiate  vincatur ,  sed 
quomodo  tua  dictio  dictioni  prsferaturalterius.  Porro 
qui  Bon  verbis  contendit,  sive  submisse ,  sivo  tempe* 
rate,  sive  granditer  dicat,id  agit  verbis  ul  verius  pa- 
leal,  veKtas  placeal,  verius  moveat;  quoniam  nec 
ipsa,  qose  praeoepli  flnfset  plenitudo  Legisest  cluritas 
(I  Tim.  1, 5;  etRom.  xiii,  10),  ullo  modo  recu  esse 
polest,  si  ea  qo»  diliguntur,  non  vera,  sed  falsa  sunt. 
Skul  autem  cujus  pulchmm  eorpus  ei  deTormis  esl 
animus,  magis  dolendus  esl,  qunm  sl  derurme  haberet 
ei  eorpus ;  iu  qni  eloquenter  ea  qua  fiilsa  sunl  dkuni, 
magis  miserandi  sunl ,  quam  sl  ulia  deformiter  dice- 
renl.  Quid  esl  ergo  non  solum  eloquenter,  verum 
eliam  sapienter  dlcere,  nisi  verba  in  sabmisso  genere 
aufndentia,  In  temperaio  splendentia,  in  grandi  vehe- 
meniia,  veris  umen  rebus,  quas  audiri  oporteat, 
adhibere?  Sed  qui  ulniroque  non  polcsl,  dicat  sapien- 
ler  quod  tion  dicit  eloqoenler,  potius  qiiam  dical  olo- 
qoenter  qood  dicit  Inslpienter. 
CAPUT  XXIX.  —  Non  culpandut  eule»a$te%^  qm  a 

peritiore  swi^t  eomeriptum  eloqmum,  quod  ad  popu- 

Um  proferat. 

Si  autem  ne  boc  quidem  polesl,  iu  conversetur, 
utnon  solum  sibi  praemium  comparet,  sed  etiam 
prsbeal  alils  exemphmi,  et  sit  ejus  quasi  copia  diccn- 
di  forma  vivendi. 

6S.  Sunl  sane  qoidam  qni  bene  pronuntiare  pos 
aunl»  qiildaotempronunlient,excogitarenonpossonl. 
Qood  si  ab  aliis  sumaol  doquenter  sapienterqoe  oon 
scriptum,  memoriaeque  commendenl,  atque  ad  popu- 
him  proferant ;  si  eain  personam  gerunl,  non  improbe 
fiiGiunt.  Sic  enim,  quod  profecto  utile  est,  multi 


AUGIISTINl  LIBER  QUARTUS.  1« 

pncdicatores  veriutis  fiunt,  nec  multi  magistri*  si 
uniws  veri  magisiri  idipsam  dicant  omiiet,  ei  non 
sint  in  eis  schismau  ( I Cor.  i,  10  ).  Nee  deierreadi 
sunt  isti  voce  JcrenM»  prophetac,  per  qneai  Deos 
arguit  eos  qoi  furantur  verba  e/iu,  iiiiiif^f«js4«#  a  pnKk- 
mo  tuo  {Jerem.  xxin,  50).  Qoi  enim  furaiiUir,  alieiMin 
auferunt;  verbiim  autem  Dei  non  est  ab  eis  aliemro, 
qui  obtemperant  ci :  poiitisque  ille  dicil  aliena,  qiii 
cum  dicat  bene,  vivit  male.  Quaecumqiie  enim  hona 
dicit,  ejus  cicogiuri  vidcntur  ingenio,  sed  ab  cjus 
moribus  aliena  sunt.  Eos  iUque  diiit  Dcus  furari  ver- 
ba  soa,  qui  bonl  volam  videri^  loqoendo  qoaa  Dei 
sunt ;  cnm  mali  sint,  fadendo  quae  sua  sunl.  Noei 
ipsl  dicunt  bona  qu»  dicum,  si  diligenter 
(}aomodo  enim  dicum  verbis,  quod  neganl  laeiis? 
Non  cnim  frostra  de  Ulibos  ait  Apostolus  :  Conftm» 
tnr  te  noeee  Deum^  factii  autem  negant  (711.  i,  16). 
Modoergo  qoodam  ipsi  dicunl,  el  rursus  alio  nodo 
non  ipai  dicunl,  quoniam  utnimque  Tenim  esi  qood 
Veriusait.  De  Ulibus  enim  loquens,  Qum  dieunt^ 
inqnit,  fadte;  qum  autem  fadunt,  faeere  noUte;  hnK 
e8i,Quod  ex  ore  illorum  auditis,  facite;  quod  ia 
opere  videtis ,  facere  nolite  :  ihcviil  enim,  inqoii,  m 
non  faciunt  (Matth.  xxiii,  5).  Ergo  quamvis  noQ  Ch 
ciant,  dicuiit  Umen.  Sed  alio  loco  ules  argoens  r 
Bypocrito!,  inquit,  quomodo  poteetii  hona  loqui^  ami 
iitii  maU  (Id.  xii,  Si)?  Ac  per  boc  et  ea  quae  dicom, 
quando  bona  dicunl,  non  ipsi  dicunl ,  voluiiUle  scUi* 
cet  atque  opere  negando  quod  dicunt.  Uiide  contmgil 
m  homo  disertus  et  malus,  sermonem  qoo  verius 
prsdicetur ,  diceudum  ab  alio  non  diserto  sed  bono , 
ipsecomponat;  quod  cum  fii,  ipse  a  seipeo  tradil 
alicnum,  ille  ab  alieno  accipit  soam.  Cain  vero  bom 
fideles  bonis  fidclibus  lianc  operara  commodam ,  niri* 
qiie  sua  dicunt :  quia  et  Deus  ipsorum  est,  tnjua  sonl 
illa  qu£dicunt;eteasoalaciunt,  qu»  non  ipsi  eom- 
poncre  potueruut,  qui  aecundum  illa  composiu 
vivunt. 

CAPUT  XXX.—  Concionator  pranrdttatorationemad 
Deum. 

65.  Sive  autem  apud  populuiii  vel  apud  quoslibet 
Jamjamque  dictonis,  sive  quod  apud  populum  diceii- 
dum  vel  ab  cis  qui  voluerint  aui  poiuerint  legendumi 
esl  dicutunis ;  orel  ot  Deus  sermonein  boiium  del  In 
os  ejiis.  Si  enim  regina  oravit  Esiher,  pro  soae  genlls 
tfraporaria  salut^  locuiura  apud  regem ,  ul  in  oscjas 
Deuscongruum  sermonem  darcl  (Either.  xiv,IS); 
quaiiio  magis  orare  debet,  ut  ule  munus  acdpiatt 
qui  pro  aetema  hominum  salule  in  verbo  el  doctriiui 
laboral  ?  Illi  vero  qui  ea  dictiiri  sunt  qiiae  ab  aliis 
acceperunt,  et  antequain  accipiani,  orenl  pro  els  a 
quibus  accipiunt,  ut  eis  deiur  quod  per  eos  acelpere 
volant ;  et  cum  acceperim,  orcnt  ut  bene  et  ipsi  pro- 
ferant,  et  illi  ad  quos  proferunt  suinanl;  etde  prospe- 
ro  exitu  diciionis  eidem  graiias  agaul,  a  quo  id  se 
accepisse  non  dubiunt :  ut  qui  gloriatar ,  in  iUo  gk>- 
rietur ,  iR  cujus  manu  suni  ct  nos  ct  sermoiies  nostri 
(Sap.  VII,  16). 


4tl                                DE  VERA  REUGIONE,  S.  AUGUSTIKI  LIBER  UNUS.                                m 

CAPUT  XXXI  —  Exauat  jtrotuilatem  fibri..  Ego  Uunen  Deo  noslro  gratiat  ago » qood  in  liit  qim- 

M.  Longiorefasit  liber  hle  quam  Toleliam,  qiiara*  tuorlibris  non  qoalis  ego  eatem,  cui  multa  desanc, 

qne  pulateram.  Sed  legenli  tel  audienti ,  cni  gralns  sed  qnalis  esse  debeal,  qiii  in  doctrlna  sana,  id  eal 

esi,  kMigus  non  esi :  cui  autem  longus  est,  per  partes  cliristiana,  noo  aolnm  sibi,  sed  etiam  alin  laborm 

enm  legat,  qni  habere  vuk  cognilum;  qiiem  vero  co-  stndet,  qnantuiaaimque  potui  llunilute  disserui. 
gnitionif  ejns  piget,  de  iongitudine  non  qiieraiur. 


ADMONITIO 


DE  8EQUENTE  LIBRO  DE  VERA  RELIGIONE  (a). 

•Inler  opuscnla  qn»  S.  Angostinusnondum  presbytcr  (quam  digniialemanno  391  adeplos  esi)  emisilKn  Ineem^ 
poslrcmom  in  Retractationibus  locum  assignat  libro  de  vera  Religione ;  qnem  idcirco  ad  tnniim  590  referendniB 
eensemns.  Jam  ante  annos  aliqnot  hujus  arguinenii  tractationem  Romaniano  civi  sno  ei  liaecenali  poUidluserat, 
nii  meminil  capiie  sepiiino,  numero  duodecimo.  Id  Tero  in  se  receperat  scribens  anno  586  eontra  Academieoa, 
libro  aecundo,  capiie  tertio,  numero  octavo.  Porro  in  episiola  decima  quinta^  ad  Romanianum,  numero  primo» 
eimiBCtum  a  se  optis  mcmorat,  ipsi  propcdiem  transmiuendum. 

Erodium  postea  de  eiistentia  Dei  dubia  quaedam  proponeniem  ad  huncco  librum  remittil  in  episiola  cento- 
slma  aeiagesima  secunda,  numero  secundo ;  paietqoe  ez  epi»tola  vigesima  septima^  nuroero  qnarto»  ad  Pauii- 
nmn,  enmdem  libmm  nnnm  esse  ei  qulnque  illis,  qnos  P#KlaieiicAiim  cantra  Mamekmoi  appellat  Panlinos. 
qnieoaab  Alypio  dono  acceperal,  et  quorum  occasione  in  laudem  Augustini  sic  eiclamat  in  epistola  vigesknn 
qninia,  nomero  primo :  0  ven  m/  terrm^  quo  ftrmeordia  no$tra,  ne  posrint  uecaU  vane$cBre  errore^  eondhauar!  O 
htuma  iigne  nipra  candelabrum  Ecclerim  porita,  qam  latt  eatholicU  wHkui  de  eeptiformi  tyehno  paHnm  oieo  im- 
tltim  ttmun  eftmdem,  densas  tket  hmreHcorum  eaHginei  'diteutii,  et  tmeem  veritoHe  a  eonfurione  tenekrarum^  epimi» 
d&r§eimilUi$ermonii  enubilai!  etc.  Certe  liber  de  vera  Religione,  si  qub  aiius,  hoc  elogium  Augoslino  deme* 
rdMlor.  Etsi  enim  rccens  tum,  cum  eum  scripsit,  in  verae  rcligionis  partcs  perductus  esset,  nec  alio  qoamcfarl- 
aibni  calholici  nomine  pncditus ;  eo  tamen  snbllmi  modo  christianse  reiigionis  sacramenia  eiponit,  opposilo- 
mmqoe  dogmatom  in  primis  Manichsorum  revellil  fundamcnta,  nt  jam  tum  absolutissimi  doctoriset  strenois- 
shDl  episeopi  vices  impleverit. 

Yide  lib.  1,  cap.  13,  Relractalioiiiim,  col.  602,  o  verbis,  Tunc  eliam  de  Vera  Religioiiey 
».  if  utque  ad  col.  605,  n.  9,  verbis ,  Vitm  bonm  ac  beaUe  Tia.  H. 

(c)  In  B.,  lihrum  de  Moribus  Manichaeorum  sequittir  liber  de  Vera  ReligioQe.  Melius  hic  adaptari  vldeUir,  utpoie  nalnralo 
mndeDocirinacfarisliaDacomplememum.    m. 

S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

DE  YERA  RELIGIONE 

Pmnlaso  veram  religionem  non  reperiri  apud  raganos,  neque  in  secta  nHa^  praeterquam  fai  catboiica  Eoclesfai;  mox 
divliuB  oBeonoate  erga  mimaDam  sahitem  faistoria  (qiiod  quidem  chri^Aianae  reiigioois  capul  ac  .undsmeainm  esi)  sie  oa» 
I Jkmnr,  nl  ManiGbaBomm  de  dualMis  praBsertim  naturis  seu  de  mali  origine  et  naiura  errorcs  revuicantur.  Agiuir  de  du« 
plid  vfai  qna  Deus  bomUiibus  oonsulit,  aoctoritate  credentes  ad  salutem  vocaiis,  iDteillgentes  ratione.  Quinpe  raiione  anb* 
nixns  liomo  ei  rebus  inferioribus  ad  Deum  evehiuir :  fano  ad  ipsttm  jproseqneudiun  admonetar  ex  ipsis  viuis,  de  qaomm 
lri|ilici  genere  prolixum  hicsermonem  uistitiiit  Augustiaus;  qui  deuique  unum  venim  Deuffl«  id  est,  Trimtatem,  Patrcm, 
el  niinmi  el  Spvilum  sancUim  vera  religione  oolendum  esse  conchidU. 

CAPliT  PRIMUM.  —  Piuioiophi  de  reUgione  utiud  in     sii  coiislitula,  qua  unus  Dcus  colitur,  et  pui|;atissima 

scAolif  doeehani^  atiud  in  templii  propubanlur.  plelale  Ciigiioscilur  priiicipium  naluranim  omnium,  a 

I.GMmomnisvitaebomeacbeataevlainvera  religioDe     quo  universUas  et  inchoatur  et  perflciiur  et  contiue- 


Ubri  recenskme  consuinfanus  Mss.  Thuaneum,  Remuniy  Navarricum,  Sorbonicum,  vkstorinnm,  casalensfim 
^  Gemroeticensem,  Audoenensem,  Beocensem,  Germanensem,  e  Bibliolheca  Remensis  eodesiae  unum;  lectio- 
issas  Mss.  cisterciensis,  Amulleosis,  vatkani,  ei  tectkmes  Bel^ksorum  quioqae  apod  Lov.;  editkmes  denkpie 

.  Lov.  el  Arnakii. 

Comparavimui  prmterea  ea$  omne$  edUionee  initio  Retr.elConress.»^  1,  memoratai.    II. 
(a)  scriptus  drcitcr  an.  dinsb  SOO. 


m 


DE  VBIU  RELIGIONE,  8.  XUGDSTLM 


m 


tur  :  hinc  eTidenliuB  error  dcprebenditur  eonini  po- 
IMdorum,  qui  multosdeoscolere,  quam  unnm  vonim 
Deum  et  Dominum  omiiium  maluerunl,  quod  ei)nim 
sapienles,  quos  pbllosophoe  Tocant,  scliolas  habebant 
dissentienies  et  templa  coromunia.  Non  enim  Tel  po* 
pulot  vel  sacerduti^s  latebat,  de  ipsonim  deonim  natura 
qoam  dif  erta  sentirent,  cum  suam  quisque  opinionom 
publice  proflieri  non  ronnidarct ,  atque  omnibii!),  si 
posset,  pcrsuadere  moliretur ;  omnes  taroen  cum  se* 
ctatoribus  siiis  dtversa  et  adversa  sentientibns,  ad  sa- 
era  comronnia  ndlo  proliibente  venlebant.  Non  nunc 
agitur,  qniseoruro  v^ius  senserit;  sed  oerte  illud 
SQtiit,  quanturo  mihi  fVetor,  apparet,  iliod  cos  in  re- 
ligione  suscepisse  ciiro  popolo,  et  aliud  eodero  ipso 
populo  andieiite  defendisse  privaliro. 
CAPUT  11.— DediUtfmd  Socrale$  iemerii.  Mundui 
hic  pro  Deo  habitus. 

2.  Socratcstamenandaciorcxierisftiisseperfaibetiir 
JNnndo  percanemquemlibet,et  lapidem  quemlibct,  et 
quidquid  jiiraluro  esset  in  promptu,  ei  qnasi  ad  manuin 
occnrrisset.  Credo ,  intelligcbat  qiialiactimque  opera 
natiine»  qoaeadministrante  divina  provldcnlia  gigneron- 
tnr,  multo qoaro  hominiim  et  qiionimliliet  opificnm  esse 
meliora,  ct  ideo  divinis  honoribus  digniora,  quam  ea 
qune  in  temptis  colebantur.  Non  qiiod  vere  lapis  et 
eanis  esseiil  colenda  sapientilius,  scd  ut  hoc  modo  in- 
lelligerent  qui  possenl,  tanla  siiperstitione  dcmcrsos 
csse  homines,  ut  emergeniibus  liic  esset  lam  lurpis 
dcmonstrandusgradus,ad  quem  venire  si  puderci,  vi- 
derent  qiianto  magis  piideiiduin  cssei  in  turpiorccon- 
sisicre.  Simul  et  illos  qui  muiiduin  islum  visibilem, 
summum  Deum  esse  opinabaiitur,  admonebal  lurpi- 
tudinis  sii.t,  doccns  cssc  conscqnens  ut  quilibct  lapis 
tanquam  summi  Dei  particula  jure  colerelur.  Quod  si 
cxsccrarciiUir,  mularcnt  senleiitiam,  et  unum  Deum 
qiiTrereni  *,  qiicm  soluin  supra  roentes  noslras  esse, 
cl  a  quo  omnem  animam  et  totiim  istum  mundum  fa- 
bricatum  esse  constaret.  Poslea  suavius  ad  legendum, 
quam  potentius  ad  pcrsuadeiiduiii  scripsit  Plato.  Non 
eiiim  sic  isti  nnti  erant,  ut  populorum  suorum  opinio- 
nero  ad  vcrum  cultum  vcrl  Dei,  a  simiilacrorum  sa- 
pcrstitione  aique  ab  hiijus  mundi  vanitaie  converte- 
rcnt.  Itaquc  et  ipse  Socrntes  cum  populo  simulacra 
venerabaiur,  et  post  ejus  damiiationem  mortcmque, 
nemo  ausiis  cst  jnrarc  por  canem,  nec  appollare  quem- 
cumque  lapidem  Joveni,  scd  bxc  tantummodo  memo» 
rix  litlcrisqiic  mandare.  Quod  utrum  timore  severita- 
tis ',  an  aliqiia  cognitione  tcmporum  fecerint,  judicare 
non  est  mcuin. 

CAPUT  III.  —  Vera  retipo  chriitiana^  qum  honumbut 
periuoiitf  quod  xUit  pertuaderi  poae  Plato  non  eredidii. 

5.  lUud  tamen  fldentissime  dizerim,  pace  horum 
oroiiium,  qui  eorum  libros  pervicacitcr  diligunt,  chri- 
stianis  lemporibus  qua^nam  rcligio  polissimum  lenen- 
da  sil,  et  qu»  ad  veritatem  ac  beatiiatem  via  est,  non 
esse  dubitandum.  Si  enim  Plato  ipse  viveret,  et  me  io- 

*  Mss.  sezdedm,  ui  unrnn  Deum  quegrerent. 

*  Mss.  novcm  omitlunt,  severitatis;  e  quibus  Genunct.  ila 
IToscqullur,  an  alia  cogtulionc ,  ctc. 


lcrrogantem  non  aspcmarctur,  vd  potius,  si  quis  cjw 
discipulus  co  ipso  temporc  quo  vivebat,  euro  iotcrro- 
garct,  cum  sibi  ab  illo  persuaderctur,  non  oorporeis 
oculis,  sed  pura  niente  veritatcm  videri ;  cui  qoae- 
cumque  aniina  inhaeaisset»  eam  beaum  fieri  aiqoe 
pcrrectam  :  ad  qoam  pcrcipiendam  nibil  roagls  impe- 
dire,  quam  vitam  libidinibua  dcdium  et  (alsaa  imagi 
nes  rerum  scnsibilium,  qux  nobis  ab  hoc  sensij^i 
muiido  per  corpus  impressx,  varias  opinioneserrom- 
quc  generarent;  quamobrcm  sanandum  esse  animmo 
ad  intuendam  iocommutabilem  rerum  formam,  et  eo- 
dcm  modo  seropcr  se  liabcntem  atque  uiidique  aui 
siniilem  puichritudinem ,  nec  disteoUun  locia,  aee 
tcniporc  variaiaro,  sed  unum  atquc  idero  omiii  cz 
parte  servantero,  quam  non  credereut  esse  homiiies, 
ciim  ipsa  vere  summeque  sit :  cxtcra  nasci,  occidere, 
fliiere,  labi ;  ot  tamcii  in  quanlum  sunt,  ab  illo  actenio 
Deo  per  ejus  vcritatcm  fabricau  consUre  :  in  quibus 
aiiimac  taDtum  rationali  et  intellcctuali  dalum  est,  ut 
cjus  aetemiutis  contemplatione  perfruatur,  atqueaf- 
nciaiur  ometurque  ez  ea,  aeternamquc  vitam  possit 
mereri;  sed  dum  nascenlium  atque  transeuntium  re- 
rum  amore  ac  dolore  sauciatiir,  et  dediu  consoetudini 
liiijus  vita*  alqiie  sensibus  corporis,  ioaoibus  evaoeseit 
iniaginibus,  irridel  eos,  qui  dicunt  esse  aliquid,  qtjod 
nec  isiis  videatur  oculis,  ncc  ullo  pbaiitasmatecogiic- 
tur^  sed  meiite  sola  et  iulcUigeniia  ceroi  queat :  cum 
han:  ergo  a  magisiro  sibi  iiersuadurcotur ,  si  ez  co 
qiixrcret  ille  discipulus,  utrum  si  quisquam  ezislerct 
vir  niagous  alque  divinus,  qui  ulia  populis  persiiado- 
rct  crcdeiida  sallem,  si  pcrcipcrc  non  valercot,  aut  si 
qui  posscnt  percipere,  noii  pra\is  opiiiionibiis  niulti- 
ludinis  iniplicati»  vulgaribus  obruereniur  erroribus ; 
eum  divinis  boooribus  dignum  judicaret :  rcsponde- 
rei,  crcdo,  ille,  non  posse  hoc  ab  bomine  Oeri,  nisi 
quem  forie  ipsa  Dei  \irtus  atque  Sa|>icntia  ab  ijisa 
rerum  natura  exceplum,  ncc  bominum  magi^lerio,  scd 
intiina  illuminalione  ab  incunabulis  illustratum,  lania 
hoiiesiarel  graiia,  tania  firmiuic  roborarcl,  lanu  do- 
nique  majcsute  subveheret ,  ut  omnia  contcmnendo 
qux  pravi  homines  copiunt,  et  omnia  perpetiendo 
qux  horrescunt,  et  oinnia  faciendo  quae  mirantur,  gc- 
nus  bumanum  ad  um  salubrem  fidcm  summo  aniure 
ati|uc  aucloriute  coiivcrterct.  De  honoribus  vcro  ejus 
frustra  se  consuli,  cum  facile  possil  existimari  qiianii 
honores  dcbeantur  Sapientix  Dei,  qua  gesunte  cl  gii- 
bemante  ille  pro  vera  salutegcnerishuniani,magiiuin 
aliquid  proprium,  el  quod  supra  homines  esset,  nicre^ 
rctur, 

i.  Quac  si  facu  sunt,  si  litieris  monumenlisque  co- 
lebrantur,  si  ab  nna  regione  terramm,  in  qua  aola 
unus  colebatur  Deus,  et  ubi  talem  oasci  oportebat, 
per  totum  orbcm  terramm  missi  electi  viri,  virtdtibus 
atquesermonibus  divini  amoris  incendia  concilarunt; 
si  confirmau  saluberriina  disciplina,  illuminaus  terras 
posleris  rcliqueriint ;  ct,  ne  de  pneteritis  loquar,  qua: 
polcst  quisqiie  non  crcdere,  si  bodie  per  genics  po- 
pulosqiie  praedicaliir  :  /n  principio  erat  Vertmm ,  et 
Verbum  crat  apud  Deum ,  et  Deus  crai  Vtrbum  :  hoc 


LIBER 

t  prindpio  ajmd  Deum,  Omnia  per  ipnon  facia 
a  ftne  tpso  factum  nt  mhil  {Joan.  i,  1-5).  Si  ad 
erdpicnduiD ,  diligendamy  perfmenduni  ut  aui- 
aetnr,  et  tant»  luci  haurioidA  mentis  adescon- 
aly  didtor  aTaris,  l<loiiu  9obi$  cowkre  thesaum 
0,  tf6J  ItiiM  et  temgo  externunantt  et  nbi  furee  ef" 
i  ef  furantur ;  ied  tkeeamritate  vobi$  theiauro$  tn ' 
M  neque  Hnea  neque  ruMgo  extenmnant^  neque 
ffodiunt^  neque  furantur  :  ubi  etUm  at  the$auru$ 
}bie$tetcor  tuum  ( Matth.  Yi,i9-ii  ) :  dicilur  lo- 
tb,  Qui  uminat  in  eame^  de  carne  nutet  corru- 
m  :qui  eeminat  in  iptnlat,  de  spiritu  metet  vitam 
BK  {(iatat,  Ti,  8) :  didtur  superbis»  Qiti  uexaltat^ 
Irttter;  et  qui  uhumiliatj  exaltabitur{Luc.zw,  1 1): 
r  iracundis,  Aceepieti  alapam,  para  atteram  nui- 
1  (  Matth.  T,  59)  :  didtur  discordiosis,  Diligite 
M  tetfros  ( Ibid.  44 ) :  dicitur  superstitiosis,  i?e- 
Dei  intra  vo$  e$t  {Luc.  xvii,  21 ) :  dicitur  curio- 
*oBte  queerere  qwe  videntur^  $ed  qum  non  viden- 
!»«  eiitm  videntur^  temporatia  $unt  :  qua  autem 
kUntuT^  cetema  iunt  (11  Cor.  iv,  18) :  postreino 
r  omnibus,  Notite  diligere  mundum^  neque  ea  qua 
Mfo  Mnl  :  quomam  omne  quod  in  mundo  eit^con- 
nfia  Mnttt  eet^  et  concupi$ceniia  ocutorum^  et 
o«K«/i(l/oan.  11,15, 16). 
U  haec  per  totum  orbem  jam  populis  leguntur, 
m  vencratione  libentissime  audiuntur.  Si  post 
n  languinem,  Unios  ignes,  tot  cruccs  inartyrum, 
fliBnilius  et  uberius  usque  ad  barbaras  nationcs 
to  pullulaninL  Si  tol  juvenum  et  virginum  mil- 
«Ueihncntiam  nupiias  castequo  viventium  jain 
mlratur  :  quod  cum  fecisset  Plato,  usque  adco 
!tam  temporum  suorum  timuit  opinionem ,  iit 
leatnr  sncriftcasse  naturx  S  ut  tanqnam  pecca- 
M  aboleretur.  Si  hxc  sic  accipiunlur,  utquo- 
antca  Ulia  disputare,  sic  nunc  contra  dispularc 
I  sit.  Si  lali  pollicitationi  atque  sponsioni 
lcrrarum  partcs  quas  homines  incolunt , 
chriatiana  traduntur.  Si  hxc  quotidie  loguniur 
lesiis,  et  a  sacerdutibus  exponuntur.  Si  liindiiiit 
1  qui  conantur  hn^c  implere ;  si  lam  innumc- 
I  iggrediuniur  hanc  viam,  ut  desertis  divitiis  el 
ilnis  hiijus  mundi  ex  omni  hominnm  genere  uni 
immo  loiam  \iiam  dicare  volenlium  ,  deserlae 
am  insulx  ac  multarum  terranim  solitudo  com- 
r.  Si  dcnique  per  urbes  atque  oppida,  castella, 
el  agrog  eliam  ,  villasque  privaus  in  Untom 
I  persuadetur  el  appetitur  a  terrcnis  aversio,  cl 
nm  Deum  verumque  convcrsio,  ut  quotidie  per 
smn  orbcm  hhinanum  genus  iina  penc  voce  re- 
sat,  ftf rfnmroriia  $e  habere  ad  Donunum  {Ex 
flMr) :  quid  adhuc  oscitamiis  crapulam  liester- 
iUi  mortois  pecudibus  divina  cloquia  perscruta- 
si  quando  auiem  ad  dispuUlioiiem  venilur, 
ioo  nomine  ora  crepantia,  quam  pcctus  vero 
ik«.  magis  haberegesiimus? 


scptem,  sacrificasic  naturw  naturam  cxsccra- 
,eic. 


UNUS.  IM 

GAPUT  lY.  —  PMh$ophi  qui  $en$miibu$  toU  hare^ 
contemnendi, 
O.Qm  ergo  aensibilem  istom  mundum  conlemoere 
etanimam  virtule  porgandam,  spmmo  Deo  sOhjioero 
at4]ue  sofajngare,  vanum  aut  makbm  puiani,  alia  ra- 
tione  refeliendi  sunt :  si  umen  cum  his  digiium  est 
dispuUre.  Qui  aotem  honum  etappetendum  fiaitentur, 
cognoscant  Deum  et  cedant  Deo,  per  qiiem  popiilis 
jam  omnibus  hsc  credeiida  periuasa  sunt.  Quod 
utiqoe  ab  ipsis  fleret ,  si  Unlum  valercnt  :  aui  si 
non  fleret,  crimeii  invidentiae  viure  non  possent, 
Firgo  cedant  ei  a  quo  factum  est,  iiec  curiosUate 
aut  inani  jacUntia  impediant|prquominu8  agnoscant, 
quid  intersit  inter  paucorum  tiinidas  ^  conjecturas,  et 
inaniresUm  salutem  correptionemque  populorum.  Illi 
cnim  si  reviviscercnt,  quorum  isti  nominibus  glorian- 
tiir,  et  invenirent  referUs  eoclcsias,  tempbqtie  de- 
scria,  et  a  cupidiute  bonorum  temporalium  et  flueii- 
tium  ad  spcm  vilae  aMernx  el  bcma  spiriliialia  et  in- 
telligibilia  vocari  ct  currcre  humanum  genus ;  dicerent 
forUssc  ( si  Uies  esseiit,  quales  fuisse  memorantur) : 
Hxc  suiit  qu»  nos  persuadere  populis  non  ausi  sumus, 
et  eorum  potius  consiietudiiii  cessimus,  quam  illos  iu 
nosiram  lidem  volunutemque  traduximus. 

7.  luque  si  hanc  viUm  illi  viri  noliiscum -nirsum 
agere  potuissent,  viderent  profecto  cujus  auctnriute 
Taciliiis  consuleretur  hominibus,  et  paiicis  muUlis 
vcrbis  alque  srntcntiis  chrisliani  Gereiit,  sicut  pleri-p 
que  rccentiorum  nostrorumquc  tcmporum  Platoiiici 
fecerunt.  Aul  si  hoc  non  ratcrciiiur  ncqiie  faccrcnt, 
in  superbia  et  invidia  remaneiitcs,  nescio  uirum  pos- 
sent  ad  ca  ipsa  quas  oppetcnda  ct  desideranda  esse 
dixerant,  cum  istis  sordibus  viscoque  revolare.  Nam 
tcrtio  vitio  curiositalis  in  percunclandis  dxmonibus, 
quo  isti  maxime ,  cum  quibus  nunc  agiiur,  Pag:ini  a 
chrisliana  salute  rcvocanlur,  qiiia  nirois  puerile  esl, 
nescio  utrum  Ulcs  illi  pRcpcdirciitur  viri. 

GAPUT  V. — iit  ^uf^tfj  ucU$  vera  reiigio.  Munu$  divi' 
num.  Spiritu$  $anctu$. 

8.  Sed  quoquo  modo  se  haboat  philosopliorum 
jacUnlia,  illiid  cuivis  inlelligcre  Tacilc  est,  religionem 
ah  cis  non  esse  quserendam,  qul  eadem  sacra  susci- 
piebant  cum  populis,  et  de  suorum  deorum  natura  ac 
summo  bono,  diversas  contrariasque  sententias  in 
schoiis  snis,  eadem  tesie  multitudine,  personabant. 
Quod  si  hoc  iinnm  tantum  vitinm  christiana  disciplina 
sanatum  videremus,  ineflabiliUude  praedicandam  esse, 
ncminem  negarc  oporterct.  Ilxreses  namque  Um  in- 
numerabiles  a  regula  Cliristinniuiis  aversae ,  testes 
sunt  non  admiui  ad  communicanda  Sacramcnu  eos 
qui  de  Paire  Deo,  et  Sapientia  ejus,  ct  Munere  divino 
aliter  sentiunt  et  hominibus  persuadere  conantur , 
quam  veriias  postulat..  Sie  enim  creditur  et  docetur, 
quod  est  humante  saluiis  caput,  pon  aliam  esse  phi- 
losophiani,  id  esi  sapientis  studium,  et  aliam  religio- 
nem,  com  ii  quorum  doctrinam  non  approbamus,  nec 
Sacramenta  nobiscum  communicant. 

9.  Quod  iii  illis  minus  mirandum  cst,  qui  eorura 
*    >  sic  inMss.  meiioris not».  At  b  vnlg.  le^itor,  tumia$ 


147 


DE  YER\  RELIGIONE,  S.  AUGUSTrNI 


m 


qiMMioe  Sacninentonmi  rilo  ditpim  esse  Tolueruiit, 
•icul  nesdo  qui  Serpentini  qul  appellaiitur  (n),  sicut  ^ 
Manichaei,  slcDt  alii  nonnuUi.  Sed  hi  Hlis  magis  aiiiin- 
advertendum  hoc  magisque  pRedicandum,  qui  paria 
Sacraroenta  celebCintes,  tamen  quia  senlentia  dispa- 
res  sunt,  ei  errores  suos  anlmosiiis  defendere,  qnam 
cantius  corrigere  mahierunt,  exclusi  a  catbolica  cora* 
romiione »  et  a  participalione  qiiadlvis  parium  Sacra- 
mentorum ,  propria  vocabida  propriosque  convenios 
non  in  sermone  tanium,  sed  eUam  in  superstitione 
merueront :  ut  Piiotinianiy  Ariani,  mullique  prxterea. 
Nam  de  ils  qui  schiamau  feceront,  alia  qoxstio  est. 
Posset  enlm  eos  area%minica  iisqoe  ad  tenipus  ulti- 
ms  Tentilatlonis  Telnt  paleas  sustinere  {Maiih.  iii, 
19),  nlsl  veiito  supcrbix  nlniia  levilate  cessissent,  rt 
sese  a  nobis  ultro  separassent.  Judxi  vero  quamvis 
oni  omnipotenii  Deo  suppliceiit,  sola  tameii  tempora- 
lla  et  vlsibilia  bona  de  illo  exspcclantes,  rudimenia 
novi  populi  ab  humiliute  surgenlia,  in  ipsis  suis  Scri- 
pturis  nimia  securitaie  noluerunt  advertere,  atque  ita 
In  veteri  homine  reroanseruni.  Qiue  cum  iu  sint,  ne- 
que  in  conruslone  Paganoroni,  neque  in  purgamentis 
liaereticorum,nequc  in  languore  schismaticorum,  neqoe 
in  caeciute  Judaeonim  qiiacrenda  est  religio,  sed  apod 
eos  soFosqni  Christiaiii  catholici,  vel  orthodoxi  noroi- 
naiitiir,  id  est  integriutis  custodes,  et  recU  secunles. 
GAPUT  VI.—  Vtra  religio  in  sota  Ecclma  cathotlca , 
quce  omnibut  errantibui  uittur  ad  provectus  tuo$, 
Bom  nonnunquam  ex  Ecctena  per  teditioiot  exputti. 
10.  Ilacc  enim  Ecclesia  caiholica  per  totum  orbem 
▼alide  lateque  diffusa ,  omiiibui  erranlibus  otiiur  ad 
provectus  suos,  et  ad  eorum  correctionem ,  cum  cvi- 
gilare  voloeriiit.  Utitnr  eiiiin  Gentibos  ad  materiam 
operationis  soae ,  hxreticis  ad  probationem  doctrinae 
soae,  schismatids  ad  docunieniuro  slabiliutis  suae,  Ju- 
dacis  ad  comparaiionero  pulchritudinis  sn».  Alios 
ergo  inviut,  alios  excludit,  alios  rdinquit,  alios 
antecedit :  oniitibus  tamen  gratiae  Dei  participaiidae 
dat  polesutem ;  sive  iili  fonnaiidi  sint  adhuc ',  sive 
reformandi ,  sive  recolligendl ,  sive  adrolttendi.  Car- 
nales  aotem  suos,  id  est  viventes  aut  sentientes  car- 
naliier,  Unquam  paleas  tolerat ,  quibus  in  area  fru- 
menia  lotiora  sont ,  donec  Ulibus  legminibus  eiuan- 
tor.  Sed  quia  in  hac  area  pro  Toluniate  qiiisqiie  vei 
palea,  vd  rniroentum  est,  Umdin  sustinetur  peoca- 
tum  aul  error  cujuslibet ,  donec  aut  accus;itoreni  iu- 
venial,  aut  pravani  opiiiioncm  peninaci  onimosiute 
dcfciidat.  Exclusi  auiem  aut  poeiiitendo  redeiint ,  aut 
In  nequitiam  mare  iiberi  defluunt ,  ad  admonitionem 
nostrae  diligentiae ;  aut  schisma  faciont ,  ad  exerdla- 
lionera  nostne  patientiae ;  aut  haeresim  aliqiiam  p- 
gnnnt,  ad  examen  sive  occasionem  nostrae  mtellige»- 
Uae.  Hi  sunt  exitos  christianorum  carnalium  qui  noo 
potuerunt  corrigi  aut  susilneri. 

*  In  excusis  omlttitar  dcut^  qoam  vooem  fai  plerisqoe 
llss.  repertam  restitniraos,  qida  serpentiQOB  a  Manichaeis 
noD  obscnre  secerait  Augiutinus  in  lib.  2  de  Genesi  eonira 


lianichaeos,  cap.  26^  et  darius  in  libro  de  Haeresitus. 
•  EdiU,  tite  itlt  informandi  wH  adhuc,  sed  sii 


Mas.. /brnMiidt. 
(a)opliitae. 


sinoerios 


11.  Saepe  etiain  sinit  divfaia  provideiiila,  per  i 
nuiks  nimium  turbuienus  earoaiium  bominam  aedi- 
tiones  expelil  de  congregatione  efaristiana ,  eCiMi  bo- 
nos  viroe.  Qoam  connmeliam  vd  faijoriam  auafli  com 
patientissime  pro  Ecdesiae  poce  toiaiiit,  neqiie  oUas 
noriuies  vd  scfaismaiis  fel  baeresia  BMilitl  ruerim» 
docebont  faomines  quam  vero  aflecto ,  ei  qvanU  aui- 
eeriute  cfaariiatis  I>eo  serviendom  dL  Taliam  eifa 
▼irorum  propositum  est,  aut  sedatia  remeare  turbi- 
nibus ;  aut  si  Id  nou  sinantor ,  vei  eadem  tempesuie 
persevcraiiie ,  vel  ne  suo  redito  ulis  aot  amvier  oria* 
tor;  tenent  volonutem  consolendi  eiiam  eit  ipaia 
quorum  motibos  pertarbationibusqaecesaMmni,  sfaie 
ulla  conveniicolorom  segregaiione  osque  ad  naonem 
defondentes ,  et  testimonio  jiivantes  eam  lidem  qnam 
fai  Ccdeaia  oatholica  praedicarl  sciuat.  Htie  conwai 
in  occulto  Pater ,  in  occulio  vidcus.  Ranim  hoe  vidt* 
lur  genos,  sed  Umen  exempla  non  desuiit :  imo  plora 
sunt  qoam  credi  potesi.  lu  omnibas  geoeribtta  iKNai* 
num  et  exemplonim  ad  animanim  curaiioiicni » el  ad 
institutionem  spiriiualis  popoii,  otitur  divian  pro- 
videnlia. 

CAPUT  VII.  —  Cathoticm  Eutenm  reH^o  amplaemdtu 
Qmd  itta  profiteaiur. 

12.  Quamobrem ,  cum  ante  paucos  anuos  proott» 
serim  libl  scribere,  charissime  niihi  lUmianiane, 
qnid  de  fora  religione  seniirem  {Lib.  i  emUra  Acad^ 
micot,  eap.  5 ,  a.  8) ,  tempus  muic  esse  arbitraias 
sum  S  postquam  toas  acerrimas  inierrogalionea ,  aina 
ollo  certo  flne  floctoare ,  ea  chariute  qoa  lihi  obalri- 
ctus  sum  9  diuiios  sostinere  nou  poasem.  Repadialia 
igiior  oninibus  qui  neque  in  sacris  pbliosopliantar, 
nec  In  phiiosopfaia  consecraiilur ;  et  iia  qui  ?al  prava 
ppinione ,  vel  aliqua  simohaie  superbientea,  a  rogota 
et  communlone  Ecdesiae  catholicaa  deviaronl ;  el  ils 
qni  saneurom  Scriptorarom  lomen,  ei  apirilaalis 
popoii  gratiam ,  qood  Novum  Tesumenlom  ▼ocator» 
habere  ndoenint,  qoosquanU  potoi  breviUUpor- 
strinxi :  tenenda  est  nobis  dirisliana  religio »  el  ejua 
Eedesiae  communicatio  quae  cathoUca  est,  oicatlio- 
lica  nominatur ,  non  solum  a  suis ,  verum  eiisuu  ab 
omnibus  inlmids.  Yeltnt  noliiil  eniro  ipsi  quoqae  lise* 
retici ,  et  scbismalum  aiomiii ,  quaodo  non  cum  suis, 
sed  cum  exiraneis  loquuniur ,  Caiholioam  nifail  attod 
quam  Catholicam  vocant.  Noii  eiiim  poasuiit  inlefljgi, 
nisi  hoc  eam  nomine  dibcemant ,  quo  ab  oiiiverio 
orbe  nuncupatiir. 

13.  Ilujus  religinnis  seciandic  capiit  eal  biaioria  ei 
prophetia  dispens.'^iionis  teniporalia^  divinae  proTiden- 
tix ,  pro  salole  generis  humani  in  xtemam  vitam  re* 
formandi  atqiie  reparandi.  Quae  cum  crediu  fiieril, 
meniem  purgabit  vit»  modus  divinis  praeceptis  cond- 
liatus ,  et  idoncam  fadet  spiritualibos  perdpiendis , 
quae  nec  praeteriu  sunt,  nei:  fuiura,  sed  eodem  oMio 
semper  manenlia ,  nulli  muubiliiaii  obaoxia ;  id  ea!, 
onomipsom  Deum  Patrem  et  Filiom  etSpiritam  aan- 
ctum  :  qua  TriniUle  quanlum  in  hac  viu  dalum  esl 

*  sicjuxUET.  Logd.  ven^  Lov.  inB.,  maic  ette 
poftquantt  eic    N. 


LIBER 

i^oainU  iiitdlectiulift  et  aniinaliscl  corporalis 
ra,  ab  eadem  Triuitate  creatrice  esse  in  quan- 
t,  et  speciem  suam  habere  *,  el  ordinatissiine 
iaran,'  sine  ulla  dubitatione  .persplcitur ;  non 
npariem  toiius  creaturae  fccisse  intelligatur 
et  aliam  Filius ,  el  aliam  Spiritus  sancios ,  sed 
lul  oiniiia  et  unamquamque  naturam  Falrem 
per  Filium  iu  doiio  Spiritus  sancti.  Omnis 
«s,  vel  subsiantia,  vel  esscntia,  vel  nalura, 
qoo  alio  vcrbo  mclius  enuntiatur,  stmul  bsc 
bet;  ut  et  nnum  aliquid  sit,  et  specie  propria 
nttir  a  cxieris,  et  rerum  ordiiiem  non  excedat. 
I*  Ylll.  —  Qum  ftrimo  auctmtaU  ducH  eredi' 
it,  po^modum  ralione  intelligimui.  Hitretici  pro- 
EuluitB. 

Qoocognito,  satis  apparebit  qoantnm  homo 
Ipotest,  quam  necessariis  el  invictis  et  justis 
I,  Deo  et  Domliio  suo  cuncta  subjecta  sint :  ex 
It  omiila ,  quae  primo  credidimus ,  nihil  ni^l 
ilalem  sccuti,  partim  sicinteUiguntiir,  utvi- 
«esse  ccnissima ;  partim  sic,  ut  videamus  fieri 
,  atque  ita  fleri  oportuisse ,  doleamusque  illos 
10  credentes ,  qni  nos  antea  credentes  irridere, 
nobiscum  credere  maluerunt.  Non  enim  jam  illa 
it  tacrosancu  susceptio,  et  Yiipnis  partus,  et 
niH  Del  pro  nobis,  et  restirreciio  a  mortuis,  et 
lam  ascensio ,  et  consessiis  ad  dexteram  Patris, 
iealonmi  abolitio ,  et  judicti  dies,  etoorporum 
iutlo ,  cognita  xtcmitate  Triiiitatis  et  mutabi- 
emtur»,  crcduntur  tantum,  et  non  etiam  Jiidi- 
'ftd  •ammi  Dei  mlsericordiam ,  quam  geiieri 
loexliibct,  peninere. 

8ed  qnoniam  verissime  dictum  est,  Oportet 
I  kmreie$  eae^  ut  probati  mmifeai  fiant  inter  vo$ 
•  m,  19);  utamuretiam  isto  divinae  providenti» 
eie.  Ex  his  enim  bominibot  baeretici  fiuiit,  qui 
ileMent  in  Ecelesia,  nibilomlnus  errarent.  Guin 
I  foris  siiiit,  plurimum  prosunt ,  non  verum  do- 
^»  ^uod  iiesclunt ;  sed  ad  verum  qiixrendum  car- 
,  el  ad  veruiii  aperiendum  spirituaiei  catliolicos 
iido.  Sont  enun  innumerablles  in  Ecclesia  sancta 
probeti  virt»  sed  maiiiresti  non  fiunt  inter  nus , 
dlo  Imperitiae  nostne  tencbris  delecuii  dormure 
Mft,  quam  lucem  veriuiis  intueri.  Quapropter 
,  ot  diem  Dei  vide^ut  et  gaudeant,  per  kere- 
de  somoo  excitaolttr.  Uumur  ergo  etiam  hsre- 
MMi  ut  eorum  approbemus  errores^  sed  ot  catho- 
idlicipllDam  adversus  eorum  insidiasasaerentes, 
oliores  et  cautiores  simus ,  eliamsi  eos  ad  salu- 
refecare  non  possumos. 
JT IX.  —  Mamchmonm  errar  de  duobuifmndjnis 

eiduabuM  ammalm$. 
.  Credoaolem  affbtorom  Deum,  ut  isu  scriptura, 
adente  pieUle ,  legentibus  bonis,  non  adversus 
I  eliqoam ,  sed  adversos  omnes  pravas  et  falsas 
OMS  possit  valere.  Contra  eos  tameii  potissimum 

m,'  ondecim  carent  his  vertas,  el  ipeckm  mam  hor 

\  umen  hlc  aiiprime  oonveniunt  propter  secun- 

'^HpenoQain. 


UNUS.  -^  '  %^ 

est  instltuu ,  qni  doas  natnras  ve.  sobsiantias  sln- 
gulis  principiis  adversus  invioem  febdles  esse  arbl* 
trantor.  (Nfensi  eoim  quibusdam  rebos,  et  rorsos  qoi« 
bnsdam  delecUti ,  non  earom  quibus  oflisndQntar , 
sed  eanmt  qoibus  deJecUnliir,  vdmit  esse  aoctorem 
Deunu  Etcum  consuetudincnh  suam  vincere  neqoeont, 
jain  canialibus  iaqoeis  irretiti ,  duas  anhnas  esse  in 
ono  corpore  exbtimant :  onam  de  Deo,  qnas  nafora- 
liter  hoc  sit  qood  ipse;  alteram  de  gente  lenebrarom, 
qoam  Deos  nec  genueril,  nec  rcceril ,  nec  prolulerit , 
nec  ahyecerit ;  sod  qua  suam  vium ,  soam  lerram , 
soos  felos  et  animalia ,  soondftostremo  regoumrha- 
boerit,  ingenitumqoe  princi^m;  sed  qiiodam  lem- 
pore  adversiis  Deum  rebelhisse,  Deum  autem  cam 
altud  qiiod  foi.*eret  non  babcret ,  *et  ^fuomodo  aliter 
pcisset  hosti  resistere  non  hiveniret ,  necessiute  op- 
prcssum  misisse  huc  anhnam  bonam ,  ei  quamdam 
pnrticoUun  suae  snbsianliae ,  eojos  commlxlione  alqoe 
miscela  ^  hosiem  temperatom  esse  somoiant,  et  mon- 
dum  rabricalam. 

17.  Neque  nunc  opinioncs  corom  refellimus,  quod 
paniin  Jam  fecinius,  partim  quanrum  Deus  siverit 
facicmus  :  sed  ih  boc  opere  qoomodo  adversos  eos 
fides  catholica  tou  sit ,  et  quomodo  non  perturbent 
animum  ea  quibos  commoti  liomines  in  eomm  cedunt 
senientiam ,  rationibus  qoas  Dominus  dai  e  dignator , 
qoantom  possumus  demoiistramiis.  Illud  sane  iu  pri- 
mis  teiiere  te  volo ,  qui  bcne  nosli  animum  memn , 
iion  hoc  me  rogieiidae  arroganliae  gratia  quasi  solemni- 
tcrdicere,  qiildquid  in  his  littcris  erroris  inveniri 
potcrit,  hoc  soliun  mibi  esse  iribuendum;  qoidqoid 
aiitcm  verum  et  cotivenicnter  exposilum,  uiii  omniom 
bonfirum  mnnerum  largitori  Deo. 
CAPUT  X. —  Hiiloriam  divinte  ceeononuee  erga  noitram 

ialutem  narratttrui ,  ostentUt  jfrimum  unde  error  in 
religione  conlingat ,  et  quomodo  perfeeta  religio  Deo 
iubeemenie  imUmretur. 

18.  Quamobrem  sit  tibi  manifestum  aiqne  peree- 
ptnm ,  nulluin  errorem  in  rdigione  esse  poluisse ,  si 
aiiima  pro  Deo  suo  non  coleret  animam ,  aut  corpus, 
aut  plianUsmaia  sua  («),  aol  horum  aliqua  doo  con- 
jiincu ,  aut  certe  siinul  omnia  :  sed  in  hac  viu  sode- 
Uti  g^neris  bumnnl  sine  dolo  temporaliter  congruens, 
xienia  mediuretur,  nnum  Deum  colens;  qui  nisi 
pemianeret  hicommuiabilis,  nulla  mutabilis  natom 
remaiieret.  MuUri  aulem  animam  posse,  non  quidem 
localiter,  sed  Umen  temporariter,8uis  aifeetionibos 
quisque  cognoscit.  Corpus  vero  et  temporibos  ei  locis 
esse  motabile ,  cuivis  advertcre  lacile  est.  PhaiiU- 
smaia  porro  niliil  suni  aUiid  quain  de  specie  corporis 
oorporeo  senso  attracu  figmenu  :  qoa  meniori:c 
maiidare  ol  accepu  sunl ,  vel  partiri ,  vel  multipli- 
care ,  vel  contrahere ,  vel  dislendere ,  vel  ordinare , 
vel  perturbare,  vel  qoolibet  modo  figurare  cogi(Hn«l(» 
faciliimum  est,  sed  cum  vcram  quxritor,  caverc  n 
vium  diflldle. 

*  Hss.  novemdecim,  atque ndseria,  tu  etiam  Bad.  et  Rr. 
(d)  I  netract.  cap.  t3,  n.  2. 


IM 


T>E  ^'ERA  RELir.lONE,  S.  AUGUSTINI 


m 


i9.  NoD  crgo  erealune  poiiDS  qoani  Greatori  scr- 
Ybniut ,  uee  efanetcamiii  in  cogitailonibus  noalris,  el 
perfecta  religio  eat  (a).  JEtemo  emm  Creatori  adliaB- 
rentes ,  el  noa  «temitate  afflciamor  necesse  est.  Sed 
quia  boe  anima  peccatis  snis  obniu  et  implicau »  pcr 
seipsam  ▼idere  ac  lene^  non  posset,  noiio  in  rebos 
bumanis  ad  diviua  capessenda  interposito  gradu ,  per 
quem  ad  Dei  similitudinem  a  lerrena  Tita  bomo  nile- 
retur,  ineffabili  misertcordia  Dei  temporali  dispensa- 
lioiie  per  creaturam  muubilem ,  sed  umcn  xieniis 
legtbus  servientem ,  ad  commemorationem  prim£  sux 
perfectsque  naiuraAartiai  singulis  bominibus,  par- 
tim  vero  ipsi  bominuS^eneri  subvenilur.  Ea  est  no- 
stris  lemporibus  cbristiana  rcligio ,  quam  cognoscere 
ac  sequi ,  securissima  ac  ceriissima  salus  est  (^). 

iO.  Dereudi  auiem  adversus  loquaces ,  et  apcriri 
quxreiitibus,  inultis  modis  polcst;  oinnipoleiitc  ipso 
Dco  per  seipsum  demonsiranie  qux  vera  suiit ,  et  ad 
bxc  intucnda  et  percipicnda  bonas  volunutes  per  l)0- 
nos  Angelos  etquoslibcl  bomines  adjuvanie.  Eo  modo 
auiem  quisque  utilur,  quem  vidct  congruere  iis  cum 
quibus  agit.  Ego  ilaqiie  diu  multumque  consideraiis 
quales  oblairantes,  el  quales  qiiaerentes  expcrlus  sim, 
vcl  qualis  ipse,  sivc  cuin  latrarem,  sive  cum  quxre- 
rem ,  ruerim  ;  boc  modo  inibi  uiendum  puUvi.  Qu» 
vera  esse  pers|)exeris,  tene,  et  Ecclesi»  catbolicx 
Iribuc ;  quae  (alsa ,  respue ,  ct  mibi  qui  bomo  sum 
ignosce;  qu»  dubia,  crcde,  doncc  aut  respucnda 
esse ,  aut  vera  esse ,  aut  seniper  credenda  essc ,  vel 
ratio  doceat ,  vel  prxcipiat  auctorius.  Iniendc  igilur 
In  bxc  qux  sequuntor,  diligcuter  et  pie ,  quantuni 
potes :  Ules  eiiim  adjuvat  Deus  (c). 
CAPI3T  XI.  —  Oinm$  vHa  a  Deo.  Mon  atunue^  ne- 
^i7ta« 

Sl.  Nulla  viU  est  qux  non  sil  ex  Deo,  quia  Dcus 
utique  summa  viU  est  et  ipse  fons  viiae,  nec  aliqua  viu 
iii  quantum  viu  est,  inalum  est ,  sed  in  quantum  ver- 
git  ad  mortem  :  mors  autem  viite  non  est,  nisi  nequi- 
tia ,  qiuB  ab  eo  quod  ne  quidquam  sit,  dicU  est ;  el 
ideo  neqiiissimi  bomines ,  niliili  bomines  appellantur. 
\iu  crgo  voluiiurio  defcctu  dencicns  ab  eo  qui  earo 
fecit ,  et  cujus  essentia  (hiebatur,  et  volens  contra  Dei 
legetn  frui  corporibus,  qoiboscam  Deus  praefecit, 
vergit  ad  nibilum ;  et  ba^  est  nequitia  :  non  quia  cor- 
pus  jam  niiillum  est.  Nam  et  ipsum  babct  aliiiuam 
concordiam  parlium  suarum,  sine  qua  omninoesse. 
non  posset.  Ergo  ab  eo  lactum  est  et  corpus,  qui 
oinnis  concordix  caput  est.  Habet  corpus  quamdam 
pacem  suae  forma',  sine  qua  prorsus  nibil  csscl.  Ergo 
ille  Cttt  et  corporis  conditor,  a  quo  pax  omnis  est,  et 
qui  forma  est  iiifabricau^atque  omniom  forniosissinia* 
llabct  aliquain  specicin ,  siiie  qua  corpos  non  esl  cor- 
pus.  Si  ergo  quxrilur  quis  iiistituerit  corpus ,  ille 
quaeratur  qui  est  omniuin  speclosissiinus.  Omiib  eniin 
spccies  ab  illo  csL  Qub  est  aulem  bic,  nisi  onos 
Deos,  una  verius,  una  salus  omniomi  el  prima 

I  Retract.  cap.  13.  n.  2. 
U)id.,  n.  5. 
Uiid.,  n.  i« 


atf|ue  summa  essentia ,  cx  qua  esl  omne  quidqQid 
est,  in  quantum  esl;  quia  in  quanlum  eu  qoidqttld  ett, 
Inmum  est. 

22.  Et  ideo  ex  Deo  noo  est  mors.  Non  e&im  Deut 
mortem  fedi^  nee  Ueiatur  in  perdilHme  nvorum  (Sop. 
1,43):  quoniam  smnina  essentia  esse  facK  omne  quod 
est,  unde  et  essentia  dicitur.  Mors  autem  non  esse  co- 
git  quidquid  inoritur,  in  quaiitom  moritur.  Nam  si  ea 
quas  moriuiitur,  peniius  morcrentur,  ad  nihiluro  siiie 
dubio  pervenirent;  sed  Untum  moriuntur,  quantum 
miiius  essenti»  participant :  quod  brevius  iu  did  po- 
lest  :  unto  magis  nioriuntur,  quanto  miiiua  sont* 
Corpus  autem  minus  est  quam  viu  quaelibcl ;  quoniam 
quantulumcumque  manet  in  specie,  |>er  vium  nunet, 
sivc  qua  unumquodque  animal,  sive  qua  ooiversa 
muiidi  natura  admintslratur.  Corpus  ergo  magis  snb- 
jacet  morti ,  ct  ideo  vicinius  est  nibilo  :  quaproptcr 
vlu ,  quae  rructu  corporis  dclecuia  negligit  Deum ,  lu- 
clmatur ad  niliitum,  et  isU est  nequitia. 

CAPUT  XII.  —  Lapnu  et  reparatio  ioiiwhondnit. 

23.  lloc  autem  paclo  viu  carnalis  et  terrena  efli- 
ciiur,  el  ob  boc  cliam  caro  ct  terra  nominalof ;  Cl 
quamdiii  iu  est,  regnum  Dei  non  possidebit,  cl  eri- 
pilur  ei  qiiod  amat.  Id  enim  amat  quod  cl  minus  csl 
quam  viu ,  quia  corpus  est;  et  propter  ipsom  pecca- 
lum ,  qiiod  ainaiur  flt  corniptlbile ,  ut  fluendo  desentl 
aniatorem  suum,  quia  et  ille  boc  amando  desemil 
Deum.  Prseccpu  enim  cjus  neglexit  diccntis :  Uoc 
manduca,  et  Iioc  noli  {Gen,  ii,  46,  17).  Trabilur  ergo 
ad  pcenas :  quia  diligcndo  infcriora,  in  cgeslale  vohl- 
ptaium  snarum  et  in  doloribus  apud  inferos  ordlna- 
tur.  Quid  est  eniin  dolor,  qui  dicitur  corporis,  nisi 
corruptio  repentina  salutis  ejus  rci  quam  male  oteudo 
anima  conruptioni  obnoxiavii  *  ?  Quid  aolem  dolor, 
qui  dicitur  animl,  nisi  carere  muUbilibus  reboa ,  qul- 
bus  rraebatur,  aut  frui  se  posse  speraveral?  Et  boc 
est  totom  quod  dicitur  malum ,  id  est',  peccatom ,  ci 
poena  peccati. 

24.  Si  autem  dum  in  boc  sUdio  vllae  bomans 
anima  degit,  vmcateas  quasadversum  se.notrivll  co- 
pidiuies  fraendo  morulibus,  et  ad  eas  vuicendas 
gratia  Dei  se  adjuvari  credat,  mente  illl  servienset 
bona  volunute ;  sine  dubiutione  reparabitor,  el  a  mol- 
tis  mutabtiibu&  ad  uiium  incommuubile  retertelnr, 
rcformata  per  Sapieiitiam  non  rormaUm ,  sed  per 
quam  formantur  univorsa ,  fraeturque  Deo  per  Splri* 
tum  sanctum,  quod  est  Donum  Dei.  lU  flt  horao  8|4- 
ritunlis  omnia  judicans,  ut  ipse  a  nemlne  Judio^r 
(I  Cor,  n ,  15),  diligens  Domlnum  Deum  soom  in  tolo 
corde  suo,  in  tota  aiiima ,  in  tou  mente ,  ei  diligena 
proximum  suum  iioh  carnalitcr,  sed  tanquam  se- 
ipsum.  Se  autem  spiritualitcr  diligit ,  qui  cxtoto, 
quod  in  eo  vivit,  Deum  diligit.  In  bis  enim  doobua 
praeceptls  tou  Lex  pendet,  et  Propbet»  {MMli. 
xx.i,  37-40). 

25.  Inde  jam  erit  consequens  ot  poet  mortem  eor- 
poralem ,  quam  debemus  priino  peccato ,  tempora 
soo  atque  ordiiie  suo  boc  corpus  resUtoatorpristiw 

*  aie  las.  omncs.  Al  Edd.  babcnt,  ftcU  i 


LifiER 
Uli  (c),  quam  non  per  se  liabebit,  sed  per  aiii« 
Maibiliiam  in  Deo.  Qux  nirsus  non  per  se  siabi- 
led  per  l)eum  quo  froitur;  ideoque  amplius 
eorpus  Tigebit :  eorpos  enim  per  ipsam  vigebit, 
I  per  incommotabilem  ?eritatem ,  qoi  Pilius  Dei 
i  est ;  atque  ita  et  corpus'per  ipsum  Filium  Dei 
if  qoia  omnia  per  ipsum.  Dono  etiani  cjus, 
inlmae  datur,  id  est  sancto  Spiritu ,  non  solum 
t  coi  datur,  salva  et  pacata  ei  saucta  Gt ,  sed 
etiam  corpus  vivificabiiur,  eritque  in  natura 
oodissimum.  Ipse  enim  dixit :  Mundale  qucB  in- 
tf,  ei  qucB  forii  iuni  munda  erunt  (Maiih,  xxiu , 
Idt  et  Apostolus  :  Vivificalni  ei  mortalia  corpora 
propter  Spiritum  manentem  in  w>bi$  (Rom.  viii , 
bbio  ergo  peccnto ,  aureretur  et  poena  peccali : 
1  esl  malum?  Ubi  esi ,  mor$,  contenlio  tua?  ubi 
cn^  aeuieu$tuu$?  Vincit  enim  essentia  nihilum, 
absorbetur  mors  in  victoriam  (I  Cor,  xv^ 
5). 

GAPUT  Xni.  -*  Angetorum  differentia. 
Nec  aliquid  sanclificaUs  malus  angelus  oberit , 
kbolus  dlcitur ;  quia  et  ipse,  in  quantum  aiigclus 
n  est  malus,  sed  in  quantum  perversus  est  pro* 
aluntatc.  Fatendum  est  etiim ,  et  Angelos  na- 
ne  mutabiles ,  si  solus  Deus  est  incommuiabi- 
d  ea  Toluntate  qua  magis  Deum  quam  se  dili- 
flrmi  et  stabiles  manent  in  illo ,  et  fruuiitur 
Ite  fpsius ,  ei  unl  libentlssime  sobditi.  Illc  au- 
igelus  magis  seipsuin  quain  Deuin  diligendo , 
ot  ei  esse  noluit ,  et  iniumuit  pcr  supcrbiam , 
imma  essentla  defecit ,  et  lapstis  est :  et  ob  lioc 
tBt  qtiam  fuit ,  quia  eo  quod  miniis  erat  fnii 
»  com  magis  voluit  sua  potentia  fnii,  qtinm 
jaanqiiam  enim  non  summe,  tainen  amplitts 
|oando  eo  quod  sumnie  esl,  fniebatur,  quoiiiam 
lolos  summe  est.  Qoidquid  autem  minus  est 
eniC,non  inquantum  est,sed  in  quanlum  miiiiis 
lalum  est.  Eo  enim ,  quo  minus  est  quam  erat , 
ad  moriem.  Quid  autem  mirum  si  ex  defcctu 
,  et  ex  inopia  invidentia ,  qua  diabolus  uliqiie 
Hesl? 

^PCT  UV.  —  A  Ubero  arbitrio  peceatum. 
Defectos  autem  Iste  quod  peccatum  vocatur,  si 
UD  febris  invitum  occuparet,  recte  injiista  poena 
Im^  qux  peccantem  conseqiiitur,  ct  qiiae  da- 
I  noncupatur.  Nunc  vero  usque  adeo  peccalum 
ariom  est  malum ,  ut  nullo  modo  sit  peccaium, 
ail  voluniariom  {b) ;  et  boc  quidem  ila  mani- 
I  esl ,  ut  nulla  binc  doctorum  paucitas ,  nulla 
pnnD  lurba  dissentiat.  Quare  aut  negandum  est 
om  committi ,  aut  fatenduin  est  volontate  com- 
Non  autem  recie  negat  peccasse  animam ,  qui 
lllendo  eam  corrigi  faietur,  el  veniain  pocni- 
Itri ,  el  perseverantein  in  peccatis  jiisu  lcge 
aiiari«  Postremo ,  si  non  volunute  male  faci- 
aemo  objurgandus  est  omnino,  aut  moncndus : 
>  aoblatis  Qirisliana  lex  et  disciplina  omiiis  re- 

«^».  13^  0.4^ 


lld.    D.5. 


UNU5.  ^^ 

ligionls  auferatur  necease  esl.  Volunlate  ergo  pecca- 
lur.  El  qoonlam  peccari  non  dubium  est,  ne  hoc  qui- 
dem  dnbitandum  video,  habere  animas  Ilberom  vo- 
luiiiatis  arbitriom.  Tales  enim  servos  suos  meliores 
esse  Deus  judicavit,  si  ei  servirenl  liberaliter  :  quod 
nullo  modo  Hcri  posset ,  si  non  voluntate ,  sed  necea- 
sikite  servirent. 

28.  Liberaliter  igilur  Deo  Angeli  serviunl,  neque 
hoc  Dea,  sed  ipsis  prodesl.  Deus  enim  bono  alterius 
non  indiget,  quoniam  a  seipso  esi.  Quod  aulem  ab  eo 
genitum  est,  idipsum  est;  qn^non  est  laclum,  sed 
genitum.  Illa  vero  quae  facta  A,  ejus  bono  indigent, 
summoscilicetbono,  id  cst^mma  esseiitia.  Minus 
autem  sont  qiiam  erant,  cum  per  animx  peccatom  mi- 
niis  ad  illum  moventur :  nec  lamen  pcnitus  separan- 
tur ;  nam  omnino  nulla  essenl.  Quod  autem  affectibus 
contingil  animae,  hoc  locis  corpori  :  nam  illa  movelur 
voluntate,  corpus  aulem  spaiio.  Quod  autem  homini 
a  perverso  angelo  persuasum  diciiur,  etiam  ad  lioc 
utique  voluniaie  consetisit.  Nam  si  nccessiuie  id  fc- 
cisset,  nullo  peccati  crimine  teneretur. 

CAPUT  XV.  —  Pcsna  ip$a  peccati  ad  re$ipi$cendum 
erudinmr. 

29.  Qiiod  vcro  corpus  hominis,  cuin  anle  peccatum 
essot  in  suo  genere  oplimuin ,  post  peccatuin  facium 
esl  imbecillosum  «  et  morii  desiinalum,  quanquain 
justa  vindicta  peccaU  sit,  plus  tamen  clementi»  Do- 
mini  quam  severitaiis  ostcndit.  Iia  cnim  nobis  suadc- 
tur  a  corporis  voluptatibus,  ad  xternam  essentiam 
vcritatis  amorem  noslrum  oportere  converti.  £t  csl 
jiistiiiaB  pulchriludo  cuin  benigniiaiis  graiia  concor- 
dans,  ul  quoniam  bonortiiii  hiferiorum  dulcedine  dc- 
ccpti  sumiis,  ainaritudine  poenarum  erudiamur.  Nani 
ita  ctiain  nostra  supplicia  divina  provideniia  modC' 
rau  est,  ut  et  iii  hoc  corpore  tam  corruptibili  ad 
justitiam  iendere  liceret ,  et  deposiu  omni  superbia 
uiii  Deo  vero  collum  subdere,  niliil  de  seipso  fidere, 
illi  uiii  se  regendum  tuendumquc  committere.  Iia 
ipso  duce  homo  bonae  voluntaiis  molestias  huius  \tlxi 
in  usum  forliludinis  vertit :  in  copia  vero  voluplalum 
prospcrisque  successibus  temporalium,  temperantiani 
suam  probai  et  roborat ;  acuit  in  tentationibus  pru- 
dentiam,  ut  non  solum  in  eas  non  iiiducatur,  sed  fiat 
etlam  vigilantior ,  et  in  amorem  veriutis ,  qux  sola 
non  fallit,  ardentior. 

CAPUT  X  YI.  —  Incamaio  Verbo  beneficenim  hombd 
con$uiium  e$t. 
50.  Sed  cum  omnibus  modis  medeatur  animis  Deus 
pro  temporuin  opporluniutibus ,  qux  mira  sapientia 
cjiisordinantur,  de  quibus  aut  non  est  iracundum, 
aut  inter  pios  perfectosque  tractandum  est;  nullo 
modo  beneficentius  consuluit  geaeri  humano ,  quam 
cum  ipsa  Sapientia  Dei ,  id  est  unicus  Filius  consub- 
sumialis  Pairi  et  coaDtemus,  totuni  hominem  susci- 
perc  digiiatus  csl,  el  Verbum  caro  factum  est,  ei 
habitavit  in  nobis  (Joan.  i,  14).  Iia  enim  dcmonstra- 
vit  camalibus ,  et  non  valentibus  intueri  menie  veri- 

>  Fr.  Ijov.  ct  Am., imbeeiUm;  pro  quo  Bad.  el  Mflt.,im« 

beciUo^um. 


IS5 


DC  VERA  REUGIONE,  S.  AUGUSTINI 


131 


Utem,  corporeisqne  lensibos  dediiis,  quain  eicelsom 
locam  inter  crettoras  babeat  bumana  natura,  quod 
non  solom  Tisibiliter  ( nam  id  poleral  ec  in  aliqoo 
letbereo  cor|iore  ad  noslrorom  aspectuum  tolerantiam 
lemperato),  sed  bominibus  in  vero  bomine  apparuit : 
9U  enim  nauira  soscipienda  erat  qux  liberanda.  Et 
ae  quis  forte  seiiia  a  suo  Creatore  se  conlemptom 
pularel,  virom  soscepit,  natus  ei  Cemina. 

31.  Nibil  egit  vi,  sed  omnia  suadendo  et  mo- 
lendo  (a).  Veteri  qoippc  serritutc  transacta,  lempus 
iberfatis  illoicret,  et  opportune  jam  bomini  soade- 

bitor  alqoe  salubritiAaoam  libero  esset  creatus  ar- 
bitrio.  Miraculis  co^Nvit  fldem  Deo  qul  erat  S 
passione  bomini  quto  gerebat.  lu  loqnens  ad  turbas 
ot  Deos,  noBliaiam  sibi  malrem  negaTit  ( Maith.  iii, 
48) :  et  umen,  iit  Evangelium  loquitur,  puer  pafen- 
libos  subditos  erat  ( L»c.  ii,  51 ).  Doctrina  enim  Deos 
apparebat,  xUtibos  bomo.  Item  aqoam  in  vinum  con- 
Tcnoros  ot  Deus,  Acll,  Reeede  a  me^  mutier :  mihi  et 
Hki  qmd  eiit  Nondnm  vemt  hora  mea  {Joan.  ii,  4). 
Cnm  aotem  Tenisset  bora  ,  qua  ot  bomo  moreretur, 
de  cruce  cognium  m»trem  commendaTit  discipulo, 
qnem  pne  cxteris  ditigcbat  {id.  xii,  26,  27).  Salcl- 
liles  TolopUtom  divitias  pemiciose  popoli  appete- 
baiil :  paoper  esse  vololt.  Honoribos  et  imperiis  In- 
hiabant :  rei  fleri  noluil.  Camales  fllios  magniim  bo- 
iioin  puubant :  Ule  conjiigium  prolemque  contempsit. 
Contumeliaa  snperbissime  liorrebanl  :  omne  genus 
eontomelianim  susiinuit.  Injurias  intolerablles  esse 
arbitrabanlur :  qnae  major  injuria  quam  jnslum  inno- 
ceniemqoe  damnari  ?  Dolores  corporis  eisecrabantor : 
flagellatos  atqoo  crociaios  esl.  Mori  mctuebant : 
mone  miiliatus  est  Ignominiosissimom  mortis  genos 
cracem  poubant :  craclflios  est.  Omnia  qiinc  liabere 
oapientes  non  recte  vivebamus ,  carendo  vilefecit  *. 
Omnia  qax  viurc  cupientes  a  stndio  devialiamus  ve- 
riuiis  \  perpctiendo  dejecit.  Non  cnim  nllum  pecca- 
tum  commilti  potest,  nisi  aut  dum  appeiuntur  ca  qux 
ilte  cimtempsit,  aut  riigiiintur  qux  nte  sustinuit. 

32.  TuU  iuque  viu  ejus  in  terris ,  per  bomlnem 
quem  suscipere  dignaius  est ,  disciplina  moram  fuit. 
Resurrectio  vero  ejus  a  mortuis,  niliil  liominis  perire 
natuRe,  com  omnia  salva  sunt  Deo,  satis  iiidicavii, 
et  qoemadmodom  concu  serviant  Creatori  suo ,  sive 
ad  vindictam  peccatoram ,  sive  ad  liominis  liberalio- 
nem,  quamque  facile  corpiis  animae  serviat,  cum  ipsa 
aobjicttur  Deo.  Quibos  |>erfectis  non  solnin  nulla  sub- 
suntia  malum  est,  qood  fieri  nuiiquam  potest;  sed 
etiam  nullo  malo  affldtor,  qood  fieri  per  peccatom  ct 
viudieum  poloit.  Et  baec  est  disciplina  natoralis  (fr), 

■  Bad.  el  fT„,qidineo  erat.  Paulo  post  Mss.  tres  optiinae 
nols  babent,  homini  qwm  reaetMa.  adI  cnm  Edd.,  gerebai, 
iJtraque  ledio  recepu  AugusuiiOy  qni  superins  cap.  3,  n.  3, 
sosoeptnm  bominem  sa{;ientia  Dei  geOaiUe  ei  quifernanle 
mennssedteit 

'  lU  in  Mss.  At  In  Edd^  viiia  fecU. 

*  Mss.  non  habent  vocem  verilatii,  —  Quidaro  critld  pn- 
tanivooem  bane  a  librariis  additam»  et  eorumdem  vitio 
vocemjCiiiiJoproslMtiocbrepsisse.    M.  / 


Chrisliaiiis  mimis  intclligenlibas  plena  fide  dlgna,  ia- 

telligentibus  autem  omni  errore  porgaU. 

CAPUT  XVII.  —  Docirinw  raiio  in  verm  nR§idni 

quam  ojHima^  sm  foui  tm  Nooum  Tettmmatim 

ipecteiur. 

53.  Jamvero  Ipse  totios  doclrinx  roodoai  parlim 
aperlissimos  \  parlim  similiiodinibus^  lo  dicUs,  ta 
factis,  in  sacramenlis,  ad  omnem  anim.-u  instraciioBem 
eierciutionemque  accommodatus »  qnid  aliud  qwfli 
rationalis  disciplinae  regolam  implevli?  Maoi  ei  my- 
sterioram  eipositio  ad  ea  dirigitury  qoae  ipeniisaDe 
dicu  sonl.  Et  si  ea  Untum  essent  qo«  fMUiime  in- 
telligontor,  nec  stiidiose  qoaereretor,  nee  aoaviler  uh 
▼eniretor  verius.  Neqiie  si  essetit  in  Scriptoria  sa- 
cramenu ',  et  in  sacramentia  non  easent  aignacola 
veriutis,  satis  ciim  cognitlone  actio  coMveniret.  Nunc 
vero  quoniam  pietas  timoro  bicboatury  chariute  per- 
ficitor ;  popolus  limore  constrictua.tcmpore  aervilotis 
in  veteri  Lege  niultis  Sacramenlia  onerabalor.  Hoc 
enlm  ulibus  utile  eral  ad  desiderandam  grailam  Deit 
qiix  pcr  Propbeus  venlora  canebator.  O^  mIm  veoil, 
ab  ipsa  Dei  Saplentia  bomine  assompto,  a  q«o  ia 
flberutem  vocati  somos  *,  paoca  Sacrameiila  saln* 
berrima  constllota  sont,  qax  socieUlem  chrisUaii 
pnpuli,  boc  est  sub  uno  Deo  liberae  mollitodiDla,  com« 
tlnercnt.  Mnlu  vcro  qiue  popolo  HebraeOt  Imic  eai  aob 
eodcm  uno  Deo  compedit»  muliltudliii  ImpoaiU  eranlt 
ab  actione  romou  siint,  in  fide  aiqoe  inlerpreuiione 
manseranl.  lu  nunc  nec  serviliur  alligant,  el  eser- 
ceni  liberaliter  animum. 

34.  Qoisquis  autein  ideo  negat  afromqoe  Testa- 
meiituni  ab  uno  Deo  esse  posse,  qohi  non  eisdcm  sa» 
cranicntis  tenetur  populos  noater»  quibos  Jiidxi  lene- 
bantur  vel  adhuc  tenentur ;  polesi  dioere  non  posse 
fieri  ut  unus  paterlamilias  Justissimoa  aliod  hnpereC 
eis  quibus  serviiutem  doriorem  olilem  jodlcaly  aliud 
eis  quos  in  filioram  gradum  adoplare  dignator.  Si  ao* 
tem  praecepu  vitx  movenl ,  qiiod  in  veleri  Lege  ml- 
nora  sniit ,  in  Evangelio  majora ,  et  idco  poUtar  noo 
ad  onum  l>eom  oiraque  pertinere;  potcst  qut  boc 
puut  perturbari ,  si  onns  medicos  alia  pcr  minisiras 
soos  imbccilliorilMis ,  alia  per  seipsuin  valcnlioribos 
prjDci|Hat  ad  reparandam,  vel  obtinendam  aalolcm. 
Ut  cnim  are  medicinx ,  cum  cadem  maneal » neqoe 
ullo  paclo  ipsa  moUlor ,  muiat  Umen  pneccpu  hn* 
gucntibus,  qiiia  muubilis  est  nostra  valeiodo:  iU 
divina  providentia,  cuiiv  sit  ipsa  oinnino  ineommoU* 
bilis,  muUbili  Umen  creatiiRc  vnrie  sobvenit,  et  prO 
diversluie  morboram  alias  alia  jubet  aul  veui ;  vt  i 
vitio  onde  mors  incipit,  et  ab  ipsa  morle,  ad  nafnram 
suam  ei  esaentiam,  ea  qu.T  deficiunt,  id  est  ad  Bibilom 
tcndunt,  reducat  et  firmel. 

^  ^  Mss.  septemdedm  et  Aro.  At  Bad.  Er.  et  Lov.  babentt 
partim  apertisnmit  ntfioni^Ki,  partbn  timiliiudinUm$.f  eio. 

*  Abesl  vox,  iocramenia.i^  Mss.  Germaoensi ,  ( 

censi.  el  aliquoi  alUs  non  dfeterioris  nolae. 

*  Plerique  Mss.,  hondne  aumnplo^  ef  in  lifterffllem  ( 


(a)  I  nelracl.  cap.  iS,  n.  6. 
'b)  Anadit  ad  auliauam  l' 


i*biiosoubi«  partltionem  in  natu- 


ralem«  nuralem  et  ntionalem.  Moralem  aupn  cMHmam» 

ravit,  cum  ait  vitam  cbristi  disdpUnam  morum  ftiiise  '  ak 
•  ono,  oaturaiem ;  mox  ia  sequemi  capite»  ntiottaleMk 


LIBER 
knJT  XVIIl.  —  CrealMree  qiure  muiabiU$. 
M  dici8  niibi :  Qiiare  deGciuul  ?  Quia  muln' 
nl.  Quare  mulabilia  sunl  ?  Quia  non  sunime 
uare  non  aiimme  suiil?Qi)ia  inferiora  sunl  eo 
leii  tunt.  Quis  ea  rccil  ?  Qui  summe  est.  Quis 
?  Deu8  incommutabilis  Trinitas » qiioniam  et 
Mnam  Sapienliaro  ea  Tecit,  ei  sumina  benigiii- 
iscrrat.  Cur  ea  fecil  ?  Ul  essent.  Ipsum  enim 
neuroque  esse»  boniim  est;  quia  summum 
est  summe  esse-  Undc  fccit  ?  Ex  nihilo.  Quo- 
liilquid  esl,  quantulaCHmque  specie  sil  neccsse 
la  etsi  miiiinium  bonum ,  tamen  bonum  crit, 
oerit.Nam  quoniam  summa  species  sunimum 
esl,  minima  specics  minimurn  bonum  est. 
uiem  boiium,  aul  Deus,  aiit  ex  Dco  est.  Ergo 
est  etiam  minima  species.  Saiie  quod  de  spo- 

etiam  de  forma  dici  poiest.  Neque  enim  fru- 
\  apeciosisstmum,  quam  etiam  formosissimum 

ponitiir.  Id  ergo  est,  niide  fccit  Deus  omnia, 
ullam  spccicm  babct,  nullainque  furniam ; 
tiil  esl  aliud  quam  iiibil.  Nam  iliud  quod  in 
Uione  perfecloniro  informe  diciiur,  si  baboi 
iorma^,  quamvis  exiguum,  quamvis  incbqatiim, 

681  uibil,  ac  per  lioc  id  quoque  in  quanlum 

esl  nisi  ex  Dco. 

jiApropler  etiam  si  de  aliqua  iiiformi  mateiia 
U  Biundus,  bxc  ipsa  facta  est  omnino  de  ni- 
n  el  quod  noiidum  formatum  est,  tamen  ari- 
lo  al  formari  possil  incboatum  est,  Dei  beno- 
nabile  est :  bonum  est  cniin  esse  formatum. 
imi  ergo  bonum  est  et  capacitis  formx :  et  ideo 
I  omnium  auclor,  qui  pnesliiil  formamy  ipsa 
m  posse  formari.  Ita  oinne  qiiod  cst,  in  quan- 
;  ei  omne  quod  nondum  est,  in  qnniitum  ease 
»  Dco  babet.  Qiiod  alio  medo  sic  diritiir  : 
rmalum,in  quantum  formatiim  esi;  et  omne 
Dddm  formatum  est,  in  quanium  formari  po- 
Deo  haber  Nulla  autem  rcs  obliiiel  uitegriui- 
ar»  su;e,  nisi  ia  suo  geiiere  salva  sit.  Ab  eo 
Blomiiis  salus,  a  quo  est  omne  boniim;  at 
xiQm  cx  Dco :  salus  igiiur  omnis  ex  Deo. 

XIX.  —  B&na  $ufU,  $ed  non  $umma  bona^  quee 

titiari  poitunL 
nne  jam  cui  oculi  mentis  paienl,  nec  pemi- 
udio  vame  Tictorise  caligant  aique  turbantur, 
nlelligit»  omnia  qu»  vltiamur  et  moriuntiir, 
ae«  quanquam  ipsum  vitium,  ei  ipsa  mors, 
all.  Nlsi  enim  salule  aliqua  privarentur,  iion 
srel  vitiuin  vel  mors :  sed  si  non  noceret  vi- 
allo  niodo  esset  vitium.  Si  crgo  saluii  advcrsa* 
m,  el  nuilo  dubitante  salus  bonum  est;  bona 
MiDl,  quibus  adversaiur  vitium ;  quibus  autem 
lur  Titium,  ipsa  vitiantur :  bona  suni  ergo  quse 
r;  aed  ideo  viiianlur,  quia  non  summa  bona 
jaia  igitur  bona  suiit,  ex  Deo  sunt :  quia  non 
boM  sunl»  non  sunt  Deus.  Bonnm  ergo  quod 
Mm  poiest,  Deus  est.  Caetera  autem  omnia  bona 

lepieiD,  qumtMlaaanque  species  sU,  neeesse  ed^  etc. 
■^beue. 

SaXCT.  At«GI}ST.  111. 


UNUS. 


ra 


ex  ipso  su:il,  qiue  per  seipsa  possunl  viiiari,  quia  per 
seipsa  nihil  sunt :  per  ipsum  autem  pariim  non  vilian- 
tur,  panim  vitiau  sanantnr^ 

GAPUT  XX.  —  fjnde  ammm  Mum. 

58«  Em  auiem  vitlum  prlmum  animae  ralionalia, 
Toluntaa  ea  faciendi  quae  Teuii  summa  et  intima  Teri* 
tis.  lla  homo  de  paradiso  in  boc  aaeculnm  expulauii 
est,  id  est  ab  xtcmis  ad  temporalia,  a  copiosis  ad 
egena,  a  firmitaie  ad  iiifirma :  non  ergo  a  bono  8ub- 
sianliali  ad  ma]um  substanliale,  quia  nulla  substaniia 
malum  est;  sed  a  bono  aelemo  ad  bonum  temporale, 
a  bono  spiriluali  ad  bonum  i^ale,  a  bouo  intelligi- 
bili  ad  bonum  sensibile,  a  b^^summo  ad  bonum  in- 
fimum.  Est  igitur  quoddam  bonum,  quod  si  diligil 
anima  raiionalis,  pcccat;  quia  infra  illam  ordinaium 
est :  quare  ipsum  peccaturo  malum  est,  non  ea  sub- 
Btantia  quae  peccando  diligiiur.  Non  ergo  arbor  illa 
malum  esl,  quae  in  medio  paradiso  plantata  scribilur, 
sed  diTini  praicepii  iransgressio.  Qiiae  cum  conscquen^ 
tcin  babet  justain  damnationein,  contingit  ex  illa  ar- 
borc,  quae  contra  veliium  tacta  est,  dignoscentia  boni 
ei  mali :  quia  cum  suo  peccatoanima  fuerit  impIicaU, 
luendo  poenas,  discit  quid  inlcrsit  intcr  praDcepturo 
quod  custodire  noluit,  et  peccatiim  quod  fecit;  atque 
boc  modo  malum,  quod  cavendo  iion  didicit,  discil 
scfitiendo;  et  bonum  quod  non  obtempcnmdo '  minus 
diligebal,  ardentius  diligit  comparandt. 

59.  Vilium  crgo  animai  esl  quod  fecit,  et  diflicultu 
ex  viiio  poeiia  esi  quam  patiiur ;  ct  boc  est  tolum  roa- 
lutn.  Facereaulem  et  pali  uon  esl  subsunlia :  qua- 
propter  subsunlia  non  est  maltim.  Sic  enim  nec  aqiia 
maluin  est,  i.ec  animal  qiiod  vivil  in  aere;  nam  islae 
subsUnlise  biinl :  scd  malum  est  volunuria  praecipi* 
Utio  in  aquam,  el  suflbcatio  quam  mersus  palitor. 
Stilos  ferreus  alia  parte  qua  scribamus,  alia  qua  de- 
leamus,  aflabre  factuti  est,  et  in  suo  genere  pulcher^ 
et  ad  usum  nostrum  accommodatus.  Al  si  quispiam 
ea  parte  scribere  qua  deiciur,  et  ea  velit  delere  qua  scri* 
bilur,  nulio  niodo  siilum  maluin  fecerit ,  cum  ipsum 
faclum  jure  viliipcretur :  quitd  si  corrigal,  ubi  eril 
malum?  Si  quis  repenie  meridianum  solem  intuealort 
repercussi  oculi  turbabimlur :  num  ideo  aut  sol  ma- 
lum  eril  aut  oculi?  Nullo  modo;  sunt  eniin  subsUn- 
tiu} :  sed  malum  est  inordinatus  aspectus,  et  ipsa  qu» 
consequitur  piTturbaiio;  quod  malum  non  erit,  cum 
oculi  fuerint  recreatl,  el  lucem  suam  congruenter 
aspexerini.  Neqne  cum  eadem  lux  quae  ad  ocnloa  per- 
tinel,  pro  Iiice  sapientiae  qoae  ad  mentera  perliaei, 
eolitur,  ipsa  fit  nialuin :  sed  superstiiio  maium  asl, 
qua  crealurx  poliiis  quam  Creatori  servitur;  quod 
malum  omnir.o  iiuUom  erit,  cum  aniina  reeognito 
Grcatore,  ipsi  uni  se  subiecerit,  ei  caeiera  per  euu 
aubjecu  sibi  osse  persenscril. 

40.  lU  omnis  corporea  creatura,  si  Uniuminodo 
possideatur  ab  aniina  quae  diligil  Deum,  bonum  esl ' 
infiinum,  ei  in  geiicre  suo  pulcbrum ;  quoniam  forma 

1  U)  dsterdensi  Ms.  baiietur :  rartm  non  titimtur ,  mI 
Angeti ;  parHm  vitUiia  sanantur,  ut  homdtes. 
^  Mss.  DOoauHi,  qjod  in  ottemperando,  Alil ,  quod  o6fAi^ 

("Cinq.  i 


I^  DE  \ERA  RELIGlOttE 

ei  ftpcde  continelur :  si  talein  dillgatiir  ab  animaqu» 
nof  ligii  Deom»  ne  sic  quidem  malimi  fit  ipsa;  scd 
quoniam  peccatum  mtlum  est,  qno  ita  diligitar,  flt 
poenalis  dilectori  soo,  et  eum  hnpllcai  xrumnis,  et 
pascil  fallaclbus  ▼oloptalibiis:  quia  neqne  permanent, 
neque  satianl,  sed  torqucnl  doloribus.  Quia  cum  or- 
dinem  auum  peragil  pulchra  mutabililas  lempomm, 
rieserit  amaniem  spccies  concupita,  el  per  cruciatiim 
sentieniis  disccdii  a  sensibus,  et  erroribus  agitai ;  iil 
hanc  esse  primnm  speciein  piitei,  quae  oninium  infima 
«st,  nalaraB  scilicel  corpore» ',  quam  per  liihricf»s 
sensus  caro  male  dc^iaia  nuntiavcrii  *,  ui  cum  ali- 
qnid  cogiiat,  inlelligeiVb  credai,  iimhris  illusiis  piiaii- 
lasmalum.  Si  quando  auiein  non  tenens  integram  di- 
▼in»  provldcnliac  disdpUnam,  sed  ieiicrcsearbiirans, 
cami  resisiereconahir;  osque  ad  risibilium  remm 
imagines  pervenii,  et  lucis  hujus  qnam  ccrtb  ierminis 
circumscripiam  vidct,  immcnsa  spalia  cogitaiioiie  for- 
mat  inaniicr :  ei  lianc  speciem*  sihi  fuiiine  liabilaiio- 
nis  pollicclur;  noscicns  oculomin  concupisccnliam  so 
irahere,  et  cum  hoc  mundo  ire  velle  eiira  niumliim ; 
qiicmpropierca  ipsum  esse  n  >n  puUit,  quia  ejus  cla- 
riorein  partcm  pcr  innniium  falsa  cogilaiionedisicnilii. 
Quotl  non  soliim  dc  h:ic  lncc,sed  ciiam  de  aqin,  pfw 
sircmo  dcvino,  dc  mcllc,  dc  aiiro,  dcnrgcnlo,  dc  iir-is 
deniquc  pulpis,  vd  sanguinc,  vcl  ossibus  qiiorutntil>ci 
animartum,  ci  cxtoris  hujiisinodi  rebiis  factllime  liori 
poiesi.  Plihil  enim  est  coriv>ris,  qiiod  non  vel  iinum 
visum  possii  iniiiimerabililcr  cogiinri,  vcl  in  parvo 
spatio  visum  possii  endcni  imaginiindi  raciiliiile  pcr  iii- 
finiia  diffnndi.  Sc<i  fncillimum  esi  cxsccrari  carncm, 
difnciUimum  nutcm  non  carnarner  snpcre. 
CAPUT  XXI.  —  Anima  seducitur,  dHm  fugaces  corpO' 
rttm  fmtchrlfudwes  comrclatur, 
41.  llac  crgo  pervcrsilaic  onininD,  qu.-e  conlingii 
peccnio  alqoe  supplicio,  fil  omnis  naiura  corporca  il- 
liid  qiiod  perSiilomonemdiciiur:  \amtas  wmilantmm^ 
et  omma  vanitai.  Qua  abundantia  homini  in  onmi  Ui' 
bore  ejuM^  quo  ipse  laborat  sub  sole  (Eccle.  i,  i,  3)?  Ne- 
que  enim  frosira  esi  addiinm,  vanitantium,  qnia  si  va- 
niianies  deirahas,  qtii  lanqiuim  prima  secianiur  ex- 
Irema,  non  eril  corpus  yanilas ;  sed  in  suo  gcnere, 
qoamvis  exlremam,  pulchriliidinem  sine  ullo  errore 
monstrnbii.  Temporaliiiin  cnim  spccicrum  muliifor- 
mitas  ab  unitatc  Dci  hominem  lapsum  ptTcarnalcs 
sciisus  diverberavit,  ei  muiabili  varieLitc  niuliiplica- 
vii  ejus  aflecium :  iti  f:icia  csi  abundaniia  laboriosa, 
et,  si  dici  i[>oicst,  copiosa  egestas,  dum  aliud  et  aliud 
aequitur,  cl  nihil  cum  eo  permnncl.  Sic  a  tempore 
fmmculi,  vini  el  olei  sui  muliiplicalus  esi»  ut  non  iii- 
veniat  idipsom  {Psal.  nr,  8,  9),  id  esi  naturam  incom- 
mniabilem  d  singularem,  qoam  sccuttis  non  cnei,  ei 
assecuiua  non  doleat.  Ilabehil  enim  eiiam  coni^qiicii- 
lem  redcmpiionem  corporis  sui  (Rom,  viu,  25),  quod 


S.  AUCUSTINf 


I4A 


*  Rdlii :  '^atura  seilicet  corporea.  Al  liss.  dccem,  nalura 
sHHcet  corporete. 

*  Ediii,  miUe  dilecta  nuntiaverat.  Mss.  octo,  mcdedicta  nm 
tiaverit.  AUiduo,  male  docta  ;uaaSf  male  ducta ;  }k\xi{\io\ 
al&i,  male  dcUctata  nmtiavent, 

*  IjOv.  ct  Ara. ,  spm.  scd  uielius  anliqnx  ediiioiie&  ci 
uss.,  spccicm. 


jam  non  cormnipeiiir.  Nunc  Tcro  eorpoi  ipmd  cor- 
rumpiiur  aggravai  aniinam,  et  deprimil  lerrena  inha- 
bitiiio  seiisum  inulia  coglUntem  (Sap.  ix,  15)»  qoia 
rnpiinr  in  onlinem  sucoessionis  exirema  oorpomir 
piitchriiudo.  Nam  idco  extrema  est,  qoia  simol  000 
poicsi  liabcre  omnia ;  sed  dum  alia  eedunl  alf|ae  aoe' 
ceduni,  lemporalium  formamin  nameroni  in  ooam 
piilchrittidiiioin  complent*. 

CAPUT  XXII.  —  Rerum  IranMeuntium  admhriUraiit 
solis  impiis  dispHeet. 

Ai.  Ei  hoc  iottim  noii  propierca  malnm»  qoia  Irans 
il.  Siconim  ci  verstis  insuogenerc  polcherestvqoam- 
vis  du:c  syllabsc  simnl  dici  nullo  modo  possinl.  Nce 
cnim  secunda  cnuniiatur,  nisi  prima  iranaierit;  aiqne 
iia  |icr  ordiuem  perveiiiiur  ad  finem,  ui  com  aob  ul- 
liina  soii:)i,  non  sccum  sonaniibus  snperioribos,  for- 
n):im  iamen  ei  dcciis  mclricam  com  prvtcritis  con- 
i(*xia  perficiiii.  Ncc  ideo  lamcn  ars  ipsa  qoa  versos  fa- 
bricaiur,  sic  iempori  obiioxia  esl,  ol  pulchrllodo  cjos 
p^T  mensuras  iiioniruin  <ligeraiur :  sed  sainul  baliel 
oinnia,  qiiibus  cfficii  versuin  noii  siinul  liabcnicm 
uniiiia,  sed  posicrioribus  priora  lollenlcm;  propleroa 
lainen  piilclirum,  quia  exirema  vesiigia  illios  polebri- 
ludinis  osieniaiy  quam  consianicr  alqiie  incoiniiiuli- 
biliicr  ars  ipsa  cusiodii. 

43.  Imqiie,  iii  nonnulli  pcrversi  magis  ainaol  vcr- 
sum,  quain  ariem  i;)sai))  qua  connciiur  versos,  quia 
plus  se  auribus  qunm  inlcHigcniiai  dedideranl :  iu 
mulli  teiiiporalia  dilignnt,  condiiricem  vero  ac  nude* 
rairicem  tenii^oruni  divinam  provideniiain  non  reqiii- 
rnni ;   alque  in  ipsa  dilcciioiie  lcmporaliuui  noluiil 
iransirc  quod  aniant,  ci  Lim  siini  absurdi»  qoam  si 
qiiisquam  iii  reciialione  prxclari  carminia  onam  ali- 
quani  syllabam  solain  perpciuo  vellet  audire.  Sed  la- 
les  audilorcs  carminum  non  inveniuiitur;  taUbiia  ao- 
lcin  rcruin  acsiimaioribus  plenasuntoinnia;  proplcrea 
quia  neino  esl,  qui  non  fa?ile  non  modfrioiom  vcr- 
sum,  scd  etiam  loiuro  carmen  possii  audire;  lolum 
aoiem  ordincm  su^culorum  senlire  nullos  bciininum 
potest.  Huc  accedii  qiKui  carminis  non  sainos  parto, 
S£Culorum  vcro  partes  damnaiione  facti  snmiia.  Illiid 
ergo  canilur  sub  jiidicio  noslro,  isia  |ieragouior  dc  la- 
bore  nosiro.  NiiUi  autem  viclo  ludi  ngonisilci  placcni, 
scd  Umcn  cum  ejiis  dedecore  dccori  sunl :  el  lu^c 
enim  qnaedam  iiniiaiio  veriUiis  esi.  Nec  ob  aliud  a  ta- 
libus  prohibciiiur  spccuculis,  nisi  ne  umbria  reram 
decepti,  ab  ipsis  rebus  quarum  ilLe  umbne  suiil,  abcr^ 
renius.  lu  universiuiis  hujos  condilio  alque  aduiiui- 
siratio,  solis  inipiis  animis  damnaiisque  nou  pbcei ; 
acd  etiam  ciim  iniscria  earuin  *,  mnlUs  vel  in  lerra  vi* 
ciricibus,  vel  incoilo  sinc  periculospecianlibuaplacei: 
nihil  enim  jusiuiii  displicei  jusio. 

CAPUT  XXIII.  —  Omnis  substantia  knm. 
44.  Quocirca,  cum  uiunis  aninia  raiionalis  aut  pce- 


Lov.  el  Ara  ,  mnMroi  «I  |M<- 


>  Sic  II8S.  plcnque.  At  Er. 
chritudinem  contptent. 

*  Er.  ei  Ms.  casalcnsis :  sed  etum  ammalnu  sanelts  cum 
ndseria  earum.  Luv., sed  etiam ammaHtm sancHsamu  eic 
locusinterpobius,  quem  Mss.  plerique  necooa  oilUioucs 
Bad.  ci  Ara.  sic  cxlia>eui :  ^d  etiam  cum  nnsersOf  eu:. 


1i1  L1DF.R 

caiis  suis  misera  sit,  aul  recte  fiictis  benta ;  omnis 
aulem  inraiionalis  aut  cedat  potentiori,  aut  pareal 
meliori,  aut  comparetur  acquali,  aut  certantem  *■  exer- 
eeat  %  aut  damnato  noceat ;  et  omne  corpus  suae 
animae  aenriat,  quantiim  pro  ejus  meriiis,  el  pro  re- 
ram  ordiiie  sinitur  :  nullum  malum  esl  naturx  uni- 
▼ersae,  sed  sua  cuique  culpa  flt  malum.  Porro  cum 
anima  per  Dei  gratiam  regenerata,  et  in  inlegrum 
restituta»  et  iliisubdita  un!  a  quo^t  creata,  instauraio 
ellam  corporeinprisiinamfirmiiatem,  noncum  mundo 
possideri,  sed  mundum  possidcre  cofpcrli,  nullum  ci 
loalum  eril :  quia  ista  infima  pulcliritiido  temporalium 
▼icis8itudinum,qux  cum  ipsa  peragebatur,  subipsa  per- 
agetur ;  et  erii,  ul  scriptum  est,  Coelum  wmm  et  terra 
no9a{I$ai.  liv,  17,  el  Apoc.  xxi,  i),  non  iii  parle  labo- 
rantibus  anlmis,  scd  in  univcrsitaic  rcgnanlibus.  Om* 
mUi  enim  vestra,  inqiiil  Aposlolus,  voi  aulem  Christi , 
Chriiius  aulem  Dei  (I  Cor.  iii,i2)  *  cl,  Caput  mulierit 
iir,  eaput  viri  Christus ;  capiU  autem  Christi  Deus  {Id. 
XM,  5).  Quoniam  igitur  viiiiim  animae  non  iiatura  cjiis, 
•ed  coDlra  naturam  cjus  est,  nibilque  aliud  est  qnam 
peocaturo  et  pcena  peccaii ;  indc  intclligitur  null.im 
naturam,  vel,  si  melius  ita  diciiur,  nuU!im  substan- 
tiam  siTO  esscniiam  malum  esse.  Neque  dc  peccatis 
pqBiiisque  ejus  animse  erficitur,  ut  universiias  ulla  de- 
formitate  turpetur  Quia  rationalis  substantia,  qiix  ab 
omni  peocato  munda  est,  Deo  subjecia,  subjeciis  sibi 
eaeleris  domiiiatur.  Ea  vcro  quae  pcccavit,  ibi  ordinaia 
est,  ubi  esse  tales  decei,  ui.  Deo  conditore  atque  re- 
elore  oniversilklis  decora  sint  omnia.  Et  est  pulchri- 
ludo  universx  crealunc  pcr  hanc  tria  inculpabilis ; 
damnationem  peccatorum,  exercitaiionem  justorum» 
perfeciionem  lieatorum. 
CAPUT  XXIV.  —  DupUci  via  salali  honunis  consnli' 

tMTf  auetoritale  et  ratione  :  ac  primo  de  auctoriiatis 

tMdio  agitur  usque  ad  caput  S9. 

45.  Quamobrem  ipsa  qiioque  aiiimae  medicina,  quae 
divina  providentia  cl  inefiabili  bencficentia  geritur , 
fradatira  dislinctcquc  pulcberrima  est.  Distribuitur 
enlm  in  aucioritalcm  atque  rationem.  Auctoritas 
fldem  flagitai,  et  rationi  pracparat  hominem.  Ralio  ad 
ialdlectam  cognitioncmque  perducii.  Quanquam  ne- 
qneaactorilatem  raiiopenitus  deserit,  eum  considera* 
lor  cui  sit  credendum  ;  et  certe  summa  esl  ipsius  Jam 
eognltaB  aique  perspicuae  veritatis  aucioritas.  Scd 
qida  in  temporalia  devenimus,  ct  eorum  amore  ab 
Bternia  impedimur,  quaedam  lemporalis  niediclna , 
fH»  100  sdenles,  sed  credenles  ad  salutem  vocat, 
'MD  naiBrgB  et  excdlentiae  ',  scd  ipsiiis  temporis  or« 
dine  prior  esl.  Nam  in  quein  locum  quisque  cecidc- 
rit,  Ibl  debel  incnmLere  ul  surgat.  Ergo  ipsls  eamali- 
bos  fbnnls,  quibus  detinemur,  nitendum  csl,  ad  eas 
cognoscendas  quas  caro  non  nunliat.  Eas  enim  c:ir- 
■alea  ▼oco,  qiUB  per  camem  senliri  qucuni,  id  esi 
per  oculosy  per  aures,  cxterosque  corporis  sensus. 
Ilis  ergo  caraalibiis  vel  corporalibus  formis  inhxrere 

*  Lov.  et  Ara. ,  ecrlamen.  Sed  oooetamias  Bad.  fir.  ct 
ms.  oao^  eertantem. 
,    •  )ie».  4|uaui|.liAres,  non  natiwa'  excciktUia, 


UNUS.  iii 

amore  pueros  nccesse  est ;  adolesccntea  vero  prope 
neccsse  est ;  hinc  jam  procedenle  xtata  bob  esi  ne* 
ccsse.    . 

CAPUT  XXV.  —  Quorum  hominum  teu  tihrorum  au- 
ctcritati  de  Dei  cultu  eredendum. 

46.  Quoniam  igitur  divina  providenlia,  non  solum 
siiigiilis  honiiiiibus  quasi  privatim,  sed  universo  ge* 
ncri  humano  tanqiiam  publice  consulit;  quid  cum 
siiigulis  agalur,  Deus  qui  agil  ali^ue  ipst  cum  quibus 
agitur  sciunt.  Quid  autem  agatur  cum  genere  bumano, 
per  hisioriam  commcndari  voluit,  et  per  prophetiara. 
Temporaliiim  aulrm  rerum  fides,  sive  prxleriiarum, 
sive  ruturarum,  magis  cn^ndo  quam  inleUigendo 
Talet.  Sed  nostriim  cel  coflraerare,  qiiibus  vel  liomi- 
nibus  vel  libris  crcdcndum  sit  ad  colendum  recte 
Deum,  quae  una  salus  csl.  fliijus  rei  priina  dibCepUlio 
est,  uiriim  iis  potius  credamus,  qui  ad  muliosdeos, 
an  lis  qui  ad  unum  Denm  colendum  nos  vocant.  Quis 
dubilet  eos  poiissiinuni  scquendos  qui  ad  unum  vo- 
cant,  praescrtim  cum  illi  multorum  cultores,  de  hoc 
ua>)  Domino  coiictoram  ct  rectore  consenliant  ?  ct 
ccrte  ab  uno  incipit  numcrus.  Priusergo  isti  sequeiidi 
sunt,  qui  unum  Deum  summum  solum  venini  Deum, 
et  solum  colendum  esse  dicuiit.  Si  apud  hos  veritas 
non  cluxciil,  liim  denium  migrandum  est  (a).  Sicut 
cnim  iii  ipsa  rerum  nalura  major  csi  auctoritas  unlus 
ad  uniim  oinnia  redigeiilis,  nec  in  geuere  bumano 
muliitudinis  ulla  poienlia  est  nisi  conscntientis,  id 
est  unum  scnileniis  :  ita  in  religionc  qui  ad  unum 
vocanl,  eoruni  major  et  fidc  dignior  cssc  debel  au* 
ctorilas. 

47.  Altera  consideratio  esl  dissensionis  ejua  quae 
de  uiiius  Dci  cultu  inter  liomines  orta  est.  Scd  acce- 
pinius,  majores  nostros  co  gradu  fidei  *,  quo  a  leiU- 
poralibus  ad  xteraa  consoendilur,  visibilia  miracula 
(non  enim  aliter  poterant)  gecutos  esse  :  per  quos  id 
actum  cst,  ut  necessaria  non  essenl  posteris.  Ciim 
enim  Ecclesia  catholica  per  totum  orbem  diffusa  ai- 
qiie  fundata  sit,  ncc  muracula  illa  in  nostra  tempora 
durare  permissa  suni,  ne  animua  semper  visibilia 
quaererct,  et  eoram  consuetudine  frigescerel  genus 
humanum,  quorum  novitate  flagravit  (h) :  nec  jam 
iiobis  dubium  esse  oporta  iis  esse  credendum,  qui 
com  ca  pracdicarent  quse  pauci  assequuntur,  se  tamcn 
sequendos  populis  |iersuadere  potuerunl.  Nuoc  enim 
agiiur  quibus  credendum  sit,  antequam  quisque  sil 
idoneus  ineuodae  ralioni  de  divinis  et  inviaibilibiis 
rebus ;  nam  ipsi  rationi  purgatioris  animae,  quae  ad 
perspicuam  veriuiem  perveuii,  nuUomodo  auctorilas 
humana  praeponitur  :  sed  ad  hanc  nulla  superbia 
perducit*.  Quac  si  non  essct,  non  essent  haerelici» 
nequescbiamatici,  nec  carnecircumcisi,  nec  creaturaB 
sinralacroramqne  cultorea.  Hi  autero  ai  non  eaaeiii 
ante  perfectionem  populi,  qua:  promiltitur»  muiio  pi« 
grius  verilas  quaereretur. 

>  Abest  /Ideta  llss.  qnindeelm,  njscDoa  a  Bad.  et  Br, 
r  •  Ediii,  nuUa  superbLi  immanu  perducit.  Aliest  kumana 
aiiss. 

(a)  1  Relracl.  cai*.  15,  n.  U. 

(i^)U)id.  n.7. 


14» 

CAPOT  XXVI.  —  Divina  protidenth  erga  no$tram  $a- 
tHtrtn  ad  $ex  «tatn  homm$  veteri$  ac  novi. 

48.  Dlspensalio  crgo  teroporalis,  el  roedicina  di- 
Tiiis  providenliyB,  erga  illos  qui  peccato  morl:iliialciu 
nienierunt,  sic  traditur.  Primo  unius  cujuslibel  lio- 
minii  nasccntis  n.tlura,  el  enidilio  cogilatiir.  Priina 
hujus  ffilas  inrantiain  nulrimcmiscorixiralibusagilur, 
penitus  obfWiscciida  crcsccnli.  Eam  pucritia  soqui 
lur,  unde  indpiuius  aliquid  meminissc.  Iluic  siiccedit 
adnlesceiilia ,  cui  jam  propag.mioncni  prolis  nalura 
perroittit,  et  paircm  facit.  Porro  adolesccnliain  ju- 
▼entiis  excipit,  jam  cxcAnila  m  mcnbus  publicis,  ct 
domanda  sub  legibus ;  iii^ia  vclicnjciilior  probibitio 
p^ccatonim,  cl  pOBiia  p«^cc&ntium  scrvilller  cocrcons, 
camalibus  aniinis  airo:  iores  impelus  Ubidinis  gignit , 
et  omnia  comuiissa  coiigeminat.  Non  cnim  slmplcx 
pcccatum  est,  m»ii  si»lum  malum,  scd  eliam  ▼ctilum 
admltlere.  Post  bboics  aulem  juvcntutis,  scniori  pax 
Donnulla  concediiur.  Indc  usquc  ad  morlcm  deicrior 
«tas  ac  decolor,  ct  morbis  subjcclior  dcbilisquc  per- 
ducit.  H;ec  est  vila  bominis  vivcnli)»  i»x  corpore,  ct 
cupiditatibus  reruin  tem|)oraIium  colllgaii.  Ilic  diciliir 
retus  liomo,  et  exlerior,  et  tcrrcniis,  cliamsi  obiinoat 
eam  quam  viilgiis  vocat  felicilatcm,  iii  bciic  consiiiuia 
terrona  civitatc,  sivc  stib  regibus,  sive  sub  priiicipi- 
bus,  sive  sub  lcgibus,  sivc  sub  bis  omnibua  :  aliter 
enini  benc  constitui  populus  non  polcst,  etiam  qui 
terrena  sectatur ;  habcl  quippc  el  ipsc  modum  quem- 
dam  pulchriiudinis  sux. 

49.  Hunc  auiem  bomincm,  qucm  vetcrcm  ct  cxte- 
riorcm  el  tcrreiium  dcscripsinius,  sive  in  suo  gcncre 
moderalum,  sive  cliam  scrvilis  juslitia!  modum  cxce- 
dentem,  nounuUi  agunt  totum  ah  islius  vitae  orlu 
osque  ad  occasuro.  Noiinulli  autem  istam  viiam  iic- 
cessario  ab  illo  incipiunt,  sed  renascuniur  intcrius,  ct 
cxtcras  ejus  parles  suo  roborespirituali  ei  iucrcmentis 
aapientiae  corrumpunt  ct  nccaiit,  et  in  coelcslcs  leges, 
donec  post  visibilem  mortem  totum  instaurelur,  ad- 
stringiint.  Iste  dicitur  novus  hoino,  et  interior,  et 
ecelcstis,  habens  et  ipse  proportionc,  non  annis,  aed 
provectibus  distinctas  quasdam  spirilualcs  xtalcs 
anas.  Primaro  in  uberibus  uiilis  bisloria;,  quse  nutrit 
cxemplis  Sccundam  jam  oblivisccnlem  humana,  et 
ad  divina  leiidentcm,  in  qua  non  auctoritatis  bumnn:c 
sinu  conrmctur,  scd  ad  suinmam  et  incomroutabilcm 
legom  passibus  raiionis  innitilur.  Tcrtiam  jam  fiden- 
liorem,  ct  canialem  appctitum  rationis  robore  mari- 
tantem,  gaudcnlemque  intrinsecus  in  qii.ndam  dulcc- 
dine  coiijiigali,  ciim  anima  ineiiti  copulatur,  et  vela- 
menlo  pudoris  obiiubilur,  ut  jaro  rccte  vivere  non 
eogatur,  sed  etiamsi  omnos  conccdani,  pcccare  non 
Hheat.  Quariam  jam  idipsiim  miilto  firmius  onliiia- 
lius(]iie  fucicnlcm  et  cmicanlcm  in  viruin  pcrfcctum  , 
atque  aptain  ct  idoncain  omnibus  et  pcrscculionibus, 
et  roundi  liiijus  tempcatalibus  ac  fluclibus  suslinendii 
atque  fniiigciidta,  Quintaro  pacatam  atqiie  ox  omni 
ptile  tranquillam,  vivenlem  in  opibus  et  abundaiiiia 
Incommutabilis  rcgni  summse  alquc  incff.ibilis  sapien- 
tia:.  Scitam  ouiuiutodiie  u^^^ouift  ii*  «OiirAani  vltam, 


DE  VKllA  RFXIGIONE,  S.  %UGl}STINf  ||4 

el  usque  ad  totam  oblivionem  vikc  teniponlis  inns- 
eiintem  in  perfectam  formani,  quts  EaeUi  e:»l  mI  ima- 
giiiem  et  similitudincm  Dei.  Scpiima  eniro  jam  qnlet 
a^tema  est,  ct  nullis  «tatibus  distiiigueiida  bcaiilodo 
pcrpctua.  Ut  eiiim  finis  veieris  bominli  nton  esi,  lie 
fliiis  novi  bnminis  vita  aBtenia.  IUe  naniqiie  honio  pec- 
Citi  cst,  islo  jiistili.r. 
GAPLIT  WVII.  —  Utriu$qne  honuni$  deeur$B$  in 
univer$o  hominum  genere. 

50.  Sicut  autem  isii  anilK>  nullo  dubttanle  ita 
stinl,  ut  unuin  eornm,  id  cst  xctcrem  atque  terre- 
nuui,  possii  in  bac  tota  vila  unus  bomo  agere,  novum 
vero  et  ccclcstcm  nemo  in  bac  vita  possit  uisi  cum 
vctcre ;  nam  et  ab  ipso  incipiat  ncccsse  est,  ct  usi;iic 
ad  visibilem  mortein  cum  illo,  qiiamvis  eo  deficientc, 
sc  |.roficiente,  pcrdiirct :  sic  proportionc  univenamge- 
iiiis  Iiumanum,  cujus  tanquam  unius  hominis  vita  cst 
ab  Adam  usquc  ad  fincm  hujus  sxcuU,  ita  sub  diviiK-G 
providenlix  lcgibiis  adininistratur,  ut  in  duo  gcttfra 
distributuin  ap|)arcat.  Qtiorum  iu  uno  cst  tiirba  iiii- 
piaruni,  terretii  honiiiiis  iinaginem  ab  initio  sxciiK 
usqiie  ad  ftiieifi  gcrentiutn.  In  altero,  scries  popnli  uni 
Deo  dediti,  scd  ab  Adain  usquc  ad  Joannein  BapU- 
slam  tcrreni  hominis  vitam  gcrentis  servili  quadain 
justilia  :  cnjus  bistoria  Yelus  Testamentum  vocatur, 
quasi  terrcnuni  p^illicons  regnum ;  qiiae  tola  nihil  aliud 
cst  quam  iniago  novi  populi,  ct  Novi  Tcstamcnti  pot- 
licciilis  regnum  coelonim.  Cujus  populi  vita  interiul 
tcmporalis  iiicipit  a  Doniiiii  advcnlu  in  humililaley 
us(|uc  ad  dicin  judicii,  qiiando  in  claritate  venturui 
est.  Post  qiiod  judiciuin,  vctcrc  liomine  etstinctOy 
erit  illa  niiitaiio  qu;c  angilicam  vitain  pollicetur  : 
Omnc$  eiiini  re$uryemu$,  $ed  non  omne$  immutabimur 
(I  Cor.  XV,  51).  Resurgct  ergo  pius  populus,  nt  vctc- 
ris  liomiiiis  sui  reliquias  traiisforuiet  in  novum.  Itc- 
aurgct  auiein  impius  populus,  qui  ab  initio  usque  ad 
flneni  velcrcm  hominein  gcssil,  ut  in  secundam  mor- 
tem  prxcipitctur.  iEtalum  aulcm  articulos,  qiii  dili* 
genter  lcguiit,  invcniuut;  ncc  zizania  ncc  paleas  per- 
horrcscuut.  luipius  namquc  pio  vivii,  et  peccnior 
jiisto,  ut  coruin  comparatione  alacrius,  donec  perfi* 
ciatiir,  assurg:it. 
CAPUT  XXVII!.  —  Quo!,  quibu$  ct  quo  pacto  tradenda. 

51.  Quisquis  autom  popiili  tcrrcni  tcmporibus  usqne 
ad  illuniinalioiicm  inlorioris  liomiiiis  mcruit  pervc* 
nire,  geiius  humanum  pro  lemporc  adjuvit,  exhibcns 
ci  quod  xtas  illa  poscebal,  et  per  prophetiam  intiman$ 
id  quod  exbilicre  opportiinum  noii  erat :  qualcs  Pa- 
trinrch:e  ac  Proplielx  inveiiiunlur  ab  iis  qui  non  pne- 
riliter  iusiliunt  (a) ,  sed  pie  diligenterque  periractaiiC 
divinarum  et  humauarain  rerum  tam  bonum ,  et  laiu 
grandc  secreium.  Qiiod  etiam  lemporibus  novi  po- 
puli,  a  magnis  et  spiritualibus  virls  Ecclesix  catboli- 
cx*  alumnis  vidco  cautissime  provideri :  ne  quid  po- 
pularitcr  agant,  qiiod  nondiim  esse  temporis,  nt  cnia 
populo  agatur,  intclligunt ;  aUnienta  lactca  large  avi' 
dis  iiifirniioribus  pluribus  alque  instanter  infuiiduiil, 
Yalidioribus  autcro  cibis  cum  sapientibiis  paucb  ve* 

'fi)  Ut  Manichaei. 


145 


l.fBKR 


icunliir.  I^ipienfiam  enim  loqiiiiniur  i-iler  ptTrecios, 
c^irtinlibus  vero  ct  animalibus,  qunmvis  novis  bomini- 
btas,  adhuc  lamen  parvnlis,  nonnnlla  obiegnnl,  scil 
niilla  mentiiintur.  Non  cnim  bonoribus  suis  vaiiis  con- 
tiiluiit  et  inanibus  laudibus ;  scd  utiliLiti  corum  ciim 
quibiis  societatem  vitae  bujus  inire  mernerunt.  Ilcc 
enim  lex  est  divinae  providentiu!,  ut  ncmo  a  siiperio- 
rilHis  adjiivetur  ad  cognoscendam  ct  pcrcipicndam 
graliam  Dei,  qui  non  ad  eamdcm  puro  aflectu  infe- 
riores  adjuvcrit.  Ila  dc  pcccato  nostro,  quod  in  bomine 
peccatore  ipsa  nalura  iiostra  comniisil,  cl  genus  bu- 
iiianum  factnm  est  magnum  decus  ornamenlumqae 
terranim,  et  (am  dccenlcr  divinae  providentia!  procu- 
ratioiie  admi:iislralur,  ut  ars  ineflabilis  medicinx 
ijisam  vitiorum  foHlitMlem  in  nescio  qiiam  sui  gcncris 
piilcliritiidiiieni  vcrlat. 

CAPUT  XXIX.  —  De  allero  iatutis  ittbsidio,  Kilicet 
ratione;  qHomodo  hac  duce  ad  Deum  homo  evehitur : 
k€K  primum  temihm  praalare  deprehenditur. 

52.  Et  quoniam  de  auctoritalis  benulicentia,  qiian- 
mm  In  pracsentia  salis  vbum  est,  loculi  sumus ;  vi- 
doimus  quatenas  ratio  possit  progredi  a  visibilibus  ad 
iBvisibilia,  et  a  temporalibus  ad  »terna  conscendciis. 
N<iii  eiiini  frnsira  cl  inaniter  inlucri  oporlct  pulebri- 
Uidiiiem  cceli,  ordinem  siderum,  candorem  lucis,  die- 
mai  el  nocUum  vicissitudincs,  lunae  menstrua  curri- 
cula,  annl  qiiadrifariam  temperationcm,  quadripar- 
tilis  elementis  congrueiitem ,  tanlam  vim  seminiiia 
•pecies  numerosque  gignenlium,  et  omnia  in  suo  ge- 
nere  modym  proprium  naturamque  scrvanlia.  In  quo- 
nim  consideratione  non  vana  ct  peritnra  curiositas 
t&<^rcenda  e^i,  scd  gradus  ad  imnioriatia  et  scniper 
nianeiitia  faciendus.  Proximum  enim  est,  atiendere 
qoaB  isla  sit  natura  viialis,  qiioc  cuncta  ista  sentit : 
qiix  profecto  quoniam  vitam  dat  corpori,  prxslantior 
eosil  nece»4ce$t.  Non  enim  qualiscumquc  moIes,quan- 
quam  ista  visibili  luee  prxfulgcat,  si  vita  caret,  magni 
a»timanda  est.  Qnxlibct  namque  viva  subslanlia  cui- 
Ijliet  non  vivx  substanlirc,  nalurx  legc  prxponilur  (a). 

53.  Sed  quia  irrationalia  quoque  animantia  vivere 
atque  senlire  neino  ambigit,  illud  in  aiiimo  bumano 
praestanlissimum  esl,  non  quo  sentit  sensibilia,  sed 
quo  judicat  de  sensibilibus.  Nam  ct  vidcnl  acutius,  et 
caeteris  corporis  sensibus  acrius  corpora  attingunt 
pleraeque  liesti.x  quani  liomines  :  sed  jndicare  dc  cor- 
poribns  non  senticnlis  tantum  vilac,  scd  etiam  ratio- 
cinantis  est;  qiia  illae  carcnt,  nos  excellimus.  Jnm 
wo  illud  videre  facillimuin  est,  prucstantiorem  esse 
indicantem,  quam  ilta  res  est  de  qua  jndicatur.  Non 
solum  autem  rationalis  vita  dc  sensibilibus,  sed  de 
i|Ksis  qiioque  sensibus  juJicat ;  cur  in  aqua  reinum  in- 
fractwn  uporteat  apparere  cum  rcclus  sit,  et  cur  ila 
per  oculos  sentiri  necesse  sit :  nam  ipse  aspcctus  ocu- 
lonim  renuntiare  id  potest,  judicare  autem  nullo 
modo.  Quare  manifestum  est,  ut  sensnalem  vitam 
corpori,  iti  rationalem  utrique  prxstare. 

CAPDT  XXX.  —  At  ratione  prasstantior  lex  immuUk' 
biH$^  Mdticel  verita$  geeundum  guam  judicat, 

84.  Itaque  sl  rationalis  yita  secandum  seipsam  ju- 
(i{)QoosileUb.SdeLfi>eroArbUrio,cap  Setsooq* 


UNtJS.  *  146 

dicat,  nulbjamestnatura  praestantior.  Sedqaiadarom 
est  eam  esse  mutabilcm,  quando  nunc  perita,  nanc  im- 
perila  invcnitiir ;  tanio  aiitem  mclius  judlcat,  qiiantoesC 
peritior ;  et  tanto  est  peritior,  quaiito  alicujus  artis  vel 
disciplinae  vel  sapienli:c  particeps  esl :  ipsius  artis  na- 
tura  quserenda  est.  Neqae  nuncarlem  inlelligi  volo,  qu» 
notaiur  cxperieiido,  sed  qu»  raliocinando  indagalur. 
Quid  enim  pneclarum  novit,  qui  novit  ea  impensa 
qu»  calce  et  arcna  confit,  tenacius  lapides  cobaerere» 
quani  luio?  aiit  qui  tam  cleganter  aedificat,  ut  quaa 
plura  sunt,  paria  paribus  respondeant;  quae  aulem 
singula,  medium  locum  lenAit  ?  quanquam  iste  sen- 
sus  jam  slt  rationi  veritati<^Yicinior.  Sed  ccrte  quae- 
rendum  est  cur  iios  oflendat,  si  duabus  fenosiris  non 
super  invicem,  sed  juxta  inviccm  locatis,  una  earum 
major  minorve  sit,  cum  aequales  esse  potueriiit :  si 
▼cro  siiper  invicem  fucrint,  amb.Tque  dimidio  *  quam- 
vis  imparcs ,  non  ita  oflTendat  illa  inaequalitas ;  et  ctir 
non  muUum  curemus,  quanto  sit  una  earum  aat  ma- 
jor  aut  niinor,  qnia  duae  sunt.  In  tribus  autem  sensut 
ipse  vidctur  expetere  ut  aut  impares  non  sint»  aut  in« 
ler  niaximam  et  miuimam  ita  sit  inedia,  ut  tanto  prs? 
ccdat  minorem,  quanlo  a  majore  prjcccditur.  Ita  enim 
priino  qnasi  natura  ipsa  consulitur  qiiid  probet*  Lbi 
potissimnm  notandum  est,  qucmadmodum  quod  so- 
luin  inspectum  minus  displicuerit»  in  melioris  com* 
paratione  re^^puatur.  Ita  reperitur  nibil  esse  aliud  ar- 
tcm  vulgarem,  nisi  rerum  expertarum  placitarumque 
mcmoriam,  usu  quodam  corporis  atque  operatlonis 
adjuiicto  :  qiio  si  careas,  judicare  de  operibus  possis, 
qiiod  miillo  est  excellentius,  quamvis  operari  artiA- 
ciosa  non  possts. 

55.  Sed  cum  in  omnibus  artibus  conYenientia  pla- 
ceai,  qua  una  salva  et  pulcbra  sunt  omuia ;  ipsa  vero 
convenicntia  a^qualitatem  unitatemqae  appetaC»  Yti 
similitudine  parium  partium,  vel  gradalione  dispa- 
rinm  :  quis  est  qui  summam  aequalitalem  vel  slmili- 
tudinem  in  corporibus  inveniai,  audealque  dicere,  cum 
diligenter  coiisidi^raTcrit  quodlibct  corpus  vere  ac 
simpliciter  unum  esse;  cuin  omniavclde  specie  in 
speciem,  vel  de  loco  in  locum  transeundo  mutentur» 
et  partibus  constenl  sua  loca  obtinenlibus,  per  quae  in 
spatia  dlversa  dividuntur?  Porro  ipsa  vera  sequalitas 
ac  similitudo,  atque  ipsa  vera  et  priiiia  unitas,  non 
oculis  cameis,  neifiie  ullo  tali  sensu,  sed  mente  inlel- 
lecia  conspicitur.  Unde  enim  qualiscumque  in  corpo- 
ribus  appeteretur  aMiualitaSy  aut  iinde  conYincereior» 
longe  plurimum  differre  a  perfecta,  nisi  ea  quae  perfe- 
cia  est,  meiite  vidcretur  ?  si  lanien  quae  iiMta  noii  esl» 
perfecta  diccnda  est. 

56.  Et  cum  omnia  quae  sensibiliter  pulcbra  snntt 
sive  natura  edita,  sive  artibus  elaborata,  locis  ei 
temporibus  sint  pulcbra,  ut  corpus  ei  eorporis  mo-»  * 
tus ;  iila  aequalitas  et  unltas  roenli  tautummodo  co- 
gnita,  secundam  quam  de  corporea  pukbritudine 
seusu  internuntio  judicatur,  nec  loco  tumida  est,  nee 
iusiabilis  tempore.  Non  enim  rectedicl  potcstseaindBm 
eam  jiidicari  rotunduro  canibum ,  et  non  secuiiduui^ 

•  &k  prxstaotlores  llsi.  At  Edd.  babcnt,.^  ninMo. 


147  DC  \ERA  RELIGIONE»  S.  AUGIISTINI 

•am  rotundmn  Taieuliim;  aut  secuiiduin  e^m  rotun-      De  ipsa  vero  ncc  Paiei 

dum  mculum,  el  non  secundum  eam  roiundum  de- 

narinm.  Similiter  in  temporibus  atquc  in  moiibus 

eorporum,  ridicule  dicitur  secundum  eain  judicari 

cquales  aniios,  et  uon  secundum  eam  xquales  men- 

ses;  aut  secundum  eam  gequales  mcuses ,  ct  iion  se- 

cnndum  eam  arquales  dies.  Scd  sive  pcr  Ii.tc  spatia, 

aiYC  per  lioras  ,  sive  pcr  breviora  momcnta  convc- 

sienter  moYcaiur  aliquid ,  eadem  una  et  incon-.muta- 

bai  aequaliute  judicatur.  Quod  si  minora  et  majora 

ipalia  figuraruin  atque  niMioiinm  sccundum  eamdeni 

legem  pariliiatls ,  vcl  slmmtudinis,  vcl  congnicnti» 

Jodicantur,  ipsa  lex  major  est  liis  omnibus,  sed  po- 

teolia.  Cxterum  spatio  aut  loci  aut  tcmporis,  nec 

major  ncc  miiior :  quia  si  major  csset,  iiou  secundum 

loum  judicaremus  minora;  si  autcm  miiior  cssct» 

non  iccundum  cam  judicaremus  niajora  *.  Nunc  vero 

cum  secundum  toiam  quadraiunc  lcgeiii  Judicelur  et 

forum  qoadratum ,  et  lapls'  quadratus  ,  et  tabclla  et 

gemma  quadraU ;  rursus  secundum  totnm  apqualiu- 

lls  legem  judiceniur  convenire  sibi  motus  pedum  cur- 

rentis  formicx,  et  sccunduin  cam  gradicnlis  elcphanti : 

quis  eam  duliilel  locortim  inicrvallis  ac  tcmporum, 

necmijorem  esse,  nec  minorcin,  ciim  potcntia  su- 

perel  omnia?  Ilacc  autem  lex  oniniuin  artium  cum  sit 

omnlno  incomniuUbilis ,  meiis  vero  liumana  ctii  ta- 

lem  legem  vidcre  conccssum  cst ,  mulabililatem  pait 

posslt  erroris ,  satis  apparet  supra  mentcm  nostrani 

esse  legem,  qune  vcrius  dicilur. 

CAPUT  XXXI.  —  Dcu$  Kumma  hta  lex  e$i  iccHndum 
quam  ratio  judicatf  sed  quamjudicare  non  licet, 

57.  Nec  jam  illud  ambigondum  cst ,  iiicommiiubi* 
lcm  naluram,  quse  supra  ralionalem  animam  sit,  Dcum 
csse ;  ct  ibi  esse  primam  vitam  et  primam  essentlim, 
ubl  esl  prima  sapientia.  Nam  bxc  csi  illa  incommu- 
labilis  veritas,  qux  lex  omnium  artium  rccie  dicitur» 
et  ar^  omnipotcntis  artificis.  lUque  cum  se  anima  scn- 
llal  nec  corporum  specieni  motumque  jiidicare  se- 
cundum  seipsam ,  slmul  oportct  agnoscat  pnesUre 

.   soim  naturam  ei  nalurae  de  qua  jiidicai ;  pra^sUre 

autem  sibi  eam  naturam,  sccundum  quam  judicat,  ct 

de  qua  judicare  nullo  modo  poiest.  Possum  eniiii  di- 
'  cere  quare  similia  sibi  ex  utraqne  parte  rcspondcre 

membra  cujusque  corporis  debcant ;  quia  summa 

aeqiialiute  dclcctor ,  quam  non  oculis  corporis ,  sed 

mentis  contueor :  quapropter  Unto  meliora  esse  judico 

qoae  oculis  cerno ,  quanio  pro  sua  natura  viciniora 

iimi  iis  qua!  animo  inielligo.  Quare  aulem  illa  iu  sint, 

Dullus  potest  dicere :  nec  iU  debere  csse  quisquam 

iobrie  dixerit,  quasi  possint  esse  non  iu. 

58.  Quare  autem  nobis  placeant,  et  cur  ea,  quando 
melius  sapimus,  vcbementissimc  diligamus,  ne  id  qui- 
dero  quisquam,  si  ea  rite  inieliigil,  dicere  audebit.  Ul 
enim  nos  el  omnes  animx  raiionnlcs ,  secundum  ve- 
riutem  de  inrerioribus  recte  judicamus;  sicde  nobis, 
quando  eidem  cobxremusy  sola  ipsa  VcriUs  judicat. 


*  Editi :  yon  teeundwn  eam  judkarenm  majora,  Hclios 
Mas.,  noR  sfaiftdiim  totam. 


non  enim  mioereat  quau 
ipse  ' ,  ct  idco  qiiae  Paler  judical,  per  ipiim  Jodieai. 
Omnia  enlm  qiiae  appdunl  oniuten:»  haiic  babeiil  re- 
gulam ,  vel  rormain ,  vcl  exemplum ,  tcI  ii  qoo  alio 
verlK)  dici  se  sinit;  quoniam  sola  ejus  iimlUlndinem 
a  quo  esse  accepit,  implcvit :  si  Umeo »  accepll,  noo 
incongrue  diciiur,  pro  ea  8igniUcatiooe,qoa  Fiiiosap- 
pellaiur,  quia  non  de  seipso  cst,  sed  de  priiiio  som- 
moque  principio ,  qiii  Pater  dicitur ;  e»  fuo  omm$  pa* 
lernita$  in  ccelo  el  in  ierra  nominatur  {Ephe$.  ui ,  15)« 
Paier  ergo  nonjudicai  quemquam ,  $ed  omne  Judiciam 
dedii  Filio  {Joan.  t,  22) :  et,  $piriiMedi$  komo  judicai 
omnia.  ip$e  autem  a  nemine  judicaiur  ( 1  Cor.  u,  15),  ki 
cst  a  nullo  hoinin^ ,  sed  a  sola  ipsa  lege  seeondum 
qiiam  juJicat  omnia  ;  quoniam  et  illiul  verisiime  di* 
cliiin  esl ,  Oporiei  no$  omne$  exkiberi  anle  trikunal 
Chmti  (II  Cor.  y,  10).  Oinnia  ergo  judical,quia  super 
omnia  esi,  qiiando  cum  Deo  est.  Ciim  illo  autem  esl, 
qunndo  ptiri-^sime  intelligit,  et  lota  cbariute,  quod  faH 
telligit,  ditigil.  Iia  etiam,  quanlum  poiesi ,  lex  Ipaa 
eliam  ipse  fit,  secundom  quam  Judical  omnio ,  el  de 
qiia  judicare  ntillos  potesl.  Sicul  In  isiii  temporaliboi 
lcgibiis,  quanquam  de  bis  bomines  judicent  rum  cti 
iiistituunt,  Umcn  cum  fuerint  inslitutae  atqoe  firma- 
Uc,  non  liceblt  judici  de  ipsis  judicar^,  sed  secondom 
Ipsas.  Coiiditoi  unien  lcguin  leniporaliom,  si  Yir  bo- 
nus  est  et  sapicns ,  illam  ipsnm  cousulit  aelemam,  de 
qiia  nulli  animai  judicare  datum  cst ;  ol  secondom 
cjus  iiicommuubilcs  rcgulas ,  quid  sit  pro  tempore 
jubendum  veUndumque  discemal.  iElernam  Igitur 
legem  mundis  animis  fas  est  cognosccre,  judicare  noo 
fas  esl.  Hoc  autem  interest,  quod  ad  cognoacendom 
saiis  est  ul  videamus  iu  esse  aliquid  vel  non  iu  :  id 
judicandum  vero  addimus  aliquid  quo  signiOcemui 
posse  esse  el  aliter ;  velut  cum  dicimus ,  lu  eaae  de- 
bel,  aul,  iu  esse  debuit,  ant,  iu  ei>se  debebil ;  ol  io 
suis  operibiis  arlifices  fuciunl. 
CAPI3T  XXXII.—  !Jnitati$  in  corporibw  e$i  weaigkim^ 
$ed  ip$a  unita$  nonmsi  menie  con$picitur. 

59.  Sed  muliis  finis  cst  hiimana  dclecUtlOt  oee 
Yolunt  teiidcre  ad  superiora,  ut  judicent  cur  IsU  Yiai- 
bilia  placcDnt.  Itaque  si  quserain  ab  artiflce,  ono  arco 
constracto,  cur  altcrum  parem  conlra  in  aitcra  parte 
molialur ;  respondcbil ,  credo ,  ul  paria  paribiii  aedi- 
ficii  membra  rcspondcant.  Porro  sl  pergam  qoaercre, 
idipsum  cur  eligat ;  dicei  boc  deccre ,  iioc  eise  pol- 
cbrum,  boc  dclecure  ceriientes :  nihil  audebit  ampUoi. 
Inclinalus  enim  rccumbit  oculis,  et  unde  pendeal  noo 
inielligit.  At  ego  virum  intrinsecus  oculalum,  ei  iovl- 
sibiliter  videntem  non  desinam  commonere  cor  isU 
pbceant,  ui  judex  esseaudeat  ipsius  delecutfonii  bo- 
manac.  lu  enim  supcrferlur  illi ,  nec  ab  ea  teaelor, 
dum  non  secunduin  ipsnm,  sed  ipsam  judicat,  Ei  prlui 
quxram  uirum  ideo  pulclira  sint ,  qoia  delecUnl ;  an 
ideo  delectent,  quia  pulcbra  sunt.  Hic  milii  sine  dobilft- 
tionc  respondebilor,  ideo  delecure  quia  puldira^onl. 
Quxram  ergo  deinceps,  quare  sinl  pulchra ;  el  sl  li« 
lubabilur»  subjiciam,  utrum  idco  quia  simllei  iibi  pa^ 

>  Mss.  duodedm  'nabeni :  yon  eidm  ndmm  esi  tfiiam  im 


m  LIBER 

les  sunt ,  et  a1k|ua  copolatione  ad  unani  convcnien- 
ijam  rediguntur. 

60.  Quod  cum  iia  ease  compererit,  interrogabo 
utrum  bane  ipsam  unitatem ,  quam  convincuuliir  ap^ 
pel*'rey  summe  impleant ,  an  ionge  inrra  jaceant,  et 
eim  quodammodo  mcniianliir.  Qiiod  si  iia  est  (nam 
quis  Don  admoiiitiis  videai,  neque  ullam  speclem,  nc- 
que  allum  omnlno  esse  corpiis  quod  non  liabeat  oni 
latis  qualecumque  vestigiiim ;  ncque  quantumvis  pul- 
chepriroum  corpus,  cuin  intervallis  locorum  nccessario 
aliud  alibi  babeat,  posse  asscqui  earo  qiiam  sequilur 
uniUlem  ?) :  quare  si  lioc  ila  est,  Higiiabo  ut  rcspon* 
deat,  ubi  videat  ipse  uniiaiem  bnuc,  aiii  undc  videat : 
quam  si  non  Yiderei,  uiide  cognoscerel  et  quid  imita- 
rclur  corporum  species,  et  quid  iniplere  non  possel  7 
Niinc  Yero  cum  dicil  corporibus,  Vus  qnidem  iiisi 
aliqiia  unilas  conlinerel ,  nibil  essctis ,  sed  riirsiis  si 
Yos  esselis  ipsa  unitas,  corpora  non  esseiis ;  rectc  illi 
dicitur,  Undc  illam  nosti  uiiitalem  ,  secunduiu  (juam 
jiidicas  corpora,  qiiam  nisi  videres,  judicare  non  pos- 
ses  quod  eam  non  iinplcanl :  si  nutem  ^  bis  corporeis 
oculis  eam  videres ,  noii  vere  diccres ,  qiianquam  ejus 
Yestigio  teneantur ,  longe  lanien  ab  ca  distare  ?  nam 
istis  oculis  corporcis  non  nisi  corporalia  vides :  mente 
Igitur  eam  Yidemus.  Sed  ubi  videmus  ?  Si  boc  loco  esset 
ubi  corpos  noslrum  est,  non  eam  vidcrel  qiii  boc  modo 
In  Orienle  de  corporibus  judicat.  Non  crgo  isia  conline- 
tur  loco;eteum  adesi  ubicumqucjudicanli,  nusquam  est 
per  spatialocorum,  et  pcr  polentiam  nusquam  non  est. 

CAPUT  XXXIII.  —  Non  corpora,  nec  senm  corporiif 
ui  judicium  nmtilur.  Differunt  meniieni  et  fullen$. 
61.  Quod  si  eam  corpcra  mentiuiilur,  noii  cst  cre- 
dendum  mentientibus ,  ue  incidarous  in  Yanitaies  va- 
Dltantlum :  sed  qusrendum  polius  est,  ciim  ideo  nien- 
tiaiitur ,  quia  eam  .videntur  ostendere  oculis  carnois, 
cttm  illa  mente  pura  videatur,  uirum  In  lantujn  mcn- 
liantur»  in  quantum  ei  similia  siinl,  an  in  quaiitiiin  eom 
non  assequuntur.  Nam  si  asscqiicrcntur ,  quod  inii- 
lantnr  implerent.  Si  autem  implerenl,  omnino  essent 
«iroilia.  Si  omnino  essent  similia ,  niliii  niler  illam 
Datrnitm  et  i^uni  interessct.  Quod  si  iu  essct,  non 
I  meotircntur :  id  euiin  esscnt  quod  illa  est.  Nec 
roeotiunlur  diligcntius  consideranlibus  :  quia 
iHe  Dientiiur  qul  vult  vidcri  id  quod  non  e^i ;  quod  au- 
tam  non  yolens  aliud  puUlur  quam  esl,  uon  nientitur, 
wed  CiUit  UDtum.  Nam  iu  discernilur  meiitieiis  a  rul- 
lente ,  quod  inest  omni  meniienti  volunUs  falteiidi, 
eliauisi  non  el  credalur :  fallens  aiitem  esse  non  potest, 
qoi  uoD  follit.  Ergo  corporca  spedes,  quia  nullam  yo- 
tenlaiMn  babel,  non  mentitur :  si  vero  eliam  uon  pu- 
letiir  ease  qood  non  est,  nec  rallit. 

di.  Sed  ne  ipsi  quidem  oeuli  rallunt ;  non  enim  re- 
■niiliare  possunt  animo  nisi  afleclioiiem  suani.  Qnod 
ii  Doo  solom  ipsi ,  sed  etiam  omncs  corporis  sensus 
ila  renuntiant  nt  afQciuntur ;  qiiid  ab  eis  amplius  exi- 
fere  deltemos  Ignoro.  Tolle  iuque  vaniiantes ,  et 
Diilla  erit  Yanitas.  Sl  quis  remum  frangt  in  aqua  opi- 
oaior ,  d  com  inde  aufertur  integrari  ;  non  mnlum 
babet  intemuiuium,  scd  malus  esll  jiidei.  Nam  illc  pro 


UNUS.  150 

siia  natura  non  potuit  alitcr  tn  aqna  scnlire,  nec  aliier 
debuit :  sl  enim  aliud  cst  aer,  aliud  aqua  ,  justum  est 
ul  aliter  in  acre,  aliter  in  aqua  sentiatur.  Quare  ocu- 
lus  recte ;  ad  boc  enim  faclus  est  ot  Untum  videat : 
sedanimus  pervcrse,  cui  ad  coniemplandam  summam 
pulcbritudinem  mens,  non  ocuhis  factus  esi.  lllc  au- 
tem  Yull  inentem  convertcre  ad  corpora ,  oculos  ad 
Deum.  Quxrit  eniro  inielligere  carnalia,  el  vidcrespi- 
rilualia;  qiiod  fieri  non  potest. 

CAPUT  XXXIV.  —  Conficia  phantasmata  quomodo 
Judicentur. 

63.  Qnare  isia  penrersilas  corrigenda  est,  quia  nbi 
fecerit  qiiod  sursum  est  deori^,  et  quod  dcorsum  est 
sursuin,  regno  coelurum  aptus  non  erit.  Non  ergo  sum- 
iiia  qua^ramus  in  inflinis,  nec  ipsis  infimis  inhaerea- 
mus  *.  Judicemusea,  necum  ipsis  judicemur;  id  est, 
tanium  eis  tribuamus ,  quanlum  species  meretur  et- 
trema,  iie  cum  in  iiovissimis  prima  qoaeriroiis ,  a  prl" 
mls  inter  novissima  numcremur.  Quod  nibil  ipsis  no 
vissimis  obest,  sed  nobis  plurimum.  Ncc  idco  diviiur 
providcnliae  administraiio  miniis  dccora  flt ;  qiiia  et 
injusti  juste ,  et  fa'di  pulcbre  ordinnntur.  Et  si  pro- 
pterea  nos  fallit  rerum  vislbilium  pulchritudo ,  qola 
uniUte  conlinelur,  et  non  iinplct  uniiatcm;  intelliga- 
mus ,  si  possumus ,  non  cz  eo  quod  cst  nos  falll,  sed 
cx  co  quod  non  est.  Omne  quippe  corpus  Yerum  cor- 
.pus  csi,  scd  falsa  uiiius.  Non  enim  sunune  iiiiom  est, 
aiit  In  lantuni  id  ImiUtur  ut  implcat :  et  tamen  nec 
corpus  ipsum  esset,  nisi  uicumque  unum  esset.  Porro 
utcumquc  uniim  esse  non  posset,  nisi  ab  co  quod  sum- 
me  unum  est,  id  baberet. 

64. 0  animae  pervicaces  (a) ,  dale  mihi  qiii  videat  siiie 
ulla  imnginatione  visorumcarnalium.  D:ite  mihi  qui  vi- 
dcit  umnisuniusprincipium  noncsse,nisi  uniim  soluma 
qiio  sit  omiie  unum ,  sive  illud  impleat,  sive  non  im- 
pleat.  Qui  videat  date,  non  qui  litiget,  non  qui  Yideri 
velit  se  videre  qiiod  non  videt.  Dale  qui  resisut  sensibus 
carnis,  et  plagis  quibus  pcr  illos  in  anima  YapolaYit : 
qui  rcsisut  consueludini  bominum ,  resisut  laudibus 
bominum  ,.qui  compungalur  in  cubill  suo,  qui  rescol- 
pat  suum  spiritum ,  qui  non  foris  diligat  Yanitates,  et 
quaerat  mcndacia  {Pml.  iv,  3,  4) ;  qtii  jnm  sibi  noYO- 
rit  dicere :  Si  una  Roma  cst ,  quam  circa  Tiberim 
nescio  quis  Romulus  dicitiir  condidisse ,  falsa  est  isu 
quam  cogiUns  flngo :  non  cnim  esl  ipsa,  nec  ibi  sum 
aiiimo  ' ;  nam  quid  ibi  agatur  modo,  utique  sclrem. 
Si  unus  est  sol ,  falsus  cst  iste  quem  cogiuns  flngo  r 
nam  ille  cufricula  sua  certis  locis  ct  tcmporibus  per- 
agit ;  istum  ego  ubi  volo,  et  quando  volo  constituo. 
Si  unus  esl  ille  amicus  meus ,  falsus  cst  isie  quem 
cogitans  flngo :  nam  ille  ubt  sit  nescio';  iste  ibi  fingi-^ 
tur,  ubi  Yolo.  Ego  ipse  certe  unus  sum ,  el  boc  loco 
esse  sentio  corpus  meum ;  et  Umen  flgmento  cogiin-. 
tionis  pergo  quo  lihct ,  loquor  cum  quo  libel.  Falsa 
sunt  bacc;  nec  quisquam  inlelligit  falsa.  Non  ergo  in- 
lelligo ,  cum  ista  conlemplor,  et  istis  credo ;  quia  yc- 

*  M88.  daodccnu,  invideanms/ 

*  Rad.  Lov.  et  Am. ,  nec  iln  sum  modo.  sed  iraferenda 
viaa  est  Icctio  Er.  et  Mss.  (lecem,  nec  itri  sum  ammo. 

{(i)  nanichci  pbantasoiatibus  addicti,  lib.  SGonfess.,  !.C^ 
et  lil».  0, 0.  4. 


151 


DE  YEKA  RELIGIONE,  S.  AUGUSTINl 


ISf 


rtm  eut  opoitel  quod  inielleclii  coiitainplor  :  nuiii- 
quld  forto  suiil  Ista  quae  plianiMmaia  dici  solcnt? 
Uiide  ergo  impleta  ett  anima  mea  illusionibus  ?  UIn 
est  Ycruni,  quod  mente  conspicitur?  Ita  cogitanti  jam 
dicl  putest :  lUa  lui  Yera  est  qoa  haec  non  esse  vera 
cognoscis.  Per  lianc  illiid   unum  vide^ ,  quo  judtcas 
unum  esse  quidquid  aliud  vides,  ncc  laineu  huc  csse 
quod  illud  esi,  qtiidquid  mulabil6  vides. 
CAPUT  XXXV.—  Vacandum  ut  Deut  eognotealur. 
65.  Quod  si  Iij:€  intueri  palpitat  mentis  aspectus, 
quiescite ;  nolite  cenare,  nisi  cuin  co:isiietudine  cor- 
ponim  :  ipsa*n  vincile»  et  victa  crunt  omnia.  Uiiuin 
certe  qnasninus,  quo  simplicius  nihil  est.  Ergo  iii  sini- 
plicitate  cordis  qua;ramus  illuin.  Agiie  oiium,  iiiquit, 
ei  agnoseeiit  quia  ego  tum  Dominut  (Ptal.  xlv,  II) : 
non  otium  desidias»  sed  otium  cogitalionis,  ut  a  locis 
et  temporibui  vacct.  IIxc  enim  phantasmata  tumorit 
el  volubililaiis,  constantem  unitatem  videre  non  si- 
nunl.  Loca  oflcrunt  quod  aiuomus,  tempora  surripiuiit 
quodamanius,etrcliiiquunt  in  auima  turbas  phunta- 
snMtum,  quibus  in  aliud  atqucaliud  cupidilas  incitclur. 
Ila  fit  inquieiiis  et  aeruinnosus  animus,  fruslra  tenere 
a  quibus  tenctur,  csoptans.  Vocatur  ergo  ad  olium , 
id  esl ,  ut  isu  uon  diligal,  i|ua!  dili);i  sine  laborc  non 
possunt.  Sic  eL*iin  eis  doiuiiiabiiur,  sic  non  tenebitur, 
aed  tenebit.  Jugum  meum^  inquii,  leve  eti  (Maiih.  zi , 
30).  Huic  jugo  qui  subjcclus  est ,  sulijocta  habct  cx*- 
lera.  Non  ergo  laborabit;  non  eniin  resistit  qiiod  sub- 
jeclum  est..Si*d  miscri  nmici  hiijus  inundi,  cujus  do- 
miui  erunt,  si  filii  Dei  essc  voluorint ,  quoniam  dcdit 
eis  potesiatem  flliosDci  iicri  (Joan,  i,  i^) ;  aiiiici  ergo 
hujus  muudi  tam  tiuicnl  ab  cjus  amplcxu  separari,  ul 
uibil  eis  sil  Jaboriosius,  qiiam  non  btiorare. 
CAPUT  XXXVI.  —  Yerkum  Dei  ipta  U  vetiiat.quia 
omnino  implei  id  a  quo  princijno  unum  eMi  quidquid 
eti  unum,  Faltiiat  non  ex  rebut^  ted  ex  peccaiit. 
66.  Sed  cui  sallLm  illud  manifesium  est,  falsiuitcm 
ease,  qua  id  putatur  esso  quod  non  esl,  inicUigit  cam 
esse  veritatem ,  quae  osicndilid  quod  esi.  At  si  cor- 
pora  in  lantum  iallunl,  inquantum  iioo  implenl  illud* 
uiiuui  qiiod  coiiviiicuniur  iinitari,  a  quo  Priiicipio 
uimm  est  quidquid  est,  ad  cujus  simililudinem  qiiid- 
quid  niiitur,  iiaturaliter  apprubarous;  quia  naluralitcr 
iiuprobamus  quidqiiid  ab  unitate  discedit,  atque  in  ejus 
dissimilitudinem  lendit :  datur  inlclligi  esse  aliquid , 
qiiod  illius  unius  solius,  a  quo  Principio  unum  esl 
quidquid  aliqiio  ni(»do.  unum  est ,  ita  simile  sit  ut  boc 
omiiino  imploal  ac  sit  idipsum;  et  bxc  est  Veritas  el 
Ycrbum  in  Principio,  et  Verbum  Deus  apud  Deum. 
Si  enim  lalsiias  cx  iis  est  quje  imiuniur  unum ,  non 
in  quantum  id  iinilahlur,  sed  in  quantum  implere  non 
pofriunt ;  illa  cst  Verilas  quo:  id  iuiplcre  potuit ,  cl  id 
esse  qiiod  csi  illud ;  ipsa  cst  qua;  illud  ostendit  aiciil 
est :  unde  et  Verbum  ejus  el  Lux  ejus  reciissime  dicitur 
{Joan.  I,  9).  .Castera  illius  unius  similia  dici  possunl 
iu  qnantumsunt,  in  tantum  enim  et  vera  sunt:  ban: 
eai  aulem  ipsa  ejus  similitudo,  et  ideo  Veritas.  Ut 
enim  veritate  sunt  vera,  quae  vcra  suiit;  iia  similitu- 
dine  simiria  suot ,  quaccumque  similia  suiit.  Ul  erga 


verius  forma  verorum  ett,  ila  simillUMlo  forma  aini- 
lium  est.  Qinipropier  vera  qoonbm  In  taniiim  ven 
siint,  in  qoantum  sunl ;  in  tantiim  auiem  snnl,  in  qnan- 
tuin  principalis  unins  similla  snnl  :  ea  fbrma  esl 
omnlum  quae  sunt,  qujc  esl  summa  simililudo  Prin- 
cipii ;  et  Verius  est,  (|uia  sine  uUa  disalmnilodine  est 

67.  Uiide  falsiias  oritur,  non  rebns  ipsls  &Senti- 
bus,  qu;c  nihil  aliud  osteiidunt  scntieiitt  qoam  spedem 
suam,quam  pro  soxpulchritudinis  qcceperuntgrada; 
neque  ipsis  jiensibus  fallcntibus,  qul  pro  natura  soi 
corporis  aflccti ,  non  aliud  qiiam  suas  afrecliones  pnc- 
hidenli  animo  nuntiant :  sed  peccau  animaa  fallnnt, 
cum  vcnim  quxrunt,  relicta  et  neglecta  verilate.  Nao 
qiioniam  0|>era  magis  quam  aniiicem  aique  ipsan 
arlem  dilexcruiit ,  hoc  errorc  poniuntur,  nt  in  operi* 
bus  ariiflcem  anemque  conqiiinint ;  el  cum  invenire 
ne(|iiivoriiit  (Deiis  eniin  non  corporalibus  aenaibus 
subjacet,  sed  ip^i  mcnti  supereminet) ,  ipsa  opera 
cvisiimcnt  esse  et  ancm  et  aniflcem. 

CAPUT  XXXVII.  —  /m;;itliii  idotolairiw  muttiptidt 
oria  ex  amore  creaiurw. 

68.  Iliiic  oritur  omnis  impictas,  non  modo  peccan- 
tium ,  sed  cliam  damnatorum  pro  peccitis  suis.  Nou 
enim  lantum  scrutari  creatnram  contra  pnreeptom 
Dei,  et  ea  fnii  polius  quam  ipsa  lege  el  veritaie  vo- 
lunt ,  quod  primi  homiiiis  peccatum  deprehenditnr, 
malc  ulcntis  libero  arbitrio ;  sed  lioc  quoque  in  ipsa 
d.imnaiione  addunt ,  ul  noii  modo  dilignnt ,  sed  etbm 
serviaiit  creaturjc  polius  quam  Creatori  (Rom.  i,  SS), 
et  eam  colant  pcr  partes  ejus,  a  summis  nsque  ad  Ima 
venientcs.  Sed  aliqui  se  in  hoc  tenent,  ul  pro  snmmo 
Deo  aniinam  colant ,  el  primam  intellectualem  crea- 
turani,  quam  pcr  Veritatem  Pater  fabricavit,  ad  ipsam 
Verit.item  sciiipcr  iniuendnm ,  ct  se  ticripsam  *,  qnia 
omni  iiiodo  ci  simillima  cst.  Deinde  venitint  ad  vllam 
genilalcm,  per  qunm  creaturam  visibilia  el  lempora- 
lia  gignenlia  Dcus  a^temus  ct  incommulabills  opera- 
tur.  Ilinc  ad  aniinalia,  et  inde  ad  i|)sa  corpora  coteiida 
dilabunlor ;  et  in  his  primo  cligunt  pulcliriora,  In  qul- 
bus  coelestia  roaxime  excellunt.  Ergo  in  primis  soUs 
corpus  occurrit ,  et  in  co  nonnulli  rcmanenl.  Aliqoi 
et  lunae  splendorem  religione  dignum  putant  :est  enlm 
nobis,  ut  pcrbibelur,  propinquior;  uiide  viciniorem 
speciem  liabcre  sentitur.  Alii  etiam  cxterorum  side- 
rum  corpora  adjungiiiit ,  et  toium  coslum  cum  stellis 
suis.  Alii  coelo  a^therco  copiilant  aerem,  et  isiis  duobos 
superioribus  clcmentis  corporeis  subjioiunl  animas 
suas.  Sed  inlcr  hos  illi  sibi  vidcntur  religiosissimi » 
qui  universam  simul  crcaturam ,  id  est  mundum  lo- 
luin  ciini  omnibus  quie  in  eo  sunt ,  et  vitam  qua  spt- 
ralur  et  aniniatur,  qnam  quidam  corpoream,  quidam 
incorporcnm  essc  cn^diderunt :  hoc  crgo  toluin  simul 
mium  Deum  magnum  esse  arbitrantur,  cujus  panes 
sint  cxterae.  Non  enim  universae  creatui-ae  auctorem 
condilorcmque  noverunt.  Inde  in  simiilacra  pneci- 
pitanlnr,  el  ab  operibus  Dci  usque  in  opera  sua  de- 
mergunlur,  quae  tamen  adhiic  visibilia  sunL 

*  Ijov.,  ei  per  seiptam.  Sed  legendum  ul  ia  nliis  «diuo» 
nikos  et  In  orooibus  si:».  Iiul^etur,  eiteper  ipttau. 


Ci\PI]T  XXXVIU.  —  iiiitcd  liololairuB  gemii^  qMo  fec' 
eator  iriplid  cufnditaii  $ervit. 
09.  Esl  eniin  alius  deteriur  et  inrerior  cullus  simu- 
bcroruni»  quo  plianlasmatii  sua  colunt,  et  quidquid 
lainio  errante  cum  superbia  Tel  luntore  cogiundo 
imagitiati  fuerinl,  rcligionis  nomine  observani,  donec 
fial  iu  animn  niliii  omnino  colendum  esse ,  et  crrare 
liiimiiics  qni  snpenititioni  se  invoivunt ,  el  misera  se 
implicaiit  scr\ituto.  Scd  frustra  lioc  sentiuiit :  non 
cnim  cfficiuui  ul  iioii  scrviaiit ;  rciuaneiit  quippc  ipsa 
vilia,  quibus  ut  ipsa  coienda  opinareutur  attracti 
suuL  Serviunt  eiiim  cupidilati  Iriplici »  vel  vuiuplalis. 
vel  ezcelientio* »  \v\  spi^ctaculi.  Ncgo  cssc  qucmquam 
iftliirum  qui  iiibil  coleiidum  exisliinant ,  qui  non*aut 
CJnialibus  gaudiis  subdiius  sit,  aut  i^icntiam  vanam 
fuvcai»  aul  aliiiuo  ^pcclaculo  dclccUlus  insanial.  Ila 
ncscientes  diliguiit  tciupui-alia  ,  ut  inde  bcaiitudinem 
cxspcctenl.  llis  nulem  rebus  quibus  quisque  bcatus 
Tult  cflici ,  scrviat  iicce.^se  est,  velit  nolit.  Nam  quo- 
cnmquc  duxcrint,  scquilur ;  et  quisquis  ea  visus  rueril 
aufcrre  |iosse,  mcttiiiur.  Pos>unt  auU^m  aufcrre  isia, 
d  sciniilla  ignis  et  aliqiia  parva  bcstiola.  Postrcmo» 
ut  ouiitlam  innuinerablles  adverbilates,  tempus  ipsum 
aafcrai  nccesse  est  oninia  transcuntia.  !U(|ue  cum 
oinuia  lemporaiia  muiidus  i&tc  cuncliidat ,  oninibus 
inundi  pariibus  scrviunt ,  qui  propterea  puUut  nibii 
eulendum  esse  nc  scrvianl. 

70.  VeriitnUmen  quanquam  in  bac  rerum  extrcmi* 
lale  miseri  jaceant ,  ul  vilia  siia  sibi  dominari  patian- 
lur,  vci  libidinc,  vcl  supcrbia,  vcl  curiosiute  damtiati» 
vel  duolHis  borum,  vel  uninibus :  quamdiu  sunt  in  boc 
sudio  vitae  hum-in.T ,  licct  eis  cungredi  et  vincere,  hl 
prius  credaut  qiiud  iulclligere  nondum  valent ,  et  non 
dil^^anl  munduin ;  quoniam  omne  quod  m  mundo  eU » 
sicut  diviuitus  diciuin  Cbl,  coucvpitcentia  carniteU^  et 
eoneupUeeniia  oculorum^etambiiio  teeculi  (I  Joan,  n,16). 
Uoc  inodo  Iria  illa  sunt  nouu  -  iiam  concupiscenlia 
camis,  vdiiptatis  inlim»  amatures  signincal ;  concu- 
piscentia  ocuIorum,curiuS()S ;  ambitio  sxculi,  supcrbos. 

71.  Triplex  etiam  tcniaiio  in  homine,  qucm  Verius 
ipsa  snscepit,  cavcnda  monsn-aU  est.  Dic^  inquit  ten- 
Ulor,  lapidibui  ittit,  utpanet  fiani.  M  ille  uiius  et  so- 
ius  magister  :  Non^  iuquit,  i/i  toto  pane  vivii  homo^ 
ted  m  oiNJii  verbo  Dci.  Ita  enim  dumium  ducuil  cs^e 
oporlcre  cupidiuiein  voluputis,  ut  iiec  faini  ceden- 
dum  sil.  8cd  for.c  (lominationis  tcniponilis  fastu  de- 
cipi  |K)leral,  qui  cainis  volupUle  non  potuit;  omnia 
ergo  muiMli  rrgna  monslrau  sunl,  et  dictum  cst : 
>OiiMfa  tibi  dabo,  ti  prettratut  adoraverit  nte.  Cui  re- 
f^piHisum  e»t :  Dominum  Deutn  tuum  adorabit,  et  ilU 
ooli  eerviee.  lu  calc^iU  est  (»iipi*rbia.  SubjecU  est  au- 
lcm  extreiua  (ttiain  curiusiutis  illccebra  :  non  eniin 
ul  se  de  fastigio  teinpli  prxcipiUrel  urgebat,  nisi 
causa  Untum  aliquid  experiendi.  Sed  neque  hic  victus 
csl,  ei  ideo  sic  respondit,  ul  intelligeremus  non  opus 
csse  ad  cognoscendum  Deum,  tcnlationibus  visibililer 
divina  cxplorare  inolientilius :  iVoa  ienlabit^  inquit, 
Oomhmm  Beum  imum  (Matth,  iv,  1-10,  ei  Lue.  iv, 
t-li).  Quamobrem  quisquis  inlns  verbo  Dci  pascitur, 


UNfS. 


151 


non  qwpril  in  isu  ercmo  voliipialem.  Qui  nni  I>co 
Uniiitii  subjecius  esl,  iion  quourii  iii  moiiie.  iU  esi  iu 
lerrena  elatione  jaciantiam.  QuiKquis  «tcnio  specU- 
culo  incommuubilis  veriutis  adhxrescit,  iioii  per  fa- 
siigiuni  hujus  corpuris,  id  esl  per  lios  ucul«>s  pnucipi- 
Utur,  ut  tempiiralia  et  infcriora  cognoscat. 
CvrUT  XXXiX.  —  Ex  iptit  viliit  emt  ammam  admo* 

neri  ul  primam  pulchritudinemrequirat :  quod  pritno 

de  vitio  voluptalit  ottenditur  uique  ad  capui  45. 

7i.  Quid  igitur  resUt,  unde  noo  possil  auima  re- 
cordari  priiiuiin  pulcliritudincin  quani  rciiquil,  quaiMlo 
de  ipsis  suis  vitiis  potcst?  iia  enim  Sapientia  Dci  pcr* 
letidit  a  flne  usi|ue  ad  Oncm  fortitcr  ( Sap.  viii,  I). 
l:a  per  hanc  summus  illc  artifcx  opera  sua  in  luiuiii 
liiiem  decoris  ordinau  contexuit.  lu  illa  bouilas  a 
summo  usque  ad  extremum  nulli  pulchritudini,  qiui 
ab  ipso  solo  esse  posset,  invidit;  ut  nemo  ab  ipsa  ve- 
riute  dcjicialur,  qui  non  excipiatnr  ab  aliqua  efngio 
veriuiis.  Quaire  in  curpuris  volupute  quid  tcneat» 
nihil  aliud  hivenies  quam  convenieiitiam  :  nani  si  ro- 
sisteniia  p:iriant  dolorem ,  eonvenieiitia  parinnl  volu- 
pUtem.  Rccogiiusce  igilurquuc  silsumma  convenietitia. 
Noli  foras  ire,  in  teipsum  redi ;  in  iiilcriore  boinuic 
iiabiui  verius ;  et  si  tuam  nalurani  muubilein  iuve- 
ncrb ,  iransceiide  el  tcipsum.  Sed  inemenlo  cum  tc 
transceiidis ,  raliucinantcm  aiiimam  le  transceudcre. 
Illiic  ergu  iciidi',  unde  ipsum  lumen  rationis  accendi- 
tur.  Quo  enim  pervenit  oinnis  boiius  ratiocuiatort 
nisi  ad  vcriialem  ?  cum  ad  seipsam  veriUs  non  utique 
ratiocinando  perveniat ,  scd  quod  raiiociiuintcs  appe- 
lunl,  ip  a  sil.  Vide  ibi  convenientiam  qua  superior 
csse  iion  possit,  et  ipse  coiiveni  cum  ea.  ConAieie  le 
iion  cssc  qiiod  ipsa  cst :  siquidem  se  ipsa  non  qtt.t^rii ; 
lu  aiilcm  ad  ipsam  qua.'reiido  venisli,  noii  locorum 
spatio.  scd  mcniis  affcciu,  ui  ipse  mterior  boroo  cura 
8U0  iiibabiutore,  non  inflina  ct  cariiali,  scd  summa  cl 
spiriluali  vulupute  '  conveniat. 

73  Aut  si  non  cemis  qus  dico,  el  an  vera  siiil 
dubiUi,  ceriie  saltem  utrum  te  de  iis  dubiure  non 
dubiies  ;  ct  si  cerlum  est  le  esse  dubiUnlem,  quaere 
uiidc  sit  ccrtuin  :  non  illic  tibi,  non  omnino  solis 
hiijus  lunieii  occurrel  *,  sed  luinen  verum  quod  illu- 
minat  omnem  lioiniiicm  vcnienteni  in  huac  miindum 
(Joan.  1,  0).  Quod  bis  oculis  videii  non  potesl ;  nec 
illis  quibiis  phanUsmaU  cogitanlur,  per  eosdcm  ocn« 
los  auiinx  impacU  ;  scd  illis  quibus  ipsis  phanlasma- 
tibus  dicilur :  Nun  estis  vos  quud  ego  qiia^ni ,  neqiic 
iliiid  estis  unde  ego  vos  ordino ;  et  quud  mihi  inier 
vos  foedum  occurreril,  improbo;  quud  pulchriim,  ap- 
probo ;  cum  pulcbrius  sit  illud  unde  improbo  cl  ai>- 
probo  :  quare  hoc  ipsuiu  magis  approbo,  et  non  solum 
vobis,  scd  illis  omnibus  corporibus  unde  vos  hanst, 
antepono.  Deiiide  regulam  ipsaiii  qiiam  vides ,  coii- 
cipe  hoc  modo  :  Omnis  qui  se  dubiuntem  intelligit» 
vemni  inieiligit,  el  de  hac  re  quam  inldligil  certus 

>  Lov.  ct  Ani.,  rohfnlate ,  pro  quo  Bad.  Er.  et  Mss.  9C|4i>nH 
toiuplate. 

•  ven.  Lov.  sic  icgu-it  hunc  locum  :  .vori  illic  tibi  oimdm 
toHt  h^JHtlHmen  occurret.    M. 


ett :  de  mo  igltur  ctrtus  esL  Omnto  igiiur  qui  uirum 
sit  veritat  dubiut,  In  seipto  babeC  Temin  unde  iion 
dubitet ;  nec  ulttim  ▼eruni  nisi  Teriiate  Tcnim  est. 
Non  itaqoe  optirlet  eum  dts  veritate  dubitare,  qiii  p*»- 
luit  uiidecumque  dubiUrc.  Ubi  vldentur  liaec,  ibi  est 
lumen  sine  i(p:itio  locnrum  et  temporum,  et  sine  ullo 
spatiorum  Ulium  pbanlasmate.  Numqiiid  isU  ex  ali- 
qua  parte  comimpi  possunl,  eliamsi  omnis  ratioci- 
nator  intereat,  aut  apud  camales  inferos  vetcrascat  ? 
NoB  enim  ratiocinatio  Uilia  r»cit,  sed  invenit.  Ergo 
antequam  inveniantur ,  iii  se  manent ,  el  cum  iiive- 
niunlur,  nos  binovaiit. 

CAPUT  XL.  —  De  fmlchritudine  carparMm  cttrniique 
tolMptaUf  et  de  peccaniimm  peena. 
74.  lu  renascitur  iiiterior  lioino ,  et  exierior  cor- 
rumpllur  de  die  in  diem  (II  Cor.  iv,  16).  Sed  interior 
exieriorem  respicii,  et  in  sua  comptratione  foediim 
videt ;  in  proprio  Umen  genere  pulcbrum  et  corpo- 
nim  convenieniia  laeiantem ,  et  corrumpentero  qiiod 
in  bonum  suum  convertit,  alimenla  scilicet  carnis : 
qiiae  Umen  comipU,  id  est  amillcntia  rormam  siinm, 
In  membronim  isiorum  fabricam  migrant,  et  cornipta 
reflclunt,  in  aliam  formam  per  convenieiitiam  traiis- 
eoiitia  ;  et  per  viulem  moium  dijudicantur  quodaiii- 
modo,  iit  ex  eis  in  structuram  hiijus  vlsibilis  piilchrl 
quae  apU  sunt  assiimaniur,  noii  apta  voro  per  con- 
gruos  *  meatus  ejiciantur.  Quorum  aliud  nGCulenlissi- 
mum  redditur  temc  ad  alias  formas  assumcndas , 
aliud  per  totum  corpiis  exhalat,  aliud  totiiis  nnim:ilis 
latentes  iiumcros  accipit,  et  iiictioatur  in  prolim»,  et 
sive  conveiiientia  dnornin  corporum,  sivc  Uli  aliqno 
pliantasmate  commolum,  |icr  getiitales  vias  ab  i[>so 
verticc  defluit  in  inflma  voluptale  *.  Jamvero  in  matre 
per  certos  numeros  temporuiii  in  locorum  numcrum 
coapiaiur,  ut  suas  regioiies  qiueque  mcmbra  occu- 
pent ;  et  si  modum  iiarilitatis  servaverint,  lucc  coloris 
atljiincu,  nascitur  corpus  qiiud  formosum  vocalur,  et 
a  suis  dilecloribiis  amatiir  acerrime :  iion  tamen  in 
eo  plus  placet  forma  qu;c  moveiur ,  qiiam  viu  qus 
roovet.  Nam  illud  anun:il  si  tios  amct ,  allicit  violeii- 
tiiis :  si  oJerit  autein,  siiccensemus,  et  Lrre  non  pos- 
sumus,  etiainsi  fomiam  ipsam  pracl)e;it  fntcnli.  Iloc 
totum  est  voluputis  rcgnum,  el  ima  pulcbriludo; 
subjacet  euim  corruptiooi :  quod  si  iion  esset,  sunuiia 
puuretur. 

75.  Sed  adcst  divina  providcntia,  qoas  baiic  oslen- 
d:il  cl  non  malim,  propter  tam  maiilfesta  vestigta 
in-imorum  nuiiierorum ,  in  quibus  sapienti»  Dei  non 
e&t  iiumcrus ;  et  exlremam  Umen  esse,  miscens  ei 
dolores  et  morbos  et  distortiones  n  einbrorum,  et  te- 
nebras  coloris,  ct  animorum  siinultatcs  ac  dissensio- 
nes,  ut  ex  liis  admoneamur  incoromuUbile  aliquid 
esse  qucrendum.  Et  boc  facit  per  inflma  niinisteria  ', 


«  Lov.  ct  nonnulU  Mss.jincongrvo$,  Scd  verius  Bad.  Er. 
Am.  et  Mss.  alii  duodedm,  congruoe»  Quipfie  hic  describitur 
exterioris  hoaiinis  pulchriludo,  \a  cujiis  suiictura  nUiil 
hioongruum. 

*  Mss.  ocio,  depiidi  infima  voUipiate. 

*  la  excusis,  per  mfxna  ndmteria  eorwn  qiaiws.  etc.  At  a 
Uss.  abesl  vox,  eortifii.  unde  hitelligiinus  iion  ofiicia  qii»- 
dam  hisce  vcrbis  denolari,  scd  iisos  angclos  malos,  (|in 


DE  YEHA  RELIGIONE,  S.  AUGUSTIM  151 

quibut  hl  agere  volupUiis  etl :  quoo  exlaniintorei 
et  angelos  iracondhe,  divin»  Scripliirse  noaiinaai, 
qiiamvis  ipsi  nesciant  quid  da  sc  tgatur  boai.  His  si- 
niiles  suiit  botnines  qni  gaadent  iniserihi  alieiiist  el 
ristts  sibi  ac  ludicra  specUcuU  esihibenl,  Tel  exhiberi 
volnnt  eversiot:ilMis  et  erroribus  aliorum  (o).  Alque 
iu  iti  his  omnibus  boiii  adnionentur»  el  exeroentur, 
et  vincuni,  et  iriumpbaiil,  el  regnant.  Mali  Tero  deri- 
piuntur,  cruciatilur,  vincuntur,  damnaiitur,  el  ser- 
viiint ;  non  uni  omnium  summo  Doniino,  sed  ohimis 
servis.  illis  videlic4*t  angelis,  qui  doloribus  el  miseria 
damiialonim  pascuntur,  et  pro  i»U  malevolenlia  bo« 
noruni  liberatione  torquenlur. 

76.  lu  ordinantur  oinnes  offlciis  et  fluibus  suls  in 
piilchriiudiiiem  universitatis,  ul  quod  liorrenMii  in 
parle,  si  cum  toto  considereinut,  plurimum  pbcetl : 
quia  ncc  in  xdificio  jiidicando  unum  Untum  augulun 
considerare  delieinus,  ncc  in  hnmine  pulchro 
capillos,  nec  iii  bcnc  pronuntlante  A>bim  digiloi 
motiini,  nec  in  lunx  cu:su  aliqiias  tridoi  Untun  flgu- 
ras.  IsU  enim ,  quac  propierea  suiit  hiAma,  quia  par- 
libus  impcrfcctis  tou  perfecu  suiit,  sive  in  sUtn,  sive 
in  motu  pulcbra  sentia;itur,  tou  consideraiNla- tont, 
si  recte  voliimus  judlcire.  Verum  enim  iiotlrum  judi- 
cium ,  sive  de  toto ,  sive  de  parte  judioiBl»  piilehruiu 
est :  tinivcrso  quippe  mundo  siiperfertur»  nec  aliciii 
parli  ejiis,  iii  qiianlum  \crum  judicamiis,  tdbxremut. 
Error  auiem  nosler  parti  adhxrens  cjus,  ipse  f  er  sc 
focdiis  est.  Si*d  sicut  niger  color  iii  pictura  cum  toio 
flt  pulcher ;  sic  lotuui  istum  agonem  deceiitcr  edil 
ii)CommutabiIis  divina  provideiitia,  aliud  victls,  aliod 
cerlantibus ,  aliud  victoribus ,  .aliud  specuioribus, 
aliiid  quietis  et  scduin  Dcum  conlcniplantibus  trt- 
buciis  :  cuin  in  his  omnibus  non  sil  malum  nisl  pec- 
calum,  et  pcena  peccali ,  lioc  est  dcfectus  volunUriiit 
a  siimma  csscntia,  et  labor  iii  uliima  non  volunurius ; 
qiiod  alio  modo  sic  dici  poicsl ,  libertas  a  Jottitia,  et 
servitus  sub  peccato. 
CAPUT  XLl.  —  In  peccantii  animte  posna  pHlchrituda. 

77.  Gorrumpilur  autcm  homo  exterior  anl  profectu 
iiitcrioris,  aut  dcttctu  suo.  Sed  profcctu  inlcrioris  ila 
Cdrrunipitur,  ut  totus  iti  mclius  reformetur,  el  rcsii- 
tuatur  iii  inlegrum  in  novissiina  tuba,  ut  jara  iion 
corrumpatur  neque  cornimpai.  Dcfectu  auiem  tuo  ui 
pulcbriludiiiet  corruptibiiiores ,  id  est  p<£iiarum  or« 
diiiem  praicipiutur.  Nec  mircmur  quod  adbuc  |ml- 
cliritudines  nomino  :  nibil  enim  csi  prdinatum,  quoJ 
noti  sit  potchrum  ;  ct,  siciit  uil  A|K)Slolus  {b) ,  ONimf 
ordo  h  Deo  eit  ( Rom.  xiii,  1 ).  Neccsse  esl  aiiteiu 
fatoamur  meliorctn  csse  hoininem  plorantcm ,  quam 
IxUntem  vermiculum  :  et  tamen  vermiculi  laudeui 
sine  ullo  mendacio  copiose  possum  dicere ,  conshle 
raiis  nilorem  coloris,  flgunim  leretein  corporis,  priora 
cum  mediis,  media  cum  posierioribus  cougrucntui,'et 
uniutis  appelcntiam  pro  suae  naiur»  bumiUute  se> 


mox  appellaatur ,  ul^nd  tervi :  coiitra  vcro  boni  AngeM 
iaterius,  cap.  55,  exceHetUiuiitut^  ei  lauchi  Dfi  mnulcn^ 


(a\  I  Gonfess.  caft.  3,  n.  6. 
{i>)  1  KeU^t.  cap.  f 5,  u.  7. 


LlfiER 
I ;  nihll  ei  nna  parta  formaiiiBi ,  qimd  »od  ex 

parili  dimensione  respondeal.  Qaid  jaro  de 
I  ipaa  dlcam  Yegelanle  modQlnm  corporls  sui, 
odo  eum  nnmcrose  moTeai,  quomodo  appeiat 
nlenlia,  quomodo  Tincat  aat  cayeat  obsistenlia 
am  poiesl,  ei  ad  unnm  sensum  Incolumiutis 
ns  omnia,  «nilatem  illam  condilricem  natiira- 
fnnlum,  mnllo  eividentlus  quam  corpiis  Insinuel? 
r  de  icrmicuio  animante  qualicumque.  Cineris 
^eoria  laudem  Tcrissime  atque  uberrime  plerique 
int  (Co/o  afmd  Ciceronemf  in  Catone  majore). 
srgo  mimm  est,  d  bominis  animam ,  quc  ubi- 
ne  slt  et  qualiscumque  sit,  omni  corpore  est  me- 
dicam  pulclirc  ordinari ,  el  de  pcenis  ejiis  alias 
rltndines  ficri,  cum  ibi  non  sit  qiiando  misera 
M  lieatos  esse  decet,  sed  ibi  sit  ubi  esse  miseros 
f 

Prorsiis  nemo  nos  fallal.  Quidquid  recte  vitu- 
ir,  In  melioris  comparalione  respuilur  (a). 
I  antcm  naliira  qiiamvis  exlrema ,  quamvis  in- 
In  coniparalionc  nihili  jiire  laudatur.  El  liinc 
I  non  est  bcne,  si  mcliiis  esse  polcst.  Quare  si 
polest  benc  essc  ciim  ipsa  verilale,  male  sumus 
vidibet  vesligio  vcriiaiis  :  mulio  ergo  deteriiis 
atremitate  vestigii,  qiiaiido  camis  voliiplatibus 
enns.  Vincamuscrgo  hiijus  cupiditatis  vel  blaii- 

fel  molrsiias;  stibjiigemus  nobis  iianc  femi- 
sl  viri  sumus.  Nol)is  dticibus  et  ipsa  erit  mclior, 
m-cupiditas,  sed  tempcraniia  uominabitur.  Nam 
pat  ducit,  nos  .lutcm  seqnimur,  cupidiias  ilia  et 
,  nos  vero  temeritas  et  stuliitia  nuiicupamur. 
nnr  Qiristiim  caput  nostrum ,  ut  cl  nos  sequa- 
i  caput  suinus.  iloc  et  fcminis  prxcipi  potesl, 
laritali,  sed  fralerno  jurc ;  quo  jurc  in  Christo 
aseulus  ncc  fcmina  sumus.  ilabcnt  enim  ci  illx 
quiddam  uiide  femineas  subjtigent  voluplatcs , 
Chrislo  serviant ,  et  iniperent  cupiditati.  Quo<l 
Itia  viduis  et  virginibus  Dci,  in  mullis  eliam  ma- 
« led  jam  fralenie  conjiigalia  jura  scrvanlibus , 
iani  populi  dispensalione  manirestuin  est.  Quod 
sa  parte  cui  doiiiinari  Deus  nos  jubet ,  alque  ul 
Iram  poesessionem  restituamur,  ct  hortatur  ct 
itiir :  si  ergo  ab  hac  parie  pcr  negligentiam  et 
alem  vir  subditus  fuerit ,  id  est  mens  ct  ralio , 
lidem  homo  turpls  et  miser;  scd  destinatiir  in 
ta,  et  post  hanc  vitam  ordhiatur,  quo  eum  dc- 
,  et  ubi  ordinari  summus  ille  recior  et  Doroiiiiis 
U  Nolla  itaque  foDditale  universa  creatura  nia- 
permittiiur. 

T  XLII.  —  Volnp(a$  camis  admonei  ut  nume- 
IniiMbiUi  qutBramM$.  An  tal€$  in  mi  m  aliquo 
Imolii. 

Ambulemus  ergo  dum  diem  haliemus ,  id  esi , 
ratioae  uti  possumus,  ut  ad  Deum  conversi , 
ejns»  quod  verum  lumen  est  illustrari,  mcrea- 
ne  nos  tenebrx  comprehendant  {Joan.  xii,  3o). 
)il  enim  praescntia  illius  luminis  quod  illuminai 
I  luminem  venieftlem  in  hunc  mundum  (Id,  i,  9). 
netrad.  cap.  tS,  n.  8. 


llombMm  dizil,  qnia  raUone  ud  poiost «,  ec  uhl  cecidit, 
ibi  incumhere  iit  surgat.  Siergo  voluplas  eamis  dili- 
giliir,  ea  ipea  diligeiitius  consideretur;  et  cum  ibi  re- 
cognita  fuerini  quorumdain  vestigia  numcrorum, 
quaireiMlum  est  ubi  sine  lumore  slnt.  Ibi  cniiii  niagis 
unum  est  quod  est.  Et  si  lales  suiit  in  ipsa  niotiotie 
vitali,  quae  in  seininibus  operaliu',  magis  ibi  mirandi 
sunt  quam  In  corpore.  Si  enim  numeri  seminum  sicut 
ipsa  semlna  tumerenly  de  dimidio  grano  flci,  arbor 
dimidia  nasceretor,  neque  de  animalinm  seminibus 
eiiam  non  toiis,  animalia  tota  et  integra  gignereniur, 
neque  tantillum  et  unum  semen  vim  habcrct  sui  cu 
jusque  generis  iiinumerabllem.  De  uiio  quippe  secun- 
dum  suam  naiuram  possuni,  vel  segelcs  segetum,  vei 
siivaB  silvanim,  vel  groges  grcgum ,  vel  populi  popu- 
lonim  |ier  StTCuIa  propagari,  ut  nulium  folium  sit,  vci 
niillus  pilus  per  tam  numerosam  soccessionem,  ciijus 
non  raiio  in  illo  primo  ct  nno  semine  fiieriL  Deinde 
illud  Gogitandiim  esl,  qiiam  numerosas,  quam  siiaves 
sonorum  pulchritudlnps  verberalus  aer  trajiciat  can- 
tante  luscinia ,  quaa  illiiis  aviculae  anima  non  tam  li- 
bcre',  cum  liberet,  llibricaretur,  nisi  vitali  motu  in- 
cor|K>raliter  haberet  iinprcssas.  Iloect  iu  caeterisani- 
mantibus,  qiiae  ratione  carenlia,  setisu  lamen  iion 
cnrenl,  aiiimadvorli  poiesl.  Nullum  eniin  horum  est , 
qiiod  non  vel  in  soiio  vocis,  vel  in  caelero  motu  alqtie 
operalione  niembrorum,  humerosum  aliquid  et  iii  siio 
geiiere  modcralum  gcr.it,  non  aliqua  scientia,  scd  la- 
men  intimis  naturae  lermiiils ,  ab  ilhi  iiiconiniui«ibili 
numerorum  lege  modulatis. 
CXPUT  XLIil.  —  /k  hondne  tis  judxcandi  de  eorpo^ 

fum  ei  iemporum  jtroporiione.  Qui  in  perpeiua  veri^ 

iate  modnt  ordinii, 

80.  Itedeamiis  ad  iios ,  et  omiitamns  ea  qii»  cum 
arbustis  et  bestiis  babemus  communia.  Uno  n:)mque 
modu  hirundo  nidiOcat,  et  unumquodque  avium  geiius 
uno  aliqno  suo  modo.  Quid  est  ergo  in  nobis,  quo  el 
de  illis  oronibus  judicamus,  quas  llguras  appelant,  ct 
quatenus  impleant,  el  iios  in  aedinciis  aliisquc  corpo- 
reis  operibus^,  tanqnam  domini  omnium  talium  flgu- 
ramm,  Innumerabilia  machinamur?  Quid  esl  in  nobis. 
quod  intus  inielligit  has  ipsas  visibiles  corponin: 
moies  proportione  magnas  esse,  vel  pnrvas ;  et  omiie 
corpos  habere  dimidinm ,  quanlulumcnmque  sit ;  et 
si  dimidium,  innumerabiles  parles :  itaquc  onine  gra* 
num  milil  su.-e  parli  lanta) ,  quanlam  in  hoc  mundo 
nostrum  corpus  tenet,  tam  magnum  esse  qoam  mun- 
dus  est  nobis,  toiumqii^  istum  mundum  Ogor.irum  ra- 
tione  pmcbrum  esse,  non  mole;  magnuin  autem  vl- 
dcri,  non  pro  sua  qnantitate,  sed  pro  breviiate  nosira, 
id  cst  animalium  quibus  est  pleiius;  quae  rursus  cum 
habeaiit  inflnilalero  divisionis »  non  ipsa  per  se ,  sed 
in  aliorum  ,  et  mai^ime  ipsius  univerai  comparatiooe 
Um  parva  sont?  Nec  in  spatio  lemporum  alia  ratio 
est;  qnia  ut  oronis  loci,  sie  omnis  lemporis  longitudo 
liabet  dimidium  sui :  quainvis  cnim  sit  brevissima,  et 

*  Fditit  Qtd  raOone  uti  poiesi;  et  fiaulo  post  Ijov.  et  Arn., 
incunUfere  dehei  ui  wrgui.  M  nss.  babeul,  quia  ralUme^  etc. 
et  alieroloco  careut  vuce  debei^  qu;e  etikiii  al)cst  a  bad.  el  Er. 

*  in  Mss.  iiou  cbt,  tum  liberc. 


I5f 


DR  VfclUA  UCLIGIONe»  S.  AtGUSTlNI 


ItH 


ioftpil,  et  progredilor,  el  detinll.  luqiie  uon  poiesl 
nlsi  liabere  diaiidium ,  duro  ibi  dividiiur  qua  iransit 
ad  finem.  Ac  pcr  boc  el  brevis  syllabas  leinpiis  iu 
conparatinne  |4»ngtorift  breve,  ei  hora  brumalis  aetlivs 
lior»  comparala  minor  eal  (n).  Sic  mora  unius  boro 
ad  diem,  et  diei  ad  meiisem,  cl  mensis  ad  annum,  el 
annl  ad  liislruin,  d  luslri  ad  majores  circuilus,  el  i|»8i 
ad  universiim  iciiipus  rclali  brevcs  sunl ;  cum  illa 
itHM  numerosa  siiccessio ,  et  quaedaro  gradalio ,  sive 
localium ,  sive  li*mpuralium  spaiiorum ,  non  lumore 
vel  mora  ,scd  Drdinalacoiivenieiiiia  pulcbrajudiceiar. 

81.  I|«e  aiitem  ordinis  modiis  vivil  in  veribile  |ier- 
peiua  ,  ncc  mole  Yasliis ,  nec  prolractione  volubilis ; 
sed  ptitciilia  supra  omnes  hicos  inagnus ,  aelernilaie 
sii|)er  oniiiia  lempora  immobilis  :  siiie  quo  inmcn  ncc 
ullius  m(»Ji8  v.isiilas  in  unum  redigi ,  nec  uUius  tem- 
poris  productio  polCKl  ab  errore  cobtberi ,  et  aliiiuid 
esse  vel  corpus  ul  corpus  sii,  vcl  mitus  ui  moius  sil. 
I|isum  osl  uiiuin  principale ,  ncc  per  finiluin  ncc  per 
infiiiilum  crassiim,  ncc  pcr  finilum  ncc  per  innnilum 
fkiiitabile.  Non  etiim  hubel  nlitid  bic,  aliuJ  alibi;  aul 
aliiid  iiunc.  aliud  poslca  :  quia  siiiumc  uiiiis  cst  Palcr 
Veritaiis,  Paier  sux  Snpienii;e,  qux  iiulh  cx  parle 
dissiuiiiis ,  siniililudo  ejus  dicla  esi  el  itiingo,  qiiia  de 
ipso  est.  Iiaqiie  rliani  Filiiis  rccte  dicitur  ex  ipso,  c;c- 
lera  |ier  ipsuin.  Prxcessii  cnim  forma  omniiim  suniine 
implons  unum  de  quo  esl ,  ul  caelera  qiix  suiil ,  in 
qttaiiliim  siint  itni  siroilin,  pcr  eam  formam  ficrent. 
CAPUT  XLIY.  —  Dd  imago  Ft7iiii,  ad  quam  facla 
ijwcdam, 

8i.  Horum  alia  sic  suiil  per  ipsam ,  nl  ad  ipsain 
eliam  sint ,  ul  oniiiis  rationulis  cl  bilellcclunlis  crca- 
lura,  in  qua  liomo  reclissimo  diciiur  racliis  ad  imngi- 
nem  et  simililiidiiiem  Dei :  iioii  etiiin  alilcr  iiicfiminu- 
liibilcm  verilaiem  posset  tiieiilc  conspicere.  Alia  vet^ 
ila  sunt  pcr  ipsam  faot^i»  ul  non  sitit  ad  i\mtu.  Et 
ideo  ralionalis  aiiiina  si  Crcatori  suo  scrvial ,  a  qiio 
facUi  est ,  |>er  qucm  facla  cst ,  et  ad  qucm  Tacla  esl, 
cuiicl:!  ei  ci*lcrj  Sfrvicni :  el  vita  ullimn ,  qit.'e  lam 
vioina  illi  csl,  et  est  adjuloriuui  cjus,  per  qiiod  impc- 
r«il  oorpori ;  el  ipsiini  corpus ,  cxtrcma  nalura  el  es- 
scniia,  cui  oiiini  niodo  cedenli  ad  arbitrium  duiiiiiia- 
bilur,  iiullam  de  illo  seulicns  molesliam  i  quia  jn^ii 
non  ex  illo,  nec  per  illud  quxrct  bealiiudinein ,  sed 
ex  Deo  pcr  seips:im  percipiCl.  Reforiitalum  ergo  cor- 
pus  ac  saticlineatiim,  siiie  detrimenlo  corruptionis,  ol 
sine  onere  difOculutis  aditiinisirabii.  In  resurreclhne 
emm  neque  nnbent,  neque  nubentur^  $ed  erunt  ncui  An- 
geli  ift  ecelis  (Uatth.  xxii,  30).  Esca  vero  wentri,  el  ven- 
Ur  etcu :  Deu$  aulem  ei  hunc  ei  iUa$  destruet  (I  Cor. 
VI,  13) ;  qiioniain  non  e$i  regnum  Dei  c$ca  et  poiu$ ,  $ed 
fuetitia  ei  paxel  gaudium  {Rotn»  xiv,  17). 
CAP13T  XLV.  —  Voluptatis  imbecHUta$  proirudil  no$ 

ad  $ukiimiora»  De$uper^cf  ntio^  u$que  ad  cap.  49  : 

quomodo  per  hoc  admonemur  ad  ampteciendam  ttr- 

iulem. 

83.  Uuapropier,  eiiam  tn  isla  corporis  volupiale  in- 

{a)  V.X  eonim  oGnsoetndlne  qui  ab  ortu  soHs  ad  occasom 
duodticiui  buras  consiauLer  muucral^iDt»  liicme  breviures, 
»>laie  IjUijiures. 


Ycnimiis  onde  cmitnoneiroiir  eam  coiiieiiiiierc ;  mm 
qui  I  maliini  est  iialura  corporis ,  scd  qnla  In  extremi 
boui  dileclioiie  turpiler  volulatur,  cui  prioib  Inluc- 
rere  fruiqae  coticessum  asl.'  Cuni  irabiUir  avriga,  et 
sii»  lemcritatis  dat  poenas,  qaidquid  Ulud  asl  quo 
utcbalur,  accusal :  sed  iroploret  auxilium,  Jubeat  Ik^ 
roiiius  rerum,  obsistalur  equis,  alla  jani  speciacola  de 
illius  praecipttatione  lacientibus ,  ct  nisi  sobvenlalur 
de  inorle  facluris,  rcsliluatiir  bi  locum,  superroias 
oollocelur,  babetiarum  jiira  reddanlur,  regat  cauliiis 
obtemperaiites,  el  edomitas  bestias ;  innc  seiitiet  quam 
bene  airrus ,  et  lola  illa  juncilo  fabricala  slt »  qua 
ruiiui  ojus,  ei  ipsiim  afDigebal ,  et  cursum  deeeniis- 
sim»  moderationis  amiscrat :  quia  et  huie  corpori 
imbecillilatem  iiepcrii  animx  male  *  utcntls  avidilas 
in  parndiso,  usiirpaits  Tcliluui  cibum  cootra  mcdid 
disciprnam,  qiia  sempiterna  coiiliiietur  salus. 

8i.  Si  ergo  in  isia  ipsa  visibilis  camis  imbecilU- 
taie,  ubi  beata  vita  esse  iion  polcsl,  invenitor  admo- 
nltio  lieataR  vitcu  propier  spcciem  desiimmo  usque*ad 
iina  venicntem ;  qiianlo  nuigis  iu  appctilioiie  nobili- 
latis  el  excellcntise,  ot  In  oroni  tnperbia  vanaqoe 
poro;  9  hujus  mundi?  Quid  enim  aliud  in  ca  homoap- 
petit,  ui^i  soliis  esse,  si  fieri  |iossit,  cui  cuaota  suljje- 
c!a  siiii,  pervcrsa  soirtcet  imiialione  omnlpoleniis 
Dei  ?  Quem  si  siibditus  itiiilnretur,  secundimi  praice- 
pia  ejus  viveiido,  por  eum  lialiercl  subdiia  canera,  nee 
ad  lanlam  dcformiiaiem  veniret,  ul  bestiolam  tlme- 
rel,  qui  vult  hominibus  imperare.  Ilabet  ergo  et  so« 
perbia  quemdam  appclitum  unilalis  et  omnipolentiae ; 
scd  in  rerum  lemporaliutn  priticipatu,  quas  onruiia 
transeunt  lanqiiatn  unibra. 

85.  Invicii  csse  volutnus,  et  rccte;  habet  enirofaoc 
aniiiii  noslri  nntura  |H)si  Dcum  a  quo  ad  ejus  linagi- 
nem  factus  csi  :  sed  ejus  pra^cepla  crani  servanda, 
qtiibus  scrvatis  ncnio  nos  vincerct.  Nunc  vero,  dum 
ipsn  ciijits  verlMS  lurpiler  cotiset^Niinus,  domatur  do- 
lore  paricndi,  et  nos  in  tcrra  laboratnus,  et  cuin  ma- 
gno  dedecore  superatnur  ab  omnibus  qtiae  nos  coni- 
movcrc  ac  pcrlurb:ire  potitcrinl.  luque  niilumus  ab 
hominibus  vinci,  el  irnm  non  possumtis  vincore.  Qua 
liirpitudine  quid  exsccrabilius  diei  polest?  Fatemur 
hominem  boc  esse  quodnos  sumus.qui  lamen  elsl  ha- 
bcat  viiia,  non  csl  lamen  ipse  vilium.  Quanto  Igllur 
honcsiius  homo  nos  vtticit,  qtiam  viiium  ?  Quis  aulem 
dubitel  immane  vliium  esse  invidontiam,  qua  necesse 
est  lorqueatur  el  subjiciatur  qui  non  volt  in  rebus 
lemporalibus  vind  ?  Mclius  est  ergo  ul  liomo  nos  m- 
cai,  quam  Invidentia  vel  quodlibel  aliud  vitium. 

CAPUT  XLVI.  <—  Invictn$  qm  id  $olum  eunai  quod 
amanli  eripi  non  potesi^  id  e$l  Deum  ex  ioio  emrde  H 
proximum  ncut  teipsum. 

86.  Sed  nec  ab  bomiite  vinci  potesl,  qiii  vitiji  soa 
viceriu  Non  cnim  vincitur,  nisi  cui  cripilur  ab  adve^* 
sario  quod  amauQui  ergo  amai  id  solum  quod  amanti 
eripi  non  polest,  ille  indubilanter  invictus  est,  nce 

I IQ  B.,  malte,  nestiluimus,  malCf  ex  Er.  ven.  et  Lof* 
par.    M. 
*  EdiU:  De  $unttno  bono usque^ cic  Al  abest  bono  a  ifc& 


Qib  cniciaiur  iiivlJia.  W  enim  diligil ,  a*I  q»0'l  ail*'- 
geiNluin  cipcrcipiendum  quaiilu  plures  veneriut,.lanio 
eift  ulieriiis  graiulalur.  Diligil  enira  Deum  ex  tolo 
corde.  cl  ex  U»la  anima,  el  ex  loia  menle;  el  diligil 
proximum  lanquamseipsum.  Noncrgo  illi  invidel,  ul  sil 
qiiod  ipse  csl;  imoadjiivat  eliam  quanlum  polcst.  Nec 
polcslamiuereproxiinum,  qiiem  diligii  lanquam  seip- 
tum  ;  quia  ne<iue  iii  seipso  ca  diligii  quai  ociilis  subja- 
ecBt,  aut  ullis  aliis  corporis  sciisibus.  Ei-go  apud  scip- 
luin  babct  qiicm  diligit  tanqiiam  seipsum  . 

87.  Ea  aiitein  esl  rcgiila  dileclionis,  ut  quac  sibi 
vultbona  ^rovcnire,  el  illi  vclit;  ct  quae  acciderc  sibi 
mala  non  vnll,  ct  Uli  nolil  (Tob,  iv,  16) :  hanc  voliiii- 
taiem  erga  omnes  bomincs  scrvat.  Nam  ergn  neiniiiem 
o|)erandum  esl  malum  :.ei  dileclio  ptozimi   maUm 
noH  operaiur  (Rom.    xiii.  10).   Diiiganms  crgo,  iit 
prxceptum  cst,  eliam  iniiuicos  nosiros  {MuUh.  v,  44), 
si  verc  invicti  csse  voliimns.  Non  cnim  pcr  scipsum 
fuisqiiam  hominum   invicius  cst ;  sed  pcr  illum  in- 
9omroutabiIem  legcm,  cui  qnicuinqiie  scmuni,  soli 
sunt  libiTi.  Sic  eniin  eis  quod  dlligtinl  anrcrri  iion 
polest :  quacres  uiia  invicios  facil  el  perrcclos  viros. 
Nam  sl  yv\  ipsum  bomincm  hoino  dilcxerit,  noii  tan- 
qnam  seipsum,  sed  tanquain  jumentum,  aut  balneas, 
aiilavicttlam  pictam  velgarrulam,  id  cst,  ul  cxeo  ali- 
quid  teuiporalis  volupuitis  aut  commodi  oapial;  scr- 
Tiat  necesse  esi,  noii  Iiomini,  sed,  quod  cst  lurpius, 
laro  foedo  et  dctcstabili  viiio,  quo  Qon  ainat  bomi- 
ucm  sicutliomo  aiiiandus  cst.  Quo  vitio  dominantc,  us- 
qoe  adextrcmam  vitain,  vel  poiius  inortcm  perducitur. 
88.  Sed  ncc  sic  qnidem  ab  liotniue  lioiiio  diligen- 
dus  est,  ut  dilignnlur  carnalcs  fratrcs,  vcl  fllii,  vci  cou- 
Jugcs,  vel  quique  cognati,  vel  aflines  aut  cives.  Nam 
et  dileclio  ista  lemporalis  Cbt.  Noii  cnim  ullas  tales 
necessitudines  habcrcmus,  qux  nascendo  ct  moriendo 
eonliiigunt,  si  natura  no.^tra  in  prxccptis,  ct  imagiue 
Dei  manens,  in  istain  corruptionein  non  relcgarctur 
(n).  Ilaque  ad  pristinam  pcrrcclamque  naturain  nos 
ipsa  Yeritas  vocans,  prxcipit  ut  cariiali  consuetuilini 
reslsiamus,  doceiis  ncminem  apuim  esse  regno  Doi, 
qui  non  istas  cariialcs  nccessiludines  odcrit  (Luc.  ix, 
€0,  GS,  el  XIV,  i6).  Ncque  lioc  cuiquam  inbumanum 
videridebei.  Magiseiiim  est  inbumanum,  nou  amare 
in  homlne  quod  homo  csl,  sed  amare  quod  filiusesl  * : 
boc  esl  enim  non  in  eo  amar^  illud  quod  ad  Deiim 
pertlnel,  sed  amare  illud  qiiod  ad  se  pertinet.  Quid 
ergoroirumsiad  regnum  iron  pcrvenit,  qui  non  coiu- 
sed  privaiam  reiiidiligit?  Imo  utrumqiie,  ail 


^  l/nr.  el  Am.,  qnod  vilvts  e  i.  At  Bad.  Cr.  elBlss.  magno 
CQiMeiisu  halHuit,  quod  AUus  est.  Qiue  lcctio  niagis  pro*4i- 
tar,  qaia  subjidt  Auguslinus,  amare  hoc^  esse  amare  ilUul 
ommI  ad  $e  pertinei :  utiturque  simili  modo  loqucndi  in 
fui.  1  de  scnnoue  Oouiiui  ui  luonte,  ul  i  rursiis  de  nccessi- 
tadhmm  ^usuiodi  teiiqioraliuin  odio  dissercns ,  posiquam 
explicull  qaodiiam  anioris  odiiqae  ffcnus  uxori  vir  ini|>ca- 
dere  debeat,  •  Hoc  est,  inquit,  diiigtTe  in  ea  quud  bouio 
t  ett,  odisBe  quod  uxor  est ; »  tum  addit  b(^ei  de  |  au*e  el 
de  ■ntre  ei  cjeteris  vinculis  carois  iulelligcndum  Cbse,  ut 
ia  eis  oderlinns  quod  genus  huaianuin  nasceado  el  morien- 
do  iurlitiiin  cst;  diligamus  autem  quod  iiol)isotun  potest  ad 
Hla  regoa  nerduci,  ubi  uenio  dicil,  laier  uicu» *  scd  oiunes 
wuinu  aul  Deo,  Mtfer  noster, 

m)  I  aetracl.  cap.  13,  n.  8. 


LIRI R  UNUS.  163 

qiiispiam  :  Imo  illiid  iinum,  dicit  Deus.  Dicit  eitim  vc« 
rissime  VeriUis :  Nemo  potesi  dnobus  doiiwus  servirs 
[Matth.  VI»  2i).  Nemo  enini  potest  peiTiK^ic  diligcjo 
quovocamiir,  nisi  <»derii  iinde  revocainur.  Yoeaniur 
autem  ad  perfcctam  natunim  bumanam,  qiiaiem  aiile  . 
peccalum  noslrnm  Dimis  recit :  revocamur  aulem  ab 
ejus  dilectioiie,  (luain  (icccando  meruimus.  Qiiarc  odo- 
rimiis  oportct,  uiidc  ut  libercmur  optamus. 

89.  Oderimus  crgo  temporales  necessitudines,  si 
sctcrniuiiis  cliarilalc  flagramus.  Diligal  bomo  proxi- 
mum  taiiquam  seipsum.  Certe  enim  sibi  ipsi  neino  ctil 
pater,  aut  filius,  aut  arflnis ,  aut  aliquid  liiijusmoili, 
sed  tantum  homo  :  qui  ergo  diiigit  aliqiiem  lauquain 
scipsuni,  lioc  in  co  debet  diligere,  quod  sibi  ipse  est. 
Corpora  vero  non  siiiit  quod  nos  sumiis  :  noii  ergo  iu 
homine  corpus  cst  expctendum  aut  dcsiderandiim. 
Valet  cnim  ad  hoc  etiam  quod  prcccplum  cst :  Ne 
concupiscas  rem  proximi  lui  {Exod.  20,  17).  Quapro- 
ptcr  quisquis  in  proximo  aiiud  diligit  quam  sibi  i|ise 
est,  iion  cum  diligit  Uinquam  scipsum.  Ipsa  igilur  iia- 
tura  bumana  sine  carnali  condilione  diligenda  est , 
sive  sit  perflcienda  sive  perrccla.  Oinncs  sub  uno  Dco 
patrc  cogiiati  suiil,  qui  euin  diligunt  el  faciuut  volun- 
tatem  ipsius.  El  invicem  sibi  suut,  et  patres  cuin  sibi 
consulnnt,  et  fllii  cum  sibi  obtcmperaiit,  ct  fratrcs 
maxime,  quia  cos  unus  Paicr  tcstamcnto  suo  ad  uiiam 
h.Troditaleiii  vocat. 

CAPUT  XLVII.  —  Yera  proxiim  dilectio^  quam  qm 
impeHdil  invicius  est. 
90.  Qiiapropter,  cur  iste  non  inviclus  sit  bomincm 
diligcndo,  cuin  iii  co  nibil  pra:tcr  bominem  diligal,  id 
est  crealuram  Dci  ad  ejiis  imaginem  factam,  nec  ei 
possil  decssc  pcrfccia  iialura  qiiain  diligit,  cum  ipse 
pcrfectus  est?  Sicut  cnim,  verbi  gralia,  si  (|uisqiiam 
diligat  bene  cantantcm,  non  huiic  aut  illuin,  sod  laii- 
lum  bene  canlanicm  queiiiUliet,  cuin  sit  caiilator  ipse 
pcrrcctus ;  iia  vult  omnes  tales  csse.ut  tamen  ei  non 
dcsit quod  dilgit,  quia  ipse  bene  canLat.  Nam si  cui- 
qiiain  invidttbcne  canlanti,  non  jam  illud diligil,  sed 
aut  laudcm,  aut  ali^iuid  aliud,  qiiobeuc  cuitando  vult 
pervcnirc ;  et  poiest  ci  minui  velauferri,  si  el  alius 
bene  cantaverit.  Qui  crgo  iiividet  bciic  cantanli,  non 
amat  bene  caniantcm  :  sed  rursus  qui  co  indigct,  non 
bcne  cantat.  Quod  multo  accommodatius  de  bene  vi- 
▼entc  dici  poicsi,  qtiia  iuvidere  nuUi  potest:  quoeiiini 
pcrveniunt  bcnc  vivcntes,  tantumdcm  estomnibus, 
nec  minus  flt  cum  plures  habuerint.  Et  potest  esse 
tempus  qiio  boiius  cantator  Gantare  non  dccenter 
queat,  et  indigeal  voce  alterius,  qua  sibi  exliibeatur 
quod  diligit ;  Linquam  si  alicubi  convivetur,  ubi  eum 
caiitare  turpe  sit,  sed  deceat  audire  cantanlefn  :  beno 
autem  viverc  semper  decel.  Quare  quisquis  hoc  el  di- 
ligit  et  facit,  non  soluin  non  iiividirt  imitantilNis,  sed 
et  hisse  prubet  libentissiroe alque  huma.iissimequan- 
luin  polcst ;  iiec  tamcn  eis  indiget.  Naro  quod  iu  illis 
diligit,  in  seipso  liabet  totum  atqiie  perfeclum.  Iia 
cum  diligit  proximum  tinquam  scipsum,  non  invidel 
ei ,  quia  nec  sibi  ipsi;  prseslal  ei  quod  polcsl,  qnia 
et  sibi  ipsi;  non  eo  indiget,  quia  ncc  scipso  :  lau- 


163 


DE  TEIIA  RELIGIONE,  S.  AUGUSTINI 


161 


Uim  Deo  Indigct,  cji  adhxrendo  beatus  esi.  Nemo 
Mtem  illi  eripil  Deom.  Ille  ergo  ▼erisslme  aU|iie  cer- 
tissime  invicius  boiiio  est  qui  colix?ct  DeOt  non  ut  ab 
eo  aliquid  boni  extra  mereatur,  sed  cui  iiiliil  aliud 
quam  ipsum  hxrere  Dco  bonum  est. 

91 .  Ilic  Yir  quamdiu  est  in  hac  vila,  utitur  amico  ad 
rependendam  gratiam,  uiitur  iniinlco  ad  patieniuiin, 
utitur  quibus  potest  ad  beneficeiitiam,  utitur  oniiiibiis 
ad  beiievolentiam.  Et  quanquam  temporalia  non  dili- 
gaty  ipse  recte  ulitur  tcmporalibus,  ct  pro  eoriim  sorte 
hominibus  consiilit,  si  xqualiter  nnii  polest  omnibiis. 
Qiiare  si  aliiiueni  rainiliarinm  suorum  pmmptius  quam 
qiiemlibet  alloquitiir,  non  euni  magis  diligit,  sed  ad 
euin  Iiabet  luajorem  fiduciain,  et  aperiiOrem  temporis 
jaiiuam.  Tractat  ciiim  teinpori  deditoi  tanio  melius, 
qiianto  minus  i|is«!  obtig:itus  est  tcm|>ori.  Cum  ila(|iic 
oinnibus,qiiospariierdiIigit,prodesse  non  possit,  iiisi 
Goiijunclioribus^prodcsse  malit,  injustus  cst.  Aiiimi 
niitem  coiijiinctio  major  cst,  qiiam  locorum  aut  tcm- 
porum  quibus  in  boc  corpore  gignimur  ^  sed  ea  maxi- 
ma  est  qunc  omnibiis  pr.xvalet.  Nonergo  iste  afQigilur 
morie  ctijusquam,  quoniam  qui  loto  animo  Deum  di- 
ligit,  novit  nec  sibi  pcrire  quod  Dco  non  pcrit.  Dcns 
autein  dominus  est  et  vivorum  et  morluorum.  Non 
cujiisqnam  miseria  miscr  cst,  quia  ncc  cujusquam  jii- 
stitia  juslus  cst  *.  El  ut  neino  illi  jiistitiam  et  Deuin  , 
sic  nemo  aurert  beatituiiincm.  Et  si  aliquando  forle 
aliciijiis  periciilo,  vel  errore,vcI  dolore  commovelur; 
usqiie  ad  illius  aiixilium,  aut  correctionem,  aut  con- 
solalioncin,  nou  usquc  ad  suain  subversioiicm  valere 
paiilur. 

92.  In  onmihus  antem  ofliciosis  laboribus,  futiir» 
quielis  ccrta  cxspeciatituie,  non  frangitur.  Quid  enim 
ei  nooebit,  qui  l)ene  uti  etiam  inimico  potest?  Ejus 
eiiiro  pncsidio  alquc  munimcnio  iniuiicitias  iion  per- 
tiinescit,  ciijus  prjLCcpto  et  dono  diligit  inimicos. 
lluic  viro  \n  iribiilatioKibus  |ianiin  est  non  contristari, 
nisi  eliain  gaudeat ,  sciens  quod  tribulaiio  paiientiam 
operatur^  paiUniia  probationem ,  prubalio  $pem ,  s;>e« 
mUem  non  coitfundit  :  qHomam  cliaiitai  Dei  diffuta  esi 
in  eordibui  notiris  per  Spiritum  $aHcimm,  qui  datui  esi 
nobii  (Aem.  y,  3-5).  Quis  huic  nocebit?  Quis  hniic 
subjugabit?  llomoqiii  prospiTis  rebus  proMcit,  aspcris 
qiiid  prorecerit  discil.  Ciim  cniin  miitalulium  bono- 
rum  adest  copia,  noii  eis  confidit;  sod  cuin  sub- 
trabuntur ,  agnoscit  ulruin  cuiii  non  c<'pcriiit :  quia 
plenimque  cuiii  adsunt  nobis,  pnuiiiins  quod  iion  ea 
diligamus ;  sed  cum  abessc  ca>|>criiil ,  iiu-enimiis  qui 
sinius.  Iloc  cnim  sine  amore  noslro  adcrat,  qnod  sine 
dolore  discedit.  Videtor  crgo  vincere,  cum  Tincatur , 
qni  snperando  .id  id  pervenit,  quod  cuni  dolore  aniis- 
siinis  est  :  ni  vincit  ciim  Yinci  videatiir,  quisquis  ce- 
dendo  ad  id  pcrvenit,  qiiod  non  aniillit  invitus. 

CAFIJT  XLVlll.  —  Quw  «t/  perfecta  justitia. 
95.  Qiiein  ergo  dclectat  libertas ,  ab  ainore  iniita- 
bilium  rcmm  liber  esse  appetat ;  et  quera  regnare 

<  U>v.  et  Am.,  jnnguntur.  Dad.  et  Er.,  jwigimKr.  m  Mss. 
ttttdecini,  gignviua . 
' JiLk>.  ^Oitcu^  ncc  cujusquam  iiyustiUu  fa  vyiiUtfs. 


dclcctat,  uni  omnium  regnatori  Deo  salNlitiis  h.-ereai, 
plus  eum  diligendo  qiiam  seipsum.  Et  hxc  est  per- 
fecta  justitia ,  qua  potius  poiiori ,  et  roinus  mioon 
diligimus.  Sapientem  animam  atque  perfecUm  lalem 
diligat,  qualero  illain  Yidet ;  stultani  iion  talero,  sed 
quia  esse  perfecla  et  sapiens  poiest  :quia  nec  aeipsnni 
debet  stullum  diligere.  Nam  qui  se  diligit  stultnm  , 
non  proficiet  ad  sapicntiam ;  nec  flet  quisquis  qiialis 
cupit  esse,  nisi  se  oderil  qualis  esi.  Sed  donce  ad  sa- 
pieiitiam  perfectioncinquc  veniatur ,  eo  animo  feral 
stultitiam  proximi,  quo  suam  ferrel,  si  stulti»  esset, 
et  amaret  sapientiam.  Quapropter  si  et  Ipsa  superbia 
Ycrx  libcriatis  et  veri  rcgiii  unibra  est,  etiam  per 
ipsam  nos  commemorat  divina  proYidentia  qnid  si- 
gnificemiis  viiiosi,  ct  qiio  dehoamus  redlre  eorrecti. 
CAPUT  XLIX.  —  De  curiositate  deincept ,  nl  Aoc  wlM 
admoncmur  ad  contempUmdani  veritaUm. 

94.  Jam  vcro  cuncla  speclacula,  ct  oiniiis  illa  qin 
appelLitur  curiositas,  quid  aliiid  qiijcril  qnam  de  re- 
ruin  cognilione  Ixliliam?  Quid  crgo  admirabilins , 
qnid  speciosius  ipsa  verilate,  ad  qnain  oronis  specia- 
tor  pcrvenirc  se  cupere  confiiciur,  cum  vehenienter 
ne  falbtur  invigilat,  ct  inde  se  jaclat  si  quid  acuthis 
caclcris,  et  vivacius  In  spcctando  cognoscat  et  judiccl? 
Ipsuin  deniqne  pru^sligialorem,  niliil  aliud  quain  lal- 
laciain  profitenlem,  diligciucr  iiitucniur,  et  frtutissinie 
obscrYant;  ei  si  eiuduntiir,  quia  sua  non  pussiiDty 
iHiiis  delcctaulur  scienlia  qui  eos  eludit.  Nam  si  ct 
ille  ncsciret  quilnis  causis  fallanlur  intuentes,  vel  ne- 
bcire  crederctur,  pariter  erranti  nullas  plauderet.  Si 
quis  autcm  de  populo  unus  euin  deprclienderit,  ma- 
joi-cni  illo  laudem  se  mereri  puUt ,  noa  ob  aliud,  aisi 
quia  dccipi  fallique  non  poiuit.  Si  aiitem  midlls  apei^ 
lus  sii,  iton  ille  laudatur;  scd  irridentur  caetcri  qui 
talia  dcprehcndcre  nequeunt.  Ila  omnis  palina  cogni- 
tioni  «lalur,  et  artificlo,  et  comprehensioni  vcriutis :  ad 
qiiaiii  niillo  modo  perveniunt  qui  foris  eam  qnxnmi. 

95.  Ila(|ue  in  UnUs  niigas  et  turpiludiiies  mcrsi 
suniusy  ut  cum  interrogati  quid  sitniciius,  Yenimao 
falsum,  ore  uno  respoudeamus ,  verum  esse  roeiius ; 
jocis  et  ludis  lamen,  ubi  nos  utique  iion  Yera,  sed  ficia 
delecUnt,  multo  proponsiiis  qiiain  proMreptis  ipsius 
verilatis  h:creamns.  Ila  noslro  jndicio  et  ore  pniii- 
mur,  aliud  ratione  approbaniea,  aliud  vaiuUle  sectaa- 
tes.  Tamdiu  autem  est  ludicrum  ct  jocalarB  tM^^mk , 
quamdiu  novimus  in  ciijus  veri  coinparatiohe  rideatir. 
Sed  diligendo  talia  cxcidimus  a  vcro,  ct  non  jam  inve- 
nimiis  quaruni  rcnim  imiumenusintyquibusuoquaia 
primis  pulcliris  inhiamus,  ct  ab  eis  recedentes  ani- 
plcxamur  noslra  plianUsmaU.  Nain  redeuntibas  nobis 
ad  inve^tigandain  veriuicm,  ipsa  iii  itinere  occumint. 
ci  nos  transire  non  siniint,  nullis  viribas,  sed  magnh 
insidiis  latroanantia ,  non  inleHigentibus  qnam  ble 
paieat  quod  dictum  est :  CatHe  a  mmUicrk  (I  Jpmi. 

y.  21 ). 

96.  Itaque  alii  per  innumerabiles  mnndos  Yi^  co- 
giutione  voluiati  sunt.  Alii  Deum  essa  non  posse , 
nisi  corpus  igneum  putavcnint.  Alii  candorew  lucis 
iiiiniensa;  per  infinila  spalia  usqncquaque  p«)rrecium, 


«e^  LIDKR 

ex  iinn  UinH^n  pnrlc  qii.nsi  nigro  qiiodam  ciiiieo  nssoin,. 
duo  advcrsa  regna  opinanles,  el  lalia  rcbiis  consli- 
iiienlcs  principia,  cum  sois  phaiiiasmatibas  Tabulaii 
siiiit.  Quos  si  jurare  cogam  utrum  ha*c  vera  esse 
sciant,  fortasse  non  aiideaiit,  sed  vicissim  dicant :  Tu 
igitiir  fislende  qiiid  verum  sit.  Quibus  si  niliil  respon- 
deam,  nisi  ut  lUam  lucein  quivranl,  qiia  eis  apparet 
el  cerium  est  aliiid  cs<e  credere ,  alitid  inteUigcre  ; 
jurarent  et  ipsi,  nec  oculis  videri  possc  istam  luccm, 
Rec  cum  aliqiia  locorum  vastiiate  cogitari,  et  nusquam 
non  pncsto  esse  qu.Trcnlibus,  et  nihil  ea  certius  at(]ue 
sereniiis  inveniri. 

97.  Qiia»'rursus  omnia,  qiire  de  hac  lucc  mcnlis  ^ 
nunc  a  mc  dicta  siinf,  nulla  alia  qunm  cadem  Iiicc 
nianiresia  sunt.  Per  hanc  cnim  intdligo  vcra  essc  q«i:c 
dicta  Runt,  ct  haic  mc  iiUclligcre  pcr  liaiic  nirsus  inr 
tclligo.  El  li«»c  rursus  ct  nirsus  cum  quisquost!  aliquld 
intclfigere  iiitelligil,  ct  idipsum  rursiis  inlclligit,  in 
in/initum  |K5rgere  imelligo,  cl  nulla  hic  esse  spaiia 
cujiisquaui  tumoris  aiil  volubilitalis  intelligo  :  intel- 
ligo  clbin  iion  nic  posse  iiilclliccre,  nisi  vivam,ct  me 
Tivaciorem  inlcUigcndo  fieri,  cerlius  inlelligo.  iElcrna 
eiikn  vita  vitam  lemporalcm  vivacitate  ipsa  supcrat : 
ncc  quid  sit  aclerniias,  "nisi  intclligcndo  conspicio. 
Mcntis  qiiippe  asiieclu  omncm  mutiibiliiatcm  nb  .Tlcr- 
nitate  sejungo,  et  in  ipsa  sctcrnilate  nulla  spatia  tcm- 
poris  certio ;  quia  spaiia  lcmporis  prxteritis  et  ruluris 
rerom  molibus  constnnt.  Nihii  aulcm  pra^tcril  in 
tttemo,  el  nihil  fulurum  cst;  quia  cl  quod  praDlcril , 
essedesiuii,  et  quod  Tuturum  est,  nondum  esse  coepit : 
a^tcrnitas  antcm,  laiitummodo  est;  nec  Tuit,  qiias:  jnm 
nonsii;  iicc  cril,  quasi  adhiic  noii  sil.  Quare  sola 
ipsa  verissime  diccre  poluit  humanae  menti,  Ego  sum 
qui  $um ;  et  de  il^a  verissimc  dici  poluit ,  Miiit  me , 
qui  e$l  {Ex4)d.  in,  14). 

C\rUT  L.  —  Scripturarum  et  intcrpretathnum  raJo. 
Ailegoria  quadruplcx. 

98.  Ciii  si  noiidum  possumus  inhxrere^objurgemns 
taltem  nostra  phaiitasmata,  et  tam  nugatorios  et  de- 
€cptorios  ludos  de  speclaculo  nientis  ejiciamus.  Ula- 
mor  gradibus  quos  nobis  divina  providentia  fabricare 
dignata  est.  Cum  enim  figmentis  Indicris  nimium 
deleclati  evancsccrcuius  in  cogitalionibus  nostris,  et 
lotanLvitam  in  quxdam  vana  somnia  Yerleremus ; 

.  rationali  creatura  •  scrvientc  Icgibus  suis ,  per  sonos 
ac  litt^ras,  ignem,  fumum,  nubcm,  columnam,  quasi 
qiixdam  verba  visibilia ,  cnm  infantia  noslra  para- 
bolis  ac  simililudinibus  qiiodammodo  ludcre,  et  inte- 
riores  oculos  nostros  liito  hujuscemodi  curare  non 
aspi*rnaia  est  incfTabilis  niisericordia  Dci. 

99.  Distinguainus  crgo  (luam  fidem  debeamos  histo- 
rix,  quam  fidein  debeamus  intelligcnlia;,  quid  man- 

•  BrmJDto  viro  vlsom  erat  legendom  esse,  irratkintdi,  sed 
■A.  oomes  et  Edd.  fenml,  ratkmaU  crealura  :  quibtis  ver- 
bia.  uisi  fiiUimur,  imelUffendi  veniuat  Angeli,  ut  intra  n.  99, 
irwiey  et  in  Ub.  3  de  Ubero  Arbitrio,  cai..  10,  n.  30.  (.miipe 
Deus  per  Anselos  loquei)atur  auiiqu  s  rairihus,  eoruLique 
uiio&terloexliibebat  som»,  litterah,  ifjiiem,  fnmwn^  mtbim^ 
€Otumnamf  el  simiria  portcnu,  qu;e  in  sacris  libris  nar- 
lajtar.  s«icautem  irosequuniur  >:ss.  |.leiique,  iervietiie  de 


UNUS.  ifiC 

demiis  memona»,  Tcnim  essc  nescientes.  sed  crcdciiics 
tamen.  El  iibi  sit  verum,  quod  non  ▼cnll  et  transit , 
sed  seiiiper  eodem  modo  manct.  Qoi  sil  modus  hitcr- 
prcundae  allcgoriae ,  qu»  pcr  sapienliam  dicta  credi- 
tur  inSpiritusaricto  :  utnima  visibilibusantiquioribus 
ad  visibilia  recentiora  eam  perdocere  sufficlat;  an 
usque  ad  aniinae  afrectiones  atqne  naturam,  an  usque 
ad  incoinmiitabilem  aeternilatcm  :  an  alix  significcut 
gesta  visibilia ,  aliae  motus  animorum ,  alix  legem 
siernilaiis;  an  aliqiisc  invenianiur,  in  quibus  hx*c 
omnia  vcstiganda  sint.  Et  qu;p.sit  stabilis  lldes,  sive 
hislorica  et  tcmporalis,  sive  spiritualis  et  aeterna,  ad 
qnam  omiiis  interpretiUio  ancioritatis  dirigeiida  sit.  Et 
quid  prosit  ad  intelligenda  et  obtinenda  xterna/ubi 
finis  est  omiiium  bonarum  actioniim,  fides  rcniin 
lemporalium.  Et  quid  intcrsit  inter  allegoriam  histo- 
ricT,  et  allcgoriam  facti,  et  allegoriam  sermonis,  ct 
allegoriam  sncrnmenii.  Et  qnomodo  ipsa  locutio  divi- 
narum  Scripturarum  secundum  cujusiiue  lingu»  pro- 
prietatem  accipienda  sit.  Habet  enim  omnis  lingua  sua 
qii.Tdam  propria  genera  locutionum,  qusecum  in  altam 
linguam  tniusferuntur,  videntur  absurda.  Qiiid  prosil 
tanla  loquendi  humilitas,  ut  noh  solum  ira  bt%  ct 
tristitia,  et  a  somho  expergefactio,  et  memoria,  et 
oblivio,  et  nlia  nonnulla  qure  in  bonos  homines  cadere 
possunt,  sed  etinm  poBniteiitiae,  zeli,  crapulrc  noniina, 
et  alia  hnjustnodi  in  sacris  Libris  invcniantur.  Et 
ulnim  octili  Dei,  et  mniius,  ct  pedes,  et  alia  hiijns 
gonoris  mcmbra ,  qii»  in  Scriptutis  nominaniur,  ad 
▼isibilem  formain  humani  corporis  referenda  siiit;  an 
ad  signiricotiones  intclligibilium  ct  spiriiualium  po- 
lentianim,  sicut  gnlea,  et  scniiim,  et  gladius,  et  ciii- 
gulum,  et  caetera  talia.  Et  qiiod  inaxime  qu,Trendum 
csl,  quid  prosit  gcneri  humano,  quod  sic  nobiscum  per 
raiionalein,  et  genitalem ,  et  oorporalem  crealuram 
sibi  servieniem  divina  providentia  locuta  est.  Quo  uno 
cognito,  omnis  ab  anlinis  prolervitas  (a)  pQcrilis  ex- 
cluditur,  et  inlrodocitur  sacrosancta  rcligio. 
CAPUT  Ll.  —  Scriplurarum  pertcmttttio  in  turiontatis 
medelnm. 

100.  Omissis  igitur  et  ropiidiatls  niigis  tbeatricis  et 
poelicis,  divinarum  Scripluranim  cousidcratione  ot 
tracialione  p:iscamu8  aniinura  alque  poteinus  van» 
curiositaiis  fame  ac  siii  fessuiii  et  aestuantem,  et  ina- 
nibus  phantasmalibus,  tanquam  pictis  epulis,  fnisira 
refici  satiarique  cupicntcm :  hoc  vere  liberali,  ei  inge- 
niio  ludo  salubriter  erudiamur.  Si  nos  mbaciila  spc- 
ctaculorum,  et  puioiiriUido  dclecunl,  ilkim  de»idcrc- 
mus  videre  Sapientiam,  quae  pertendit  a  fine  usque  ad 
ilnem  fortiter,etdisp(}nitomnia  suaviter  {Sap,  viii,  1). 
Quid  enim  inirabilius,  vi  inror|iorea  muiidom  corpii- 
rcuiu  fabricante  ct  administranle  7  autqnid  puldirius 
ordiiianicetomante? 

CArUT  Ul.  —  Et  curiotitai  et  a/ta  tHia  $ma  occaiio 
advirtutem. 

iOI.  Si  autem  omnes  falentur  pcr  corpus  ista  scn- 
tiri,  ei  animum  meliorem  csse  quam  corpus  nihilne 
per  se  animus  ifisc  conspicict,  aut  qiiod  coas|ucict 

(d)  Nenipc  Manicbaeoruro  in  veius  i  cstaiucntuis. 


I«7 


DE  VCRA  RELIGIONF,  S.  AHGUSTIM 


1« 


poteft:  «ise ,  n\%\  niulto  eiccllentius  loiigeque  pr.i*- 
fitinlir.s?  Iino  vcro  cominenioraii  *  ab  ii!»  (|iiu!  juJi<'a- 
mus,  iiitueri  qiiid  sit  secuiiduni  qiiod  judicamiis,  ei  ab 
0|>eribu!<  artium  coiiversi  ad  legetii  urtiuiii,  eam  S|>e- 
ciem  mciitc  contucbimur,  ciijus  coiii|Kiraiioiie  foBda 
tont  qiw  ipsius  bcnigniiate  siint  pulclira.  InvUibilia 
tmitt  l)(i,  a  crealura  mundi^  per  ea  quas  facia  iunt^  in- 
teUccla  contpiciuntur ,  et  sempiterna  eju$  virtus  et  divi^ 
nitai  {Rom.  i,  20).  Haec  est  a  tempuRilibiis  ad  aetema 
rcgressio,  el  cx  vita  veleris  bouiinis  ui  iiovum  bomi- 
nem  rerormalio.  Quid  c>t  autcm  unde  lionio  commc- 
morari  non  possil  :<d  viriuies  capcsseiidas,  quaiido  dc 
Ipsisvitiis  potiSt?  Quid  cni^  appetit  curiO!>llas  iiisi 
cngnitioncm,  qii.f  cerla  esse  Don  polcst,  nisi  rerum 
«•tcrMirum  et  eodcMU  niodo  se  semper  babeniium? 
Quid  n|rpo(il  sujKTbia  nisi  potcnliam,  qux  rcrertiirad 
agcndi  r.iciliiatcm,  qiiam  nou  iiiveiiit  animn  piTfecia 
iiisi  Deo  subdiLi  *,  el  ad  cjus  regnum  summa  cb:iri(atc 
coiiTer^;)?  Quid  appetit  voluptas  corporis  iiisi  quie- 
lem,  qux  non  est  nisi  ubi  nulla  cst  iiidigenlia  etiiulla 
corrupdo?  Ca\ondi  sunt  ergo  infcriorcs  iiireri,  id  eU 
P'8t  hanc  vilam  pocn;c  graviorcs,  ubi  nulla  polcst 
psse  commemoralio  veritatis,  qula  iiulla  ratinclnaiio: 
ideo  nulla  ratiorinalio»  quia  non  cam  perfundil  lumen 
veru.n ,  quod  illumiiiat  omnein  bomincm  vcnientem 
in  bunc  mundiim  {Joan,  i,  9).  Quarc  reslineniiis,  et 
aoibulemus  cuiii  dics  prxsto  est,  nc  nos  toiiebrae 
coinprebendniit  {Id.  xii ,  35).  Feslinemus  a  sccunda 
morlc  liberari  {Apoc.  xx,  6,  14,  el  zxi,  8),  ubi  nemo 
ent  qai  memor  Doi  sil,  et  ab  iiirenio,  iibi  nemo  con- 
filebitur  Dco  (Psal.  vi,  0). 

CAPLT  Llll.  —  Scopi  itnltorum  ac  eapientium 
ditersi. 

103.  Sod  miseri  bominos,  quibus  cogniia  vilescuiit, 
et  novitatibus  gaudent ,  libeiitius  discuiit  quam  no- 
ruiit,  cnm  cognitio  sit  flnis  disccndi.  Et  quibus  vilis 
e-t  racililas  actionis,  libcntiiis  certant  qiiam  vincunt, 
com  victoria  sit  flnis  certindi.  £t  quibiis  vilis  est  cor- 
poris  salus,  malunt  vest  i  quam  satiari,  el  inalunt  frui 
genitalibus  membris  quuin  nultam  Lilem  commoiio- 
nem  pati;  inTeniunlur  cibm  qui  malunt  dcrmire  quam 
iion  dormitare  :  cam  omnis  illius  voluplatis  sit  fliiis, 
iion  csiirire  ac  silire,  ei  non  dc8iderar«  concubitum, 
et  non  esse  corpore  fatignto.  i 

105.  Qnare  qui  fliies  ipsos  desiderant,  priiis  ciirio- 
tilate  carcnl,  cognosccntes  cam  cssc  ccrlam  cogiiitio- 
nem  qiix  intns  esl,  et  ea  perrriicnies  quantum  iii  bac 
▼ita  qiieunt.  Deinde  accipiunt  actionis  racilitntemqxir- 
vicacia  posita ,  scientcs  majorem  esse  facilioremque 
vicloriam ,  non  resisiere  aniniositaii  ciijusquam ;  ct 
hoc,  qoMitam  in  hnc  vita  queunt.  seiitiant :  postremo, 
etiain  qoietem  corporis,  absiinendo  ab  iis  rebas  sine 
qnibus  agi  li«f  vHt  potett ;  ita  gustant  quam  suavis 
esl  Dominus.Nec  erit  dnbium  '  quid  Dost  hanc  vitam 

*  Mw.  duo,rommom7f.  A'Homno<irommmora/t;et  paulo 
tofra  ha^benl.cmmiiemoran.  Hoc  ver  o  frc^quens  ulilur  Au- 
|pi8(iuii8pro,c«iiimof»n\quodbicinedd.rueralsub8tlliilum. 

*  EdflMitfl  ammaper'ecta  et  Deo  sulHtita.  AtMs!i.  prob» 
uotff».  cttima  perleeta  nm f  Iko  subdUa. 

'  Lr.  Lov.»  wc  erit eis  dubiwn.    M. 


futiiruin  sii ;  et  pcrfcctionis  sax  flde,  spe ,  cbtritaie 
iiiilriuiitiir.  Post  hanc  anti*m  viiam  et  rognitio  perfl- 
cioiur ;  qiiia  ex  |iarte  nunc  scinius,  rom  autem  ▼enerit 
quod  perfcctuiii  esi,  non  erit  ex  parte  (I  Cor.  xui,  9. 
10) :  et  pax  oniiiis  aderit ;  nune  eiiim  alia  lex  in  mem- 
bris  iiieis  repiignat  lcgi  menlis  mcae;  sed  libcrabit  nos 
de  corpore  mortts  biijus  gratia  Dei  per  iesoin  €hri- 
stiitn  Donrniuni  iiostnim  {Hom.  vii,  i3-25);  q-b  cx 
magna  pnrte  coiicordamiis  cnm  adversnrio,  dniii  runi 
illo  sumus  in  via  :  ct  tola  saiiitas,  ct  nulla  liidigeiili  i, 
et  iiulLi  (atigatio  adent  coqiori ;  qoia  corrapliliile  boc, 
tcmp.TC  atque  ordiiie  siio  qtio  resurrcctio  camis  fu- 
lum  est,  induelur  iiicorrupiione  (I  Cor.  xy,  53).  Non 
minini  autcm,  si  boc  dabitur  iis  qiii  in  cognitione  iO- 
lam  veritalem  amant ,  et  in  actione  solnm  imcein ,  et 
in  corpore  solam  sauitatem.  Iloc  cnim  in  ets  perflcie- 
tur  |Mist  banc  vilam,  qiiod  in  h.ic  vita  plus  tiiligunt. 
CAPLT  LIV.  —  Snpplicia  damnatorum  quam  httbeoHl 
rationem  ad  eorum  vitia, 

104.  Qui  ergo  male  utuntur  lanto  menti8  bono,  iit 
cxtra  enm  visibilia  niagis  appctant,  qoibus  ad  conspi- 
cieiidn  *  et  diligcnda  intelligibiiia  commcmoniri  de- 
biicrunt,  dabuntiir  eis  exieriorcs  tcnebrx».  llanin 
quippe  inltium  cst  carnis  prudentia,  et  sensuum  coi  - 
poreoruin  imbecillrtas.  £t  qiii  ccrtaminibus  delerUn- 
tur ,  nlienabuntur  a  paco,  et  siimmis  difncuiUtibut 
implicabuntur.  Iiiiiium  eniin  sumime  difficultatift  etl 
bcllum  atque  contciitio.  Et  hoc  significare  arbitror, 
qood  ligantur  ei  niantis  et  pedes.  id  est,  faciliua  om.iit 
aiifcrtur  opiT.mdi.  Et  qui  hitire  ct  esurire  volunt,  el 
iii  libidiucm  ardcscerc  et  dcfatigari,  ut  tibcnler  edaiil, 
et  bibant,  ct  concumbant,  et  dormiant,  amant  indi- 
genliam,  qiiod  est  inilium  summonim  doloruin.  Per> 
ficietur  ergo  iii  eis  qiiod  amant,  ut  ibi  sint  ubi  eis  mI 
ploraius  *  et  stridor  dentium  {Matth.  xxii,  13). 

105.  Pliires  enim  suiit  qui  baecomnla  simu!  vftia 
diligiint ,  et  quorum  vita  est  8pectare,  contendere, 
manducare,  bibcre,  concumbcre,  dormire,  et  in  eogi- 
tatioiie  sua  nibil  aiiud  quam  pbanlasmata,  qiUB  de  taH 
vita  colliguiit,  amplexari ;  ct  cx  corum  faUacia,  tuper- 
stitioiiis  vel  impiclatis  regiibs  figerc.  quibus  deeipiun- 
tur,  et  qiiibus  iiibxrcnl,  ciiain  si  ab  illecebris  cami* 
se  atistiiiere  coiieiitur.  Quia  iion  bene  utitntur  Ulento 
8ibi  commisso,  id  cst  meiitis  acie,  qua  videiitor  omncs, 
qui  docii  aut  urbaiii  autfnceti  nominantur,  excellere. 
Scd  balieiit  cnm  iii  sudario  ligatam»  aut  in  terra  obm- 
Uni,  id  est  dclicntis  ct  superfluis  rcbus,  aiit  terrenlt 
ciipidilatibus  involiiiam  et  oppreasam.  LigaUmtur 
ergo  bis  inaiins  et  pinlcs,  et  miltcniiir  in  tenebras 
exteriores ;  ibi  crit  ptoratiis  et  stridor  detitiom.  Non 
qtiia  ipsa  dilcxcrunt ;  (quis  enim  h:cc  diligat?)  sed  quia 
illa  qua!  dilexcruiil,  iiiiiia  sunt  islorum,  et  necessario 
dilcctores  suos  ad  isU  perdocunt.  Qui  enim  mafit 
amant  ire  quam  redire  aut  pcnrenire,  in  longiuqniom 
miitendi  sunt;  qiioniam  laro  snni,  ct  spiritos  aolho- 
Um  et  non  revertens. 

106.  Qui  vcro  beiie  utiiur  vel  ip^is  quiiique  sensibuf 

*  ua  Mss.  At  cxcusi  babent.  ad  concupisamia. 

*  ia  xm.  ^lerisque,  ut  lU  ibi  lii  plorutust  elc. 


109  L1BER 

eorporis  ad  mdeiKia  et  prsedicanda  opera  Dei ,  et 
niitrsendaiii  charitateni  ipsios,  vcl  actione  vel  cogni- 
uooc  ad  paciflcandam  naturam  suam ,  el  cognoscen- 
dam  Deuro,  intrat  in  gaudium  Domini  sui.  Propterea 
talentum  quod  male  utenti  aufertur,  illi  datur  qui  la- 
lentisquinquebeneususest  {Matth,  uv,l4-30,  et  Luc. 
KiXy  I5-26) :  non  quia  transferri  potest  acumen  intct- 
ligentix »  sed  ita  significatum  est  posse  hoc  amitierc 
negligentes  et  impios  ingenioaos,  et  ad  eam  pervcnire 
diligentes  et  pios ,  quamvis  ingenio  tardiores.  Non 
enim  datum  est  illud  talentum  ci  qni  accepemt  duo ; 
liabet  enini  et  hoc,  qui  jam  in  actione  ct  cognitione 
licne  Tivit ;  sed  ei  qui  accepernt  quinque.  Nondiim 
enim  babct  ad  acierna  contemplanda  idoneam  meniis 
aciemy  qui  visibiiibus  tanluni,  id  cst  teniporalibus 
crcdit :  sed  habere  poiesl,  qui  liorum  omnium  sensi- 
bilium  D^um  ariificem  laudal,  et  cum  persuadel  fide, 
et  exspectal  spe»  ci  quxTit  cliariiate. 
CAPUT  LV.  —  Emlogui  exhortam  ad  veram  re/iV/io« 
nem ,  et  a  faiia  aeterrent,  Qualis  eral  Uamchworum 
reHgio.  Opinhneit  (alsce  de  diit,  Vera  religio, 

107.  Quae  cum  ila  sint,  hortbr  vos,  homines  rharis- 
siiui  et  proiimi  mei,  meque  ipsum  bortor  vobiscum, 
at  ad  id  quo  nos  per  sapicntiam  suam  Deus  boriaiur, 
qoanU  possumus  celeriiaie  curramus.  Non  diliganius 
mundmD ,  quouiam  omnia  quas  in  mundo  suul,  con- 
capiscentia  caniis,  et  concupiscenlia  oculorum  esi,  et 
amlNtio  saeculi  (I  Joan,  n,  15,  IG).  Non  diligamusper 
camis  voluptatem  comimperc  atque  corrunipi,  ne  ad 
miaerabiliorem  corrupiionem  dolorum  tormeutorum- 
que  Teniamus.  Non  diligamus  cerlamina,  ne  angelis 
qiii  lalibos  gaudent,  in  poteslalem  deinury  bumiliandi, 
rincieiidi,  verberandi.  Non  diligamus  visibilia  specta- 
cula,  ne  ab  ipsa  veritate  abcrrando  etamanJo  umbraSt 
in  leuebras  projiciamur. 

108.  Mon  sit  nobis  religio  iii  pbantasmaiibus  no- 
stris.  Mellus  est  eiiim  qualeciimque  vcrum,  quam 
•mne  quldquid  pro  arbitrio  ringi  potest;  et  tamen 
animam  ipsam ,  quainvis  aniina  vera  sit  cum  falsa 
unaginalar,  colcre  non  debemus.  Melior  est  vera  sti- 
piila»  quam  lui  inani  cogitatione  pro  suspicantis  vo- 
luBUte  fiirmata ;  et  Uinen  siipulam ,  quam  seiiliinus 
el  Ungiinns,  deiiientis  esi  credcre  colendain.  Noti  sit 
liobia  religio  bumanorum  opernin  cultus.  Meliores 
enim  funt  ipsi  artifices  qui  lalia  fabricantur,  quos  U- 
Rcn  colere  non  debenius.  Non  sit  iiobis  rcligio  culiiis 
bestiarom.  Meliores  eniin  sunt  estremi  homines,  quos 
uineo  colere  non  debemus.  Noii  sit  nobis  rcligio  cul- 
tus  bofflinum  mortuorum  :  quia  si  pic  vixerunt,  non 
sic  habeotur  ut  tales  qttcrant  honores ;  scd  illuni  a 
■obia  iooli  volont,  quo  illnminante  Ixtantur  meriti  sui 
iios  CM  eoDSortes  ^  Honomndi  ergo  sunt  pniptcr 

1»  non  adorandi  propter  rcligioncm.  Si 
¥ixentnt,  ubicumquc  sint  non  sunl  co- 
lcndl.  NoB  tit  nobls  religlo  cultus  dnemonum ;  quia 
oomit  soperstitio  cuin  sit  magna  pcena  hominum ,.  et 
pcricoloaiiSUDa  turpiUidq,  honor  est  ac  triumplius 
illoruui. 

109.  Non  sil  nobis  religio  terrarum  cuUusetaqua- 
*  I  Uires  e  ms.  et  Er.,  eontervoi, 

Sajict:  Acglst.  IIL 


U.MJS.  t70 

mm ;  quia  isiis  purior  ct  Incidior  est  acr,  ctiam  cali- 
giiiosus,  qiiera  tamen  colcre  non  debemu^.  Noii  sit 
nobis  religio  ctiam  purioris  acriset  serenioris  culius  : 
quia  luce  absente  Inumbraiur;  ci  purior  illo  est  ful- 
gor  ignis  etiam  hujus,  quem  tamen,  qiioniam  pro  vo- 
luntate  accendimus  et  exstinguimus,  colerc  uiique  non 
debemus.  Non  sit  nobis  religio  cultus  corporuni  xtlie- 
reorum  atque  ccelesliiim,  qux  qnamvis  omnibus  cxle- 
ris  corporibus  recie  prx*ponantur,  melior  Umen  ipsis 
est  qusecumque  vita.  Quaproptcr  si  animaia  sunt,  me- 
lior  est  quxvisanima  pcr  seipsam,  quam  corpus  quod- 
libcl  animatum;  et  tamcn  nnimain  vitiosani  ncmo  ca- 
lendam  esse  ccnsueril.  Non  sit  nobis  religio  cultus  illius 
vit:e,  qua  dicuntur  arbores  vivere :  quoniam  nullus 
sensus  in  illa  est ;  et  ex  eo  genore  est  isia  qiia  nostri 
etiam  corporis  numerosiUs  agitur,  qua  etiani  capilli 
et  ossa  vivunt,  quac  sine  sensu  prxciduntur  :  bac  au- 
tcm  melior  est  viu  sentiens;  et  umen  vium  bcsiia- 
rum  colerc  non  debemus. 

i  10.  Non  sit  nobis  religio  vel  ipsa  perfecu  et  sapieus 
anima  ratioiialis,  sive  in  ministerio  universiuiis,  sive 
in  ministerio  partium  subiliu,  sive  quae  in  summis 
liominibus  cxspecUt  conimutationem  reformalionem- 
que  porlionis  sux ;  quoniam  omnis  vita  rationalis  si 
perfecu  est,  incommuUbili  veritati  sccum  iulrinsecus 
sine  strepito  loquenti  obtcmperat,  non  obtemperans 
autem  vitiosa  fit.  Non  crgo  per  se  exccllit,  sed  per  il- 
lam  cui  libcnter  obtempcrat.  Quod  ergo  colit  suinmus 
aogelus,  id  colendum  est  etiam  ab  homine  ultimo, 
quia  ipsa  hominis  natura  id  non  colcndo  facU  est  ulti- 
ina.  Non  enim  aliunde  sapiens  angelus»  alionde  homo ; 
aliunde  iile  verax,  aliunde  homo;  sed  ab  una  incom- 
muUbili  sapientia  et  vcriute.  Nam  id  ipsum  actum 
est  tenporali  dispensatione  ad  salutem  nostram,  ot 
iialuram  butnanam  ipsa  Dei  Yirtus,  et  Dei  Sapientia 
incommuubilis,  et  consubsUntialis  Patri  et  coxternu, 
susciperc  dignaretur,  per  quam  uos  doceret  id  esse 
homini  colcndumi  quod  ab  omni  creatura  intcllc- 
ctiiali  et  raiionali  colenJuni  esl.  Hoc  ctiam  ipsos  opti- 
mos  Angelos,  et  excellcniissiiiia  Dei  ministcria  velle 
crcdamus,  ut  unum  cum  ipsis  colainus  Deum,  cujus 
contciiiplatione  beati  suiit.  Neque  cniin  et  uos  videiido 
angelum  beali  sumus;  scd  vidciidu  veriutem,  qua 
etiain  ijisos  diii^imus  Angclos,  et  iiis  coiigratuUmur. 
Nec  invidenius  quod  ca  paraliores,  vel  nuUis  molesliis 
inlerpedienlibus  perfruuutur :  sed  magis  eos  diligi- 
mus,  quoniam  et  nos  Ule  aliquid  S|)erare  a  communi 
Domino  jussi^umus.  QiLire  bouoramus  eoi  cbaritate, 
noii  servitute.  Nec  eis  tcmpla  cousurulmus  :  noiuiit 
euim  se  sic  bonorari  a  nobis ;  quia  nos  ipsos  cum  boiii 
surous,  templa  summi  Dei  esse  noverunt.  Hecte  iu- 
que  scribitur,  bominem  ab  angelo  prohibitum  tie  so 
adoraret,  sed  unum  Doiiiinum  sub  quo  ei  esset  et  ille 
coiiservus  (Apoc.xxii,  9). 

111.  Qui  aotem  nos  inviunt  ut  sibi  serviamus,  ct 
Uoqoam  deos  coUmos,  similcs  sunt  superbis  homini- 
bus,  quibus  si  liceat,  similiter  coii  voluiit :  sed  istos 
homines  pcrpeii  minus,  ilios  vero  colcre  magis  pcri- 
culosum  est.  Omnis  enim  liominum  doinimttus  ui  bo- 

fSixJ 


1"» 

ett :  de  mo  igltur  ctrtus  M.  Omnis  igilur  qui  utrum 
sit  veritas  dubitat,  In  seipto  babeC  Temm  unde  tion 
dubitet ;  nec  uliiim  ▼eruni  nisi  Yeriiate  Terum  est. 
Non  itaque  oportet  eum  de  Teritale  dubitare,  qui  po- 
luit  uiidecumque  dubiure.  Obi  videntur  baec,  ibi  esi 
lumen  sine  spalio  locnrum  et  temporum,  et  sine  ulio 
spatiorum  talium  pbaniasmate.  Numquid  ista  ex  ali- 
qua  parte  comimpi  possunt ,  etiamsi  omnis  ralioci' 
nator  iRtereat,  aut  apud  camaies  inferos  yeterascai  ? 
Non  enim  raliocinatio  Uilia  racil,  sed  inyenit.  Ergo 
antequam  inTeniantur,  in  se  manent,  ct  cum  inve- 
niunlur,  nos  iiinovaiil. 

CAPUT  XL.  —  De  fmtchritudme  earporum  carmtque 
tolupuae^  et  de  pec^niium  peena. 

74.  Ita  renascilur  iiilerior  boino ,  et  exierior  cor- 
ruropilur  de  die  in  diem  (II  Cor.  iv,  16).  Sed  interior 
cxteriorem  respicit,  et  in  sua  comparatione  foediim 
▼idet ;  in  proprio  tamen  genere  pulcbrum  et  corpo- 
riim  convenieniia  laetantem ,  et  cornimpentem  qiiod 
In  bonum  suum  convertit,  alimenia  scilicet  carnis : 
qiiae  lamen  corrupta,  id  est  amiitentia  formam  siiam, 
in  membrorum  istorum  fabricam  migrant,  el  corrnpta 
reflciunt,  in  aliaro  formam  per  convenieiiliam  traiis- 
euiitia  ;  et  per  vilalem  motum  dijudtcantur  quodain- 
modo,  ut  ex  eis  in  structuram  hujus  visibilis  piilcliri 
quae  apta  Sunt  assiimantur,  noii  apta  vcro  pcr  cun- 
gruos  *  meatus  ejicianlur.  Quorum  aliud  fxculenlissi- 
mum  reddilur  lerne  ad  alias  formns  assumendas, 
aliud  per  totum  corpiis  eihnlat,  aliud  totiiis  niiimnlis 
latentes  numcros  accipit,  el  inclioaiur  in  proli^m,  et 
sive  convenieiitia  diioniin  corporum,  sivc  tali  aliquo 
pbantasmate  commolum,  |>cr  genitales  vias  ab  ipso 
verlicc  deflnit  in  inflma  voluptaie  *.  Jamvero  in  maire 
per  certos  numeros  temporum  in  locorum  numonim 
coapiaiur,  ut  suas  regioncs  qiuequc  mcmbra  occu- 
pent ;  et  si  modum  parilitatis  servaverlRl,  lucc  coloris 
adjuncta,  nascitur  corpus  quod  formosum  vocalur,  et 
a  suis  dilecloribns  amatur  acerrime :  non  tamen  in 
eo  plus  placet  forma  quns  movetur ,  qiinm  vita  qns 
roovet.  Nam  illud  aninial  si  nos  amct ,  allicit  violen- 
tiiis :  si  oJeril  autein,  siiccensemus,  et  fvrrre  noii  pos- 
sumus,  etiainsi  fomiam  ipsam  )ir«ebe:U  fritcnli.  Hoc 
totuiB  est  voluptatis  regiium,  et  ima  pulchritudo; 
tubjacet  euim  corrupUooi :  quod  si  non  esset,  sumiiia 
pularetur. 

75.  Sed  adcst  divina  providcnlia,  quae  batic  osien- 
dat  et  Don  malini,  propter  lam  maiiifesta  vestigia 
primorum  numerorum ,  in  quibus  sapienli»  Dei  iion 
eht  iiumcrus ;  et  extremam  tafficn  esse,  miscens  ei 
dolures  et  morbos  et  distortiones  ii  einbrorum,  et  te- 
nebras  coloris,  et  animorum  simultatcs  ac  dissensio- 
nes,  ut  ex  bis  admoneamur  incoromutabile  aliquid 
esse  quaerendum.  Et  boc  facit  per  infima  minisleria ', 

*  Lov.  ct  nonnuUi  Hss.,  ticongruot,  Sed  verius  Bad.  Er. 
Am.  et  Mss.  alii  duodednit  congruoe.  Quip|ie  hicdescribitur 
extcrioris  hooiiius  pulchriludo,  Ui  cujiis  siniaura  niliil 
InooDgruura. 

*  Mss.  0(to,  d^bdt  infinui  voluptate. 

*  la  excusis,  per  mfhm  ministeria  eorum  qmbus^  etc.  Ai  a 
Uss.  abesi  vox,  eortrni.  liode  Intelligimus  iion  officin  qua;- 
dam  hisce  vcrbis  deuoiari,  scd  i|>sos  angclos  uialos,  (|ni 


DE  YERA  RELIGIONE,  S.  AUGUSTINi  156 

quibut  id  agere  volupCatis  est :  quot  estemlRatoref 
et  angelos  iricnndue,  divinae  Scripiure  nomiiiani, 
qiiamvis  ipsi  nesciant  quid  do  se  agatur  bonl.  His  si- 
niiles  ftuiit  bomines  qui  gaudent  iiiiseriis  alieiiiSt  et 
ristts  sibi  ac  ludicra  speclacula  ohibent,  vd  exhiberl 
volnnt  eversioi:ibu8  et  erroribus  aliorum  (a).  Atque 
ita  iii  liis  omnibus  boiii  adniouentur,  el  eieroentur, 
et  vincuiit,  et  triumphaui,  et  regnant.  Mali  vero  ded- 
pluntur,  crucianlur,  vincnntur,  damnaiilury  ct  ser* 
viiint ;  non  uni  omnium  summo  DominOy  sed  uliimis 
servis.  illis  videliC4*t  angelis,  qui  doloribuf  et  miseria 
damiiaiontm  pascunttir ,  et  pro  i^ta  malevolentia  bo« 
norum  liberatione  torquentur. 

76.  Ita  ordinantur  oinnes  offlciis  et  flnibus  suls  in 
pulchriiudiiiem  universitatis,  ut  quod  liorrewus  \m 
pane,  si  cum  lolo  consideremus,  plurimum  placeat : 
quin  ncc  in  xdificio  judicando  uniim  tantum  auguluiD 
considcrare  dcl)einus,  ncc  in  bnmine  pulchro  solof 
capillos,  ncc  iii  bcnc  pronuntbnte  A>luro  digitoruin 
motum,  nec  in  lunx  cu:8u  aliqtias  tridui  tantum  flgu- 
ras.  Ista  enim ,  quac  proptcrea  suiit  infima,  quia  par- 
tibus  impcrfcctis  tota  perfecta  suiit,  sive  In  statn»  sive 
inmotu  pulcbra  sentia;itnr,  toia  conslderaiHkr  sont, 
si  recte  volumus  judlcire.  Venim  euim  iioslrum  judi- 
cium,  sive  de  toto ,  sive  de  parte  judicet,  pulchruin 
e^t:  univcrso  quippe  mundo  .siiperfertur,  nec  alicui 
parti  ejus,  iii  qiianlum  verum  judicamua,  adhxremiis. 
Error  autem  noster  parti  adbaerens  cjus,  ipse  f  er  se 
focdiis  est.  Si'd  sicut  niger  color  iii  piclura  cum  toio 
fii  pulcher ;  sic  totuni  istum  agonein  decentcr  edit 
incommutnbills  divina  provideulia,  aliud  victis,  aliud 
cerlanlibus ,  aliud  victoribus  ,  .aliud  spectatoribus, 
aliiid  quielis  et  soluni  Deum  contcnip!antibus  tri- 
bucns  :  cuin  in  bis  omntbus  non  sit  nuilum  nisi  pec- 
calum,  et  pcena  peccati ,  lioc  est  dcfeclus  voluntariiia 
a  siimma  cssentia,  et  labor  iii  ultima  non  voluntarius ; 
qiiod  alio  modo  sic  dici  potcsl ,  libertas  a  jostitia,  et 
servitus  sub  peccato. 
CAPUT  XLI.  —  In  peccantii  animiB  poena  fuichritudc. 

77.  Gorrumpilur  autom  boino  exlerior  aot  profecta 
iiitcrioris,  aut  dctt-clu  suo.  Sed  profcctu  intcrioris  ila 
corruinpitur,  ut  tolus  iii  melius  rcformetur,  et  rcsii- 
tualur  iii  integrum  in  novissiina  tuba,  ut  jam  iion 
>corrumpalur  neque  comimpat.  Dcfeclu  auiem  suo  iii 
pulcbriludiiies  corruptibiliores  ,  id  est  p<£iiarum  or- 
dincm  praicipitatur.  Nec  mircniur  quod  adhuc  pul- 
cliritudines  nomino  :  niliil  enim  csl  prdinatum,  quoJ 
noit  sit  pulcbruni ;  ct,  siciit  nil  A|K>sloliis  (^) ,  oiiinff 
ordo  ^  Deo  esi  ( Rom.  xiii,  1 ).  Neccsse  est  auteiii 
fatcamur  meiiorcin  csse  hoininem  plorantcm ,  quani 
Ixtantem  vermiculum  :  et  tamen  vermiculi  laudeui 
sine  ullo  meiidacio  copiose  possum  dicere ,  conside 
raiis  nitorem  coloris,  figunim  leretem  corporis,  priora 
cuni  mediis,  media  ctim  posierioribus  coiigruentia/et 
unitatis  appetcntiam  pro  suae  nutune  4iufflilitate  se> 


mox  appellantur ,  ul^nd  tervi :  conira  vcro  N>ni  AogeM 
ioterius,  cap.  SS5,  excelletuisiitwt,  cl  umcta  im  tianiilcritt» 


{a\  1  Gontcss.  cap.  5,  n.  6. 
(l>)IHeU^l.  iaip.  lo,  u.  7. 


187  LlilER 

tintb ;  bM  a  mia  inrle  foniuitM,  qnnd  non  ei 
tlien  fwrili  dinensloiie  fespondetl.  Qoid  jam  de 
ipet  dicain  fegelsnle  roodalinn  corporis  •ol, 
eym  nmnerose  rooTeai,  qooroodo  appetat 
conve&ientia,  quomodo  tincat  aot  caveat  olisistenlla 
qnairtimi  poieat,  et  ad  onnm  sensum  Inooloroltaiis 
referens  oamiay  ■nllatem  illaro  conditricem  natiira«- 
mm  omnliim,  moltoefldentiiis  qoaro  corpiis  inslnoett 
h-quor  de  iermicn!o  anlmante  qaalicoroque.  Cineris 
et  siereoria  laodem  Terissime  atqne  uberriroe  pleriqoe 
dlKeranl  (Gafe  atmd  Qeenmm^  in  CatoH$  nu^ore). 
Quid  ergo  mimm  est,  si  horolnis  aniroam ,  qms  obi- 
cnmqae  slt  et  qnaliscuroque  sil,  omnl  corpore  est  me- 
liory  dlcaro  pulcbre  ordinari»  et  de  pcsnis  ejiis  alias 
pnlchritndlnes  fieri,  cum  ibl  non  sit  qnando  misera 
csi«  nbl  bealos  esse  decet,  sed  ibl  sil  ubl  esse  miseroe 
deeec! 

78.  Prorsns  ncmo  nos  fallat.  Quidquld  recCe  Tito- 
peralnr,  In  melioris  coroparatione  respuitnr  (a). 
Omnis  aotcm  natiira  qnaroTis  extreroa ,  qiiarovis  in* 
fima,  in  comparatione  nihili  jiire  laudatur.  Ei  tnnc 
fmqne  nbn  est  bene,  sl  meliits  esse  potest.  Qoare  si 
nobis  potcst  bene  csse  cum  ipsa  Teritate,  roale  sumus 
cnm  qudlibel  vestigio  Teritaiis :  mulio  ergo  deleriiis 
f  isu  eslremilate  Tesifgii,  qnando  camis  Toliiplatibos 
adhsremns.  Tincamusergo  hujus  cupidtlatis  tcI  blan- 
diilaa  t^  mol4^ias;  subjngerous  nobis  bane  feml- 
nnm,  si  Tirl  sunius.  Nobis  diicibus  et  ipsa  erit  mclior, 
nce  jam-euptilitas,  sed  temperaniia  uominabilur.  Nam 
com  ipsa  ducit,  nos  autem  seqnirour,  cupiditas  iltn  et 
libido,  nos  rero  temeriias  et  stuliltia  uuiicuparoiir. 
Seqnamur  Christiim  caput  nostrum ,  ut  et  nos  sequa- 
lur  cui  caput  sumus.  Iloc  et  fcminis  prxcipi  potest, 
noa  marilali,  sed  rralenio  jure ;  quo  jure  in  Cbristo 
nec  masculus  nec  femina  suinus.  Habcnt  enim  et  illoK 
Tirile  quiddam  unde  femineas  subjugent  Toluplatcs , 
onde  Christo  scrviant ,  et  imperent  cupidiiati.  Quod 
in  mullis  Tiduis  el  Tirginlbus  Dei,  in  multis  etiam  ma- 
ritatb,  sed  jam  fralerne  conjiigalia  jura  scrvantibus , 
cbrisUani  populi  dispensatione  manirestuin  esl.  Quod 
si  ab  ea  partc  cui  douiinari  Deus  nos  jubet ,  atque  ut 
in  nostram  possessionem  restituamur,  et  bortatur  ct 
opitulatur :  si  ergo  ab  bac  parie  per  negligentiam  ei 
impielalem  Tir  subditus  fuerit ,  id  est  mens  ct  ratio , 
erit  qoidem  homo  turpis  et  miser;  scd  destinatiir  in 
liac  Tita,  et  post  lianc  Titam  ordiiiatur,  quo  eum  dc-  . 
stinari  et  ubi  ordinari  summus  ille  rector  et  Domiiiiis 
iudicat.  Nulla  itaque  focdiiate  universa  creatura  nia- 
cnlari  permiltiiur. 

CAPUT  XLIl.  —  Voluptai  cami$  admonei  ul  nume- 
ro$  indivisibiiei  quteramus.  An  talee  in  $inl  in  aliquo 
viuUi  molu. 

79.  Ainbiilemus  crgo  dum  diem  liabemus ,  id  est , 
dnm  ratione  uti  possumus ,  ut  ad  Deum  conversi , 
Verbo  ejus ,  quod  verum  lumen  cst  illustrari,  merea- 
mur,  ne  nos  tenebr»  comprehendant  {Joan.  xii,  35). 
Dies  est  enim  pncscntia  illius  luminis  quod  iilunmat 
omntm  hominem  venietUem  in  hunc  mundum  (/d.  i,  9). 

(e)  1  netract.  cap.  15,  n.  8. 


llomtiM»  dlxit,  qnia  raiione  uli  polesl  •,  el  ubi  cecidlt, 
ibi  incumbere  ni  Mirgat.  Siergo  Toloptas  eamis  dili- 
gitiir,  ea  Ipaa  diligentius  eonsideretar;  et  cum  ibi  re- 
cogniia  fuerini  qoommdam  Tcstigia  numerorom , 
quasrendom  est  ubi  sine  lumore  sinL  Ibi  enim  magis 
unum  est  qood  eai.  Et  si  tales  sunl  in  Ipsa  motione 
Titali,  quae  in  seminibns  operatnr,  magis  ibi  roirandi 
sunt  quam  in  corpore.  Si  enim  numeri  seminuro  sicut 
ipsa  serolna  turoerenl,  de  dimidio  grano  fid,  arbor 
dimidia  nasceretar,  neque  de  animaliaro  seminibua 
etiaro  non  toiis,  aniroalia  lou  et  integra  glgnereniur, 
neque  tantillum  et  unum  semen  Tim  haberol  sui  cu 
jiiMiiie  generis  innumerabilem.  De  uiio  quippe  secon« 
dum  suam  naiuram  possunt,  tcI  segelcssegetum,  tcI 
silv»  silTararo ,  Td  greges  grcgnro ,  vel  popoli  popu- 
lomro  |)er  s.Teula  propagari,  ut  nullura  r«»liuro  sit,  Tel 
niillus  pilus  per  tam  numerosam  successionem,  cnjus 
non  ratio  in  illo  primo  et  nno  semine  fiierit.  Deinde 
illud  eiigitandum  est,  quaro  numerosas,  quam  suaTcs 
sonomm  pulchritudlnes  Tcrberatus  aer  trajiciat  can- 
Unte  luscinia ,  quaa  ilUus  aTieulm  anlma  non  lam  li- 
bore*,  cum  liberet,  fiibricaretur,  nlsi  viuli  motu  in- 
corporaliier  haberel  imprcssas.  Iloe  et  lu  cseteri»  atii* 
maiitibus,  quae  ratione  carenlia,  aen»u  umen  non 
carcnt,  aniroadTcrli  polesl.  Niiilum  enim  horum  est , 
qiiod  non  tcI  in  soiio  vocis,  vel  incaslero  motu  atqiie 
0)ieraiioiie  membrorum,  iiumerosiiro  aliquid  et  iii  siio 
genere  inoderatum  gerat,  nnn  aliqua  scientia,  sed  u- 
men  intimis  nalurae  terminis ,  ab  illa  inconiniutiibili 
numeroram  lege  modulatis. 
CAPUT  XLIII.  —  lii  hondne  m$  judxeandi  de  eorpo^ 

rum  el  temporum  jfroporHone.  Qiu  in  perpeiua  9eri' 

tate  modttB  ordinie. 

80.  Redeamiis  ad  nos ,  et  omitUrous  ea  quae  cum 
arbustis  et  besiiis  habemus  commnnia.  Uno  nnroque 
modo  hirundo  nidificat,  et  unumquodque  aviuin  geiius 
uno  aliquo  suo  modo.  Quid  est  ergo  in  nobis,  quo  et 
de  illis  omnibus  judicamus,  quas  (igiiras  appetant,  et 
quatenus  impleant,  et  nos  in  aedinciis  aliisque  corpo- 
reis  opcribusr,  unquam  domini  omnium  Ulium  figii- 
raram,  innumcrabilia  macbinamur?  Qiiid  est  in  nobis 
quod  intus  intclligit  has  ipsas  Tisibiles  corporun: 
moles  proportione  magnas  esse,  vel  parvas ;  et  omne 
corpus  habere  dimidium ,  quanlulumcumque  sit ;  ei 
si  dimidium,  innumerabiles  partes :  iUquc  onine  gra* 
num  milii  su»  parti  Untae ,  qunnum  in  hoc  mundo 
nostrum  corpus  lenet,  Um  magnum  csse  quam  muiH 
dus  est  nobis,  toiumqii^  isturo  mundum  figaniram  ra- 
iione  puichrum  esse,  non  mole;  magnum  aulem  vi- 
deri,  non  pro  sua  qnantiute,  sed  pro  breTiute  noslra, 
id  est  aniroalium  quibus  est  pleiius;  quae  rursus  cum 
habeaiit  infinlUlem  diTisionis ,  non  ipsa  per  se,  sed 
in  uliorum  ,  et  maxime  ipsius  univerai  comparaiione 
Um  parva  sont?  Nec  in  spatio  temporum  alia  rjtio 
est;  quia  ut  omnis  loci,  sic  omnis  temporis  longimdo 
habct  dimidium  sui :  quamvis  ciiim  sit  brevissima,  et 

*  Fditi,  qtd  ratkme  uti  potesi;  ct  pauk>  post  I/)v.  et  Aro., 
incumbere  debet  ui  ntrgat.  At  IKS.  habent,  quia  ratUme,  eic. 
et  allcroJoco  careut  voce  debet,  quu;  eti&m  abcst  a  ba<l.  et  Er. 

*  lu  WSA,  uou  cbt,  tiim  libere. 


ISf 


DE  VEUA  RELIGIONE,  S.  AUGUSTIM 


m 


ioeipif ,  et  progreditiir,  ec  desinit.  Itaqiie  noo  potest 
nifti  liabere  dimidium ,  dom  ibi  dividiiur  qna  transit 
ad  Anero.  Ac  pcr  lioc  et  brevis  syllabaB  leuipns  iu 
CfNnparatione  l4»ngioris  breve,  ei  iiora  bnimalis  x^stivac 
borae  coniparata  minor  est  (a).  Sic  mora  unius  hom 
ad  diem,  et  diei  ad  meiisem,  et  mensis  ad  annum ,  et 
onni  ad  liistruin,  et  lustri  ad  majores  circuilus,  et  ipsi 
ad  oniversum  lctupus  relaii  breves  suiit ;  cum  illa 
Ipsa  numerosa  siiccessio ,  et  quaedaro  gradatio ,  sive 
localium ,  sive  tfmporalium  spatiorum ,  non  tumore 
vd  mora  ,sed  «>rdioata  coiiveoientia  pulchrajudicetor. 

81.  I|>8e  aiitem  ordiois  modus  vivil  in  veritate  per« 
petua ,  nec  inole  vastiis,  nec  proiractiooe  volubilis; 
sed  pdteiitia  supra  omnes  locos  magnus ,  aeternitate 
sii{)er  omiiia  tempora  immobilis  :  sine  quo  inmen  nec 
ullius  moJis  v.isiitas  in  unum  redigi ,  nec  uliius  tem- 
poris  prodoctio  potest  ab  errore  cobiberi ,  et  alif|uid 
esse  vel  corpus  ut  corpus  sit,  vel  mi  tus  ui  moius  sit. 
Ipsum  ost  unuin  principale,  nec  per  finitum  ncc  per 
infiiiitum  crassum,  ncc  pcr  ftnitum  ncc  per  infinilum 
raiit^ibile.  Non  enim  habet  aliud  hic,  aliud  alibi;  aul 
aiiud  iiunc.  aliud  poslca  :  quia  suinme  uniis  est  Patcr 
Veritaiis,  Pater  sux  SnpieniLe ,  qux*  nulh  ex  parte 
dissiiniiis,  siniiittudo  ejus  dicta  est  ct  iningo,  qiiia  de 
ipso  cst.  Iiaqiie  etiam  Filiiis  recte  dicitur  ex  ipso,  cae- 
tera  |ier  ipsum.  Praecessit  cniro  foniia  omninin  summe 
implcns  unuin  de  quoest,  ut  caetera  qiiac  suiit,  in 
qo^ntiim  siint  oni  similin,  pcr  eam  formam  fierent. 
CAPUT  XLIY.  -^Daimago  FUiui,  ad  quam  facla 
(pucdam, 

8i.  Honim  alia  sic  suiit  per  ipsam ,  nt  ad  ipsam 
etiam  sint ,  ut  oninis  rationalis  ct  iiileliectunlis  crea- 
lura,  in  qua  liomo  rectissime  diriiur  factus  ad  imagi- 
nem  et  similitudiiicm  Dei :  noii  ciiiin  aliicr  incomiiiu- 
tubilcm  verilatem  posset  iueiite  cnnspiccre.  Alia  vero 
ita  sunt  per  ipsam  ractii,  ut  non  siiil  ad  i|isnni.  £t 
ideo  ralionnlis  aiiima  si  Creatori  suo  scrvial ,  a  qiio 
fact:!  est ,  per  queni  facta  est ,  et  ad  qucm  facta  est, 
cuncui  ei  Cf  tcra  srrviciii :  et  vita  ultima ,  qii.^e  tam 
vicina  illi  cst,  et  est  aiijutoriuni  ejus,  per  qiiod  impc- 
rat  rorpori ;  el  ipsiim  corpus,  cxtrcma  natura  et  es- 
seniia,  cui  onini  niodo  ccdenli  ad  arbitrium  duiiiina- 
bilur,  iiullani  de  illo  scDticns  molesliam ;,  quia  ja^ii 
oon  ex  illo,  nee  per  illud  quacrct  beatiludinein ,  sed 
ex  Deo  pcr  seipsnm  percipici.  iieforniatum  ergocor- 
pos  ac  saiiclincatum,  siiie  di*trimento  corroptionis,  et 
sine  onere  difficuliatis  adiiiinisirabii.  In  reswrreclione 
emm  neque  nubenl,  neque  nubentur^  ted  erunt  ncut  An- 
geli  in  eali»  (MaUh.  xxu,  30).  Esca  vero  unlri,  et  9«n- 
Itr  etdt :  Deue  autem  et  hunc  ei  iUa$  dettruet  (I  Cor. 
Ti,  i3) ;  qiioniam  non  e$t  regnum  Dei  ceca  et  potu$ ,  $ed 
iiutiiia  et  ftaxet  gaudium  (Rom,  xiv,  17). 
CAP13T  XLV.  ^  Voluptatis  imbecilUtae  protrudit  no$ 

ad  $ublimiora»  De$uperbi<B  «tlto,  ueque  ad  cap,  49 : 

quonwdo  per  hoc  admonetuur  ad  ampltctendam  trir' 

tuiem. 

85.  Quapropter,  eliam  in  ista  corporis  voluplate  in- 

(g)  K.X  eonim  oonsoeuidlne  qui  ab  orm  soKs  ad  occasuro 
duodecuii  boms  consiauler  auiucral)ant»  hicme  breviuros, 
ssblate  IjUi^iurcs. 


venimos  onde  cdmtnmieimur  eam  coiMemnere ;  non 
qiiii  malum  est  iiatura  corporis ,  scd  qoia  in  extremi 
boiii  dilectioiie  turpitcr  volulatur,  cui  prirois  inlue- 
rere  fruique  concessuro  esl.'  Cuin  trabitur  aoriga ,  el 
suae  lemcritatis  dat  pcenas,  quidquid  illiid  esl  qiio 
utebalor,  accusat :  sed  imploret  auxilium,  jubett  Dcv 
roinus  rerum,  obsisiatur  equis,  alia  jani  speciaeobi  de 
illius  pRecipilalione  lacieotibus ,  ct  nisi  subvenialur 
de  inorte  facturis,  rcstiiuatiir  in  lociim,  super  rotao 
oollocetur,  habenarom  jura  reddantur,  regat  cnutios 
obteniperaiites,  et  edomilas  l^esUns ;  innc  seiitiet  quam 
bene  ciirrus,  el  tota  illa  junciio  fabricata  sit»  qua 
ruiiia  ejus,  et  ipsum  alHigebat ,  et  cursum  decentis- 
sima:  moderationis  amiserat :  quia  et  huic  corpori 
imbeciliitatem  peperit  animx  male  *  utcntis  avidilas 
in  parndiso,  usurpans  velitum  cibum  contra  mcdid 
disciplinam,  qiia  sempiterna  coiainetur  salus. 

84.  Si  ergo  in  ista  ipsa  visibilis  carnis  imbecilli- 
tate,  ubi  benta  vita  esse  non  potest,  rovenitor  admo- 
niiio  lieatae  viue  propter  spcciem  de  siiinmo  usque '  ad 
ima  vcnientem ;  qiianto  mngis  in  appctitioue  nobili- 
latis  et  exccllentix,  et  in  omni  siiperbia  vanaqoe 
poro;.9  hujus  mundi?  Qiiid  enim  aliud  hi  ea  homoap- 
petit,  uisi  soliis  esse,  si  fieri  |K>ssit,  cui  cuncta  subje- 
c!a  siiit,  pervcrsa  scilicet  iroiiatione  omnipoietiiis 
Dci  ?  Qucm  si  siibdilus  imitnretur,  secundum  prjrcc- 
pta  ejus  viveiido,  per  eum  liaberet  subdita  catiera,  nec 
ad  lantam  deformiiatero  veniret,  ut  bestiolam  tiine- 
ret,  qui  vult  hominibus  imperare.  Ilabet  ergo  et  so- 
perbia  quemdaro  appetitum  unitatis  et  oronipotentiae ; 
sed  in  renim  temporaliuin  priiicipatu,  qiue  omnia 
transeunt  lanqiiam  umbra. 

85.  Invicii  esse  voluinus,  et  recte ;  habet  eiiiin  boc 
aninii  nostri  nntura  posi  Dcum  a  qno  ad  ejus  iinagi- 
nem  Hicius  cst  :  sed  ejus  pnccepta  crant  servanda» 
quibus  scrvatis  ncnio  nos  vinceret.  Nunc  vcro,  dum 
ipsn  ciijiis  verhis  turpiter  consensiinus,  domntiir  do- 
lore  paricndi,  et  nos  in  terra  iaborainus,  et  cuin  mn- 
gno  dedecore  superainur  ab  omnihtis  qiix  nos  coni- 
moverc  ac  pcrttirb;ire  potiicrint.  Itiique  nolunius  nb 
hominibus  viiici,  et  imm  non  possunius  vinccre.  Quu 
liirpiiudine  quid  cxsccrabilius  diei  potest?  Fatemur 
hominem  boc  esse  qtiod  nos  sumus,qui  tamcn  et&i  ha* 
beat  vitia,  non  est  tamen  ipse  vilium.  Qnanto  igitur 
honestius  homo  nos  viiicit,  qtiam  vitium  ?  Quis  autetn 
dubitet  immane  vitium  esse  invidcntiam,  qua  necesso 
est  torquealur  et  subjiciatur  qut  non  vnlt  io  rebiis 
temporalibos  vind  ?  Mclius  est  ergo  ut  liomo  nos  viu- 
cat,  quam  invidentia  vel  quodlibet  aliud  vitium. 

CAPUT  XLVI.  «-  Invicm  qui  id  $olum  amat  quod 
amanU  eripi  non  polett^  id  e$t  Deum  es  toto  corde  et 
proximum  iicut  seipsum. 

86.  Sed  nec  ab  horoine  vind  potest,  qiii  vitU  soo 
viccrit,  NoQ  cniro  vincitur,  nist  ctii  cripitur  ab  adver* 
sario  quod  amauQui  crgo  amat  id  solum  quod  aroanti 
^ipi  non  potest,  ille  indubitanter  invictus  est,  nee 

>  In  B.,  malw»  Rcstituimus,  maie,  ex  Er.  ven.  et  Lov* 
Par.    M. 

>  Ed&li :  ne  $unmw  bono  utque^  cic  At  abest  bono  a  Mss. 


m 


Lini  R  UNUS. 

iiib  cniciatur  iDvidia.  Id  enim  diligil ,  a*!  quo«l  dil*'- 
feiiduni  elpercipiendom  quanloplures  venerint,.Unio 
eift  uberins  graiuLilur.  Diligil  enira  Deum  cx  toln 
corde,clex  toia  anima,  ct  ex  tola  menle;  et  diligit 
proximuni  unquamseipsum.  Nonergo  illi  invidet,  ul  sit 
qood  ipse  esl;  inioadjuval  eliam  quanium  poiest.  Nec 
polestainitlerepruximum,  quein  diligilianquamseip- 
suro  ;  quia  neiiue  in  seipso  ca  diligil  qux  oculis  subja- 
ccBl,  aul  ullis  aliis  corporis  sensibus.  Ergo  apud  scip- 
sum  babet  qiicm  diligit  lanqiiam  scipsum  . 

87.  Ea  aiitem  esl  rcgula  dilectionis,  ut  qux  sibi 
viiltbona  t^rovenire,  el  illi  vclit;  et  quae  accidere  sibi 
mala  non  viill,  cl  illi  nolil  (Tob.  iv,  16) :  hanc  voliiii- 
taiem  erga  omncs  bomiiies  scrvat.  Nam  erga  neiniiiem 
0()eraDdum  est  malum  :.ei  dilectio  ptoximi   malum 
noH  operaiur  (Rom.    xiii,  10).   Diligainus  crgo,  ut 
pncoeptum  esl,  eliam  iniinicos  noslros  {Matih.  v,  ii), 
si  verc  invicli  essc  voliimns.  Non  cnim  per  scipsum 
fuisquam  homiiiuin   invicius  est ;  sed  per  illam  in- 
9umroulabilem  legcm,  cui  qiiicumqiie  scnriunt,  soli 
sunt  libiTi.  Sic  enim  eis  quod  diligunt  aurerri  iion 
polest :  quac  rcs  uiia  inviclos  facil  el  perroclos  viros. 
Jhm  si  vrl  ipsum  bominem  homo  dilexeril,  non  tan- 
qnam  seipsom,  sed  lanquam  jumenlum,  aiil  balncas, 
aiitaviculam  picUm  vel  garrulam,  id  csi,  ul  cxeo  ali- 
quid  teinporalis  volupliitis  aut  commodi  cipLit;  scr- 
Viat  necesse  esi,  non  homini,  sed,  quod  cst  lurpius, 
tan  fcedo  et  dctcsiabjli  vitio,  quo  Qon  amat  homi- 
ncm  sicuthomo  auiandus  est.Quo  vitio  dominantc,  us- 
queadexircmam  viiam,  vel  poiius  inortcm  perdueitur. 
88.  Sed  ncc  sic  qtiidem  ab  hoinine  hoiuo  diligen- 
dos  esi,  ul  diligutiiur  cariiales  fratres,  vel  fllii,  vel  coii- 
ju|[C8,  Tel  quique  cognaii,  vel  afiiiies  aul  cives.  Nam 
ct  dilectio  isia  temporalis  cbt.  Non  enfm  ulUis  iales 
necessiiudines  haberemus,  quae  nascendo  ct  moriendo 
contingunt,  si  n.itura  nosira  In  pracccptis,  el  imagine 
Dci  niaiiens,  in  islam  corruptionein  non  relcgarctur 
(n).  lta(|ue  ad  prisiinam  pcrreclamque  naiurain  nos 
ipsa  Veriias  vocans,  pnrcipit  ul  cariiali  consueiudini 
resistamus,  doceus  nemincm  apliim  essc  regno  Doi, 
qui  non  istas  carnales  ncccssituilines  oderii  {Luc,  i\, 
€0,  62,  et  XIV,  26).  Neque  lioc  cuiquam  inbumanum 
Yidcridebel.  Magisenim  esi  inbumanum,  noii  ainare 
in  homine  quod  hoino  est,  sed  amare  quod  flliusesi  ^ : 
lioc  est  enim  iion  in  eo  amar^  illud  quod  ad  Deiim 
pertinet,  sed  amare  illud  quod  ad  se  perlinet.  Quid 
ei^o  mirum  si  ad  regnum  iron  perveiiit,  qui  noii  com- 
roiinem.  sed  privatam  reindiligii?  imo  uirumqiie,  ail 


163 


'  Ijov.  ci  Arn.,  qiiod  vilim  e  t.  At  Bad.  fj*.  etHfss.  magno 
coasciisu  halHiut,  quod  plins  eU.  Quae  lectto  niaj^is  pro«>a- 
tur,  qub  subjidi  Augusliiius,  amare  hoc,  esse  amare  Hlnd 
qhod  ud  se  pertinet  :  utilurque  simdi  modo  l(xiuendi  in 
ul).  1  de  scrmoue  Domiui  iu  iiKXite,  U;  i  ruTMiS  de  uecessi- 
tiidioiim  ejusiiiodi  ieni|)0i*ai:um  odio  disscrcus ,  posU|uain 
e^iplicuii  quodnam  anioris  odiiqne  genus  uxori  vir  iiupcn- 
dere  deb^t,  c  Hoc  esl,  inquii,  diIig«Te  in  ea  (luod  bomo 
t  est,  odisse  quod  uxor  est ; »  ium  addil  bt/p  el  de  |  au*e  et 
lie  ontre  et  cjeieris  vinculis  camis  iuielligemlum  esse,  ut 
in  eis  odenmus  quod  genus  humanuni  nasoeudo  et  morieo- 
d(i  Mrtiluin  est ;  diligamus  auiem  quod  iiubiscuin  |)oiest  ad 
ilta  regoa  perdud,  uiji  uemo  dicit,  laier  uiouo *  sed  oiunes 
uniiiou  iiui  Deo,  iHOer  noster. 

a)  1  Retract.  cap.  13,  n.  8. 


quispiam  :  Imo  illiid  iinum,  dicit  Deus.  Dicit  enim  vc« 
rissiroe  Yeriias :  Nemo  pote$i  dnobtu  dominit  tervire 
(Matth.  VI,  2i).  Nemo  eniiii  potcst  perfiK^lc  diligeju 
quo  vocamiir,  nisi  oderii  imde  rcvocaiiiur.  Yocainur 
autem  ad  perfeclain  natuniin  humanam,  qiuilem  ante  . 
peccatum  nostrnm  Deu>  recit :  revocamur  auiem  ab 
ejus  dilectioue,  (|uam  peccando  meruimus.  Qtiarc  odc* 
rimus  oporlci,  unde  ut  liberemur  optamus. 

89.  Oderiinus  crgo  icmporales  necessiiudines,  si 
sclcrniLniis  cliarilaie  flagramus.  Diligai  homo  proxi- 
mum  taiiquam  seipsum.  Certe  enim  sibi  ipsi  nemoest 
paier,  aui  filius,  aut  aninis,  aut  aliquid  hiijusmo<li, 
sed  tanium  liomo  :  qui  ergo  diligii  aliqiiem  lan(|uain 
scipsuiu,  hoc  in  eo  debet  diligere,  quod  sibi  ipse  esL 
Corpora  verb  non  siint  quod  nos  sumus  :  nou  ergo  in 
bomine  corpus  cst  expetendiim  au^  dcsideraiidiiin. 
Valet  cnim  ad  boc  etiam  quod  pncccpium  cst :  Ne 
concupiscas  rem  proximi  tui  {Exod.  20,  17).  Quapro- 
plcr  quisquis  iii  proxiino  aliud  diligit  quam  sibi  i|ise 
est,  iion  cum  diligit  Linquam  scipsum.  Ipsa  igiiur  na- 
iura  humana  sine  carnali  condilione  diligenda  est, 
sive  sii  perficienda  sive  pcrfccla.  Oiiines  sub  uno  Deo 
paire  cognati  sunt,  qui  eum  diligunt  et  faciuat  vulun- 
lalem  ipsius.  Ei  invicem  sibi  suni,  et  palres  cum  sibi 
consuliini,  ei  filii  cum  sibi  obiemperant,  et  rraires 
maxime,  quia  eos  unus  Paicr  lcstamcnto  suo  ad  uuani 
h.Treditalcin  vocat. 

CAPUT  XLVll.  —  Yera  proximi  dilectio^  quam  qm 
impendil  invietus  eit, 
90.  Qiiapropter,  cur  isie  non  inviclos  sii  bomiiiciii 
diligcndo,  cuininco  nihil  prxtcr  bominem  diligai,  id 
esi  creaiuram  Dci  ad  ejus  imaginem  facLim,  nec  #i 
possit  decssc  pcrfccta  nalura  quam  diligii,  cuin  ipse 
perfecius  esl?  Sicui  cnim,  vcrbi  gralia,  si  i|uisqtiam 
diligatbcnecantantcm,  non  huuc  aul  illiiin,  scd  lan- 
tum  benc  canUinlcin  queinlihei,  cum  sii  cautaior  ipse 
pcrfcctus ;  iia  vuli  omnes  lales  csAe,ut  tamen  ci  non 
desii  quod  dil  gii,  quia  ipse  bene  canLat.  Nnin  si  cui- 
quain  invid<tbcne  canlanii,  non  jam  illud diligit,  sed 
aul  laudem,  auialiquid  aliud,  qiiobciie  cinUiido  vult 
pervenirc  ;  ei  poiest  ci  minni  vel  auferri,  si  et  alius 
bene  cantaverii.  Qui  ergo  invidei  licnc  canlanii,  non 
amat  benecaniantcin  :  scd  rursus  qiii  co  indigct,  non 
bcnc  caniat.  Quod  multo  accommodaiius  de  bene  vi- 
venlc  dici  poicst,  qiiia  iuvidcre  nuUi  potest:  quoenim 
pcrveniunt  bcnc  vivcntes,  laniumdem  est  omnibus, 
pec  minus  fit  cum  plures  habuerint.  Et  poiest  esse 
tempus  qiio  boiius  caniaior  cauiare  non  deccnter 
queai,  ei  indigeat  voce  alterius,  qua  sibi  cxhibcaiur 
quod  diligit ;  Linquam  si  alicubi  convivetur,  ubi  eum 
caniare  lurpe  sit,  sed  deceat  audire  canLintem  :  beno 
auiem  vivcrc  seinper  decet.  Quare  quisquis  hoc  et  di- 
ligit  ei  facit,  non  soluin  non  iiividet  imilantilHis,  sed 
et  hisse  pr.i*bei  libenlissime  atque  huma.iissimcqiiaii- 
tuin  poicsi ;  nec  tamen  eis  indiget.  Nam  quod  in  iilis 
diligii,  in  seipso  habet  iotum  aiqiie  perfectum.  Iia 
cum  diligii  proximnm  Linquam  scipsum,  non  invidct 
ei ,  quia  nec  sibi  ipsi;  prassut  ei  quod  potcsl,  qiiia 
et  sibi  ipsi ;  non  eo  mdiget ,  quia  ncc  scipso  :  lau- 


A 


171  DE  TERA  RELIGlU.NE,  S. 

miiics,  aut  dominnnliuin  aut  senFicnlium  niorte  fini* 
tor  :  senrilus  autcm  sub  angclorum  malorum  snpcr- 
bia,  proplcr  ipsum  tempusquod  cst  post  mortem  magis 
mciuenda  cst.  tllud  ctinm  cuiTis  cognosccrc  Gicilo  est, 
quod  sub  homine  dominnnte  liberns  co{;itationc8  ha- 
bcro  conccssum  cst :  illos  auicm  dominos  in  mentibus 
ipsis  fonnidamus,  qui  untts  est  octilus  intuendac  ac 
piTciptendu»  vcrilalis.  Quare  si  omnibus  potestatibus, 
qiKT  dantiir  hominibus  ad  rcgendnm  rcmpulilicam, 
pro  iiosiro  vinculo  sobdili  sumus,  reddent<«  Cj'snri 
quod  Gxsnris  esl,  et  Dco  quiMi  Dei  cst  ( Matlh,  xxu, 
21),  non  est  mctucndum  nelioc  post  mortcm  nostram 
aliiliiis  exigat.  Ei  aliud  cst  scrvitus  animx,  aliud  ser« 
viius  corporis.  Justi  autcm  bomincs,  et  in  uiio  Deo 
babentes  oinnin  gaudia  sun,  qitando  per  eorum  facta 
Dcus  bencdicilur,  congratulaniur  laudantibus  :  cum 
vcro  ipsi  tanquaro  ipsi  latidantur,  corrigunl  errantcs 
quos  possunt ;  quos  aotcm  non  possunt,  non  cis  gra- 
talantur,  ct  ab  illo  vitio  corrigi  volunt.  Quibus  si  si- 
reiles,  Tci  etinm  mundiores  atqiic  snnctiores  sunt  bonl 
Angcli,  et  omnia  sancla  Dci  ministcria;  quid  mctui- 
mus  ne  ariqucm  illorum  olTendMnus,  si  non  supersti- 
tiosi  fuerimus,  cum  ipsisadjiivniitibusnd  unum  Dcum 
tcadcntes,  et  ei  uni  religniitcs  animns  nostras,  unde 
rcligio  dictn  crcditur,  onini  siipcrstiiioiic  cnrcamns  (a)? 
ili.  Ecce  unum  Dcum  colo,  unum  omnium  Princi- 
piim,  ct  Sapientiam  qun  sapicns  cst  quxcutr.que nniina 
sapienscst,  ei  ipsum  llunus  quo  bcatn  suiit  quxcum- 
que  beata  suiit.  Quisquis  Aiigelornm  diligit  buiic  Dcum, 
ceiius  suin  qiiod  ctiam  me  diligit.  Quisqiiis  iii  illo 
ITitinct,  et  fiOtesi  bumanas  prcccs  scnlirc,  in  iilo  mc 
exaudit.  Qiiisqui:»  ip^^um  biibcl  bonum  suum,  in  ipso 
tncadjuvat,  nec  milu  ejus  participntioiicm  potest  in- 
videre.  Dicant  ergo  mlbi  adoratores,  aut  adulntores 
parlium  mundi,  quein  non  optiiutuu  sibi  coiiciliel,  qui 
lioc  unum  coiit,  quod  omiiis  optimus  diligit,  el  cujus 
ei'gnitione  gnudcl,  ct  ad  quod  principium  recurrendo 
(it  optimus.  Quisquis  vero  angelus  exccssus  suos  dili- 
git,  et  veritati  csse  subditus  non  vult,  et  privato  suo 
Ixtari  cupiens  a  commiini  omnium  bono  ct  vcra  bca- 

(a)  I  Retract.  ca|i.  13,  n.  9. 


AUtiUSTINI  LIBER  UNUS.  I7f 

titudine  lapsus  es t  *,  cui  omnes  mali  sui^ogandi  et  pns* 
mcndi,  nulius  autem  bonus  nisi  exerGendiis  io  poie- 
ftatem  datur;  nulto  dubitante  noa  est  coleDdns;  ea» 
jus  Lctitia  cst  nostra  miseria  et  cijus  damnum  est  do- 
stra  reversio. 

113.  Reiigetergo  nos  reiigio  uni  omnipotCDti  Deo ; 
quia  iiiter  mentem  nostnim  qim  illum  inteiligim«s 
Patrem,  ct  veriiatem,  id  est  lucero  iDteriorem  per 
qunm  illum  iiitelligimus,  nuila  interposita  crcalura 
cst.  Quare  ipsam  quoque  Veritatem  nulla  ex  pnrte 
dissimiicm  in  ipso,  et  cum  ipso  venereroiir,  qux  for- 
ma  cst  omnium,  quae  ab  uno  facta  sunt,  et  ad  onum 
nituntur.  Unde  apparet  spiritunlibiis  animis,  per  hanc 
formam  esse  facta  omnia,  qux  sola  implct  qiiod  ap- 
petunt  omnia.  Qux  tamen  omnia  neque  lierent  a  Pa- 
tre  per  Filium,  nequc  suis  (inibiis  salva  essent,  nisi 
Dcus  suiume  bonus  csset :  qui  et  nulli  natune,  qu»  ab 
ipso  bona  esse  possct,  inxiiiit;  cl  in  iMmo  ipso  aiia 
quantuin  vcllent,  alia  quantum  posscni,  ut  maDerokt 
dedit.  Quarc  ipsum  Donum  Dei  cuin  Patre  el  Filio 
acque  iiicommutabile  colere  et  tenerc  nos  conTeait : 
unius  substantix  Trinitatem,  uniim  Dcum  a  quo  s»- 
mus,  pcr  qtiem  siimus,  in  quosumus  :  a  quo  disces- 
simus,  cui  dissimiles  facti  sumus,  a  quo  perire  doo 
permissi  sumus  :  principium  ad  quod  recurrimos,  ei 
forinam  quam  scqtiimur,  et  graliam  qua  rcconciUa- 
mur  :  uiium  Deum  quo  auctorc  conditi  sumus,  et  s1- 
mibludincm  cjUs  por  qiiatn  ad  unitJtcm  formamiir  *, 
et  pnccm  qua  uiiilaii  adlurremus  :  Dcum  qui  dixit, 
Fiat  (  Gen,  i ) ;  et  Ycrbum  pcr  qiiod  factuin  cttooije 
qiiod  subslantialiler  et  nnturaliter  factum  e^t;  et  Do* 
num  benignitalis  cjus,  quo  plflcult  et  conciliatum  eit 
auclori  suo,  ut  non  intcrirct  quidquid  ab  eo  per  Ver* 
bum  factum  est :  unum  Dcum  quo  crealore  vivimus» 
l^r  qiiem  reformati  sapicnter  vivunus,  qucm  diligeu- 
tes  et  qtio  fruentcs  beate  vivimus  :  unum  Dcuin  ex 
quo  omnin,  pcr  qucni  omnia,  in  quo  omnia,  ipsi  glo- 
ria  in  sxcuUi  sx'Culorum.  Amen  (Rom,  xi,  36J. 


'  Mss.  quatuordedin, 
beatUudme  tqimu  eUf  etc. 


et 


tttwtwUmtHTi   ItlirBIH    vM.    CM>. 

*  lu  ia  Mss.  Al  in  excusis  lcgitur :  rer  quem  ad  ooMflO 
refonnamur. 


DE  SEQUENTIBCS  DUOBUS  LIBRIS 
DE  GliNESI  COi\TRA  MAiMCIIilOS  («). 

8.    AL^GUSTINUS  llf   LtB.    Ylll  DB   GENBSl  AD   LITT.,.  CAP.    II.     , 

Contra  Mamchaoif  ^ut  has  Utteras  Veterit  TestametiU  non  aliter  quam  oportet  accipiendo  errant^  $ed  ommno 
non  accipiendo  et  detestando  blasphemant ,  duos  conscripsi  Ubros  recenti  tempore  conversionis  mece  ;  cito  voUns 
eorum  veL  confutare  deliramenta ,  vd  erigere  intentionem  ad  qumrendam  in  Litteris  quas  oderunt ,  cHristianam  et 
nangelicam  fidem.  El  quia  non  mihi  tunc  occurrcbant  omuia  quemadmoduni  proprie  possent  acc/pi,  magiuque  nou 
pone  acdpi  videbantur ,  aut  vix  posse  aul  dificile ;  ne  retardarer ,  qwd  fignratt  signipcarenl  ea ,  quce  ad  Utteram 
non  potui  invenire,  quanta  valui  brevitate  et  perspicuilate  explicavi,  ne  vel  multa  lectione  vel  disputatiomg  obumntati 
deterriU^  in  manus  ea  snmere  non  curnrent. 

Vide  prceterea  librum  1,  cap.  10,  Retractaiionum,  totn,  1,  col.  599,  n.  1,  a  t?cr6w,  Jrm  voro 
iu  Alrica,  ttsque  ad  coL  600,  n.  3,  terbis,  Manicho^i  quos  decipercnl.  M. 

ia)  Ui  duo  Ul>ri  de  cened  contra xanichaos  trcs  de  littcroAriitrio  libros  in  ediUone  Benedictina soquuiuur.  tliu*  tnor 
lau  suul  oti  ^aritaleni  arguineuU.   M. 


S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

DE  GENESI 

CONTRA  MANIGHiEOS 

LIBRI  DirO '°). 


i^ 


LIBER  PRIMUS, 

a  Haracbaeonun  calumniis  viudicatur  inilium  Gcneseos ,  scilicet  ab  hocce  versiculo,  cap.  I :  rn  princimo  creavti  Deiu 
cfBlwn  et  U^ram,  usque  ad  vcrsiculura  2,  cap.  2,  quo  Dcus  sei>Umo  Die  rcquievlssc  diciuir. 


toqfw 


CAPUT  PRIMUM.  jr-  In  vetcris  Ugis   defensionem 

eontwa  Mamchteos  $cripturu$  e$t  Mo  ad  imperiliorum 

captnm  dend$$o, 

i.  Si  eligerent  Manicbaci  quos  deciperenl.  eligere- 
inin  el  nos  verba  quibus  eis  rcsponderemus :  cum 
wo  illi  d  doclos  lillcris,  el  indoctos  errore  suo  per- 
seq«iantur,  et  cum  proroiltunt  veritatem,  a  veriiaie 
conentiir  avertere;  non  ornalo  poliioquc  sermone, 
sed  rebus  manifestis  convinccnda  est  vanilas  eorum. 
Ptocoit  cnim  mihi  quorumdam  vere  chrislianorura 
seDtenlia,  qui  cum  sint  eruditi  libcralibus  liiteris,  ta- 
nien  alios  libros  nostros,  quos  advcrsus  Manicbaos 
edidimus,  cum  legissent,  viderunl  eos  ab  imperitiori- 
bii8«  aut  non  aut  difOcile  intelligi,  et  me  benevolen- 
tissime  monoerunt  ut  communcm  loquendi  consuetu- 
diHcm  non  desererem,  si  errores  illos  tam  pernicio- 
•Oft  ib  animis  etiam  imperitorum  cipellere  cogitarem. 
Honc  enim  sermonem  usitatum  et  simplicem  ctiam 
docti  intelliguni,  illum  autem  indocti  non  inteiligunt. 

S.  Solentergo  Manlchxi  Scripturas  Vetcris  Tcsia- 
mcnti,  qoas  non  noverunt,  vituperare,  et  ea  vitupe- 
ratione  inflrmos  et  parvulos  nostros,  non  invenientes 
qoomodo  sibl  respondcant,  irridere  atque  decipere : 
qnia  nolla  Scriptura  est,  quae  non  apud  eos  qui  illam 
non  intelligunt,  facile  possit  reprehendi.  Sed  ideo  di- 
irina  providontia  multos  diversi  erroris  liscreticos  csse 
'  pcrmittit,  ut  com  insullant  nobis,  et  inlerrogant  nos 
ca  qax  nescimus,  vel  sic  exculiamus  pigritiam,  ct  di- 
vinas  Scriptoras  nosse  cupiamus.  Proptcrea  et  Apo- 
atolos  dicit :  Oportel  hme$e*  e$$e^y  ut  probati  nuiR/- 
fM  fiant  inter  vo$  (1  Cor.  xi,  19).  IUi  enim  Deo  pro- 
bali  aont,  qui  bene  possunt  docere  *.  sed  maniresli 
iMmunlbos  esse  non  possunt,  nisi  cum  docent;  docere 
aotcm  nolunl,  nisi  eos  qui  doccri  quxrunt  *.  Sed  multi 

ADMOKmO  PP.  BEKEDICTINOIUTlf. 

Castisati  sunt  (bi  duo  libri)  ad  Rccium  oodicem  an.  fere  1000,  el  ad  optiniae  nots  Mss.  Tbeodericensein,GennnebceD5em 
■minensem»  Audoenensem,  Pratellcnscm,  Casalensem,  Amuifensem,  dsterciensero,  Regio-Hontensem,  duos  vjctorioas, 
aorfaooicumv  ClnisUnaeanuin,  vedastinum,  vaticanum;  ad  lectiones  ex  duobus  Belgicls  LQvanieosiuro  cura  coUectas:  ct  aJ 
adUooes  Am.  Er.  et  Lov. 

Comparavimus prceterea  omnes  eai  editiones  initio  Retr.  et Confess., t.  i^memoratas.    lif. 

*  Er.,  credwnt  iueretici$.  lx)v.,  concedmt  liwreticis.     H 


ad  quonrcndum  pigri  sunt,  nisi  per  molesiias  et  insul- 
lalioncs  hajrclicorum  quasi  de  somno  excitcnlur,  et 
dc  impcritia  sua  erubcscant  sibi,  et  de  illa  imperitia 
sua  periclitari  se  sehtiant.  Qui  homines  si  bona;  sunt 
fidci.  non  cedunl  hncreticis»,  scd  quid  cis  respon- 
deant  diligenier  inquirunl.  Nec  eos  descrit  Deus,  ut 
petcntes  accipianl,  et  quxTcntes  invcniant,  ct  pul- 
santibus  aperiatur  {Matth.  vii,  7).  Qui  autcm  despc- 
rant  sc  possc  in  catholica  disciplina  invcnire  quod 
qu.'enint,  atteruntur  erroribus;  ct  si  porsovcranter 
jnquirunt,  ad  ipsos  fonles  a  quibus  aberravcrunt,  post 
magnos  iabores  fatigati  aiquc  sitientes,  et  pene  mor- 
lui  revertunlur. 

CAPUT  II.  —  Yer$iculu$\,cap.  1  Gene$co$,  vindicatur 
contra  obtrectante$y  quid  faceret  Deu$  ante  mundi  crea* 
tionem  el  unde  $ubito  ptacueril  ei  mundum  crcare. 
5.  Primiim  ergo  librum  Teleris  Testamenti,  qui 
inscribilur  Gen€$i$,  sicsolcntManichaii  reprehendere. 
Quod  scriplum  cst^in  principio  fecit  Deu$  coelum  et 
terram,  qu.Trnnt,  in  quo  principio ;  et  dicunt :  Si  in 
priiicipio  aliquo  lemporis  fecit  Deus  coelum  et  terram, 
quid  agebat  antequam  facerct  coelum  et  terram?ct 
quid  ei  subito  placuit  facere,  quod  nunquam  antea  fe- 
ceral  per  tcmpora  aitcrna?  His  respondemus,  Dcum 
in  principio  fecisse  coclum  et  tcrram,  non  in  princi- 
pio  temporis,  sed  in  Christo,  cum  Yerbum  esset  apud 
Putrem»  pcr  quod  facta  et  in  quo  facta  sunt  omnla 
{Joan.  1, 1, 5).  Dominus  enim  noster  Jesus  Cbristus, 
cum  cum  Judxi  intcrrogassent  quis  esset,  rcspondil, 
Piincipium,  tpiia  et  loquor  vobi$  (Id.  vin,  45).  Scd  etsi 
in  principio  temporis  Deum  fecisse  coelum  ei  tcrram 
crcdamus,  debciius  utiquc  intelligcre  quod  ante  prinv 
cipium  tcmporis  non  erat  lcmpus.  Deus  enim  fecit  cl 
teinpora :  et  idco  antequam  faccret  tempora,  non 


« 1196.  tredecim,  oportet  nndta$  hwrese$  esse. 

*  Mk.  plerkiue,  nisi  eos  qui  qiasrunt ;  omisso,  doceri. 


:iler  anniiu!  CbrisU  589 


175 

emiil  lempora.  Non  crgo  possuu.u;  diccre  fuiisc  ali- 
qiiod  lcinpus  quando  Deus  nondum  aliquid  feccral. 
yuomcKlo  cfiiai  cral  tcinpus  quod  Deus  non  feceral, 
cum  omnium  lcmponim  ipsc  sil  fabricalor!  El  si 
lcmpus  cum  coslo  cl  lcrra  cssc  c«pil,  non  polesl  m- 
xciiiri  lcinpus  quo  Dcus  nondum  fcceral  rcelum  el 
lerram.  Cum  aulem  dicilur,  Quid  ei  placuil  subilo. 
sic  dicilur,  quasi  aliqua  icmpora  iraiisicrinl,  quibus 
Deus  nihil  o|)cralus  c>t.  Noii  enim  iraiisire  poleral 
lempus,  quod  nonduin  fcccral  Dius;  quia  non  puiesl 
esse  opcralor  lcmporum,  nisi  qui  csi  anle  leropoia. 
Cerle  el  ipsi  Maniclixi  leguiil  aposloluiji  Paulum,  el 
laudanl  el  bonoranl ;  cl  Cjiis  Episiolas  male  inlerpre- 
lando  mulios  dccipiunl.  Di(  anl  crgo  nobis  quid  dixe- 
rit  aposlolus  Paulus,  /l(;»ii/ioii'cfii  vcrilali$  quas  at  w- 
cwidnm  pietatm  Dei  in  spem  vitoi  aterncc,  qiiam  pro- 
misilnon  meudax  Detis  antetcmpora a:terna (Tit,  i.  i ,  2) : 
aiicina  cnim  iqu^pnra  quid  aiile  se  babere  potucruiit? 
lloc  crgo  cogantur  cxp  ncrc,  ut  inlelliganl  se  non  in- 
lclligcre,  cuin  tcmcre  volunl  rci  rcliciidcre  quod  dili- 
gentcr  quarcre  debucrunl. 

4.  Si  autem  uou  dicuiil,  Quid  placuit  Dco  subilo  fa- 
cere  coelum  et  tcrram,  sed  lolluiit  mde,  subiio ;  ct 
boc  Uiilum  dicuut.  Quid  placuil  Dco  facerc  ccelum  ct 
lerram  ?  Noii  cnim  co;cviim  Dco  muudum  istum  dici- 
iiius.  quia  non  cjus  iclcrniiaiis  esl  bic  niimdus,  cujiis 
a.tcrnitaiis  est  Dcus :  mundum  quippe  fccit  Deus,  ct 
sic  cum  ipsa  crcjlura  quam  Deus  fecil,  tempora'  essc 
cocperuiit;  et  idco  dicunlur  lempora  :clerna.  Non  la- 
*nen  sic  sunt  icierna  tcmpora  quoiimdo  xlernus  est 
Deus,  quia  Doiis  csl  ante  lempora,  qui  f.ibricator  esl 
lemporum  :  sicut  omnia  qiix  fccit  Dcus  bona  sunl 
talde,  sed  non  sic  bona  suiit,  quomodo  bonus  est 
Dcus,  quia  ille  fccit,  b;cc  autcm  facla  sunt :  nec  ca 
gcnuit  dc  scipso,  ut  boc  esscnt  quod  ipse  cst;  scd  ca 
fccil  de  nihilo,  ut  non  csscnt  xqualia,  nec  ei  a  quo 
facu  sunl ;  ncc  Filio  cjus  per  quem  facta  sunt;  justum 
cst  enim ».  Si  ergo  isli  dixerini,  Quid  placuit  Deo  fa- 
fcre  ccelum  et  tcrrani?  respondendum  csl  eis,  ut 
prius  discanl  vim  volunlatis  human»,  qui  ▼olunUtcm 
Dei  nosse  desiderant.  Causas  enim  volunUiis  Dei 
scire  quaerunt,  cum  voluutas  Dci  omniuin  qnse  sunt, 
ipsa  sit  causa.  Si  enim  babet  causam  volunus  Dei, 
cst  aliquid  quod  antcccdat  voluntatcm  Dci,  qiiod  nc- 
fas  csl  crcdcre.  Qui  cigo  dicit,  Quarc  fecit  Deus  coe- 
lum  et  lerrani?  respondendum  est  ei,  Quia  voluit.  Yo- 
luntas  enim  Dei  causa  cst  coeli  et  lerra»,  el  ideo  ma- 
jor  csl  voluiius  Dei  quam  coBlum  ct  lerra.  Qui  aulem 
ditii,  Quare  voluit  faccre  coelum  ct  lerram?  majus  ali- 
quid  quucrit  qiiam  est  voliinlas  Dci :  nihil  autcin  raa- 
}us  invcniri  potcst.  Compcscai  ergo  se  humaiia  teme- 
riias,  et  id  quod  non  est  non  qu.nerat,  ne  id  quod  esl 
iion  inveniat.  Et  si  voluntatem  Dei  nosse  quisquaiu 
dcsidcrat,  fiat  amicus  Deo  :  quia  si  volunUtcm  homi- 
nis  nosse  quisquam  vcllct,  cujus  amicus  non  cssel, 
omncs  ejus  impudentiam  acstultiiiam  deridcrent.  Non 
autem  quisquam  efficitur  amicus  Dei,  nisi  purgatissi- 
niis  moribus,  ct  illo  finc  pnecepli  de  quo  Apc^Colus 
^imtiusiusetiemnL  lltt.quatsfr« 


1>K  GEiNESl  CONTRA  MANICII.,  S.  AUG13STINI  I7i 

didt,  Fink  mUem  prcapH  e$t  ekmlai  de  eorie  puro^ 
etcouuientia  bona,  et  fide  non  ficta  (I  Tim.  l,  5) :  q«oJ 
isti  si  baberent,  non  essent  bxrelici. 


C.\Pl]T  lil.  —  Defenditwr  ver$.  2. 
5.  Quitd  aulem  sequiiur  in  libro  Geneseos ,  Tem 
autem  erat  invmbHn  et  incompotita^  sic  reprehes- 
duiit  Manichxi ,  ui  dicant :  Quomodo  fecit  Deus  in 
principio  coelum  ct  tcrram,  si  }am  et  terra  erat  in?i- 
sibilis  et  iiicom|H»sita  ?  lu ,  cum  volunt  Scripturat  di* 
vinas  prius  vitupt^rare  qiiam  nosse ,  eibm  res  aper- 
tissimas  iion  inicUiguiit.  Quid  enim  manifeatius  did 
potuit ,  quam  lu)c  dictuin  cst ,  In  prineipio  fecii  Dea$ 
otBtum  H  ierram ;  terra  uutem  eral  invisibiii$  d  tiKom- 
po$ita ;  id  est ,  lii  principio  fedt  Deua  coelum  et  ler- 
rain;  tcrra  autcm  ip^a  quam  fccit  Deus,.invi8ibili4 
erat  et  iiicomposiu ,  autcqiiam  Deus  omniuiu  renim 
form;i6  locis  ct  scdibus  suis  ordinau  dislinctione  dis- 
poncrct  :  anlcquaii>diccrct,  Fiai  /vx,  et,  Fiai  firmar 
mentum,  el,  Congregentur  aqum,  et,  Appareai  arida^ 
ct  c;i:tera  qwc  in  eodem  libro  sic  esponuntnr  per  onli* 
nein,  quemadmodum  possint  ea  parvuli  capere?  Quae 
omiiia  continent  tam  magna  mysteria ,  ut  quisQais  ea 
didicerit,  omniuni  ha.Tcticorum  vaniutem  Tel  doleat 
quia  homines  suut,  vel  derideat  quia  siipcrbl  saiit. 
6.  Scquitur  in  eodein  libro ,  Et  tenebree  eroM  waper 
abyssnm.  Quod  Manichxi  reprehendunt  diceiiles  :  In 
tonebris  ergo  erat  Deiis,  anteqiiam  faceret  lucem? 
Verc  ipsi  sunt  in  tenebris  ignoranti;e ,  et  idco  non  fai- 
tolligunt  lucem ,  in  qua  Deus  erat  antcquaiQ  laceret 
isum  lucem.  Non  eniio  iiorunt  isti  lucem ,  nisi  quam 
carneis  oculis  vident.  El  ideo  isiutn  solciii ,  quem  pi- 
riter  non  solum  cum  besliis  niajoribus»  sed  eilaui 
cum  mu.Hcis  et  Tcrmiculis  cernimus,  illi  sie  colwM  ut 
particulam  dicant  esse  lucis  iliius  in  qua  babiut  Deus. 
Sed  nos  iutelligamus  aliam  lucem  esse  in  qoa  Deus 
habitat ,  unde  est  illud  lumcn  de  quo  in  Evaiigelio  le- 
gitur,  Erat  lumen  verum ,  qnod  itluminai  anmem  AotuJ- 
netii  venicnlem  in  hunc  mmtdum  {Jottn.  f ,  9).  Nam  so- 
lis  islius  lumen  noii  illuminat  omiiem  hominem »  sed 
corpos  hominis  et  morules  oculos ,  in  quibus  nos  viA- 
cunt  aquilarnm  oculi ,  qui  solcm  istum  inulto  melius 
quam  iios  dicuntur  aspicere.  Illud  autem  lomeii  bob 
irrationabilium  aviuni  *  oculos  pNScil,  sed  pora  eurda 
eorum  qiii  Deocredunt ,  et  ab  amore  visibilium  rerun 
et  temporalium  se  ad  ejus  pniecepU  implenda  coiifer- 
tunt.  Quod  omiies  honiines  possuiit  si  yelint  (u),  qnia 
illud  lumen  omneni  hoininem  illuniinal  ▼enientem  iA 
hunc  niundum.  Ergo  tenebne  erant  super  abyssuw 
aulequain  lux  isu  licret  :  de  qua  coiisuqucnter  hoe 
loco  dicitur. 

CAPUT  IV.  —  ht  dcfemionem  vers.  5  ostendiiur  1«^ 
nebras  niltil  e$$e, 
7.  Ei  dixii  Deu$,  Fiat  lux.  Quia  ubi  Inx  noa  est, 
tcnebrce  sunt ,  non  qiiia  aliquid  suut  teiiebrac,  sed 
ipsa  lucis  absentia  lencbne  dicuiilur.  Sicut  silenliura 
noii  aliqua  res  est,  scd  ubi  sonus  non  est ,  silentium 

*  EdlU,  atumalmn.  sed  Blss.,  avtMfii,  sdlicet  aquibruro. 
{a)  I  Reuract.  cap.  10,  u.  3. 


^ri  LIBEU 

diciiur.  Et  nuililas  aliqua  res  oon  cst ,  scd  iii  corpore 
ubi  tegnmcntum  non  cst ,  nuditJS  dicitur.  Et  inanitaa 
non  est  aliquid ,  sed  locus  ubi  corpus  non  est ,  inanis 
dicitur/Siclenebnc  non  aliquidsunt,  scd  ubi  lux  non 
cst  y  tenebne  dicuntur.  Iloc  ideo  dicimus ,  quia  so- 
lent  dicere :  Unde  erant  ips»  lenebrae  supcr  abyssum, 
antequaro  faceret  Deus  lucem  ?  quis  ilbs  fcccrat  ?el 
gctuicrat?  aut si  nemo  fecerat  vcl  gcnuerat eas ,  atcr- 
ux  erant  tenebrsB.  Quasi  aliquid  sint  tenebrae  :  sed,  ut 
dietumest»  lucis  absenlia  hoc  nonien  acccpit.  Sed 
quia  ipsl  Cibulis  suis  decepti  crcdiderunt  gcnlem  esse 
teflebramm «  in  qua  et  corp(tra  et  formas  et  aniinas 
in  illis  corporibus  fuisse  arbilrantur,  ideo  putant 
qnod  tencbne  aliquid  sint :  et  uon  mlelligunt  non 
sciitiri  tcnebras »  nisi  quando  n<m  videmus ,  sicut  non 
acutiliir  silentiuni ,  nisi  quando  non  audiuius.  Sicut 
autem  silcntium  uibtl  cst,  sicet  tcnebnc  iiiiiil  sunt. 
Siculautem  istl  dicunt  gcntem  tencbrarum  contra 
lucem  Dei  pugnasse ;  sic  potcst  ei  alius  simiiiicr  va- 
nus  dicere,  geiitcm  silenliorum  coiitra  voccm  Dei 
pognasse.  Sed  illas  vanitates  modo.noii  susccpiiniis 
relellere  atque  convincere.  Nunc  eaim  ca  qiia:  rcprc- 
lieiiduiiliu  Vctcri  Testameiito,  statuimus  defcndcre 
quautum  vires  Dominus  prxstare  dignatur,  et  iii  eis 
oslendere  c  nlra  vcriialcm  Dci  nibil  vaUrc  homiiium 
cxciutem. 

CAPUT  Y.  —  Ui  inleUigendum  quod  Sinrilm  Dd  m- 
perferekaluf  $uper  aquas  juxla  ver$.  2. 

8.  Quod  autem  scriptumesl,  Et  Spirilus  Dei  su- 
perferebatur  $uper  aquam ,  sic  soionl  Mauichasi  rcprc- 
heodere,  ut  dicant :  Aqtia  ergo  cral  habilaculum  Spi- 
ritus  Dei «  et  ipsa  coiuiiicbat  Spiritum  Dei  ?  Tolum 
cooanlur  perversa  mcnic  perverlerc ,  ct  excxcantur 
maUiii  sua.  Cum  eniui  dicimus,  Sol  supcrferlur  super 
lerram»  Buniquid  hoc  inlciligi  volumus,  qiiod  in 
lerra  babitd  sol ,  cl  tcrra  solciu  contiucat?  Et  taincu 
noo  Bic  Spirilus  Dei  sui:erfcrcbalur  supcr  aquain,sic- 
ul  superferlur  sol  sii|)cr  terram ;  scd  aliu  motlo  qiiem 
pauci  iiilclliguut.  Non  cniin  pcr  spatia  locorum  supcr- 
fereliatar  aqu;e  ilU  Spiritus »  stcut  sol  lerro:  supcr- 
fcrtur ;  sed  per  potcniiam  invisibilis  subliniitalis  suic. 
Dicanl  aulem  nobis  isti ,  quomodo  iis  rcbus  qiix*  fabri- 
caiMl»  soiil ,  supcrferatur  voluntis  fabri.  Quod  si  hxc 
el  quolidiaua  non  comprehcndunt ,  tiineanl 
i>  el  sioiplici  cordc  quod  noii  intclligunt  quoo 
laol,  ne  cum  volui:l  verbis  sacrilegis  ooncidere  ve- 
,  rilaleia  qmm  videre  non  possunl ,  redeat  iilis  scciiris 
10  cnira.  Nam  iila  concidi  noii  potcst  quje  incomniut:i- 
bilis  maDel;  sed  quaHSumque  plagse  in  iliain  emisss 
fiieriul  reperculinntur,  et  majore  ictu  rcdeunt  in  cos 
qui  capdercaudent,  quod  credere  debcrciit,  ut  intcl* 
ygcre  mermntur. 

d.  Dcinde  quxnuit»  et  insuitando  intcrrogant : 
tude  eral  ipsa  aqua  super  quam  fcrebalur  Spiritus 
Oei?  nomquid  cniin  snpcrius  scriptum  est  quod  Dcus- 
aquam  fecerlt  ?  Iloc  si  pi«^  quxrereiit,  invenirent  qiieni- 
admoduiu  iutelligeudum  csset.  Non  enim  aqua  sic 
appcllata  cst  boc  loco,  ut  hxc  a  iiobis  inteHigator 
qnaro  lidefc  jain  possumus  ct  tangcrc :  ijuomiHij  ncc 


PRIMIJS 


178 


tcrra  qux  incomposita  ct  inviMbilis  dicia  est,  lalis 
crat  qualis  ista  quas  jam  videri  et  trarUiri  potest.  Scd 
illiid  quod  dictum  est,  /n  principio  fecit  Deui  codum 
et  terram^  cceli  et  tcrnc  nominc  univcrsa  creatura  si- 
giiificaui  est ,  quam  fccit  et  coiididit  Dcus.  Idco  autem 
nomifiibus  visibilium  reriim  h;cc  appdlata  sunt ,  pro- 
ptcr  parvulonim  inQrmitatem ,  qui  minus  idon^ i  sunt 
iiivisibilia  compreheiidere.  Priino  ergo  inaieria  facla 
est  confusa  cl  inrormis,  unde  omnia  (iereiit  qux  dis- 
tincta  atque  formata  sunt,  qiiod  crcdo  a  Grxcis 
chaos  appellari.  Sic  eiiim  et  alio  loco  legimiis  dictuin 
in  laudibiis  Dci ,  Quifeciili  mundum  de  maleria  informi 
{Sap,  Yi,  18)  :  quod  aliqui  codiccs  liabcnt,  dc  male- 
ria  invisa. 

CAPUT  VI,  —  Materie$  informis  cx  nihib,  et  ex  illa 
omnia. 

10.  Et  ideo  Deus  rectissime  crcditur  omnia  de  ni- 
liilo  fecissc,quia  etiainsi  omnia  formata  de  isia  malcria 
facl:i|suiit,  h.xcipsa  mnteria  Umcndeomninonihilofncta 
est.  Non  cnim  dcl)emiisc>se  similcs  istisqui  omnipoten- 
lcm  Dcum  noncrcdiioialiquiddenihilofacere  potuisse, 
ciim  consideranl  fabroset  quoslibet  opifices  non  posso 
aliquid  fabricarc,  nisi  habueriiit  unde  fabricent.  Et  ligiia 
cnim  adjuvanl  fabruin ,  et  argciilum  adjiivat  argciila- 
riiiin ,  cl  aurum  aurificcm ,  ct  terra  figulum  adjuvat 
ut  possit  perficcre  opcra  siia.  Si  eiiim  non  adjuvcntur 
ca  matcria  uiide  aliquid  faciunt,  nihil  possunt  faccre, 
cum  maleriam  ipsam  ipsi  non  facianl.  Non  enim  fa- 
ber  lignum  farit ,  scd  de  ligno  facit  aliquid  :  sic  ct 
caicri  oinnes  bujusmodl  opiftces.  Omnipotens  auteni 
Deus  nulla  rc  .ndjuvnndus  crat ,  quain  ipse  non  fcce- 
rat,  ut  quod  volebat  cfiiccrct.  Si  cnim  ad  eas  res  quas 
facere  volebat ,  adjiivabat  eum  aiiqiia  rcs  qiiam  ipse^ 
non  fcceral,  non  crat  oiniiipotens  :  qiiod  sacrilcguin. 
est  credere. 

CAPU T  Yil.  —  Informis  maleria  tariis  nominibus  dC' 
signata, 

11.  Iiifbrmis  crgo  illu  inalcria  quain  de  nihilo  Dcus 
fccit ,  appellata  est  pi  imo  coeluiu  cl  tcrra ,  cl  diciuiii 
est ,  In  pnncipio  fccit  Dcus  ccelum  et  terram ;  noii  (luiii 
jam  hoc  erat ,  scd  quia  hoc  cssc  polcrat :  iiain  et  cas- 
lum  scrib.tur  posiea  factum.  Qiiemadmoduin  si  sc- 
men  arboris  consideraiilcs ,  dicamus  ibi  essc  radiccs, 
et  robur,  ct  ram:)S ,  ct  rriicius ,  el  folia ;  non  quia  jnui 
suiit ,  sed  quia  inde  fulura  sunt :  sic  dictuin  est ,  In 
principio  fecit  Deus  coslum  et  terram,  quasi  semea 
cccli  et  ternc ,  cuiii  in  coiifuso  adliuc  essct  coeli  et 
lerruc  nialeria;  scd  qiiiu  cerlum  crat  indc  ruturum 
essc  coclum  ct  lcrram ,  j.im  ct  ipsa  niateria  coeium  et 
tcrra  appcUata  esl.  Isto  gcnerc  loculionis  etiam  Do- 
ininus  loquiiur,  cum  dicit ,  Jam  non  dicam  vos  servo», 
quia  servus  nescit  quid  fnciat  dominus  ejus.  Vos  autcm 
dixi  amicost  quia  omnia  qua;  audivi  a  Puire  meo^  nota 
fcci  vobis  {Joan,  xv,  15) :  non  quia  jam  factum  eni, 
sed  quia  ccrtissiine  futurum  erat.  Nam  pobt  paululiim 
dicit  illis  :  Adhuc  multa  habeo  vobis  dicere ,  ud  non  po* 
tcstis  vortare  modo  (Jd.  xvi ,  12).  Utquid  ergo  dixcrat, 
Omnia  qum  audivi  a  Patre  meo ,  nota  feci  vobis  ;  iiisi 
r^iiia  sc  scicbat  hoc  cssc  facturum?  Sic  cliaxn  crkm 


m 


DE  GENESl  GONTRA  MANICH.,  S.  AUGUSTINl 


IM 


€t  tem  po(uit  dici  malcria  unde  nondum  erat  factiim 
coeluro  et  tcrra ,  scd  tamen  non  erat  aliundc  facicn- 
dum.  Inuumcrabiles  Ulcs  locutiones  in  Scripturis  di- 
Tinis  invcniuntor.  Sicui  in  consoetudine  scriiionis  no- 
stri  ,  ciini  id  quod  ccriissime  speramus  riiturum  dici- 
mos,  Jam  faciuin  puta. 

42.  Hanc  aulcm  adlmc  informcm  materiam,  eiinm 
terraro  inyisibilem  aiqiie  incomposiuim  voluit  nppi'!- 
hre,  quia  inter  omnia  clcmenia  miindi  lorra  yideiur 
minus  speciosn  quam  ca^iCra.  Invisibilcm  autem  dixit, 
proptcr  obscurilatcm  ;  cl  incomiosilam,  proplor  in- 
formiiatcm.  Enmdem  ipsam  malcriam  cliam  nqiiam 
nppcllaTit ,  siipcr  qtiam  fercbatur  Spiritus  Dei ,  sicut 
si:i>crfertur  rcbus  fabricandis  volunlas  artificis.  Quod 
eitsi  paucorum  intelligentia  potest  aitingere,  humanis 
lamcn  veibis ,  nescio  utraro  vel  a  paucis  hominibus, 
possit  exponi.  Proptcrea  vcro  non  absurde  ctiam 
at|ua  dicta  est  ista  materia ,  quia  omnia  (|U9e  in  terra 
nascuniur,  sive  animalia,  sive  arbores  vel  berba^,  et 
sl  qiia  similia,  nb  humore  incipiunt  formari  aiquo 
nutriri.  Hxc  crgo  nomina  omnia,  sive  cceliim  el  terra, 
sive  terra  invisibilis  ct  incomposita  ct  abyssus  cuni 
tenebris,  sive  nqua  supcr  qiiam  Spirilus  fcrebatur, 
nomina  sunt  infonnis  malcri»  :  ut  rcs  ignoia  notis 
vocabulis  insiniiaretnr  impcrilioribus ;  ct  non  uno 
vocabulo,  sed  mullis,  ne  si  unum  cssci,  hoc  putnrc- 
tnr  esse  quod  consuevcrani  bomines  in  illo  vocabulo 
intelligere.  Diclum  est  ergo  coeliim  ct  tcrra,  quia  iiide 
foturum  crat  coclum  ei  terra.  Dicta  cst  ierra  invisi- 
bilis  et  incomposita  ci  tciiebrx  supcr  lO^yssuin ,  quia 
informis  erai,  ct  nulla  specie  ccrni  aut  iractari  potc- 
rat,  ctiaiiisl  essei  homo  qui  viderct  aiqiie  iractarci. 
Dicta  csi  aqiia,  quia  facilis  ei  duclilis  suhjacebat  ope- 
raiiti»  ut  de  illa  oinnia  formarentur.  Scd  sub  his 
omnibus  iioniinibus  mnicria  crai  invisa  el  informis, 
de  qiin  Dciis  comlidit  mnmlum. 
CAPUT  Vlli.  —  neprimilur  Mamcfiworum  calumnia 
de  vcrs»  4. 

15.  Ei  dixU  Dcu8,  Fial  lux.  El  facla  est  lux.  Hoc 
non  solent  rcprehendere  Manichxi,  sed  illud  quod 
scqiiiiur,  Et  vidil  Deu$  tucem  quia  kona  est.  Dicunt 
cnlm  :  Ergo  non  novcrai  Dciis  luccm,  aiil  iion  novc* 
rat  bonuin.  Miseri  Iiomincs,  quibus  displicet,  quod 
Deo  placncrunt  opera  sua,  cum  videaiii  ctiain  homi- 
nem  ariiflceni ,  ycrbi  gralia ,  lignariuni  fabrum , 
quamvis  in  comparatlone  sapicntix  et  potcnti^  Dei 
pcne  nuUus  sit ,  tamen  lam  diii  ligiium  cxdcre  atque 
tractare  dolaiido,  asciando,  planando,  vel  tornando 
aiquc  policndo  quousque  ad  arlis  rcgnlas  pt* rduca- 
tur,  quantum  polcst,  ct  placeal  artilici  suo.  Numquid 
ergo  quia  placet  ei  qiiod  fccit,  idco  non  noverat  bo- 
num  ?  Prorsus  novcral  intus  in  aniino,  ubi  ars  ipsa 
pulchrior  est,  qunm  illa  quic  arie  fabricaiiiur.  S<;d 
quod  vidct^rtifcx  iniiis  in  artc,  hoc  foris  pfobai  in 
opcre,  et  iioc  est  pcrfectuin  quod  ariiflci  siio  piacet. 
Vidil  crgo  Deut  lucem  quia  bona  est :  quibus  verbis 
non  ostcndiiiir  eluxissc  Dco  insolitum  bonuin,  scd 
placuissc  pcrfccium. 

it.  Uuid  i»i  diclum  cssct,  Miratus  csi  Dcus  lucera 


quia  bona  esi?  quaiituro  cbroarent  ?  qoantom  litign- 
rent?  Admiratio  enim  revera  de  rebus  insperalis 
nasci  solet,  ct  tamen  legunt  isti,  ct  laodaiit  Dofflinum 
nosirum  Jesiim  Christum  in  Evangelio  adiniratum 
esse  fidcm  credcntiuin  (  Matth.  viii,  10  ).  Quis  autem 
in  illis  fcccrat  ip<;aro  (idero ,  nisi  ipse  qui  earo  mira- 
batur?  QuoJ  si  et  alius  eam  focissct,  uiqiiid  mirarc- 
tur,  qiii  pncscius  erat?  Si  solvunt  Maiiicfixl  quxstlo- 
nem  istam,  videant  quia  et  illa  sulvi  poiest.  Si  autem 
non  solvunt,  quid  ista  rcprchcndunt  qu:c  ad  se  nuluoi 
penincrc,  cum  illa  qux  ad  se  pcrtinere  dicunt,  noii 
noverint  ?  Quod  cnim  miratur  Dominus  nosier,  nobis 
roirandum  es  e  sijrnificat ,  quibus  adhuc  est  opos  sic 
rooveri.  Omnes  crgo  tales  motus  ejus  non  perturbati 
aniroi  sunt  signa ,  sed  docentis  roagistri.  Sic  sunt  et 
verba  Veleris  Tcstamenii,  quae  non  Dcum  infirmum 
docent,  sed  nostrc  infirmitali  blandiuntur.  Nihil  enim 
dc  Dco  digiic  dici  potest.  Nobis  tamen  ut  nutriarour  \ 
et  nd  ea  peneniarous  qiue  nullo  huroano  sermone 
dici  po>sunt,  ca  dicuntur  quae  capere  possiunus. 
CAl*UT  IX.  —  Agitur  pro  attera  parte  ejusdem  •erv 
ct  pro  primn  parle  vers.  $cquenti$. 

i5.  Et  dirisit  Deu$  inter  tucem  ettenebra$^  etvoeavit 
Deu$  diem  iucem ,  et  lenebra$  vocavit  noctem,  Hic  non 
dictum  cst,  Fecit  Deus  tencbras  ;  quia  tcnebrae,  sieut 
su|>crius  dictum  csi,  lucis  abscniia  cst  :  distinctio 
tamen  facta  esl  inter  luccm  ct  icnebras.  Queroadmo- 
dum  nos  clamando  voceni  facimus ;  silentium  autcm 
non  sonando  facinms,  quia  cessatio  vocis  silcntium 
cst :  distinguimiis  lamcn  scnsu  quodaro  inler  vocem 
ei  silentiuin,  ct  illud  vocamus  voccm,  illud  sileniium; 
qucmadnioduin  ergo  rccle  dicimur  facere  silentium, 
sic  recte  muliis  divinarum  Scripturarum  locis  Deus 
dicitur  faccrc  ienebras ,  quia  locero  quibus  vult  tero- 
poribus  et  locis  vel  iion  dat,  vel  detrahil.  Hoc  autcm 
totum  ad  intellectum  nostrum  dicium  est.  Qua  enim 
iingua  vocavii  Dcus  diem  lucem,  ei  tenebras  noctem? 
utrum  hebrxa,  an  graeca,  an  latina,  an  aliqua  alia? 
cl  sic  omnia  quae  vocavit,  quxri  potest  qiia  Ungua 
vocaverit.  Sed  apud  Deum  purus  iniellecius  est,  sine 
strepiiu  et  divcrsiiate  linguarum.  Vocavit  autem  di- 
cturo  esl,  vocari  fecii;  qoia  sic  disiinxit  oronia,et 
ordinavit,  ut  el  discerni  posscnt,  et  uomina  accipere. 
Sed  postea  suo  loco  requircmus ,  ptrum  vcre  sic  esl 
accipiendum ,  quia  vocavii  Deus  ;  quoniam  quantum 
accedimus  in  Scripiuris  et  in  eis  assuescimus,  tantnro 
nobis  iocutiones  earum  innotescunt.  Sic  enim  diclmus, 
Ille  paterfainilias  aedificavii  domum  istam,  id  esi  aedi- 
ficari  fccit,  ei  mulia  ialia  per  omnes  libros  divinaniin 
Scripluraruro  inveniuntur. 

CAPLT  X.  —  Vt  rccle  intellifjitur  c(rp'i$e  et  traiisiise 
dies  unu$juxta  ver$.  .*>. 

t6.  Et  facla  e$t  vespera  •,  et  factum  e$t  mane  dia 
unu$,  Et  liic  calumnianiur  Manichxi ,  dum  putanl  iu 
dictum  osse ,  quasi  a  vespera  dics  coeperit.  Non  in- 
tciliguni  opcrutioncro  illam  qua  lux  facia  est,  et  divi 

*  Edili,  ttf  moriatur  fidcs.  At  Rcglus  codcx  pcrvoluslus  et 
01  tlinaj  npue,  alilnue  dccemMss.  terunt,  ut  mihiatnur. 

*  m  caiUs,  u  luctum  esi  vespere.  la  Mss.  coosiauter.  £t 
facta  cst  vc$pera.  * 


***  LIBER 

sinn  cst  iiiler  locem  cl  lenebras,  et  Yocata  cst  lux 
diM,  et  teiiebrae  nox  ;  haiic  ergo  totam  operationem 
iioii  intelliguni  ad  dicm  pertinere :  post  hnnc  aiitctn 
opcraiioncm  lanquam  finilo  die  facta  cst  vcspera.  Sed 
quia  etinm  nox  ad  diem  suiim  pertiiiet ,  non  dicitur 
t«9nsissc  dies  uniis ,  nisl  etiam  noctc  tratisacta  ciim 
factum  est  manc :  sic  dcinrcps  rcliqui  dics  compu- 
tantur  a  mnnc  usquc  in  manc.  Nuiic  eiiim  cum  facluro 
est  mane,  el  transaclus  est  unus  dies,  incipit  opcra- 
lio,  qii»  scqiiitur  ab  ipso  manc  quod  jam  factum  cst, 
ct  post  ipsain  operatiuncin  fi.t  vespera,  dciiide  mane, 
et  transit  altcr  dics :  atque  ita  dcinccps  cactcri  dies 
trahseaht. 
CAPUT  XI.  —  A^o!  ut  prmamento  dmscB :  vers,  6-8. 

17.  Et  dixit  Deus^  Fiat  firmamenlum  in  viedio  aqwgf 
€i  til  diti^o  inler  aquam  et  aquam ;  et  m  factum  e«l. 
El  fecit  Deus  firmamentum,  et  divisit  Deus  inler  arfuam 
qjnaf  est  super  prmanieiitum,  et  inter  aquam  quos  est  sub 
firmatnento ,  et  vocavit  Deus  prmamentum  ccelum :  et 
tidit  Deus  qma  bonum  est.  Ilx'c  non  meinini  MaiiicIia!OS 
repreheiidere  solere :  (amcn  quod  divisx  sunt  aqiix 
ut  aiiae  essent  super  firmamcntum,  et  aliae  sub  Onna- 
menlo,  quoniam  materiam  illam  dicebamus  nomine 
nquse  appellatam,  crcdo  flrmameiito  coeli  ^  inaicriam 
corporalem  rerum  visibilium  ab  iila  incorporali  re- 
rmn  invisibilium  fuisse  discrelam.  Giini  ciiim  coelum 
slt  corpus  pulclicrrimum ,  omiiis  invisibilis  crcalura 
escedit  etiam  piilchriuidinem  coeli ;  et  ideo  forlasse 
tuper  cceluin  essc  dicunlur  aqux  invisibiles,  qux  a 
paucis  iulelligiinlur  non  locorum  sedibus,  scd  digni- 
tate  natune  supcrare  coslum :  quanquam  de  hnc  ro 
nibil  temere  anirmnnilum  cst ;  obscura  est  enim,  ct 
remota  a  sensibus  kominum  :  sed  qnoquo  modo  se 
habca!,  antcquam  intclligaiur,  credcnda  est.  Et  facta 
e$l  vespera,  et  factum  est  mane  dies  secundns.  Jnm 
omnia  kxc  quae  repcluntur,  sicut  superius  inielligcnda 
atque  iractanda  suni. 

GAPUT  XII.  —  Aquarum  congregatio  de  qua  vers.  9 
et  10,  est  ipsa  earum  formatio, 

18.  Et  dijat  Dcus,  Congregetur  aqna,  qum  est  sub 
emlo ,  tn  congregationem  nnam ,  et  appareat  arida ;  et 
sk  faetum  est,  Et  congregata  est  aqua,  quas  erat  sub 
eeslo  y  In  congregationem  unam  ,  et  apparuit  arida,  El 
toeani  Dau  aridam ,  terram ;  et  congregationein  aqum 
toeavit  mare.  Et  vidil  Deus  quia  bonum  est,  In  isto  loco 
llanicba*!  dicunt :  Si  totum  aquis  pkuum  erai ,  quo- 
modo  potcrant  aquac  congrcgari  in  unum  ?  Sed  jam 
superius  dictum  est,  nomine  aquarum  matcriam  illam 
appcllatam  supcr  qiiam  fercbalur  Spiritus  Dci,  unde 
ertt  Deus  omnia  forinatiirus.  Nunc  vcro  cum  diciiur, 
Cangregetur  aquhy  quee  est  sub  ccelo,  in  congregationcm 
unam ;  boc  dicitur  nt  illa  materia  corporalis  formelur 
Ineamspecicmquam  liabent  aqiix  istas  visibilcs.  Ipsa 
«lim  coiigregatio  in  unum,  ipsa  est  aquarum  istarum 
formatlo,  quas  videmus  ct  langimus.  Omnis  cnim 
fomia  ad  unitaiis  rcgulam  cogitur.  Et  quod  dicitur, 
Appareat  arido^  qtiid  aliud  dici  intcUigcndum  cst,  nisi 

*  F/litl,  crcdc  siib  prmoivxjito  cali.  Ai  Mss.  carent  larti- 


PRIMUS.  182 

ut  illa  matcrics  acdpial  ^lsibtlcm  formam,  qiiam  r  une 
habet  terra  ista  qiiam  vidcmus  et  tangimus  ?  Superiut 
ergo  quod  nominabatur  icrra  hivisibilis  et  incom- 
posiia,  niatcrix  coufusio  et  obscuritas  nommabatiir  ; 
et  qnod  nominabatur  aqiia  supcr  quam  ferebatur  Spi- 
ritus  Dei,  eadem  rursus  materia  nominabatur.  Nunc 
vero  aqua  Ista  ct  tcrra  formaniur  ex  illa  matcria,  qu» 
ipsis  nominibus  appcllabatur,  antequam  formas  istas, 
qiias  nunc  videmus,  accipcrci.  Sine  dicitur,  in  liebKca 
locutiono  omnem  aquarum  congregaiionem,  sive  sal- 
sarum  sive  dulcium,  marc  appellnri. 
CAPUT  XIII.  —  Exploditur  conquestio  eirea  vers.  11- 
13,  scilicet,  infrugifera  et  noxia  quare  gigmt  tellus.  - 
id.  Et  dixit  DeuSt  Germinet  terra  herbam  pabuh 
ferentem  semen  secundum  suum  genus  et  simititudinem, 
et  lignum  fructiferum  fadens  fructum ,  cuju»  semen  sit 
in  se  seeundum  suam  nmiUtudinem,  Et  sic  est  factum,  Et 
ejectt  terra  herbam  pabuU,  f^rentcm  semen  secundum 
suum  genus,et  Ugnum  fructifcrumfaciensfructum^cujus 
semen  est  in  se  secundum  suam  stmHitudinem,  secundum 
snum  genus  sttper  terram,  Et  vidit  Deus  quia  bonum  esi, 
Et  facta  est  vcspera,  et  factum  est  manedies  tertius  (Gen, 
III,  17-19).  Hic  solent  dicere  :  Si  Deus  jussit  nas.ci  de 
tcrra  herbam  pnbuli,  ct  lignum  frucliferum,  quis  jiissit 
iinsci  tnntas  licrltns  vcl  spinosns  vcl  vencnosss,  quae  ad 
pnbulum  non  pronciniit,ct  lam  multa  lignn  quae  nullum 
fructuin  ferunl?  Quibus  sic  respondcndum  c^t,  ut  nulla 
indignis  aperiantur  mysteria,  neqiie  ostendatur  in  qiia^ 
figura  fulurorum  ista  sic  dicta  sinU  Ergo  diccndum 
est,  quod  per  pcccatum  liominis  terra  malidicta  si(» 
ut  spinas  parcrct :  non  ut  ipsa  pocnns  scnlirct ,  qiio*, 
slne  seiisu  cst,  scd  ut  pcccati  liumnni  crimen  scinpcr 
hominibus  ante  oculos  poncret,  quo  admonercnlui 
aliquando  avcrll  a  pecc;\tis ,  ct  ad  Dci  prxccpta  con 
vcrtl.  Herbae  autem  vcnenosae  ad  poBnain,  vel  ad 
excrcitationem  mortnlium  creatae  suiit ;  el  hoc  touim 
propter  peccatum,  quin  morlalcs  post  pcccatuin  racti 
sunius.  Per  infructuosas  vcro  arbores  insultatur  ho- 
minibus,  ut  intelligant  quam  sit  eruboscendum  siue 
fructu  bonoruin  opcrum  csse  in  agro  Dei ,  hoc  est  iii 
Ecclesia  ;  et  timeant  ne  deserat  cos  Dcus,  quia  cl  ipsi 
iii  agris  suis  iiifructuosas  arbores  dcscrunt ,  ncc  alir< 
quam  ciilturam  cis  adhibcnt.  Anle  pcccatum  ergo  ho- 
minis  non  est  scriptum ,  quod  tcrra  aliud  protulerit 
nisi  hcrbam  pnbuli  et  ligna  friictuosp  :  post  peccatum 

*  autem  vidcmus  multa  horrida  ct  infructuosa  de  lerra 
nasci,  crcdo  propter  eam  causani  quam  diximiis.  Sic 
enim  dicitur  ad  primum  hpmincm  posteaquam  pccca- 
vit :  Maledicla  erit  lerra  tibi  in  omnibus  operibus  tuis ; 
tft  tristitia  et  gemilu  edes  ex  ea  omnibus  diebus  vitce  /tur  : 
Spinas  ct  tribulos  ejiciet  tibi,  et  edcs  pabulum  agri  tui: 
in  sudore  vultm  tui  edes  paucm  tuum ,  donec  revertaris 
in  terramy  de  qua  sumplus  cs ;  quia  terra  es,  et  in  ter» 
ram  ibis, 

CAPUT  XIV.  —  Resolvuntur  difficuitaics  circa  vers. 

14-19. 

20.  Et  dixit  Deusy  Fiant  ndera  in  firmamento  ccpU^ 

sic  ttl  iuccaut  super  terram ,  et  dividant  inter  diem  H 

noctem,  et  sint  iii  signa^  et  in  lempora,  el  in  dies,  ct  m 


IS5 


DE  GENESI  CONTRA  MANICH.,  S.  AUGUSTINI 


181 


atmot :  et  ^nt  in  iplendorem  in  firmamento  caU^  tk  ul 
tuceant  $uper  terram,  Et  tic  e$t  [actum,  Et  fecil  Deut 
iuo  tuminaria,  majus  et  minu$  :  luminare  majus  m  in- 
choationem  diei^  et  luminare  minus  in  inchoationem  no- 
r/is,  ct  steltas,  Et  potuit  illat  Deus  in  firmamento  cali^ 
tic  ut  tuceant  tuper  terram  ,  et  pra:wit  diei  et  nocti ,  et 
dimdant  intcr  diem  et  noctem.  El  vidil  Dcut  quia  bo- 
ttttfii  ett,  Et  facta  est  vespera,  et  faclum  est  mane  dies 
0fuartus,  Uic  primo  quxrunt  quumoJo  quarto  dic  Tacla 
sint  sidera,  id  est  sol,  et  luna  ,  cl  stcll.c.  Tres  eiiim 
dies  superiores  quomodo  essc  sinc  sole  potULTunty 
cum  Tideamus  nunc  solis  ortii  ct  occasu  diem  transigi, 
noctcm  veronobis  flcri  solis  abscntia,  cura  ab  alia  partc 
mundi  ad  oricntcm  rcdii?  Quibus  rcspondemus ,  po- 
Uiissc  ficri  ut  ircs  supcriores  dies  singuli  per  tantam 
moram  temporis  computarcnlur,  pcr  quanlam  moram 
circumit  sol ,  ex  quo  procedit  ab  oriente  quousquc 
rursus  ad  oricntcm  revenitur.  Ilanc  cnim  moram 
et  longitudincm  lcmporis  possent  seniirc  lioniincs 
etiamsi  in  speiuncis  habilareut,  ubi  oricnieiu  et  occi- 
dentcm  solcm  vidcrc  non  possenl.  Atque  ita  sentitur 
potuissc  istam  moram  fleri  ctiam  sine  sole  antcquam 
sol  factiis  essct,  atque  ipsam  moram  in  illo  triduo  per 
dies  singiilos  compulalam.  Uoc  ergo  respondcrcmus, 
nisi  nos  revocarct  quod  ibi  dicitiir ,  Et  facta  ett  vespe- 
ra^  et  factum  est  mane ,  quod  nunc  sine  solis  ciirsu  vi- 
demus  fieri  non  posse.  Restal  crgo  ut  intclligamus,  in 
ipsa  quidcro  mora  temporis  ipsas  distinctioncs  ope- 
rum  sic  appellatas ,  vcspcram  propter  transaclioiicin 
consummaii  operis ,  ct  mane  proptcr  incboaiioiiem 
fiituri  operis ;  dc  simililudine  scilicet  bumanorum  ope- 
rum,  quia  plerumque  a  manc  iiicipiunt ,  et  ad  vespc- 
ram  desinunt.  Ilabent  enim  consuetudiiiem  diviiuc 
Scripturx  de  rebus  bumanis  ad  divinas  res  verba  trans* 
fcrrc. 

21 .  Dcinde  quxrunt  utquid  dictum  sit  de  siderib:is  : 
Et  sint  in  signa  et  in  tempora,  Numquid  eniiii,  aiunt, 
trcs  illi  dies  sine  temporibus  esse  polucrunl,  aut  ad 
lcmporis  spatia  noii  pcrtinent  ?  Sed,  in  signa  et  tem- 
pora  dictuni  est,  ut  per  bxc  sidera  tcnipora  distin- 
guantiir,  et  ab  bominibus  dignoscantur :  quia  si  curraiit 
lemponi ,  ei  n  illis  dislinguantur  articulis,  qui  ariiculi 
per  sidenim  cursus  notantur,  possunt  quidem  currerc 
tcmpora  atque  practcrire;  sed  intclligi  ct  discenii  ab 
hoiiiinibus  non  possunt.  Sicat  borx  quando  nubilus 
dics  est ,  transeuut  quidem ,  et  sua  spatia  peragunt ; 
sed  dislingui  a  nobis  cl  notari  non  possunt. 

22.  Quod  autcm  dictum  est ,  Et  fecit  Deut  duo  lu- 
nunaria ;  lundjiare  majus  in  inchoalionem  diei^  et  lumi- 
nare  minus  in  inchoalionem  noclis ,  pro  eo  dictuin  est 
iC  si  diccrclur,  in  principatum  diei  et  in  principatum 
noctis.  Non  enim  sol  tantiimmodo  incboat  dicm ,  et 
non  ctiam  peragit  ct  fliiit :  Itina  vero  aliqiiando  mcdia 
nocte  vel  in  fine  noctis  ad  nos  procedit ;  si  ergo  illus 
noctes,  quibus  boc  facit,  non  ab  ista  inchoaniur,  quo- 
modo  in  inchoationem  noctis  facta  est  ?  Si  aulcm  pcr 
Incboationem  principium  intcUigas,  et  per  principium 
prircipatiim,  manifostuin  esl,  quia  pcr  diem  soi  priii- 
cipatum  tcnct ;  luna  vero  i^er  nocteni»  quia  ctsi  catcra 


sidera  Uinc  apparent,  ilb  Uimen  tuo  fulgore  saperat 
oninia,  et  ideo  princcpt  eonim  rectisMine  dieiUir. 

23  Quod  autem  dictum  cst,  Et  dividmU  mter  diem 
et  noctem  ;  potcst  hic  flcri  calinnnia,  ut  dicalor :  Quo- 
modo  jam  Deus  diviserat  superius  iiilcr  dieni  el  no- 
clem,  si  hoc,  quarto  dic,  sidera  faciunt?  Sic  igilor  kic 
dictum  est,  Ditfidant  intcr  diem  et  nociem,  tanquam  st 
dicerciur,  Sic  inter  se  dicm  dividant  et  iioclem,  ul 
soli  dies  detur,  iiox  autein  lunx  et  sideribus  caDleris. 
Quo!  duo  jani  divisa  erant,  sed  nonduro  inter  sidera» 
ut  jum  ccrtum  esset  de  kidenim  numcro,  qoid  per 
dicm,  et  quid  pcr  noctem  .npparcret  hominibus. 
CAPDTXV. — Aerem  nebulosum  aqua  nomime  dg^ 
tignari  vert,  20,  etc. 

24.  Et  dixit  Deut^  Ejiciant  aquas  repiitia  mdmarum 
vivarum ,  et  voialilia  volantia  tmper  terram  tub  /fruM- 
mento  cceti.  Et  sic  factum  est,  Et  fecit  Deut  cetot  m- 
gnot,  et  omnem  animam  animatium  et  fepentium  qum 
ejecerunt  aqua:  tccundum  uniuscujusque  genut^  et  omne 
genut  rolalile  pennatum  secundum  genut.  Et  vidit  Deut 
quia  bona  sunt ;  et  bmcdixil  illa  Deus  dicent :  Cretcite 
a  muttiplicaminif  et  replete  aquat  mant ,  et  volalilia 
multiplicentur  tuper  terfam.  Et  facta  ett  vetpera^  <f 
factum  ett  mane  dies  quintut,  lllc  solent  repreheiHlere, 
quxrentes  vcl  potiiis  calumniantes ,  quare  animalia 
non  solum  ea  qtix  iii  aquis  vivuiit,  sed  etiam  ea  qax 
in  aere  volitant,  et  oinnia  pennata  de  aquis  DJla  scri- 
ptum  sit.  Scd  scianl  omncs  qiios  han:  movcnt ,  istum 
acrem  nebulosum  et  hiimidum,  in  quo  aves  volant,  a 
doclissimis  hominibus  qui  haec  diligenter  iiiquirunl» 
cum  aqiiis  solcre  dcputari.  Concrcscit  eniin  et  crassus 
eiTIcitiir  exhalalionibus  et  quasi  vaporibus  roaris  el 
lcrrac,  et  de  ipso  humore  pinguesclt  quodammodo  ut 
volalus  avium  portare  possit.  Ideo  per  iiocues  scrcBat 
ctiam  rorat,  cujus  roris  gull;c  raane  in  heibis  inve- 
munliir.  Nam  mons  ille  Maccdonix,  qui  Olympus  vo- 
catur ,  taiitx  altitudinis  csse  dicitur,  ut  in  ejos  cacii- 
mine  nec  vcntus  sentiatur ,  nec  nubcs  se  collig.int, 
quia  excedit  altitudinc  sua  toUim  istuin  acrein  hiiiiii- 
dum  in  quo  avcs  volant ,  et  ideo  nec  aves  ibi  volare 
asscvcrantur.  Quod  ab  eis  proditum  dicitur,  qui  pcr 
singulos  annos  solebant,  nescio  qiiorum  sacrificioniin 
causa,  roemorali  raonlis  cacunien  ascendere,  et  ali- 
quas  iioias  in  pulvere  scribere,  quas  alio  anno  iutogras 
inveniebanl :  quod  fieri  non  posset ,  si  vontum  aul 
pluviam  locus  ille  pateretur.  Deinde  quia  tenuiias  aeris 
illius  qui  ibi  est ,  non  eos  inspirabat ,  durare  ibi  non 
poterant,  nisi  spongias  humectas  naribus  applicarcnl, 
undc  crassiorcm  et  consuetum  spiritum  ducerent :  bl 
crgo  indicavcrunt  se  etiam  nullam  avem  in  eo  loco 
aliquando  vidisse.  Non  ilaque  immerito  non  soluni 
pisces  et  cxtera  qux  in  aquis  sunt  animalia,  scd  eiiaro 
aves  de  aqiiis  natas  esse ,  fidelissima  Scripiura  coui- 
memorat ;  quia  pcr  istum  acrem  volare  possunt,  qui 
de  maris  et  terrx  humoribus  surgit. 

CAPUT  XVI.  —  Pemiciosa  animantia  cur  creata, 

25.  Et  dixit  Deus  ,  Ejidat  terra  animam  vivam  te^ 
cundum  unumquodque  genus  quadrupedum  et  tnpeniium 


iarum  lerrcs.  Et  $ic  at  faclwn 
tmrm  secundum  gmu$ ,  et  perpra  ucnndum  ge- 
cmma  repentia  tmce  iecundnm  genu$.  Et  vidlt 
mta  bona  $unt.  Solent  ctiani  istam  Manichxi 
5  qiucstloncin  ut  Jicant :  Quid  opos  erat  ui  tnm 
loimalia  Deus  Taceret ,  sive  in  aquis ,  sivc  in 
qiue  liominibus  non  suut  nccessaria?  multa 
leniiciosasunt  et  timenda.  Sed  cum  ista  dicuni, 
tcUigunt  qiiemadmodum  omiiia  piilchra  snnt 
^ri  et  artiUci  suo,  qui  omnibus  utitur  ad  giiber- 
im  univcrsimiis  ,  cui  summa  Icgc  dominatur. 
I  in  alicujus  opiflcis  uflicinam  iinpcrilus  intra- 
ridet  ibi  multa  instrumenla  qunrum  cnusas 
,  et  si  multum  est  insipicns ,  supcrflua  pulat. 
o  si  in  fornacem  incautus  cccidcrit,  aut  ferra- 
illquo  acuto,  cuin  id  malc  tracl.nt,  seipsum  vul- 
il,  etiam  perniciosa  ct  noxia  existimat  ibi  esse 
Quorum  tamen  usum  quoiiiam  iiovit  artircx, 
idam  ejus  irridet,  et  verba  incpta  non  curans, 
n  Buam  instanler  exercel.  Et  taroen  tam  stulti 
niiiies ,  iit  apud  artiflccm  iiominem  non  au- 
iluperare  qux  ignorant,  sed  cuni  ea  viderint 
etsc  necessaria,  etproptcr  iisusaliquos  instiiii- 
ic  autem  mundo  cujus  conditor  et  administrator 
lur  Deus ,  aiident  multa  rcprehciidere  qiioruni 
non  yident ,  et  in  opcribus  aique  instrumentis 
tentis  artiflcis  volunt  sc  vidcri  scire  quod  uc- 


^ Tcro  fateor  me  nescire mures et  ranrc quw 
ae  sint,  aut  musc»  aut  vermiculi  :  vidco  ta- 
inia  in  siio  gencre  pulchra  esse,  quamvis  pro- 
lecala  nosira  mulia  nobis  videantur  advcrsa. 
m  anim.ilis  alicujus  corpus  ct  membra  conside- 
lon  mensuras  et  numeros  et  ordinem  inveniam 
iteoi  concordiue  pertincre.  Quac  omiiia  undc 
non  intelligo»  nisi  a  summa  mensura  et  nu- 
Lordine,qusc  in  ipsa  Dei  sublimitate  incommu- 
i|ne  »tema  consistunt.  Quod  si  cogitarent  isti 
aind  etineptissimi,  non  nobis  taidium  facereiit, 
Mmsiderando  omncs  pulchritudincs  et  summas 
it,  Deum  artificem  ubique  laudareni ;  et  quo- 
usquam  offenditur  ralio,  sicubi  forte  sensus 
drenditur,  non  rcruin  ipsarum  vitio,  sed  no- 
(rtalitatis  mcritis  imputarcnt.  Et  ccrte  omnia 
I  aut  utilia  nobis  sunt,  aut  pemiciosa,  aut  su- 
Adversus  utilia  non  habenl  quid  dicant.  De 
sis  autem  vel  punimur,  vel  excrcemiir,  vei 
r,  m  non  vitam  istam  muIUs  periculis  et  labo- 
iiditam,  sed  aliam  meliorem,  ubi  securitas 
Sil»  diligarous  et  desideremus,  et  eam  nobis 
roeritis  comparemus.  De  superfluis  vero  quid 
l  qoaerere?  Si  tibidisplicet  quod  non  prosunt, 
qood  non  obsunt ;  quia  etsi  domui  nostras 
:nece8saria,  eis  tanien  coinpletur  hujusuni- 
» integrius,  qusc  multo  major  est  quain  domiis 
t  nalto  melior.  Hanc  enim  multo  melius  ad- 
l  Deus,  quam  unusquisquc  nostrum  domuni 
Barpo  erKO  utilia,  cave  pcrniciosa,  reliiiquc 
I.  In  onnibus  taincn  cum  mensuras  ct  nume- 


LIBERPRIMUS.  •  i^ 

Et  fecit  Deu$  ros  et  ordinem  vidcf»,  artificem  quare.  Nec  alium  iu- 
venies,  nisi  ubi  sumina  mcnsura,  etsummns  numerus, 
et  summus  ordo  esi,  id  est  Deum,  de  quo  verissime 
dictnm  est,  quod  omiiia  in  menstim,  et  numero,  et 
pondere  disposiieril  (  Sap.  xi,  21 ).  Sic  forlasse  ubc- 
riorem  capics  fructiim,  cum  Deum  laudas  in  humilila- 
te  formicx,  qnam  cum  traiisis  fluvium  in  alicujus  ju- 
menti  altitudine. 

CAPUT  XVII.—  Ut  inteilhjitur  ad  imaginem  Dei  fa- 
clu$  homo,  juxta  ver$.  26. 
27.  E/  dixit  Deu$  :  Faciamu$  hominem  ad  imaginem 
et  $imilitudinem  no$tram  ;  et  habeat  pote$taiem  pi$cium 
mari$  et  volatHium  ccnli,  et  omnium  pecorum  et  ferarum^ 
et  omni$  terrce,  et  omnium  reptilimn^  quce  $uper  terram 
repunt,  et  cxtcra  usque  ad  vespcram  et  manequo  com- 
plctiir  dics  sextiis.  Isiam  maxiine  quxstionem  solent 
M;mich:ei  loqiiaciter  agilare,  et  insultare  nobis  quod 
hominem  credamus  factiiin  ad  im.nginem  et  similitudi- 
nem  Dei.  Atteudunt  enim  figuram  corporis  nostri,  et 
infeliciter  qiixrunt  utrum  habeat  Deus  nares  et  den- 
tcs  et  barbam,  et  membra  etiam  interiora,  ,et  caetera 
qux  in  nobis  sunt  nccessaria.  1n  Deo  autem  talia  ri- 
diculum  cst,  imo  impium  credcre,  et  ideo  negant  ho- 
minem  factuin  esse  ad  imaginem  et  siniilitiidiiiein 
Dci.  Quibus  rcspondcmus,  meinbra  quidem  ista  in 
Scripturis  plcrumqiic  nominari,  cum  Deus  insinuatur 
audientibus  pnrvulis ;  ct  hoc  non  solum  in  Yeteris 
TesLimrnii  liljris,  sed  etiam  in  Novi.  Nnm  et  oculi 
Dci  commemornntiir,  et  aures,  et  labia  S  et  pedes,  et 
ad  dcxteram  Dci  Pairis  scdcre  evangclizatur  Filius. 
Et  ipse  DoiniiMis  dicit  :  Nolile  per  cmlum  jurare^  quia 
$ede$  Dei  e$t ;  neque  pcr  terram,  quia  $cabeHum  pedum 
eju$  esl  ( Matth,  v,  3i,  55  ).  Item  ipse  dicit  qiiod  in 
digito  Dci  ejiciebat  dacmonia  ( Luc.  xi,  20 ).  Sed  omnes 
qiii  spiritualiler  intelligunt  Scripturas,  non  mcmbra 
corporca  per  ista  nomiiia,  scd  spirituales  potentins 
accipere  didicerunt,  sicut  galeas,  et  scutum,  el  gla- 
dium  ( Ephe$.  vi,  i6, 17  ),  et  alia  mulu.  Primo  ergo 
islis  haereticis  dicendum  est,  qua  impudentin  de  tali- 
bus  verhls  Veteri  TesUmento  calumnicntur ,  ciim 
eiiani  in  Novo  h«c  posita  vidcaiit,  aiit  fortassc  non 
vidcanl,  sed  cumlitigant  excxcentur. 

28.  Sed  tamen  novcrint  in  catholica.disciplina  spi- 
ritiiale»  fideles  non  credere  Deum  forma  eorporca 
definilum ;  et  quod  homo  ad  imagincm  Dei  fnctus  di 
citur,  seaindum  interiorem  hominem  dici,  ubi  est  ra- 
tio  et  intellectus :  unde  eiiam  habet  potcstatem  pi 
scium  maris,  et  volatilium  eoeli,  el  omnium  pecorum 
et  ferarum,  et  omnis  terrac,  et  omnium  rcpeniium 
qiwD  repiint  super  lerram.  Ciim  enim  dixissei,  Facia^ 
mu$  honnnem  ad  imaginem  et  $imililudinem  no$tram  ; 
addidit  continuo,  Et  habeat  pote$tatem  pi$cium  mari$ 
et  volatilimn  cceli,  el  cxtera  :  ut  intelligeremus  non 
propter  corpus  dici  hominem  fiictum  ad  iinnginem 
Dei,  sed  proptcr  eam  potestatem  qua  oiunin  pecora 
superat.  Omnia  cnim  aniiualin  cxtera  siibjccta  sunt 
homini,  non  propter  corpns,  scd  proptcr  iiitellcctum, 
quem  nos  habemus,  ct  illa  non  habent :  quamvis 


'  Editi,  el  tabia  et  dente$  ct  pedes,  ctc;  scd  a  Mss.  abcsi, 
etdefUc$. 


IS7 


DE  GENESl  CONTHA  IIANICII.»  &  AUGUSTINl 


m 


etiam  corput  nostruin  sie  falMrtcatom  sii,  ot  indicel 
nos  meliores  csse  quam  bestias,  cl  proptcrca  Oco  si- 
miles.  Omnium  enim  animaliom  corpora,  sive  qu»  in 
•qois,  sive  quae  In  lerrt  vivunt,  sive  qua;  in  acre  vo- 
litant,  inciinata  sunt  ad  tcrram,  ct  non  sunt  erecla  sic- 
ut  bominis  eorpus.  Quo  signincatur,  etiam  anlmum 
Dosirum  iii  supcnia  sua  S  id  est  in  xterna  spiritualia» 
erectum  esse  debere.  lu  ioteiligitur  per  animom  ma- 
lime,  aitestanie  etiam  erccu  corporis  forma,  bomo 
tactos  ad  imagincm  et  similitudinem  l>ci. 

CAPUT  XVIIl.  —  Potettoi  hoimrui  in  beUiat, 
S9.  Aliquandoeliam  soicntdicere  :  Quomodoacce- 
pil  homo  potostati:m  piscium  maris  el  volatilium  coeli 
et  omnium  pecorum  ct  rerarum,  cum  videamus  a 
multis  feris  homines  occidl,  ct  a  multis  volalilibus  no- 
bis  noceri,  qux  volumus  vel  vitare  vcl  capereet  ple- 
romque  non  possumus  ?  quomodo  ergo  iu  haec  acce- 
pimus  poteslatein  ?  Ilic  illis  priino  dicendum  est  quod 
multum  erreiit  qiii  post  peccalum  considcrant  liomi- 
ncm,  cum  in  hujus  viuc  morialitalem  damnnlus  est, 
•t  amisit  perfcciioncm  illnin  qua  faclus  est  ad  iiiingi- 
lem  Dei.  Sed  si  daninatio  *  (^us  tantuin  valct,  ut  tain 
Jiultis  pecoribns  impcrct  :  quamvis  eniin  a  multis  Tc- 
ris  propter  fragilitatem  corporis  possit  ocvidi,  a  iiul- 
aIs  tamcn  dom.iri  potest,  cum  ipse  tam  multas  et  pro- 
Dc  omnes  doinct :  si  ergo  hxc  hominis  damnatio  inn- 
tum  valet,  quid  de  regno  ejus  cogiiandum  est,  quod 
ei  renovato  ct  liberalo  divinn  vocc  proiniilitur? 
CAPUT  XIX.  —  Ut  Sfnritualiter  accipiendus  vers.  28. 

30.  Quod  autem  scriplum  csl,  Maseulumet  femimm 
fecit  illos ;  et  benedixit  eot  Dcus  dicens,  Crescite  et  niu/- 
tipiieanrinif  ct  generate,  et  replete  terram ;  rectissime 
quxritur  quemadmodum  accipieiida  sit  conjuuctioma- 
sculi  ct  feminae  ante  peccatum,  etista  bcncdictioqua 
dictum  cst,  Crescite  et  multiplicandni^  et  generate^  et 
replete terram  :  utrum  carnalitcr,  an spiiitualiler  acci- 
pienda  sit.  Licet  enim  nobis  eam  etiam  spiritualiter 
accipere,  ui  In  carnalem  rccunditaiem  post  peceatum 
eoiiversa  esse  credatur  (a).  Erat  enim  prius  casta  con- 
Junctio  roasculi  et  feminae  ;  hujus  ad  regendum,  iilius 
ad  obtemperandum  accommodata  :  et  spiritunlis  fetus 
bitelligibilium  et  immortalium  gaudiorum  replens  ter- 
ram,  id  est,  Viviflcans  corpus,  ci  dominans  ejus ;  id 
est,  ita  sobjectum  habens,  ut  nullam  ex  eo  adversita- 
tem,  nullam  molestiam  patcrclur.  Qiiod  ideo  sic  cre- 
dendum  est,  quia  nondum  erani  fiiii  ssc^iili  hiijus  an- 
tcqunm  peccarent.  Filii  enim  soM^uli  hiijus  gcneraut 
et  generantur,  sicut  Dominus  dicit,  com  in  compara- 
tione  rutur»  vil£  qwe  nobis  promiltltur,  carnalem 
istam  gcncrationem  contemnendam  esse  demonstrat 
(  Lmc,  XX,  34-36  ). 

CAP13T  XX.  —  Batiis  dominari^  per  allegoriam. 

31 .  Et  quod  eis  diclum  est,  llabete  potestalem  pt- 
tcium  mons,  et  volatilium  e(Bli,  et  repeniium  omnium 
queerepunt  tuper  terram  :  salvo  quidem  intellectu,  quo 
ma  nifestum  cst  omnibus  his  animaiibus  hominCm  ra- 

*  Huc  revocavlmus,  tua^  ex  duodedm  Ms8.,qa£  vox  io 
vulgaiis  omissa  est.  . 

s  ediu  hic  et  paulo  |iost, •itomtiuKto  :  pKctereaquc  Lov. 
babet,  doininan.  Sed  corrigeudom  ad  Mss.  caliccs,  dmnm" 
ko  et  donuai. 

(a)  1  uctract.  cap.  10,  n.  2. 


tiooe  domlDari ;  rede  tamen  hildligitar  etians  S|:iriiua- 
liter,  ut  omnes  airectloncs  et  motot  anlml,  quos  habe- 
mus  istis  animalibus  similes,  aabditos  habereDos,  et 
eorom  dominaremor  per  temperanUaoi  et  modeitiam. 
Cum  enim  iion  reguntur  isti  motus,  emmpunt  ei  per- 
guiit  In  fcedissimas  consuetudines,  et  pcr  dhersas 
pemiciosasque  dclectationes  nos  raplont»  et  faciont 
similes  omni  generi  bestiarum.  Cum  aotem  rcgontur 
et  subjiciuntur,  omnin»  mansuescimt  et  nobiscuiQ 
concorditer  vivont.  Non  enim  a  nobis  alieiil  sont  mo- 
tos  animi  nostri.  Pascontur  etiam  nobiseam  eognitio- 
ne  railonum  ct  morum  optimorom,  ct  Titae  stem», 
tanqoam  herbis  scminalibos  etlignis  fmctiferis  ether 
bis  viridibus.  Et  hxc  est  hemiiiis  yiu  beata  aU|oa 
ira  iquilla,  cum  omnes  motos  ejus  rationi  veriiaiiqiie 
eonscntiunt ;  et  vocantor  gaodb,  et  amores  sancti, 
et  casU  ct  boni.  Si  autem  non  conscntiiiut,  nibilomi- 
nus  '  duin  ncgligcnter  geruntur,  conscinduiit  et  dissi* 
pant  animum,  et  faciunt  vitam  miserrimam  ;  et  Tocan- 
tur  perlurbationcs,  et  libidinos,  ct  concupiscentixma- 
\x.  De  quibus  jam  nobis  prxcipitur,  utcascumquanU) 
possumus  labore  crucifigamus  in  uobU,  donec  absor- 
bealur  mors  in  victoriain  ( I  Cor,,  xt,54  ).  Dicit  eiiiro 
Aposlolus  :  Qui  autem  Je$u  Chritti  nutl,  eamem  tuam 
crucifixerunt  cum  perturbalionibut  et  eoneupiuentiis 
(  Galat.  V,  2i ).  Ycl  hinc  cnim  quivis  admonerl  dcbet 
non  carnalitcr  ha*c  esse  intelligcnda,  qoia  horbQe  vi- 
ridcs  et  ligna  fruclifera  omni  gcneri  bestiarum,  et 
omnibus  volaUlibus  et  omnibus  scrpenUbus  in  Geuesi 
daiitur  ad  cibum,  cum  vidcamus  leones,  et  aecipitrcs, 
et  milvos,  ei  aqiiilas  non  pasci  iiisi  caniibus,  et  intcr- 
fectione  alioruro  aniroalium.  Quod  cUam  de  noiuiul- 
lis  scrpenlibus  credo,  qui  sunl  In  arcnosis  ct  dcscrlis 
locis,  ubi  iiec  lignum  nec  hcrba  nascitur  (n). 
CAPUT  XXI.—  In  vert.  31,  cur  dicitur^  Bona  valdc. 
32.  Sane  non  est  nogligenler  prfttcrcoiidom  qood 
dictom  est,  Et  vidit  Deut  omnia  queecumque  feeit^  ette 
bona  valde.  Cum  enim  de  singulis  ageret ,  dicebat 
tantum  ,  Vidit  Deut  quia  bonum  ett  :  cum  autem  de 
omnibus  diccrelur ,  parum  fuit  dicere  ^omi ,  uisi  ad- 
dcretur  et  valde.  Si  enim  singuUi  opera  I>ei  cum  con- 
siderantur  a  prudentibus ,  inveniuntur  habere  buda- 
biles  mcnsuras  ct  numcros  et  ordines  iu  soo  quxque 
genere  constituta ;  quanto  magis  oinnia  simul ,  id  est 
ipsa  universitas ,  quae  istis  singulis  in  unum  eoUectis 
impletur?  Oninis  enim  pulchritudo  qnx  parUbus  coii- 
stat,  mulio  est  laudabilior  in  toto  quam  in  parte :  sk- 
■  ul  in  corpore  humano,  si  laudamus  oculos  solos,  si 
nasum  solum,  si  solas  genas,  aut  solum  caput,  aiit  so- 
his  manus,  aut  solos  pedcs,  et  cxtera  si  pulchra  sin- 
gula  et  sola  laudamus ;  quanlo  magis  tolum  corpos , 
cui  omnia  membra  ^  qux  singula  pulchra  sunt^  cou- 
ferunt  pulchriuidincm  suam  :  ita  ut  mauus  pulchra , 
qwe  etiam  sola  iaudabatiir  in  corpore ,  si  separclur 
a  corpore ,  cl  ipsa  anuilat  graiium  suam ,  el  ca^tera. 
sine  ilia  inhonesla  sint  ?  Tanla  esi  vis  et  potentia  in- 
tegritaUs  ct  unitatis ,  ut  ciiam  qux  multa  sunt  bona 

«  >!ss.  scptrra  non  Iialwni.  mhHoniimis.  ?X  alii  trcs  paiiW 
post  pro  gerwttHr,  subsiiiuunt,  regntanr. 
(4i)  I  RcUact.  cap.  10,  n.  2. 


fM 

timc  plaeeanl  * , 


UBER  PRIMUS. 


fffHI 


cimi  fn  iiiiiTcnuin  aliqaid  conre- 
niuni  alqoe  eoncumint.  UniTersum  autem  ab  unitale 
iiomen  acoepit.  Quod  si  Mnnichaei  eonsiderarent,  lao- 
darent  nnJTersitatis  auclorcm  et  oonditorem  Deum ; 
el  quod  eos  propler  conditionem  noetne  mortalitatis 
in  partc  ofrcndit,  redigerent  ad  uniTcrsi  pulcbritudi- 
nem ,  et  viderent  quemadmodum  Deiis  feccrit  omnia 
oon  aolum  bona ,  sed  etiam  bona  valde.  Quia  ctiam 
in  sermone  aliquo  ornato  atque  composito  si  conside- 
remns  singulas  syllnbas,  vel  etiam  singulas  Jiticras , 
4|D8D  com  soiioerint  stntiiii  transeunl,  noii  in  cis  inve- 
nimiis  quid  delecict  aique  laudandum  sit.  Totus  enim 
ille  sermo  non  de  singiiiis  syllabis  aut  littcris,  sed  de 
omnibus  pulcher  est. 

CAPUT  XXII.  —  Rcqme$  diei  $eptimi  per  ailegariam  : 
cap.  2  ,  vers.  1  -5. 

S5.  Jam  nunc  vidcamus  ctiam  illud ,  quod  solent 
majore  impudciitia ,  quam  impcritia  deridere ,  quod 
•crlptum  est ,  Dcuin  consumraato  coclo  ct  terra  et 
omnibns  quac  recit,  rcquievisse  die  septimo  ab  omni- 
bus  operibiis  suis,  ot  benedixisse  dicni  scplimum ,  et 
■anctificasse  eum,  quia  rcquievit  ab  opcribus  suis. 
Dicunt  enini :  Quid  opus  crat  ut  Dcus  requicscerct  ? 
an  rorle  oporibus  sex  dicruin  faHgatus  et  lassaius 
erat?  Addunt  etiani  DomiMi  teslimoniuin ,  ubi  ait, 
Pater  meui  u$qne  nunc  operalur  (Joan.  v,  17) ;  ct  binc 
mnUos  imperilos  dccipiuni ,  qiiibus  pcrsuadere  co- 
nantur  Novum  Testamcntum  Yeteri  Tcsianicnto  ad- 
vcrsari.  Sed  sicut  illi  quibus  Dominus  dicit,  Pater 
wumg  rnque  nunc  operatur ,  cnmalitcr  opinabantur  re- 
qniem  Dcl ,  et  caroalitcr  sabbntum  observantcs  non 
videbant  quid  illius  dici  signiflcniio  figiirnrct ;  sic  et 
isll  diversa  quidem  volunlatc ,  paritcr  tnmcn  non  in- 
telligunt  sabbati  sacrnmcntum.  Et  illi  cniin  carnalilcr 
obsenrando ,  et  isti  carnaliter  cxsccrando ,  sabbatum 
nOD  noverunt.  Transent  ergo  unus^iuisqiie  nd  Gbri-  ' 
sinm  nt  aufcratur  vclamcn ,  sicut  Apostolus  dicit 
(11  Cor,  ni,  i6).  Vclnmcn  cnim  aurortur,  quando  si- 
nilitudinis  et  allegorix  coopcriincnto  ablaio,  vcrilas 
nodatur,  nt  posslt  vidcri. 

S4.  Primo  crgo  hiijus  locutionis  regula  in  multis 
divlnarum  Scripturarum  locis  animndvertenda  atque 
discenda  est '.  Quid  eniin  aliud  sigiiificnt,  quod  dici- 
tnr  Dctts  rcquicvisse  ab  omnibus  opcribus  suis,  qiiac 
fecit  bona  valde ,  nisi  requiem  nostram ,  quam  iiobis 
daiorus  est  ab  omnibus  operibus  nostris ,  si  et  nos 
booa  opera  fecerimus  ?  Sccundnm  ipsain  figuram  lo- 
cotionis  didl  ct  Apostolus  :  Quid  enim  oremus ,  $icui 
aportetf  neicmtu ;  $ed  ip$e  Spirilu$  postulal  pro  nobi$ 
gemiiibui  menarrabiiibu$  {Rom,  vin ,  26).  Non  enim 
Spirilos  sunclus  gemit ,  qunsi  indigcnt  aiit  angustias 
patiatur,  qui  secundum  Dcum  interpcllat  pro  sanctis : 
ied  qob  ipse  nos  movet  ad  orandiim  cum  gemimus , 
qood  ipso  movente  nos  facimus,  ipsc  faccre  dicius  est. 
8le  dicilur  etiam  illud  :  Tentat  to$  Dominu$  Deu$  ve- 
•Tir,  tir  $ciaf.  $9  diiigili$  eum  (Oeut.  xiii ,  3).  Non  enim 

>  sic Us».  M eJiii babcnt :  itqua  bom <tml, ttmc  muUtmi 
tiiam  piaci-mt. 
*  Nss.  quliM|uc,  di$ccmenda  e$i. 


ut  sciat  ipse  qiiem  niliil  latet,  scd  ut  sciro  nos  faciat, 
quantum  in  ejus  dileciione  profccerimus,  lentari  nos 
permittit.  Secundum  ipsam  locutionem  dicit  et  Do 
minns  nosier ,  nesdre  se  dicm  et  horam  de  fine  sai- 
cuii  {Matth.  xxnr ,  56).  Quid  enim  potest  esse  qood 
ille  nescial?  Sed  qnia  hoc  utiliter  occultabat  disdpu- 
lis,  nesdentem  se  essedixit,  qiiia  illos  ncscientcs 
orciihando  faciebal.  Sccundum  hanc  figuram  etiam 
Pntrem  s<dum  dixit  scire  diem  ipsum ,  quia  eumdem 
Filium  sdre  faceret.  Ex  hnc  figura  rault»  qnaestiones 
in  divinis  Scripliiris ,  cis  qiii  jam  genus  locutionis 
hujus  noverunt ,  sine  ulla  difficulute  solvuntur.  Tall- 
bus  locutioiiibus  etiam  abundat  nostra  consuetudo , 
cum  dicimus  Ixtiim  diera,  quia  nos  lastos  facit ;  el  pi- 
grum  frigus ,  quia  nos  pigros  fadl ;  et  fossam  caMjnm, 
qiiia  nos  oam  non  videmus ;  et  linguam  poliiam,  quia 
verba  polita  facit :  poslremoeliam  quieium  ab  omni- 
bus  molestiis  tempus  dicimus,  in  qtio  nos  ab  omnibiis 
molcstiis  quieli  sumus.  Sed  ct  Deus  requievisse  dictos 
est  ab  omnibus  operii)us  suis ,  qux  fccil  bona  valde, 
quia  in  illo  reqniescemus  ab  omnibus  opcribus  no- 
slris,  si  opera  bona  focerimus  :  quia  et  ipsa  bona 
opcra  nostra  illi  tribuenda  sunl  qui  voc:)t ,  qui  pne- 
cipit,  qui  viam  veritatis  ostendit,  qui  ut  et  velimiis 
invitat ,  et  vires  implendi  ca  qux  impcrat ,  submi- 
nistmt. 

CAPUT  XXni.  —  Septem  die$ ,  ei  $eplem  atate$ 
mundu 

35.  i*  iETAS.  Sed  qiiarc  septimo  die  ^  requies  Ista  iri- 
biintur,  diligentiusconsidcrandum  arbitror.  Video  enim 
pcr  tolum  lcxlum  divinarum  Scripturamra  sex  qoasdam 
xtates  operosas ,  cerlis  qnasi  limitibus  suis  essc  di&- 
tinctas,  ut  in  scptima  spcretur  rcquies;  ct  casdem 
sex  aitilcs  huberc  simili.tudinem  istorum  scx  dicrum, 
in  quibus  ca  facia  sunt  quae  I>eum  fecisse  Scriptura 
cominemorat.  Primordia  enim  gcneris  humaiii ,  in 
quibus  isla  lure  frui  ccepit,  bene  comparantur  primi» 
diei  quo  fecit  Dcus  lucem.  Haec  xtas  lanqunm  hifan- 
lia  deputanda  est  ipsius  universi  saeculi ,  qiiod  tan- 
qiiam  unum  hominem  proportione  magniludinis  su» 
cogitare  dcbemus ;  quia  unusquisque  homo  cum  pri- 
mo  nascitur ,  et  cxit  ad  luccm ,  primam  xtatem  agit 
inrantiam.  llicc  tenditur  ab  Adam  usque  ad  Noe  gc- 
ncrationibus  doccra.  Quasi  vespcra  hujus  diei  fit  di- 
iuvium  * ;  quia  ct  infantia  noslra  tanquam  obliviouis 
diluvio  delclur. 

36.  V  iETAS.  £t  uicipit  mane  a  tcmporibus  Noe  se^ 
cunda  oetas  tanquam  pueriiia ,  et  lcnditur  h;cc  a.'las 
usqiie  nd  Abrabam  aliis  generationibus  decem.'  Et  beiie 
coinparatur  secundo  diei  quofactuin  cstfirmameiitum 
inter  aquam  el  aquara ;  quia  et  arca  in  qua  erat  Noe 
cum  suis,  firmamcntum  erat  iuler  aquas  inferiorcs  in 
quibos  natabat,  ct  supcriorcs  quibiis  compluebatur. 
IIxc  xtas  non  diluvio  deletur,  quia  ct  pucritia  nostra 
non  oblivione  tergitur  de  mcinoria.  Mcmiiiimus  enini 
nos  fuisse  pueros ,  inranies  autcm  non  mcminimus. 
liujus  vespera  est  confusio  linguarum  iii  eis  qui  tur- 


s.  set  tcm  liabent,  x^/irtK?  dici. 
8.  sei>tem,  in  dHutw. 


!•! 


DE  GENZSI  CONTRA  MANICIl.,  S.  AUGUSTIM 


m 


reni  raciebant,  ct  fit  nuine  ab  Abraliam.  Scd  Dec  isu 
«tas  secunda  generavit  po|Miluni  Dci,  quia  nec  pueri- 
tia  apla  e:»t  ad  generaiidam. 

37. 3*  iETAS.  Ilaneergo  fit  ab  Abrab.,  ei  succedil  xUs 
lcrlia  similis  adulesceiiiix.  Et  beiie  compaf ntur  diei 
tenlo,  qiio  ab  aquis  terra  seimraia  cst.  Ab  omnibus 
enini  grnlibtis,  quarumerror  insiabilis  et  vanissimu- 
lacrorum  doclrinis  tanquam  vcnlis  omnibus  mobilis, 
jnaris  nomiiie  bene  signincitur ;  ab  bac  ergo  geiitium 
va&itatc  et  hujus  sxculi  fluciibiis  separatus  est  popii- 
lns  Dei  pcr  Abraham ,  tanquam  terra  cum  apparuil 
arida ,  id  est ,  sitiens  imbrcm  coelestem  diviiiorum 
mandatoruin  :  qiii  populus  uiium  Dciim  colendo,  tan- 
qoam  irrigata  tcrra,  ut  fructiis  utiles  posset  aflcrre , 
sanctas  Scripturas  et  Prophetias  *  accepil.  Ilxc  ciiim 
aetas  potuit  jam  gencrarc  poptiliim  Dco,  qnia  ct  tcpt'n 
«las,  id  cst  adulcsceiitia  filios  liabere  jam  polcst.  Et 
ideo  ad  Abraliam  dicluin  csl :  Patrem  mullarum  gcn- 
tium  posui  U^^  a  augeam  te  nimi$  vaide,  et  ponam  U 
%n  genle$^  et  regeg  de  U  exient.  Et  ponam  te$tamentum 
meum  inter  meet  te,et  inler  $emcn  tuum  po$t  U,  in  ge- 
nernticnet  eorum  in  testamentum  aHernum ;  ul  sim  libi 
Deus,  et  semini  tuo  post  U  :  et  dabo  tibi  et  semini  tuo 
posi  le  terram  in  qua  habilas,  omnem  terram  Chanaan 
in  vossesnonem  attcrnam^  et  ero  itlis  Dcus  (Gen.  wii , 
5-8).  iirc  xUkS  porrigiuir  ab  Abrahnm  usqiic  ad  Da- 
vid  quntuordeciin  gciicralionibus.  IIujus  vespcra  est 
in  populi  pcccatis,  qnibus  divinu  mandata  prxter- 
ibant,  nsqiie  ad  malitiam  pessiiiii  rcgis  S;iul, 

38.  V  jiTAS.  Et  indc  fit  mane  rcgnum  David.  IIxc 
sclassimilis  juventutisest.  Elrevcra  iiitcromncsxtaies 
rcgnal  juvciitus,  ct  ipsa  est  firmum  ornamcntum  *  om- 
Biiim  a^talum  :  et  idco  bcne  compnratur  qiiarlo  diei, 
quo  fucia  sunt  sidera  in  finiiainenio  cocli.  Quid  ciiiiii 
evidenlius  significal  splendorcm  regni,  quam  selis 
exccllentia  ?  El  plebem  obtempcrantcin  regno  S|ileDdor 
liimc  ostendit,  lanquam  synagogam  ipsain ,  et  sulljc 
piiitcipes  ejus ,  et  omuia  lanqiiain  iu  rirman:ciito  in 
r^giii  i^tabirnate  fundala.  Uujiis  quasi  vcspcra  csl  in 
peccatis  regtini ,  qiiibus  illa  geiis  meruit  captivari  al- 
quc  scnire. 

39.  5'  iETAS.  Et  fil  roanc  transmigratio  in  Bab}  lo- 
niam,  ciiroin  ea  captiviiate  populus  leniter  in  peregri- 
i>ootio  collocatiis  est.  Et  porrigitiir  lixc  a^las  usque  ad 
advcntum  Domiiii  nostri  Jesu  Christi ,  id  est  quiitU 
aekis ,  scilicct  declinatio  a  jiiveniute  ad  senectutem  , 
nondum  sciicctus,  sed  jain  noii  juvcntus :  quos  scnioris 
»ias  e-l ,  qiiem  Graci  itp€ff«wT*j»  vocant.  Nam  seiici 
apud  eos  iion  itf>ta€<nrii ,  sed  yip«»  dicitur.  Et  rcvcra 
sic  ista  a*l:is  a  regni  robore  incliiiau  el  frncta  cst  in 
popoto  Jiid;iH)rum,  quemadmoduni  homo  a  juventnie 

•  Regius codcx  el alii  qulnque :  rt possft  fruclus  uiiles 
alferre  sanctanm  scripturarum  et  irophetarum. 

•  in  prius  vulgaUs  Am.  Er.  et  \m.  post,  posia  /e,  haec  in- 
lerseruntur  :  ^nu  Dcimi  cui  credidxsli^  qui  vmncat  mor- 
iuos^  estocai  ea  qute non  sunt,  tanquam  ea  qucs sunt.  oui 
contra  speminsptMcredidU,  ut  fieretpaUr  nmttarumgen- 
timn,  secmdum  quod  diciwnesi  :  su  erii  semm  tumi : 
qiKG  omnia  a  Mss.  absuni. 

•  Ediii :  Firmamenimn  ei  omamentum.  Ai  ilss.,  firmtm 
oriirmnfifm;aU|ueex  iis  nonmilb  paulo  |)Ost  habciit ,  ef 
pUbem  obtcmpcramem  rcui.  ' 


Ol  scnior.  El  bcne  coroparalur  illl  4fei  quiali»,  qn#  toa 

Mint  iii  aqtiis  auimalia ,  el  Tolaiilia  cceli ,  poaleaqiiaro 

llli  bomines  intergentes,  tanquam  iBmari,  vivereeiepa- 

runt,  et  habere  incerum  aedem  eiinsubilem,  aicvi  vo- 

Untes  aves.  Scd  plane  crant  ibi  eiiamceli  magid,idcsi 

illi  magni  homincs  qui  magis  dominari  fluciibos  ssp- 

cull ,  quam  servirc  in  illa  capiivilale  poliieruiil.  Non 

euim  ad  culuim  idolorum  aliquo  terrore  depravail 

suiit.  Ubi   sane  animadvenendum  esi  quod  bene- 

diiit  Deus  illa  animalia ,  dicens «  Crescite  H  wiilft>/t- 

eamim ,  ei  implete  aquas  tnaris,  et  tota^tia  multiplkeu'' 

tur  svper  terram :  quia  revera  gens  Jud  roniro,  ex  quo 

dbpersa  esl  pcrgenies,  valde  mulliplicau  csi.  ilujiis 

dici ,  hoc  est  hujus  xUtis,  qiiasi  vespeni  esl  miillipli- 

rntio  peccatonim  in  populo  JudaKHiim ,  quia  aic  ex- 

cxcaii  sunt ,  ut  ciiam  Dominuro  Jesum  Chrisium  non 

possent  agnoscere. 

iO.  6*  iETAS.  Mnne  anlcni  fit  ex  pn-dicntione  Evang. 

pcr  Dominum  noslnini  Jesum  Christum,  ei  finitur  dies 

qiiintus) :  incipit  sextiu ,  in  quo  seneclus  veleris  bo- 

minis  apparet.  Ilac  eniin  «Ute  iliud  camale  regnum 

vchcmCiUer  attritum  csl ,  quaiido  el  teroplum  deje 

ctum  cst ,  et  sacrificia  ipsa  cessaveruni;  et  nuuc  ea 

gens  quanlum  ad  rcgni  sui  vires  atlinei,  quasi  exlre- 

mam  vilam  trahit.  In  isU  Uitien  xUte  tanqoam  ia 

scneciute  vcteris  lioniinis,  honiti  novus  nnscilur,  qut 

jnni  spiritualiler  vivii.  Sexu  enini  die  diclum  eral : 

Producat  Urra  animam  vivam.  Nnm  quinto  die  dkfiim 

entt :  Producant  aqwe,  iion  aniinam  viva:n,  sed  reptHia 

ammarum  vivarum ;  qiioniam  corpora  sunl  rcpiilia ,  ct 

adhue  corporali  circuincisione  et  sacrifidis  Unquaro  in 

mai  i  Gciiliiim  popultis  ille  scrviebaiLegi  (a).  IsumTcro 

animam .  vivnm  dicit ,  qua  viu  jam  incipiunl  seleriia 

dcsidcrari  K  Scrpcntcs  ergo  et  pocorn  qux  lerra  pro- 

ducit,  gentcs  sigiiificant  jam  sUbiiitcr  Evangelio  cre- 

diturns.  Dc  quibiis  dicilur  in  illo  va^e  quod  Pctro 

dcmonslmlum  cst  in  Actibus  Apostolorum :  JfM«,  el 

mandnca.  Elciim  ille  immunda  dicent,  responsouetl 

ei :  Quw  Deus  wundavit,  tu  ne  immunda  dixeri${Aei^ 

X,  13-15).  Tunc  fit  homo  ad  imagiiiem  ct  simiiiludi- 

ncm  Dci ,  sicui  ui  isU  sexu  xUle  nascilur  iu  camo 

Dominus  nostcr,  de  quo  dictum  cst  per  pniplieUra,. 

Et  homo  est ,  ei  quis  agnoscet  ettm  f  Et  quemadmo- 

duni  iii  illo  die  masculus  cl  femina,  sic  cl  io  IM  flclale 

Cbrisltis  cl  Ecclcsia.  Et  prxponilur  horoo  in  iUo  tije 

pccoribus  ct  serpcnlibus  cl  voIaUiibus  cceli ,  sicul  iu 

isia  a'.uic  Cliristiis  rcgit  animas  obtcmperaiues  sibi» 

quo:  ad  Ecclesiani  cjus,  partim  deGeniibus,  paniro 

de  populo  Jud;]pQruin  vcnerunt;  ut  ab  oo  domarenluf 

atque  mansucscercnl  homiBCS ,  vel  carnali  coiicopi- 

sccnlix  dediti  sicul  pccom ,  vel  tenebrosa  curiosiuio 

obscurati  quasi  serpenles ,  vel  elati  superbia  quasi 

avcs.  Et  sicut  in  illo  die  pascitur  homo  el  aninialia» 

qux  cum  ipso  siint,  hcrbis  seminalibus  el  lignis  fru- 

cliferis  et  herbis  viridibiis;  sic  ista  a^Ule  spirilualis 

homo  quicumque  bonus  minisler  esl  Clu^istl ,  ct  eum 

beiic  quanlum  poicst  imiiatur,  cum  ipso  pop:ilo  spi- 

*  sic  Mss.  Al  priiis  vulgaU  habeul :  Qua  titam  incipiMk 
atemam  deniderare. 
(<i)  I  ncuacl  cai)  W),  n.  5. 


liS 


nttiatiier  pnscitur  sftndaruin  Scripluranim  alimentis 
et  lege  divina  :  parliin  ad  concipiendam  fecundiLaem 
ratJoauBi  alque  sennonum,  lanquam  iierbis  seniinali- 
bos;  partim  ad  utiliutem  morum  conversalionis  buma- 
n«»  tanquain  lignis  fniclifcris;  partim  ad  vigorem 
fidei,  spel  et  cbarilatis  in  Titani  xlcmaui » tanquam 
herbis  viridibus/id  est  vigentibus»  quae  iiullo  xstu 
tribuLilionuin  possiiit  arescere.  Sed  spiritualis  sic  istis 
atimeiitis  pascilur,  ul  multa  iiitelligat ;  camalis  auiem» 
id  esi  parvulus  in  Cbrisio ,  tan<iiiam  pecus  Dei ,  ut 
multa  credat  quae  inielligere  nonduiu  poicst :  tamen 
euidein  cibos  omnes  babeiit. 

Ai.  Vmtma.  IIujus  autein  xiatis  quasi  vespera,  qux 
utiiiam  1108  non  inveniat,  si  Uinien  noiidum  crcpit,  illa 
estdeqoa  Doniinusdicit :  Puta$  cum  veniet  Filius hom.y 
iiiMiifVf  fidem  iuper  terram  (Lue.  xviii,  8)?  Posl  istam 
vesperam  fiet  maiie,  cuin  ip>e  Domiiius  in  claritaio 
veoturus  esl :  tunc  reiiuiescoiit  cum  Cbristo  ab  omni- 
biisoperi(>u8  suis  ii  quibus  dictuin  est,  E$lote  perfccti, 
ucwi  PaUr  vesler  qui  in  caslis  etl  (Matth.  ▼,  48).  Talcs 
enim  iaciunt    opcra    boiia  valde.  Post  eiiim  talia 
open  speranda  esl  requies  in  die  seplimo,  qui  vespe- 
ram  non  babel.  Nullo  ergo  modo  verbis  dici  potest 
quemadmodum  Dous  fccerit,  ct  condiderit  coeliim  el 
terram  et  omnein  creaturam  quam  coiididii :  sed  ista 
expottllio  per  ordinem  dicrum  sic  iiidicat  taiiquam 
hisloriam  rcruni  faciarum ,  ut  prxdicationem  fuKiro- 
nuB  maxime  observei. 
CAPUT  XXIY.— /^«n(e«  wiMiidi  qnare  iticequales. 
4i.  Sl  autem  aliqucin  iiiuvei  quod  iii  isiis  u!ialibus 
sa!cull  doas  octates  priiiias  dcnis  gcncratiouibus  ad- 
verilmus  eiplicari,  ires  auicni  cousc(|uciitcs  singuiui 
qiMiaordecim  gener«itioiiibus  contexuiitur,  sexu  vcro 
ista  nuUo  geiierationum  iiuincro  dcfinita  esl  (Matth,  i, 
\) ;  iaCile  est  viderc,  cliam  in  uiiOf|uoque  iiomiiic  duas 
pfiBiaiflCiates»  infantiain  et  pueritiaiii,  corporis  scnsi- 
boi  iolMmre.  Qoi  scusus  corporis  quiiique  sunt,  vi- 
sw,aadilai,  olfactus,  gustus  el  tactus :  quiiiarius 
aulem  Biunenis  duplicatus ,  quoiilam  duplcz  esi  sexus 
limBanas»  nnde  gencraliones  talcs  existunt ,  masculi- 
noiOl  ffBttinluus;  quiiiariiis  ergo,  ut  dixi,  duplicatus 
demriam  nomerum  facil.  iamvcro  ab  adolescentia 
eldeincepi,  ubl  ratio  jain  incipir  !n  hominc  prxvalcrc, 
acoedll  qnlnque  seiiiibiTa  oognliio  et  actio,  quibus  vila 
rcgllnr  el  admlni8lralur,ut  jam  septenariiis  numeras 
mciplnt  Ciie  :  qui  similiter  duplicatui ,  propler  dupli- 
ccoi  ioxom,  in  qnatnordceim  gcnerationlbus  cniinct 
elappnrelt  qoai  habenl  trea  xtates  consequontcs , 
linyim  adolescentii,  et  juvenii,  et  ienioris.  Sene- 
ctntii  foro  «lai  iicttt  in  nobis  nulio  siatuto  annorum 
lempore  dofinitur,  sed  post  quinque  illas  xutos  quaii- 
\wm  qoisqae  Ylxerit,  senectuii  deputatur :  sic  ct  in 
lna  selale  sscuii  non  apparent  generationcs,  ut  etiain 
occnllni  sll  uitimus  diei,  quem  uiiliier  Dominus  la- 
lero  oporterc  demonitravit  (id.  xxiv,  56). 
GAPUT  WS.^Seplem  dkrum  attior  alU^ona. 
4S.  Uaiiel  etiam  uimsfiuisqai;  nostrum  in.  boiiis 


LIBER  PRIMUS.  194 

operibus  et  recu  vita  lanqiiam  distiiictos  istos  sei 


dies,  postqiios  debet  quieleni  sperare.  Primo  die  lu* 
ccin  fidci ,  quaiido  prius  visibilibus  credit ',  pro|)ler 
quam  fidcm  Doininus  visibiliter  apparere  digiiaius 
est.  Secundo  die  lanquani  firinamenium  disciplUuc, 
quo  discemil  inler  carnalia  ei  spiritualia ,  sicui  inter 
aqiias  inferiorcs  ei  superiores.  Terlio  die,  quo  ineii- 
lcin  suam  ad  fercndus  bonorum  openmi  fructus » 
a  labe  et  fluciibus  lcntalionum  carnaliuin ,  tanquuin 
aridam  lerram  a  perlurbatioiiibiis  maris  seceruit,  ul 
jam  possit  dicere,  Mente  $ervio  legi  Dei^  carne  auUm, 
Ugi  peccali  (Rom.  vii,  25).Quarto  die,  quo  jam  ui  iilo 
firmainento  disciplinx  spirituales  intelligcntias  opera» 
tur  atque  distinguit,  videt  qux  sit  incommuubilis  ve- 
liLii,  qwe  Unqnam  sol  fulgot  in  aiilnia;  ciquemad- 
nioduin  anima  ipsius  veriutis  particeps  fiat ,  et  corpuri 
ordinein  el  pulchritudinem  prxstet,  Unquam  luna 
iiluminans  noctcm ;  el  qtiemadmodum  steilae  omnes , 
scilicet  intetligenlia!  spirituales ,  in  hujus  vit;e  obsciH 
riuie  Unquam  in  nocie  niicent  ei  fulgeant.  QuaiMi 
rcrum  notitia  fortior  efiectus  iiicipiat  quiiito  die  in 
actionibus  turbulentissiiiii  saeculi,  Unquam  in  aquii 
maris  opcrari,  propier  utiliutem  firatenucsocielaiis; 
et  de  corporalibus  aclionibus  *,  quae  ad  ipsiim  inaro 
pertinenl,  id  cst  ad  banc  vium ,  producere  aniniaruni 
vivarum  replilia,  id  esl  0|)era  qu:e  prosinl  animii  vi^ 
vis ;  el  ceios  magnos ,  id  est  fortissimas  actioMee, 
quibus  fluclus  Sfcculi  dirumpiinlur  ct  conteninmiturt 
et  volalilia  coeli ,  id  est  voces  coelcsiia  pncdicauiei. 
Sexto  autem  die  producai  de  tcrra  animam  vivam ,  id 
esi  de  ipsa  subiliute  mcniis  siue  ubi  spiritualei  ba- 
bet  fructus ,  id  csi  boiias  cogiutiones ,  molui  omnci 
aniini  sui  regal,  ut  sit  in  illo  anima  viva,  id  est  rationi 
cl  jusiitix  servicns,  non  temcriiali  atque  peccaio.  lu 
fial  etiam  bomo  ad  imagiiiem  et  similitudiiiem  Deit 
masculus  et  femina ,  id  est  inlellectus  et  actio,  quo- 
rum  copnlatione  spiritualis  feUis  lerram  unpleat,  Id 
est  caruem  subjiciat,  et  citcra  qunc  jani  in  boiiiiuis 
l>erfectione  superius  dicU  suiil.  Iii  istis  aulem  uii- 
quain  diebus  vespora  est  iu  i\m  perfeciione  singulo- 
rum  operum ,  el  niane  in  incboatiune  consequeutium. 
Post  ibtomin  quasi  sex  dicrum  opcra  bona  vaidc,  spe- 
rci  homo  quietem  pcrpetuam,  et  bilcliigat  (|uid  sit, 
Ri  quicv.t  Deu$  $eptimo  die  ub  ommbu$  operibu$  $ui$  : 
qiiia  el  ipse  in  iiobis  bac  l)oiia  0|)cratur,  qui  ut  opc- 
reuiur  jubel;et  ipse  rccle  rcquiescere  dicitur,  qiiia 
posl  lixc  omnia  opcra  requiem  nobis  ipse  prj^slabit. 
Quoinudo  enim  recte  dicitiir  paterfaiiiiliai  xditicarc 
doinuin ,  cum  hoc  iion  opere  suo  faciat ,  sed  eoruin 
quibus  servientibus  iinpcrat ;  sic  recte  dicitur  et  ab 
operibus  requiescere,  cum  post  perfeciionem  fal>ric;i% 
iilis  quibus  impcr.ibal  periuittit  ul  vacent,  et  jiicuMdo 
oiio  perfruaiilur. 

*  Ijov.,  iniisibHibu$  credit.  Scd  melius  Frasinos,  negius  i^ 
dex,  et  alii  Mss.  decem.  visibilibm  credil. 

*  Kss.  tri^s,  iNjfn:(tO)ii[>itt.Paulu(|ue  i-osl  hal>cnt,  fortiMittus 
agniiicnes. 


195 


DE  GENESl  CONTRA  MANICn..  S.  AUCUSTINl 


m 


LIBER  SECVNDVS. 


Pi^iscqvJlur  cxDosilionein  Geneteos  ib  hoc  Tcrs.  4  cap.  i :  Hic  Uber  creaturce  cceli  et  terrtVt  elc,  «sqac  ad  RhiiBf  <M9 
Atla^n  el  £va  de  Paraiiso  ejicionlur.  Ad  extremam,  Eoclesix  doginau  cuni  Ma:iichxorum  crroribus  ccnfett. 


CAPUT  PU1M13M.  —  RecUath  sccnndiet  tertii 

eapith  Geneseoi. 
i.  Posl  cnnincrationcm  cl  exposiiioncm  dicrum 
goplem ,  inicrposiia  esl  quasi  quaedam  conclusio ,  ct 
appellatus  c  l  liber  crcalunc  coeli  cl  lcrra,  quidquid 
superius  diclnm  csl .  cum  sit  parra  pars  libri  :  sed 
idco  sic  mcruil  vocari ,  quia  universi  sxculi  a  capite 
nsque  ad  Hnem  qiiasi  brcvis  qnrcdam  imago  in  bis 
diebus  scptcm  figurala  esl.  Dcinde  incipil  dc  homine 
diligcnllus  narrari.  Qux  omnis  narrtlio  non  iperte, 
sed  flgiirate  explicalur ,  iii  cxcrccai  mentes  quaercn- 
tium  veritalem ,  el  spiriluali  iiegotio  a  negoiiis  car- 
nalibus  avocet.  Sic  eniin  se  c:>ntinel :  Hie  e$t  liber 
ereaturcB  cceU  et  terrte ,  cnm  faclut  e$ut  diei  quo  feeit 
Dnti  ccelum  et  terram,  et  omnia  ffiridia  agri,  anlequam 
euent  iuper  terram ,  et  omne  pabulum  agri ,  anlequam 
germinaret,  Nondum  enim  pluerat  Deui  iuper  terram, 
net  erat  homo  qui  operarelur  in  ea,  Fom  autem  aicen^ 
debat  de  terra  ,  et  irrigabat  omnem  faciem  terrm.  Et 
tunc  finxit  Deui  kominem  dc  limo  lerrcB^  el  insufftavit 
in  fadem  ejm  ftalum  tilce,  et  factm  est  homo  in  nui- 
mam  viventem.  Et  tunc  plantavit  Dem  paradiium  in 
Eden  ad  orierJem^  el  posuil  ibi  hominem  quem  finierat. 
Et  produxit  adhnc  Dem  de  lerra  omne  tignum  formo- 
ium  ad  aipecium  ,  et  bonum  ad  escam  :  et  lignum  vitce 
ptantavit  in  medio  paradisi ,  el  tigmm  scientiag  Loni  et 
mati,  Ftumen  autem  prodibat  ex  Eden ,  et  irrifjnbat 
paradisum  :  quod  inde  dividitur  in  quatuor  partes.  No- 
men  uni  Phison ;  hoc  est  quod  circuit  lotam  lerram 
Kvilath,  ibi  cst  atirifm,  «TitrMm  aulem  terra  iUius  opli^ 
•iMim  \*  ibi  esi  carbuneulus  el  tapis  prasinus.  Et  nomen 
secundi  fluminis  Geon ;  hoc  circuit  totam  lerram  ^thio- 
pi(e.  Et  ftumen  terlium  Tigris ;  hoc  eslquodvadil  conlra 
Assgrioi,  Et  flumen  quartum  dicitur  Euphratei.  Et 
iumpnt  Dominm  Deui  honvnent  quem  fecerat^  et  po- 
iuit  eum  in  paradiso^  ut  operaretur  t6i,  et  cmtodirct 
etmu  Et  prcpcepit  Dominm  Deui  Adce^  dicens :  Ex  omni 
ligno  quod  est  in  paradiio ,  edei  ad  escam ;  de  ligno 
aulem  seientiw  boni  et  mali  non  edelii  ab  eo  :  qua  die 
emm  ederitii  ab  illo ,  morte  moricmini,  Et  dixit  Domi- 
nm  Dem  :  Non  esl  bonum  esse  homincm  solum  ,  facia' 
mus  ei  adjutorium  umile  sibi,  Et  quoocumque  finxcrat 
Deus  ex  omni  genere  peeorum  ,  et  ex  omni  gcnere  bC' 
iliarum  agri ,  et  ex  omni  grnere  volatiUitm  volmtlium 
iub  coslo ,  perduxil  ca  ad  Adam ,  ti (  viderei  qnid  ea  ro- 
caret :  el  qnod  vocavit  ea  onmia  Adam  animam  vivam , 
koc  eit  nomen  fjm,  El  post  hac  vocavit  Adam  nomina 
§mnium  ptcorum ,  et  omninm  avium  cceli ,  et  omnium 
besliarum  agri;  et  tecundnm  quod  vocavit  ea  Adum  , 
koc  at  nomen  eorum  mque  in  hodiermun  diem,  ]p$i 
antem  Adw  nondum  fuit  adjntorium  amite  illi,  Et  im- 
misit  Dcm  soporem  in  Adam ,  el  obdormivit :  ct  suwpsjt 

*  lla  vss.  At  Am.  F*  el  Lov.  habent:  r  bianrum  namtur 
et  uurum  tcrrw,  ctc. 


Dem  unam  de  costis  ejus ,  et  imptevit  tocum  ejm  came, 
et  formavit  Dem  costam  quam  accepit  ab  Adam  in  mu- 
lierem,  Et  adduxit  iltam  ad  Adam ,  ut  videret  quid  eam 
vocaret,  Et  dixit  Adam ,  Hoc  nunc  oi  ex  osubui  mes , 
et  caro  de  carne  mea  :  hwc  vocabilur  mulier ,  quomain 
de  viro  suo  iumpta  est  «;  et  hcec  erit  mi/ii  adjutorium. 
Propter  hoe  reiinquet  homo  patrem  et  matrem ,  ei  ad- 
jungctur  ■  uxori  sua ;  et  erunt  duo  in  earne  una.  Et 
erant  ambo  nudi^  Adam  et  mutier  ejm^  et  non  eonfun- 
debanlur, 

2.  Serpens  autem  erat  sapientior  omniutn  beOiarum , 
quo!  erant  super  terram,  quas  fecerat  Dominm  Deus. 
Et  dixit  serpem  ad  mulierem  :  Quare  dixit  Dtus  ne 
edatis  ab  omni  ligno  quod  est  in  paradiso  f  FJ  dbdt 
mulier  ad  urpentem :  Ex  omni  ligno  quod  eu  in  paradiso 
edemm ;  a  fructn  auletn  tigni  quod  at  in  medio  paru" 
diii]  dijat  Dem  ne  edamm,  ted  neque  tangamm,  ne 
moriamur,  Et  dixit  irrpem  mutieri :  Non  morU  morie- 
mini ;  icicbnt  cuim  Dem  quia  qua  die  manducaveriiii 
€X  iilo^  apericntur  ochU  vatri,  et  eritii  mcut  dii^  icien- 
ta  bonum  et  malum,  Et  vidit  muUer  quia  bonum  esl 
iignnm  in  cicam,  et  quia  bonum  cst  oculis  ad  videndum 
et  cognouendum;  el  sumpsit  fructnm  de  Ugno  itlo^  d 
manducavit^  ct  de(lu  viro  suo;  et  accepit  Adam^  et 
manducavit :  et  aperti  iunt  ocuU  corum,  et  tunc  icierunt 
quia  nudi  eranl ;  et  iumpierunt  iibi  folia  /iW ,  et  fecerunt 
iibi  succinctoria,  El  cum  audisicnt  vocem  Donrini  de- 
ambulanlii  in  patadiio  ad  vesperam ,  absconderunt  se 
Adam  et  muUer  ejus  ab  anle  faciem  Domini  Dd  ',  ad 
iltam  arborem  qucB  erat  in  medio  paradiso.  Et  woeavii 
Dominm  Dem  Adani^  et  dixil  ilU  :  Adam  ^Muf  Ei 
dtdt  ille  :  Voeem  /i/rmt  audivi ,  Domine^  in  paradiio^ 
et  timm ,  et  abscorJi  mc » Ttiia  nudus  sum.  Ei  dixii  Do^ 
minm  Dem  :  Quis  nuntiavit  tibi^  quia  nudmoi^nisi 
quia  ab  iUa  arbore  de  qua  dixeram  tibi  ex  iUa  ioia  non 
manducare ,  ex  illa  mandncasti  f  Et  dixit  Adam  :  Jf  «• 
lier  quam  dcdisli  milu  ^  dedit  utederem,  et  mandniavi, 
Et  dixit  Dem  muUeri :  Quid  hoc  fecistif  El  dixii  mu' 
lier  :  Serpem  seduxit  me,  et  manducavi,  Ei  disk  Do- 
minus  Dam  serpenU  :  Quia  hoc  fecisti ,  mateiUciui  1« 
ab  onmi  pecore ,  ei  onuit  genere  besiiarum.  Pecioro  a 
ventre  repes^  et  terram  manducabii  ommbmdiekmuitm 
iua,  E:  inimicitiam  ponam  inierUei  muUerem^  oi  inier 
iemen  luum ,  et  inter  icmen  illim.  Ipia  iuMm  okimabii 
caput ,  et  tu  cjus  calcaneum,  Et  mulieri  dixii :  MMpit' . 
raiii  multiplicabo  dotorcstuos,  ei  smpiriaiua^  ei  in  da- 
ioribus  paries  fitios  tuos;  et  ad  virum  iuum  connrut 
tua^  et  ilte  lui  domvwbiiuf.  Ei  tunc  dixii  Dem  ei 

'  omiuilur  «w,  iii  ctliiione  l^v.,  qnx  \a\  in  Vss.  Am.  d 
Fr..  nec  non  la  gra»f0  lexlu  LXX  cominclur  ecloil  andrm 
ttules, 

■  Ediii,  adlHvrelU ;  j  ro  quo  Mss.  hahcnt,  adjungelwt, 

•  Ara.  Fr.  et  lov.,  romim  Dei  sni.  Ai  mss.  cirent  tocc, 
f«i.--Pn),  ab  niitc  facicm^  Er.  el  vcn.  habeat,  a  facie :  Lov., 
(ntefnclcnu    M.  * 

^  iiic  \\\  cx  usLs  aiidltur  socimty  qiis  vox  abcst  a  Mss. 


w 


Qwa  audisli  wcem  mulieri$  tum^  et  mandncoiti 
de  tiyno  de  quo  prafceperam  liM,  ex  iUo  soh  ne  ederes^ 
maUdieia  lerra  erit  tibi  in  omnibus  operibut  mts,  et  in 
triitiiia  et  gemltu  luo  manducabii  ex  ea  ommbui  diebui 
fiftf  lua.  Sfnnas  el  tribuloi  germinabit  tibi,  et  edes  pa- 
Mum  agri  iMi.  In  sudore  vultui  tui  edes  panem  tuum, 
denee  revertaris  in  terram ,  de  qua  sumptus  a;  quia 
terra  e$ ,  et  in  terram  ibis.  Et  tunc  Adam  imposuit  no- 
men  uxori  ft^r,  Vita;  quia  malereit  omnium  vivorum. 
Kt  Hme  fecil  Dominui  Deui  Adm  et  mulieri  ejui  turncai 
pellkeast  et  induit  iUoi.  Et  dixit :  Ecce  Adam  faclui 
esi  ianquam  unui  ex  nobis,  ad  scienliam  cognouendi 
bemtm'et  mahm.  Ei  tune  ne  porrigerei  manum  suam 
\  ad  arborem  viueei  sumeret  sibi  inde ,  ct  ederet  et 
in  eelemum^  dimisit  eum  Dominus  Deus  de  pa-- 
nHfifomanlaltf,  utoperarelur  terram  de  qiiaet  iumptui 
pterat.  £i  ejeelui  foroi  de  paradiso,  moratui  ett  eontra 
foraduam  voluptatii.  Et  Cherubim  et  iUam  flammeam 
frameam  quas  venatur  ^  posuit  Deui  ad  cuslMendam 
vmm  arborii  vitie. 
CAPUT  II.  —  Geneeii  adiitteram  ubiquenon  poiesl 

exponi. 
5.  Hsc  secreta  verbonini  si  non  reprcbendenies 
ct  accosantes,  sed  quacrenles  ct  reverentes  Maiiichtci 
mallent  discutcre,  non  essent  utique  Manichsni ;  sed 
daretur  pctentibus,  et  qurerentes  invenircnt,  et  puU 
santibos  aperiretur.  Pltires  eniin  quaesiiones  in  hoc 
sermone  proponunt,  qui  diligeiitia  pia  quxrunt,  quam 
istl  niseri  atque  iinpii  :  sed  hoc  intercst»  quod  illi 
qaxnint  ut  inveniant ,  isti  nihil  laborant ,  nisi  non 
iimnire  quod  quserunt.  Hic  ergo  totus  sermo  priino 
secondum  historiam  discutiendus  est,  deinde  secun- 
*im  proplietiam.Secundum  hisloriam  Tacla  narranlur, 
iceondum  prophetiam  futura   praenuniianiur.  Satie 
qoisqois  voiuerit  omnia  quae  dicla  sunt,  secundum  lit- 
lenm  accipcrc»  id  est  non  aliier  inlelligere  qiiam 
littenisonat,etpotucrit  evitare  blasphemias,  cl  oninia 
congroeDtia  Odei  catholicae  pncdicare,  non  solum  ei 
non  esi  Invidendum,  sed  praecipuus  multumque  lau- 
dabiiis  intellector  Iiabendus  cst.  Si  autem  nullus  cxitus 
dator,  ot  pieet  digne  Deo  quae  scripta  sunl  intelligan- 
Uir,»nl8i  Agurate  atque  in  aenigroatibus  proposiia  ista 
credamns;  babenies  auctoriutem  apostolicam,  aqui- 
bnslam  mulu  de  libria  Veteris  Tesumeiiti  solvuntur 
«lignnU,  modumquemintendimus  teneamus,  adju- 
^Bto  illo  qui  nos  petere,  quserere  ct  pulsare  adhor- 
iator(lfaii/b.TU,  7);  ul  omnes  ibtas  Gguras  rerum  se- 
eHndnm  catholicam  fidem,  sive  qu»  ad  historiam, 
sive  qoac  ad  propheliam  perlinent,  explicemus,  non 
pn^mKcanles  meliori  diligeiiiioriqoe  tracUtui,  sive 
per  nos » iwvt  per  aiios  quibus  Domhius  revclare 
dignalor. 

CAPIJT III.  —  \Mde  agri  quid  dengnat.  veri.  5,  cap^. 
4.  Faetue  est  ergo  diei^  quo  die  fecit  Dens  calum  ei 
ttmm»  «I  omne  viride  agri,  antequam  eaent  super  ter- 
ram\et  omne  pabulum  agri.  Supcrius  seplem  dies 
BHmerantur,  iiunc  uiiiis  dicitur  dies,  quo  die  fecii  Deus 
eoelum  ei  terram^et  omnt  viridc  agri,  ct  omiic  pabu- 
s  ven. :  jmeqaam  essei  super  terram.   M. 


LIBEIt  S£CIjMDUS.  I9S 

lum,  cujus  dici  nominc  omne  tcmpus  significari  bene 
iiitelligitur.  Focit  enim  Deus  omne  tcmpns  simul  coin 
omnibus  creaturis  temporalibus,  qnx  creaturae  visibi- 
les  coeli  et  temc  nomine  signiQcantur.  Movereautem 
nos  debct  ad  quaerendiim,  quod  cum  diem,  qui  factus 
esi,  eiccelum,  etterram  nominasset*  adjccit  ctiam* 
virideagri,  et  omne  pabuium.  Nonenimquando  dictum 
esl,  /n  princijrio  fecit  Deus  ccelum  ei  terram,  tunc  di- 
ctum  est,  factiim  esse  omne  viride  agri  et  pabulum  : 
manireste  enim  legitur,  qiiod  lertio  die  factnm  est 
oinne  viride  ct  pabulum  agri.  Qiiod  auleiii  dictum  est, 
In  principio  fecit  Deui  ccr/um  et  terram,  non  pertinct  ad 
aliqucm  dierum  ez  illis  septem  dicbus.  Adhuc  enim 
vei  matcriam  ipsam  oiide  facia  sunt  omnia ,  coali  et 
terrae  nomine  nuncupabat :  vcl  ccrte  prius  toUm  crea- 
turam,  coeli  et  terraenominc  proposuerai  dicendo,  In 
principio  fecil  Deui  ccelum  el  terram;  ct  poslca  particu- 
latim  |)cr  ordinem  dierum  sicut  oportebal,  proptcr 
prophctinm,  quam  in  primo  libro  commcmoravimus, 
Dci  opera  exsecutus  exposuit.  Quid  sibi  ergo  vultquod 
nunc  nominato  ccelo  et  terra,  addidit,  virideagriel 
pabutum^  et  tacuit  caetera  Um  multa ,  quae  suiit  iii 
coplo  ct  in  lerra,  vel  eliam  in  mari ;  nisi  quia  virido 
agri  invisibilem  crealuram  vult  intelligi,  sicut  est 
anima?  Agcr  enim  solet  in  Scripluris  figur.ile  mundus 
appellari.  Nam  et  ipsc  Dominus,  Ager  est  hic^  inquil» 
mundus  (Mauh.  xni,  38),  cum  illam  parabolam  cxpo- 
neret,  ubi  U<Tho  scmini  suntcommixta  zizania.  Virid^ 
ergoagri  spiritiialem  atque  invisibilemcreaturamdlcil» 
propter  vigorcm  vitx,  et  nomine  pabuli  utique  propter 
viUiii  benc  hoc  ipsum  iiUerpretamur  (a). 

5.  Deiiide  qiiod  nddidit,  antequam  esscnt  super  ter» 
ram^  inielligitur  aniequam  anima  peccarcl.  Tcrrciiis 
enim  cupidiutibiis  sordidau,  Unqiiam  super  lcrram 
nnu,  vel  super  terram  esse,  recte  dicilur :  ideoquc  ad- 
didit,  Nondum  enim  pluerat  Deus  supra  terram. 
CAPUT  IV.  —  Quid  sit,  Nondum  pluerat  super  ter- 
ram ,  vers.  5. 
Quia  et  nunc  viride  agri  Dcus  facit ,  sed  pluendo 
supcr  lerram ,  id  est ,  fiicit  animns  reviresccrc  per 
verbum  snum ;  sed  de  nubibus  ens  irrignt,  id  est  de 
Scripturis  Prophclaniin  ct  Apostolorum.  Rccte  autcin 
appellanlur  nubcs,  quin  verba  isU  qux  sonant  et  |icr- 
cusso  aere  transeunt,  addiueiiam  obscuriutc  allcgo- 
riarum  quasi  aliqua  cnligiiic  obducU,  vclut  nubes 
fiunt :  quae  dum  trncUiido  cxpriniunliir,  benc  iiitel- 
ligentibus  lanquam  inibervcrilntis  iiifunditur.  Scd  hoc 
nondum  erat  antcquam  aniinn  pcccarcl;  Id  cst,  anle- 
quam  viride  agri  cssct  sui^er  tcrrani.  Nondum  enim 
piuerat  Deus  super  terram,  ncc  crat  homo  qui  operaretur 
in  ea.  Laborantienim  homini  in  terra  imber  dc  nubibiis 
est  nccessarius ,  oe  quibus  nubibus  jam  dictum  esl. 
Post  peccatum  autem  homo  laborare  coepit  in  tcrra, 
cl  ncccssarias  habcre  illns  nubes.  Acte  peccatum  vcro, 
cum  viride  agri  ct  pabulom  fecissct  Deus,  qiio  nomine 
invisibilem  creaturam  significnri  diximiis,  irrignlKit 

•  FxJiti :  ftim  diem  quo  factum  est  coBtimt  et  tcrrn  nomi^ 
nasset.  M  Mss.  magno  coasensii  renini :  cion  dicm  qiti  fik^ 
ctus  est,  el  coelum  et  terram  nondnasset. 

{a)  1  Rctracl.  cap.  10,  n.  3. 


199 


DE  GENESI  CONTRA  MANiai.,  S.  AUGUSTINI 


994 


.1  roDleiiiicriore.loqueiisiii  iiilel]eclumejus  :  ut  non 
eitriiisccus  verba  eicipcret,  lanquam  ei  supradiciit» 
iiubikNis  pluviam ;  sed  ruiite  suo,  boc  est  de  intimis 
•uis  manaiite  verilate,  satiaretur. 
CAPUT  V.—  FoM  irrigam  terram  allegorice.  Superbia 
quid  ss/. 

6.  FoMenim  oicendebat,  inqiiit,  (/«  terra^  etirriga- 
bat  oninem  faciem  terrm,  De  lcrra  s<-ilicet  de  qiia  di- 
citur  :  Spet  mea  e$  tu ,  portio  mea  in  terra  tiventium 
IPiol.  ciLi.  6).  Quando  autcm  aniiiia  tali  fonte  irti- 
gabatur,  nondum  per  supcrbiam  projccerat  iiiiiiua 
sua.  Initium  euim  iuperbue  hominis  apoUatare  a  Deo, 
Et  quoniam  in  eitcriora  pcr  superbiain  tumescens 
coepit  iioii  irrigari  roiile  intimo ,  beiie  iiisuliatur  illi 
verbis  propbeticis  (a),  ct  dicitur  :  Quid  superbU  terra 
et  cinis  ?  Quoniam  in  vita  iua  projecit  intima  iua  (Eccli. 
I,  U,  9, 10).  Quid  cst  enim  superbia  aliud,  nisi  de- 
sertu  secrctario  *  cunscienii;c  foris  videri  vellc  quod 
nun  est?  £t  ideo  laburaiis  jam  iii  lerra  neccssariain 
babet  pluviam  de  nubibiis,  id  est  doctriiiam  debuma- 
nis  verbis,  ut  etiam  boc  inodo  possii  ab  illa  ariditate 
reviresccre,  et  iterum  fieri  viridc  agri.  Sed  utinam 
vcl  pluviain  vcrilatis  de  ipsis  nubibus  libcnicr  cici- 
pial.  Nain  propter  illain  Duniiiius  nosttr  iiubilum 
carnisnoslixdignalusassumtire,  inibrcm  sancti  Evan- 
gelii  largissiinum  infudit,  promittens  ctiain  quod  si 
quis  bibcrit  de  aqua  cjus,  rcdict  ad  illum  iiiliinum 
fontem, ut  forinsccus  non  quarat pluviam.  Dicit  eiiim : 
Fiet  in  eo  fom  aquce  ialientii  in  vitam  atemam  {Joan. 
IV,  14).  Istc,  credu,  fuiisaiitepcccatuin  asccndcbat  de 
terra,  et  irr.gabat  oinnem  fadero  terr»,  quia  intcrior 
er^t,  el  nubium  noii  dcsidcra^t  auiilium  :  Nondum 
enim  pluerat  Deui  iuper  terram,  nec  erat  iwmo  qui 
operaretur  in  ca.  Cuiu  enim  diiisset,  Nondum  enim 
pluerat  Deui  iuper  terram,  subjecit  et  causam  qiiare 
iiondum  plucrat :  quia  non  erat  homo  qui  operaretur 
tn  ea.  Tuiic  autem  liomo  coepit  opcrari  iii  lcrra,  cuni 
pi>st  peccatuin  de  bcaia  vila  diniissus  cst,  qiia  iii  pa- 
radiso  rrueliatur.  Sic  euiin  scriptum  est  :  tt  dimitit 
eum  DominM  Deui  de  paradiio  iuavitatii,  ut  operaretur 
terram  de  qua  et  iumptui  fuerat  :  undc  suo  loco  requi* 
r«nus  (Infra,  cap.  22).  Quod  nunc  ad  boc  coiiime- 
rooravi,  ut  intelligercmiis  laboranti  iioinini  iii  tcrra,  id 
est  in  pevcaiorum  aridiUite  coiislitulo,  nccessariam 
esse  de  bunianis  verbis  divinaiii  doctriiiam,  tanquam 
de  nubibiis  pluviain.  Talisautcm  scieiilia  destriiotur. 
Videiiius  entm  nuiic  in  xnigmatc,  tanquam  iii  iiubilo 
saginam  qtia^iciites  :  tunc  aulem  facie  ad  faciciu 
(I  Cor.  lui,  8,  li),  quando  unlvcrsa  facies  terrx  no- 
f  irx*  interiore  route  aqu»  saliciitls  irrigabitur.  Nam  si 
fontcin  a]iquciii  iiujus  visibilis  aqux  voluerimus  inlel- 
ligere,  de  quo  dictuin  est,  Fom  autem  auendcbat  dc 
terra,  et  irrigabat  omnemfaciem  Urrte;  iioii  est  verisi- 
niile  quod  cuin  Uin  luulti  funles  perciincs,  sive  rivo- 
rum,  sive  fluviorum  per  universam  lerraiii  iiivcDiaii- 
tur,  solusille  siccavcrit  %  qui  irrigabat  omncm  facicm 
teritc. 

» Edili,  secrito.  vm.  duodcclm,  secrctaih. 

•  iuxu  Fr.  et  U)v.,  siceuerii.    u. 

iM)  1  Reuatt.  ca;».  10»  Q.  3. 


CAPUT  YL  —  InviiibiUa  quibM  voeakmH^  9»§timaur. 

7.  Sub  bis  ergo  paiicis  verbis  univena  creaiura 
oobis  insinuata  e^t  aute  peccalum  auioue.  Noniiie 
enim  cceli  et  terre  uoiversa  visibilis  creaiora  signifi- 
cata  est;  et  nomine  diei,  universum  tein|Nift;  el  no- 
Diine  viridium  et  pabuli  agri,  creatura  iovitiliilif ;  el 
Doniine  foiitis  ascendeiitis  et  irriganiis  ookoem  Csdefli 
lcrrx,  iiiundatio  veritatis  auimam  talians  aule  pecca- 
tum.  Dics  autem  iste.cujus  nomioe  uoiversoio  tempes 
siguificaridi&imus,  iusinuat  nobis  noofloluiD  visibilem, 
sedetiam  invi»ibilcmcreaturam  tempot  poise  aeutire : 
t|uud  de  aniuia  iiobis  manifcslatur,  quac  taula  varielate 
afloctioiium  suarum,  et  ipso  lapsu  qoo  oiisera  boa 
est,  et  rcparaiione  qua  rursus  in  bcaiilatem  ledii, 
lempore  inutari  posse  convincitur.  El  ideo  iion  diclum 
est,  Cum  factui  eaet  dies^  quo  die  fecit  DtM  CiKlwm  et 
terram,  tanluni ;  quibus  nuinliiibus  visibilis  creaHira 
intiinatur :  scd  addituiii  est  ctiaui^  viride^  £i  paMum 
agri ;  quo  nomiiie  iiivisibilem  creaturaoi ,  pro|iler 
▼igorem  el vit^m,  significari  diximus,  siculi  eaaoima. 
Et  ita  dictum  est,  Cum  factui  eaei  dia^  quo  dia  feat 
DcM  calum  et  terram,  et  omne  tiride^  etpahtlmM  &§ri: 
ut  sic  iiilelligcreniiis  non  solum  visibilem,  sed  eliain 
invisibilciu  creaturam  pcrUnere  ad  leoipos,  propler 
mutabililalem ;  qub  solus  Deos  inoommulabilis  csi, 
qai  est  auie  icinpom. 

CAPUT  VII.—  Utnui  quid  habemi  m^Hem. 

8.  Nunc  videamus  post  univcrss  creaior»  iusiooa- 
lionem  tam  visibilis  quam  invisibilis,  el  oniverttle 
beneficiuni  divini  fonlis  erga  invisibilem  crealoraai, 
quid  de  homine  specialiter  intimelur,  qiiod  ad  oos 
roaxime  pertineL  Primo  enim  quod  de  limo  lerne 
Deus  hominem  finiit,  solet  habere  quxslioiiem  qoalis 
ille  liinus  fuerit,  vel  quae  materia  nomine  limi  sifDifi- 
cata  sit.  llli  autem  inimici  ▼etenim  Libromm»  omoia 
camaliter  intuentcs,  et  propierea  semper  erranles, 
etiam  hoc  repreheiidere  mordaciter  solenlv  qood  de 
limo  Deus  bomiiiem  finiit.  Dicunl  coim  :  Qoare  de 
limo  fccit  Deus  boniincm  ?  an  defoeral  ei  mdior  el 
ccBlestis  maieria,  uiide  Iiominero  facerel,  ul  de  labe 
terrena  tam  fragilem  rooruleroque  formarel?  Nooin- 
lelligcnies  priino  quam  muliis  significationibas  vei 
lcrra  vel  aqua  in  Scripturis  ponatur :  limus  enimaqux 
et  tcrrae  commiitio  est.  Dicirous  enim  .  labidom  d 
fragile  et  morli  dcslinaturo  corpus  bumanoro  posl 
pcccaiuni  es-e  coDpisse.  Non  eniro  in  noslro  eorpors 
isti  eiborrescunt  nisi  roorlalitatem,quaro  damnaiione 
roeruimus.  Quid  autem  mirum,  aul  dif&cile  Deo, 
etiamsi  de  limo  isiius  terne  homiiiero  fecil,  lalelameo 
corpus  ejns  efficere,  quod  corruplioni  nonsnfaiaoerel, 
si  bomo  praeceptum  Dei  custodiens  peccarenoloisselt 
Si  enim  speciem  cceli  ipsius  de  iiihilo,  Tel  de  informi 
roaleria  dicimus  factam ,  qiiia  omnipolentem  anifieen 
credirous;  quid  roinim  si  corpus,  quod  delimoqoa- 
licumque  facturo  est,  potuil  ab  oronipoienii  anificelale 
fieri,  ut  nulla  molesila,iiuIIa  indigeiilia  crociarei  iMmi- 
nem  ante  pcccaium,  et  iiulla  comiptioiie  labesceret? 

9.  Iinque  stqierflue  quxritur  unde  honijnis  corpus 
Deus  fcceiit ;  si  lamen  nunc  dc  corporis  fonualioiie 


m  LiBER  SKCLNDLS. 

dicilur.  Sic  enim  nonnullos  noslros  intelligere  acccpi , 
^  dicunt ,  posieaquam  dictum  cst ,  Finxii  Deui  hq- 
mnm  de  limo  tenw ;  propterea  non  addiium ,  Ad 
ifflaginem  et  similitudinem  suam ,  quoniam  nunc  de 
eorporisrormationcdicilur.Tunc  autem  homointcrior 
iignificatntur ,  qujiindo  diclum  est :  Fecit  Deui  homi- 
nem  ad  imaginem  et  tiinititudinem  Dei  (a).  Sed  etiamsi 
niinc  qooque  bominem  cx  ccrporc  et  anima  factum 
iiitelligamus ,  ut  non  alicujus  novi  operis  inchoatio, 
ted,  snperius  breviter  iiisiuuaii  diiigeniior  retractatio 
isto  sermone  expliceiur ;  si  crgo  ,  ut  dixi ,  hominem 
boG  loco  ex  eorpore  et  anima  factum  intelligamus, 
Boo  abfturde  ipsa  commixtione  *  linii  nomen  acccpit. 
Skut  enim  aqua  terram  colligit ,  et  congluiinat ,  et 
cODtinel,  quando  ejus  commixtione  linius  ejus  eflici- 
tur;  8ic  anima  corporis  matcriam  vivi(icando  in  uni- 
taiem  concordem  conformat ,  et  non  permittil  labi 
et  resolvi. 

CAPUT  VIII.  —  Insufflatio  spiritus  quid.  Quid  in  Scri- 
pium  dicatur  tpiritut  hominis, 

10*  Quod  autem  scriptum  cst,  Et  insulflavit  in  eum 
ipiritum  vtV«,  et  factus  est  homo  in  animam  viventem  : 
81  adhuc  corpus  solum  erat ,  auimam  adjuncunm  cor* 
pm  hoc  loco  intelligcro  debenms ;  sive  qux  jam  facta 
eial,  ted  tanquam  in  ore  Dei  crat,  id  est  in  ejus  veri- 
lAle  tel  sapientia,  unde  tamen  non  recessit  quasi  locis 
separaUy  quando  insurilala  est ;  non  cnim  Dcus  loco 
coBtiictury  sed  ubique  prxscns  cst :  sive  tunc  anima 
lacta  est ,  quando  in  illud  figmentum  Dcus  insufllavit 
cpiritum  viLc ,  ut  illa  insurQatio  ipsam  operationem 
l>ei8ignificet,  qua  fecit  aiiim.im  in  bomine  Spiritu 
pOciitiaBSuae.  Si  auiem  homo  iilc  qui  factus  erat,  jam 
eorpu8  et  anlma  erai ;  ipsi  auimx  scnsus  cst  additus 
iata  uisufilatione ,  cum  factus  est  homo  in  animaia 
viventem  :  non  quia  illa  insufllatio  conversa  est  In 
auiniaui  viventem ,  sed  opcrala  cst  in  aiiimam  viven- 
lem.  Noiidum  umcn  spirituulem  hominem  debemus 
iaielligere ,  qul  faetus  est  in  animam  viventem  ^  sed 
adbuc  animalcm.  Tunc  enim  spiritualis  effectusest, 
cum  In  paradiso ,  boc  cst  in  beata  vita  constitutus, 
praKeptum  ctiam  pcrfectiojiis  accepit ,  ut  verbo  Dd 
eonsummaretur.  Itaquc  postquam  peccavit ,  recedeas 
a  praecepto  Dei ,  et  dimissus  est  de  paradiso ,  in  hoc 
remansit  nt  animalis  esset.  £t  ideo  animalem  hoini- 
nem  prins  agimus  omncs  (b) ,  qui  de  ilio  post  pecca- 
Unn  nati  8iunu8,donecasscquamur  spiritualem  Adam, 
id  esl  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum,  qui  pecca- 
taon  nonfecit  (I  Pctr.  ii,  22) ;  et  ab  illo  recrcati  ct 
miileati,  restituamur  in  paradisum,  ubi  latro  iilecum 
IpiO  eo  die  meruit  esse,  quo  viiam  istam  Gnivit  (Luc. 
xxm  9  45).  Sic  euim  Apostolus  dicit :  Sed  non  prius 
^/md  &pirittudi  ett ,  ted  quod  animale ,  sicut  scriplum 
<tf  .*  Faeiui  att  primus  Adam  in  animam  viventem^  no- 
•JHnmui  Adam  in  spiritwn  vivificantem  ( 1  Cor.  xv , 
44-46). 

.  li.  Sic  ergo  debemus  intcUigerc  bunc  locum ,  ut 
vterique  codioes ,  commixtio,  PraleUeosis  M8.,  com- 


SKTL 


(a)  Sle  inteUigunt  TertulUanus  Ub.  de  Resunrca.  caniis, 
ap.  S,  ei  HUarius  in  fsal.  cx\iu. 
{»)iaeiract.  cap.  10,  n.  5. 

SlKQT.  AUGUST.   III. 


non  quia  dictum  est,  Insufftavit  in  eum  spiritum  vitte^ 
et  factus  est  homo  in  animam  viventem,  credamus  Ulam 
veluti  partem  naturx  Dci  iii  aniinam  huminis  fuisse 
convcrsam,  et  cogamur  diccre  naturam  Dei  esse  mu« 
tabilein  :  in  quo  errore  maxiinc  isios  Hanicbaios  ve- 
ritas  premit.  Sicut  enim  est  inatcr  omnium  lixreti- 
corum  superbia ,  ausi  sunt  diccre  quod  iiatura  Dei  sit 
anima.  Et  hinc  urgciitura  iiobis,  cura  cis  dicimus, 
Ergo  naiura  Dei  errat  ct  misera  est ,  ei  vitiorum  labe 
corrurapitur  et  pcccat;  aul  etiam,  ut  vos  dicitis,  na- 
lurx  conlrarix  sordibus  inquinaiur  :  et  cxicra  ulia 
qu:c  de  natura  Dei  nefasest  crcdere.  Nain  factam  esse 
aniinara  ab  omnipoiente  Deo,  et  ideo  non  illara  esse 
parlera  Dei  vcl  nalurara  Dei ,  manifeste  alio  loco 
scriptura  cst,  dicente  propliela,  Et  qui  finxit  spiritum 
omnibus,  ipse  fecit  omnia  (Psal.  ixxii,  i5}  :  et  alio 
loco ,  0««  finxit  tjnriium  hominis  in  ipso  (Zach,  xii,  1). 
Ergo  faclura  esse  spirilura  hominis,  manifcste  his 
tcstimoniis  approbatur.  Spiritiis  autem  hominis  iii 
Scripturis  dicilur  ipsius  aniinx  poteniia  rationalis, 
qua  distat  a  pecoribus,  ct  eis  naturx  lege  doininatur. 
Dc  quo  dicit  Apostolus  :  Nemosdt  qucesunt  hominis, 
nisi  spiritus  homims  qui  in  ipso  est  (1  Cor,  ii,  il).  Ne 
forte  si  probareiur  *  his  lcstimoniis  animam  factam 
essc,  non  dccsscnl  qui  diccrcnl  spiritum  hominis  noii 
esse  factura,  et  ipsura  arbitrareniurcsse  naiurain  Dei, 
ct  in  ipsum  dicerent  partcm  Dei  esse  conversam,  cuni 
illa  insufllatio  Dci  facta  est.  Quod  sana  doctrina  simi- 
litcr  respuit ,  quia  ct  ipse  spiritus  liominis  cum  ali- 
quando  errat,  et  aliquando  prudonter  sapit,  mutabilem 
se  essc  clainat :  quod  nullo  modo  de  naiura  Dei  fa^ 
est  credere.  Non  autem  polcst  majus  signum  csse 
superbioi ,  quam  ut  dicat  se  liumana  aniina  hoc  esse 
quod  Deus  est,  cura  adbuc  sub  tantis  viiiorum  et  mi- 
scriarum  molibus  gemat. 

CAPUT  IX.  —  Paradin  detirim  quid  atle§orice. 
i2.  Nunc  jara  videamus  ipsam  bcalitudhiem  lionii- 
nis,  qux  paradisi  nomine  sigiiificatur  :  nam  quoniam 
in  iicnioribus  deliciosa  quies  honiiiium  cssc  solct,  ct 
corpurcis  scnsibus  nostris  de  oriente  Iiimcn  oritur, 
cocluinque  consurgit,  quod  superius  corpus  cst  nosiro 
corpore  alquc  exccilentiiis ;  proplerea  his  verbisetiam 
spiriluales  delicise,  quas  habet  bcata  vila ,  fjgurate 
explicantur ,  ct  ad  oricntem  paradisus  plautatur.  Iii- 
telligaraus  aulcra  nostra  gaudia  spiritualia  significare 
onine  lignura  forroosura  ad  aspcctuin  inUilligcntix,  ct 
bonura  ad  cscara  qux  non  corruiopitur ,  qua  beatae 
animx  pascuntur  :  nam  et  Duminus  dicil,  Operandni 
escamqwenon  corrumpitur  (Joan.  vi,  27) ;  ut  eslomnis 
ratio,  qu.ne  cibus  csl  animse.  Ad  orientem ,  lucem  sa- 
pientix  in  Edcn ,  id  est  in  dcliciis  immortalibus  et 
intelligibilibus.  Nain  delicicc,  vel  voluptas,  vel  epulum 
hoc  vcrbo  significari  dicilur,  si  cx  hcbrxo  in  latinum 
interprcteiur.  Posiium  cst  autein  sic  sine  interpreta* 
tione ,  ui  aliquein  locura  significare  vidcaiur ,  magis- 
que  figuraiam  faciat  loculionein.  Productuin  autein 
ex  terra  omne  illud  lignuin  accipimus  oiunc  iUud  gau- 

^  ijo\.,  n  non  probaretm    At  Am.  Rr.  ei  llss.  quauior* 
decim,  e  quibus  Regius  codcx  oiitimx  not£,  negaUoue 

(SeptJ        ' 


205  Db  GKNI.SI  a)NTUA 

diom  spintiale;  id  e&i,  supercniiiitf^re  lerrr,  ol  non 
iiivolvi  atque  obrui  lerreiiarain  ruiiidiuium  inipli- 
camcBiis.  Lignum  autein  \itx  (•bnlatum  in  nicdio 
p^radisi,  ftapieirtiani  ilbm  significjl ,  qu:i  op(iitcl  iit 
intelligat  anima,  in  mcditiillio  qnodam  rcnim  sc  esse 
ordinatam,  ut  qiiamiis  subjcelam  sibi  li:il»eat  omnem 
naluram  corpoream  ,  supra  se  tameii  es^  iii!cllig»t 
naturam  Dei  :  et  ncque  in  deiteram  decrmet ,  (\b\ 
arriigando  quod  non  est ;  iicqiie  ad  sinistram ,  per 
ii^ligentbm  co:itcmnendo  quodest :  ct  hocest  lignum 
\\iT.  |ilantalum  in  mcJio  paradisi.  Ligno  autem  bcicn- 
lix  boni  et  niati ,  ipsa  ilcm  medictas  aiiimaD  rt  ordi- 
nata  inti>gntas  signiHcatur  :  nain  et  ipsuin  ligniim  in 
medio  paradisi  plantatuni  est ;  et  ideo  lignum  digno- 
jiCciiti.T  l>oni  ct  mali  dicitur,  qiiia  si  anima  qux*  dcbet 
in  ca  qiiLP  anlcriora  suntse  exicndere,  idcstin  Dcuin, 
et  ea  qns  posteriora  sunt  oblivisci  {PhUipp.  iii ,  13), 
id  est  cor|)orcas  voluptates,  ad  scipsam  dcscrto  Deo 
cnnvcrsa  fueril,  ct  sua  potentia  tanquam  sine  Deo  frui 
volueril,  intumcscil  supTbia,  quod  est  iniliuin  omnis 
pe<:cati.  Et  cum  hoc  cjus  peccatum  ptena  fiierit  con- 
socuta  ,  experiendo  discit  quid  intersit  iiitcr  bonum 
quod  deseruit ,  et  malum  in  quod  cccidit.  Kt  hoc  ci 
erit  giistasse  de  fructu  arboris  dignoscentiie  boni  et 
niali.  Prxcipitur  crgo  illi  ut  de  omni  ligno  quod  cst 
iii  paradi^  edat ,  ex  ligno  aiitein  in  quo  est  digno* 
sceiiiia  boni  et  mali  non  cdat;  id  est,  noa  sic  co 
fiualiir,  ut  ipsam  ordinntam  intcgiilaieni  naturx>  siix*, 
quasi  manducando  violet  atque  corrumpat. 

CArUT  X.  —  Flumina  quatuor  quid  notent. 

15.  Flumcn  autem  quod  proccdebat  cx  Kden ,  id 

est  cx  dclidis  el  voliiptate  et  cpulis ,  qiiod  flnnh  n  a 

projihelii  significalnr  in  Psalinis ,  cum  dicil ,  Tonente 

roluptalii  lua  polabi$  eos  {Ptal.  xxxv,  9) ;  hoc  cst 

cuiiii  Eden  ,  quod  latinc  voliiptas  dicilur  :  dividiiur 

in  quatuor  partcf,  el  qualuor  virlutes  significat,  pru- 

dentiam,  furtitudinem,  tcmpcmnliain,  juslitiam.  Di- 

citur  aiilcm  Phison  ipsc  esse  Ganges ,  Geon  autem 

Nilus ,  quod  etiam  in  Jercmia  prophcla  animadverti 

IMiiest :  iiunc  aliis  nominibus  appeilantur.  Sicut  nunc 

Tiberis  dicitur  fluvius ,  qui  prius  Albula  dicebatur. 

Tigris  vero  et  Euphrates  cliam  nunc  eadem  nomina 

lenent :  quibus  lamen  nominibus  virtutcs,  ui  dixi,  spi- 

rttiMles  signiflcantur ;  qnod  etiam  ipsorum  nominum 

inlerpretatio  docct,   si  quis  hcbrasam  linguam  vcl 

•yram  consideret.  Sicut  Jcrusalem  quamvis  sit  visi- 

Inlis  et  terrenus  locus,  significat  Umcn  civitalcm 

|iacis  spiritualiicr  :  el  Sion  qiiamvis  sit  moos  in  terra, 

ipeculationem  lamen  significat ;  et  hoc  iiomcn  in 

Scriplurarum  allegoriisad  spiritualia  intclligenda  sxpc 

transfertur  :  et  illc  qiii  descendcbat  ab  Jerusnlem  in 

Jericho,  sicut  Dominus  dicit,  et  in  via  vulneraius, 

saucius  ei  semivivus  relicius  est  a  laironibus  {Luc. 

X,  30) ,  utiquc  locos  istos  terrarum ,  quamvis  secun- 

dum  historiam  in  tcrra  invenianlur,  spirilualitorcogit 

intclligi. 

U.  Pnidcnlia  ergo,  quje  significat  ipsam  conlein- 
plationeni  verllatis  ab  omni  ore  humano  alicnam,  quia 
esi  nioffabiJls,  quam  si  eloqni  velis,  parluris  cam  po- 


M.VMCIL,  S.  ALGUSTIM  tl! 

lius  quam  fiaris.  quia  ibi  aadivU  eL  Apoiloliis  ineflabi 
Ii:i  verUa  qiix  iioii  licet  homini  loqui  (II  Car.  xii ,  i) 
iiivc  ergo  pnjdeniia  terram  circooiil,  qua*  baliei  aii. 
riiiii ,  et  carbuiiciilum ,  et  Inpidem  prasinuin  ,  id  est 
disi'i|-linam  \i\endi,  quxabomnibus  lerronia  sordi- 
bu<,  q:iasi  decocU  nitescit,  sicut  aunini  oplimiin  ;  ft 
vcrtatem,  qiiam  nulla  faUitas  vincit  \  siciil  carbun- 
cuh  f  Igor  itiKle  iion  vincitor;  et  \it:im  .xtcniam,  qo» 
virid.i^ite  Kipidis  prasini  signficaiur,  pro;*ler vigoren 
qui  non  are.-^cii.  Flu\ius  autena  ille  qiii  circuit  terr.iii 
i£thiopinin  inultum  calidam  ati|ue  fervcntem  ,  signi- 
ficat  fiirtitiidincm  calore  actionis  abcreui  atque  inipi- 
gmm.  Terliiis  aulem  Tigris  vadil  coiitra  Assyrios,  et 
significat  tempcrantiam,  qux  rcsislil  libidini,  mulium 
ad\ersnnti  coiiiiliis  prodeuti^e :  uiide  pleruioqoe  in 
Scripturis  Assy  rii  adverfariorum  loco  ponuntur.  Qunr- 
tus  fluvius  iioii  dictum  est  contra  quid  vadat,  aul  quam 
lerram  circumeat :  justiiia  enim  ad  omnes  partes  ani- 
iiix  pcrtinety  quia  i|isa  ordo  et  aeqoitas  aniiDx  cst, 
qun  sibi  ista  tria  concorditercopubutor;  prinu,  pru- 
deiitia ;  sccunda,  fortitudo ;  tertia,  teinperantia ;  et  in 
ista  Inta  copulalione  atque  ordinnlione  justitia  '• 
CAPt'T  XI.  —  Opera  homini$  in  paradiio :  muUa 

in  adjutorium  facla^ 
15.  Qiiod  autcm  ita  consiitiitus  cst  liomo  In  pan- 
di»o,  111  0{)eraretur  ei  custodiret ;  operatio  ilU  Uoda- 
bilior  laboriosa  non  erat.  Alia  cst  namqiic  in  paradiso 
operntio,  et  alia  in  terra,  quo  posi  peccalum  darona- 
tuscNt.  Ex  co  aulcin  quod  additum  est,  el  cunodira; 
8ignific;itum  cst  qiialis  illa  oporaiio  cral.  Namquc  ia 
traiiquillitnle  bcni»  vitx,  ubi  mors  non  cst,  omnis 
opcra  esi  ciisiodire  qiiod  leiics.  Accipit  eliam  pracce 
ptnin,  de  quo  supcrius  jnm  lrnctn\iinus  {Supn^  c.9). 
Quod  pnrccptum,  quoniam  sic  concluditiir,  utnon^ 
uniim  loquatur ;  sic  eiiim  dicit,  Qua  die  aulem  mimdu" 
cateritis^  morte  moriemini;  incipitcx|)oniquomodosit 
fncta  femina  :  et  fncln  dicilur  in  adjulorium  Tiri,  «t 
copulationc  spiriiunli  spiritiiales  fctus  ederet,  id  cst 
bona  opera  divinx  laudis ;  dum  illc  rcgit,  ha^coblein- 
perai ;  ille  a  snpicntia  n^gitur,  liaec  a  viro.  Caput  enim 
viri  Chrislus ,  et  caput  mulieris  vir  (I  Cor.  xi,  5). 
Idcoque  dicitur  :  Non  est  bonum  solum  hominem  eat. 
Adliuc  eniin  crai  \  quod  fierel,  ui  non  solum  aninit 
corpori  dominnretur ,  quia  corpus  senilcm  lociim 
obtinct,  sed  eliam  virilis  raiio  suhjiigarcl  sibi  anlma- 
lem  parlem  suam ,  per  quod  adjntorium  imperarft 
corpori.  Ad  hujus  rei  cxemplum  femina  facta  esl, 
quam  rcrum  ordo  subjiigat  viro ;  ut  quod  in  duobus 
hominibus  cvidentius  apparet,  id  est  in  masculo  et  fe* 
mina,  etiam  in  uno  homine  considerari  possit :  otap- 
petitum  apimx ,  per  qucm  de  membris  eorporis  ope- 
ramur,  hnlieal  mcns  interior  lani|uam  vlrilis  raiio 
sobjugntum  ,  et  jiisu  loge  modiim  imponat  adjutorio 
suo,  sicut  vir  debct  feininam  regere,  nec  cam  pcrmtt> 

^  •  Editi :  siorf  aurwn  opthnum  et  vervm  quod  mtUa  fatskm 
vtncit.  AtMss.  meliorisnoue  :  r.icut  aurum  optimum:H  »• 
rilatem^  etc;  aux  leclio  |  hmor  esr.. 

*  Fxlili  sic  habent :    tq,ie  ordvwtione  per/iciimt  jugliUam. 
Mss.  vcro,  atqne  ortitnatione  justitia.  Sup|.lo,  aM^atiu 

*  iia  mciiuns  nola?  Mi»s.  cum  .^m.  ei  Er.,  ubi  liOV.  babet 
ad  luK  emm  crut. 


905  LIBER  SECUNDUS. 

tere  dominari  in  ▼iram ;  qnod  ubi  conlingit,  pervcrsa 
etmisera  domnsest.* 

16.  Primo  ergo  demonstravii  Dcus  liomini  quanto 
mclior  esset  pecoribus,  et  omnibus  irraiionabilibus 
auimantibus  :  et  hoc  signiHcat  qiiod  dicium  est,  addu- 
cia  esse  ad  illum  omnia  animaniia,  ut  videret  quid  ca 
Tocarei,  et  cis  nomina  Imponeret.  Ez  hoc  enim  appa- 
rct  ipsa  ratioise  homiucm  mcliorem  esse  quam  pe- 
cora ,  quod  distinguere  ei  nominaiim  ea  disccrncre , 
nonnisi  raiio  potest,  qiisc  dc  ipsis  judicat.  Sed  lixc 
facilis  ralio  est ;  ci(o  enim  liomo  intelligit  se  meliorem 
etse  peeoribos :  illa  est  difncilis  raiio ,  qua  intclligit 
«1  seipso  aliud  esse  rationale  quod  rcgit ,  aliud  aiii- 
male  quod  regitur. 

CAPUT  XII.  —  Sopilo  Ada  juncia  Eva.  Quid 
sibi  velit. 

Et  quoniam  h^c  secretiore  sapieiitia  vidct ,  ipsam 
Tlsionem  secrelam  nomiiie  soporis  significari  arbitror, 
qneni  immisit  Deus  iii  Adam ,  quando  ei  mulicr  facta 
cst  Ut  cnim  hoc  videatur ,  non  est  opiis  oculis  istis 
eorporcis,-  sed  qiianto  (;uisque  ab  istis  visibilibus  rc- 
basin  inlcriora  intclligciitix  secesserit  (hoc  est  auiem 
quasi  obdormiscere),  tanto  mcliiis  et  sincerius  illud 
¥idet.  Ipsa  euim  cognltio,  qua  intclligilur  in  nobis 
aliod  esse  quod  ratione  domiiictur,  aliud  quod  rationi 
oblcmperct;  ipsa  ergo  c(^uitio  veluti  eflectiomulicris 
est  de  cosia  viri ,  propter  conjunctionem  significan* 
dam.  Dcindc,  ut  quisque  huic  suae  parti  recle  domi* 
rielur,  ct  fiat  quasi  conjugalis  in  seipso ,  ut  caro  noo 
concupiscat  adversus  spiritum,  sed  spiriiui  siibjugc- 
tor,  id  est  cdnciipisceniia  carnalis  non  advcrsetur 
rationi,  sed  potius  oblcmpcrando  desinnt  esse  carna- 
Tis,  opos  habct  pcrrecia  sapicniia.  Cujiis  ccntcmplatio 
qoia  intcrior  esl  et  secretior,  el  ab  omui  scnsu  cor- 
poris  remoiissima ,  convenientcr  etinm  ista  soporis 
nomine  Inleillgi  potest.  Tuuc  enim  ordiuaiissinic  ca- 
pot  niulicris  vir  est,  cuni  caput  viri  est  C!  ristiiS,  qui  ■ 
Soplcntia  esl  Dei. 

17.  Sane  in  locum  illius  costx  carnem  adimplcvit, 
m  boe  Bomine  insiniiareiiir  dilectioiiis  aflcctus,  quo 
diligit  uniMquisqae  animam  suam,  el  non  est  duras  ut 
eam  contemnat;  quo<l  diligit  quisqiie  cui  praeest.  Non 
enim  sic  nominata  est  caro  isto  loco,  ut  camalem 
eoncupiscentlam  significct;  sed  Isto  modo  potius  quo 
propheia  dicil  auferri  populo  cor  lapideum,  et  dari 
cor  comeum  {E»eeh,  xi,  19).  Iloc  modoenim  dicit 
eiiam  Apostolos  :  Non  in  labutis  tapideit,  ied  m  tabu' 
fk  €wdi$  camalibui  (II  Cor.  iii ,  3).  Aliud  cst  quippe 
propria  locolio ,  aliud  figiir.ita,  quaiis  ista  est  qiiam 
iraelamn^  modo.  Qiiaproptcr  etsi  visibilis  fcmiua  se- 
eoiiduro  hisloriam  de  corpore  viri  primo  facta  cst  a 
Domino  Deo,  non  utique  sine  cau*ia  ita  facta  est,  nisi 
m  aliquod  secretum  intimaret.  Num  enim  aut  liinus 
doAiltuudefemina  formareturt  aut,  si  vcllet  Dominus, 
hominl  yigilanti  cootam  sine  dolorc  detrabere  iion 
pOHel?  Site  ergo  ista  figurate  dicta  sint,  sivc  ctiam 
flprale  facta  sint,  ncn  frastra  hoc  modo  dicta  vei 
iMta  Mml ;  sed  sunl  plane  mysteria  et  sacramenta , 

I  SMaiiauir  Er.  ven.  et  Loff .  B.,  qum.    M. 


S06 

slve  hoc  modo  quo  tenuitis  nostra  conatur,  sive  ali- ' 
quo  alio  meliore,  secundum  sanam  tamen  fidem  suiit 
intcrprctanda  et  intclligcnda. 
CAPUT  Xlll.  —  Spiriluale  eonjugium  in  homine. 

18.  Vocavit  ergo  mulierem  suam  vir,  tanquam  po- 
tior  inferiorem,  et  dixit :  Hoc  nunc  o$  de  ouibui  meis, 
et  caro  de  carne  mea.  0$  de  ossibu$ ,  fortassc  propter 
fortitudinem ;  ei  caro  de  came,  propter  temperantiam. 
Hse  namqoc  6ux  viriutcs  ad  infcriorem  animi  pariem, 
quam  pradentia  rationalis  regit,  docentiir  periinere. 
Quod  aulcm  dictum  est,  Htee  wcabitur  mulier,  quo^ 
niam  de  viro  tuo  tumpta  ett;  ista  origo  nomiiiis,  et 
inierpretatio  in  lingua  latina  non  apparet.  Quid  enim 
siniile  habcat  mulieris  nomen  ad  viri  nomcn,  non  in- 
veniiur.  Sed  in  hebrsea  locutlone  dicitur  sic  sonare, 
quasi  dictum  sit :  I1»c  vocabitur  virago,  quoiiiam  de 
viro  suo  sumpta  esl.  Nam  virago  vel  virgo  potiiis 
habct  aliquam  similitudinem  cum  viri  nomine ;  mu- 
lier  aulcm  non  habet :  scd  boc,  ut  dixi,  lingux  diver- 
siias  facit. 

19.  Quodautem  addilumest,  Relinquet  homopatrem 
etmatrem,  et  adhesrebit  uxori  tute;  et  eruni  duo  t> 
carne  una,  quomodo  rcferatur  ad  historiam  iion  inve 
nio,  iiisi  quod  plerumque  in  gcncre  humaiio  ista  con 
tingunl;  scd  toia  proplielia  est,  ciijus  Apostoliis  me 
minit ,  diceiis  :  Proptcr  hoc  rclinquet  honw  patrem  a 
matrem ,  et  adhoircbit  uxori  tuce;  et  erunt  duo  in  eame 
una.  Sacramentum  hoc  magnum  ett :  ego  autem  dico  in 
Chritto  et  in  Eccletia  (Ephet.  v,  31,  52).  Quod  Mani- 
ch»i  si  non  cxci  lcgereiit,  qui  pcr  Epislolas  apostoli- 
cas  multos  decipiuiit,  intclligerent  quomodo  accipien* 
duD  siiit  Vctcris  Testamenti  Scripturfle,  nec  tam  sa- 
crilega  voce  auderent  accusare  quod  nesciunt.  Quod 
autem  nudi  crant  Adam  et  mulier  ejus ,  et  non  con- 
fundebantur ,  simplicitatem  aniinae  castitatemque  si- 
gnificat.  Nam  ct  Apostolus  ita  dicil  :  Aptavi  vot  um 
viro  virginem  cattam  exhibere  Chritto  :  timeo  autem  ne 
ticut  terpent  Evam  fefetUt  vertutia  tica,  ita  corrumpaH" 
tur  menlet  vcttme  a  timplicitate  et  cattitatCf  qua  ett  ii 
Chritto  (11  Cor.  xi,  2,  3). 

CAPUT  XIV.  —  Serpent  diabotut,  Eva  affectut.      ' 

20.  Scrpcns  autcm  significat  diabolom ,  qui  sane 
non  erat  simplcx.  Qiiod  enim  dicitur  sapientior  omni- 
bus  bestiis,  flgiirate  inslniiatur  cjus  vcrsutia.  Nonau- 
teni  dictum  est  quod  in  paradiso  crat  serpens,  sed 
erat  scrpcns  iiitcr  bcstias  qiias  fccit  Deus.  Paradisus 
nninque  beaum  vitam ,  ut  supcrius  dixi ,  significat 
(Supra^  cap.  9) ,  in  qua  jam  non  crat  serpens ,  quia 
jaiii  diabidus  crat ;  ct  de  sua  bcatitudine  cccideraly 
qiiia  in  veritate  nou  stetit.  Ncc  mirandum  cslquomodo 
mulieri  loqui  potuerit,  cum  llla  esset  In  paradiso,  et 
illc  non  esset ;  non  enim  aut  illa  secundum  iocuin 
erat  in  paradiso.  sed  potius  secundum  beatitudinis  af- 
fectum  :  aut  etiamsi  locus  est  ulis  qui  paradisus  vo- 
cetur,  in  qno  corporaliter  Adam  et  niulier  habiubant, 
etiam  diabor*  acccssum  corporaliter  intelligere  dd)e- 
mus?  Non  utique,  scd  spiritualiicr ,  sicut  Apottolus 
dicit,  Sccundum  principem  potetiatii  aerii,  epiritui  fai 


S07 


DE  GENESI  CONTRA  MANICII.,  S.  AUCUSTINl 


208 


fMnc  opcratur  m  filih  difidenlia!  {Epha.  ii,  2).  Num- 
qaid  cfgo  vibibililcr  eis  apparel ,  aiil  quasi  corporcis 
locis  acceilil  ad  eos  in  qiiibus  operalur?  Non  ulique  , 
8cd  miris  niodis  pcr  cogiuUoncs  suggcril  qiiid«|uid 
polesl.  Quibus  suggcstionibus  rcsisUinl,  qui  vcre  di- 
cunl,  quod  itcin  dicil  Apuslolus  :  Non  enim  ignoramu$ 
oitutias  ejus  (II  Cor.  ii,  il)-  Quomodo  enim  acccssil 
ad  Judam,  quaiido  ci  persuasil  ut  Dominuin  tradcrei? 
numquid  in  locis,  aut  per  bos  oculos  ci  visus  cst  ?  Sed 
uUque,  ut  dictum  est,  inlravit  in  cor  ejus  (Luc, 
xxu,  5).  Repcllil  auteni  illum  bomo,  si  paradisuin  cu- 
slodiat.  Posuit  enim  Deus  bominem  in  pnradiso ,  iit 
0|>crarctur  ct  custodiret :  qiiia  sic  dc  Ecclesia  *  dici- 
tur  in  CanUcis  caiiticoruni,  Hortut  conclusut,  font  ti- 
gnatut  (Cant,  iv,  i2);  quo  utiquc  non  admillitur  pcr- 
versitaiis  illc  pcrsuasor.  Scd  tamen  per  mulicrcm  dc- 
cipit :  non  cnim  ciiam  ratio  nostra  dediiciad  conscii' 
sioncm  pcccaU  potest,  nisi  cumdclcclaUo  motn  fiiciil 
in  illa  parte  aiiimi ,  qux  debct  obtempcrarc  raiioiii 
tanquam  rcciori  viro. 

21.  Etiam  nunc  in  unoquoquc  no^triim  nibil  aliiid 
agitur,  cumad  iicccalum  quisque  delabittir,  quam  tiinc 
acium  cst  in  illis  iribus,  scrpentc,  nmliere,  ct  \ii-o. 
N:im  priiiio  fit  siiggcslio  sive  pcr  cttgitationsm,  siivc 
pcr  scnsus  corporis  ,  vel  vidciido ,  vcl  laiigctido ,  vcl 
audicndo,  vcl  gustaudo,  vcl  olfacicndo :  qu.x  suggcsiio 
ciim  facta  fiicrit,  si  cupiditas  nostra  non  movcbitiir  ad 
pcccandum ,  cxciudelur  scrpenlis  asluUa ;  si  auicm 
roola  fucrit ,  quasi  inulicri  jam  pcrsuasum  crit.  Si^d 
aliquando  ratio  virililer  eUam  comniotam  cupidiiatcm 
refrcnat  atquc  compescit.  Quod  cum  (It,  non  labimur 
iii  peccaium,  scd  cum  aliquanta  luciaUone  coroiianiur. 
Si  autcm  ratio  consenliat,  el  quod  libido  rommovcrit, 
r.iciendum  csse  dccernat,  ab  omni  vila  beala  tanqiiain 
de  paradiso  expellitur  liomo.  Jam  enim  poccat  im  iiii- 
piiUitur ,  eiiamsi  non  subsequatur  faciam ;  qiioni.im 
rea  tenctur  hk  conscnsione  conscienUa. 

CAPUT  XV.  —  Tenlalio  quomodo  dejicit, 

22.  Quo  autem  modo  serpens  ille  peccatum  pcr- 
suaserii,  diligcnter  considcrandum  est;  periinct  ciiini 
maxiiue  ad  nostram  saluiem  :  nam  ideo  ba.'C  scripia 
sunt  ut  jam  lalia  cavcamus.  Nam  cum  inicrrognia 
mulier  respondisset  quid  eis  prxccptum  esset;  ait  ille : 
Non  morte  moriemiAi :  uiebat  *  enim  Deut  guoniam 
qua  die  manducaveritit  ex  illo^  aperientur  oculi  vettri, 
et  eritit  tiait  rfii,  tcientet  bonum  et  matum,  Yidcmus 
bis  verbis  pcr  su|)crbiam  pcccatum  esse  persuasum  : 
ad  hoc  enim  valet  quod  dictum  est ,  Eriiit  ticut  dii, 
Sicul  eliam  boc  quod  diclum  cst ,  Sciebat  etiim  Deut 
quomam  qua  die  fnandacaveritit  ex  eo,  aperientur  ocuii 
vettri,  quid  hic  intelligitur,  nisi  pcrsuasum  08se  ut  sub 
Deo  esse  nollent,  sed  in  sua  poiesut^  poUus  sine  Do- 
miDO,  ut  legem  ejus  non  observarent,  quasi  inviden- 
iis  sibi  De  se  ipsi  regcrent ,  non  indigentes  illius  in- 
lcmo  lumine,  sed  utentes  propria  providentia,  quasi 
oculis  6uis,  ad  dignoscendum  bonum  et  malum,  quod 
iUe  prohibuisset?  Hoc  esi  ergo  quod  persuasum  esi,  ut 

[hi&.y&Llav^.tic  et  Eccled^,  u, 
•Lo?.blcetinfra,«fi/.    m. 


suam  poicstatcm  nimis  amarent,  et  cum  Deo  esse  paren 
vclieiit,  illa  mcdiclaie,  per  quam  Deo  sabjecii  erant, 
et  corpora  stibjecla  habebant,  tanquam  fmctu  arboris 
constitiitx  in  niedio  paradisi ,  male  uterentur » id  est 
contra  legcm  Dci ;  alquc  ita  quod  acccpereBt  amitte- 
rcnt,  dum  id  quod  non  acceperaut,  usuriareYoliienuit. 
Non  cniin  accepit  bominis  natura,  ut  pcr  suaro  pole- 
siatcm  Dco  iion  rcgcnte  bcata  sit ;  quia  duUo  regente, 
per  suam  potcsLitcin  bcatus  csse  sulus  Detis  potesi. 

23.  Et  vidit,  inqiiil,  niu/i>r  quia  bonum  ett  iignum  ad 
etcam ;  et  quia  bonum  ett  oculit  ad  videndum^  et  cogno- 
tcendum,  Quomodo  vidcbat,  si  chusi  erant  ociili  ?  Sed 
boc  diclum  cst,  ut  intelligercmus  eos  oculos  esse 
aporlos,  posloaquam  de  fructu  illo  aoccperuDl,  qoibus 
se  nudus  vidcbaiit ,  et  displicebaiit  sibi ,  id  cst  oculos 
astutia.\  quibus  simpliciias  displicel.  Cuin  enim  quis- 
quc  cecidcril  ab  illa  iiiUma  cl  sccrcUssima  luce  vcri- 
laiis,  niliil  cst  uiide  velit  placcrc  siiperbia,  Disi  fraa- 
dulcnlis  siuiulat.onibus.  Ilinc  enim  ct  hypocri>is 
iiascitiir,  in  qua  niullum  sibi  videniur  cordati ,  qui 
poliicriiil  fallcre  ct  dccipcre  qucm  volucrbiL  Dcdit 
eniin  miilicr  viro  suo,  ct  nianducaverunt ,  el  apcrti 
suiit  oculi  eorum,  dc  quibiis  jam  dictum  est;  ei  tunc 
vidcruiit  quod  tiudi  essciit,  scd  oculis  pcnrcrsis,  qui- 
bus  illa  simplicitas  qiix  niidiUiUs  uomiiie  significata 
cst,  crubcsccnda  videbalur.  Ilnqiic  ut  Jam  non  cssciit 
simpliccs,  fccerunt  dc  foliis  fici  sibi  succinctoria, 
tanciuam  lcgentcs  pudenda  sun,  id  est  occaltantcs 
siniplicitatcm,  dc  qiin  jnm  crubcsccbat  astula  su|icrbia. 
Folia  vcro  (ici  pruritum  qucindam  sigDificaiit,  si  boc 
bcne  in  rcbus  incorporcis  dicitiu*,  qiiem  miris  modis 
aniinus  patitur  cupiditate ,  et  dclcctatione  mcntiendi. 
1-ikIc  cliam  lalinc  salsi  diciiiitur,  qtii  jocari  anumt  In 
jocis  aulcni  uiique  simuIaUo  princi]  atum  tcoet. 
CArUT  XVI. —  Abtcontio,  ambulaiio^  percontalio  quid 
tignent. 

2i.  Itaquc  cum  dcambularct  Dcus  in  paradiso  ad 
ycsperam,  id  cst  cum  ad  cos  jain  judicandos  vetiircl, 
adliuc  aiite  poenam  eorum,  dcambulabat  in  paradiso, 
id  cst,  quasi  movcbalur  in  eis  prxseniia  Dei,  quaodo 
jnm  ipsi  stabilcs  in  ejus  praecepto  non  enmt;  ei  beiie 
ad  vcspcram,  id  cst  cum  jain  ab  eis  sol  occideret,  id  est 
iufcrrcturabeis  lux  illaiiitcrior  vcritaiis  raudieruDlTO- 
cem  ejus,  ct  abscondcrunt  se  a  conspcctu  ejus.  Quisso 
abscondil^  conspcctu  Dci,  nisi  qui  deserto  ipso  iodpit 
jnm  ainare  quod  suum  est?  Jam  enim  habebaut  cooperi- 
mcnia  mendacii :  qui  autem  loquiiur mendacium,  dcsoo 
lo(|uilur  ( Joan,  viii ,  44 ).  Et  idco  ad  arborem  se  di- 
cuntur  absconderCy  qux  erat  in  medio  paradisi,  id  est 
ad  scipsos ,  qui  in  mcdio  rcrum  uifra  Qeum  et  su- 
pra  corpora  ordinaii  craul.  Ergo  ad  seipsos  abiGon- 
dcrunt  sc ,  ut  coniuibarcntur  roiseris  erroribus,  reU- 
cio  lumine  vcriiaUs,  quod  ipsi  Don  erant.  Particept 
enim  vcritaUs  poiest  essc  anima  huniana  :  ipsa  autem 
vcritas  Deus  est  incommutabilis  supra  illam.  Ab  ea 
ergo  veritale  quisquis  aversus  cst,  el  ad  seipsuni 
convcrsus ,  ci  non  de  rcctore  atque  illusiratore  Deo» 
scd  dc  stiis  molibus  qunsi  liberis  exsultat,  tenebratur 
nicndacio  :  qiioniam  qui  loquilur  mcDdJciimi ,  de  too 


t09  LIBER  SECUNDLS. 

loquitiir;  atque  iu  turbalur ,  ct  vocem  illam  prophe- 
tae  maDifestat ,  qua  diclum  cst ,  Ad  meipsum  anima 
mea  lurbaiaest  (Psal.  xu,  7).  Iiaque  jam  interrogaUir 
Ailam.  non  Deo  nescienie  ubi  essct,  scd  cogcntc  ad 
confessioDem  pcccaii  :  non  enim  et  Dominus  Jcsus 
ohristus  tam  muUa  quse  inierrogabat ,  ncscicbai.  Re- 
fipoodit  aatem,  vocc  ejus  audita,  abscoiidisse  se,  quo- 
luam  nudus  esset.  Jam  miserrimo  crrore  respondif , 
quasi  Dco  posset  displicere  nudus ,  sicut  eum  ipse 
lccerat.  Est  autem  hoc  crroris  proprium,  ut  quod 
cuique  displicet,  hoc  eiiam  Deo  displicere  arbitrelur. 
lliud  autem  sublimitcr  inlcliigendum  csl  quod  Donii- 
Dus  ait :  Quis  mntiavil  tibi  quod  nudus  esses  ,  nisi  quia 
ab  Hla  arbore  de  qua  dixeram  tibi,  e^  iUa  sola  ne  nifln- 
ducares^  ex  itla  manducasli?  Nudus  enim  eral  a  simu- 
latione,  sed  vcsticbalur  lucc  divina.  llndc  avcrsus  et 
ad  seipsum  conversus ,  quod  significat  de  illa  arl)ore 
manducasse,  nuditatem  suam  vidit,  et  displicuit  sibi 
ez  eo  qiiod  non  habebat  aliquid  proprium. 
CAPUT  XVil.  —  Rejectio  cuipm  et  serpentis  pcena. 

25.  Deinde  jam  more  superbix  in  se  non  accusat 
quod  coiisensit  mulieri,  scd  in  mulierem  rcfundit  cul- 
pam  suam ;  et  sic  subtiliicr  quasi  de  astiitia  quam 
miser  conceperat,  voluil  ad  ipsum  Deum  pcrtincre 
qaod  peccavit.  Noii  enim  ait,  Mulier  dcdit  mihi ;  sed 
addidit  dicens,  Mutier  quam  dedisti  mihi.  Nihil  est  au- 
tcm  tam  lamiliare  peccanlibus ,  quam  tribuerc  Dco 
i[cilc  undecumque  accusanlur  :  et  hoc  dc  illa  vena  su- 
perbkc,  ut  quoniam  sic  homo  pcccavit  cuin  vult  cssc 
par  Dcoy  id  est  liber  essc  ab  cjiis  doininio ,  sicut  illc 
ab  omai  dominio  libcr  cst,  quoniam  ipsc  csl  Dominus 
omnium;  quoniam  iii  majcstate  par  illi  esse  non  po- 
tuii,  jam  lapsus  et  jaccns  in  peccato  suo ,  parcm  sibi 
tum  lacere  conetur.  Vel  potius  iilum  vult  ostcndcre 
pcocasse,  se  aulem  essc  innoccntem.  Et  mulier  inter- 
logata  refert  culpam  in  serpenlem  :  quasi  aiit  ille  sic 
accepcrat  uxorem  ut  ei  oblemperaret,  ei  non  poiius 
ut  ipsam  sibi  obteinpcrare  faceret ;  aut  illa  non  po- 
tmi  Dei  prxceplum  potius  custodire ,  quam  vcrba 
aerpentis  aduiittere. 

26.  Jam  scrpcns  nou  inlcrrogatiir,  scd  prior  cxce- 
pit  pcenam,  quia  nec  connieri  pcccatum  potest ,  nec 
liabet  omnino  undc  se  excusel.  Non  auiem  nuiic  ca 
damoatio  diaholi  dicilur ,  qux  ultimo  jiidicio  rescrva- 
lur»  de  qua  loquilur  Dominus  cum  dicit,  Ite  in  ignem 
mternum »  qui  praiparatus  est  diaboto  et  angelis  (*jus 
{Maith.  XXV,  41) ;  sed  ca  poena  ejus  dicitur,  qua  nobis 
cavendus  est.  Pcena  enim  ejus  est,  ut  in  potestate  ha- 
oeat  eos  qut  Dci  prxcepta  conicmnunt.  Hoc  enim  ex- 
plicaUir  his  verbis ,  quibus  in  eum  profertur  sciiten- 
da :  el  inde  major  pccna  cst,  quia  dc  hac  lam  infelici 
potestale  l^cUtur ,  qui  solebat  antcquam  caderet ,  de 
toldimi  veritate  gaudere  in  qua  non  steiit.  Et  ideo  illi 
etiam  pecora  pracponuntur ,  non  in  potestate,  scd  in 
coBsenratione  ^  naiurx  sux  :  quia  pccora  non  amise* 
nmt  beatitudinem  aliquam  coelestem,  quam  nunquam 


m 


*  Editl  Am.  Br.  et  dtto  Mss.,  eonversime.  Ijot.,  aliquot 
MittB  finlEragaatibus  Mss.,  conversuUone,  sed  iiicUus  Regius 
oodex  alikiBedao»  amMervatiane» 


habucrunt ,  scd  in  sua  nalura  quam  accepcrunt  per- 
aguiit  vitain.  Dicitur  crgo  huic :  Peetore  et  ventre  re- 
pes,  Quod  qnidcm  el  in  colubro  aniraadvertitur, 
et  cx  ilk)  animante  visibili  ad  hunc  iiivisibilcm  ini- 
niicum  nostrum  lociilio  figuratur.  Nomine  enim 
poctoris,  significalur  superbia,  quia  ibi  dominatur  im- 
pelus  animi :  nomiiie  aulcm  venlris,  significatur  car- 
nale  desiderium  ,  qiiia  haic  pars  mollior  senlitur  in 
corporc.  El  quia  his  rebus  ille  scrpil  ad  eos  quos 
vult  decipcre ;  propterea  dictuin  est,  Pectore  etventre 
repes. 

CAPUT  XVIIL—  Serpentis  cum  Eva  inimidtia. 

27.  Et  terram,  inqiiit,  manducabis  omnibus  diebu^ 
vitw  tu(B  :  id  est  omiiibus  dicbus  quibus  agis  hanc  po- 
teslatcm,  anle  illain  ultimam  poenam  judicii ;  hxc 
ciiiin  vita  cjiis  vidclur,  de  qua  gaudct  alque  gloriatur. 
Terram  ergo  manducabis ,  duobus  modis  inlclligi  po- 
lcsl :  vcl  ad  te  pcrlincbiint ,  quos  tcrrcha  cupiditate 
deceperis,  'nl  cst  peccatorcs,  qui  lerrx  nomine  sigiii- 
ficanlur;  vcl  cerle  geuus  tcrlium  lenlalioiiis  his  vcrbis 
figuratur,  qiiod  esl  curiositas.  Tcrram  enim  qui  man- 
diicat,  profunda  et  teiicbrosa  pcnetrat,  ct  laincn  lciii- 
poralia  alquo  terrena. 

28.  Non  autcm  inimicitioD  ponuiitur  intcr  ipsum  et 
virum  ,  scd  iuter  ipsum  ct  miilierem.  Numquid  quia 
viros  non  dccipil  et  ieiitat?  Scd  manifestum  est  quod 
decipit.  An  quia  ipsuin  Adam  non  dccepit,  sed  mu- 
liercnrejus?  Scd  numquid  propterea  non  est  inimicus 
ejus,  ad  qucm  pcrvenit  pcr  muliercm  suam  illa  dece- 
piio,  maximc  quia  de  futuro  jam  dicitur,  InimicitioA 
ponam  inter  te  et  mutierem?  Si  aulem  quod  non  dein- 
ceps  dccepit  Adam,  nec  ipsam  Evam  deinceps  dece- 
pit.  Quare  crgo  ita  dicitur,  nisi  quia  hic  manifedte 
ostciidilur  non  posse  nos  a  diaboio  tcnlari,  nisi  pcr 
illam  animalcm  partcm,  qiiae  quasi  mulicris  imaginem 
vel  cxemplum  iii  uno  ipso  homine  ostcndit,  de  qn.a 
supcrius  jam  multa  diximus?  Quod  autem  etiam  iiiter 
semen  diaboli,ct  semcnraulieris  ponunlur  inimicitix, 
significatur  semine  diaboli  perversa  suggestio;  se- 
iiiinc  autem  muiieris,  frucius  boni  operis,  quo  per- 
vci*sx  suggcslioiii  rcsistit.  Et  ideo  observat  ipse 
plantaiii  mulieris  ,  ut  si  qiiando  in  illiciu  labilur  de- 
Icclatio ' ,  tunc  illam  capiat :  ct  illa  obscrvat  caput 
cjus,  ut  eum  in  ipso  initio  malx  suasioiiis  cxcludat.. 

CAPUT  XIX.  — De  pasnis  mutieri  inftictis. 
29.  Jam  de  |  oena  mulicris  nulla  quxstio  cst :  ma- 
nifestc  enim  niultiplicatos  dolorcs  habct,  aique  suspi- 
ria  in  hujus.vitx  calamitalibus ;  et  quod  in  doloribus 
pariat  filios,  quamvis  ct  in  ista  visibili  muliere  com- 
plcatiir,  tamen  ad  illam  secretiorem  consideratio 
rcvocanda  cst.  Nam  et  in  pccoribus  feminse  cum  do- 
lorc  pariunt  filios,  et  hoic  est  in  illis  mortalitatis  con- 
diiio  potius  qunm  pcena  pcccati.  Polest  crgo  ficri  ut 
ctiam  in  feminis  hominibus  mortalium  corporum  sit 
ista  conditio.  Scd  hoc  est  magnum  suppHcium,  quod 
ad  istam  corporum  mortalitatem  ex  ilhi  iinmortali- 
tate  Ycnerunt.  Veromtamcn  magnum  sacramcntiim 

*  Mss.  non  pand  habent :  5t  quando  iUUita  elabitm  dete^ 
ctatio. 


2li  DE  GENESl  CONTRA 

68t  liujus  sentenljae,  quoo  nulla  abstinenlia  fit  a  to- 
luDtatc  cnrnafi ,  qux  noD  liabcat  in  exordio  dolorem  , 
donec  in  mcliorem  partem  coiistieiudo  flectatur.  Quod 
cum  proyenerit,  quasi  natiis  esi  filius,  id  est  ad  bonam 
opus  paratus  est  afrcctus  per  consuetiidinem  bonam. 
Qu4!  consueiudo  nt  nascerctur,  cuin  dolore  rclucta- 
tum  est  consuctudini  malac.  Nam  et  illud  quod  post 
partum  dictuin  est  \  Erit  libi  convenio  ad  mrwn  tuum, 
et  ipse  tui  donunabilur;  nonne  multaD  ac  prope  omnes 
mulieres  absentibns  viris  suis  pariunt,  et  post  parlum 
se  ad  illos  non  coiiTeriunl?  Qutie  autem  superbac  sunt 
mulieres,  et  doniinaiitur  viris,  numquid  post  parlum 
carent  hoc  vitio,  ut  viri  eanim  dominentur?  Imo 
quaei  dignitalem  sibi  additam  credunt ,  quod  matres 
fiunt,  et  p!eniiiique  superhiores  exisiunt.  Quid  ^ibi 
ergo  vult,  quod  posteaquam  dictum  est,  In  doloribHi 
pariei  fitioi,  additiim  est,  el  erit  tibi  convertio  ad  virum 
tuum,  et  ipie  tui  dominabitur;  nisi  quia  illa  pars  animx, 
quae  carnalibus  gaudiis  tcnetur,  cum  aliquam  malam 
consuctudincm  volens  vincere,  passa  fiierit  dirficulla- 
(em  ac  dolorem ,  atqiie  ita  popererit  consuciudinem 
bonnm,  cautiiis  jain  el  diligenlius  rationi  oblempcrat 
tanquam  viro ;  ct  ipsis  quasi  eriidita  doloribus  con- 
vertitur  ad  raiionem,  et  libenter  servit  jubenti ,  ne 
iterum  iq  aliquam  pcrniciosam  consuetudinem  de- 
fliat?  Isia  ergo  qux  videntur  maledicta,  pracepta 
tont,  si  non  carnaliter  spirltualia  legamas.  Lex  enim 
spiritualis  est  (Rom,  vii,  ii). 

CAPUT  XX.  —  De  viri  peena. 
30.  Iteiii  de  seiitentia  ista  qu:e  prolala  est  in  ipsum 
virum,  quid  dicemiis?  Nuinqiiid  Torte  divitcs,  quihus 
provenit  facillimus  viclus,neque  in  tcrra  operaiitur , 
evasisse  Istam  pcenam  existimandi  suiil,  qua  dicilur  : 
Maledicta  terra  erit  tibi  in  omnibui  operibus  tids;in 
trittitia  et  gemitu  tuo  manducabit  ex  ea  omnibut  diebut 
vitw  tuee,  Spinat  et  tribulot  pariet  tibi,  et  edet  pabu- 
ium  agri  tui :  in  tudore  vultut  tui  edet  panem  tuum, 
donee  revertarit  in  terram^  ex  qua  tumptut  et;  quia 
terra  ei ,  el  in  terram  ibis?  Scd  ccrte  illud  mani- 
festum  est,  quod  nemo  cvadat  istam  sententiam.  IIoc 
ipsum  enim  *  qnod  in  bac  vita  quisque  natus,  dini- 
cult:|iem  inveniendie  veriiatis  babet  ex  corrupiibili 
corpore  (sicut  enim  Salomon  dicit,  Corput  quod<or^ 
Tumpitur  aggravat  animam,  et  deprimit  terrena  intiabi- 
tatio  untum  multa  cogitantem  [Sap.  ix,  15]),  ipsi  sunt 
labores  et  iristitiuc  qiias  babet  hoino  ex  terra ;  et 
spinx  ac  iribuli  sunt  pimctiones  tortuosarum  qux- 
stionum,  aut  cogitationcs  de  provisione  hujus  vitae  : 
quae  pleniinque,  nisi  exstirpentur  el  de  agro  Dei  pro- 
jiciautur,  suflbcant  vcrbum,  ne  fructificet  inbomine, 
sicut  DomiQus  in  Evangelio  dicit  (Marc,  iv,  18, 19*). 
E^  quoniam  necessiiate  jam  pcr  hos  oculos  et  per  has 
QOTes  de  ipaa  veritate  admonemur,  et  difficilc  est  re^ 
sistere  phaniasmatibus  quae  pcr  istos  sensus  iiitrant  in 
animam,  quamvis  per  illos  intret  eliam  ipsa  admonitio 

*  sic  Asn.  Er.  et  Mss.  potiofes.  At  \m.  babet:  Quod  pos$ 
de  parttt  dictum  est.  Mss.  sex,  qiiod  de  partu^  etc 

•  Ijov.  : Boeipsimemm  erii  ei  tknendmu^  quod  tn  hae 
«ifir,  etcRemovenda  curavifflus  haec  vcrlia,  erit  ei  timendumt 
qyJHint^  il^iiquioces  ed^iioues  ct  ais^  uodccau  careitt,    , 


MANICH.,  S.  AUGUST!N1  m 

veritatis;  Id  ista  ergo  perplexitate ,  cujus  vultus  non 
sodet  ul  mandocet  panem  suam?  quod  omnibus  die- 
bos  vitae  nostrae  passuri  sumus,  id  est  hujos  vltx  qm 
transitura  est.  Et  hoc  illi  diclum  e&t,  qui  cduerit 
agrum  suum ,  quia  bta  patitur  doncc  revertatar  in 
terram,  ex  qua  sumptus  est,  id  est,  donec  finiat  viiani 
islam.  Qui  eniin  coloerit  agrum  istum  interius,  ei  ad 
panem  suum  quamvis  com  labore  pervenerit,  polest 
usque  id  finem  vitx  hujiis  hune  laborem  pati :  post 
hanc  autem  vitum  non  est  necesse  at  patiatur.  Sed 
qui  forte  agnim  non  coluerit,  et  spinis  eum  opprinii 
permiscrit,  habct  in  hac  vita  maledictionem  terrae  su» 
in  omiiibus  operibits  siiis,  et  post  haiic  vitam  habebit, 
vcl  ignem  purgationis  vel  icenain  xtemam.  Ita  nemo 
evadit  istam  sciiteiiliam  :  sed  ageiidum  est  ut  saltcm 
in  hac  tantum  vita  scnliatur. 
CAPUT  XXI.  —  Quare   pott  trantgrettionem  Adam 

vitam  vocaverit  iptam  Evam  :  et  de  pdlicemnan  tum-' 

carum  tignificatione. 

51.  Quem  autem  non  moveat,  quod  post  peecatmn 
et  seiiteiitiam  jiidicis  Dei  vocat  Adam  mulierem  suam, 
Yitam,  quia  vivorum  ipsa  sit  maler,  posteaquam  me- 
ruit  mortcm,  et  mortalcs  fetus  parere  dcstinata  est ; 
nisi  qiiia  illos  fetus  attendit  Scriptura,  quos  cum  in 
doloribus  pcpcrerit,  fiet  illi  conversio  ad  vinim  suuiu, 
et  ejus  ipse  doniinabitur?  De  quibus  fetibus  su|)erins 
dictum  est.  Sic  enim  est  illa  vita  maierque  vivorum. 
Nam  vita  quas  in  (icccalis  cst,  mors  appellari  iu  Scri- 
pturis  solet ,  sicut  Aposiolus  dicit  mortuaro  esse  vi- 
duam  qiix  in  deliciis  vivit  (1  Tim.  v,  6) :  et  roortDi 
iioiniiie  pcccalum  ipsum  significari  legimus,  ubi  di- 
ctum  est,  Qttt  baptizatur  a  mortuo ,  et  iterum  tan^t 
itium,  quid  profidt  in  lavacro  tuo?  Sic  etqHiJefunat 
tuper  peccata  tua,  et  iterum  ambulant  fiofc  eadem  facii 
(Eccli.  XXXIV,  30,  31).  Pro  peccato  enim  mortuum 
posiiit ,  abstiiieiitiain  vero  jojuniumque  a  peccato , 
tanquam  baptismuro ,  hoc  est  mundationem  *  a  mor- 
tuo  :  iierum  autem  rcdire  ad  pcccatum ,  tanquam 
iteruin  tangere  mortuuiii.  Quare  ergo  non  animalis 
illa  pars  nostra,  qua;  tanqiiam  viro  debet  obtemperare 
rationi,  cum  peripsam  raiioncm  de  vcrbo  vitie  recte 
vivendi  sarcinam  conceperit,  appelletur  vita ;  et  cum 
parturitione  abstinentia*,  quamviti  cuin  doloribus  aiqiie 
gemltibus,  maLe  consuctudini  resislcns,  bonam  con- 
suetudinem  ad  recto  facta  pepererit,  mater  vivortun 
vocetur,  id  est  recie  factorum ;  quibiis  contraria  sunt 
peccata,  qu9e  nomine  morluorum  significari  posse 
docuimus '  7 

32.  Nam  illa  mors  ,  quam  omnes  qui  ez  Adani 
n^ti  sumus,  coepimus  debere  naturae,  quam  miiuitua 
est  Dcus,  cum  prxcepium  daret  ne  arboris  frucUis 
Ule  ederetur;  illa  ergo  mors  in  tunicis  pcliiceis  figu- 
rata  est.  fpsi  enim  sibi  feeeruiit  praecinctoria  de  foliis 
fici ,  et  Deus  illis  fecit  tunicas  pelliceas  :  id  est,  ipsi 
appetiverunt  meiiticndi  libidinem  relicta  Hsicie  veri- 


*■  EdltJ ,  inundationem;  sed  maluiimis  uu  est  in  Mss.  dt* 
tfsmf  mundalionem. 

'  A|)ud  Fx.:  i^uare  ammaUt...  concepit,  appcttaiur  «Ao.. 
ffeperit^  mater  viicorum  vocntur...  documm.  H. 


»5  LIBER  SECUNOUS. 

Ulis»  ci  Deus  corpora  eoriim  in  istam  morlaliiaiem 

camis  niulavil,  ubi  latcutcorda  mendacia.  Noque 

eiiini  in  tllis  corporibus  coclesiibus  sic  lalere  posse 

cogiJaliones  credcndum  est,  qucmadinodum  iii  bis 

corporibus  latent :  scd  sicut  nonnulli  molus  animoriim 

ipparent  in  vultu,  et  maxime  in  oculis ,  sic  in  illa 

perspicuiiaie  ac   simplicitate   coeleslium  corporum 

omiies  omnino  motus  animi  latcre  non  arbitror.  lu- 

qurt  illi  nierebuntur  habitationem  illam  et  cominuia* 

tionem  iii  angelicani  formam ,  qui  cliam  in  bac  vila 

cura  possint  sub  tuiiicis  pelliceis  occuliare  meiidacia, 

oderuut  lamen  ea  cl  cavcnt  flagrautissimo  nmore  vc- 

rilalis ,  et  hoc  solum  legunt ,  quod  ii  qiii  audiui^t , 

lcrre  non  possunt;  sed  nulla  menliunlur.  Yenicl  cnim 

tempus  ut  nihil  eiiam  conlcgatur  :  nihil  cst  eiiiin  uc- 

coltum  quod  non  manifeslabitur  (MaltU.  x,  26).  Tam- 

dln  autcm  in  paradiso  rueruntisti,  qunmvis  jain  sub 

sentcntia  daniiiaittis  Dci,  donec  venlum  csset  ad  pel- 

liceas  tiinicas,  id  esl  ad  Iiujus  vilx  morlalitatem.  Quo 

enim  majore  indicio  potuit  signincari   mors  quain 

icntimus  in  corpore,  qtiam  pcllibus  qiix  inorluis  pe- 

coribus  dctrahi  soleiit?  Ii:ique  cum  contra  pr;cc(  ptuin, 

non  imitatione  legitima ,  sed  illicila  supcrbia,  Dcus 

esse  appctit  bomo,  usque  ad  belluarum  mortaliialcm 

dejectus  est. 

55.  Idci)  sic  illi  lcx  divina  insultat  orc  Dci ;  qua 
iiisultaiionc  nos  admonemur  quantuni  pot^sumus  ca- 
vcre  supcrbiam. 

CAPUT  XXII.  —  ExpuUio  Ad(e  quid  allegorice, 

Ecce  Adum  factui  est  tanqunm  unus  ex  uobis  ad 
Kieutiam  cognosceudi  bonum  et  malum,  Qu:c  ainbigiia 
locnlio  figurani  fai  it  :  nain ,  factu$  est  lanquam  unus 
ex  nobiSf  dupliciter  iutulligi  potcst  :  vel  unui  ex  nvbis 
quasi  ct  ipsc  Detis,  quod  pcTtinet  ad  insultalioneiii; 
sicut  dicitur,  unus  cx  senatoribus ,  utique  senntnr  : 
antcerte,  quia  et  ii»se  dcus  esscl ,  quainvis  Crcaloris 
sui  bcneficio,  noii  natura ,  si  sub  ejtis  potestute  nia- 
nere  voluisset ,  sic  dictum  est,  ex  nobis;  quomodo  di- 
citnr,  ex  consulibus ;  aut ,  pro  coiisulibus  ,  qui  jam 
non  est.  Sed  ad  qoain  rem  facius  est  tanqiiam  onus 
esnobist  Ad  scicntiam  scilicet  dignosccndi  boni  et 
mafl,  ut  iste  pcr  expcrimcnlum  disccrct  dum  scntit 
mnlum,  quod  Deiis  pcr  sapientiam  novit ;  et  potesta- 
lem  lllain  Omnipotentis  qiiain  pati  noluii  beatus  atque 
oonsentiens,  posiia  sua  discat  esse  incvitabilem. 

54.  El  tune  ne  porrigeret  Adam  manum  suam  ad  ar^ 
kerem  vitce ,  et  vivcret  in  aternum  ,  dimisit  iltum  Deus 
ie  fHtradiso.  Dene  dictum  est ,  dimint,  non,  exclusil ; 
ot  ipso  peccatorum  suorum  pondere  tanquam  in  lo- 
com  sibi  congruum  viderctur  urgeri.  Quod  paliiur 
plerumque  malus  homo  cum  inlerbonos  vivcrc  c(£{)c- 
rit,  sl  se  In  melius  commutare  noluerit:  cx  illa  bouo- 
rum  eongregatione,  pondere  malae  sux  coiisueiudinis 
pelKtttr;  et  illi  enm  non  excludtint  reluctnntem ,  scd 
4imittmit  cupicntcm  Quod  autem  dictuin  cst,  Ne  por- 
rigare^Adam  manum  suam  ad  arborem  vitce,  etiam  lia^e 
ambignt  loeotioest.  Loquimur  enim  sic,  cnm  dichnus, 
kleole  uioneo,  ne  itcrum  facias  quod  fccisti,  volcntes 
ut  non  fociat :  et  iterum  sic,  Idco  te  moneo. 


214 

ne  forte  sis  bonus,  volentes  ociqiie  ut  sit ;  i<l  cst,  mo- 
neo  te,  non  desperans  quod  I)onus  possis  C8.«:e.  Sicut 
loquilur  Aposlolus,  cum  dicit  :  Ne  forte  dei  illis  Deus 
pasnitentiam  ad  cognoscendam  veritatem  (II  Tim.  ii,  25), 
Polest  ergo  videri  propterea  honio  in  laboies  hujus 
vito!  esse  dimissus ,  ut  aliquando  innnum  pjrrigat  ad 
arborem  viia; ,  cl  vivat  in  acternum.  Manus  autcin 
porrectio  bene  significat  crucein,  per  quam  vita  jctcr- 
na  reciipcratur.  Quamvis  ctiam  si  illo  modo  intelliga. 
iniis,  ne  manum  porrigat^  et  vivat  incelernum,  non 
iiijusta  pocna  est  post  peccatum  interclusum  esse  adi« 
luin  ad  sapientiam,  doncc  Dei  misericordia  mensuris 
temporum  reviviscat  qui  morluus  est ,  ct  inveniatur 
qui  pcrierat.  Dimissus  est  ergo  de  paradiso  suavi- 
titis,  ut  operaretur  terrain  dc  qua  sumptus  eral;  id 
est,  ut  in  corpore  isto  laborarct,  ei  ibi  si  posset  collo* 
carct  sibi  merilum  rcdcundi.  Moralus  est  autem  con« 
tra  paradisum  in  miseria  :  qu^  utique  beatx  vitu) 
contraria  est.  Nain  beatam  vilam  p.'iradisi  nomjne 
significatnm  cxistimo. 

CAPUT  XXIII.  —  Cherubim  et  framea  versaliili  qnid 
notent, 

55.  Posmt  autem  Deus  Cherubim  et  (lammeam  fra-' 
meam  quce  versatur,  qivjd  uno  noniine  vcrsatilis  dici 
polesl,  ad  custodiendam  viam  arboris  vitte,  Sicul  illi^ 
voluiit  qui  hebr.nea  verba  in  Scripturis  interpretiti» 
siint,  Chcrubim  laiine  Scienli.nc  plcnitudoesse  dtcltur». 
Flaminca  vcro  framca  versatilis,  tcinporales  poennD- 
iiitelliguntiir,  quoniniu  ttmpora  volubiliiate  versanttir. 
Propicrca  cl  flammca  dicltur,  quia  urit  quodamniodo 
omnis  tribulaiio.  Scd  aliud  csl  uri  ad  consumptionein^ 
ct  aliiid  cst  uri  ad  purgationcm.  Nain  et  Apostolus 
dicit  :  Quis  scandalizatur,  et  ego  non  uror  (II  Cor,  xi, 
29)  ?  Sed  isle  aflcclus  pui^abat  eum  magis ,  quia  de 
charitate  venicbat.  Et  illx  Iribulationes  quas  justi  pa- 
tiuntur,  ad  istam  perlincnt  flammcam  framcam  : 
Quoniam  in  igne  probatur  aurum  et  argentum^  et  homi' 
na  acceptabiles  in  catmno  humiliationis  {Eccli,  ii,  5)« 
Et  itcrum  :  Vasa  figuli  probat  fornax,  et  homina  ju' 
stos  tentatio  tribulationis  (Id.  xxvii,  6).  Quoiiiam  ergo 
quem  diligil  Deus ,  corripit ;  et  flagellat  omnem  filium 
quem  recipit  (Uebr,  xii,  6) ;  sicut  dicit  Apostolus, 
Scientes  quoniam  tribulaiio  patientiam  operatur,  patien- 
tia  autem  probationem  (Hom.  v,  5,  4) ,  et  Icginius  et 
audimus ,  ct  credcndum  est  arborem  vit.^e,  plcnitiidir 
ncm  scientise  el  flammcain  frameam  cuslodirc^  Nenio 
ergo  potest  pervenire  ad  arborem  vitx,  nisi  per  h;i8 
duas,  id  est  pcr  tolcrantiam  molestiarum,  eiscicutiiu 
plenitudinem. 

56.  Sed  tolerantia  molestiarum  omnibus  fcre  in 
hac  viti  subcunda  est,  tendentibus  ad  arLurem 
vi^  :  plenitudo  autcm  scicntiae  videtur  pauciori- 
bus  provenire ;  ut  quasi  non  omnes  qui  perveninnt 
ad  arborem  vitx ,  pcr  scientLe  plcnitudincm  veniantf 
quamvis  omnes  tolerantiam  molcstiarum,  idestflum 
meam  frameam  vcrsatilem,  scniiant.  Scd  si  attendu^ 

>  lx)v. ,  ptemtttdinem  esse  scientice,  et  ftammea  framea  rrt- 
siodiri.  sic  etiam  antiquiores  editiones,  nisi  quod  oniittuut, 
esse,  Sixi  ipsa  ontiouts  serics  |irot>at  lcgendum  cuin  »lss. » 
ptenUudinem  scittuiw,  ct  flammeam  frameam  cusiodiTe. 


(15  DE  GENESl  CONTRA 

lur  quod  Aposlolus  dicil,  Plenitudo  aulem  Legis,  cha' 
rUas  (Rom,  xiii,10) ;  el  videamns  eamdrm  charilalcm 
prxceptoillo  geminoconlineri,  DUiges  Dominum  Deum 
Istffit  ex  toto  corde  tuo,  et  ex  tota  anima  tua^  et  ex  tota 
mente  ttia ;  el,  Diliges  proximum  tanquam  teipsum ;  in 
quibus  diiobus  prwceptis  tota  Lex  pendet ,  et  Prophctas 
{Matth,  XXII,  37-40) :  sinc  dubiUlionc  inlelligimus  ad 
arborem  vil.ne  non  solum  per  flammeam  frameam  vcr- 
satilem,  id  est  per  loleraniiam  tempornlium  molcslin- 
rrnn,  sed  cliam  pcr  plenitudincm  scicnliap,  id  esl  pcr 
charilatcm  veniri ;  quia  si  chariUitem ,  inquit ,  non 
kaheam^  nihil  sum  (i  Cor.  xiii,  2). 

CAPUT  XXIV.  —  AdamChnstus,  Eva  Ecciesia. 

57.  Sed  in  lioc  sernione  polIi(  iius  sum  considera- 
tionem  rcrum  faclarum  ,  qiiam  puti  cxplicatam  :  et 
deinde  considcrationcm  prophetia^,  qure  reinancl  ex- 
plicanda  jam  breviler.  Posito  enim  lanquam  signo 
qoodam  manifeslo  quo  cxtcra  dirigantur,  non  diu 
1108,  qnantum  arbitror,  isla  considcratio  dctinebit. 
Dicit  enlm  Apostolus  sncramcntum  mngnum  esse, 
quod  dictum  est,  Propter  hoc  reUnquet  homo  patrem  et 
matrem,  et  adhasrebit  uxori  suoe ;  et  erunt  duo  in  carne 
una  :  quod  ipse  interpretatur  subjiciondo,  Kgo  nutvm 
^eoin  Christo  et  in  Ecciesia  {Ephes.  v,  51,  5i).  Ergo 
qaod  per  historiam  impletum  cst  in  Adam,  pcr  pro- 
phctiam  significat  Ghristum,  qui  rcliquit  |)aircm,  ciim 
dixit  :  Ego  a  patre  exivi ,  et  veni  in  hnnc  mundum 
{Joan.  XVI,  28).  Non  loco  reliquit,  quia  Dcus  loconon 
cojntinetur,  nequc  aversione  pcccati ,  sicut  apostatx 
relinquunt  Dcum;  sed  apparendo  liominibus  in  ho- 
mine,  cum  Yerbum  caro  factum  esl ,  el  habitavit  in 
DObis  (/</.  I,  i4).  Quod  ipsum  non  commutationcm 
naturse  Dei  significat,  scd  susceptionem  naturx  infe- 
rioris  personae,  id  esl  liumanx  ^  Ad  hoc  valct  etinm 
qaod  dicitur,  Semetipsum  exinanivit  {Philipp.  n,  7); 
qiiia  non  in  ea  dignitatc  app^iruit  hominibus  in  qua 
est  apud  Patrero ,  blandicns  corum  infirmitati ,  qni 
cor  mundum  nondum  habebant,  undc  videreiur  Ver- 
bum  in  principio  Deus  apud  Deum  (Joan.  i,  i).  Quid 
est  crgo  quod  diximus,  reliquit  Pairem,  nisi,  reliqtiit 
apparere  hominibus  sicut  est  apud  Patrcm  ?  Iicm  re- 
liquit  et  matrem,  id  est  Synagogrc  veterem  atque 
carnalcm  obscrvationem,  qux  illi  nmter  erat  cx  se- 
mine  David  sccundiim  carnem,  ct  adhxsituxori  su.t, 

>  Sic  vulgali ,  quilHis  Mss.  vix  aliqiii  suffragantur.  Nam 
Amuircnsis  el  victorini  duo  vocem,  persona*,  omittunt :  alii 
novcm  melioris  noiae,  e  qoibus  esiTheodericcnsis,  Gemme- 
ticensis,  Pratellemiis ,  Regio-Moulensts ,  s.  Audoeoi  Rotho- 
niagensis ,  Sorbonicus ,  mius  s.  Blartini  de  C^mpis ,  et  qui 
annos  circitcr  mille  i^raefert,  quique  olim  veronensis  ecdfe- 
ftiae  luit  Rcgius  oodex ,  omisso  verlx) ,  nalwrce^  sic  babent : 
sed  susceptioncm  inferioris  personas ,  id  esl  hummce.  ita 
etiam  tributa  Bedae  collectio ,  ad  cap.  5Epist.  ad  Ephesios, 
tum  in  excusis,  tum  in  Corbeiensi  codice  sub  nomioe  Flori 
maau  dcscrinlo.  Quod  locutionis  genus  ea  lege  intelligen- 
dum ,  qua  tltud  cum  veteres  dicunt  verbum  soscepisse  ho- 
mliicm,  siisceplione  videlicet,  ut  Theologi  aiunt ,  terminata 
ad  hoc,  «t  Verljum  ipsum  susci|.icns  cxistat  bomo  fiiius(nie 
bomfiiis,  qns  esl  huraana  persona.  Nam  alias  naturam  bo- 
miais  io  iiersonae  uniuiem  a  verbo  susceptam  fuisse  docct 
ccNistanter  Auguslinus,  cujus  cclebrior  est  illa  scntcntia  cx 
efMst.  3,  ad  volusianum :  « ita  inter  oeum  et  homides  mc- 
«  diator  ap paruii,  ut  in  unitate  personae  copulans  uu*amque 
«  natiiram ,  et  soliia  subhmarci  insolilis,  et  insoliu  soliiis 
•  lcui4>erarct. » 


MANtCH.,  S   AUGUSTINI  ft6 

id  cst  Ecclesije,  ut  sint  duo  in  came  nna.  Dicit  cnim 
Apostolus  ipsum  essc  caput  Ecclcsix ,  et  Ecclcsiaui 
corpus  ejus  (Colost.  i,  18).  Ergo  ct  ipsc  soporatusest 
dormilionc  passionis,  ut  ci  conjux  Ecclcsia  fomiare- 
tur,  quam  dormilionem  cantat  pcr  prophctam  dtccns: 
Ego  dormivif  et  lomntcm  cepi ;  et  exmrrexi ,  qumiam 
Dominus  suscepit  me  (Psal.  in,  6).  Formata  est  ergo 
ei  conjux  Ecclesia  de  latcrc  cjus,  id  cst  de  fide  passio- 
nis  et  Baptismi.  Nam  pcrciissam  latus  ejus  lancen, 
sanguinem  et  aqiiam  prorudit  {Joan.  zix,  5i).  Factus 
aulcm ,  ut  supra  dixi,  ex  semine  David  secundum  car- 
nem^  sicut  Apostolus  dicit  {Rom.  i,  3),  id  est  tanquam 
de  limo  ternc,  cum  homo  non  esset  qui  operarelur  in 
terra,  quia  nullus  homo  opcratus  est  in  Virginc,  dc 
qua  natus  est  Christus.  Fons  autem  ascendebai  de  ter^ 

.  r<i,  et  irrigabat  omnem  faciem  tcme.  Factes  terre ,  Id 
est  dignitas  terrx ,  mater  Domini  virgo  Maria  rcctis- 
sime  accipilur,  quam  irrigavii  Spiritiis  sanctus,  qui 
fontis  et  aqu.-e  nomine  in  Evangelio  significatiir 
(Joan.  VII,  38,  39) ;  ut  quasi  dc  iimo  tali  homo  ille 
fieret  S  qni  constitutus  cst  in  paradiso,  ut  nperaretur 
et  ciistodirel,  id  cst  in  voIuntMtc  Patris,  ut  enni  imple- 
retatque  scrvarcl. 

CAPUT  XXV.  —  Haretici  et  Manichmi  maxitnet  per 
serpentem  designati. 
58.  Nam  pncccptum  quod  acccpit,  iios  nccr pimus 
in  illo ,  quia  unusquisque  chrisliaiius  nou  iiicimgruc 
suslinet  pcrsonnm  Chrisli,  dicetitc  ipso  Domiiio:  Quod 
fecistis  uni  ex  minimis  meis^  mihi  fecistis  (Malth.  xxv, 
40).  Alquc  utinam  frueremur,  sicul  cst  pncccplum, 
omni  ligno  paradisi,  quod  significat  spirituales  deli- 
cias ;  Fructus  autem  spiritus  est ,  charitas ,  gaudiumf 
pax,  longanimitas,  benignitas,  bonitas^  fides^  mantuetu- 
do  ,  coniinentia,  siciit  Apostolus  dicit  {GaUa.  v,  2i» 
23)  :  ct  noii  tangcremiis  lignum  in  mcdio  paradisi 
planlatum  scicntiic  boni  et  mali,  id  cst  non  vcllemus 
superbire  de  natura  nostra,  quae ,  siciit  jain  diximos, 
roedia  est ,  ut  dcccpii  cxpcrireuiur  quid  intcrsit  inter 
aimpliccm  fidcm  catholicam,  ct  fallacias  hxreticorum! 
ita  cnim  perrenimus  ad  dignoscentiam  boni  et  mali. 
Namoportetf  inqiiit,  eftam  hteretes  esu,  ut  probati 
manifesti  fiant  inter  vos  ( I  Cor.  zi ,  i9).  Etenim  ser- 
pens  ille  secundum  propbeiiam,  hacrciicorum  venena 
significat,  et  maxime  istorum  Manichseorum,  et  qiii- 
cumque  Veteri  Testamcnto  adversatitur.  Non  enim 
aliqiiid  manifestius  pra^nuntiatum  ai-bitror,  quaro  istos 
in  illo  serpcntc ,  vcl  potius  illum  in  istis  esse  viUn- 
diim.  Nullienim  loquacins  atque jacUntius  promittunt 
scicntiam  boni  et  mali ;  ct  in  ipso  homine»  Un- 
quam  in  arbore  qusc  planUla  cst  in  medio  paradbi, 
eam  dignoscentiam  dcmonsiraturos  se  esse  pncsu- 
munt.  Et  etiam  illud  quod  dictum  cst,  Eritis  skut  dii, 
qiii  alii  magis  dicunt  qiiam  isti,  qui  per  suaro  super- 
bam  vanitatem ,  eamflem  supcrbiam  pcrsuadere  co- 
nantcs,  affirmant  animam  naturaliter  lioc  esse  qood 
Deus  cst?  Etad  quos  magis  perlinet  apertio  cama- 
lium  oculorum,  quam  ad  istos  qui  relicta  interiore 

*  ila  Mss.  At  cxcusi  habent ,  ut  quatis  die  UmQierrm^loliA 
iwHO  Ule  perel. 


SI7 

•apientiic  luce  solem  istom 
oorporis,  adorare  compcllunl?  Etomnes  quidem  hse- 
retki  geneniliter  scienti»  pollicitaiione  decipiunt,  ct 
reprebendunt  eos  qiios  simpliciter  credentes  invcne- 
rint;  et  qaia  omnino  camalia  persuadent,  quasi  ad 
eamallum  oculomm  aperiionem  conaniur  adducere, 
vt  Inierior  oeulus  excxcetur. 

GAPUT  XXVI.  —  Serpem  hwretiau  Mankhami. 

Sed  istis  etiam  corpora  sua  displicent,  non  propter 
poenalem  morulitatcm ,  quam  pcccando  meniimus; 
sed  ita  at  Degent  Deum  esse  corporum  conditoremj 
lanquam  apertis  oculis  carneis  niiditas  isla  displiceat. 

59.  Sed  nihil  vehemcntius  istos  dcsignnt  ct  noint, 
quam  qaod  dicit  serpcns  :  Non  morle  monemini :  scie- 
hat  ettim  DeH$  quoniam  qna  die  edcrilis,  apcrientur  oculi 
vetiri.  Sic  enim  isti  credunl,  quo<l  scrpcnsille  Chrislus 
fuerit,  etdcum  ncscio  quemgentis  (cnebrarum,  sicuti 
aflirmantv  illud  pncccptum  dcdissc  conriiigunt,  tan- 
quamlnvidcret  hominibus  scientiam  bnni  el  mali.  Ex 
isla  opinione  etiam  nescio  quos  serpenlinos  nalos  esse 
arbilror,  qni  scrpentcm  pro Chrislocolcredicuiitur (a) , 
■ec  attendunl  Apostohim  qui  ait :  Metuo  ne  sicut  ser^ 
pens  Enam  seduxit  astutia  sua,  ric  ct  sensus  vestri  cor- 
nfmpanlttr(ll  Cor.  xi,  3).  Ilos  crgo  pcr  islam  prophe- 
liam  pncfignriitos  esse  exisiHuo.  Scdiiciluraulei;i  vcr- 
Ins  hiijiis  serpentis  cnrnalis  noslra  concupiscentia,  et 
perillam  decipitur  Adnm,  non  Chrislus,  scdChrislia- 
mi8  :  qiii  si  prxceptum  Dei  scrvare  vcllct,  et  ex  Gdc 
pcrscveranter  vivcrct,  doncc  idoneus  ficrci  inleliigen- 
tia:  veritatis,  idest,si  opcrnrclur  iii  paradiso,  ct  cu- 
tto«liretqiiod  nccepit;  non  veniretin  illnm  dcforinila- 
lem,  ut  cum  sibi  displicet  caro  quasi  nuditns  sua,  car- 
naria  magis  tegumenta  mendaciorum,  (anqunm  folra 
ilci  colligerct,  quibus  sibi  faceret  succinctorium.  IIoc 
enim  isti  faciunt,cum  deChrislo  mcnliuiilur,et  ipsum 
mentitum  esse  prxdicant;  et  tanqu:tm  abscondunt  se 
a  facie  Dci,  ad  sua  mendacia  ab  illius  vcrilalc  con- 
versi,  sicut  Apostolus  dicit  :  Et  a  veritate  quidem  au- 
ditum  iuum  avertent,  ad  fabulas  autem  convertentur 
(Il7tifi.iv,4). 

40.  Et  ille  quidem  serpens,  id  est  ille  error  hxrc- 
ticorum,  qui  lentat  Ecclesiam,  contra  qacm  incaniat  * 
Apostolus,  Gum  dicit,  Metuo  ne  sicut  serpens  Evom 
seduxit  aitutia  «na,  mc  et  sensus  vestri  corrumpanlur ; 
ille  ei|;o  error  peciore  et  venlre  serpit ,  ct  lerram 
manducat.  Non  enim  dciipit,  nisi  autsupcrhos,  qui 
sibi  arrogantes  qiiod  non  sunt,  cilo  crcdunt  quod 
iummi  Dei  et  animoe  humanac  una  cadenrjue  iiatura 
sit;aut  desidcriiscamalibusimplicalos,  qui  libcntci 
iudiunf  quod  quidquid  lascive  faciunt,  non  ipsi  faciunt, 
sed  gcns  tenebrarum ;  aut  cnriosos,  qui  terrcna  sa- 
ptunl,  et  spiritiialia  tcrreno  oculoinqiiirunt.  Eruntau- 
lem  inimicitiae  inter  istum  ct  mulicrem,  etinter  scmen 
ejus,  et  semen  mulieris,  si  pariat  ista  filios  qiinmvis 
cnm  do]oribas,et  scadviriim  suiim  convcrtat,  ut  cjus 
ipse  domiiictur.  Tunc  cnim  potesi  coffuosci  non  aliam 

*  P^liti ,  clmnaJl ;  iro  quo  cx  Blss,  rcsliluimus  tnamlat 
(iQOliUt». 


LIBER  SECUNDUS.  21S 

qui  pcrtinet  ad  oculos      partcm  in  nobls  pertinere  ad  auctorem  Deum,  ctaliam 


adgeniem  tcncbranim,  sicut  istidicunt;  sed  potiusel 
illud  quod  rcgcndi  liabet  potestatem  in  homine,  et  il- 
lud  infcrius  quod  rcgcndum  cst,  cx  Deo  esse,  sicutdi- 
cit  Apostolus  :  Yir  quidcm  non  debet  velare  caput,  cum 
sit  imago  et  gtoria  Dei;  mulier  autem  gloria  viri  est, 
Non  enim  vir  ex  mulieret  sed  muiier  ex  viro :  etenim 
non  creatus  esl  vir  propter  mulierem,  sed  mulier  pro-* 
pter  virum;  propterea  debet  habere  vclamen  mulier  sic- 
per  caputy  propter  Angelos,  Verumtamen  neque  mulier 
sine  viro,  neque  vir  sine  mulierein  Domino  :  sicut  enim 
mulier  ex  viro,  ita  et  vir  per  mulierem ;  omnia  autem  ex 
Deo  (ICor.  XI,  7-12).' 

CAPUT  XXVII.  —  Adoi  lapsus  et  poena  atlegorice. 

41.  Lnborct  jam  Adam  in  agro  sno,  et  quod  spinas 
et  tribnlos  ci  parit  tcrra  ,  intcllignt  non  nalurx 
esse,  sed  pcenx ;  et  lioc  iion  ncscio  cui  geiiti  tenebra- 
rum,  sed  divino  judicio  Iribiiat :  quia  moderamen  jii- 
stiiix  est  sua  cuiqiic  tribiicre.  Ipse  det  mulieri  escam 
coeleslem,  quam  acccpit  a  capite  suo,  qui  est  Cbri- 
stus  :  non  ab  illa  accipiat  vetitum  cibum,  id  cst  liacre- 
ticorum  lallaciam  cum  mngna  pollicitatione  scientiae, 
et  qiinsi  sccretorum  adaperlionem,  quo  fiat  ad  deci- 
piendum  error  ipse  condiiior.  Ilu^rclicorum  quippe 
supcrba  et  curiosa  cupiditas  in  libro  Provcrbiorum 
clamat  sub  mulieris  iniagine,  et  dicit,  Qui  stultus  e«l, 
divcrtatad  fne:ctinopcs  scnsu  exhorlatur ,  dicens, 
Panes  oaultos  edite tibenter,  et  aquam  dulcem  furtivam 
bibite  (Prov.  ix,  IG,  17).  Et  nccesse  est  lamen,  cum 
et  illa  quisque  credideril,  prxcedcnte  libidine  mcD- 
ticndi,  qua  Christum  menlitum  esse  crcdit,  accipiat 
eliam  lunicam  pelliccam  divino  jiidicio.  Quo  nomnie 
mihi  videtur  in  propheiia  significari  noii  corporis  mor- 
talitas,  qiix  significatur  in  hisloria,  de  qua  jam  tra- 
ctatum  cst;  scd  dc  cariialibus  scnsibus  aitracta  phnii' 
lasmaia,  qux  cnrnalitcr  mentientem  divina  legc  con- 
sequunlur  el  contcgunt :  atque  iia  dc  paradiso,  id  est 
de  catholica  fide  et  vcrilatc,  dimitiitur,  habilalurus 
conlra  paradisiim,  id  est  eidem  fidci  conlradicturus. 
Qui  si  aliquandoseadDcum  convcrterilper  flammcam 
frnmcam,  idcst  perlempomles  iribulationes,  sua  pec- 
cala  cognosccndo  ct  gemendo,  cl  non  jam  cxlraiicam 
naturam,  qiinc«nulla  cst,  sed  seipsum  accusnndo,  ut 
ipse  veniam  mcrentur  *  ;ct  pcr  pleniludinem  scienli;e, 
qu?c  cst  chnrilns,  diligeiido  Deiini,  qui  supra  omnia 
cst  iiicommulabihs,  et  diligcndo  ex  toto  corde,  et  ex 
oia  anima,  et  ci  tota  mente;  et  diligcndo  proximum, 
lanquam  scipsum,  perveniet  ad  arborem  vitae,  et  vi-^ 
vct  in  xternum. 
CAPUT  XXVIII.  —  Per  efnlogum  singulas  refellU  Ma^ 

nichmorum  catumnias, 
?  42.  Quid  habent  ergo  isti,  quod  in  his  lilleris  Vc- 
teris  Teslamcnli  rcprehendant?  Intcrrogcnt  sccundum 
morcm  suum,  et  respondeamus  sicut  Dominus  doiiare 
dignatiir.  Quare  fccit  Dcushominem,inqniuia,  qucm 
peccaiuriiinscicbat?Quiaet  depeccante  miilta  bona 
faccre  potcrat,  ordinans  eum  secundum  modenimen 

»  Ediii,  per  conversionem  vcnitm ,  ctc.  M  Mss.  non  na- 
bent,  per  convcrsionem. 


M 


DE  GENESl  AD  LITTEAAM,  S.  AUGUSTIKI 


SM 


Juslitix  suae,  et  quia  niliil  oberat  Dcn  peccaium  ejus : 
et  sive  non  peccarel,  mors  nulla  esset ;  sive  quia  pec- 
cavit,  aiii  mortalcs  de  peccato  ejus  corriguntur.  Niliil 
enim  sic  revocat  honiines  a  pcccato,  queinadmodum 
ioimineiitis  mortis  cogitaiio  ^  Sic  eiim  facerct,  iii- 
quiunt,  ut  non  peccaret.  Imo  ipsc  lioc  facerel ;  sic 
euim  factus  cst,  utsi  noluisset,  non  pcccaret.  Non  ad- 
milterelur,  iiiquiuiit,  diabolus  ad  ejus  mulicrem.  Imo 
ipsa  ad  se  diaboliim  non  admitteret ;  &ic  eiiini  Tacla 
est,  ut  si  noluissct,  non  admiltcret.  Nou  iU  rai,  in- 
quiunt,  miilier.  Hoc  est  diccre,  non  licict  bonuin  : 
quia  et  ipsa  utique  aliquod  bonum  est,  cl  lantum  bo« 
num,  ut  Apostolus  cam  gloriam  viri  csse  dicat ;  ct  om- 
nia  ex  Deo.  llerum  dicunt :  Quis  recil  diaboluni?  So 
ipse;  non  enim  natura,  sed  iieccando  diabolus  factus  cst. 
Vel  ipsum,  aiunt,  non  faccret  Dcus,  si  eum  pcccalurum 
esse  scicbat.  Imo,  quare  non  faccrct,  cum  per  suam 
jusiitiam  et  providentiam  multos  de  malitia  diaboli 
Gorrigat  ?  An  forle  non  audistis  apostolum  Paulum  di- 
centem,  Quos  tradidi  Salan(B,  utdiscaiH  non  blasphe- 
mare(\  Tim,  i,  20)?  et  de  seipso  dicil,  Et  ne  magni' 
tudine  revelalionum  extollar,  datus  est  milii  siimulus 
carniif  angelus  Satance  qui  me  colaphixet  (II  Cor.  xii, 
7).  Ergo,  inquiuiil,  bonus  cst  diabolus,  quia  uiiiis  cst  ? 
Imo  malus  iii  quantum  diaboluscst;  scd  boiius  ct  om« 
nipotciis  Dcus  cst,  qui  ctiam  de  malitia  cjus  multa  ju- 
8ta  ct  bona  opcraliir.  Nou  eiiim  diabolo  imputalur,  nisi 
voluntas  sua,  qua  conatur  facere  male,  non  Dei  pro- 
videutia,  quoB  de  iilo  beiic  facit. 
CAPIJT  XXIX.  —  Coufert  Ecdesim  dogmata  cum 
Uanichatorum  erroribus. 
43.  Postremo,  quoiiiam  cum  Manicliaeis  nobis  de 
religione  quoestio  cst ,  quxstio  autcm  rcligiotiis  est, 
quid  dc  Dco  pie  scntialur,  quoniam  negare  non  pos- 
sunt  in  miseria  peccatoruin  esse  gciius  liumanuin ; 
illi  dicunjl  naluram  Dci  esse  in  miscria  :  no^  npgamus, 
sed  diciinus  eam  naturam  essc  in  miseria,  quam  de 

*  in  Regio  codlce  ct  sex  aliis  meiioris  notx  decsl  haec 
seDieulia :  AtVif/  emm  sic  revocat  hominesapeccato ,  q  lem- 
ednwdum  inuninentis  mortis  cogilatio. 


nihilo  fccit  Deus,  et  ad  lioc  venisse  non  coactim,  sed 
▼olunute  peccaiidi.  lUi  dicunt  naturam  Dei  cogi  ab 
ipso  Deo  ad  pcEiiitcntiam  pcccatorum  :  nos  iiegamus, 
sed  dicimus  eam  naturam  qiiam  Deus  fccit  de  niliilo, 
posteaquam  pcccavit  cogi  ad  poenit(>iitiam  peccato 
rum.  Uli  dicunt  naturam  Dei  ab  ipso  Deo  accipcre  ve 
niani :  nos  negamus,  scd  dicimus  eam  natunim  qu  im 
fccit  Dcus  dc  nihilo,  si  se  a  pcccatis  suis  ad  Dctim 
suuui  coiiverterit,  accipere  veniam  peccatorum.  Ilii 
dicuiituaturam  Dei  neccssitate  esse  mutabilcm  :  nos 
negaiiius,  scd  dicimus  eam  naturam  quam  Deus  fccit 
de  nihilo,  voluntate  esse  mutatam.  lUi  dicuiit  natiiras 
Dci  nocere  alieiia  peccila  :  nos  negamas,  sed  dicimus 
nulli  iiaturoi  noccre  pcccata,  nisi  sua  (a) ;  et  Dcum  dt- 
cimus  tantx  boiiitatis  csse,  tantx  justitioc,  taiitc  iii- 
corruptionis  ,  ut  ncquc  peccet,  ncquc  ipsc  aliciii 
noceat,  qui  pecc;irc  noluerit ,  ncc  ipsi  aliquis  qui 
pcccare  volucrit.  llli  dicunt  esse  naturam  mali  cui 
Deus  coactus  est  naiurx  siix  p.irtem  dare  cruciau- 
dam  :  iios  dicimus  nulluin  malum  esse  nalurale  *  {b)^ 
sed  onines  nuturas  bonasessc,  ct  ipsum  Deum  suminam 
esse  naturam,  c:ctcra&  cx  ipso  esse  naturas  :  et  om- 
nes  bonns  in  quantum  sunt,  quoniam  fecit  Deusomuiu 
boua  valde,  scd  distinctionis  gradibus  ordinata,  ul  sit 
aliiid  alio  mclius ;  atque  ita  omui  genere  bonorum 
uiiivcrsiias  ista  compIcatur,qux  quibusdam  perfectis, 
quibusdam  iinperfcctis,  lota  perfccta  cst,  qiiam  Deus 
eflcctor  condiioniuc  cjus  justo  modcrainme  admini- 
stnirc  non  cessat ;  (|ui  ouiitia  boiia  facit  voluntate,  iii- 
hil  inali  patitur  nccessitaic.  Cujus  enim  voluntas  su- 
pcrat  oinnia,  nulla  ex  parte  quidquam  sentit  invitos, 
Cum  ergo  illa  illi,  et  nos  isia  dicimus,  uniisquisqua 
eligalquidscquaiur.  Ego  cnim,  quod  bona  fide  coram 
Dco  dixeriin ,  siiie  ullo  studio  contentionis ,  sine  ali* 
qu:i  dubitationc  verilaiis,  et  sine  aliquo  prxjudiciodi- 
ligcnlioris  tractatiouis,  qune  mihi  vidcbaiitur  exposui. 

>  Edili ,  nifittm  esse  nittwte.  Porro  Mss.  hlc  et  in  Gbro 
primo  Rctractaiiouum,  cap.  10,  u.  3,  habenty  muunde* 

(a)  I  nelracl.  cap.  10,  n.  3. 

(b)  ibiM. 


De  subsequente  libro  vide  lib.  1,  cap,  18,  Retraclalionum,  coL  613,  a  verbis,  Cum  de  Gcnesi, 
usque  ad  col.  614.,  verbis,  Quairendo  traclandum  est.    M. 


S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

DE  GENESI  AD  LITTERAM 

mPERFECTUS  LIBER"". 


TractatuT  initlum  Geneseos  usque  aJ  buncce  versicuium  26  :  Faciamus  homnem  ad  imagmem^  etc. 
CAPUT  PRIMUM.  —  1.  De  obscuris  nnturalium      non  afOrmando,  scd  qunnrendo  tractandum  est ;  in 
rerum ,  qu^e  omnipotcnte  Deo  artiHcc  factn  scntimus,      Libris  mnxime  quos  nobis  divina  commendat  tuetoii* 

ADMOlfnriO  PP.   BElfEDICTIKORUll. 

Hunc  libnim  jam  habcs  suis,  quibus  aiue  scatebat,  mcndis  pargaium  oive  vaticani  Ms.,  prseter  qucm  etiam  in  ^*^  ren 
arihibitx  fuerunt  editioncs  Am.  Er.  ct  l.ov. 

Comparavimm  prceterea  eas  omnes  editiones  initio  Rctr.  clConfcss.,  /.  1,  memoraias.    H. 

{a)  iiunc  Ui)rum  aniio  Tere  ^  adjscribendum  putainus ,  proptcrea  quod  al)  Augusuuo  in  Reiractationihiis  collocMV 
iroumc  liObt  opuscuium  sivc  sermoncmy  qui'm  de  tidc  et  svmbolo  habuit lu  i^tont^^isi  oondiio  pRedicUauaiSOSb 


i8i 


tas ,  in  quibos  lemerilas  asserendae  incertae  dubiapqoe 
opiiiioiiis'»  difncile  sacrilegii  crimen  eviiat :  ea  Umen 
qnarrendi  dQbitalio  catliolicae  fldei  metas  non  debet 
excedcre.  El  qaoniam  niulti  baeretici  ad  suam  senien- 
tiam ,  qux  prseter  fidem  est  catholicx  disciplinae,  ex* 
podlionem  Scriptmanim  diTinarum  trahere  consue- 
▼eroiil ;  ante  iraciationem  hujus  iibri  catbolica  fides 
breTiler  explicanda  est. 

^  Esl  autem  hxc  :  Deum  Patrem  omnipotentem 
ttiuversam  creatiiram  fecisse  atque  constituisse  per 
Filium  suiim  uuigenitum ,  id  est  Sapientiam  et  Yirlu- 
lem  suam  consubstantiaiem  sibietcoaelernain,  iiiuni- 
lale  Spiritus  sancti ,  et  Ipsius  consubslantialis  et  co- 
aelemi.  Ilaiic  ergo  Trinitatcm  dici  unum  Deum,  eum- 
qiie  fedsse  el  creasse  omnia  quse  sunt ,  in  quantum 
sunlt  caiholica  disciplina  credi  jubet;  iia  ut  crealiira 
oroiiis  sive  intelleclualis  sive  corporalis,  vel  quod 
brevius  dici  potest  sccundum  verba  divinarum  Scrl- 
pluraniro,  sive  invisibilis  sive  visibilis,  non  de  Dci  na- 
lura  *,  sed  a  Deo  sit  facta  de  niliilo  :  nihilque  in  ca 
esse  quod  ad  Tniiitatem  pertineat,  nisiquod  Triuiias 
coiidtdit,  isla  condita  est.  Quapropter  creaturam 
univcrsam  neque  consubstanlialem  bed,  neque  co- 
a:lemam  fas  esl  dicere  aut  crcdere. 

3.  Ecce  autein  omnia  qux  fccit  Deus ,  bona  valde  * 
mala  vero  dod  esse  naturalia ;  sed  omne  quod  dicitur 
Bilum,  aot  peccatum  esse ,  aut  pcenam  peccati.  Ncc 
esse  peccaluin  nisi  pravum  liberae  volunlatis  assen- 
suro ,  cum  inclinamiir  ad  ea  qo»  justitia  vciat ,  el 
unde  liberum  cst  abstine^e ;  id  esl,  non  in  rebus  istis, 
sed  iu  usu  carum  non  lcgilimo.  Usus  nutem  rerum  csl 
legilimus»  ut  aiiima  iii  lege  Dci  maneat,  et  uiii  Dco 
pleiiissiina  dileciione  subjecta  sit,  et  cxiera  sibi  sub- 
ieda  sine  cupiditate  aut  libidino  miiiistrcf »  id  est  se- 
cumluin  praH^ptum  Dei.  Iia  cnim  sine  difncuilate  el 
miseria ,  el  cum  summa  (aciliiate  et  beatituJiiie  ad- 
■linislnibil.  rceiia  vero  pcccali  est,  cum  ipsis  creaturis 
Don  sibi  servientibus  crucialur  anima ,  cum  Deo  ipsa 
Doo  scrvil :  quae  crentura  illi  obtemperabat ,  cum  ipsa 
oblemperabal  Deo.  Itaqiie  non  esse  igncm  malum , 
quia  creatura  Dei  est ;  sed  tamcn  uri  co  inibecillitatom 
Doslram  ex  merito  peccati.  Dici  auiem  peccala  nntu- 
Hdia ,  qu»  necesse  est  commiiti  anie  misericordiam 
Dd ,  postquam  in  liaiic  vitam  per  pcccalum  liberi  ar- 
bilrii  kipsi  sumus. 

i.  Renovari  auteni  honiinem  per  Jcsum  Chrislum 
Dooiiunro  nostrum ,  cum  ipsa  ineflabilis  ac  incoinmu- 
fcibtlis  Dei  Snpienlia  plenum  toiumque  hoininem  sus- 
cipere  digiiaia  est,  et  nasci  de  Spirilu  sancio  et  vir- 
gine  Maria;  cruciligi,  sepeliri,  et  resurgcre ,  et  as- 
ceDdere  In  eoelum ,  quod  jam  faciuin  est ;  et  venire  ad 
judicaodos  vivos  ct  niortuos  in  fine  sa*culi ,  el  re&ur- 
reclionero  mortuoruni  in  carne ,  quod  adhuc  fuiurum 
praedicalur.  Datum  esse  Spiriium  sancluin  credentibus 
Id  eiun.  CoDStitutam  ab  illo  maireni  Ecdcsiam ,  qux 
Gslboiicai  dicilur,  ex  eo  quia  universaliler  perfecta 
esi,  el  in  nullo  claudicat,  et  per  totum  orbcm  difiiisa 
Cil.  Reinittsa  csse  poeiiiteulibus  priora  pcccala ,  el  vi- 
•  Xft.  %aUc.,  nan de  i^eo  nata. 


LIBER  IMPERFECTUS.      "^  223 

tam  aetemam  CQB!orumque  rcgnum  promissum. 

GAPUV  U.  —  5.  Secundum  hanc  fidem  qux  pos- 
sunt  in  hoc  lihro  quaeri  el  disputari ,  eonsiderandum 
est.  In  prindpio  fccH  Deu$  coelum  et  lerram.  Quatuor 
modi  a  quibusdam  Scriplurarum  tractatoribus  iraduo* 
lur  Legis  exponendae,  quorum  vocabula  enunliari 
gncce  possunt ,  latine  autem  definiri  el  cxplicari  * : 
secundum  historiam,  secundum  allegoriam,  secun 
duni  analogiam,  secundum  xiiologinm.  liistoria  esl, 
cum  sive  divinilus ,  sive  huntanitus  res  gesta  ^omme 
moratur.  Allcgoria ,  cum  figurate  dicta  intelliguntur. 
Analogia,  cum  Yeleris  el  Novi  Tcslameiitorum  con* 
gnienlia  dcmonstratur.  iOtiologia,  cum  diclorum  fa- 
clonimquc  caiisae  redduntur. 

CAPUT  III.  —  6.  Iloc  crgo  quod  scnptum  cst,  In 
principio  fecit  Dem  calum  et  terram^  qua?ri  potcst 
ulrum  tantnmmodo  secundum  hisioriam  accipieiidum 
sit ,  an  eliam  figuratc  aliquid  significet ,  ct  quomodo 
congrual  Evangelio,  et  qua  causa  libcr  i^tesicinclioa- 
lus  sit.  Secundum  historiam  aulem  qiiaeritur  quid  sil 
/n  principio,  id  esl,  utrum  in  principio  temporis,  an 
in  principlo  in  ipsa  Snpientia  Dci ,  quia  et  ipsc  Dei  Fi- 
lius  principium  se  dixit,  quando  el  dicluni  est,  Tu 
quii  ei;  et  dixit,  Principium  quod  cl  loquorvobit  {Joan. 
▼III ,  25).  Est  enini  Principium  siiic  principio ,  et  c^l 
Principium  cum  alio  principio.  Principium  siiie  priii- 
cipio  solus  Pater  esl ,  ideo  ex  uno  principio  esse  om- 
nia  crcdimus  :  Filius  autem  ita  Principium  est ,  ut  de 
Patre  sit.  Ipsa  etiam  prima  crealura  inlellectualis  po- 
teit  dici  principium  iis  quibus  caput  est,  qiiae  fecit 
Deus.  Cum  eninf  recte  appelletur  principium  capul , 
in  ilia  gmdalione  Aposlolus  mulicrcm  tamen  non  dixil 
caput  aliciijiis.  Naui  et  virum  dixit  caput  niulieris,  et 
capul  viri  Christiim ,  et  caput  Chrisli  Deum  (I  Cor.  xi, 
3)  :  ita  Cre:itori  crcatura  subnectilur. 

7.  An  ideo  /n  prirxipio  dicluin  est,  quoniam  pri- 
mum  faclum  cst  ?  An  non  poiuit  inler  crcaturas  pri- 
mum  ficri  coelum  et  terra ,  si  .Angcli  ct  oinnes  iiilel- 
lectuales  Potcstiites  primum  factac  sunt  ?  Quia  el  An- 
gelos  cre:tluraiu  Dci ,  et  ab  eo  factos  crcdainus  ne- 
cesse  est.  Nam  et  Angelos  enumeravit  propheia  in 
centcsimo  qundragesimo  octavo  psalmo  cum  di\it :  ' 
Ipiejussil ,  et  facta  tunt ;  ip$e  mandavit ,  et  creala  sunt 
{Psal.  cxLvm,  5).  Sed  si  priinum  facti  sunt  Aiigeli,  quxM  i 
pote^l  utruin  iii  tcinpore  facti  suiil ,  an  ante  oinne 
lcinpus  ,  an  in  exordio  tcmporis.  Si  in  tempore ,  jam 
erat  leinpus  antequam  Angeli  fierent ;  et  quoiiiam 
ctiam  tenipus  ipsuin  crcatura  est ,  incipit  necesse  esse 
ut  aliquid  priusquam  Angelos  factum  accipiamus.  Si 
auiem  in  exordio  temporis  factos  dicinius ,  ut  cuin 
ipsis  cocperil  teinpus ,  dicendum  est  falsum  esse  quod 
quidani  voluiit ,  cuin  coelo  ct  lerra  *  tempus  esse 
coepisse. 

8.  Si  aulem  prius  qiiaro  teinpiis,  Angeli  factisunl, 
qu;crenduni  est  quomodo  diclum  sit  in  consequemi- 
bus  :   lCt  disit  Dcus ,  Fiant  luminaria  in  firmamento 


*  Aliquot  hic  vcrba  restiluuntur,  aliique  passim  redintt** 
^ruur  loci  opc  vaiicaiii  codicis;  qood  udiuu  exemplar  ho- 
1US  u|>crii  inaiiu  cxaraui:ii  na.icisci  potuiinus. 

*  ^ic  9is.  ^aiic.  At\ulgati,  aute  cvclum  rt  lerram. 


DE  GfLNESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGLSTINI 


^  otti    «1  Imetmii  mpif  Urram ,  d  ^mdant  intcr  noctcm 
ti  Hem  ;  etiiniim  itfM,  tt  lempara,  et  dics,  ct  annos, 
Hic  enim  polfisi  vHla'i  uioc  coiyU  esse  tenipora,  cum 
CflBlum  et  iumiiuria  cmli  ordinalis  ilineribus  currcrc 
coppisieHt  :  quod  si  venim  est ,  quomodo  potucrtint 
dics  esse  aniequam  tcmpus  essei,  si  a  cursu  luiiiina- 
rium  tempus  eiorsum  esl,  qux  quarlo  die  dicunlur 
osse  facla  ?  An  i^la  dierum  digeslio  secundum  consue- 
ludincm  buinan»  fragilitatis  ordinata  est  lcge  nar- 
randi  et  bumilibus  humiliter  Insinuandi  sublimia,  qiia 
el  i|>se  scniio  narranlis  non  potest  nisi  aliqiia  habere 
el  priina  el  inedia  ct  uhima  ?  An  in  temporibus  istis 
dicium  est  ut  cssent  luminaria,  qux  lempora  homines 
iiilorvallis  morarum  in  corporis  molione  meliuntur  ? 
Ilxc  eiiim  leinpora ,  si  nullus  motus  corporum  cssel , 
nulla  esscnl ,  et  ipsa  sunt  hominibus  mantrestiom. 
Quod  si  adinillimus ,  quxrendum  est  ulrnm  prxlcr 
molum  corporum  possit  e>sc  tempus  in  motu  incorpo- 
rex  crcaturjB ,  veluli  est  anima  vel  ipsa  mens  ;  quoe 
uliquc  iii  cogiialionibus  movelur,  et  ipso  molu  aliiid 
liabct  prius,  aliud  posierius,  qiiod  sine  intcrvallo 
tcniporis  iiilelligi  non  polesl.  Quoil  si  accipiinus , 
eliain  aiite  ca^lum  ct  terram  potest  inlelligi  teiiipus 
fuisse,  si  aiite  coclum  et  lerntm  facli  sunt  Angcli.  Erat 
eiiim  jam  crcalura  qux  motibas  iiicorporcis  tcmpus 
agcrct  :  ct  rccie  intelligitur  cum  illa  eliam  lempus 
esse ,  ut  in  nniina  qtix  per  corporeos  scnsus  corporeis 
motibiis  assucracia  csl.  Scd  fortassc  non  cst  in  |  rin- 
cipibus  et  creaturis  supcremincntibus.  Scd  qiioquo 
nodo  hoc  sc  habcat  (res  enim  seci  elissima  est,  et  hu- 
manis  conjccluris  impenctrabili») ,  illud  cerlc  acci- 
pieiidum  est  in  lide,  etiomsi  moduin  noslro)  cogitatio- 
nis  exccdit ,  omncm  crcaturam  habcrc  iiiilium  ;  teiii- 
pusquc  ipsum  creaiuram  esse ,  ac  per  hoc  ipsum  ha- 
bere  initium ,  nec  coxtcrnum  esse  Gre^itori. 

9.  Polest  etiam  coeluni  ct  lerra  pro  univcrsa  crca- 
tura  posilum  vidcri,  ut  ct  hoc  visibile  xlhcrcum 
llrmamentum ,  coeluni  appcllalum  sil,  et  illa  crcalura 
invisibilis  siipereminenliuin  Polestatum;  rursusqiie 
lerra,  omnis  infcrior  pars  mundi,  cum  animalibus 
quibus  inhabitatur.  An  ccelum  omnis  crcaiura  subli- 
mis  atqne  inTisibilis  dicla  cst ,  tcrra  vcro  omne  visi- 
bile,  nt  eliam  sic  possit  hoc  qiiod  dictum  est,  /n 
frincipio  fecit  Deui  coslum  et  terram ,  univcrsa  crea- 
tura  inlclligi?  Forlassc  quippe  non  iiicongruc  in  com- 
paratione  invisibilis  crcauirae,  omiie  visibile  lcrra 
dlcllur,  ut  illa  cncli  nomine  nimcupctur.  Quoniam  et 
inlma  quoe  invisibilis  csi,  cum  rerum  visibilinm  amore 
liimcsccrct,  cl  canim  adcpiione  extollerctur ,  tcrra 
dh:ta  esl ,  sicut  scriptum  est  ,  Quid  tuperbit  terra  et 
HHh(Kecli,%,9)l 

10.  Scd  qu.Tri  polest  utriim  jam  distincla  et  com- 
|M»sita  omnia  dixerit  coelum  cl  terram,  an  ipsam 
prlino  informem  uiiivcrsitatis  materiem ,  qua;  in  has 
kknnalas  et  speciosas  naturas  Deo  ineffabilitcr  jubenie 
difcsla  csl,  coeli  et  ternc  nomine  nuncnpaverit.  Quan- 
|iiam  enim  scriptum  legerimus,  Qui  fccitti  mundum 
dtiNfoniii  materia  (Sap.  xi,  18);  lamcn  ctiam  ipsam 
iiiAkriam  cujusmodicumque  sil»  non  possumus  diccre 


Si4 


non  ab  co  facLim,  ex  quo  Omiiia  confllemur  et  credi- 
mus  :  ut  eliam  ipsa  digcstio  et  ordinatio  singularuni 
quariuDqiie  rcrum  formatanim  et  disiincuruin  mun- 
dus  vocctur;  ipsa  vero  niaieries  coelum  ct  tcrra, 
vcluii  semen  cccli  et  lerrae  appeliaia  sit;  ei  coelum  et 
lerra  quasi  confusnm  alqae  pcrmixtum  abartificc  Deo 
accipicndis  formis  idooeum.  Ilactenns  dc  hoc  quaj. 
situm  sit  quod  dictuin  cst,  /r.  principio  fecit  Deu$  ca- 
lum  et  terram  :  niliil  enim  borum  terocre  afhrraar^ 
oportuit. 

CAPUT  IV.  —  {{,  Terra  autem eral  in^itibiUi  ct in- 
composita ,  et  tenebrm  erant  tuper  abtfttum;  et  Spiritut 
Dei  ferebatur  tuper  aquam.  Ab  hanpeticis  (a)  ^i  Vcleri 
Testaraento  advcrsantur,  moveri  calumuia  huic  loco 
solet,  ciiin  dicunl,  Quomodo  in  principio  fecil  Dcui  ccb- 
lum  et  terram ,  si  jam  lcrra  cral?  non  intelligcntos  hoc 
esse  subjiincium,  ut  exponcrctur  qoalis  tcrra  fiierit,  de 
qiia  jam  dictiim  est ,  fccit  Deu$  cmlum  et  terram.  Sic 
ergo  accipicndum  est :  In  principio  fecit  Dcus  ccelum  et 
lcrram ;  lucc  autcm  terra  quam  Deus  fccil,  iiivisibilis 
crat  cl  incomposita,  donec  ab  codem  ipso  discerncre- 
lur,  cl  cx  coiifusione  in  rerum  certo  ordine  consii- 
lucrctur.  An  sic  mclius  intelligitur,  ut  in  bac  cxsecu* 
tioiic  rursus  cadein  rcrum  materies  commendarctur, 
quai  superius  coeli  cl  terr.Te  nomine  nuncupata  est,  ut 
is!e  sii  scnsiis  :  In  principio  fccil  Deus  coelum  et  ter- 
rani ;  lioc  atiiem  quod  coelum  ct  lcrra  dictum  cst, 
tcrra  erat  invisibilis  cl  incomposiia,  et  tenebncsupcr 
abyssum ;  id  csl,  qtiod  coelum  ct  lerra  appollatuin  est, 
matcrics  crat  confnsa  quadam ,  de  qua  mundus,  qui 
diiabus  niaximis  •  partibus,  calo  scilicct  et  tcrra 
conslai,  digcstis  clcmenfis  ei  acccpla  forma  fabrica- 
rcliir?  Qiia;  confusio  materise  sic  poluil  insinuari 
populari  inlelligcnti:r,  si  clicerelur  tcrra  invlsibilis  ei 
incomposita,  vcl  inordinala,  vcl  imparata,  cl  tenebr» 
supcr  abyssiim.  id  cst  supcr  profiindltatcra  vasiissi- 
mam  :  quae  riirsus  profundiias  cx  eo  fortassc  noroinata 
est ,  qiiia  nullius  intelligcntia  proplcr  Ipsam  iiiformi- 
latcm  prnctrnri  potest. 

12.  Et  tenebro!  erant  tuper  abtjstum.  Utram  snblcr 
ahyssus  erat  et  snpra  tcnebraj,  quasi  jam  loca  distln- 
cia  esscnl?  An  quoniam  matcrine  adhiic  confiisio  cx- 
ponitur,  quod  etiam  xo^U  grnccc  dicitur,  ideo  dictum 
est,  tenebra  erant  tuper  abyssum,  qnia  lux  non  crat: 
quan  si  essct,  utique  supra  cssct,  quia  csset  emiiicn. 
Iior,  et  ea  qiia>  sibi  subjccia  erant,  illuminarci?  El 
rcvera  qiii  diligenler  considcrat  quid  sint  lcnebnc, 
nihil  ahud  invenit  qiiam  lucis  absentiara.  Iia  igitur 
dictum  est,  Tcnebrw  erant  supcr  abystum,  ac  si  dictum 
cssct,  Non  erat  lux  super  abyssum.  Qunpropler  h«c 
fnaieries  qiine  conseqnenii  operatione  Dei,  in  rcram 
formas  ordinaia  disiinguitur,  appellata  cst  icrra  invi- 
sibilis  et  incomposita,  et  profundiias  carens  luce* 
qnae  appellata  est  supcrius  nominc  coeli  ei  lcira! 
vclutiscmen,  ut  jam  dictiim  cst,  cceli  cl  lerrae  Si 
tamcn  non  coelura  ci  terram  dicendo,  universilalem 
prius  proponere  voluit,  ut  postea,  insinuaia  materii, 
mundi  parles  cxsequerctur. ' 

J  •J?  ws;  yaiic.  At  ediil,  nuixime      • 
(a)llamcha}is. 


15.  Si  Spinlus  D«  iuperferebatur  tuper  aquam, 
Kvsquam  dixerai,  Dcus  aquain  fecii;  ncc  tamen  uUo 
■Kxlperedefidum  est  aquam  Deum  non  fcci^,  et 
eam  jam  fuisse  anlequam  illc  aliquid  consliluisset. 
Etenim  llle  cst  ex  quo  omma,  per  quem  omnia^in  quo 
mnia^  sicut  Aposlolus  dlcit  (Rom.  xi,  56).  Ergo  et 
aquam  Dcus  fccit,  el  alitcr  crcderc  magnus  error  cst. 
Cur  igitur  non  dictum  est  quod  aquam  Deus  feccrit? 
An  rarsus  eamdem  maieriam,  qaam  vel  coeli  et  terrse, 
Tel  teme  invisibilis  et  incompositx  alquo  abyssi  no- 
anine  nuncupaverat ,  etiam  aquam  voluit  ap|)cllarc? 
'Cur  i^iim  non  el  aqua  appeUarctur,  si  tcrra  p^)Uiit, 
cam  adhuc  neque  aqua  disliucia  alquc  formata  ncque 
tem  esset,  neque  aliquid  aliud?  Scd  primo  fortasso 
ccelum  et  terra  appcllata  est ,  sccundo  tcrra  incom- 
posita  et  obyssus  carcns  luce,  lertio  aqua  non  incon- 
gnie  :  ut  primo  ipsius  universitatis,  propler  quam 
DicU  est  de  omnino  nihilo,  malcries,  corli  et  terne 
Doniine  vocaretur ;  sccundo  terrac  incomposita;  atquc 
ibyssi  nomine  insiuuaretur  informitaSy  quia  intcr 
omnia  elementa  terra  est  informior,  etminus  rclu- 
cens  quam  caetera;  tertio  aqux  nomine  signiOcaretur 
materia  subjecta  operi  arlificis ,  aqua  enim  mobilior 
est  qoam  terra ;  ct  idco  propicr  opcraiidi  facililaicm 
el  motum  faciliorem,  subjecia  materics  artifici,  aqua 
magis  Tocanda  crat  quam  tcrra. 

14.  Et  aer  quidem  mobilior  cst  quam  aqua ;  asther 
iutcm  mobilior  ipso  aere  non  absurde  crcditur ,  aut 
scutitur  :  sed  aeris  vd  xtheris  nomine  minus  convc* 
nieuler  appellaretur  roatcries.  Magis  cniin  Ii2cc  clc« 
menti  vim  creduntur  liabcre  faciendi ,  tcrra  vero  et 
aqua  paticndi.  Quod  si  occoltuiu  cst,  illud  ccrle  apcr- 
lissimum  puto ,  quod  aquam  veiiius  movet ,  ei  non- 
iiulla  terrena ;  \entus  aulem  cst  acr  motus  ct  quasi 
flucluans.  Ergo  cuin  aer  aquain  moveat  manifestey 
mide  autem  ipsc  moveaiiir  ut  sit  ventus,  occultum 
sit;  qiiis  dubitct  congruentius  aqusc  noiniiie  nmteriam 
vocari  quia  movctur ,  quam  aeris  qui  movct  ?  Moveri 
autem  pati  cst,  inovcre  facere.  Iluc  acccdit  quod  ca 
qux  tcrra  gignit ,  aqua  irrigantur ,  ul  nasci  ct  pei  fici 
possint,  ita  ut  pro|>e  videatur  in  hxc  ipsa  iiascentia 
eadem  aqua  convciti.  Quocirca  congruentius  aqux 
nmnine  appollaretur  materics,  cum  subdita  operi  arti- 
flcis  iiisinoarctur  propter  mobilitatem  et  conversio- 
nem  in  quxque  nascontia  corpora,  quam  noinine 
•eris  iii  quo  sola  mobililas  posset  animadverti,  caetera 
vero  quibus  materia  cxpressius  significiirctur,  defuis- 
•enl;  at  totus  isle  sit  scnsus  :  In  principio  fecit  Deu$ 
eteium  et  terrnm^  id  est  materiam  quae  cceli  et  terrx 
forniam  capere  posset ;  quae  materia  terra  iuvisibilis  el 
meomfionta  erat,  id  cst  informis  ct  luce  caren»  pro- 
fumlilas  :  qu»  tamcn  quoniam  moventi  et  opcraiiti 
•rlUlci  subdita  esset ,  propter  hoc  ipsuni  quod  cedil 
operanti ,  aqua  ciiam  nominata  est. 

f  5.  In  hac  igitur  matcriae  significatione  prius  insi- 
QBSliisest  finis  ejus,  id  cst  proptcr  quid  facta  sit; 
sccnmlo  ipsa  itiformitas,  tertio  scrvitus  sub  aitifice 
stqoe  subjectio.  Itaquc  primo  coelum  et  terra,  propter 
hm  enini  Gacta  malerics;  sccundo  tcrra  invisibilis  ct 


LIBER  IIIPERFEGTUS.  m 

incomposica,  et  lcnebne  super  aoyssun,  idest  ipsa 
informitas  sine  lumine,  unde  etiam  terra  inTisibilis 
dicta  cst ;  tertio  aqua  subjecu  spiritui  ad  habitum 
formasquc  capiendas  :  ideo  supcr  aquam  Cerebatuf 
Spiritus  Dei,  ut  Spiritiim  operantem,  aquam  Tero 
unde  operaretur  intclligamus ,  id  est  materiam  fabri« 
cabilem.  Gum  enim  ista  tria  dicimus  unius  rei  nomina, 
malena  miindi,  materia  informis,  materia  CEibricabilis» 
lioruin  primo  nomini  benc  adjuogitur  coelum  et  terra; 
secundo  obscuritas,  confusio,  prorunditns,  tenebrae; 
tcrtio  cedendi  faciliias ,  cui  jam  ad  operandum  Spiri* 
tus  superfcrtur  artificis. 

16.  Et  Spiritus  Dei  superferebatur  super  aquam. 
Non  ita  superfcrcbatur  sicut  oleum  aqux,  vei  aqua 
tcrrx,  id  est,  quasi  continerctur ;  sed,  si  ad  hoc  de 
visibilibus  excinpla  capiciida  suut,  sicut  superfertur 
lux  isla  solis  aut  lunx  his  corporibus,  quo;  illuminat 
in  terra  :  non  enim  continelur  illis ;  sed  cum  coelo 
contineatur,  islis  superfertur.  Iiem  cavendum  esl  iie 
quasi  locoriim  spatiis  Dci  Spiritum  superferri  inateriss 
piitemus ,  scd  vi  quadam  efiecloria  et  fabricatoria,  ut 
illud  cui  supcrfcrlur  cfGciatur,  et  fabricelur;  sicut 
supcrfertur  volunlas  artificis  ligno,  vel  cuiquc  rei  sub- 
ject»  ad  operandumy  vcl  etiam  ipsis  membris  corpo- 
ris  sui ,  quae  ad  operandum  movet.  Et  hxc  siinilitudo 
cum  jam  sit  omni  corpore  excelleniior ,  parva  est 
tamen,  ct  prope  nihil  ad  intclligendaro  superlationcm 
Spirilus  Dei ,  subjecta  sibi  ad  opcraiidum  mundi  ma- 
teria  :  scd  non  iiivenimus  evidcnliorem  siniilitudinem 
et  propinquiorem  rei  de  qua  loquimur ,  in  iis  rebus 
quac  ab  hominibus  quomodocumque  capi  possunt. 
Quapropler  in  hujusmodi  cogitatioiie  optime  illud  prae- 
ccptiim  tcnebilur,  quod  scriplum  cst  :  Benedicentoi 
Deum^  exaltate  iUum  quantumcumque  potueriiis^  «k- 
perabit  et  adhuc  (Eccli.  xuii,  55).  IIoc  autein  dlctum 
sit,  si  hoc  loco  Spirilus  Dci  Spiritus  sanctus,  qucm  in 
ipsa  incfiabili  et  incominutabili  Trinitatc  veneramur, 
accipitur. 

17.  Potcst  autcm  ct  aliter  intcUigi,  ut  spiritum 
Dei,  vitalem  crcaturam,  qua  universus  iste  visibilis 
mundus  alque  omnia  corporea  '  conlinentur  ct  mo- 
yentur,  intelligamus ;  ciii  Dcus  omiiipotcns  tribuit  vim 
quamdam  sibi  servicndi  ad  opcrandum  in  iis  quoi 
gigiiuntur.  Qui  spiritus  CUro  sit  onini  corpore  xthereo 
nielior,  qula  oinnem  visibilem  creaturain  omnis  iiivi- 
sibilis  crealura  aiiteccdil,  non  absurdc  spiritus  Dei 
dicilur.  Quid  enim  non  cst  Dei  ex  iis  qua^  condidit , 
cum  cliam  de  ipsa  terra  dictum  sit,  Domini  est  terra 
et  plenitudo  ejus  ( PsaL  xxiii,  1 ) ;  el  illud  *  universall 
complexionc  qiiod  scriptum  est,  Quoniam  tua  sunt 
omnia^  Domine,  qui  animas  amas  (Sap.  xi,  27)  ?  Sed 
tunc  potest  iste  spiritus  sic  intelligi,  si  quod  dictum 
est,  In  principio  fecit  Deus  ccelum  el  terram^  tantum  de 
visibili  crcalura  dicium  scnJamus ;  ut  super  mate- 
riam  rerum  visibiliuin  in  exordio  fabricationis  carum 
superfcrrctur  invisibilis  spiriius,  qui  tamen  etiam  ipse 
crcatura  csset,  id  cst  non  Deus,  scd  a  Deo  facta^  at- 


*  Ms.  valic.,  rorpora. 
<  Ms.  vatic.»  ilta. 


m 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINI  f» 

Si  aulem  aniversac  creatarae,  id      esi?  Qaamlibet  enim  liicem  signiflcet,  factam  (amea 


qiie  Instiluta  natura 
est  ct  inicUcctualis  ct  animalis  et  corporalis,  materia 
credilur  illo  aquac  vocabulo  enuntiata,  nullo  modo 
boc  loco  Spiritus  Dei  polest  nisi  ille  incoromutabilis 
et  sanctus  intcUigi,  qui  fercbatur  super  materiam 
omnium  rerum,  quas  fecit  et  condidit  Dcus. 

18.  Tertia  opinio  dc  hoc  spirilu  oriri  potest,  ut 
credatur  spirilus  nomine,  aeris  elemenlum  enuntia- 
lum  ;  ut  ita  quatuor  elementa  insinuaia  sint,  quibus 
mundus  i^te  visibilis  sargit ;  coelum  scilicet,  et  terra, 
et  aiiun,  et  aer  :  non  quia  jam  erant  dislincta  et  or- 
diiiala  ;  scd  quia  in  illius  materix  qiiamvis  informi 
coiifusione ,  tamen  exortura  pncsignnbantur  :  qux 
infurinis  coiirusio  tencbrarum  et  abyssi  nomine  com- 
mendata  esl.  Scd  quxlibet  scntentiarum  istarum  vcra 
sit,  oumium  rerum  qux  ortac  sunt,  qu.c  videntur,  et 
qux  fion  videntur,  non  quantum  ad  vitia  qux  contra 
naturam  sunt,  sed  quantum  ad  ipsas  naturas  attinet , 
Deum  esse  auctorcm  et  condiiorcm  crcdendum  est ; 
nullamque  omniiio  esse  creaturam,  quae  non  ab  ipso 
inilium  perfcctionemque  babeat  gencris  et  subsuntix 
•une. 

CAPUT  V.  — 19.  Fa  dhH  Deus,  Fiat  lux ;  et  facla 
est  Ittx.  Deuin  dixisse,  Fial  liix^  non  voce  dc  pulmo- 
nibiisedila,  nec  lingua  ct  dentibus,  accipere  debemus. 
Carnalium  sunt  istx  cogitationcs  :  secundum  autem 
carncin  sapere»  inors  est  (Rom.  v«i,  6).  Sed  inefTa- 
bilitcr  dictum  est,  Fiat  lux.  Ulrum  autem  hoc  quod 
diclum  cst,  Filio  unigcnilo  dictum  est,  an  idipsum 
quod  dictum  cst,  Filius  unigenitus  est,  quod  diciuni  Dei 
Terbiini  dicitur,  per  quod  facta  sunt  omnia  (Joan,  i,l ,  3), 
qoaTi  polcsi :  dum  tamen  illa  absit  impictns,  ut  *  Ver- 
Lum  Dei  unigcnituni  Filium  quasi  voccm  prolatam 
sicut  a  nobis  iit,  esse  crcdamus.  Verbum  autem  Det, 
pcr  qiiod  facla  sunt  omnia,  nec  coepit  ease,  nec  desi- 
net;  sed  sine  inchoatinne  natum,  Patri  co.-ctcriium 
est.  Qunre  hoc  quod  dictum  cst,  Fial  lux,  si  et  cotpit 
et  dcslitil  dici,  magis  Filio  diciiim  est  boc  verbum  , 
quam  ipsum  est  Filius.  Et  lainen  etiam  hoc  ineffubi- 
liter ;  ncc  carnalis  imago  subrepat  in  animum,  et 
intellectum  pium  spiritualem  conturbct.  Quia  et  in- 
cipere  aliquid  et  dcsinere  in  natura  Dci,  si  proprie 
•ccipiatur,  temeraria  et  prarceps  opinio  est :  carnali- 
bus  tamen  et  parvulis,  non  tanqiiam  in  ea  mansuris, 
sed  tanquam  inde  surrecturis  humanissime  conccden- 
da  est.  Qnidquid  eiiim  incipcre  et  desinere  Deus  dici- 
liir,  nullo  modo  in  ipsius  natura,  sed  in  ejus  creatura, 
quae  illi  miris  modis  oblemperat,  intelligendiim 
est. 

20.  Et  dixit  Deui^  Fiat  lux,  Ulnim  ea  lux  quae  his 
camalibus  oculis  patet,  an  aliqua  occulla,  quaro  nobis 
per  hoc  corpus  videre  non  datum  est?  £t  si  occulta  , 
ntrum  corporea,  quae  per  locorum  spaiia  tenditur 
fortasse  in  siibliroibus  pariibus  mundi ;  an  incorporea, 
qualis  iii  nniina  est,  ad  quam  vitandi  ei  appetendi  re- 
fertiir  exameii  a  sensibus  corporis,  qua  nou  carent 
ctiam  aniinui  bestiaruin,  an  ea  qux  superior  ratioci* 
rando  npparct,  cx  qua  incipit  omne  quod  creatura 


et  creatam  debemas  accipere  :  non  illam  qoa  fulgei 
ipsa  D^  Sapientia,  qu»  non  creau  est,  sed  nau ;  ne 
•ine  luce  Deus  fuisse  putctur  priusqaam  istam,  de 
qua  nunc  agitur,  condidisset.  De  hac  enim,  sicat  ipsa 
Tcrba  satis  docent,  hoc  commendatur  qood  focu  sit, 
Et  dixit,  inquit,  Fiat  lux ;  et  faela  e$t  imx.  Alia  e$t  lux 
de  Deo  nata,  et  alin  lux  quam  fecit  Dcus  :  nata  do 
Deo  lux,  est  ipsa  Dei  Sapieiitia ;  facta  vero  lux,  est 
quxlibet  mutabilis  sive  corporca  sive  incorporea. 

21.  Muvere  autem  solct  qiiomodo  luz  corporea 
esse  potuorit  antci|uam  C(elum  esset  et  cocli  lumina- 
ria,  qux  post  istain  exponuntiir  :  quasi  Tcro  facile 
boc  ab  homine  percipi  potest,  aiit  omiiino  ullo  modo 
potesi,  utrum  sitaliqun  lux  pnuter  coclum,  qiias  tamea 
spaiiis  locorum  disiincu  atquc  diffusa  sit,  moiidum- 
qiie  aniplectatur.  SeJ  cum  liceat  hic  ct  Incorporeain 
lucem  iniclligcrc,  si  iion  visibilcm  Untum  crealuram 
in  boc  libro,  scd  omncm  crcatiiram  expoeium  dici* 
mus,  quid  opus  est  in  hac  controvcrsia  remorari?  Et 
forusse  quod  quxrunt  homines,  quando  Aiigeli  lacti 
suiit,  ipsi  signincantur  hac  luce,  brevissime  quidem , 
sed  umen  convcnientissime  et  dccentissimc. 

22.  Et  vidit  Deus  lucem^  quia  bona  est.  Ista  scnteii- 
tia  non  quasi  insoliti  boiii  Ixtitiam  \  sed  approbitio- 
nem  operis  significari,  oportci  intelligi.  Quid  enim 
convenientius  de  Deo  dicitur,  qiiantum  inter  homiiies 
dici  potest,  qnam  cum  iia  ponitur,  Dixit,  factum  cst, 
placuit  :  iu  ut  in  eo  quod  dixit,  iroperium  ejus  intei- 
ligatur ;  in  co  quod  factum  est,  potentia  ;  in  eo  quod 
placuit,  beiiigiiitas  :  sicut  isU  iiieffabilia  per  bomi* 
nem  hominibus,  ila  ul  omnibus  prodesse  possent,  did 
debucriint. 

25.  Et  diviut  Dems  inter  lucem  ei  tenebras.  Ilinc 
intelligi  licet  qnanU  divini  opcris  laetliltie  itU  4i* 
cantur  effecU.  Non  cnim  quisquain  esl  qtii  sie  eitBli* 
met  lucem  facinm,  ut  essct  confusa  cum  leneiirit,  el 
ob  hoc  postca  scparationis  indlgerct ;  sed  eo  ipto  qoo 
lux  facia  est,  consecuta  cst  etiam  divisio  inter  loccm 
ct  tcnebras.  Qnx  enim  socieus  lucis  ciim  tcncbris 
(II  Cor,  VI,  14)?  Deus  crgo  divisii  intcr  luccm  ct  te* 
ncbras,  qtiia  Iticcm  fecit,  cujus  absentia  tenebRe  to- 
cantur.  Intcrest  aiitem  iiiter  lucem  et  leoebras,  sicot 
intercst  intcr  vestimeiitum  et  nudiutem,  aut  plcnum 
et  iiiane,  ct  similia. 

24.  Jam  quot  modis  possit  intclligi  lux,  sopn  di* 
ctum  est,  quibus  contrarix  privnliones  potftonl  leoe- 
hrx  nominuri.  Alia  est  cnim  lux  qiue  Tidelar  his 
oculis  corporcis,  ctinm  ipsn  corporea ;  ol  solb,  el 
lonx,  etstcllarum,  ctsi  quid  hiijusmodi  est,  coi  con- 
Irarix  sunt  tcnebrx,  cum  aliquis  locus  ea  luce  carel* 
Alia  item  lux  est  viu  senliens,  ct  valens  discemere 
quac  per  corpus  nd  animx  judicium  rcfcnintor,  id  esl 
alba  et  nigra,  canora  ct  rauca,  suaTeolentia  el  gra- 
veolentia,  dulcia  ct  amara,  calida  el  frigida,  el  eaelen 
hujiismodi.  Alia  est  enim  lux  quae  sentitur  ocolis,  alit 
qoa  per  oculos  agitur  ut  scntiatur.  Illa  enim  in  cor- 
pore,  hxc  autcm  qunmvis  per  corpus  ea  qoae  tenlil 

*  sk  Hs.  vatic.  At  Am.  Er.  el  Lov.,  vmUU  I 


m  LIBER  IHPERFECTUS. 

percipiaty  in  anima  cst  Umcn.  fluic  conirariA  sunt 

lenebney  iosensibiliuis  quxdain,  vel  si  melius  insen* 

sualllas  dicitur,  idest  nonsenlirc,  quamvis  inCeraiUur 

qux  senliri  possent,  si  esscl  in  illa  vita  lux  i^  unde 

fcutiiur.  Nequc  boc  cum  minisleria  dcsunt  corporis , 

sicul  in  cxcis  aut  surdis :  nam  in  isiorum  animis  est 

ista  luz,  de  qua  nunc  ngimus ;  scd  instrumcnla  cor- 

poris  dcsunt.  Ncquc  illo  modo,  quo  modo  in  sileulio 

Tux  nun  audiiur,  cum  cl  isla  lux  est  in  anima,  el  ad- 

Sttiit  Ciirporis  instrumcnta,  sed  nihil  quod  senlialur 

iiil^Ttur.  Noii  ergo  qui  iis  causis  non  sentit,  carct  ista 

fcice ;  sed  oum  talis  polentia  non  cst  in  anima,  quse 

jam  iicc  antma  dici  soicl,  sed  tanlum  viia,  qualis  pcr- 

Jkibelur  esse  viiis  ct  arboris,  et  quarumcumque  slir- 

pitim  :  8i  tainen  eas  vei  talem  habcre  persuaderi  ullo 

niodo  |iotest,  quasnonnulli  nimis  crraiites  bxreiici  (a), 

noii  solum  seulire  per  corpus,  id  est  videro,  audire , 

H  caiorem  ignemque  discerncre ;  sed  etiam  iniclligere 

ntionem,  et  cogitationes  nostras  nosse  arbitranlur  : 

sed  dc  his  alia  qu;estio  cst.  Iiiseiisibilitas  ergo  tene- 

bnc  hujus  lucis,  qua  quidt|uid  sculilur,  cuin  ipsain 

vioi  scntiendi  noii  liabct  vita  qux'Iibct.  Conyenieiiler 

aulcm  lucem  hanc  diti  conccdil,  quisquis  concedit 

recte  dici  lucem,  qua  res  qiiasque  maiiifesta  cst. 

Ctim  auteni  dicimus,  llauirodlum  est  boc  canonim 

essc,  inaiiifeslum  cst  boc  dulce  cssc,  manireslum  cst 

hoc  frigidu.ii  csse,  et  quod  forle  liiijus  geiicris  |  er 

corporalcs  sciisus  altiiigiiiius ;  \\xc  liix  qua  ista  ma- 

uilosta  sunly  utique  iiilus  iii  aaima  csl,  quamvis  pcr 

corpus  infcnintur  quos  ita  senliunlur.  Tcrlium  lucis 

gcnus  m  creaturis  intclligi  rolcst,  quo  ratiociuamur. 

Huic  conlrarioi  tencbrx  sunt  irralioiiabililas,  sicut 

sunt  animx  bestiarum. 

S5.  Sive  ergo  liicem  xtbcrcam,  sivc  scnsualcm  cu- 
jtts  animalia  participaiit,  sive  rationalcm  quam  Aiigcli 
el  homiiies  babciit,  &  Deo  faclan^  primitiis  in  rcriiin 
naiiira  hu  c  sentciitia  vull  inlclligi ;  divisisse  Dcum  in- 
ler  lucein  et  tcncbras,  co  ipso  quo  lux  facla  cst,  opor- 
tet  accipi,  quod  aliud  est  lux,  aliud  illae  privaliwucs 
lucis,  quas  in  coiitrariis  tcnebris  ordinavil  Deus.  Non 
ciiim  Dcuin  fecisse  tcncbras  dictuni  est :  quoniam 
species  ipsas  Deus  fecit,  non  privalioiics  quo!  ad  nihi- 
lum  pcrtinent»,unde  ab  artifice  Dco  facla  sunt  oninia ; 
quas  lamen  ab  co  ordinatas  mlelligimus,  cuin  dicitiir, 
kt  ditmt  Deui  intcr  lucem  et  teucbraSf  nc  vcl  ipsne  pri- 
TatioDCS  uon  liabcrcnt  ordincm  suura,  Dco  cun^^a 
rcgeute  alque  administraiite.  Sicut  in  cantando  iulcr- 
podJones  silenlioruin  ceriis  modcraii^quc  intervallis, 
quamVis  vocum  piivatioues  sint,  benc  tamcii  ordinan* 
tur  ab  iis  qui  cauurc  sciuut,  el  suavitati  universae 
cantilenic  aliquid  conferunt.  Et  umbrx  in  piciuris 
cnineniiora  quxque  distinguunt,  ac  non  specie,  s:  d 
ordiiie  placcnt.  Nam  ct  viliorum  nostroruin  non  est 
aoGlor  Deus ;  scd  tamen  ordiiiaior  cst,  cuiii  eo  loco 
peccalorcs  constituit,  et  ea  perpeti  cogit  qux  mcrcn- 
lor.  Ad  hoc  valet  quod  oves  pfuiuiitiir  ad  dcxtcram, 
liafdi  aulcin  ad  siuistram  (Matih.  \iv,  35).  Qtia^dam 
eigo  et  facit  Dcus   ei  ordiuut ;  quxdaiu  vcro  taniuin 

(a) 


250 

ordinat.  Justos  ct  facit,  et  ordiuat ;  peccalores  autem 
in  quanlum  pcccatores  sunt,  non  facit,  scd  ordiiiat 
taiitum.  Quippe  cuin  illos  ad  dexlcram,  iilos  ad  sini- 
stram  consliluil,  etquod  iii  igiiem  ajteriium  jnbet  ire, 
ad  merilorum  ordinem  valct.  Iia  species  nalurasque 
ipsas  ct  facil,  et  ordinat;  privationes  autem  specic- 
rum  defectusquc  naturarum  non  facil,  sed  ordinat 
ta!ilum.  Dixil  ilaquc,  Fiat  Itix;  et  facia  e$t  lux.  Non 
dixit,  Fiant  tcnebr.-e;  ct  factx  sunt  tencbne.  Ho- 
rum  crgo  unum  fecit,  altcrum  non  fecit,  utrumqiie 
tamcn  ordinavit,  cum  divisit  Deus  inter  lucem  et  te- 
ncbras.  Ila  ct  ipso  iacienle  pulchra  sunt  singula,  el 
ipso  ordinante  pulchra  siint  omuia. 

CAPUT  Yl.  —  26.  Et  vocavit  Dciu  lucem  diem,  «f 
tenebras  vocavit  noctem.  Cum  et  lux  iiomen  sil  alicujus 
rei,  et  dics  rursum,  et  tcnebrx  ct  nox  utrumque  sit 
iiomcn,  utrumqueila  dici  oporluit,  nomina  rebus  im- 
posila  cssc,  ut  illa  res  cui  nomen  iinposiluin  cst,  uti- 
quc  alio  quoque  nomine,  non  enim  aliler  poterat 
cnuntiare^  Et  ita  dictum  est,  Vocavit  Deus  lucem 
diem,  ut  indifferentcr  etiam  dici  convcrse  posset,  Yo- 
cavil  Deus  diem  luccm,  cl  vocavii  noctem  tciiebras. 
Quid  ei  respoiidcbimus,  si  quis  a  nobis  ita  quxrit : 
Liici  nomen  imposiium  cst  dics,  an  diei  nomcn  impo- 
silum  esl  lux  ?  qiiia  bxc  diio  uli(|ue,  in  qiianlum  ad 
rcs  significandas  articulata  voce  cnuntiaiilur,  nomina 
suiit.  lloc  modo  ciiam  de  aliis  duobus  qua^ri  potest : 
Tcnebris  nomen  impositum  csl  nox,  an  nocti  iinposi- 
tuin  cst  nonien  tencbras?  Et  quidein,  ul  Scriptura 
dcscribit,  manircsluin  est  Iitcis  iioincn  dictum  csse 
dicm,  et  tcncbraruin  nonicn  diclum  csse  noctcm.  Quia 
cum  diccrel,  Deus  fecil  luccm,  ct  divisit  liiter  luccm 
et  tencbras,  nonduin  de  vocabulis  agebatur  :  poiMea 
adhibiu  sunt  vocabula,  dies  et  iiox;  cum  et  illa  siiie 
dubio  vocabiila  sinl,  lux  ct  lcnebrai,  rcs  aliquas  si- 
gniflcanlia,  sicul  dics  ci  nox.  Ergo  hoc  ita  accipicn- 
dum  est,  quia  ciiuntiari  aiilcr  nou  possot  res  quaj  no- 
mcn  accopit,  nisi  aliqiio  noiuinc;  an  potius  ista  voca- 
tio  accipienda  cstipsa  dibtinclio?  Noiienim  oinnislux 
dics,  aul  omncs  lcncbra  nox ;  scd  hix  el  tcncbrjc  ccr- 
ti^  iiitcr  se  vicibus  ordinat»  atque  distinctie,  diei  cl 
noclis  noininibus  appcllantur.  Oinne  quippc  vocabii- 
luin.ad  disliiictioncin  valct.  Uiide  ctiani  iioincn  quod 
rcm  noici,  appcllalum  cst,  quasi  nolamcn.  Noiel  au- 
lcni,  id  csl  di^lingiiat  et  doclilantcr  ad  discemendum 
adjuvct.  Foriassc  ergo  ipsuin  divisisse  iiiler  lucem  ei 
tencbras,  hoc  cst  vocasse  lucem  diem,  et  tenebras  no- 
ctcin,  ut  boc  3it  ordinasse  ista  quod  vocassc.  An  ista 
vocabula  sigiiificarc  n(d)is  voluntquam  lucem  dixeril, 
ct  quas  teiicbras;  t.mquam  si  dicerel,  Fecit  Deus  lu- 
cein,  el  divisil  intcr  luccm  et  tcncbras;  Iiicem  autem 
dico  dicin,  et  tcncbras  dico  nocicin  :  ne  aliquam  aliam 
Iiicein  inielligas,  qu;c  non  sit  dies ;  el  nc  aliqiias  alias 
tcncbras  inlelligas,  qux  non  sinl  nox?  Nam  si  omnig 

'  Hs.  Vaticanus  omittit  quoque  :  et  paulo  post  babet, 
ficteuu  ennntiirc,  uli  ediii  haliuerunl,  poterat  emmierare. 
l/jcus  |POtecio  a  lijjranis  fopdaiiis,  aupie  exi  iinclis  hisce 
vcrbis,  nonwm  rebus  iium  itu  f  w,  qna>  tiand  liuLie  e  inar- 
^iiic  .Trq.serunt,  emc.ndauiJus  huiic  in  lisoduiu  :  htruntque 
tUi  dui  oyonuit,  ut  ilUi  ii*  cai  ncnunimpOiMum  es/,  utiqug 
aiio  mnu.Ui  {non  cnvn  alltcr  poterut)  ejumiiuretur. 


m 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTIM 


« 


lai  dies  possit  intelligi,  et  omnes  tenebne  noclis  no- 
niae  censerentur,  rortassc  non  opus  esset  dicere,  Ei 
90catil  Deut  lucem  diem,  ei  iencbras  vocavii  noctem, 

27.  Ilcm  quxri  poicst  qucm  dicm  dicat,  ct  qiiam 
noctem.  Si  istum  diem  vult  accipi  quem  solis  ortus 
inchoat,  et  claudit  occasus,  ct  islam  noctem  quae  a 
solis  pccasu  usque  in  orlum  (cnditur ;  non  invenio 
quomodo  csse  poiuerint,  aniequam  coeli  luminaria  fa- 
cta  essent.  An  ipsa  spatia  borarum  et  tcmporum, 
etiani  siue  discrimine  ful^oris  atque  uinbra',  jam  ila 
YOcari  poluerunl?  El  quomodo  in  illam  luccm  ratio- 
nalem,  si  hxc  siguificata  cst,  aul  scnsualcm  cadit  lixc 
vicissiludo,  qux  iiominc  dici  ct  noclis  signincalur? 
An  non  sccuiiduin  quod  cveiiit,  scd  secundum  quod 
potcst  cvcnire,  \>ii\  in>iiiuau  suut ;  quia  ct  ralioni  po- 
test  error  succcdere,  cl  seiisui  qu  rdain  bloliJiias? 

CAPUT  VII.  —  28.  Ei  fccia  cst  vcspera,  ei  facium 
eU  niatie  dies  unus.  Noii  eodein  modo  iiunc  appcllalur 
dies,  quo  cum  dicerctur,  Et  vocavilDcus  lucem  diem; 
sed  co  niodo  quo  diciiuus,  vcrbi  gralia,  iriginla  dics 
habere  mcnscin  :  hoc  cniin  noiiiiiic  diei  nuctes  quo- 
que  iiicludimus ;  supcrius  aulem  ila  diclus  est  dics,  ut 
n  nocte  sejungereiur.  Itaque  cum  illa  opcmtio  dici  per 
luccm  gesta  insitiuarelur,  consc<|ueiiter  factnin  dici- 
tur  csse  vespcrain,  ct  faclum  essc  niane  dioin  unuin ; 
ut  scilicct  sit  iinus  dies  a  ca^plo  dic  usque  ad  coDpluir 
diem,  id  est  a  mane  usquc  ad  mane,  qiiales  dics  an- 
numcraiis,  ut  dixi,  noclibus  nppcllamus.  Scd  quomodo 
lacta  est  vcspera,  et  faclum  est  inanc?  An  taula  inora 
temporis  fecit  lucem  Dcus,  ct  divisit  iiiter  lucom  et 
tenebras,  quanla  niora  tciidilur  dies  luccns,  id  cst 
Don  aniiuinernia  niKrle?  \\.i  ubi  est  qiiod  scriptum  est, 
Subesi  enim  fi6f,  cum  voles  posse  (Sap,  xii,  18),  si 
opus  est  Deo  productione  tomporis,  ut  aliiiuid  perH- 
ciat?  An  omnia  quideni  t;iiiquain  in  arle  atiiuc  ra- 
lioiic  pcrfecla  suni  Deo,  iiou  iii  productioiie  temporis, 
sed  in  ipsa  vi  qua  illas  eliam  res,  qiias  non  stare,  sed 
transire  ceniinius,  stabililcr  efficil?  Noii  enim  ct  in 
serinoue  iiosiro  cuiu  verba  alia  Iranseaiit,  et  alia  suc- 
xedanl,  credibile  cst  ita  £eri  in  ipsn  arte,  qua  ope- 
rante  slabililer  artificiosa  occuriit  oraiio.  Quanquam 
ergo  sine  produdione  temporis  faciat  Deus,  cui  sub- 
est  posse  cum  volct;  ipsu!  taincn  natiirai  temporales 
moius  suos  temporaliler  peragunt.  Ita  ergo  fortasse 
dictum  est,  Et  faclaesi  vespera,  et  faclum  est  manedies 
unus^  sicut  raiione  prospicitur  ita  ficri  dcbere  nut 
posse,  noii  ita  ul  fil  teiiiporalibus  tracialibus.  Nam  in 
ipsa  ratione  opcraiioncin  conteinplatus  Cbt*  in  Spiriiu 
sancto,  qui  dixit,  Qut  manei  in  cclernum  crcavii  omnia 
mmul(Eccli,  xviii,  1)  :  sed  coininodissime  iii  illo  libro, 
qnasi  mornrum  per  intcrvalla  factaruin  a  Dco  reruin 
digesta  uarraiio  esl,  ul  ipsa  disposilio,  qux  ab  infir- 
niioribus  aniinis  coutemplatione  slabili  videri  non 
poterat,  per  biijusinodi  ordiuem  sermonis  exposila 
quasi  istis  oculis  ccriieretur. 

CAPUT  VIII.  —29.  Ei  diaat  Deus,  Fiai  firmamen" 
tum  in  mcdio  aquce,  ei  sil  dividens  inter  aquam  ei  aquam. 

»  Ms.  vai;c. ,  iemporis  tractitMs.  Kon  ipsam  raiionem 
opjriuiufnnn  contempiaius  est^  etc. 


Et  sic  factum  esi,  Ei  fedi  Deus  ftrmamentmm^  et  iftristi 
inier  aquam  qum  erai  f  «6  prmcnnento^  et  inter  aquam 
qute  eSm  supra  firmamenium,  Utrum  aquae  talet  sint 
supra  nrmamentum,  qiiales  sob  flrmamento  ittx  Tisi- 
biles  ?  an  quia  illam  aquam  videtur  signiflcare,  supra 
quam  Spiritus  fcrebntur,  et  eam  inteHig«^liamits  esse 
ipsam  mundi  materiam,  lixc  ctiam  lioc  loco  flrma- 
mento  inierposito  discreta  credenda  est,  ut  infcrioi 
sit  materia  corporalis,  superior  animalis?  iloc  cnlm 
firmamenlum  dicit,  quod  ccelum  postea  vocat.  Ccele 
sti  autein  corporc  nihil  est  in  corporibus  alia  melius. 
Alia  ({uippe  corpora  coclestia,  et  terrestria ;  et  utique 
ccclestia  ineliora  :  qtiortim  naturam  quidquid  transit, 
nescio  queuindmodum  corpus  possit  vocari ;  sed  est 
fortassc  vis  quxnlam  subjecta  rationl,  qua  rationc 
Deus  veritasque  cognoscitur  :  qu:c  natura,  quia  for- 
mabilis  est  virtutc  atque  prudentla,  ciijus  vigorc  co- 
bibetur  ejus  fluctuaiio  atque  coitstriiigilur,  et  ob  hoe* 
quasi  maierialis  apparet,  recte  aqua  diviuitus  appel- 
laia  est ;  non  locorum  spatio,  scd  nierito  natunc  in- 
corporex  cceii  corporei  *  ambitum  excedcits.  Et  quo- 
ninm  coeluin  firmamentum  vocavit,  non  absurde  li.tel- 
ligitur  quidipiid  iiifra  xthereum  coelum  esl,  in  quo 
pacnta  atque  firmata  *  sunt  omuia,  mutabilius  esse  et 
dissolubilius.  Qiiod  genus  corporalis  matcrix  anle  ac- 
ceptam  spccicm  di:itinctioueinque  formatum,  a  qua 
flrmnmcnluin  nomiiintum  esl,  fuerunt  qui  credereat 
has  visibilcs  nquas  ct  rrigidas  superficiem  ca^li  sui»er- 
amplccti.  Et  documeiitum  adliibere  conati  sunl  de 
tarditate  stcllj!  unius  dc  septein  vagautibus,  qux  su- 
perior  cst  cxtoris,  ct  a  Gra:cis  tKivMv  dicitur,  et  tri- 
ginla  annis  |>crngit  signifonim  circulum,  ut  ob  hoc 
tarda  sit,  quia  csl  frigiiiis  aqiiis  vicinior,  quae  supra 
cwluiu  sunt.  Qii;l'  ojiinio  ncscio  quemadmodum  possit 
apud  oos  defeiidi,  qui  subtilissime  ista  quaesiernnt. 
Niliil  auiein  Iiorum  teiiiere  aflinnanduin,  sed  caute 
omuia  modesteqiie  sunt  irnclanda. 

50.  Et  dixit  Dcus^  Fiat  firmamentum  in  medio  aqum 
ei  sit  dividens  intcr  aquam  et  aquam,  Ei  nc  faeium  esi. 
Postqunm  dixit,  sic  factum  cst^  quid  opus  eral  rursum 
addcrc,  Et  fecit  Dcus  firmamentumj  et  divint  inter 
aquam  qua:  erat  sub  firmamento,  et  aquam  quee  erat  m- 
pra  /irmamentum  ?  Naiii  cum  dixissct  superiu9,  Et  di- 
xit  Dcusy  Fiat  lux;  et  facta  est  lux ;  non  addlditnir- 
sum  ,  El  fccit  Deus  lurcm  :  bic  autein  posteaquam 
dixit,  Et  dixit  Deus  ,  Fiai :  et  sic  factum  est^  additum 
est,  et  fecit  Deus.  An  biiic  apf  aret  noii  oporiere  hi- 
ccm  illam  intelligi  corporalcm  ,  ne  cam  aiiqua  crea- 
tura  intcrpo^ita  fecisse  Dous  videatur  ( Deum  aateiii 
Triuitatcin  dico ) :  boc  vero  flrmamentum  cosll,  qaia 
corpoi  cum  cst,  pcr  incorporcam  creaturam  acceplsse 
speciem  forniainquc  crcditur,  ut  prius  incorporeae  na* 
tura}  ratioiiabilitcr  a  vcritale  impressum  sitqaodcor- 
poralitcr  imprimerctur ,  ut  cceli  fieret  flrmameiiUim  : 
et  idco  posituin  est,  Et  dixit  Deus,  Fiat ;  et  tic  faeium 

*  Editi,  ei  ohjectio.  sed  inolius  Ms.  vatic,  et  obkoe. 

*    *  sic  emeuilanius  ad  Ms.  >atic.  Nam  ia  edilis  legeMurf 
naiura^  in  corpore  cocti  incorporei. 

*  ais.  \aUc.|  cl  firma. 


SS  IJBEa  mP£RFECTUS. 

mi;  in  ipsa  raUonaa  naiura  prius  faciuin  csi  *  forussc 
«Dde  impriineretttr  corpori  species. 

CkPVT  IX.  —  Gum  autein  additum  est^f  fecU 
Iku  frmmmentum » el  (UvUit  inter  aquam  quM*ai  $ub 
(uwmmiM  9  H  aquam  qutd  erat  supra  fimiQmentu  w ,  ct 
i|wa  oooperatio  *  lo  illa  materia,  ut  corpus  ccbIi  Acret, 
i^ficatur?  An  forte  varieutis  causa,  ui  texius  scr- 
iuoiiift  la  lastidium  non  vcnirct,  supra  non  est  posi- 
Uim  quod  infra  positum  est ,  ei  noi)  oportet  scnipu- 
IwM  oauiia  rimari '?  Eligat  qiiis  quod  potcst :  lantum 
nealiquid  temereatque  iiicogniium  pro  cognilo  asse- 
jat;  ii!euiincritqi:e  se  bomiiiciii  dc  divinis  operibus 
qiiantum  pcrmiuitur  qiucrcre. 
.  31.  Et  tocavit  Deu$  firmamenlum  calum.  QiiOil  dc 
Yocaiione  superius  tracUlum  cst,  hic  quoque  consi- 
deFari  potest :  non  en  m  omnc  firmamcnium  cocluin 
esC  Et  mdit  D$u$  quod  boimm  e$t.  £t  de  boc  superius 
qnod  tractatum  esl,  rclracUrclur ,  n'tsi  quod  non 
eumdem  ordincm  video.  Nam  supcrius ,  Et  vidit  Deu$ 
JMcm  fimi  boM  e$t ;  et  post  deinde  subjicilur,  Divi$it 
DeuM  uUer  lucem  et  tenebra$;  et  vocavit  Dcu$  lucetn 
Jiem^  et  tenebrae  vocavit  noctem  :  hic  aulcm  podtquam 
Jadum  enanatiin  eit ,  quod  factum  diccbatur,  ct 
postea  quam  vocalum  est  firmameiitum  ccdum ,  tum 
.dkitwry  Et  wtii  Deu$  quia  bonwn  e$t.  Quod  si  non  fa- 
stidii  eviUndi  gratia  iu  variatum  csi,  illud  certe  in- 
lelligero  cogimur  quod  diclum  cst.  Et  fecit  Deii$ 
oMRiff  fiijfici.  Quarc  enim  prinio  ibi  vhlit  quia  bonuiii 
je»l,  4't  p(>st«i;i  nomen  imposuit ;  hic  autcm  primo  no- 

imposuit ,  et  postea  vidit  quta  bonuin  esi ;  nisi 
i  iila  diflereiitui  siguificat  morarum  iotervalhi  non 

in  oporatioue  Dci ,  quamvis  in  ipsis  inveniantur 
operiliut?  Sccundum  autcni  morarum  intervallum 
prittS  aiiquid  et  postea  efficilur  ,  sinc  quibus  n.irratio 
faolonim  essc  non  potest  quamvis  siiic  liis  Dcus  isU 
elBccre  potuerit.  Et  facla  e$l  vc$pera ,  et  faclum  eet 
.  weuie  dk$  $ecundu$.  Jain  hhic  siipcrius  iracutuin  cst, 
el  easdem  rationes  hic  quoquc  valcre  arbitror. 

CAPUT  X.  —  52.  Et  dixil  Deu$^  Congregcniur  aqum 
qum  tnb  cmlo  $unt,  in  congregationem  unam^  et  appa- 
teed  mida.  Et  sk  ftfcliiiii  e$t.  Uinc  probabilius  credi 
poteslaquam  dictam  csse  superius ,  sicut  arbitraba- 
r»  ipsam  mundi  matcriam.  Nam  si  univcrsum  aqua 
I  erat ,  unde  vel  quo  poiuit  congrcgari  ?  Si 
eBimquamdam  confusionem  maicrialcm  aqucc  iio- 
mine  ^ppeliaverat,  hxc  congrcgatio  acvipiciida  cst 
.  iptt  fdrmatio ,  ul  talis  essei  aqux  spccies,  qualem 

;  esce  cernimus.  £t  ipsum,  appareat  arida^  qiioJ 
est,  terne  formatio  iiitcUigi  poicst,  ut  liaiic 
kaberetspeciem  terratquaro  cemimus.  iuvisibilis  cnim 
01  iacomporita  dicU  eral,  cum  adhuc  mnterix  species 
ioceicl  ffJTil  ergo  Deus,  Congregetur  aqua  qua  $ub 
meh  tfs< ;  id  est  in  formam  redigatur  roateries  corpo- 
ralis»  ui  aqua  isU  sit ,  qoam  seotimus.  Jn  congrega- 
Uenem  unam  :  tis  ipsa  lorm»  co-nmciulatur  iiomine 
oiiiiatis.  Hoe  est  enim  vcre  formari,  in  unum  aliquid 

t  sie  in  us.  vallc  Rditi,  {bda  etf . 

*  Slc  A0I.  ad  margiaeflL  u  textu  autem  cum  aliis  cditio- 
•Oiiis  haliet,  corporaHo,  ils.  vatic,  operalio. 

•  Hs.  valic»  maiifrare  ;  noc  mious  afile. 

Saiict.  Avgust.  111. 


25. 
rcdigi ;  qoonisfm  summe  unuin  cst  omnis  forma^  prin 
cipium.  Et  appareat  arida :  id  est ,  spcciem  visibilem 
accipiat,  atque  a  confusione  distincUm.  Et  bene  aqua 
congrcgatur,  ut  appareat  arida;  id  est,  cohibctur 
quod  fluiutmare,  u^od  obscorum  est  illnstretur. 
Et  $ic  factume$l :  etiam  hoc  forUsso  in  rationibus  in* 
tellectualis  natunc  prius  factum  cst,  ut  postea  quod 
dicitur,  El  congregata  e$t  aqua  in  ccngrcgationemunam^ 
et  appuruit  arii% ,  non  superfliio  addilum  vidcatur, 
cum  jam  dicluin  csset ,  Et  $ic  fatlum  c$t ;  sed  ut  post 
rationalcm  ct  incorpoream  opcrntioncm  intelligere- 
mus  ctiam  corporalom  secuiam. 

33.  El  Tocavit  Deu$  aridam  terram ,  et  congregatio- 
vem  aqiia  mare  vocavil.  Adhuc  iiobisctim  facit  illa 
caiisn  vocabuiorum :  non  cnim  oninis  aqua,  marc; 
nul  oiunc  aridum,  lcrra.  Ergo  quoc  aqiia  esset,  ci 
q!i;c  arida,  vocabulis  segregandiim  fuit.  Ipsam  aulcm 
dislinclioncm  ntque  fonfnnlioneni  fuissc  vocationem 
Dci,  non  absurdc  adliiic  inlclligi  potest.  Et  vidit  Deut 
quia  bonum  e$t.  Et  hic  ipsc  ordo  scrvatiis  est :  quare 
huic  etiam  illa  qiio:  jam  tractaUsiint,  conforantur. 

CAPUT  XI.— 34.  Et  dixil  Deu$,  Germinel  terra  her- 
bam  pabuli,  ferenlem  $emen  secundum  genu$  $uum  et 
$imilitudinem ,  el  Ugnum  fructiferum  facicn$  fructunij 
cuju$  $cmcn  sit  in  $e  $ecundum  suam  siuiititudinem. 
Posiquam  facU  sunl  tcrra  el  marc ,  ct  vocata  cl  ap« 
probala,  quod  sxpc  diximus  non  morarum  intervallis 
accipicndum  cssc,  ne  incflabilcm  opcrantis  Dei  facul- 
tatcni  larditas  aliqua  conscqualur;  non  slalim,sicut 
ducbus  dicbus  |  rxccdcutibus  ,  subjicitiir ,  Facta  e$t 
ve$pera,  et  factum  e$t  mane  die$  terliu$  :  scd  adjiingi- 
tur  alia  opcralio,  Ut  germinel  terra  lierbam  pabuli  fe- 
reniem  $emcn  $ecundum  genu$  $uum  et  wniliiudiiumt 
et  Hgnum  fructiferum  facien$  fructum,  cuju$  $emen  $it 
in  $e  $ccundum  suam  similitudinem  Quod  dc  luce  illa, 
cl  firmamcnlo,  ct  aqiiis,ct  nrida  dictum  non  cst;  iion 
cnim  habct  lux  succcbsionis  proj^agincm ,  aul  coelum 
de  alio  coclo  nnscitur,  aut  terra  aut  mare  alia  maria 
ct  aUas  terras  gignunt ,  qux  succedaui.  Hic  crgo  di- 
cendum  fuit,  fercntem  $emcn  $ecundum  genu$  $uum  et 
iimiUtudinenit  et  cuju$  $emen  $it  in  $e  $ecundum  $uam 
$imilHudinemf  ubi  simililudo  nascentiuni  prxlercuntis 
similiiudincm  scrval. 

35.  IIjlx  nuicm  omnia  iu  supra  lcrrnm  sunt,  ut 
ipsi  lcrrx  radicitus  cohxreant,  ct  ciconliiiucntur,  ct 
rnrsuin  qiiodnmmodo  separcntur  :  proplorea  hiijus 
naturx  significationcm  in  isia  narraiiouc  scrvatam 
arbiiror;quiaet  codcm  die  facUsunt,  quo  tcrra  npi>a- 
ruil:ct  tnmcnilcrum  dixil  Deus,'ul  terra  goriniiiaret;  ct 
iierum  diclum  est,  Et  $ic  factum  e$t ;  dcindc  sccundum 
superiorem  rcgulam,  posiquam  dictuui  cst ,  Et  uc 
laetum  est ,  subjungitur  ipsa  eisccutio ,  Et  dedit  terra 
herbam  pubuli^  ferentem  $emen  $ecundum  genus  $uum  , 
et  lignum  frucliferum  facien$  fructum,  cuju$  $emcn  in  se 
$ecundum  (uam  $imilitudinem,  Et  itcrum  dicit,  Yidit 
Deu$  quia  bonum  c$t.  Iinquc  ct  uno  dic  isU  jungunlur, 
ct  iteratis  Dei  vcrbis  distingiiuntur  ab  inTicem.  Quod 
dc  tcrra  ct  mari  proptcrca  puto  non  cssc  factuni, 
quia  magis  haruro  rerum  est  disccrncuda  natura,  ijuj^ 

(Uuil.J 


£35  [>£  CENLSI, 

tum  orianlur  «l  occidaiit,  tciuiiiis  tuccessione  propa- 
gtniur.  An  quia  terra  et  mare  simul  fieri  polueriuf, 
nonsolum  in  rationibus  creattine  spirilualis,  ubi  si- 
mul  onmia  Cgicta  sont,  sed  eiiam  in  ipsa  corpomli  mo- 
tione ;  arbores  yero  et  quo^que  slirpcs  nasci  non  pos- 
sent ,  nisi  terra  in  qua  germinarenl,  praxessissel : 
propterea  et  rcpelendum  erat  jussum  Dci,  ut  facta 
signiflcarenlur  distantia,  tamen  non  alio  die  faciciido, 
propter  quod  radicibus  teme  arnguntur  et  continuan- 
tur?  Sed  quxri  potest  cur  istis  Dcus  non  imposucrit 
nnmina  :  an  praetermissum  est,  quia  multitudo  eorum 
non  sinebat  ?  Yerum  hxc  qu;rsiio  melius  poslca  con- 
aiderabiiur,  cum  aniiiiadvertcinusaIiaqiia;nonvocavit 
Deiis,  sicut  TocaTit  lucein,  et  coelum,  et  terram,  el 
mare.  El  faeium  e$t  vetpera^  et  faetum  est  mane  dla 
tertm, 

CAPUT  Xtl.  —  36.  Et  dmt  Deus^  Fiant  luminaria 
in  firmamenlo  cctli,  ut  tueeant  $uper  terram^  ef  dividant 
inter  diem  et  noctem;  ei  nnt  in  ngtdi  et  temporibuMf  et 
in  diebus^  et  anni$  ;  et  nnt  in  $plendorem  in  fhrmamento 
eotli,  ut  luceant  $uper  terram.  Quarto  dio  luminaria 
facta  sunl,  de  quibus  dicitur,  et  $int  in  diebus :  quid 
ergo  volunt  tres  dies  transacti  sine  luminaribus?  aut 
cor  ista  erunt  in  diebus,  si  etiam  sine  istis  dics  rwe 
polucrunt?  An  quia  evidentius  produclio  illa  tempo- 
ris  ct  moraruni  intervallum  moln  istorum  luminarium 
dlstingui  ab  bominibus  potcst?  Aii  ista  dienim  et 
nociium  enumcrntio  ad  disiinctioncm  valct  intcr  illam 
naturam  qux  facti  non  est ,  et  eas  qu»  factae  sunt : 
ut  mane  noiniiiarclur  propier  earum  speciem  facta- 
rwn;  teepera  vero  proptcr  privaiionem?  Quia  quan- 
turo  attinet  ad  illum  a  quo  facta  sunt«  speciosa  alque 
formosa  sunt :  quantum  autem  in  ipsis  cst ,  possunt 
deficcre ,  quia  dc  nihilo  facta  sunt ;  ct  in  quantum 
non  deficiunt,  non  est  eorum  materi»,  qos  ex  nibilo 
est,  sed  ejus  qui  summe  est,  el  illt  CBicit  esse  in  ge- 

>  ncrc  et  ordine  suu. 

57.  Ei  dixit  Deu$^  Fiant  in  firmamenio  cctU  (umina" 
Qa  ut  tuceant :  utrum  de  fixis  tantom  dictum  cst  sido- 
ribus,  an  etiam  de  va|[is?  Scd  duo  luminaria  majus 
et  mimis  ir.ter  vtga  s^dera  numcrtntur  :  quomodo 
crgo  in  flrmamenlo  facta  sunt  omnia,  cum  singulos 
tuos  vel  globos  vel  circulos  vaga  singula  quxque  pos- 
sideant?  An  qiionlam  in  Scripturis  et  coelos  multos 
legimus  et  coelum,  sicuti  iii  hoc  loco  cum  dicitur  flr- 
mamentum  ccelum  \  intelligendum  est  omnem  Istain 
ntlieretm  macbinam  didquae  omnia  sidcrt  continet  *; 
tub  qut  puri  et  trtnquilli  aeris  serenius  yiget,  sub 
qoa  item  isie  aer  turbulentus  et  procellosus  agitatiir? 

^Vt  kiceant  tMper  terram,  et  dimdant  inter  diem  H  noctem. 
Nonne  Jam  Deus  diviserat  inter  lucem  ct  tenebras, 

.  el  Toctvertt  lueem  diem ,  et  tenebras  vocavcrtt  no- 

^tom?  ex  quo  tpptret  eum  inter  dicm  et  noctem  di- 

vishte :  quid  sibi  nunc  tuU  quod  diciiur  de  luminari- 

but,  et  dividant  hiter  ^Uem  et  noeteinf  Anita  nunc  fit 

ittt  dlTlsio  pcr  luminarit,  ut  hominibus  nott  tit  etlam 

tolis  carnalibus  ociilis  td  rcmm  istarum  contempla- 

*  Ms.  vatic.,  coHum  et  firmamenium. 

>  sic  in  lis.  valic.  At  in  editis,  eubstantia  conUnei. 


S.  AICLSTI  I  29$ 

lioncm  utentibtis;  ita  vero  Dcuscam  fecit  tnlc  cir-  • 
cuitum  lumiuariuni,  ut  videri  nisi  a  ptucit  ttno  tpi- 
ritu  ctjprena  ratione  non  possit?  An  hiter  tlium  dicm 
cl  alitm  noctem  divisit  Dciis ,  id  est  inter  specicni 
quani  imprimebat  illi  infonniiati ,  et  iiiformilttem 
qu:c  adbuc  formanda  resubat ;  alius  Tcro  ett  iile  dies 
et  alia  iiox,  quorum  volvente  coelo  Ticitsitudo  tnim- 
advertitur,  quae  ficri  non  posseC  nlsi  soUt  orla  ei 
occasu  ? 

CAPUT  XIII.  ^  38.  Et  dnt  in  eigm  et  lemporihu, 
et  in  diebue^  et  in  annie.  Videlur  mihi  hoc  qood  dixit, 
fit  $igm»,  planum  fccisse  illud  quod  disit,  et  m  tempo^ 
ribu»;  ne  aliiid  acci|)crcntur  signa,  el  aliud  tempora. 
U;rc  cniin  nuiic  dixit  lcmpora,qux  intervtlloram  dis- 
tinciiono  aniemitatcm  incommutabilem  suprt  te  ma- 
ucre  significant,  ui  s'gnum,  id  est  quasi  vestigium 
siemilatis  lempus  appareat.  Item  cuni  adjungil,  Hin 
diebu$,  et  in  anni$,  ostendit  qiiac  dixerit  tempora,  trt 
dics  fianl  conversionc  fisoruni  slderam;  aniii  vcro 
maniresti,  cum  sol  signiferum  circulum  peragil;  ob- 
tcnriores  tutem  cum  id  unumquodque  Ttgonim  tide- 
rum  in  suis  orbibus  facil.  Non  enim  dixlC,  Et  mensi- 
bus,  quia  forUsse  mentis  annus  esl  lonae;  slcot  doo- 
dccim  lunae  annl,  annus  est  ejus  siderit  quod  e«iaoync 
Gnrci  vocanl,  et  triginU  solis  anni  tnnot  est  ejussi- 
deris  quod  ^ivm  diciiur.  Et  forttste  iu  cum  omnit 
tidera  ad  idem  redierinty  tnnus  magnus  pertgitar,de 
quo  multi  multa  dixeranU  An  in  ngm$  diiity  quibui 
eertum  iter  significatur  navigtndi :  in  temporikm  tn- 
tem,  velul  est  veraum  tempos,  et  xstts,  et  tutunmos, 
et  hiems ;  quia  et  isU  circumaclu  sideram  vtrianlnr, 
tuasque  viccs  atque  ordinem  servant :  in  diehu  tu- 
lem  et  in  annis,  sicut  espositum  jam  esl,  tcdpiendum? 
59.  Et  $int  in  $plendorem  in  firmamenio  eeeii  mi  /n- 
ceant  $uper  terram.  Suprt  jam  dictum  ertt,  Funii  lii- 
minaria  in  firmmnento  coeUf  ut  lueeani  emper  lemm; 
cur  puumus  esse  repetllum?  An  quemtdmodom  di- 
ctum  est  de  stirpibus,  ut  ferant  semeii,  ei  til  io  eit 
temen,  secundum  geimt  suum  et  simiUiudinem ;  iu 
hic  e  oonlrtrio  dictum  ett  de  lomlntribaSp  Fiaiu  et 
dnt,  id  est  fiant  et  non  glgntnt,  sed  ipst  tlBt.  Ei  tie 
faetum  e$t.  Ordo  ille  servatur. 

40.  Et  fecit  Deu$  duo  luminmia;  iuminare  mtajui 
initium  diei,  et  iundnare  minui  initium  nocUe,  ei  UeUm. 
Qiiid  dicat  initium  diei,  et  initlum  noctis,  mox  tppa- 
rebit.  Et  iteUoi  yero  quod  addidit»  utram  pertineant 
td  Initium  noctit  tnnon,  ambiguum  esl.  Quidam  tu- 
tem  volunt  hic  signlficari  lunam  plenam  esse  primitiis  * 
(acUm,  qiiod  plena  luna  iiiitio  noctis  tsturgii,  id  est 
mox  post  solis  occtsum.  Sed  illud  tbsurdum  esl,  ut  noii 
t  prima,  sed  a  sexu  dccima  vel  quinia  decunt  namc- 
raiidi  sumamusexordium.  Nccillud  moveai,  quod  pcr- 
fectum  fieri  debuerit  lumiiiare  quod  Itctum  ett.  OmLi 
enim  dic  pcrfccu  est;  scd  ejus  perfeclio  tb  bomioibiis 
non  vidctury  nisi  cum  ex  contraria  parle  soU  opposiu 
fuerit.  Nam  eliam  cum  illo  consiiluU»  qaoniaai  sid>  Ulo 
esi,  videtur  finiri :  scd  etiam  tunc  plena  etl;  qnlt  ex 
alia  parteilluslralur,  nec  videri  potcsttbiit  qui  snblcr 
suniy  id  cst  lcrrpDi  incolunt.  Quod  uon  ptyds  vcrbis» 


IS7  LlBEll  IMl' 

9cd  siiblilibus  disserUiiionibMS  ei  quarumdam  flgura- 
rvm  Tisibilium  demonstmtiuiie  doceri  potcst. 

41 .  Et  po8uU  iUa  Deus  in  firmamenio  cmli,  Jg  luceant 
MUtper  terroM.  Quomodo  dixit,  Fianlin  firmamento:ci 
qaomodii  iionc  dicit,  Fecit  Deus  luminaria^  et  posuit 
infirmmneHto;  quasi  extra  sinl  facla,  ct  |)Ost  ibi  po- 
sita,  cum  jam  dicturo  sit  ut  ibi  ricrcnt?  An  binc  ctiain 
atqiie  etiam  significatur,  non  ita  Dcuni  fccisse  ut  bo- 
Bunes  suliiit,  scd  ita  narnUum  ul  lioininibus  polnil : 
fdlioet  ut  apiid  boniines  aliud  sil,  rcctt;aliuil,  posuil: 
apiid  Deum  autem  utrumque  idein  sit,  qui  racicnJo 
pouit,  et  poncndo  facit? 

43.  Et  pranint  dieiacnocli,  et  dividiml  inier  diem  ei  no- 
€tem.  Dictum  crat  t/if(iuin  (//W,  et  iniiium  noclis^  qiiod  liic 
exponitdicendo,  praswadieiei  nocti,  Eigo  initiuin  illud, 
priiicip  ituni  inlelligcrc  dcbcmus,  quia  et  in  die  nibil 
est  inier  illa  qurc  vidcntur  soleexccllentius»  el  in  noctc 
nikil  liina  vel  sicllis.  Uudectiam  illaambiguitns  jaui  noa 
uovfai,  ct  credamus  stcllas  sic  positas,  ut  ad  inilium 
uoctis,  id  Cdt  principatum  peiiiiicaul.  Et  mdit  Deus 
qma  bomim  est.  Idcm  ordo  scrvatur.  Memincrimus  sane 
qaod  vliam  ista  Deus  non  vocaverit,  cum  dici  potiie- 
rit.  £l  Tocavit  Dcus  luiniiiaria  sidera;  quia  iion  oini.e 
Jumiiiarc  sidus  cst. 

43.  Et  facta  est  vespcra^  et  fuctum  est  mane  dies  (luar- 
ims,  Si  dics  isios  considercs,  quos  ortus  solis  occasus- 
4|iie  disiinguit,  iion  iste  (iiiarlus,  scd  forlubse  priiuus 
esl  dies ;  ut  eo  tcm|K)rc  putcmus  oriuni  csse  solcni, 
qao  facius  est,  ct  donec  cxtcra  sidcra  (icrcnl,  oc  ci- 
dtsse.  Scd  qui  intelligil  et  solcin  alibi  essc,  cum  apud 
008  iiox  est,  et  uoctem  alibi  essc,  cum  sol  apud  ik  s 
^st,  diemm  istorum  cnuuieraiioncm  siiblimius  inda- 
tabil. 

CAPUT  IIV.  —  44.  Et  dixit  Deus,  Ejiciani  aqum 
reptiUa  animarum  vivarum,  et  votatitia  votanUa  supcr 
itrram  sub  firmamento  cceli.  Et  sic  factum  est.  Ea  qu;c 
itfdaiilil  Sttiil  animalia,  repiilia  suut  appellat:);  quia 
pedliNisoon  ainbnlanl.  An  quiasuntaliaquxsubaqua 
in  terrt  repunt?  An  sant  peiiiiata  iii  aquis,  sicut  pi- 
ices  qui  squainas  babent,  vcl  alii  qiii  non  babent,  sed 
lamen  pennis  niiuiitnr?  Qui  utrum  inter  volatilia  boc 
loco  nuincrandi  sint,  dubitari  potcst.  Nam  et  ipsa  vo- 
Jalilia  eur  aquis  tribucrii,  iion  acri,  nonnulla  quscsiio 
esi.  Non  cuim  lias  aves  lantum  hic  accipere  possumu^, 
qnibus  aquas  CBimiliarcs  sunt,  quales  mcrgi,  et  anatcs, 
«l  quaKniroquc  hujusmoJi.  Nam  si  de  his  tanlum  dixis- 
sel»  non  pnclermittcret  alio  loco  de  aliis  avibus  di- 
cere,  inter  quas  nonnullx  usquc  adeoab  a(|uis  rcmotai 
4001,  ot  ne  bibaiit  quidcm.  Nisi  fortc  istiim  aereni  tcr- 
ris  dontiguum,  qtioniam  se  bumidum  ctiam  sercnissi- 
oiis  DOClibus  rore  testatur,  aquam  vocavit,  quia  ct  in 
oobcm  cogitur.  Nubcs  autcni  aqua  csl,  quod  omncs 
sentjunt  quibus  Contingil  in  moiitibus  intcr  niibila, 
vcl  eliam  in  campis  inter  nebulas  anibulare.  In  boc 
qoippe  aere  \olare  avcs  dicuiilur.  Nam  in  illo  subli- 
Biiore  atqoe  poriore,  qui  vere  acr  ab  omnibus  appel- 
bUufl  esl»  ne4|ucuiit :  non  enim  carum  pondus  tcnuiiate 
nia  soslinet.  In  illo  auicm  nci|iie  nubcs  concrcscere 
r,  neqoe  aliquia  proccllosum  cxisterc :  (luippe 


EUFECTLS.  t38 

ubi  vcnius  adco  nuilus  cst,  ut  iti  ver;ice  Olynrpi  mon- 
tis,  qui  spalia  Iiujus  buinidi  aeris  cxccdere  dicilury 
quxdam  litierj;  in  pulvcre  solcre  fieri  perhibeantur, 
et  post  annum  liiiegrjB  atque  illu^sx  inveniri  ab  iisqui 
soleroniter  memoratum  inoniem  ascendebant. 

45.  Quapropicr  non  absurde  exisiimari  potest  fir- 
mamenium  coeli  in  diviuis  Scripluris  usque  ad  kec 
spatia  vocari,  utet  iile  aer  Iranquilli  simus  et  sinceris- 
siiniis  ad  firinamentum  perlinere  crcdatur.  Iloc  enim 
nomine  firmameiiti,  ipsa  tran(|uiHitas  ci  rnagna  pars 
rertim  sigiiificari  potcst.  Uiide  ctiam  illud  dici  pluri- 
bus  in  Psalnds  cxisliino:  Ei  teritas  tua  usque  ad 
nubes  (Psal.  xxxv,  6;  ei  lvi,  II).  Nihil  est  enim  fir- 
Hiius  et  sereniits  verilnte.  Nubes  autem  sub  ista  sin- 
ccrissiini  aeris  n^gione  coucrescunt.  Quod  quanquam 
fij^iirate  diclum  accipiatur,  ex  his  tamcn  rebus  scri- 
|iiiim  cst,  qux  habciitad  bxcquaiDdamsimilitudincro; 
ul  corporca  creatura  constantior  et  purior,  qux  a  sum- 
niit:ite  coeli  usque  ad  uubcs  est,  vcritatis  figiiram  recte 
babere  videatur,  id  cst  usquc  ad  acrem  caliginosum  ei 
proceilosum  et  humiduin.  Ergo  volatilia  volaiitia  su- 
|)cr  tcrrain  sub  firmamento  coeli,  convenicnter  sunl 
aquis  allribnia ;  quia  non  inconvcnienlcr  aer  iste  aqua 
iiominatur.  liinc  etiam  hilcUigi  dalur  de  acrc  nihil  di« 
ctiiin  essc,  quomodo  vei  quando  sit  factus,  qiiia  iste 
aer  nominc  aquaruro  tenetur,  ille  autcm  nomine  fir- 
inamcnti ;  atque  ita  nullum  elcmentum  pnctermissum 

^  esl. 

40.  Sed  fortassc  quis  dical,  Si  eo  quod  dictnm  esi, 
Congregiiur  aqua^  intcHigimus  a(|uum  csse  factain  ex 
iila  confusione  uiatcrix,  haiic  autcm  congregationcm 
mare  appellavit  Dcus;  quomodo  ibi  possumus  hiiiic 
aerem  intclligcrc  raclum,  quod  mare  noii  dicitur,  etiam 
si  aqua  dici  potest?  Quamobrcm  mibi  videlur  in  eo  quod 
dictum  est,  appareat  arida^  non  solum  spcciem  terrae, 
sed  etiain  bujusaeris  crassioris  csse  insinuatam.  Per 
huiic  enim  tcrra  iiluniinatur,  ut  perspicua  nobis  sit.  lo 
uoo  ergo  vcrbo,  quo  dictuui  cst,  appareat,  intimata 
sujit  omnia  sine  quibus  apparcrc  non  posset;  idest  cl 
spccies  ejus,  ct  nudatio  ab  aquis,  ct  acris  superfusio, 
perqucm  in  ea  lumen  a  superiore  inundi  parte  traos- 
mittilur.  An  potius  iu  eo  quod  scriptuin  cst,  Congre- 
getur  aqua,  spccies  biijus  aeris  commcndatur,  quia  cum 
iste  aer  condcnsatur»  liaiic  aquam  videtur  cfllcere  ? 
Coadioiicm  ilaque  m  dcnsitaiem,  congrcgationeni 
aquoe  fortassc  ap|>cllavil,  ut  niaie  iicrct ;  ut  id  quod 
iion  congregalum,  id  cst  noii  spissatum  superfertur, 
aqua  sit,  qua;  aves  volautcs  possit  sustinerc«  utrique 
iiomini  accommodata,  ut  vocari  possit  ct  aqiia  subli- 
lior,  el  aer  crassior.  Sed  quando  quxritur  cur  sil  isle 
factus,  non  dicilur.  Aii  forte  vcrum  cst,  quod  quidani 
volunt,  humidis  exlialationibiis  inaris  ct  tcrrsc  hns  au- 
ras  criici  ita  crassiorcs  aere  illo  supcriore  ac  liquido, 
ut  gestandis  volalibus  aviiiin  sint  accommodata>;  ita 
porro  teueriores  lis  aquis,  quibus  corpus  abluitur,  ul 
earum  comparalione  siccc  atqiic  acrioi  sentiantur?  El 
quia  de  terra  ct  mari  jam  dictum  erat,  quid  opus  eral 
dicere  de  exhnlationibus  carum,  id  est  aquis  avium, 
cum  illuin  acrcm  puris^hnmn  ct  tranquillissimum  fir- 


S59  DE  GENESI, 

nNiineDto  allribolum  intellexeris 

47.  Nam  neque  de  ronlibus  ct  fluminibus  dictum 
est  quomodo  facu  sint.  Qni  enlm  scrapulosius  ist* i 
quxrant  et  disserant ,  «tbereo  superlapsu  de  mari 
doleem  InTlsibiliter  dicunt  extrahi  yaporem,  his  vide- 
licet  ascensionibus  quas  nullo  modo  sentlre  possu- 
mus  :  inde  conglobari  nubes;  atque  Ita  terram  im- 
bribus  madefiactam  antris  occuUioribus  instillareatque 
insudare  tanlum,  quantum  coactum  et  per  diversos 
tramites  lapsum  erampat  in  fontes,  sive  parvos,  sive 
gignendis  fluminibus  idoneos.  Cujus  rei  documcnla 
esse  volunt ,  quod  marinnrum  aquaram  decociarum 
▼apor  sinuato  cooperculo  exccptus,  humorcm  dulcem 
gnstanlibus  exhibct.  Ei  omnibus  fere  manifeslum  est 
dlminutos  fontes  inopiam  sentire  phiviaram.  Atiesta- 
lur  et  divina  historia  ,  cum  FJias  lempore  aridilalis 
imorem  poscerct  :  jussit  enim,  cum  ipse  oraret ,  ut 
puer  suus  nd  mare  attenderet ;  unde  cum  vidcret  oriri 
perparvam  nubeculam,  pluviam  Regi '  sollicilo  adcsse 
nuntiavit ,  qua  mox  ctiam  fugiens  irrigalus  est  (III 
Reg.  xviii,  45,  44).  Et  David  dicit :  Domine,  qui  ad- 
ifocat  aquam  maris,  et  effundit  eam  iuper  faciem  term 
{ExAnioi  \,S,ei  ix,  G).  Qiiapropter  mari  nominato, 
de  aliis  aquis  superflue  dicerct ,  sive  istis  rorireris, 
qn:e  tenuitate  auras  volantibus  avibus  prxbcnt,  sivc 
fontium  ac  fluminum  ;  si  cl  \\\x  cxhalationibus  (iiint , 
ct  istx  reciprocis  imbribus,  quos  terra  sorbet,  cina- 

CAPDT  XV.  —  48.  Ejiciant  aquos  replilia  aiiima' 
rum  vivarum,  Cur  addilum  csl  vivarum?  An  possunt 
essc  animsR,  nisi  vivant?  An  istam  manifestiorem  vi- 
tam  commendarc  voluit,  quac  ir.esl  animnlibus  sen- 
lientibus ,  quoniam  stirpes*ea  carent?  Et  votaiilia 
Volantia  tuper  terram  tub  firmamento  cali.  Si  volntilia 
non  volant  in  illo  purissimo  aere ,  obi  nulla  nubila 
oriuntur ,  hinc  manifcstum  est  ad  flrmamentum  eu:ii 
l>ertinere ;  quia  sub  firmamenio  coeli  dictum  est  vo- 
latilia  volarc  super  terram.  Et  sic  factum  e$t.  Ordo 
Ule  servatur.  Ideoque  subjungitur  sicut  in  cxtcris , 
cxcepta  luce,  quae  prior  facta  est. 

49.  Et  fecit  Deus  cetos  magnos ,  et  omnem  animam 
ammalium  repenlium ,  qu<e  ejecerunt  aqua  seeundum 
genus  eorum^  et  omne  voiatile  pennatum  secundum  ge' 
nus  suum.  Meminerimus  sane  secundum  suum  gctius, 
de  iis  crcaturis  dici,  quae  seminali  propagine  repamii- 
tur  :  iiain  de  herbis  jam  hoc,  et  de  arboribus  dictiim 
est.  Et  omne  volatile  pennatum.  Cur  additum  est  pen- 
natum?  An  potest  esse  volalile  quod  pennas  non  hn- 
beat  ?  sed  si  potesl ,  numquid  hoc  gcnus  fccit  Dens  ; 
quandoquidem  non  invenitur  ubi  sit  factum?  an 
omnino  potest  quidiiunm  volare  sine  peimis?  Nam  ct 
vespertiliones,  et  locustae  ,  et  muscx ,  et  si  qiiid  Iiu- 
jusmodi  est  quod  plumis  careal ,  pennis  non  carcl. 
Sed  pennatum  additum  cst ,  ne  solas  aves  intelligere- 
nius ;  quoniam  pisces  pennati  sunt ,  et  super  terrain 
Tolaiit  Infra  nquas  :  kleo  non  dictum  est,  aves ;  scd, 
volantia  generaliter  el  volatile  pennatum.  Et  vidil  Deus 

>  Sic  Ms.  vatic  At  edUi,  ei  solttciio. 
*  bic  Ms.  vatic.  Ai  cdiii,  stipites. 


S.  ArcUSTINI  219 

quia  bonum  est.  Et  hic  slcut  in  cxlerU  locls  intclli- 
gendum. 

50.  I^  benedixit  ta ,  ^mj  ;  Crmtlf,  «f  nmitipHea' 
mini,  et  repleU  aquas  marig  ;  et  voMtta  wmMplkeiaur 
iuper  terram.  Benedictlonem  ad  fecondiutem  yalere 
voluii,  qux  in  succesaione  prolis  apparet ,  ut  ea  be- 
nedictione,  quia  Inflrma  et  mortalia  cretu  aont,  ge- 
nus  suum  nascendo  custodiant.  Sed  com  etlam  stirpcb 
nasccndo  teneant  similiiudinem  pnetereuntlom ,  eor 
eas  non  beneJixit  ?  An  quia  sensu  carenl ,  qui  ratloni 
vicinus  est?  Non  enlm  vacat  forlai^se,  qood  seconda 
persona  utitur  Deus  in  benedicendo,  ut  hac  animan- 
tia  compelletquodammodotanquamandientia  dicendo» 
Crescite,  $t  mullipticamini,  et  impleU  aquas  maris  ;  nee 
tamen  in  cadem  persona  usque  ad  fliiem  benedictio- 
nis  venitur  :  sequitiir  enim  ,  Et  volatilia  muitipUeeU' 
tur  super  terram;  non  dixil,  Multiplicaniini  supcr 
terram.  Nisi  forle  hoc  ipso  sigiiiflcatur  sensom  ani- 
mantium  npn  adeo  vicinum  esse  ratloni,  ot  perfecte 
possit  accipcre  compellantem ,  sicut  qu»  intelligunt, 
atque  uti  ralione  possunt. 

61.  Et  factum  est  sic.  Ilic  plane  qulvis  tanJkis  jam 
evigilare  debct,  ut  intelligat  quales  isU  dles  eaome- 
rentur.  Cum  enim  ccrtos  seminum  nomeros  Deus 
animantibus  dederit,  servantet  miram  cerio  ordiiie* 
constantiam ,  ut  ccrio  dieram  numero ,  pro  soo  quo- 
quc  genere ,  et  concepta  utero  gerant ,  et  edlta  ova 
calefaciant;  cujus  naiune  instilutio  Dei  sapientia  coo- 
servatur ,  qu»  tcndit  a  flne  usque  ad  finero  forliter, 
et  disponit  omnia  suaviter  (Sap.  tiii,  |)  :  qoomodo 
uno  die  potuerant  et  concipcre,  et  otero  gravetcere , 
et  parta  vaporare  •  atqoe  nutrirc,  et  Implero  aqoat 
maris ,  ct  multiplicari  super  terram  ?  Ita  enim  aobjoB- 
gitur,  Et  tic  (actum  e$t;  anle  Tespers  adTemum. 
Sed  nimiram  cum  dicit,  Faeta  est  vespara;  materiam 
luformem  coinmemorat :  cum  autem  diclt ,  Fadum 
est  mane;  speciem,  qu»  ipsa  opcratione  Impreasa  esl 
materix  :  mane '  enim  post  operaiionem  tnnsactom 
diem  concludit.  Non  tamen  dixit  Deus,  Flat  Tespera, 
Tcl,  fiat  mane  :  commemoraiio  est  enim  rcran  ftcia- 
ram  brevissima ,  significatis  per  vesperam  ei  mane 
materia  et  apecie ,  quae  utique  Deum  fecisse  Jam  di- 
ctum  erat  :  cum  ipsum  defectum  tamcn,  id  eil  eom 
de  specie  ad  materiam  et  ad  nihilum  tenditor,  si  hoe 
noctis  nomine  recte  insinuatum  putamus»  non  diierit 
factum  ,  sed  tamen  ordinatum  a  Deo,  com  ait  sope- 
rios ,  Divisit  Deui  inter  lueem  et  tenebras  :  ot  Tespera 
Tocabulo  significetur  informis  materia ,  qoas  quamTis 
ex  nihilo  facta  est ,  est  ^  Umen  et  babet  capacilaleoi 
apecieram  atque  formarum.  Accipl  eliam  potesl  tenc- 
brarum  nomiiie  ipsum  omnino  nihilum,  quod  oon  fe- 
cil  Deus,  et  iindc  fecit  quaecumque  facere  pro  sna 
iiieflabili  bonitate  dignatus  est,  com  sit  ODmipoieiis , 
qui  etiam  de  aihilo  tanta  focit. 
52.  Et  Jacta  eet  vespera ,  ei  faetum  esi  miam  dkt 

"  Ms.  vatic,  certa  ordinatume. 
.  \^»\'»  fo»'«'*«-  Mss.  vaporare^  id  est  calel^cere,  m  ulm 
Amhr.,  hb.  4  Htix.,  capp.  3  et  5.  •      ^ 

*  Ms.  vaiic,  itaemm^  omissa  voce,  mane. 

^  V\^  vatic.,  facta  esttamen ;  ooc  hahetur  iiT—rtn,frfi 


S;i  UliEW  IMPEKFECTUS 

fKlmiis.  Ilit  postquam  d\ili\  Ki  $ic  factum  est ,  non 
tobdidil  skuni  solet  exsecutionem,  quasi  iterum  fncta 
slnt ;  ]am  cnim  superius  dlctum  crat.  Ncc  eail)enedi- 
dlone,  qute  ad  gignendam  prolem  pertinet,  aliqna 
BOft  natnra  fabricabatur;  sed  qux  facta  erant  pcr 
suecessioncro,  conscrvabantur.  El  ideo  nec  illud  dl- 
ctimi  est ,  Et  Tidit  Deus  quia  bonum  est :  jam  enim 
res  ipsa  placuerat,  quae  tantum  senranda  erai  in  feti- 
bas.  Nihil  hic  itaque  repetiium  est,  iiisi  quod  ait ,  Et 
fMelwm  e$t  ric;  statimque  subjeclum  de  vespera  et 
maiie  :  quibus  nominalis ,  iransacia  opcra  de  informi 
inateria  et  spccic  qux  imponitur ,  significari  dicium 
esi.  IHsi  forte  aliquid  melius  atqne  sublimius  occurrit 
qnaereniibos. 
55.  Et  dixit  Deui ,  Ejictat  terra  aninum  vivam  se- 
I  ttttim  gcmu ;  quadrupedum ,  et  terpentiNm ,  el 
terras  teeundum  genut ,  et  pecora  tecundum 
§enu$.  Et  factum  ett  tic.  Cum  dictum  fuerit  animam, 
Ciir  addilom  sit  tnvam ;  et  quid  sit  tecundum  genut ;  ct 
de  solita  conclosione  qua  dicilur,  et  factum  ett  tic , 
slcut  soperius  tractaium  cst ,  consideranda  et  accipi- 
eiMb  sont.  Gum  autcm  in  latina  lingua  nomine  be- 
slianun  omne  irraticnale  animal  generalitcr  signifi- 
eetur;  hic  tamcn  distingucndx  sunt  spccies,  ui  qua- 
dmpedes  accipiamus  omnia  jumenta ;  serpentcs , 
omnii  repentia;  bestias  vel  feras,  omnia  quadrupedia 
Indomita ;  pccora  vero ,  quadrupedia  qux  non  ope- 
lando  adjoTant ,  sed  dant  aliquem  fructum  pascen- 


M 


CAPUT  lYI.  —  54.  Et  fecit  Deus  betiiat  terrm  te- 
ewmdum  genus^  et  pecora  tecundum  genut^  et  omnia 
serpeiUia  terrm  tecundum  genut.  ttxc  iteratio  quod  di- 
ctoiD  est ,  Et  fecit  Deut ,  cum  jam  diclum  esset ,  Et 
fiMuH  ett  rie ;  secundtmi  superiorem  regulnm  consi- 
^retor.  Sane  bic  pccorum  iiomine  omnia  pulo  signi- 
flcata  esse  quadrupedia  qu:B  sub  cura  bominum 
irimnU  Bt  vidit  Deut  quia  bonum  ett :  solite  accipien- 

55.  Ei  tUsit  Deut ,  Faeiamut  hominem  ad  imaginem 
.    H  madUtudinim  notiram.  Et  hic  animadTcrlenda  qua^ 

I  et  eonjonctio,  et  discrctio  animantium.  Nam  eo- 
die  llMstom  homincm  dicit ,  quo  bestias.  Stmt 
I  simol  omnia  terrena  animanlia  ;  et  tamen  pro- 
pler  eieellentiam  raiionis,  sccundum  quam  ad  ima- 
gtnen  Dd  et  similitiidinem  efficilur  homo,  separatim 
de  illo  dicitor,  postquam  de  c^eteris  terrcnis  animan- 
lifios  soliteconclusom  est,  dicendo,  Et  vidit  Deut  quia 
loMnn  €sl* 

56.  Considerandum  eiiaro  illud,  quod  in  cxleris 
noB  dlilt  Dens,  Faciamut;  ut  hoc  quoquc  modo  to- 
loerit  Sphritos  sanctus  humanx  naiur£  insinuare  prjc- 
itaniiim.  Cui  aotem  nnnc  dictum  esl,  Fadamut^  nisi 
col  dkdiatur  ui  cxteris,  Fiat  f  Omnia  cnim  pcr  ipsum 
fMta  snnt ,  et  sme  ipso  factum  est  nihil  {Joan,  i ,  3). 
Sed  quid  potamus  aliter  dictum  esse ,  Fiat ,  nisi  ut 
ipse  foceretjussoPabris;  et  aliter,  Faciamuty  nisi  ut 
ambo  pariler  facerent?  An  omnia  qinc  facit  Pater , 
per  Filium  faclt,  et  ideo  nunc  Fadanmt  diclum  cst, 
«t  ipsi  bomini,  propier  qucm  Scriptura  ipsa  facta  esi. 


ila  in  seipso  denionstraretur  ea  qu»  Filius  dicenie 
Paire  facit ,  etiam  ipsum  Patrem  facere ;  ut  quod  in 
caeteris  dicebaiur,  Fiat,  et  factum  ett,  hic  exponator, 
non  separatim  fuisse  dictionem  ct  separatim  effeclio* 
ncm  ,  sed  uUrumqno  simul,  cum  hic  dicitur,  Facia* 

MUt  ? 

57.  Et  dijai  Deut,  Faeiamut  hominem  ad  imaginem 
et  timilitudinem  nostram,  Omnis  imago  similis  est  ci 
cujus  imago  est ;  nec  tamen  omne  quod  simile  est 
alicui ,  etiam  imago  est  pjus  :  sicul  in  S|ieculo  ei  pi- 
ctura,  quia  imagines  suiil,  eliam  similes  sunt ;  tamensi 
aller  cx  altero  natiisnoii  esi,  nuUus  eoriim  imago  al- 
terius  dici  potest.  Imago  enim  Minc  est,  cum  de  aliquo 
cxprimitur.  Cur  ergo,  cum  dictom  esset,  ad  imaginem^ 
additum  est,  et  timilitudinem;  quasi  possit  csse  imago 
dissimilis?  Siifficcrel  crgo  ad  imaginem  diccre.  An 
aliud  est  simile,  aliud  similitiido;  sicutaliud  esicastus, 
aliud  castilas ;  aliud  forlis,  aliud  forlitudo  :  ut  qucm- 
admodum  qunbcumque  sunt  fonia,  fortiiudine  sunt 
fortia ;  et  quaecumque  sunt  casta,  castitate  sunt  casta  : 
ita  quaecumque  sunt  similia,  simililudine  sint  simiria? 
Non  autem  imago  nostra  satis  proprie  dicitur  simili- 
tudo  nosira  esse,  cum  tamen  proprie  dicatur  similis 
nobis  esse  :  ut  ibi  sit  ea  similitudo ,  qua  similia  suiit 
quxcumque  similia,  ubi  est  el  castitas,  qua  casta  suiit 
quacctimque  sunt  casta.  Castitas  aulem  nuliius  parli- 
cipaiione  casia  est,  sed  ejus  pariicipationc  sunl  casta 
qu;ccumque  casta  sunt.  Qux  utique  in  Deo  est,  ubi 
esl  etiam  illa  sapientia,  quas  non  participando  sapiens 
est,  scd  cujus  participatione  sapiens  esl  anima  qufle- 
cumque  sapiens  est.  Quapropter  etiam  similitudo  Dci, 
pcr  quam  facta  sunt  omnia ,  proprie  dicilnr  simili- 
tiido;  quia  non  participatione  alicujus  similitudinis 
similis  est ,  sed  ipsa  est  prima  similitudo,  cujus  par- 
ticipaiionc  similia  sunt,  quaecumque  per  illam  fecit 
Dciis. 

58  Exposilio  ergo  fortasse  ost ,  quod  addituin  cst 
ad  simHtludinem ,  cum  jam  diclum  esset ,  ad  imagi- 
nem ;  ul  ostenderetur  eam  qux  iinago  dicla  est ,  iioa 
iia  sin.ilem  esse  Deo,  quasi  aliciijus  siinilitudinis  par- 
ticipanlcm,  sed  hancipsam  esse  similitudinem,  aijus 
participnrcnt  omiiia  qnae  dicuntur  esse  similia.  Sicul 
ipsa  est  et  castilas ,  cujus  participatione  castx  suiit 
aniino! ;  el  sapientia ,  cujus  parlicipatione  sapientcs 
sunl  animae;  et  pnlchritudo,  cujiis  participalione  pul- 
clira  sunt  qua^cumquc  pulchra  sunt.  Si  enim  lantum 
similitudincm  diceret,  non  significaret  ab  ipso  csse 
genitam  :  si  autem  tantummodo  imaginem  diceret , 
significaret  ab  ipso  quidem  genilam,  sed  non  signifi- 
carct  ita  similcm,  ut  non  tanlum  similis ,  sed  ipsa  si- 
mililudo  esset.  Ut  autem  niliil  castius  ipsa  casiitaic, 
et  nihil  sapientius  ipsa  sapientia ,  et  nihil  pulchrius 
ipsa  pulchriludine;  ita  nihil  similius  ipsa  similitiidine 
did,  aut  oogitari,  aut  csse  omnino  polest.  Unde  intcl- 
ligilur  «u  Patri  esse  similem  similitudincm  suam,  ut 
ejus  naturam  plenissime  pcrfectissimeque  impleat. 

1)9.  Quantum  autcm  ad  speciem  rebus  imponendam 
valcat  Dei  simililudo,  per  quam  f:icia  suntonmia, 
quaiiquani  huniaiias  cogiiationos  aitissimc  superet| 


til  DE  GENESI,  S.  AUGUSTINI 

lioet  tamcn  utcumquc  arbilRin;  si  consiJcrcmut 
omnem  naiurem,  siTC  qux  senlicniibus,  sive  quac  ra- 
tiodnanUiNis  occarrit,  siinilibus  inter  sc  partibos  ser- 
ure  unitatis  *  effigiem.  Nam  ci  sapicntia  Dci  sapien- 
tea  Tocanturaninue  ratinnales,  cl  olterias  hoc  nomen 
non  porrigllur  :  nam  neqiic  ulla  pccom,  ct  multo  mi- 
nus  arbores,  aut  igncm,  ycl  aercm,  vel  aqiiam,  tcI 
terram  sapionlcm  possumtis  diccrc,  qiinnqiinm  pcr 
ipsam  l>ci  sapienliam  sint  eliain  omnia  h.-cc  iu  quau- 
tum  siint.  At  vero  similcs  intcr  se  et  lapiJcs  dicimiis, 
et  animalia,  et  homincs,  et  Angelos.  iam  vero  in  siii- 
gulis  rebus,  ct  tcrram ,  eo  qiiod  similes  inlcr  sc  ha- 
beat  partes  suas,  hcri  nt  tcrra  sit ;  et  aqoam  qualibct 
quoquo  parte  sirailem  esse  caeleris  partibus,  ncc  aliter 
nquain  csse  potiiisse ;  et  quaDtumlibet  aeris.  si  cxtero 
esfct  dissimilCv  iiullo  pacto  acrem  esse  potuisse ;  et 
ignis  lucisve  particulam ,  eo  qiiod  non  sit  dissimilis 
rdiquis  partibus,  ficri  ut  sit  quod  cst  * :  ita  de  uno- 
quoque  lapidum  vel  arborum  tcI  corpore  ciijuslibet 
ftDimsiitis  di!»cemi  el  inlelligl  potest,  quod  non  soliim 
com  aliis  sui  gencris  rebus,  sed  in  seipsis  singulis  non 
essent,  nisl  partes  iotcr  sc  similes  habercnt.  Ei  tanlo 
ost  pulckrius  corpus,  qiianto  similioribus  inler  sc 
pirtibus  suis  constat.  Jain  porro  animarum,  non  so- 
)om  aliarum  cum  aliis  amicitia  similibus  *  moribus 
conUt;  scd  etiam  in  unaqiiaque  anima  similes  actioncs 
atque  Tirtutes,  sinc  quibus  constantia  esse  non  potest, 
beatam  vitain  iiidicaiit.  Similia  vcro  omnia  h.rc,  non 
autein  ipsain  similiuidincm  possumus  diccre.  Qiia- 
proplcr,  si  rebus  inier  sc  similibus  univcrsitas  coiisiat, 
iit  singuL-c  sint  quidquid  sunt,  et  omnes  ipsam  uni- 
Tersiiaicm  complcant,  quam  Deus  cl  condidit  ci  gu- 
beniat;  per  similitudinem  ejus  profcclo,  qiii  condidit 
omnia,  supcreminenlcm  atquc  incommutabilem  et  in- 
conkmiinabilcm  ^  talia  Tacta  sunt,  iit  similibiis  inler 
se  partibus  piilchra  sint ,  ad  ipsam  lamen  similitiidi- 
nemomnia  non  raclasinl,  scd  sola  substanlia  ralio- 
nalis :  quare  omnia  per  ipsam,  sed  ad  ipsam  non  nisi 
anima  *. 

CO.  Rarionalis  iiaque  substantia  et  per  ipsam  facla 
est,  et  ad  ipsam  :  non  enim  est  ulhi.  natura  intcrpo- 
sita.  Quandoquidcm  mens  humana  (quod  non  sentit , 
uisi  ciim  purissimt  et  bcatissima  est)  niiUi  cohxrol 
nisi  ipsi  veritali ,  qu.'e  similitudo  et  imago  Palris  ct 
sapiciitia  dicitur.  Rectc  igitur  secundum  hoc  quod  iu- 
tcrius  ct  principalo  hominis  esi,  id  est  sccundum  mcn- 
tem,  accipilur,  Faciamns  hominem  ad  imaginem  el  «- 
miliiudinem  nottram.  Ex  illo  ciiim  qnod  i>i  hoiniiic 
principatum  teiict,  qiiod  cum  disjungit  a  liclhiis,  to- 
tus  est  homo  xstiinandus.  Ca^tera  in  eo  qiiaiiqiiam  in 
suo  genere  pulchra  sint ,  t^imen  cum  pccoribtis  com- 
roonia  sunt,  ac  per  hoc  in  liomine  parTipendenda.  Nisi 
forle  quod  ad  iiitiiendtini  coelum  figura  huinani  cor- 
poris  crccta  esl ,  valet  aliquid  eiiam  ut  corpus  ipsum 

>  Hs.  vatic.,  uttiversUatis. 
*  Editi,  qnod  non  est.  Abcst  non  a  Ms.  vaiic. 
'  Us.  vaUc.,  qm  shniHbui. 

^  sic  Ms.  vaiic.  At  excusi  habenl :  Qua  condidit  omm  iu- 
r**  tndnenier^  atque  inconumaatHiter^et  incontmwntnHicr, 
£  Ms.  Aaiic.,  $ed  ad  ipsam  nan  ornnh. 


LIDER  IMPERFECTUS.  241 

ad  similitudincm  Dci  factum  cr.^tur ;  ut  qucmadmo- 
dum  a  Patre  illa  simUitudo  non  avcrtitur,  ita  eorpns 
bumanwD  a  coclo  non  sit  avcrsum,  vicot  alionim  cor- 
pora  animaiiom  avcrsa  suiit,  quia  prona  in  .ilTam 
prostemuiitor.  Scd  umcn  hoc  non  omni  modo  acci 
piendum  cst :  nam  corpus  nostnim  a  coelo  plorimua 
diflert ;  in  ilki  vcro  similitudine ,  qo.-e  Filios  est ,  nou 
potest  quidqii{|m  esse  dissimile  illi  cui  similis  esL 
Quoniam  siinili.i  quxcumque  alia  suiit,  inter  se  etiara 
dissiinilia  ex  ali(|iia  parte  sunt :  i|)sa  vero  similUudo 
non  cst  arii|ua  cx  parte  dissimilis.  Pater  tamen  Pa- 
ler  esl,  ncc  Filius  aliud  est  qnam  Filius :  qoia  et  cum 
dicilur  similitudoPairis,  quanqiiam  ostendat  nullam 
inlenrcnire  dissimilitiidinem ,  non  tnmen  solus  est 
Palcr,  fi  liabel  *  similitudinem  (a). 

61.  £l  dixit  Deus^  Fadamus  kondnem  ad  ima^nm 
ct  similitudinem  nouram.  Satis  quidcm  qoas  soperius 
dicta  sunl ,  secundum  id  exponunt  ba^c  Tcrbo  Scri- 
ptur.T,  in  quibus  Icgimus  dixisse  Deum,  Fadunmi  Iuh 
minem  ad  imaginem  et  mmilitudinem  noiirmn,  ut  simi* 
litudo  Dci  ad  qiiam  factus  csl  homo,  ipsum  Dei  Vcr- 
bum ,  hoc  est  unigcnilus  Filiiis  accipi  possit :  non 
utique  ut  ipse  sit  cadcm  im.igo  et  similitudo  aequalis 
Pairi.  Est  laincn  ei  homo  imago  Dei ,  sicut  apertis- 
simc  ostciidit  Apostolus  diceiis  :  Vir  qmdem  non  de- 
bet  velare  caput,  cum  sii  imago  et  gloria  Dei  (i  Cor,  xi,  7). 
Sed  lixc  imago  ad  imaginem  Dei  racta,  non  cst  xqiuh 
lis  el  coxtcma  illi  cujus  imago  cst ;  nec  esset,  etiainsi 
nunquam  omnino  peccasscl.  Illc  autem  sensus  est  po- 
tius  in  his  divinis  vcrbis  eligendus,  ut  ideo  non 
dictum  intelligamus  shigulariler,  sed  pluraiiler,  F«- 
ciamus  hominem  ad  itnaginem  et  simHitudinem  nostram; 
qiii.i  non  ad  solius  Patris ,  aut  solius  Filii ,  aot  solius 
Spiritus  sancli,  sed  ad  ipsius  Trtnitaiis  imaginem 
ractus  cst  bomo.  Qii»  TriniUs  ila  est  Trinius*  m* 
unus  Deug  sit;  iia  est  unus  Deus,  ut  Trinitas  siu  Noii 
eiiim  aii  Filio  loqucns,  Faciamus  hominein  ad  imagi* 
ncm  titam;  aui,  ad  imaginem  menm  :  scd  plmraliier 
ail,  ad  imaginem  et  similitudinem  nostrain :  a  qua  plu- 
ralilate  Spiritum  sanclum  separarc  quis  audcai?  Qiiao 
pluraliUs,  quoniam  non  tres  dii ,  sed  unus  est  Deus , 
idco  intcUigcndum  csl  posiea  Scripturam  singularilcr 
iniulissc,  aiqoe  dixisse,  Et  fedt  Deus  hominem  ai  ino- 
ginem  Dei ;  ul  non  sic  accipiattir,  Unquam  Deus  Pater 
ad  imagincm  Dei,  boc^t  Filii  sui :  alioquin  quomodo 
Tcrum  est,  quod  dictum  est,  ad  imaginem  nostram ,  si 
ad  Filii  solius  imaginem  factus  cst  hof^^o?  Ac  per  boc 
qiiia  verum  est  quod  ait  Dciis,  ad  imaginem  nostram ; 
iU  diclum  est,  Fedt  Deus  hominem  ad  imaginem  Da, 
Unquam  diceretur  ad  imaginem  suam ,  quod  est  ipsa 
Trinius. 

62.  Nonnulli  autcm  puunl  ideo  non  repctilam  si* 
miliiudinem,  neqiie  dictum ,  Et  fccit  Deus  liominem 
ad  imaginem  ci  similitiidincm  Dei,  quia  tiinc  Untum- 
modo  ad  imaginem  facius  cst;  similitudQ  auiem  illi 

<  FdlU,  sed  Iwbet.  At  Ms.  vatic  aliique  in  1  Rdract.,  em 
i^dhaba.  *^ 

(a)  Reliqiinm  adjccil  Angustinus  mullis  post  anms,  cvxa 
nctracUtionom  liliros  odorct,  cx  1  Rctracl ,  cap.  IH. 


US  m  GEiNESI  AD  LITT.,  S.  AQGUSTIM.  LIBER  PRIMUS.  «;6 

po6tea  senraboilur  iii  resnrrccUonc  mortuonmi :  quasi  viJeatnur ,  el  auctorilas  Jacobi  r.posloli  adliibenda 
poisil  ease  imago  aliqua ,  iii  qua  similitudo  non  sit.  est ,  qui  cum  de  liiiguq  houiinis  loqueretur,  ail :  In 
Si  enim  omuino  similis  iion  est,.  procul  dubio  nec  ipsa  bmedkimus  Deuin^  et  inipsa  maledlcimui  hQmiHe$i 
^inago  csi.  Yerumrameii  ut  iion  sola  ratione  id  agerc      qui  ad  dmililudinem  Dei  facti  sunt  (Jacobi  iii,  9). 


ADMONITIO 

IN  SUBSEQUENTES  LIBROS. 

Ecce  jiim  tcrtlam  in  Genesim ,  tcI  quariam  expositionem  Auguslini.  Huic  traciando  sive  lacndo  coiilra  Mu- 
iiich-cos  libro,  recenti  adliuc  tempore  conversioiiis  siire  manum  admoteral :  scd  in  dificilioribus  qiiibusquc 
Itm  allegoricum  scnsum  subjecisse  coDlentus ,  pnetermiserat  litteralem ;  quem  postea  presbyter  perscrutari 
aggressos,  cum  vires  suas  huic  labori  imparcs  comperisset,  opus  imperfectum  reliquit.  Ilinc  sub  annum  qiia* 
drtngcntetiraiim  idem  argumcntum  tractandum  recepit  episcopus :  prius  quidem  secundum  allegoriam  in  p> 
tlremis  iribus  Gonfessionum  libris ;  deindc  vcro  ad  litteram  lioc  in  operc,  deque  ca  re  subsequentcs  duodecjm 
libros  conrccil. 

lo  iis  liisloriam  Gcneseos  ab  exordio  ad  eum  usque  vcrsiculuin  quo  Adamus  de  Paradiso  dimissvs  fuil , 
caarrans,  non  prseterit  uHuin  apicem ,  nihil  quod  non  omni  raiione  versel  peniiiusque  rim^lur,  nisi  quod  my- 
sleria  figuranun  invoiucris  obtecta  explicare  nequaqnam  studct :  quippe  qui  nunc  opene  pretiiim  in  eo  tolum 
reponat,  uti  demonstret  nihil  Gcnesis  historia  contineri ,  quod  ad  iilteram  verum  essc  non  possit ,  nihil  quod 
rationi  aut  nalurx  rcrum  adversetur ;  ac  si  qui^  veluti  superfluum  et  incongruuro  appnreat,  id  mysticum  credi 
oportere  alUosque  referri.  Quasdam  autem  obiter  in  libro  secundo,  adversus  Gcncililbcos;  in  libroquartOv 
ds  senarii  numeri  perfectione ;  iu  libro  qulnto,  de  scientia  et  provideniia  Dei ;  in  libro  scxto,  de  Adami  cor- 
porc ;  in  libro  sepUmo,  de  anima,  do  qua  rursum  in  libro  decirao.  Tum  de  casu  aiigeloruin,  in  libro  undecmio; 
deParadiso  el  de  multiplici  visionum  gcnere  in  libro  duodecinio,  deqiie  aliis  rebus  passim  agit,  ea  quae  ceria 
sottt  assmiisel  defendens,  de  incertis  quxstiones  et  dubia  movcns.  Opus  impendio  laudat  Gassiodorus  sena- 
tor,  iB  libro  primo  InsUtuUonum,  capite  primo ;  Basiliique  et  Ambrosii  in  Goncsim  commeniariis  loiige  subli- 
mius  ducil. 

Ilisce  libris  In  Retractalionibus  post  opusciila  qiiicdam  sub  annum  quadringentesimum  elaborata  lucum  dedit 
AngosUnus,  ordine,  ul  ait ,  quo  cos  ccepit,  non  quo  pcrfecil.  Nam  illos  quamvis  efflngiiarent  amici,  diu  tamen. 
apud  se  reUnuil,  ul  ad  limam  ideniidem  revocarct ,  ex  epistola  centesima  quadragesima  tcrtia ,  ad  Marcelli- 
nain ,  vcrsus  finem  anni  qundringentesimi  duodecimi  data.  Duodecimum  librum  citat  iii  epistola  ccatesima 
qmcquagesima  nona,ad  Evodium,  qiiam  anno  circiter quadriiigentesimo decimo  quarlo  adscripsimus ,  ibiqiio 
seloliusoperis  emendalionem ,  quo  illiid  quam  primum  publici  juris  facial,  malurare  significal :  nondiim  tameii 
cdidcrat  eunv  altcram  ad  Evodium,  scilicct  cpistolam  ceniesimam  sexagesimam  secundum  scripsit ,  uU  testatup 
mimero  secimdo. 

Yide  lib.  2,  cap.  21,  Retractationum,  col  640 ,  a  verbis,  Per  idem  tempus  de  Genesiy  usque 
gd  verba,  Bipartila  est.    M. 


S 


S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

DE  GENESI  AD  LITTERAM 

LIBRI  DUODECm  ">. 
LIBER  PRIMVS. 

^yp^Ti^iir  ioiUum  Geneseos»  cap.  1,  Ters.  1 :  in  principio  fecit  Dcus  ccelum  et  Urram  :  usque  sd  vers.  S :  Ei  vocaoit 

Deus  tucem  aiem,  ctc. 
GAPUTPIIIIIUM.— /n  Scriptura  quid  considerandum.      id  quod  Dominus  significavit,  dicens ,  scrilMim  entdi- 
I.  Omnis  divina  Scripturn  bipariiia  est ,  secundum      tum  in  regno  Del  similem  esse  patrifamilias  prorerent| 

ADHONmO  PP*  imiKDlCnifOIIUM. 

Hos  liliros  com  viginti  sex  Mss.  oonlulimus,  sdlicet  cum  vaticanis  iribus,  PP.  Au^^nstinianomm  in^ar'^  oooventns  Pari- 
lifniif  duobus,  Kavarrici  Collegii  et  1  Uuanese  bibliotliecae  toCdem,  cum  uno  e  bibliolbeca  Laudunensis  Ecclesix,  uno  Ab- 
bsUae  S.  Msrtini  de  Cam|;is  apud  rarisios,  cum  Sorbonioo,  colberiino,  Bigotiano,  Clsterciensi,  AlDincnsi,  AudoeneQsi,  culto* 
reml,  Gemmetioensi,  Gemuuiensi,  Lyrensi,  Hicbaelinn,  Rcmigiano,  Tbuodertccnsi,  vindocinensi,  el  uno  Abbatiae  B.  Uari» 
dd  Jossplat  camutensis.  Consuluiraus  insuper  variantes  lectiones  Belgiconun  sex  codicum  per  Lovanienses  Tbeologos  ex« 
cerpias  :  necnon  anliquiores  editiones  Am.  Er.  et  Lov. 

Comparapimus  prceterea  eas  omnes  editiones  initi )  Rctr.  cl  Confcss.,  /.  1,  memoratas.    M« 

(<i)  iiiffri^^ti  circitcr  annum  i01,al«soluti  sub  anuuro  115. 


tn 


DE  GENCSl  AD  LITTEftAM,  S.  AUGUSTINI 


m 


de  ibesauro  suo  noTa  et  vctera  {Matth,  ini,  52) ,  qnfn 
(luo  etlam  Testameota  dicunlur.  Iii  Libris  auicm 
omnibus  sanciis  iutneri  oportet  qu»  ibi  xtcrna  luti- 
mentur,  qu»  focta  narrentur,  quac  fotura  prxnunlien* 
lur,  qu»  agenda  pncciDiantur  vel  moncanlur.  In  nar- 
ratione  ergo  rerum  ractarum  qnairitur  utrum  omnia 
secundum  figuralum  *  tantummodo  inlcllectum  acci- 
piantur,  aii  ctiam  secundum  fidcm  rerum  gi'Siariim 
asserenda  ei  derendenda  sint.  Nani  non  essc  accipicn- 
da  figuraliter,  nullus  christianus  dicere  audcbit, 
altcndens  Apostolum  dicentem,  Otmda  autem  hac  m 
ppira  conlingebant  Ulis  (I  Cor.  x,  11} :  et  illud  quod 
in  Genesi  scriptum  est,  Et  erunt  duo  in  carne  una 
(Gen.  11,  24) ,  magnum  sacramcntum  commcndant<*.m 
in  Christoct  inEcclcsia  {Ephes.  v,  52). 

2.  Si  ergo  ulroquc  modo  illa  Scriptura  scnitanda 
est,  qiKTramus  quomodo  dictum  est  pnrter  allegori- 
cnm  significationem,  In  principio  fecit  Deus  ccelum 
el  terram  :  ulruin  in  principio  temporis ;  anquiaprimo 
omnium  facla  sint ;  an  in  principio,  quod  est  Vcrbum 
Del  unigenitus  Filius.  Et  quomodo  possit  oslcndi 
Dcuni  sine  ulla  sui  commulatione  operari  mutabilia 
et  tcniporalia.  Et  quid  significetur  nomine  cocli  ct 
lemp ;  utrnm  splriiualts  corporalisque  creatura  cocli 
et  temc  vocabulum  acceperil,  an  tantiimmodo  cor- 
poralis  :  ul  in  boc  libro  de  spiritiiali  tacuisse  inlelli- 
galur,  atque  ila  dixisse  coelum  ct  tcrram  ,  ut  oinncni 
creaiuram  corporcam  supcriorem  atque  inrcriorem 
significare  volucrit.  An  utriusque  informis  matcria 
dicu  est  coelum  ot  lcrra  :  spiritualis  videlicct  vita, 
sieuti  esse  potcst  in  sc,  non  convcrsa  ad  Crcatorcin ; 
tali  enim  conversioiie  forroatur  atquc  perficitur ;  si 
autem  non  convertatur,  itirormis  est  :  corporalis  au- 
tem  si  possit  intelligi.  per  privalionem  omnis  corpo- 
res  qualitalis,  quac  apparet  in  materia  furmaia ,  cum 
Jam  sunt  species  corpomm,  sive  visu,  sive  alio  quo- 
libet  sensu  corporis  perceplibilcs. 

5.  An  coelum  intelligendiim  est  creatura  spiriiua- 
lis,  ab exordio quo  Tacta  cst,  perfecta  illa  et  tiata 
sempcr :  terra  vero,  corporalis  materies  adhuc  impcr- 
fecta ;  quia  terra^  inquit,  erat  invitiHUs  et  incomposHa^ 
et  UnebrcB  eranl  suptr  abysium ;  quibus  verbis  vidctur 
innMrmitatem  significare  subsianti.-e  corporalis?  An 
litriusqoe  informitas  his  etiam  postiTioribus  verbis 
sigiiificatur :  corporalis  quidem  eo  quod  dicluin  est , 
Tarra  erat  inmtibilis  et  incompoMta  :  spiritualis  autcm 
eo  qnod  dictum  est,  Tenebrm  erant  svper  abytsum ;  ut 
iranslato  verbo  tcnebrosam  abyssum  intelligamus  na- 
toram  viiae  inforroem,  nisi  convertatur  ad  Creatorem : 
quo  solo  modo  formari  potcst ,  ut  non  sit  abyssus ; 
at  illuminari,  ul  non  sil  tenebrosa  ?  Et  quomodo  di- 
clum  est,  Tenebrcs  erant  super  abystumf  an  qnia  non 
eral  Iux?qiiae  si  csset,  uiique  superesset,  ct  tanquam 
fiiperfunderetur :  quod  tunc  fit  in  creatura  spiriluali, 
cuin  coiivcrlitur  ad  incominutabile  atque  incorporale  * 
lamcn,  qnod  Deos  est. 


*  FcHtt,  ^anratHm,  M  Mss.  vix  ullo  exceplo,  fufwrarmn. 
■  Sif  9i<v.  sUiquot  optinix  noUe.  Ai  edili,  incomp^vratUf. 


CAPUT  II.  —  Quomododixit  Deus^  tvA  lux;  an  per 
crealuram^  an  peratemum  Verbum, 
A.  Et  quomodo  di\it  Deus ,  Fiat  luxf  utnmi  tenh 
poralitcr,  an  in  Verbi  antemitate?  Et  si  temporaiiter, 
ntique  mutabiliter ;  qr>modo  ergo  possit  iutelligi  hoe 
dioere  Deus,  nisi  per  creaturam;  ipse  quippe  est 
incomrautabilis?  Et  si  per  creatoram  dixit  Deos,  Fiat 
lux;  quomodo  est  prima  creatura  lux,  si  eral  Jam 
creatura,  per  quam  Deus  diccret,  Fiai  Utxf  kn  non 
est  lux  prima  crealura  ;  quia  jam  dictum  erai,  In 
principio  fecit  Deuscatum  et  terram;  et  poterat  per 
coeleslem  creaturam  vox  fleri  temporaliter  atqoc  ma- 
tabiliter,  qua  dicerctur ,  Fiat  tux  f  Quod  si  ita  cst, 
corporalis  lux  facta  cst  ista,  qiiam  corporeis  oculis 
cernimus,  dicente  Dco  per  crcatoram  spiritnalaii, 
qiiam  Deus  jam  fecerat,  cum  iii  principio  fccll  Dcns 
c«!um  et  terram,  Fiat  lux;  eo  modo  quo  per  lalit 
crraturae  interiorem  et  occultum  rootom  dhrinitos 
dici  potuit,  Fiat  tux, 

5.  An  eiuim  corporaliter  sonuit  vox  dicentis  Dci , 
Fiatlttx  ;mul  corporaliter  sonuit  vox  dicentis  Dei, 
Tu  es  Filius  meus  dilectus  {Matth.  in,  17)  :  el  boc  per 
creaturam  corporalein,  quam  feccrat  Deiis,  cum  ia 
principio  fccit  coelum  ct  lerram,  antequam  fierel  loxt 
qux  in  hac  sonantc  vocc  facta  est  ?  Et  sl  ita  est ,  qiia 
lingua  sonuit  ista  vox  ,  diceiite  Deo,  Ftal  lux;  qnia 
noiidum  erat  rmgiiarum  divcrsitas  ,  qox  poslea  feeta 
est  in  X'dificationc  turris  post  diloviom  {Gen,  xi,  7)? 
Quxnam  liiigua  emt  iina  et  sola ,  qua  Deus  loculns 
est,  Fm(/iix?et  quis  erat  quem  oportebat  aodire, 
atquc  iiitelligere ,  ad  quem  vox  hujiismodi  profcrre- 
lur?  An  baec  absurda  carnalisque  cogiiatio  esl  atqoe 
suspicio  ? 

6.  Quid  crgo  diccmus?An  id  quod  inlelligitur  in 
sono  vocis,  cum  diciiur,  Fiat  /nx,  non  aotem  ipse 
corporeus  sonus,  hoc  bene  accipitor  esse  vox  Dd  t  et 
utrum  hoc  ipsum  ad  naturam  pertineat  Yerbi  ejns,  de 
quo  dicitur,  In  prindpio  erat  ferbum^  et  Vei$mm  erat 
apud  Deum^  et  Deu$  erat  Verbum  f  Cum  enini  de  illo 
dicitiir,  Omnia  per  ipsum  facta  sunt  (/oon.  i,  1, 3); 
satis  ostenditur  el  lux  per  ipsum  facta,  cum  dl\il 
Dcus,  Fiat  lux.  Quod  si  ita  est,  «terauBi  eat  quod 
dixitDcus,  Ftai  lux;  quia  Vcrbom  Dci  Deoa  apod 
Deum,  Filius  unicus  Dci,  Patri  coxlcmus  est :  quam- 
vla  Deo  hoc  in  aetemo  Yerbo  dicente  creatora  tempo- 
ralis  facla  sit.  Com  enlm  verba  sint  tcmporis,  com 
dicimus,  Quando,  ct  aliquando ;  xtenium  taroeii  est 
in  Verbo  Dei,  qiiando  ficri  aliqiiid  dclH*al :  et  liinc  fit 
quaudo  fieri  debuisse  in  illo  Vcrbo  est,  in  quo  iion 
mi  qnando  et  aliquando,  quoniam  totoni  illud  Ver« 
bom  aetemom  csu 

CAPUT  III.—  Quid  sit  lux  ilta,  Curve  wm  dietum,  Fiat 
emlum  ,  elc,  wicut ,  Fiat  lux.  Responsio  fnrimm, 

7.  Et  quid  est  lox  ipsa  quse  facu  esi?  otmm  rpiri- 
ritoale  quid,  an  tuirporale?  Si  enim  spiriloale,  polet' 
ipsn  esse  prima  creaiura,  jam  hoc  dicto  perfecia,  qaaa 
primo  ccelum  appellata  est,  cum  dictum  esl,  tn  prhsei 
pfo  fecit  Deue  ecettmi  et  lerram  :  ut  quod  ifbil  i>fw, 
Fiat  lux ;  et  faela  est  lux,  eam  revocante  ad  ae  Crentore, 


rs 


LIBER 


Cttnvrrsiii  ojtis  fac!a  atque  illuininata  intolligalur. 

8.  El  cur  iia  dicliim  esl ,  /n  prlndpio  fccit  Deu$ 
ccelum  ei  terram;  ct  non  dictum  csi,  In  principio  dixit 
Dcus,  Fiat  cceliim  ei  lerra;  et  facia  snnt  c(Plum  cl 
tem  :  sicul  de  luce  narratur,  Dixit  Di^us,  Fiat  lux ; 
d  facta  esl  lux?  Utrum  prius  universalitcr  nomine 
ciBli  et  tcrne  coinpreliendendum  crat  el  commendan- 
dam  quod  rccit  Dcus ;  el  deinde  pcr  parlcs  exscqucn- 
d«m ,  quomodo  fccit ,  cum  por  singula  dicittir ,  Dixti 
Dmn;  Id  est »  quia  pcr  Yerbum  suum  fccit,  quidquid 
fDCit? 

CAPUT  lY.  —  Aliera  rexponsio  ad  snperiorem  quw* 
stionem, 

9.  An  cum  priuium  fiebal  iuroniiitas  nialcri;e  sive 
spiritiiaris  sivc  corporalis  ,  non  crat  dicendum ,  Dixil 
Dem^  FkA;  quia  formam  Yerbi  semper  Patri  coh:i- 
rentls»  quo  sempiteme  dicit  Dcus  omnia,  ncqtic  sono 
Yocls  oeque  cogitatione  tcmpora  sonorum  Tolvcntc, 
sed  coactema  sibl  lucc  a  se  genitx  Sapienii» ,  non 
ioitator  Lnperfectio,  cnm  dissimiiis  ab  co  quod  sum- 
ne  ac  primitus  esi »  informltate  qiiadam  tendit  ad 
nibiliifii ;  sed  tunc  imitatur  Yerbi  formam,  sempcr 
atque  IncommuUbiliier  Patri  coh.xrentem ,  cum  ct 
Ipsa  pro  sni  generis  conversione  ad  id  quod  vere  ac 
semper  est,  id  est  ad  creatorem  suae  substantix ,  for- 
niam  capit ,  et  fit  perfecta  creatura :  ut  in  eo  quod 
Scrlplura  narrat,  Dixit  Deu$,  Fiat,  inlelligamus  Dei 
dictum  incorporeum  in  natura  Yerbi  ejiis  co.-elemi 
rerocaniis  ad  se  impcrfectioncm  creaturx,  ut  non  sit 
inConnis,  sed  formctur  sccunduin  singnla  qux  per  or- 
dinem  cxsequitur?  In  qua  conversione  et  fonnntionp, 
qub  pro  suo  modo  imilatur  Deum  Ycrbum,  hoc  est 
Del  Filium  semper  Patri  cohxrciitcm,  plena  simi- 
lilmliiie  et  essci.tia  pari,  qua  i|*sc  ct  Patcr  unum  sunt 
(imm.  X,  30) ;  non  aulcm  iinitaiur hanc  Yerbi  formam, 
si  arer^a  a  Crealore ,  inforinis  ct  impcrfccta  rema- 
iieat:^propterca  Filii  comniemoratio  non  iu  fil  quia 
TeriMim,  sed  tantum '  quia  pripcipium  est,  cum  dici'- 
tor,  In  fffhicipio  fecil  Deut  costum  et  terram;  exor- 
dium  qulppe  crcaturae  insiniiatur  adhuc  in  inforniitato 
Imperfectioiiis  :  At  aulem  Filii  commenioratio ,  quod 
ctiam  Yerbum  est,  eo  quod  scriptum  cst»  Dixit  Deus^ 
Fka;  m  per  id  quod  principium  est,  insinuet  cxordiiim 
CTMtiiraB  exisientis  ab  illo  adhuc  imperfectsB ;  per  id 

quod  Yerhum  esl,  Insinuet  perfectionem  crea* 

rerocats  ad  eiim,  ut  formaretur  iiihxrcndo 

CreaUMi»  et  pro  suo  genere  imitando  formam  sejnpi- 

)  alqae  incommntabiliter  inhacrcntcm  Pairi,  a  quo 

I  Imc  esl  quod  i!le. 

GAPUT  y.  — Informem  eue  creaturam  inteUedualem^ 

M  perficiatur  conter$a  ad  divinum  Verkum,  Spiritu$ 

§mKtu§  cwr  iuper  aquam  fem  dictu$  e$t  antequam 

namtretur  dkxuu  Deum,  Fiat  lux. 

10.  Non  enim  habet  informem  fitam  Yerbom 
FHiM.  cui  non  solum  hoc  est  esse  qiiod  vivcre, 
tH  elbm  hoe  cst  vivere ,  qnod  est  sapienter  ac 
keMe  nvere.  Creatura  vcro,  quanquam  spiritualis 
el  iDielleetnlis  vel  ratioualis»  qiis  videtur  esse  iili 

•  In  iiriui  edltis»  «Mf  ffifaic  m  Mas.,  scd  Imliciii. 


PRI.MUS.  a-o 

Ycrbo  propiiiqiiior ,  potest  babcre  informem  vitam  i 
quia  non  sicut  hoc  est  ei  essc  qiiod  vlvere ,  Ita  lioe  * 
vivcrc  quod  sapienier  ac  beate  viv^re.  Aversa  enim 
a  Sapieniia  incommtitabili,  stulie  \c  misere  vlvit,  quas 
informitns  ejus  est.  Forniatur  auiein  conversa  ad  m- 
comroutabile  lumen  Sapicntioc ,  Yerbum  Dei.  A  quc 
eiiim  cxstitit  ut  sit  utcumquc  ac  vivat,  ad  iUum  con- 
vcrtitur  iit  sapieOler  ac  bcale  vivat.  Principiitm  quippe 
crcatune  intcllectualis  est  nlerna  Sapicntia;  qiiod 
principium  manens  in  se  incommutabiliter,  nullo 
modo  cessat  *  occulta  inspiralior.e  vocationis  loqiii  ei 
crcalunc  cui  principinm  cst ,  ul  convertatur  ad  id  ex 
quo  cst,  quod  aliter  formaia  ac  perfecta  cssc  non  pos- 
sil.  Idcoque  intcrrog.ttus  quis  essct,  respondil :  Priif 
cipium^  quia  et  loquor  vobis  (Joan,  viii,  25). 

II.  Quod  autcm  Filius  loquitur,  Patcr  loquiliir, 
quia  Patre  loqucute  dicitur  Ycrbum,  quod  Filius 
cst ,  xtemo  more,  si  niore  diccndum  est ,  loquente 
Deo  Ycrbum  coxtcrmim  (a).  I:test  enim  Dco  be- 
nignitas  summa,  et  sancta  ct  jnsta;  et  quidcm  * 
non  ex  indigentia ,  scd  ex  bcneficeiitia  venicns  amor 
iii  opcra  sua.  Proplerea  priusquam  scriberetur,  Dixil 
Deu$  ,  Fiat  lux;  prxccs^il  Scriplura  dicens ,  Et 
Spiritu$  Dei  $Hperferebatur  $uper  aquam,  Quia  slve 
aquo^  iiomine  appcllare  voluit  lotain  corporalem  ma- 
teriam ,  ut  eo  modo  iiisinuaret  unde  facta  ct  formata 
sinl  omnia ,  qusc  iii  suis  generibus  jam  dignoscero 
possumus,  appellatis  aqnam,  quia  ex  humida  na- 
ttira  videmos  omnia  in  terra  pcr  species  varias  for- 
mari  aiqiie  concrescere;  sive  spiritiialem  vitam  quam- 
dam  aiite  formam  conversionis  qiiasi  flnitanlem  :sti« 
perrcrcliatiir  utique  Spiritus  Dei;  quia  subjaccbat 
scilicet  bonac  voluntati  Creatoris ,  quidquid  illod  erat 
quod  formandum  pcrficicndumqtic  inclioaverat  :  ut 
diccnte  Deo  in  Yerbo  suo,  Fiat  lux;  in  bona  volun- 
tate,  hoc  esl  in  bcneplacito  ejus  pro  modulo  sui  geiie- 
ris  maneret  quod  ractum  cst ;  ct  Ideo  rectum  csl  ^, 
quod  placuerit  Dco,  Scriptura  dicente,  Et  facta  e$t 
lux;  el  vidit  Deu$  lucem  quia  bona  e$t. 
CAPUT  Yl. —  Trinita$  in$inuata  cum  in  inclwaAone^ 
tnm  in  perfectione  creaturm, 

13.  Ul  quemadmodum  in  ipso  cxordio  inchoaue 
cn'atiinc,  qua$  coeli  et  terrae  nomine,  propler  id  qiiod 
dc  illa  pcrficiendum  erat,  couimcmoraia  esl ,  Trinilaa 

1  Ediii :  Qttia  dcut  nmhoceUei  e$$e  quod  rtoere,  iia  nrr 
hoc  vivere  quod^  etc.  At  Mss.  magno  oonsensu  ferunt :  Kon 
$icuthoce$teie$se  qnod  vivere  ^  tta  hoc  vivere^  ^  U  ve- 
rlus  in  AugusUui  doclrioa,  qut  in  Itb.  de  Unoiortaliiate  ani- 
mae,  cap.  8,  n.  15,  aDlmuui  nisi  vivat  esse  non  possc  dicit; 
moxque cap.  9  :  «  Nulla  rcs,  inquit,  seiisa  caret.  Eat  au- 
ctem  animus  vitaqusBdain.i 

<  Sic  tx)v.  At  Am.  el  Er.,  ce$sabit,  Mss.  docem.  ce$$abat. 
ColberliQus  oodex  aliique  duodccUn  melioris  i^)tae»  cemret. 
Et  oonsequcnter  omnes  |irope  Mss.  sic  prosequnilur  :  Vt 
converUrAur  ad  idex  quo  e$$ctt  quod  aliUr,,.,  e$se  nov 
posset, 

s LiV.v  quidam.  At  Mss.  prope  omnes. qmdem 

^  Ifss.  sex,  et  ideo  Uclum  e$t,  vindocinensis  oodex,  et 
ideo  dictum  esl.  Alcaeteri  llss.  et  edili  hic  et  in  libro  aJ 
Dulcit.  babent,  rectum  e$l,  Paulo  i>08t  in  editiscaputfi  ind* 
licbat,  Et  quemadnwdum ;  atque  iiifra  lcgehaUir,  Oa  etin 
converiione..,.  indnuatur  :  quil)us  tocis  sequunur  Mss. 

(a)  Quae  seqinmtur,  usque  »d  fincni  cap.  7,  Iranslau  siiat 
in  lilirum  de  octo  Duldtii  Quxstionibus ,  rcsiioas.  ad  «piaHt. 
8,  un.  2  ct  5. . 


151  DE  CENES!  AI)  LITT 

Insinuatur  Creatoris  (nam  diccntc  Scripturn  ,  /ii  prin- 
ctpto  fecit  Deui  ectlum  el  lerram;  inteliigiinus  Patreiii 
in  Dti  noniine,  et  Filium  in  principii  nomino,  qiii  iion 
Patri »  sed  per  seipsum  creatae  primitus  ac  potissi- 
mum  spiriiuali  credturx,  et  conscqticiiter  ctiani  uni- 
Tersae  creatune  principium  est :  diccnte  aiitem  Scri- 
ptura ,  Fa  Sfnrihu  Dei  ferebatur  tuper  aquam^  comple- 
lam  commeroorationem  Triiiitatis  agnoscinius)-;  ita  ot 
in  conversione  atqne  perfectione  creatune ,  ut  rerum 
sp^ics  digerantur ,  eadem  Triniias  insinuelur :  Ver- 
bum  Dei  scilicet,  et  Vcrbi  generator,  cnm  dicitur, 
Dtxjf  Deus ;  et  sancta  Ixmitas,  lii  qua  Deo  placet  quid- 
quid  ei  pro  su»  natunn  modulo  perfectiim  placet,  cum 
dicitur,  yidit  Deu$  quia  bonum  eit, 
CAPUT  VII.  —  Spiritu$  Dei  cur  dictu$  e$t  $uperfeni 
$uper  aquam, 

13.  Sed  cur  commemorata  prius  qiiamTis  imperfccta 
creatiira,  postca  commemoratur  ^iritus  Dci,  prius 
dieenlc  Scriptura,  Terra  autem  erat  inmMU$  et  incom- 
pa$ita^  et  tenebrce  erant  super  abyssum ' ;  ac  deinde  in- 
fcrente ,  Et  Spiritu$  Dei  wperferebatur  $uper  aquamt 
An  qiioniam  egeiius  atquc  iiidigus  amor  iLi  diligit,  ut 
rebus  qtias  diligil ,  subjiciaiiu' ;  propterea  cnm  com- 
meroorarctur  Spiriius  Dei ,  in  quo  sancta  cjiis  bcnc- 
Tolentia  dilcctioquc  inteiligitur.  siiperfcrri  dictus  e>t, 
ne  facicnda  *  opera  sua  per  indigeuiix  neccssitatem 
potius  quain  per  abundantiam  bciiencentix  Deus  anfare 
putaretur?  Cujus  rci  memor  Aposiolus  dicturus  de 
cbaritate,  super  eminentcm  Tiam  dcmonstraturum  se 
iil  (1  Car.  iii ,  51) :  et  iii  alio  loco,  Supcretimentem , 
inquit,  $eientitg  charitatem  Christi  (Ephes,  iii,  19).  Cum 
ergo  sic  oportcrcl  iiisiniiari  Sjiiridim  Dei ,  ut  supcr- 
fenri  dicereiur ,  coiiiiiiodius  ractum  est  ut  prius  insi- 
nuarelur  aliquid  iiicbualuni,  cui  superfcrri  dicerctur ; 
Don  enim  loco ,  scd  on.nia  .&iipcranie  ac  pntcellenie 
potoiitia. 
CAPUT  VIII.  —  Dei  amor  in  creatura$  prwsiat  ei$  ul 

iffi/,  et  ut  maneant, 

14.  Ita  etiam  rebus  ex  illa  iiicboatioiie  perfectis 
itque  formatis,  tidit  Deu$  quia  bonum  e$t :  placult  cnim 
quod  factum  est,  in  ea  benigniute  qua  placuit  ut 
ficret.  Dno  quippe  sunl  propter  quae  amat  Dcus  crca- 
turain  suam ;  ut  sit ,  et  ut  mancat.  Ut  esset  crgo  quod 
maneret,  SpirHu$  Dei  $uperferebatur  $uper  aquam;  ut 
aoiem  maneret,  Vidit  Deu$  quia  bonum  e$t,  Et  quod  de 
Itice  dictum  est,  hoc  de  omnibus.  Manent  enim  qux- 
dim  supergressa  omnem  temporalero  volubiliiatem 
in  ampVssima  sanctiute  sub  Deo ;  quaedam  vero  se- 
eondum  stii  temporis  modos ,  dum  per  decessioncm 
ftuccessionemque  rerum  sxculorum  pulcbritudo  con- 
texitur. 
GAPUT  IX.  —  Utrum  in  tempore  dictum  $it^  Fiat  Inx, 

an  sine  temfore, 

15.  Quod  crgo  dixit  Deus,  Fiai  lux;  et  facta  est 
luSf  in  aliquo  die  dixit ,  an  ante  omnem  diem?  Si 
enlm  Verbo  sibl  coxteruo  dixit,  Iioc  otlque  intempo- 

*  s|c  Ma.  foxta  gr«c.  LSiX.  At  edlU,  et  kuetng  erant  uc- 
pir  fucutn  abijssi, 
^  t4iu  f,c%cndo,  Mss.,  facknda. 


tKAM,  S.  AUGUSTIM  QSI^ 

raliicr  dixit  :  sl  vero  tcmporalitcr  diih,  noo  Vcrbo 
9ibi  coxterno,  sed  per  aliqiiam  dixit  creatoram  tcni- 
poralcni ;  ac  por  hoc  noii  erit  prima  crcatura  lux,  qiii.i 
jam  crat  per  qoam  teinporaliter  diceretor,  Ftof  tmx, 
Aiquc  illud  ante  omneiii  diem  fccisse  intelligitor,  qnod 
dictiim  est,  In  principio  fedt  D^eu$  coetum  ef  rmaiti; 
ut  couli  noniinc  iiilelligntur  spiritualis  jam  facia  ct 
fominia  crentura  ,  tanquain  coslum  coeli  hiijus,  qood 
in  corporibiis  suniniuni  est.  Secundo  eiiim  die  £ictom 
est  finnamcntum,  quod  rursus  ooeliim  appdlavit. 
Teme  autcin  nomiiie  invisibilis  ct  incomposita!,  ac 
tcnebrosa  abysso ,  imperfectio  corporalis  8ub»Untix 
significnia  ost,  unde  temporalia  illa  fierent,  qooniin 
prima  essct  lox. 

16.  Qiiomodo  autem  per  crcaturam,  quam  fedt 
ante  tempora  ,  dici  potuit  lcmporaliter,  Fua  /wc,  iii- 
Teiilre  dirficile  esi.  Sono  eiiiin  vocis  non  iiitelligimos 
dictom  :  nain  quidqiiiil  ule  cst,  corporeom  est.  An  cx 
illa  iinpcrfectione  subslaniiac  corporalis  fecil  aliqiiam 
Toccin  corporcam,  per  qoam  sonarci,  Fiai  iux?  £rgo 
aliqiiod  vocale  corpus  ante  locem  creatom  atqoe  Ibr- 
matuin  est.  Sed  si  iu  est,  jam  erat  tempiis,  per  qood 
vox  ciirreret,  sonorumqoe  spatia  sibi  soccodentia  ■ 
pnctcrircnt.  Quod  si  jam  erat  trmpiis  antequam  fieret 
iux,  in  qiio  tcmporc  fierct  vox  qu»  resoiiaret ,  Fita 
lux;  ad  qnem  diem  pertmebat  iUud  tempos!  Unos 
«lim  dies,  klemque  primus  ille  numerari  Ineipit,  qoa 
foda  est  Itix.  An  ad  ipsuin  diem  pcrtinet  lotum  spa- 
tium  tcmporis ,  et  quo  factiini  est  voeale  corpos^,  per 
qiiod  sonaret,  Fiat  lux,  et  quo  facU  est  ipsa  lux?  Sed 
omiiis  tilis  vox  proptcr  audiciit^s  corporalem  sensom 
a  loquente  prorcrtur;  itu  cnim  factus  est,  ut  percosso 
aero  sentiat*.Numquid  iUque  Ulem  habebat  auditum 
illud  quidquid  erat  iiivisibile  et  incompositom,  eni  sie 
Deus  per^onarctac  dicerct,  Fiat  lax?  Absccdat  itaque 
hsc  ab  animo  cogiUntis  absurditas. 

17.  Utrum  ergo  spiritualis  motus,  sed  taineii  tem- 
poralis  erat,  qoo  dictom  intelligimos,  Fiat  /iia;,csprcs- 
sos  ab  xtemo  Deo  pcr  Verbum  coxtemum  in  creatunt 
splrituali,  qoam  jam  fecerat,  cum  dictom  est, /n 
principio  fecit  D€u$  ccelum  et  terram,  Id  est  in  illo  ccslo 
cceli?  an  et  ista  locotio  non  Untuni  sine  aliquo  sono» 
sed  etiam  sine  ollo  lemporali  moto  spiriioalis  erea- 
torsc,  in  ejus  mente  atque  ratione  fixa  qiiodainnodoa 
Terbo  Patrl  coxtemo,  ct  quodammodo  impressa  iii- 
telligitur,  secundum  quam  moverctur,  et  ad  specbm 
converteretur  inferior  illa  tcnebrosa  imperfictio  na* 
tune  corporeo!,  ct  fierct  lux?  Sed  multum  est  ac  di^ 
ficillimum  capere  quomodo  dicatur,  Dco  non  tempi^ 
ralitcr  jobente,  ncque  id  temporaliier  audienta  crea* 
tura ,  qu»  contemplatlone  Tcriutls  omnia  tempon 
exccdit,  sed  intellectualiter  sibimet  impressas  abin« 
commulnbili  Dci  Sapientia  rationes,  tinqiiam  tntellig;- 
bilcs  locutiones,  in  ea  quas  Infra  sout  transmitteBte, 
fieri  temporalesmotos  in  rebus  temporalibos  vel  fof^ 
mandisveladministrandis.  Si  autem  lux,  quaiprimoa 
dieu  est  ut  fiai,  et  facu  est,  etiam  primatum  i 


*  ms.  Dleriqoe.  $uccedenHum. 

•  IQ  vulgailj,  facta  est  ut  percusso  aere  sentkuur.  sed  to 
mis  in  >iss.,  fnctiu  est,  ni....  ^enliat^  scillcet  audHos. 


aSS  fiBER  PRIMIIS. 

taMre  imelligenda  est,  {|»!i  csc  intcllccliiaris  Tiui ;  qun 
nM  id  Creaiorein  illumiimiMia  converleretur,  flui* 
uret  informiter.  Cum  autem  conrcrsa  ct  illumiiiala 
eslt  factmn  esl  qood  in  Yerbo  Dei  dictiim  cst,  Fiat  lux. 
CAPUT  X.  —  Quomodo  die$  vnits  peractn$  fuit^  $ive  in 

cretUhn4^9e  po$t  ereaiionem  lueis,  PrimuM  erpli' 

eoMdi  modu$  improbatur.  Secundue  dicetidi  modm 

digkuluaikuM  implkatur. 

18.  Terarotaroen  quemadmodum  slne  tempore  di- 
dam  esty  quia  in  Yerbnm  Patri  coxtemum  non  cadit 
cempoa;  otrum  iti  rtiam  sine  tempore  racium  sit, 
qoisqnam  forsitan  qnxrat.  Seil  quomodo  potest  boc 
intelHgi*  cum  facta  luce  ct  divisa  n  tenebris,  et  inditis 
diei  noctisqoe  Tocibulis ,  dical  Scriprura ,  Facta  e$i 
iCf|Mra,  ef  factum  e$t  mane  die$  unu$f  Unde  videtur 
lUod  opns  Dei  factom  per  spatium  dici,  qiio  pcracto 
ad  Tesperam  Tenlum  cst,  quod  csi  noctis  inilium. 
Iteoiqiie  peraeto  nocturno  spatio  complelus  est  tolus 
diet,  ut  mane  Aeret  in  allerum  dicm,  in  quo  die  Deus 
aliod  eoBsequenter  operaretur. 

i9.  Imo  Tcro  idipsom  permirabile  cst,  ciim  Deus 
mllo  spollo  syllabariim  xtcrna  Verbi  sui  ratione 
dixeril,  Ftoi  /nx;  cur  lanta  mora  facta  sil  Inx,  donec 
dici  spaliinn  praeteriret,  el  vespera  fieret.  An  forie 
cito  qiiidem  luz  facia  est,  sed  mura  diurni  temporis  in 
eo  eoosomi  poloit,  cum  discemeretur  a  tenebris,  at- 
qoe  Qtnimque  discretum  suis  vocabulis  signareiur  ? 
Miram  si  el  boc  tcI  lanla  mora  ficri  potuit  a  -Deo » 
qoanla  dicitur  a  nobis.  Discretio  quippe  lucis  et  tene- 
braram  in  ipso  utique  operc,  cum  iux  fierct,  consc- 
cola  esi :  non  eniin  lox  esse  potuit,  nisi  disoemeretur 
a  tencbris. 

Mi  Qood  autem  voeavit  Deu$  lucem  dienh  ^  tenebra$ 
necfem»  qoanta  mora  ficri  poterat,  etiam  si  boc  sylla* 
Itttim^per  soniim  vocis  egissct,  nisi  qoanta  et  a  nobis 
didtor,  Lox  voceiur  dles ,  et  lenebrae  vocenlur  nox  ? 
nlsi  forte  quis  ita  desipiat ,  ut  quia  super  omnia  ma- 
gnos  esl  Deus,  putet  ore  Dei  prolatas ,  quamvis  pau- 
eiisimas  syllabas,  per  lotum  diei  spaiium  potuisse  dis- 
tendi.  ilue  aceedit  >  quia  Verbo  sibi  coaeteroo,  id  esl 
incommutabiUs  Sapiento  inlerais  aeleraisque  ratio* 
nibos,  non  eorporsli  sono  vocis ,  vocavit  Deu$  lucem 
dism,  cf  tenekrai  nocum,  Rursum  cnim  quaeritur,  si 
teiiiis  qoibus  ulimur  Tocavii,  qua  lingua  Tocaverii ;  cl 
qcid  opos  erat  sonis  transeuntibus ,  ubi  cujusquam 
Don  eral  corporalis  ullus  audilus :  et  non  inTenilur. 

S1.  An  dicendum  est,  quod  cum  cito  peractum  es* 
sei  boc  opus  Deiy  lamdiu  sleiil  lux  non  succedente 
Boele,  donec  diuroum  spatium  peragerelur ;  el  tamdiu 
mansil  iiox  luci  succedens ,  donec  spaiium  nocturai 
temporis  praeleriret,  elmane  fieret  diei  seqtieniis,  uno 
prlrooqae  Iransacto?  Sed  si  boc  dixero,  Tcreor  ne 
deridenr  el  ab  ils  qui  cenissime  oognoverant,  et  ab  iis 
qui  poMonl  fiienUme  adTcrtere  qiiod  eo  tempore  quo 
nos  apod  nos  esl «  eas  portes  mundi  pnBsenlia  iucis 
nnslrel.  per  quas  sol  ab  occasu  in  orlum  redii;  ac 
per  boc  oninlbos  viginti  qnaluor  horis  non  dcesse  per 
circniiam  gyri  loiius,  alibi  diem,  alibl  noctem.  Num- 
qMdiiom  ergo  in  parte  aliqna  posiluri  siimus  Deum 


iibi  ei  Tesp<!ra  Ocrel,  cum  ab  ea  parle  in  aliam  partea 
liix  absccderet?  Namet  in  libroqui  appeUatur  Eedo- 
siasies,  im  scriptum  cst :  Et  oritur  $ol,  et  ocddil  lo/, 
et  in  locnm  $uum  ducitur  »;  boc  est,  in  eum  locum 
unde  ortus  esl.  Sequitur  enim ,  et  dicit :  Jp$e  orieni 
iUuc  vadit  ad  auetrum^  et  circuit  ad  aquilonem  (Eccle. 
1,  5,  6).  Australis  ergo  pars  cuiii  babet  solem,  iiobis 
dies  est :  cum  aulem  ad  aquiloiiis  partem  circumicns 
perTcnit,  nobis  nox  csi ;  non  lamen  in  alia  parle  non 
est  dies ,  ubi  prxscnlia  solis  esl :  nisi  forle  poelicis 
flgmcnlis  cor  inclinandum  est ,  ut  credaiiius  solem 
mari  se  immergere ,  atque  Inde  loiuin  ex  nlia  parte 
mane  surgcre.  Qiianquam  si  il:|  essel ,  abyssus  ipsa 
praesenlia  solis  illuslrarctur,  atque  ibi  cssct  dies.  Pos- 
set  eniin  et  aqiias  Uluminare,  quando  ab  cis  non  pos- 
sel  exstingui.  Sed  boc  mohsiruosum  est  suspicari. 
Quid  qiiod  ciiam  sol  nondum  crat  ? 

22.  Qiiapropter  si  spirilualis  lux  prinio  die  lacla 
esl,  numquidnam  occidit,  ut  ei  succe^Jerct  nox?  Si 
auteni  corporalis,  quxnam  illa  lux  esl,  quam  post  oo- 
casum  solis  vidcre  non  possumus,  quia  ncc  luna  eral 
adhuc,  ncc  uliqiix  siellaR?  Aut  si  seniper  in  ca  parto 
cQ^li  est,  in  qua  sol,  ut  non  sit  solis  lux,  sed  quasi  co- 
mcs  eius,  cidem  iia  conjuncta,  ut  discerni  dignosci- 
que  noii  possit,  ad  camdem  reditur  difficultaicni  sol- 
vendje  liujus  quxstiouis :  quia  el  ista  lux  eodem  modo 
quo  sol,  lanquam  comes  ejus,  ab  occasu  in  orlum  cir- 
cuniieiis  rcdil;  et  csi  in  alia  parle  mundi,  quo  lem- 
pore  pars  isu  in  qua  sumus,  lenebrescil  *  iii  noctem. 
Ex  quo  cogit,  quod  absit,  in  una  parte  crcdcre  Deum 
fuisse ,  qiiam  partem  lux  isla  desereret ,  ut  possel  ei 
Tcspera  fleri.  An  forte  in  ea  parle  lucem  feccrat,  In 
qua  facturus  eral  bominem ;  ct  idco  cum  ab  ipsa  parle 
liix  discessisset ,  vespera  facla  dicilur,  etiam  cum  in 
alia  parte  lux  illa  esset,  qu»  inde  disccsserat ,  mane 
exortura  peraclo  circuiin? 

CAPUT  Xi.  —  De$oli$  oficio  nova  difficulta$  in 
$uperiore  modo  dicendi. 

23.  Ulquid  ergo  facliis  esl  sol  in  potcslalem  dici 
(Pm/.  cxxxt,  8),  qui  luccret  supcr  terram,  si  lux  illa 
diei  ficicndo  suflcccrat,  quae  dics  eliani  vocatii  est? 
An  illa  prior  regioncs  superiores  a  tcrra  loiiginquas 
Uluslrabal ,  ut  sciitiri  noii  possel  in  terris ;  alqiic  ila 
oporlcbal  solcm  ficri,  pcr  qnem  dics  iiiferioribiis 
muiidi  pariibus  apparcrct?  Poicstelbocdici,  auctuin 
esse  fulgorcm  dici  sole  addito,  ut  per  illam  lucein  mi- 
nus  fulgens  dics  quam  nuiic  est.  fuisse  credaiur. 
Etiam  boc  a  quodam  diclum  scio ,  primiim  naturam 
lucis  inductam  iii  opere  Creatoris ,  cum  dictum  est, 
Fiat  /ttx,  et  facta  e$t  lux;  poslea  vero  cum  de  lumina- 
ribus  diciiur,  quid  ex  ipsa  luce  faclum  sit  fuisse  coin- 
mcmoraium ,  ordine  dicram ,  quo  visum  est  Greatori 
cuncta  esse  facieiida  :  quai  natura  lucis  qiio  Iransierit 
facta  Tcspcray  ut  Ticissim  nox  perageretur,  nec  ille 
dixit,  ncc  facile  InTenirl  posse  arbitror.  Neque  enim 
exstiiictam  esse  credendum  esi,  ut  noctaniae  tenebrae 

«Ms.  ColberUnus  tresque  alH  0|-Umae  nolae,  due'L  lU 
eumdcm  locum  refert  llieronymns,  qui  vulgatam  editionem 
sni  tenqioris  se  seeolum  testatnr* 

*  II8S.  constanler,  tenetra$cit. 


155 

nccedcrenc;  et  nirsus  accersAin,  ut  matic  flcroi, 

anlequam  hoe  solis  offlcio  gcrcrclur ;  quod  a  qunrto 

die  coepisse  fieri,  eadem  Scriptura  tcslalur. 

CAPUT  XII.  —  Alia  dtgUultat  de  tuece$$ione  trittm 

dierum  ei  noetium  mte  tolit  creationem.  Congregatio 

aquarum  quomodo  faeta, 

ii.  Quod  antequam  fieret,  quo  circuitu  sibi  poine- 
rint  tres  dies  noctesqiie  succedere ,  lucis  qita:  primo 
facta  est  permanenle  natura',  si  lux  corporalis  lunc 
faeu  intelligenda  est,  et  invenire  el  explicare  difncile 
est.  Nisi  forie  molcm  tcrrenara  et  aquosam,  antequam 
essct  ab  alterulro  ulrumque  discrelum,  quod  teriio 
die  factum  scribitur,  tenebras  Deum  appellassc  qiiis 
diierit ,  propter  crassiorem  corpuleniiam ,  qiiam  lux 
peiietrare  non  poterat,  vel  propler  obscurissim.am 
uinbram  tnnkc  molis ,  quam  nccessc  e  t  ut  ex  altera 
parte  babeal  corpus,  si  cx  aliqiia  pirte  lux  rucrit.  Ad 
quem  locum  enim  cujuslibet  cor|K>ris  niolcs  liiccin 
pervenirc  non  sinil,  in  co  loco  unibra  est :  quoniam 
locus  carcns  ea  luce,  qua  illusiraretur,  nisi  impediret 
corpus  opposilum,  hoc  lottim  est  quod  iimbra  dicilur. 
Qti»  si  pro  mole  corporis  tam  magna  fuerit,  ut  oceo- 
pet  spaiium  terra^,  quanlum  cx  altera  parte  dics  occu- 
pnt,  nox  Tocatur.  Neque  enim  omncs  lenebnc  nox. 
Nam  et  in  speluncis  amplis ,  in  qtiarum  abdita  lui 
irrumpere  peropposium  molem  non  sinitur,  sunt 
uliqiie  tcnebne ;  quia  lui  non  cst  ibi ,  lotumque  spa- 
liuin  illud  locus  est  carens  luce :  nec  tamen  rales  te- 
nebnc  accepcrunt  vocabulum  noctis ,  sed  ilke  qux  in 
eam  partem  terrx  snccediint ,  unde  retnoTetur  dies. 
Sicut  non  omnis  lui  dies  appellalur ;  nam  ei  lunae  lui 
est,  et  sidcrum,  et  lucernanim,  et  coruscationumy  et 
quarumque  rerum  ita  fulgcniium  :  sed  illa  lui  appcK 
ktur  dies,  ciii  nox  prxcedcnti  recedentique  succcdit. 

25.  Sed  si  primaria  lux  illa  undique  terrac  molem 
tircumrusa  contcxcrat,  sive  staret,  sive  circumiret, 
non  crat  ex  qiia  partc  admillcret  noclem  sibi  succe- 
dcre ;  quia  nusquam  Ipsa  discedebat,  ul  ci  faccret  lo- 
cum.  An  ex  uaa  parte  facta  erat ,  ul  ipsa  circumicns , 
eliam  noclem  ex  alia  parle  consequenter  circumire 
pcinnitterel?  (iUm  enim  lotam  lerram  adhuc  aqiia  le- 
gerety  nihtl  impediebat  ut  aquosa  et  globosa  '  molcs 
ex  una  parte  faceret  diem  lucis  praeseiitia ,  ex  ala 
noctem  lucis  absentia,  quae  In  eam  partem  succcderel 
a  tempore  vespertino,  ex  qua  lux  in  aliam  dcclinaret. 

26.  Uuo  ergo  congregaiae  sunt  aqux,  sl  loiam  ter- 
ram  prius  occupaverani?illaesciIicet  quacdelractae  sunt, 
ul  lerni  nudarelur,  in  quam  parlem  congregatae  sonl? 
8i  enim  erai  aliquid  nudom  terrae ,  quo  congregaren- 
lur  i  jam  apparebal  arida,  nec  totum  abyssus  oceopa- 
bal.  Si  auiem  totum  texerant ;  quis  eral  locus  quo 
colligerenlur ,  ul  terrae  ariditas  appareret  ?  Numquid- 
nam  in  alium  coiigregalae  sunl ,  sicut  flt  cum  ad  ven- 
ttbndum  in  area  messis  trita  subrigitur,  eloongesu 
in  aggerem  nudat  locum  qucm  diflbsa  contexeral? 
Qvh  hoc  diierit ,  ciim  viderat  usqoequaqoe  campos 
maris  aequabiliter  fosos ,  qui  elbm  com  aqoae  floclo- 
ontis  quidam  velut  montes  eriguntur ,  sedatis  rursus 

*  Mss.  aliquot»  irUt)iJ. 


DE  GENEHSI  AD  LITTERAII.  S.  AUGUSTIia 


259 


u^mpcstatibns  complan.inliir?  El  si  qnu  liilora  i 
tiir  Iniius,  non  poiest  dici  Bulla  esse  alia 
s|iatla ,  quo  accedat  id  quod  aliunde  deeedil,  ande  ia 
eum  locum  ex  quo  recesserat,  iierum  accedai.  Cun. 
aiitem  lolam  omnino  icrram  undosa  natora  eooperi- 
ret,  quo  cederet,  ut  nudaretaliquas  partes?  An  forte 
rarior  aqua  velut  nebola  terras  tegebal,  quae  congre* 
gailone  spissaia  est,  ut  ei  moliis  eas  parlibos,  in 
quibus  arida  pofiset  apparere,  nudaret?  Qoanqoam 
et  lerra  longe  latcqoe  sohsidena ,  poioil  alias  paries 
pnrbere  concavas ,  quibus  confluentes  el  eomientes 
aqn«T  reciperenlur,  et  appareret  artda  ez  his  partibus, 
onde  humor  absccderet. 

S7.  Non  est  autem  informis  omni  modo  materies, 
ubi  etiam  nebulosa  species  apparcl : 

CAPUT  XIII.  — Aqfva  et  terra  quando  ereaUe. 
El  idco  quaeri  adhuc  polest ,  quando  Deus  istas 
conspicuas  aquanim  terrarumque  species  qoaliutes- 
quc  creaverit ;  iii  nullo  enim  sei  dierom  hoc  iiive- 
niiur.  Iiaqiie  si  lioc  ante  omnem  diem  fecii,  sicul 
anie  istorum  primonun  dierura  conunemorationero 
scripium  est,  In  ftrindpo  fecU  Deut  eeelum  at  terram ; 
ut  in  terrc  vocabulo  iiitelligamus  jam  formalam  ler- 
renam  speciem  siiperfiisis  aqiiis  isla  jam  visibili  speete 
siii  generis  declaraiis  :  ut  iii  eo  quod  soquilor  Scrt- 
ptura  dlcens,  Terra  autem  eral  incidbiiit  ei  incompo- 
tita ,  et  tenebrcs  erant  tuper  abgttum :  et  SjMlut  Iki 
tuperferebaiur  tuper  aqnat ,  nullam  opinemor  infor- 
miutem  malcrix,  sed  terram  el  aqiiam  sine  hice» 
qnae  noiidum  eral  facu ,  suis  jam  noiissimis  qualiu- 
tibus  condius  :  ut  ideo  terra  invisibilis  dicu  intelU- 
galur,  quod  aquis  cooperU  nonposset  videri,  ethimsi 
esset  qui  posset  videre ;  ideo  vero  ineomposiU  •  qula 
nondum  a  mari  distincu,  et  cincta  lilloribos,  eisois 
fetibus  animalibusque  decorau  :  si  ergoiuesl,eor 
istre  species ,  quae  procul  dubio  corporales  soiil,  anle 
omnem  diem  factae  sunl?  Gur  non  scriplum  esl,  Dixil 
Deus,  Fiat  terra,  el  facU  esl  terra.;  iiem,  Dixil  Dens, 
Fiat  aqua;  et  fada  est  aqua;  vel  ulrumqne  oommo- 
nitcr,  si  una  quasilege  loci  infimi  oonliaeotor,  Dixil 
Dcus ,  Fiat  terra  el  aqua,  et  sic  facliiro  esl? 

CAPUT  l\.—Ratio  cur  in  primo  vernculo  Gemteot 

tubinteUigatur  materia  informit, 
Cur  non  dictum  cst,  cuin  hoc  factum  cssel»  Wii 
Deiis ,  quia  bonum  est? 

28.  Haec  enim  eonsideralio  suasil  (qooniaai  mani- 
festnm  esl  omne  muubile  ex  aliqiia  infomiuie  Ibr- 
mari ;  siraolqoe  illod  et  caiholica  fides  prasseriUl » et 
certissima  ratiodocel,  noUarom  nalorarom  maieriaB 
csse  poloisse,  nisi  abomniom  rerom  nonsolom  for- 
maUnim,  sed  etiara  formahiliom  uichoalore  Doo  at- 
que  creatore,  de  qua  etiam  dicit  ei  quaedam  Scriplnra, 
Qm  fedtti  mundum  ex  materia  infomd  [Ssyi.  xi,  ItJ 
hanc  materiam  illis  veriiis ,  quibos  pro  spuriUali  pm- 
deatia  urdioribos  eiiam  iecioribos  vei  auifiioribos 
eongroerei  S  foisse  eommemoraum,  qoibos  ante  die* 
rom  enomeraiionem  dictum  est ,  In  prittciplo  fecit 
Deut  ccetum  H  terram ,  elc.,  donec  dicerelur«  £l  dixit 

>  MbS.  olures,  co$tgrutretur. 


m 


LIBER  PRIMIIS 
reniiii  ordo  co.ise- 


2511 


nt  deince|i8  formauiram 
qMreiwr. 

€APUT  X¥.  -^  Materia  wigine^  non  Umpore  farmam 
jnraeediL 

29.  Non  qiiia  inrormis  materia  rormatis  rebus  lero- 
pore  inior  est ,  cum  sit  utnimqae  simiil  concrealum , 
etsnde  ftetnra  est,  et  quod  factum  est.  I^ctit  enim 
Tni  naieria  eat  Terborum ,  Tcrba  vcro  rormatam  vo- 
CHB  indieam;  non  autem  qut  loquiiur,  prius  cmittit 
ittlbnneiB  Tooem,  quaih  possit  poslea  colligere,  atqne 
in  veflia  ibrmare  :  ita  creator  Dens  non  priore  tcm- 
pore  fedt  infonnem  materiam ,  et  eam  posiea  pcr 
ordinem  qnaramque  naturarum ,  quasi  sccunda  con- 
lideratione  formaTit ;  formatam  qnippe  creavii  male- 
riam.  Sed  quia  illud  unde  flt  aliquid,  etsi  non  tempore, 
temen  quadam  origiae  prius  est ,  quaro  iliud  quod 
inde  fit;  potoit  dividerc  Scriptura  loquendi  tempori- 
bus ,  qnod  Deus  faciendi  lemporibus  non  divisit.  Si 
enlm  qnxratur  ulraro  Tocem  de  verbis  an  de  Toce 
reirba  bciamus;  non  Cacile  quisquam  ita  tardo  ingcnio 
reperilor,  qui  non  potiiis  vcrba  neri  devoce  respon- 
daal:  iia  quamTis  utrumqne  siinul  qui  ioquitur  faciat, 
quid  «ndefaciat,  naturali  altentione  satis  apparet. 
OoaqMilnrem ,  cum  simul  utramque  Deus  feccrit,  et 
t  qiiam  formavit ,  ct  res  in  quas  cam  for- 
I,  el  atrnmqne  ab  Scriptura  did  oportueril,  ncc 
eiBol  ulromque  dici  potuerit ;  prins  iilud  uiide  aiiquid 
^Mlom  eal,  quam  illud  qnod  inde  factum  est,  dici 
ddbolsse  qais  dubitet?  Quia  ctiam  cnm  dicimns  mate- 
riam  et  formam,  utramque  simul  esse  inielligimus, 
aee  otramque  simul  possumus  cnunliare.  Sicnt  autem 
lo  breTiute  temporis  contingit ,  cum  duo  ista  vcrha 
yroferimos,  ot  alterain  ante  alteram  proferamus :  iia 
in  proliziiaie  narrationis  alieram  prius  quam  alierum 
oamndom  fuil,  quamvis  utramque,  ut  dictnm  est, 
sinol  fecerit  Deus ;  ui  qnod  sola  origine  prius  est  in 
fKiendo,  etiam  temporeprius  sit  in  narrando  :  quia 
do«res,  qnaram  etiam  altera  nullo  modo  prior  est, 
nominari  simol  non  possunt;  quanto  minus  siroul 
narrari?  Non  itaqoe  dobitandum  est  ita  esse  utcum- 
qne  islam  informera  materlam  prope  nibtl,  nl  non  sit 
facta  nlsi  a  Deo,  et  rebus  qux  de  iHa  lactx  sunt  simui 
concreata  sil. 

80.  Sed  si  eredibUiter  dicitur  eam  signiflcari  illis 
mlNl,  Terrm  mulemeraiinmibiii$etincomposila,  ef 
tmrkfm  erani  enper  abfftsmn :  H  Spiriiut  Dei  tuperfe- 
welkatwrtMperaquam;  ut  excepto  quod  ibi  positom  est 
de  Spirilu  Dei ,  esetera  rerum  quidem  Tisibilium  to- 
i»sed  ad  illam  Informitatem,  ut  tardioribus  po- 
»,  insinoandam  dicta  inielligamus;  quia  hxc  duo 
•leaBanU ,  id  est  lerra  et  aqua ,  ad  aliquid  faciendum 
nyersnlinm  manibus  Iraetabiliora  sunt  cTteris,  et 
Ueo  eonfroenlius  istis  aominibns  llla  insiiiuabatur 


CAPDT  XYI  -—  ilita  rafto  expiicandi  quomodo  diet 
€f  uax  fatkL  pnrii^  emitmone  tdlicei  ei  conlroclkne 
lmeit\  wmprokaiur. 
Si  lioc  ergo  probabiliter  diciuir,  non  erat  anqiia 

fmaala  flnoles,  quam  lus  ex  una  parlc  illusiraus,  cx 


altera  faccrct  tcnebra.^y  onde  possct  nox  die  disce- 
dentc  succedere. 

31.  Emissionem  Tero  contractionemqne  loeis  illios 
si  velimus  diem  noctemque  intelligere ,  nee  caosam 
Tidemus  cur  ita  fleret.  Non  enim  jam  erant  animalia, 
quibus  haec  Ticissitudo  salubriier  exhiberetnr,  et  qni> 
biis  postmodum  cxortis  pcr  circnitnm  solis  ceraimuS 
cihiberi.  Nec  ullum  occurrit  cxemplum ,  quo  istam 
emissionem  contractionemque  locis ,  ut  diei  nociis- 
que  Ticissitudines  fiercnt ,  probare  possimtis.  Jactus 
Giiim  radioram  ex  ocnlis  nostris ,  cujusdam  lucis  qui- 
dem  est  jactus  ';  et  contrahi  potest,  cum  aerem ,  qui 
estoculis  nosiris  proximus,  intnemur;  et  emitti,  cum 
ad  camdcm  rcclitudinem ,  qus  sont  loiige  posita  ai- 
tendimus  :  ncc  sane  cum  contrahitur ,  omnino  cer- 
nere  qux  longc  sunt  desinit ;  sed  cei  te  obscurius , 
qiiam  cum  in  ea  obtutus  emiitiiur.  Sed  tamen  ea  lux 
qux  !n  sensu  videniis  cst ,  lam  exigua  docetur  *,  ut 
iiisi  adjuvcmur  extranea  luce ,  nihil  videre  possimus ; 
et  quoniam  disccrni  ab  ea  non  polest ,  quo  exemplo 
demoiistrari  possit  emissio  in  diem ,  et  coiitraclio 
lucis  in  iioctem ,  sicut  dixi,  repcrire  difficile  est. 
CAPUT  XVII.— D«  tpmiuaU  tuce  difj^cuHat^  qucmcdd 

in  ea  tii  vetpera  et  mane ,  dlvinoque  a  tenebrit. 

32.  Si  autem  spiritualis  lux  facU  cst,  ciim  dixil 
Dcus,  Flat  lux;  non  illa  vcra  Patri  coaslerna  intclli- 
geiida  est ,  per  quam  facta  sunl  omnia ,  et  qiue  illu- 
uinat  omnem  hominem ;  sed  illa  de  qua  dici  potuit , 
Prior  omnium  ereata  ett  tapientia  {Eceti.  i»  4).  Gum  enim 
sterna  illa  et  incomniutabilis,  quae  non  cst  facta,  sed 
geuiia  Sapientia,  in  spiritii.des  atque  rationales  crea- 
tiaras ,  sicul  in  aninias  sanctas  se  transfert  {Sap.  vn, 
27) ,  ul  illuminauc  lucere  possint ;  fii  in  eis  qusedam 
luculenlx  rationis  aflectio ,  quae  polest  accipi  facu 
iux ,  cum  dicerel  Deus ,  Fiat  lux  :  si  jam  erat  crea- 
tura  spiriliuilis,  quae  noniinecoeli  signiflcau  est,  in 
eo  qiiod  scriptum  est ,  iii  prineipio  fecit  Deut  eeetum  ei 
ierram  ;non  corporeum  ccelum ,  sed  ccelum  incorpo* 
reum  coeli  corporei  *,  hoc  cst ,  super  omne  corpos , 
non  locoram  gradibus ,  scd  natune  sublimiute  prae- 
positum.  Quo  auiem  modo  simul  fleri  potuit  et  qood 
iliuminaretur «  ct  ipsa  illuminatio ,  ac  diTerso  lem- 
pore  narranda  fucrit ,  paulo  aiite  diximus,  com  de 
fflateria  tracuremus. 

33.  Sed  buic  luci  succedentem  noctem,  ot  Tespera 
fiercl,  quo  paclo  intcllecturi  sonius  ?  A  tenebris  Tero 
qualibus  Ulis  lux  dividi  potuit,  dicente  Scriplura ,  Ei 
divisit  Deut  inter  iueem  ae  tenebrat  t  Numqoid  Jara 
erant  peccatores  et  stulti  decidentes  a  lumine  Tertta- 
tis,  iiiter  quos  et  in  eadem  luce  permanentesdiTideret 
Deus,  tanquam  uiter  lucem  ac  tenebras;  cl  ^  lucem 

*  Excnsi,  hfds  etident  eUjaOut.  Dissenlhmt  Mas.  oniDcs; 
p»s  habct,  buu  quidem  eHjactut ;  alli,  prstermissa  nedii 
voce,  lucit  etijactut. 

*  Edlli,  tum  exiqua  videiur.  Mss. ,  doceiur :  i  ostqnc  scx 
ex  iis  looo  ai(;tiO£infir,  habeot,  Qdjwetvr. 

*  in  cditis ,  emHt  corporeis.  At  nulli  dubitamiis  veriorem 
essc  hanc  mss.  prope  omiiium  lecUoDem,  ted  ccplutn  inrur^ 
poreum  caU  corvorci;  ul.i  AugtBtinus  more  suo  ad  illiid 
Psal.  cxm,  16 ,  aUudit ,  ra?/iim  caH  Dmnino,  Gonrer  su^  ra» 
nn.  15  ct  17,  nec non  lih.  licoofeas.,  capp.  1, 8  et 9. 

^  sic  in  omnlbus  Mss.  At  ai  uJ  aui.  Vr.  et  IjOi^.  aniota  hioa 


tof 


DECENESl  AD  LITIER.VM,  S.  AUCUSTINI 


Ml 


Tuctiis  dicm ,  ac  icnebns  Doctem,  osienderel  se  nou 
operatorciii  poccatorum  ,  sed  ordinatorein  dislribu- 
tioiio  uieritorum?  An  hic  dies  totius  temporis  iioineii 
est«  ei  omiiia  volumina  saeculomm  hoc  tocabulo  iii- 
cludit ;  ideoque  iion  dictus  est  primos,  sed  unus  diesf 
Et  faeia  ett  cniin  vespera ,  d  faclum  e$t  •  inquit ,  mane 
d^  fuiiM  :  ut  pcr  boc  quod  facu  est  vespcra ,  pecca- 
tuin  raiionali^  creatura ;  quod  aulem  facium  est  maiie, 
rcnovatio  cjus  siguittcata  videatur. 

34.  Sed  tixc  allegoris  propheticx  disputatio  est, 
quani  non  i&to  sermone  soscepimus.  Instiluimus  enim 
dc  Scripturis  nunc  loqui  secundum  proprietntem  renim 
gestariim,  non  secundum  xnigmata  (igurarum  ^  Ergo 
ad  rationem  ractaruni  coiiditarumque  natnranim, 
quomodo  invenimus  vespcram  et  mane  iii  luoe  spiri- 
tuali  T  Aii  divisio  quideiu  iucis  a  teiiebris ,  distinctio 
est  jam  rei  furmatx  ab  infoniii ;  aitpellatio  vcro  diei 
et  noctis,  insinuatio  distributtonis  *  csi,  qiia  signiflce- 
tur  niliil  Deum  inordinatuni  rclinquere,  atque  ipsam 
informitatcm ,  per  quam  rcs  dc  spec.e  in  spec-iem 
modo  quodain  traiiseundo  inutantur ,  non  esse  iii- 
dispositam;  neqiie  deliectus  profcctusque  crealura, 
quibus  sibinict  temporalia  quxque  siicceJunl ,  siiie 
supplemcnto  esse  dccoris  univer^  T  Nox  eniin  odiiiatai 
sunl  tencbrae. 

35.  l*roptcrea  vcro  cum  facta  esset  lox ,  dictum 
e»t,  Vti/il  Deu$  lucemt  quia  bona  e$i ;  cuni  boc  pos^t 
posi  omiiia  rjiisdem  dici  diccre,  id  e  t,  ut  cum  cxpli- 
cassel  * ,  Disii  DeuM  ,  Fial  lux;  el  facta  etl  lux;  El 
diviut  Deu»  inler  lucem  el  teuebrus ;  Et  vacarit  Deu$ 
iucem  diem ,  el  tenebra$  vocavil  noctem;  lunc  diceret, 
£l  vidit  Deu$  qma  bonum  e$l ;  et  deinceps  aiinecteret, 
Et  facta  e$t  vupera «  et  fattum  e$t  mane ;  sicut  in  aliis 
operibui  lacit»  quiboa  Tocabula  imponit.  Ilic  ergo 
propterea  iion  iu  fecit,  quoiiiam  a  fonnau  re  ad  linc 
disiincu  est  illa  inrormlias ,  ut  non  in  ea  finis  csset, 
aed  adhuc  formanda  resuret  per  creatBna  e3eier.i8 
Jam  corporales.  lUquc  si  poiiwiyim  disiineu  essenl 
illa  divisione  ct  vocabulis,  tunc  diceretor,  Vidit  Deu$ 
quia  bonum  m;  bmc  facu  acciperemus  significari, 
quibus  jam  fai  suo  genere  nibil  essel  addendum.  Qiii^ 
Vffohicem  solaiu  iu  perfecerat;  Kidtl  Dms,  inquit, 
huetn^  quia  bona  ei/,  et  divisione  ac  nominibus  discro- 
vit  a  teiiebris.  Neqoe  tiiiic  dixit ,  Yidit  Deu$  quia  60- 
HMiit  Ml ;  ad  boc  euim  erat  informiUs  ilU  discrcU, 
ul  adhuc  inde  alia  formarenuir.  Namque  isu  nox  quae 
iiobis  notissima  cst  (facit  eiiim  eam  super  terras  solis 
circuiius) ,  quando  per  luminarium  distribulioneni  a 
die  dividitur ,  post  ipsam  divisionem  diei  et  noctis 
dicitur,  Yidit  Deus  quia  bonnm  e$t.  Non  enlm  hxc 
nox  informis  aliqua  subsuntia  erat ,  onde  adbiic  alia 
formarentur ,  sed  spatiym  loci  plenuin  aere,  carens 
luraine  diunio ;  cui  uiique  nocti  jam  nihil  addendom 

faarat  particub,  rt,  hismaque  proxlmc  ante  voccm,  osifn- 
derct :  lauluquj  post  iii  ikideiu  lcjjehaiur,  dUtribnendomn, 
po  quo  m  inuilis  liss.,  dittrtinawne ;  at  Li  alib.  diari' 
butwitum  meruorum.  ' 

*  Mas.sciitem,jruiiirarrjn. 

*  Mss.  sox,  di$tii»ctiom$, 

»  ui  excusis,  III  cmn  eoUm  explicas$ci  Redundai  vot. 
^ttm.ahcstquealiss.  ' 


essci  in  gcnere  suo,  quo  estcl  speciosior  sive  dislin- 
ctior.  Yespera  autcm  in  toto  iilo  triduo ,  anlequaUi 
flereiit  Imninaria ,  consummati  operia  tenninos  non 
absurde  forusse  intelligitur ;  mane  vero,  Unquaui 
hitura:  operJtionis  signiflcatlo. 

CAPUT  XVIIl.  —  Quomodo  Deu$  oparatur. 

30.  Sed  ante  omiiia  memuierunus,  uiide  jam  mulu 
diiimus ,  non  lemporalibus  quasi  animi  sui  aul  cor- 
poria  motibus  operari  Deum ,  sicut  operatur  homo 
vel  angclus ;  sed  eternis  atqiie  iiicommuubilibos  el 
stabtlilHis  rationibus  coaelcmi  sibi  VeriH  sui ,  et  quo- 
dam ,  ut  iu  dixcrim  ,  fotu  '  pariter  coxterni  sancii 
Spiiitus  sui.  Nam  et  iliud  qiiod  per  graecam  el  lati- 
uaui  luiguain  diclum  est  de  Spiritu  Dei «  quod  su^- 
ferebatur  $uper  aquas ,  secundum  syrac  lingtfcc  iniei- 
lectuin ,  qux  vicina  est  hebraeae»  (naiii  hoc  a  quodau 
doclo  christiano  syro  fcrlur  exposilum)  iion  superfere- 
batur,  sed  fotebai  p<itius  intelligi  perhibetur.  Nec  sicut 
fovenlur  lumores  aut  vuliiera  in  corpore  aquis  vel 
frigidis  vel  calore  congruo  leiiiperatb ;  sed  sicul  ova 
foveutur  ab  alilibus »  ubi  calor  iile  malcmi  corporis 
etiam  formandis  puliis  quodaminodo  adiuuuculatur, 
per  qucmdam  m  suo  genere  diU^ctioois  affeaum.  Non 
iuquc  pcr  siuguios  dies  isiorum  openuu  diviiiuruiH 
UiMiuaiu  tcuiporales  voces  Dei  camaiiier  cogilemus. 
Moii  eiiim  ad  hoc  ipsa  Dci  Sapieniia  noslra  iufirasiuu 
suscepu  veiiit  ad  coiligendos  sub  aUs  suaa  fllios  Jo- 
msaleui ,  quemadiiioduiu  gallina  puilos  aooa  (IfailAi 
xxiu ,  37)  ul  senipcr  parvuii  simus ;  acd  ut  malilia 
iulaules,  menlo  pueri  esse  desiiiamus  (i  Gor.  xiv,SO). 

57.  £1  in  rebus  obscuris  atque  a  nosiris  oculia  re- 
inotissiiuis,  si  qua  inde  scripu  eliaiu  divioa  legerimoa, 
qox  possinl  salva  fide  qua  imbuiniur,  aUasaU|ueaUas 
parcre  seiitcntias ;  iii  iiuiUim  oarum  uos  prccipili  af- 
flruiaiioue  iu  projidamua »  ol  si  fo 
itir«ttfMi  fcrilaa  eam  rede  kbefiKUveril,  < 
»ju  pni  seulentia  diviuamin  Scriplurarum  ,  aed  piv 
uosu^  iu  duuicaiites ,  ul  eam  veluiius  SGripluraram 
esse ,  quas  nostra  est ;  cum  polius  eam  qu»  Scriptu- 
raniui  est ,  nostram  esse  veile  debeamua. 

CAPUT  XIX.  —  In  obseuri$  Scripturm  tads  mtm 
temere  a$$erendum> 

38.  Ponamus  eiiim  in  eo  quod  scriplum  eai ,  Dint 
Deu$^  Fiat  iux;et  facta  eetiux;  alium  sensiaae  loeeai 
corporalem  facum»  et  alium  spirilualem.  Esse  apiri- 
luaiem  lucem  in  crealura  spirituali ,  fldes  u<^lrt  non 
dubiut  * :  es&e  autem  iucem  corporaiera 
aul  ctiam  supra  cceluiii ,  vel  aiite  coolum ,  eoi  i 
dcre  nox  poiueril,  Umdiu  non  est  coiitra  fidem,  donca 
vcritate  ccrtisstma  refellatiir.  Quod  si  laclura  Ineril, 
noii  hoc  habebat  diviua  Scriplura  ,  sed  lioc  ifnanrt* 
humana  ignorantia.  Si  autem  hoc  venim  essa  eerU 
ralio  demonstraverii,  adboc  iiicerium  eril  uurom  fcoc 
in  illis  verbis  sanctorum  Librorum  scriplor  aeniiri 

•  EdiU,  fiatu.  At  Mfls.  melioris  notae  fotu.  amcUnfais  a4 
iHam  ioterpreiandi  rationem  sjrl  cujosdMn»  qoHB  hle  taodH 
Augustious,  post  Basiliuiii  lu  homilia  2  m  Hexam. 

■  sic  ad  melioris  nota:  Mss.  eniendamus,  com  ia  prios  edU 
lis  legereiur  :  ^liint  sensisse  lucem  corporakus  taemm,  et 
aHam  rpiriiuaiem  esse  tucem  in  crcaiura  sapMtmdi.  qmi 
mstra  fides  non  dubUai 


in 


Yolacril,  au  aliod  aliquid  non  miuus  Teruui.  Quod  si 
ceiera  coniextio  sennonis  non  hoc  euni'Toluisse  pro- 
biYerii»  non  ideo  faUum^rit  aliud,  quod  ipse  inlelligi 
voiuit;  sed  ot  verom,  et  quod  uiilius  cognoscatur.  Si 
aulem  contcxtio  Scripturas  lioc  Toluisse  intelligi  scri- 
plorem  non  repugnaverit ,  adhuc  resiabil  qutTrcre 
mrum  el  aliud  non  potuerit.  Quod  si  et  aliud  potuis«e 
iiiTenerimus »  incertom  erit  quidnam  eorum  illc  vo- 
li  erit :  et  uinimque  senliri  voluisse ,  non  iiiconve- 
u.enter  creditor«  si  otriquc  sentcniiac  certa  circiim- 
's.antia  suffragatur. 

59.  Plenimque  eniin  accidil  ul  aru;oid  dc  terra, 
de  cceloy  decasteria  mundi  hujus  elemeniis,  dc  nioiu 
cC  convertione  vel  etiam  msgnitudine  et  intervallis 
aidenim  ,  de  cerlls  defeclibus  solis  ac  lun»,  de  cir- 
mitibos  annoromet  temporum,  de  natoris  animaliom, 
rrolicom  » lapidum  ,  atque  hujuamodi  coiteris ,  eiiam 
iion  cbrwtianas  ita  noverit ,  ut  certissima  ratione  vel 
expcrientia  leneat.  Torpe  esl  aotem  niinis  et  perni- 
dosam  ac  maiime  cavendum ,  ul  clirislianum  dc  his 
rebus  qiiasl  secondom  chrislianas  Liiieras  loqoeiitem, 
iu  delirare  qoilibcl  iniidelis  audiat,  ot ,  queniadmo- 
dum  dicilur » loto  ccalo  errare  conspicicns,  risum  le- 
nere  vix  possit.  Et  non  tam  molesluin  csl,  quod  cr- 
iws  bomo  deridctur,  sed  qood  auctores  nosiri  ab  eis 
fui  Ibris  sonl,  Ulhi  sensisse  credonlur,  el  cum  magno 
eoram  exitio  de  quorum  salute  salagimus ,  tanquam 
indocU  reprehcnduntur  alque  rcspuuniur.  Cum  enim 
qocmqnam  de  numero  Chrislianorum  in  ea  re  quam 
optune  norunt,  errare  deprehenderinl ,  et  vanam 
senienliam  suam  dc  nostris  Ubris  asserere ;  quo  pacto 
illtsLibriscredituri  sunl,  deresurrectione  morliiorum, 
ei  da  upB  vii»  aeiern» ,  regnoque  ccelorum ,  quaiido 
de  his  reiws  quas  jam  eiperiri,  vel  indubiuiis  nume- 
ris  percipere  potueruiit,  fallaciter  pulaverint  esse 
conscripios?  Quid  eniin  molesti»  tristilixque  ingcranl 
pmdentibtts  fratribus  temerarii  prxsumpiores ,  satis 
did  non  potest,  cum  si  quando  de  prava  et  Talsa  opi- 
niooe  sua  reprchendi ,  et  convinci  coeperint  ab  eis 
qui  nostrorum  Lihrorum  auctoritale  noii  tcnentur, 
ad  defendendum  id  quod  levissima  temeriute  et  aper^ 
tissima  lalsiUle  dixerunt ,  eosdem  Lihros  sanctos, 
mide  id  probenl,  proferre  conantur,  vel  eiiam  memo- 
riur » qns  ad  lestimonium  valere  arbitrantur,  mulia 
inde  ▼erba  pronuniuini,  non  intelligenies  neque  qux 
loqmiynr,  neque  de  qnihus  arfimiant  (I  Tim.  i,  7). 
CAPUT  XX.  —  Cenenm  eur  inteqfretetur  ientenlias 
Mrisf  prpferendo ,  non  aiiquam  unam  oiterendo, 
40.  Ad  hoc  enim  consideratidum  et  ohscrvandum, 
libram  *  Geneseos  mullipliciler,  quanium  poiui,  enu- 
deavi,  protulique  scntentias  de  verhis  ad  exerciu- 
I  noslram  ohscure  positis ;  non  aliquid  unum 
I  alllrmans  cum  pra^judicio  alterius  exposiiionis 
I  melioris,  ul  pro  suo  modulo  eligai  quisque 
lcapere  possil :  ubi  auiem  intelligere  non  potesi, 
Scripbro  Dei  dei  liouorem ,  sibi  timorem.  Sed  cum 


LIBER  PRIMCS.  fOS 

Um  multis  cxilihus  vcrha  Sci  iplurx  qu.x  Iractavimiis, 
exi»onantur ,  oohibeant  se  undcm  qui  litteris  inflati 
sxcularibus  hxc  iU  posiia ,  ul  omnia  pia  corda  nu 
trianl,  velut  iiiiperiUim  atquo  inipolitum  aliquid  exagi- 
laiil;  sine  pennis  in  lerra  repUiites ,  ei  volato  rana 
rum  *  aviuin  nidos  irridcntes.  Pcriculosius  aulein 
errant  quidam  inlirmi  fratres,  qui  cum  islos  implos 
de  coslestium  corponim  nuincris ,  vel  de  quihuslibei 
clcnicntorum  mundi  hnjus  quxsiionihus  subtiliter  et 
copiose  disserere  audiunt ,  evanescunl ;  ci  eos  sihi 
cum  suspirio  pr.Tponcn:es ,  et  magnos  puUnles,  m-^ 
luherriinx  pieUlis  Libros  cum  rasiidip  repclunt  ei 
qiios  dulciter  haiirire  dcbcreiit ,  vix  patieuter  atiin 
gunl ;  a  segeiis  asperiutc  abhorrentcs,  et  spinaruni 
floribos  inlJanles.  Non  cnim  vacant  videre  qiiain 
suavis  esl  Dominus  (PsaL  xxxiii,  9) ,  nec  in  sahbat«i 
esuriont;  atque  ideo  pigri  sunl ,  potesUte  a  Domino 
sabhati  accepu,  vellcrc  spicas,  et  umdiu  versari  nia- 
nibus,  coniritasqiic  ptirgare»  doiicc  ad  escam  per- 
venbnt  (Matth,  xii,  1). 

CAPUT  XXL— Qriit  fructut  hujuimodi  interprelationii^ 
qua  nihil  temere  aiseritur. 
41.  Dicet  aliquis  :  Qiiid  tu  Unla  triiiira  dissertatio- 
nis  hujus,  quid  gran^rum  exuisli?  qiiid  cveiitilasli? 
Curpropemedum  in  quxstionihus  adhticlatcntomnia? 
Afnrma  aliquid   eorum  qun   mulu  posse   intelligi 
disputasli.  Cui  respondeo ,  ad  enin  ipsum  me  cihum 
suavlier  pervcnisse ,  quo  didici  non  hxrere  homini  in 
respondcndo  secundum  fidem ,  qnod  respondendura 
esi  hoininlbiis  qui  calumniari  Libris  nostne  salutis  af- 
fecUnl ;  ut  quidqoid  ipsi  de  nalura  rcrum  veracibus 
documentis  demonsirare  potuerint ,  oslendamiis  no- 
stris  Litteris  non  esse  contrarium.  Quidquid  autcm 
de  quibusllbet  suis  voluminibus  his  nostris  Lilleris » 
id  esl  catholicne  fidei  conlrarioin  proiulerint ,  aiii  ali- 
qua  eliam  facultate  ostendamos ,  aut  nulla  duhiu- 
lione  credamus  esse  (alsissimum :  atque  iu  teneainus 
Mediatorem  nostrom ,  in  quo  sunt  omnes  Ihesauri  sa« 
pienti^e  aique  scicntiae  absconditl  (Coloa.  ii ,  3) ,  ui 
neqoe  lals»  pliilosophiae  loqoaciuie  seducamur,  ne- 
que  raisx  religionis  siipersliiione  terreamur.  £l  curo 
divinos  Lihros  lcgiinos  in  Unu  mulliludinc  veroruiu 
iiitcllectuum ,  qui  de  paucis  verbis  emunlur,  et  sani 
tale  catholicas  fidei  munionlur,  id  polissimum  deliga- 
mus»  quod  certum  appamerit  eum  scnsisse  quem  lc- 
gimus ;  si  autein  hoc  laiet,  id  certe  qiiod  circumsUn- 
tia  Scriptiirae  non  impedit ,  cl  coin  sana  fldc  concor- 
dat :  si  aolem  et  Scriptorae  circumslanlia  periraclari 
ac  discnii  non  potcsi,  saltem  id  solum  quou  fldes 
sana  pnescribil.  Aliod  est  enim  quid  poiissimom  scri* 
ptor  scnserit  non  dignoscere ,  aliud  autem  a  regola 
pieuiis  errarc.  Si  otmmque  viietor,  pcrfecte  se  ha» 
bel  rmctus  legcniis :  si  vero  otmmqiie  vluri  non  po- 
lest,  etiam  si  voluntas  scriploris  incerU  sit  sann 
fidei  congmam  non  inutile  esl  emisse  *  sentcntiam 


^  ID  B.«  Utri;  caicrl  odili,  /idri.-m,  coociuuius 


>  Lov.,  vct^iturarum.  \Li  alix  ediuoiies  ct  magDa  pa  s  Mss. 
hal)t'Ui,  rolutu  rwiariun, 
*  Sic  M^s.  At  edili,  ttuutsie. 


MS 


DE  GENlilSl  AD  UTTEllAli,  S.  AUGISTIM 


tu 


LIBER  SECUJYDVS 


D6  60 


icrii»iiim  em  cait».  1,  vcrs.  6 :  £f  dixii  Dem^  Fiai  firmameninmj  etc. ,  mqae  id  ren.  19 :  £f  fiEetm  tti  m» 
;)0r^,  etc  NOQDuUa  in  fioe  OMUn  GeoeUiliaoot. 


CAPOT  PIUMUM.  —  Firmamentum  in  medio  aqnantm 
qmd»  Aquat  $upra  sidereum  citlum  cue  quidam 
negant, 

i.  El  diiil  Deu$,  Fial  firmamcnlum  in  medio  aqua" 
rum ,  el  «l  dividetu  inler  aquam  el  aquam  :  ct  $ic  est 
factum.  El  fecil  Deu$  firmamenlum,  el  divi$H  Deu$ 
iHteraquamquas  erai  iufra  firmamentum^  et  inter  cquam 
qum  erai  $uper  prmnmcntum,  Et  vocavit  Dch$  finnamen' 
tum  ccelum,  Et  vidit  Deu$  quia  bonum  e$t,  Et  facta  ai 
ve$pera ,  et  factum  e$t  mane  die$  $ecundu$.  De  vcrbo 
Dei  quo  dixil,  Fiat  firmamentum,  elc.,  el  de  placilo 
ejus ,  quo  vidil  quia  bonum  est ,  ei  de  Tef^pera  et 
iiiane,  noii  opus  esl  bic  ileniro  similiierque  disscrere ; 
alque  ita  deinceps  quotiescumque  ista  repetuntur,  se- 
cundum  superiorem  inquisitionem  inlerim  considc- 
raiida  esse  admonemus.  Utrum  autcm  nunc  illud  a»- 
\m  fiat,  quod  excedit  acris  omnia  spatia,  cjiisque 
onKicm  altitudiiicm ,  ubi  etiam  luiiiinaria  stellicquc 
toiisiiluuntur  quarto  dic;  an  ipse  acr  vocetur  firina- 
mentum ,  qu.Tri  nicrito  poiest. 

2.  Multi  cniin  asseruut  istanim  aqaarum  naturam 
super  sidereum  coBlum  csse  iion  posse ,  quod  sic  b:i- 
beanl  ordiiiatum  pondus  suum ,  ut  vel  super  terrani 
Auitent ,  vel  in  aere  terris  proximo  vaporaliter  ferait- 
lur.  Neque  quisquani  istos  debel  ita  rcfollere ,  ut  di- 
calsecondum  omnipotcntiam  Dei,  cui  cuncla  |K)SsibiIia 
snnl,  oportere  nos  crederc ,  aquas  etiain  tain  graves, 
quam  novimus  atque  senlimus,  ccelesti  corpori,  in 
quo  sunl  sidera ,  superrusas:  Nunc  cnini  quemadiiio- 
dora  Dcus  instituerit  naturas  rcrum ,  sccundiim  Scri- 
pluras  ejus  nos  convenit  quxrcre ;  iion  qiiid  iu  eis  vel 
ex  eis  ad  miraculum  potenliae  sux  velil  operari.  Nc- 
que  enim  si  vellet  Deus  sub  aqua  oleum  aliquando 
nanere ,  non  fleret ;  non  cx  eo  tamen  olei  naiura  no- 
bis  esset  incogniu ,  quod  ita  facu  sit ,  ul  appeiendo 
tuuin  locum,  etiam  si  siibtcrrusa  fuerit,  perrumpat 
aqiias ,  eisque  se  superposiiam  collocet.  Nunc  ergo 
quxrimus  utrum  condilor  rerum,  qui  omnia  in  meo- 
siira  et  nnmero  el  pondcre  dtsposuit  {Sap.  xj,  21), 
non  uniim  locuro  propriuiii  ponderi  aquarum  circa 
icrram  tribuerit,  scd  et  snpcr  ccclum  quod  ullra 
limitem  acris  circumfusuiu  aii|ue  solidatum  esL 

S.  Quod  qui  negant  cssc  crcdeitdiim,  de  pondoribM 
elementorum  argumcnlantur^  ncgnntes  ullo  inodo  Ju 
desupcr  quasi  quodam  pavimenlo  solidatum  esse  co»- 
lum,  ul  possit  aquarum  pondera  susiinere;  quod  U- 
lis  solidilas  nisi  lerris  esse  non  possit,  ei  quidquid 
Uie  esl«  noD  calum  sed  terra  sii.  Non  eiiim  Xantum 
locis,  sed  eiiam  qoaliuiibns  propriis  eiemenU  dislin- 
gui  »,  ot  pro  qualiutibus  propriis  ctiam  loca  propria 

JJ^l^^J^I^^T^'  ^***»  rfitfMSrw:sup|.le,coo. 
tojUint  ilU  qui  de  eiemeaU)nuo  pooderibus  ar^iaieii. 


sortireiitur  :  aqua  scilicet  super  temm ,  qu»  etism  sl 
sub  tcrra  sui  aut  labitor,  sicut  In  siitris  cavemisque 
al)ditis ,  iion  Umen  ea  lerrae  parte  qoam  sopra ,  sed 
ea  quam  infra  se  liabei ,  cominctur.  Nam  si  ez  parte 
soperiore  fucrit  pars  olla  terrae  delapsa,  nnn  manel 
super  aqu.im ,  sed  ea  pcrrupu  dcmergitor  et  pergitad 
lerram;  quo  vcniens  conquiescit,  lanqnam  in  loco 
suo,  ui  supra  sit  aqua ,  subtus  auiem  terra.  Uiide  cc- 
gnoscitur  quo<l  etiam  super  aquas  cum  esset,  nou 
ipsis  aquis  porubatur,  sed  compage  terne  tciicbalur, 
sicut  sese  liabent  caroene  spcluncarum. 

4.  Ilic  occurrit  admonere  cavendum  errorem,  qiiem 
in  libro  primo  caveiidum  admoiiui,  ne  forte  qoia  scri- 
plum  est  in  Psalmis,  Fundavii  terram  tuper  aquam; 
arbitretur  aliquis  nostroro ,  sdversos  istos  de  ponde- 
ribus  clcmcntorum  subtiliter  disscrcntcs ,  islo  testi- 
inonio  Scripturarum  csse  nitcndum  :  quia  ilii  non  rc- 
tenti  auctoriute  Llttcrarum  nostrarum ,  ct  nescientes 
qoemadmodum  dictum  sit ,  Libros  sanctos  laciiias  ir 
ridebont ,  quam  illod  rcpudiabunt,  quod  vel  certis  ra- 
tionibiis  perccperunt.vclexperimentis  manifcsUssimis 
probaveruiit.  lllud  namque  in  Psslmis »  aut  flgoraie 
dictum  rccU!  accipi  potesl :  iit  quoiiiam  cobU  ei  terra 
nomine  s;i'pe  in  Ecclesia  spiriuialcs  csmalesqae  si- 
gnificantur,  (celos  osienderit  pertinere  ad  serensm 
iuUlligentiam  vcriutis,  dicens,  Quifeeii  eato$  btbi 
idligentia  {P$al.  cxxxv  ,6,5);  lerram  vero  sd  fidem 
simplicem  parvolorum ,  non  fabulosis  oplnionibos  in- 
cerUni  aUiue  faiiaccm,  sed  proplietica  el  evangelica 
pra*dicalionefirmissimam,  quae  per  Bsptismum  soli- 
datur,  et  Uleo  subjecerit,  dicens,  FundavU  imwii». 
per  aquam.  Aut  si  ad  litteram  quisquam  cogil  inldlfgi, 
noo  incongrocnter  vel  soblimia  lerrarom  sive  conli- 
nentium ,  sive  insulanim  accipiuntur,  qoae  sopeiiora 
sont  aqois;  tcI  ipsa  tegmina  speloncarom,  qoas  so- 
per  aquas  pendula  solidiute  firmau  suot.  Quocirca 
nec  sd  litteram  quisquam  potest  slc  intoiligeie,  good 
dictum  est,  Fundavit  terram  $uper  aquam:  uttLqaaf 
rum  pondus  terreno  ponderi  supporUiido  nalurali  or- 
diiie  quasi  subjecturo  esse  arbiiretur. 

CAPUT  II.  —  AtfT  lirrrfl  «upmor.   % 

5.  Aerem  vero  aquis  esse  superiorein,  faamrtt 
propt^  ampliora  sui  spatia  eliam  aridam  eonlegal  • 
binc  intelligiiur,  quod  uullum  vas  ab  ore  impmsiim 
repleri  aquis  potest :  unde  satis  indicai  aeris  naluran 
iocum  petere  superiorem.  Yidetur  eniin  Tas  iaane , 
sed  aere  plenum  probatur,  cum  ore  {mo  io  aqwun 
deprimitur;  quia  aiim  per  soperiorem  parlea  moa 
invenit  emeandi  iocom,  nec  deorsum  versos  imiplls  * 
aqols  sobier  eas  ire  iiauira  siuiuir,  plenilndine  sns 
rapellit  eas,  ei  in  vas  non  permluil  iutnre.  €am  an* 
lem  vas  iu  collocaiur,  ut  os  non  habeat  deorsiim, 

*  U)v.,  eruptu.  caeieri  codices,  irrupii$. 


iC5  LIBER  SECUNDUS 

sed  10  laluft  inclinatum ,  intral  aqua  inferius,  exeunte 
aere  supcrius.  Itemque  si  vasis  erecii  os  pateal  in  cce- 
Irnn,  cam  inrundis  aquam ,  evadit  aer  sursum  versns, 
eialiis  partibiis  qua  non  infundis,  et  fit  locus  aquae 
deorftum  versus  inirandi.  Quod  si  vi  majore  Tas  de- 
priniitur,  ut  vel  ex  lalere  vel  desuper  aqure  repente 
Influant »  el  undique  os  vasis  obtcgant ,  disnimpit  eas 
aersursuni  nitens,  ut  eis  ad  ima  locum  Taciat;  et 
ipsft  disniplio  singultus  vasorum  est ,  dum  partilms 
fugit,  quia  tolustamcito  non  potesl,  proptcr  illius 
orift  angustias.  Ita  si  aer  super  aquas  ire  cogiiur, 
etiam  oonfluentes  eas  disjicii  *,  cum  exsilientes  im- 
petu  ejus  impulsc  ebuUiunt,  et  eum  bullis  crepanii- 
bos  emiltunt  in  sua  properantcm,  atque  illis  ad  ima 
decidendi  aditum  daniem.  Si  autcm  sub  aquas  ire  co* 
gitur  ex  Tase ,  ut  illo  ccdentc  vas  ab  ore  in  ima  presso 
repleri  vetis,  facilius  undts  undique  versum  cooperi- 
tur»  <piam  per  os  ^us  ab  infcriore  parte  intrandi  gulta 
eiigna  reperit  locum. 

CAPUT  III.  —  Ignii  sHperior  aere. 

6.  Jam  vero  ignem  ad  supcrna  cmicantem  etiam 
ipsius  aerb  naturam  Tclle  transccndere ,  quis  non 
sentiatt  quandoquidem  si  ardentem  faculam  c^lft 
deorsum  quisque  teneat ,  nihilominus  flammx  crinis 
ad  ftuperiora  contendit.  Sed  quoniam  circumfusi  nc 
superTusi  aeris  prxpoUcnti  constipatlqne  subin<Ie 
ignift  eistinguitur,  et  in  ejus  qualitatem  pcr  abundan- 
liam  ftuperatus  subinde  commutatur  ac  vcrtitur,  ad 
uniTersam  ejos  allitudinem  transiliendam  non  potest 
perdurare.  luque  supcr  aercm  purus  igriis  essc  dici* 
tur  ccftlum,  unde  etiam  sidera  alque  lominaria  facla 
Gonjectant,  illius  videlicet  igneie  lucis  in  cas  formas 
quas  In  coelo  eernimus ,  congloliata  dispositaquc  na- 
tura  :  ac  per  boc ,  sicul  lcrrarum  ponderibus  ei  aer 
d  aqua  codit ,  ut  ad  terram  perveniant ;  sic  aquaruro 
ponderl »  ct  ipse  aer  cedit,  ut  vel  ad  terram  vel  ad 
aqaam  pervenbu  Unde  intelligi  volunt,  hoc  modo 
necasse  foisse  ut  aer  quoque .  si  quis  ejus  parllculam 
io  spatiift  iliis  sublimibus  coeli  posset  dimiitere ,  pon- 
dere  suoeaderet,  donec  ad  acria  subter  spaiia  per- 
Tcniret.  Qoapropter  colligtmt  multo  minus  esse  posse 
aquis  sopra  illud  igneum  coelum  aliquid  loci ,  cum  il- 
licaer  multo  aqnis  levior  inanere  non  possii. 
CAPOT  IV.  —  Aquw  tupra  ewlum  aereum  quod  firma' 
mentum  appellari  quidam  obiervavit. 

7.  Talitus  eorum  disputaiionibus  cedcns,  laudabi- 
liter  oonalns  ost  quidam  dcnionstrare  aquas  snpcr 
eaki^.  nt  ez  ipsis  Tisibilibus  conspicuisque  naturis 
assereret  Scriptunefidem.Et  prius  quidcm,  quod  fa- 
cilliiiMmi  fult,  ostendit  et  hunc  aercin  coeluni  appel- 
bri »  non  solum  sermone  communl ,  scciindum  quem 
dicinnftfterennm  vcl  nubilum  cce^um,  sed  eiiam  nosira- 
nim  ipftarum  consuctudinc  Scripturarum,  com  dicun- 
tor  «olalilia  ccrii  {Mallh,  vi,  26),  cum  aves  in  Iioc  aere 
Tolaio  manifestum  sit  :  et  Dominus  cum  de  nubi])us 
|oqnerolur,  Faciem,  iiiquit,  aelipoteitii  probare{Id.  xvi, 
4).  Nobea  autcm  eiiam  pcr  proximum  lcrris  aei-cm 

I  la  flvoote  disieciif ;  pro  qno  in  veteribus  cocffcibus  qui» 
-  ^l^llnt;\n^pti£KnM,dmcu. 

Sahct.  Aogust.  IIL. 


conglobari  s^pc  cemimus,  cum  pcr  declivia  Jugorum 
ita  recumhunt,  ut  plerumqne  excedantur  etiam  caco* 
minibus  montium.  Cum  ergo  proliasset  et  hunc  aerem 
coelnm  dici ,  nulla  alia  causa  ctiam  firmamentum  ap 
peilatum  voluit  existimari ,  nisi  quia  intervallum  ejus 
dividit  inter  quosdam  vaporcs  aqnamm,  et  istas 
aquas  qnx  corpulentius  *  iii  tcrris  fluitant.  Et  nubes 
quippe ,  sicut  experll  sunt  qui  inlcr  eas  in  montibus 
ambuiaverunt ,  eongrcgatione  et  cooglobatione  minu- 
lissimarum  guKaram  talem  speciem  reddint :  qux  si 
spissantur  amplius ,  ut  conjunganlur  in  anam  grao- 
dem  plures  guds  minimx,  non  cam  palitur  acr  apnd 
se  tcncri ,  scd  cjtis  pondcri  ad  ima  dat  locum ;  et 
hxc  cst  pluvia.  Ergo  ex  aere ,  qui  cst  intcr  vapores 
humidos,  unde  superius  nubila  conglobantiir,  et  ma- 
ria  subtcrrusa ,  ostcndere  ille  voluit  esse  ccclom  iii- 
tcr  aquam  ct  aquam.  llanc  ergo  diligentiam  considc- 
rationemquc  laude  dignissimam  judico.  Quod  eoim 
dixit,  nc(|uc  contra  iidcm  cst,  ct  in  proinptu  posilo 
documcnto  crcdi  polcst. 

8.  Quanquam  possit  vidcri ,  non  impcdirc  prcpri» 
pondcra  elcmentoram,  quominus  etiani  supcr  illuil 
sublinie  coclum  possintesse  aqux  per  illas  iniuuibs , 
pcr  qnas  etiam  supcr  hoc  spaiium  acris  csse  puuie- 
rnnt :  qui  quamvis  gravior  et  infcrior  siimmo  coclo 
subjaceat ,  prociil  dubio  levior  est  aquis ,  et  tamen  ut 
supcr  cum  siut  vaporcs  illi ,  nuUo  pondcre  prohibcii- 
lur.  Sic  ergo  et  supcr  illud  coBlum  potcst  minutiori- 
bus  guttis  levior  halltus  humoris  extcndi ,  qui  poii- 
dere  cadere  non  cogatur.  Ipsi  quippe  sublilissima  ra- 
tione  persuadent,  uullum  esse  quamlibct  cxiguuiifl 
corpusculum  in  quo  divisio  finiatiir,  scd  iofiuito 
omnia  dividi;  quia  omnis  pars  corporift  corpus  cst» 
ct  omne  corpus  habeat  necesse  est  dimidiuni  quan- 
tilaiis  suai.  Acper  boc  si  potest  aqua,  sicut  videmns, 
ad  tantas  guttarum  roinutias  pervcnire,  ut  supcr 
istum  aerero  vaporaliier  feratur»  qui  natura  levioi* 
cst  aquis;  cur  non  possitct  super  illud  lovius  cm- 
luro  minutioribus  guttis  et  levioribus  iinmanere  vapo- 
ribus? 
CAPUT  Y.  —  Aquo!  eupra  ccelum  etiam  ^dereum, 
0.  Quidam  etiam  nosiri»  istos  negantes  proptor 
pondera  eleroeniomro  aquas  esse  posse  super  codIuu 
sidcrcuro ,  de  ipsomro  sidemro  qualitatibus  et  roeati- 
bus  convinccre  moliuntur.  lidcni ;  naroquc  assemnt 
stcllaro  quaro  Saturai  appellant ,  esse  frigidissimam , 
eamquc  per  annos  iriginta  signifemm  peragere  drcur 
lum ,  co  quod  snperior  ,  ac  pcr  hoc  aropliore  ambitu 
graditur.  Naro  sol  eumdero  circuluro  per  annuro  coni- 
plet»  etluna  per  mensem;tanto ,  ut  dicunt ,  brevius, 
quanto  inferius,  ut  spatio  loci  spntium  temporis  con- 
gruat.  Quxritur  iiaqiie  ab  eis,  unde  ilU  stella  sit  fri- 
gida ,  quae  lanto  ardentior  essc  deberet,  quanto  su- 
blimiore  cocio  rapilur.  Naro  procul  dubio  cuin  rotunda 
rooles  cu-culari  rootu  agitur,  inicriora  ejus  tarditis 
cunt,exteriora  celerius,  ut  majora  spalia  cum  brcvlo- 
ribus  ad  eosdero  gyros  pariter  occurrant  :  qux  auicm 


>  Kavarvicus  ns.,  corpuUnHara, 


(Neuf.J 


ttf7 

eclerius,  aliqtie  fcnrcDtias.  Proinde  mcmoraia  slelli 
magtft  delMiil  calida  esse  qoam  frigida  :  quamvis  ciiim 
sao  moiu ,  qaoniam  gramie  spaiium  esc ,  Iriginu  an- 
nis  lotom  ambilum  permeet,  tamen  coeli  motu  in  con- 
trarimn  rotata  Telocios ,  quod  qootidte  necessc  est  pa- 
tiatur  (qooniam,  sicutdicunt,  coe^li  singulae  conver- 
iiones » dies  singnlos  cxpUcant),  calorem  majorcm 
debuit  coelo  concilatiore  concipcre.  Nimirum  ergo 
eam  frigidam  fadl  aquanim  super  coelum  constituta- 
nim  ilia  viciniias,  quam  nolunt  credere,  qui  iiaec, 
qtiae  breviter  dixi,  de  motu  coeli  et  siderum  disputant. 
Ilis  quidam  nostri  coi^ecturis  agunt  adversus  eos  qui 
noUint  aqoas  supcr  ccelum  credere ,  ei  voluul  eam 
stcllam  esse  rrigidam ,  <]uae  juxia  summum  coelum 
circnit ;  ut  ex  boc  coganlur  aquarum  naturam  S  non 
Jam  iliic  vaporali  teuuilatc,  scd  glaciali  solidilate  pen- 
dere.  Quoquo  modo  autein  et  qualeslibet  aquae'  ibi 
sint,  esse  eas  ibi  minime  dubitemus :  major  csl  quippe 
Scriplurae  hujus  anctoritas,  qtiam  omnis  bumani  in- 
genii  capacilas. 

CAPUT  Yl.  —  De  eo  quod  additum  eil ,  Et  fccit 
Dcus,  flc. ,  an  eo  deeHarehw  FUU  Dei  penona. 

10.  Scd  animadversum  est  a  quibusdam ,  quod  nec 
ego  dissimulandum  pnlo,  non  fnistra  cum  dixissct 
I>eus,  Fiat  firmamentwn  in  medio  aquarum ,  et  tit  di^ 
9im  iuter  aquam  et  aquam ;  parum  visiim  esse  sub- 
]ungerc,E(  »c  estfaetum,  iiisi  adderetur,  Et  fecit  Deu$ 
prmamenlum^  et  diviiit  Deu$  interaquam  qum  erat  tuper 
firmamentum^  el  inter  aquam  qum  erat  tub  firmamento: 
quod  quidem  sic  intclligont ,  iil  pcrsonam  Palris  de- 
daratam  esse  dicant,  in  eo  quod  scriptum  est,  Et  dixit 
Deu$f  Fiai  firmamentMm  in  mediomqnarum^  et  »l  diviiio 
haer  aquam  el  aquani :  et  »e  e$t  factum.  Ac  deiiide  ut 
inteliigatur  Filius  fccisse  quod  a  Palre  diclum  est  ut 
fleret,  arbitrantur  esse  subnexum,  Et  fedt  Deue  fir- 
uwmentum^  H  dinnt  Deue^  etc. 

1 1.  Sed  cum  anlea  legitur,  EtmeeU  factum;  a  quo 
Intelligiinus  factum?  Si  a  Filio  ,  quid  opus  erat  jam 
dicere,  Et  feeit  Deue^  et  quas  scquuntni*  ?  Si  autem  quod 
acriplmn  cst,  Et  de  e$t  factum,  a  Patre  intcUexcrimus 
lactum ;  non  jam  Pater  dicit,  ei  Filius  (acil :  ei  potest 
aliquid  Pater  facere  sine  Filio,  ut  deindc  Filius  non 
hoc,  sed  aliud  siniiliter  (iacial ;  quod  esl  contra  catho- 
licam  Odem.  Si  autem  illud  de  quu  diciiur,  Et  $ic  e$l 
factum,  lioc  idcm  lit  com  itidem  dicitur,  Et  fecit  Deu$; 
quid  probibet  eumdem  intelligcre  facere  quod  dixit, 
qui  dixit  ul  flcret?  An  etiam  exceplo  eo  quod  scri- 
ptum  est,  Et  $k  e$t  factum^  tatitummodo  in  bis  verbis, 
quibus  dicitur,  Et  dixit  Deus;  Fiai,  et  postea  dicilur, 
Et  fedt  Deut ;  Patris  et  Filii  personam  volunl  intelligi? 

12.  Sed  quaeri  adhnc  poiest,  utrum  quasi  Jussisse 
FiUo  Patrem  debeamus  accipere  in  eo  quod  scriplum 
est»  Et  diMt  Deu$^  Fiat?  Sed  cur  Scriptura  non  cu- 
ravit  ostendere  etiam  personam  Spiritus  sancti  ?  An 
lU  Trinitas  intelligitur,  Et  dixit  Deut  Fiat,  Et  fecit 
Deue^  Et  tutit  Deu$  qwa  ^um  e$t  ?  Scd  non  coiivcnit 

*  PottfeogaUuraquarumnatwramy  bi  editis  addilnm  ftiit, 
eredere  :  quod  verbum  abest  a  Mss.,  etabesse  debet,  i 
pcndere  quod  io  fino  seatentix  est ,  mm  a  pauteo,  sed  a 
vendo  acdpiatur  pro  wHimare. 


DE  GENESI  AD  UTTERAM,  S.  AUGUSTINl 


nniuti  TriniUtis,  ut  Filios  qnasi  Jassns  leclase  intel- 
*  ligatur,  Spiritus  autem  sancins  nuUo  sibi  Jabente  li- 
berc  vidisse  bonum  esse  quod  factum  eat.  Qaibus 
enim  verbis  juberet  FilioPater  ot  foceret,  com  ipse 
sil  principale  Verbom  Patris ,  per  qood  fiicu  sont 
omnia  ?  An  eo  ipso  quod  scriptuin  est,  Fiai  firmameu' 
tum,  haec  ipsa  dictio  Verbum  est  Patris,  nnigenitos 
,  Filius,  in  qao  aunt  omnia  quae  creantor,  etiam  ante- 
quam  crcentur,  et  quidquid  in  illo  est,  viu  est  ■ ;  quia 
quidquid  per  eum  liactum  est,  in  ipso  viu  est »  et  viu 
utique  creatrix,  stib  illo  autem  creatura  ?  AUter  efgo 
in  illo  sunt  ca  qux  per  illum  facU  sant,  quia  regit  et 
conlinet  ea ;  aiiter  autem  In  iUo  sunt  ea  quae  ipse  est. 
Ipse  enim  viu  est,  qnx  iu  in  illo  est  ut  ipse  sit,  quo- 
niam  ipse  viu  esl  lux  bominum  lloan.  i,  3,  4).  Quia 
ergo  niliil  creari  posset  sive  anu  tcmpora,  qaod  qui- 
dcm  non  est  Greatori  coaetemum ,  sive  ab  exordio 
temporum,  sive  in  aliquo  tempore,  cujus  creandi  ra- 
tio,  si  Umcn  ratio  rccte  dicitor,  non  in  Dei  Yerbo 
Patri  coa^terno  coxtcrna  vita  viveret ;  propterea  Scri- 
ptura  priusquam  insinuet  unamquamqne  creaturam, 
ex  ordine  quo  condiUm  dicit,  respicit  ad  Bei  Vcrbum, 
prius  poncns,  Et  disit  Deut,  Fiat  iUud.  Non  enim  in- 
Tcnil  ullam  causam  rd  crcandx,  quam  in  Vcrbo  Del 
non  invenit  creari  doboisse. 

13.  Non  ergo  Dcus  toties  dixit,  Fiat  Ula  vel  iUa 
creatura,  quoties  in  hoc  libro  rcpetitur,  Et  dmt  Deue. 
Unum  quippe  Verbum  ille  genult,  in  qno  dixll  omnia, 
priusquam  facu  suut  singula  :  sed  eloqnium  scriben» 
tis  desccndcns  ad  parvulorum  capaciUlem » dam  insi- 
nuat  singulatim  genera  creatiurarnm ,  per  aingohi  re- 
spicii  uniucujusquc  gencris  stemam  rationem  in  Vei^ 
bo  Dci ;  nec  illa  repetiu,  Ule  Umen  repetit ,  Et  HtsJl 
Deut,  Si  enim  veUet  prius  dicere,  Faetum  e$t  /fnno- 
fii€Rlifm  m  medio  aquarum,  ui  e$$et  diuieiq  inter  t 
€t  aquam;  si  quis  ab  co  quaercrel ,  qiioroodo  I 
essct,  recte  rcsponderet,  Dtxti  Deu$,  Fiat :  id  eet,  hi 
Vcrbo  Dei  aeterno  crat  ut  fieret  Inde  ergo  incipil  nar- 
rare  unumquodque  factum,  qiiod  etiam  posi  faeti  nar- 
rationem,  quaerenti  quomodo  foctam  sily  in  reddenda 
raiione  respondere  deberet. 

14.  Gnm  ergo  audimus,  Et  diait  Deue^Fiat;  hilel- 
Ugimus  quod  in  Verbo  Dei  erat  ut  fieret.  Gom  vero 
audimus,  Et  »c  esi  facium;  intelligimus  factam  crea- 
turam  non  c^cessisse  praescriptos  m  Verbo  Dei  ter- 
minoe  gcncris  sui.  Gum  vcro  audimus,  Ei  uidU  Deut 
quia  bonum  ett^  inielligimus  in  benignlUteSpiritasijus 
noii  quasi  cognitum  posteaquam  factum  est  piacoisae, 
acd  potius  in  ca  boniute  placaisse  ut  maneret  betom^ 
abi  placebai  ul  ficrct. 

GAPUTVn.  — Z^eMitoNfv. 

15.  Ac  pcr  hoc  manet  adhuc  causa  reqairoMli»  cnr 
posteaqaaiii  dixit,  Et  tic  ett  factum,  abi  perfeetio  ope- 
ris  jain  indicatur ;  addidit,  Et  feeit  Deu$ :  cam  eo  Ipao 
qiiod  ail,  Et  dtdt  Deut,  Fiat  Hlad ,  £i  «ic  esl  faetum, 
jam  intelUgaiur  id  Dcnm  dixisse  in  Verbu  soo,  ellli- 
ctum  cssc  per  Verbum  ejus ;  atqoe  ibi  Jam  iion  i 

I  EdiU  faic  Uterponunt,  ef  t«a  iA9iie  crMv» ;  < 
sunlanss.  ' 


Piiris.  sed  etiMi  Filii  |K)6sit  apparerc  persona.  Natn 
ti  propier  ostendendam  Filii  personam  rcpcUtiir,  ac 
didCiir,  £i  fedt  Dem ;  numquid  ergo  non  per  Filiiim 
CMiiiregaTit  aqiiam  tertio  die  ul  appareret  arida,  quia 
iU  noB  dicitur,  Et  fecit  Deus  congregari  aquam ,  aut 
vii  Deus  aquam?  Sed  timen  etiam  ibi  posiea- 
I  dixil,  Ei  faetum  etl  tie ;  lunc  repetivit ,  diccns, 
Ei  ewt^regata  ett  mpm^  qua  ett  sub  ceelo,  Numqiiid  etiam 
los  non  per  Filium  facta  est,  ubi  prorsus  nullo  modo 
repctititT  Poiult  enim  el  illic  ita  dicerc,Et  dixit  Deus, 
fiatlux.elsicest  factum  ;etrecit  Deus  lucem ;  et  vidit 
qnia  lx>na  cst :  aut  ccrte  siciit  in  aquarnm  coiigrega- 
tione,  ut  non  dicerct ,  Et  fccil  Deus ,  scd  tantum  ite- 
roin  repeleret  * ,  Et  dixit  Deus ,  fiat  lux ,  et  sic  cst 
Cielum ;  ei  facta  esi  lux  ;  et  vidit  Deus  lucem ,  quia 
bona  est.  Sed  millo  modo  repetcns  posleaquam  pro- 
posuil,  Ei  dixit  Deus,  Fiat  Ittx;  nihil  armd  intiilitnisi^ 
Et  faeta  e$t  iux;  ac  deinceps  dc  placita  luce  ct  divisa 
a  tenebris,  et  utmquc  appellato  nominibus  suis,  sine 
uUa  repciftione  narravit. 
CAPUT  Wl.  —  Detucecur  non  additum,  El  fecit 

Deus,  ueuti  soiet  de  aiiis  creaturit  did, 
16.  Quld  sibi  ei^o  vuli  in  cxteris  illa  repetitio  T  An 
eo  modo  demonstratur  primo  dic ,  quo  lux  facta  est, 
condilionem  spiritualis  ei  intellcctualis  creaturac  lucis 
appellatione  inlimari ;  in  qua  natura  intelligiintur 
omnes  Angeli  sancti  alque  Virtutes :  ct  propterea  non 
repelivil  factum  poslcaquam  dixit,  Facta  e$t  tux ;  quia 
non  primo  eognoYit  ralionalis  crentura  conformalio- 
nen  soam,  ac  deindc  Tormata  cst;  sed  in  ipsa  sita  con- 
KDmntione  oognovit,  hoc  cst  illustrationc  verilatis,  ad 
qiiam  convcrsa  furmata  cst :  cxtera  vero  quae  infra 
sunl  Ita  creantur ,  ut  prios  (iant  in  cognitione  *  ra- 
ikNialis  creaturae,  ac  deindc  in  genere  suo  ?  Quapro- 
pler  loeis  condiiio  prius  cst  in  Verbo  Dei  secundum 
ralionem,  qna  condila  est,  hoc  csl  in  coacterna  Palri 
flaplenlla ;  ac  deinde  in  ipsa  lucis  condiiione  secun- 
dnm  naturam  ,  qua  condita  cst :  illic  non  facta ,  sed 
genlta ;  hic  vero  facta,  qiiia  ex  infoniiiiale  Tonnata : 
el  Idco  disil  Deus,  Ftal  tux,  et  facta  e$t  lux;  ut  quod 
ibi  eral  iii  Yerbo,  hic  essel  in  opere.  Condiiio  vero 
coril  prlus  eral  in  Verbo  Dei  sccundum  genitam  Sa- 
pienliam ;  deinde  facta  est  in  creatura  spirituali,  hoc 
M  Incognitlone  Angelorum  sccundum  creaum  in  illis 
lapienliam  :  deindc  coelam  Tactum  est,  nt  essetetiam 
Ipea  ccBli  crtatura  in  generc  proprio.  Sic  et  discrctio 
Tei  species  aquarum  atque  terrarum,  sic  naiurae  ligno- 
ran  el  herbarum ,  aic  luminaria  coeli ,  sic  animantia 
ortaeiaquisacterra. 

17.  Neque  enim  sicut  pecora,  solo  scnsu  corporis, 
▼idenl  AngAI  h.TC  sensibitia;  sed  si  qiio  sensu  lali 
nlunUnr » agnoscunt  ea  potius ,  qnx  melius  noverunt 
failerios  In  Ipeo  Dei  Verbo,  a  qiio  illuniinantur  ut  sa- 
picnter  flTant :  cum  sil  in  eis  lux  quae  primofacta  est, 
ii  hieem  spirilnalem  in  illo  die  foclam  intelligamus. 
Qoemadinodum  ergo  ratio  qua  crcatura  conditur,  prior 
esi  in  Verbo  Dei^iuam  ipsa  creatura  quas  conditnr: 

<  IB I  Jcrtiqne  lttB.«  «d  lomeii  irmmi  rawf0r€f. 
•  WMfCogHaaone,  Melins  Mss.,  cogniikne. 


LIBER  SECUNDUS.  )70 

sic  el  ejusdcm  rationis  cngniiio  prins  fil  in  croaiiira 
inlellectoali,  qu»  peccato  tenebraia  non  est ;  ac  dcindc 
ipsa  conditio  creatnrae  K  Neqne  enim  sicut  not  ad 
percipiendam  sapientiam  proficiebanl  Angeli,  ul  invi- 
sibilia  Dei,  pcr  ea  quae  facta  sunt,  intellocta  conspioe- 
rent  {Rom,  t,  iO) ,  qiii  ex  quo  creaii  snnl,  ipsa  Verbi 
aetemiuie  sancta  ei  pia  conlemplatione  perlruuniur; 
atque  Inde  ista  despicienteSy  secnndnm  id  quod  inlos 
Tidenl,vel  rectc  facta  approbanl,Tel  pcccata  Improbant. 

i8.  Nec  mirum  est  quod  sanctit  Angciis  sois»  in 
prima  lucis  condiiione  formatis,  prius  Dcus  oslcndc- 
bal  quod  eral  deinceps  crealoms.  Neqtic  enim  faitcl- 
lectum  Dei  nossent,  nisi  qnantam  ipse  monstrassrt. 
Quis  enim  cognovit  inlelleclnm  Domini  ?  Aut  qnis  con- 
siliurius  ejus  fuit  ?  Aut  quis  prior  dcdit  illi ,  et  retri- 
buetur  ei  ?  Quoniam  ex  ipso ,  et  per  ipsum,  ei  in  ipso 
sunt  omnia  ( Id.  xi ,  54-56 ).  Ex  ipso  crgo  discebani 
Angeli ,  cum  in  cis  fieret  cognitio  creatura  deinceps 
facienda^,  ac  dcinde  ficrel  in  genere  proprlo. 

i9.  Quapropier,  Jam  lucc  facta,  in  qua  intelligimns 
ab  aeteraa  luce  formaiam  raiionalem  crealuram ,  cnm 
in  cxleriscrcandis  rebos  andimus,  EtdiiitDeut,  Fiat; 
inteliigamus  ad  a^temitatem  Vcrbi  Dei  recurrenlem 
Scripturae  intentionem.  Cum  vero  audlmus,  Ei  nc  cn 
factum  ;  inlelligamus  in  creniura  intcllcctuali  factam 
cognitionem  rationis,  quse  in  Vcrbo  Dei  est,  condend»* 
crealurae ,  ut  in  ea  natura  prius  quodam  modo  bcia 
sit,  quae  anteriore  quodam  motu  in  ipso  Del  Verbo 
prior  fiiciendam  esse  eogriOTit :  ut  postrcmo,  cum  an- 
dimus  repeti  ac  dici  quod  Fedt  DeuM ,  jam  inteliiga- 
miis  in  suo  genere  fieri  ip^am  creaturam.  Porro  cum 
audimns ,  Et  vidit  Deut  quia  bonum  ett ,  tntelligamus 
benigniiati  Dci  placuisse  quod  bctum  esl,  ut  pro  modo 
sui  generis  maneret  quod  placuil  nl  fieret,  enm  5pl« 
ritut  Dei  tuperferebaiur  tuper  aquam, 

CAPUT  IX.  —  De  figura  eeeti. 

20.  Quxri  etiam  solct  quae  forma  ct  figura  c ocli 
esse  credenda  sit  secundam  Scripturas  nostras.  Ilulti 
enim  multum  disputant  de  iis  rebus,  qnas  majoro 
pradenlia  nostri  aiiclores  omiserant,  ad  bealam  viiam 
non  profutoras  discentibus;  et  occupantcs,  qnod  pe- 
jus  est,  multum  pretiosa,  et  rebus  saiubribus  impen- 
dcnda  temporam  spatia.  Qiiid  enim  ad  me  pertinct , 
utrum  coelum  sicut  sphaera  undiqne  concludal  terram 
in  media  mundi  mole  libratam,  an  eam  ex  una  partc 
desuper  Tclut  discus  operiat?  Sed  quia  de  fide  agitor 
Scripturaram,  propter  illam  causam,  quam  non  semcl 
commemoraTi,  ne  quisqnam  eloquia  dixina  non  intel- 
llgens,  oum  dc  his  rebus  tale  aliquid  vel  invenerit  in 
Libris  nostris,  vel  ex  illis  aiidierit,  quod  perceptis  a 
sc  rationibus '  adversari  vidcatur,  nullo  modo  eis  ee- 
tcra  ntilia  monentibus,  vel  narrantibus,  vel  pranon- 
tianlibus  cre<lat ;  breviler  dicendum  est  de  figiira  ooeli 
hoc  scisse  auctores  noslros  quod  vcrilas  habel ;  sed 
Spiritum  Dci,  qui  per  ipsos  ioqnebaiur,  nololsse  ista 
doccre  homincs  nulli  saluti  profutura. 

*  m  excnsis  ad  voeem  ereatura  addebatnr,  posiea  frt  ge* 
mrenraprio;  quod  al>e8l  ab  oRmibiis  Mas. 

*  Plures  MsB.,  conditee, 

*  Sic  Mss.  At  cdiij,  astertknibui. 


ftn 

il.  Sed,  aii  aliqui«,  quoinodo  non  esl  conlrariiim 
iis  qui  figiiram  spbaDfx  cobIo  Iribuunl,  quod  acriptum 
est  in  Lilleris  noslris,  0««  exlendH  eotlum  ueul  ffeUem 
{P$at,  ciii,  4)? Sil  sane conlrarium,  si  falsum  csl quoa 
illi  dicunt  :  boc  euim  venim  csl  quwl  divina  dicil 
aucloriias,  polius  quam  illud  quod  liuniana  iiifirmilas 
coiijlcit.  Sed  si  forlc  illud  lalibus  illi  documenlis  pro- 
baro  polucriiil,  ut  dubilari  inde  iioii  debeal;  demoii- 
sirandum  csi  boc  quod  apud  nos  de  pclle  dicluin  est, 
vcris  illis  ralionibus  iion  essc  conlrarium :  alioqiiin 
contrarium  cril  eibm  ipsis  In  alio  loco  Scripiuris 
noslrU,  ubi  coBlum  diciiur  vdul  camera  esse  siispen- 
iwn  (lin.  XL.  i«,  $ec.  LXX).  Quid  enim  tam  diversiim 
et  sibimct  adversum,  quam  plana  pellis  cxicnsio,  el 
tameraj  curva  convcxio?  Quod  si  oportet,  siculi opor- 
lol,  hac  doo  sic  intelligere,  ut  concordare  utriimqiie, 
iicc  sibimet  repugnurc  iiivcniatur ;  iia  oportet  etiaro 
utnimlibctborum  illis  non  advertari  dispttUHioiiibus», 
sl  cas  fortc  vcras  cerla  ratio  dcclaravcrit,  qiiibusdo- 
cetur  ccalum  spbaTae  ftgura  undique  esse  convexum , 
si  tamcn  probatur. 

92.  £l  illa  quklcm  apud  nos  camerae  similitudo, 
etiam  tecundum  litieram  accepu,  non  impcilit  eos 
qui  spbsram  dicunt.  Bcne  qiiippe  creditiir  secundum 
eam  partem,  quas  super  nos  est,  de  coeli  figura  Scri- 
pturam  loqui  voluisse.  Si  ergo  spbxra  non  est,  cx 
ima  parte  camera  est ,  ex  qua  parte  coelum  tcrram 
contegii  :  si  aiitcm  splh-cra  ost,  undiqiic  camera  cst. 
Scd  illud  quod  de  pelle  dictum  cst,  magis  urgei,  ne 
iion  sphxrae»  quod  bumanum  est  forie  commenium» 
sed  ipsi  nostrac  camcrac  adversum  sit.  Quid  aolem 
binc  allcgorice  scnscrim .  Con[euwnum  nostraniin 
libcr  tertius  dccimus  babet  (Cap.  15).  Sive  igitur  iu 
iit  ibi  posui,  sive  aliquo  alio  niodo  intelligendum  sii 
roelum  sicut  pellis  exicntum;  propter  molestos  et  ni- 
inios  exactorcs  cxposiiionis  ad  litieram,  bocdico. 
quod.  sicoi  arbitror,  omnium  sensibus  patei :  utrum- 
que  cniffl  fortasse,  id  esi  ei  pellis  ei  caroera.  flgurate 
intclligi  poiest ;  utrumqiie  aulem  ad  litteram  quomodo 
posblt,  vidciidum  csLSi  cnim  canicra  non  solum  curva. 
sed  etiam  plana  recte  dicilur ;  profccto  et  pellis  non 
solum  in  planum,  verum  etiam  in  rotundum  sinum 
extendliur.  Nam  et  uter  sicut  et  vcsica,  pellis  est. 
CAPUT  X.  —  De  cali  moiu. 
i3.  Dc  motu  cLiam  coeli  noniiulli  fraircsquaesiionem 
inovcnt,  ulruni  siel,  an  movcatur.  Quia  si  movetur  , 
inquiuni,  qiiomodo  firmamenlum  e2>l?  Si  aulem  stat, 
quomodo  sidcra  quae  in  illo  fixa  creduniur,  ab  oriente 
iisque  ad  occidcutcm  circumeunt,  septeiitrioiilbus 
blreviorcs  gyros  juxla  cardinem  perageutibus ;  ul  coe- 
liim,  si  cst  alius  nobis  occultiis  cardo  ex  alio  vertice, 
sicui  spba^ra ,  si  aulem  niillus  alius  cardo  cst,  vclut 
diicns  rouri  videatur?  Quibus  respondco.  multum 
siibtilibiis  ei  laboriosis  rationibus  isia  perquiri,  ut 
vcre  percipiatur  utruin  iu  an  non  ita  sit;  quibus 
iiicuiidis  atquc  tracUndis  ncc  jam  roibi  tempiis  esi , 
ncc  illis  csse  debct,  quos  ad  salulcin  suam  et  sanctac 
Mcclcsix  nccessariam  utiliuiem  cuplmus  informari. 
Uoc  saiie  noverint.  nec  nomen  firmainenii  cogcre  ut 


DE  CENESI  AD  LITTERAM,  S.  ALCCSTINI  tW 

stare  coelum  putcmua  (fimtmenioro  enln  non  pro- 
piir  siaiioncm.  mhI  propter  fiimiUiem,aat  prorter 
iiitransgressibilcm  lermiiium  suporionin  ei  inferiorum 
aquarum,  vocaiiim  intelligerelicel);  nec,  li  vcrttas 
ca^liim  stare  persuascrit ,  inpediri  noa  drcuitu  side- 
rum  ne  boc  intelligere  posaimus.  Et  ab  ipsis  qnippe 
qui  haec  curiosissime  et  oliosistime  quaesieniDi,  iii* 
ventuin  cst,  etiam  coelo  non  moto,  al  sola  sldera  vit- 


terentur  *,  fieri  potuisse  omnia  quaa  in  Ipsisjtidcriim 
cniiversionibiis  animadversa  atque  comprebensa  siml. 

GAPUT  XI.  —  De  ven.  9  fllO,  «H  exptteat  quid  de 
terrm  informhate  iuteiligcndnm  stf . 
Si.  Et  dixit  Deus,  Congregetur  aqua  qnm  $nb  etrlo 
i$t  in  congregationem  unant,  et  appareat  arida.  Et  fa" 
etum  eit  iie;  et  congregata  ett  aqua  qum  $ub  cmlo  e$i  in 
congregationem  unam,  et  dpparuit  arida,  Et  focavit 
Deu$  aridam  terram,  ei  eongregatione$  aquaruni  vocatii 
mare.  Ei  tidit  Deu$  quia  bonum  e$t.  Jam  de  boc  opcre 
Dei  proptcr  alierius  rel  quaerendae  nccessiiatem,  in 
priino  nostro  volumine  satis  tracUvimus  {Ub.  l,  ce. 
12,  d  15).  Ilic  itaque  breviter  admoncnos»  ot  quein 
forte  non  movet  qnxrere  quando  species  aquarum 
lcrraruniqoe  creaU  sit ,  accipiat  Isio  die  non  csse 
facium,  nisi  ut  sccemercntor  haec  duo  elemenia  iii- 
fcrlora.  Qiieni  vero  movct  cur  In  diebus  facU  sit  lox 
et  ccelum,  extra  dies  autem  vcl  ante  omnes  di^  aqua 
et  terra ;  et  cur  ad  Del  verbum  focu  sint  ilU,  dicenlo 
Deo,  Fiat;  baec  autem  diccnte  quldem  Deo  discreu , 
non   autem  Deo  diccnte  facu  invenianlur  :  habel 
quod  salva  fide  intelligat,  sciiicct  Id  quod  dicloro 
esi  anie  dierum  enumcrationem  ,  Terra  erat  inm$ibiR$ 
ei  incomposiia,  cum  commendarct  Scripiura  CHJusmodi 
terram  fecerat  Deus,  quia  pra^dixcrat»  In  priacf|Md 
feeit  Deu$  ccelum  et  terram ;  nibil  aliud  bis  vorliis  quam 
materiae  corporalls  informitatem  iiisinuare  voluisse » 
eligcns  eam  usiutius  appellare  qiiain  obscurius.  Si 
Umeii  tardo  intellcctoi  non  siibrepat  ui  nadcrian  ci 
speciem,  quia  verbis  Saiptura  separaty  conctur  duo 
liacc  etiam  tempore  separare,  Unquam  prius  liierii 
nateria,  et  ci,  teinporis  iiitervallo  interposito,  posu*a 
sit  addiu  species ;  cum  D^s  haec  sinol  crcoveril , 
materiamque  formaiaro  instituerit ,  cqios  inforniia- 
lem  usiuto,  ut  dixi,  vocabulo  vel  terrae  vcl  aquse 
Scriptura  pncdixit.  Tcrra  cniro  et  aqua  etiam  siiis 
qualiuiibus  id  existcntia  quod  viderous.tamcn  propier 
focilcm  corruptionem  propiiiquiora  suni  eiden  iufor- 
miuit  qoaro  coelesiia  corpora.  Et  quoniam  ptr  eniH 
meratjoncm  dierum  jam  cx  informi  quacque  fomau 
numerantur,  et  ex  isu  corporali  materia  jan  fooiiim 
ccelum  narraverat,  cujtis  mulium  disui  specte  a  ler- 
rcnis ;  Jam  quod  ex  ca  formandun  in  renin  iiifima 
parte  resubat,  noluit '  sub  bis  verbis  in  renin  crea- 
iartim  ordinem  inserere,  ut  diceretiir,  Fiat;  oon  ac- 
ccptura  isu  rcsidua  informiute  Ulcm  specien,  qna- 

>  Mss.  doodecbn,  mooereniur. 

*  Edili ,  votuU.  Mss.  omnes ,  notmt.  Aa^Htdiuat :  vallo 
qoippe  redditur.  air  aquae  ac  tcnrae  formauonem  noo  reu- 
lent  Genesis  scriptor  sub  bis  vcri^is,  nl  diceretur»  fifll  agna, 
Fiat  Urra,  ^aitl  do  ccpIo  dictum  narraviiy  riMpmmeih 
tum.  Confcr  superioris  litiri  caoui  13» 


17» 


lem  Mceperat  cccliim,  sed  jam  inferiorem  el  inflniiio- 
tem  atque  inrormitati  pTOximani :  nl  his  potins  yerbis, 
com  dicitur,  Congregentw  aqwg,  ct,  appareat  artda , 
acceperint  li«c  dtio  species  proprias  isUs  noltssimas 
nobisqiie  tractabilcs,  aqna  mobilem,  lerra  immobi- 
lem  :  et  ideo  de  ilia  dicinm  est,  eongregetur;  de  hae 
aniem,  ajpparealL :  aqna  enim  est  labiliter  fluxa,  terra 
Siabilitcr  flxa. 

CAPUTXII.  —  De  wen.  H,  12  et  15,  qnare  ieoreum 
de  kerkh  at  UguU  dietum  «1,  El  bctum  est  aic,  etc. 

25.  Et  ikai  lku$,  iiermmet  terra  herbam  pabuti , 
ferentem  aemin  mundum  genut  et  tecundum  rimHitudi" 
jinH;  ef  UgnMn  fructiferum  facient  fructum,  cujut  u- 
Mn  tlU  tn  ifto  tecundum  rimHUudineni  tuam  tuper 
terram.  Et  faetum  ett  rie.  Et  produxit  terra  kerbam 
pabuU^  taaun  kabentem  teeundum  genut,  et  tecundum 
thaiHiMdittem^  et  iignum  fructiferum  facient  fructum  , 
eajue  temen  eju$  in  eo  rit  tecundunt  genut  super  terranu 
Et  widU  Deu»  quia  bonum  ett.  Et  faeta  ett  vetpera^  et 
fuetam  eei  maae  diet  tertiut.  Ilic  moderamen  ordina- 
loris  advenenduni  eHt,  ut  qtioniam  distincta  qiisudam 
«reatura  esl  Jierbarum  aique  lignoruui  ab  specie  ter- 
larum  el  aquarum  ,  ut  in  elemcntis  numerari  iion 
poMiBt,  aeoraum  de  illis  diceretur  ut  cxirent  de  terra; 
et  aeoraoffl  illis  reddercntur  illa  solita ,  ui  dicereiur , 
Et  faeiam  eti  mc;  ac  deiiide  repeterelur  quod  Esctum 
est :  aeorsum  quoque  iiidicaretur  Deum  Tidl*8e  quia 
bonum  est ;  umcn  quia  Axa  radicibus  eontinuantur 
terrls  cl  conneciiiniur ,  isia  quoque  ad  eumdcm  dieui 
peniiiera  tolueriu 

CAPUT  XIU.  —  De  vert.  14,  15 ,  eU.,  cwr  luminaria 
die  quarto  condita. 

20.  Ei  disai  Deut,  Fiani  tuminaria  in  firmamento 
eee&  ^  «I  luceani  saper  terram^  in  inchoationem  diei  ei 
«iclii,  ei  ni  ditddani  inter  diem  ef  noctem;  et  rint  ia 
ripm  ef  tempora ,  et  in  diee^  et  in  aanot,  ei  rint  m 
epieadorem  in  firmamento  ceeU,  ut  luceant  tuper  terram. 
Ei  faetum  e$i  ric.  Et  fecit  Deut  duo  luminaria  magna ; 
iaadaare  majut  in  inchoationem  dia,  et  lundnare  minut 
ia  inekoaiianem  noclit;  et  tteilat :  et  poeuit  ea  *  Deut 
in  prmKmenio  ccsti,  ut  luceani  tuper  terram^  ei  ut  tint 
IK  hwkoationetn  diei  et  noctit,  el  ut  dividant  inter  lucem 
cf  feue^rof .  Et  vidit  Deut  quia  bonum  ett.  Et  facta  est 
veapera^  ei  faetum  ett  mane  diet  quarlut.  In  hoc  quarlo 
die  qoxrendum  est,  quid  sibi  Teiit  ista  ordiiialio,  ut 
priiii  vel  flereni,  vd  secernerentur  aqua  et  lerra  , 
priusqne  lerra  germinaret,  quam  in  coilo  sidcra  fle- 
leal.  Neque  enim  possumus  dicere  decu  esse  qurque 
meliora,  qnibus  dierum  series  iia  distingueretur ,  ul 
flnls  el  medium  maxime  omaiius  eminercnt :  seplem 
qnlppe  dierum  incdius  quartus  est.  Occurrit  eiiim 
illad  qnia  septimo  die  non  esl  Tacu  ulla  crcatura.  An' 
fiirle  lox  priini  did  inagls  respondet  ad  quielem  dici 
sepllmi ,  ut  eo  modo  condnentibus  finibus  iste  ordo 
lexator»  eminentibus  de  medio  luminibus  ccrli  ?  Scd 
si  prifflus  dies  seplimo  concinit,  debet  ergo  et  secun- 
ilui  aexlo  concinere.  Quid  auiem  aimile  habet  firma- 
pars  MK.  bic  et  iolra  ooosianter  habcl,  in  firnut- 


LIBER  SbCUNDUS.  271 

mentiim  coeli  ctim  Iiominc  facto  ad  imaginem  Dei?  An 
quia  coetum  toiam  superiorem  mnndi  partem  oeeopol, 
et  homini  in  tolam  inferiorem  poiesias  dominandi 
Iributa  est?  Scd  quid  agimus  de  pecoribos  ei  di. 
besliis,  quas  ipso  die  sexlo  in  soo  genere  terra  pro- 
duiit?  quae  iiiis  cum  coelo  poiest  esse  collatio? 

27.  An  potius ,  quoniam  primo  facta  intelligitur  lu- 
cis  nomine  spirilualis  creaturae  formaiio ,  conseqoens 
eral  ul  corporalis  quoque  creaiura,  id  eslmundus  Isie 
visibilis  fierel ;  qui  facius  est  biduo  propter  duas  par- 
les  siias  maximas,  quibus  constat  universns,  coelum 
scilicct  et  lerram  ,  secundum  hanc  rationis  collatlo' 
nem  ,  qtta  el  ipsa  universa  crealura  spirilualis  ct  eor- 
poralis  sanpe  coelum  et  lerra  nominalur  :  iia  ut  glo* 
bus  quoque  isle  lurbulentioris  aeris  terren»  parti  dc- 
pulelur ;  exbalaiionibus  quippe  bnmidis  corporascit : 
si  quid  vero  traiiqiiilli  aeris  est,  ubi  veniosi  alque  pro- 
cellosi  moius  non  possunt  exisicre ,  ad  ea*leslem  par- 
tem  pertineat :  poit  liancunivcrsiiaiemmnliscorporeaa 
fabricatam ,  qux  uno  loco  lota  est,  quo  coUocatiia  csl 
mundus,  cousequens  eral  ol  impleretur  panibua  inlra 
oniversom ,  qu«  de  loco  in  locum  congruis  moiibiis 
agerentur?  Chjos  generis  herbae  alque  arboresnoii 
iuiil.  Radicibos  quippe  isla  fixa  suut  terrae :  et  quam- 
vis  habeanl  motus  incrementorum  suorum ,  de  locis 
tnmen  propriis  non  rooventur  uiaibus  auis ;  sed  ubi 
fixa  suniy  ibi  aluntur  et  crescunt :  proptcrea  magis 
pertiiieiil  ad  lerram ,  quam  ad  gencra  rerom  qos  iii 
aquii  el  tcrrii  movenlur.  Quia  ergo  visibili  mondo 
conslituendo,  hoc  est  coeio  et  lerrae ,  duo  sunl  atti*i« 
buii  dics,  restat  ut  bia  mobilibus  et  visibilibui  parli- 
bui  9  quae  creanlor  iulra  illum,  Ircs  dies  rdiqui  de- 
puienlur.  Et  quia  sicut  prius  coelum  Hactum  esl,  iia 
priui  est  ornandum  liujusmodi  partibus  suis ;  quario 
die  fiunl  sidera ,  qiiibus  super  terram  luccnlibus  ba- 
bilaiio  quoque  illustretur  iuferior,  ne  Iiabiiaiores  ejus 
in  babilationem  lenebrosam  inducanlur.  Et  ideo,  quia 
iiifirma  corpora  inferiorum  habitalorum ,  succedente 
motibus  quiele  reitaranlur,  factum  est  ut  circumeunie 
sole ,  diei  iioctisque  vicissiludine ,  propler  vidssitu- 
dinem  dormiendi  cl  vigilaitdl  potircnlur  :  nor  vero 
illa  iton  indecora  remancret,  sed  lutias  ac  sideruiu 
liice,  el  ipsos  consolarelur  homines,  quibus  plerum- 
qiie  operandi  est  etiam  nocluma  necessitas ;  et  qiii- 
biisdani  animalibus ,  qiMQ  lucem  solis  forre  non  pos- 
ad  siiffideniiam  tcniperaretur. 
CAPUT  XIV.  —  Quomodo  Imninaria  tini  inoignae 


_  eeriifrieuilteeam. 
■siciltt.AtiBedltls,€oiL 


lempora ,  in  diet  af  imiios. 
2S.  liiud  autem  quod  dictum  cst,  Et  tini  in  rigna  et 
iempora  ^  et  in  dia ,  et  in  annot ,  quis  non  videal  quam 
obscure  posilum  sit,  quarto  die  coepisse  tempora, 
quasi  superiiis  iriduum  siue  tem|iore  praiierire  potue- 
rit  ?  Quis  ergo  animo  peiielral  quomodo  illi  tres  dics 
transierint,  anlcquam  inciperent  tempora,  quae  quarto 
die  dicuntur  incipere ;  vel  ulrum  omnino  transierint 
dici  ilii?  An  drca  ipecicm  faclae  rei  dici  appellatus 
sil ,  et  circa  privationem  nox  :  ul  riondum  spede  foi  - 
inata  materia  nox  dicta  sit,  unde  formanda  erant  cae- 
lem ;  sicul  potcsl  quamvis  iii  rcbus  iormalis ,  iuielli*^;? 


f75 


DE  GENESl  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINI 


m 


tKMn  io  ipM  muubilitate  inronnilas  in.iteria: :  non 
«lim  spatiis  vel  locorum  quafti  remotior ,  vel  tempo- 
rum  quasi  anterior,di8eenii  potest?  An  potius  in  ipsa 
re  fada  atque  formata  eadem  mutabiiitas ,  hoc  est  de- 
fidendi ,  ut  iu  dixerim ,  possibilitis ,  nox  appcllata 
sil;  quia  inest  rebus  ractis,  etiamsi  non  muientur, 
posse  muUri  ?  Vespera  autcm  el  mane  non  quasi  per 
temporis  prxteritionem  et  adventum ,  sed  per  quem- 
dam  terminuro ,  quo  inteliigiiur  quousquc  sit  naturae 
proprius  '  modus,  et  unde  sil  naturae  alterius  conse- 
quenter  exordium  :  an  aliqiia  alia  ratio  sit  borum  Tcr- 
borum  diligenlius  vcstiganda  ? 

29.  Quis  in  Uutum  secretum  Caeile  irrumpat,  et 
qu£  signa  dical,  cum  dieit  de  sideribus ,  £l  «nl  m 
iigna  t  Ncque  ciiim  iila  dicit  quae  observare  vaniutis 
est ;  sed  uiique  utilia,  el  bujus  vitae  usibus  necessaria, 
qux  vel  nautae  observant  in  gubernando,  vel  omnes 
liomines  ad  prxvidendas  aerls  qualiutes  per  aesUiem 
el  biemein ,  el  autumnalcm  vemalenique  tempericm. 
Et  Dimirum  bo^c  vocai  ienipora ,  qux  per  sidcra  fiunt, 
non  spatia  morarum ,  sed  vicissitndines  afleclionum 
caen  hujus.  Nain  si  aliquis  vel  corporatis  vcl  spiri- 
loalis  motus  coiidi tionero  istorum  luminarium  pneces- 
sll,  ot  aliquid  a  futura  exspectalione  per  praesens  in 
praelerHum  trajiccrct ,  sinc  tempore  esse  non  potuit. 
El  quis  obtineat  non  Tuisse  nisi  ab  exordio  siderum 
oondltorum  ?  Scd  oerti:  borae,  el  dies,  et  anni ,  quos 
usitate  noviinus ,  non  fierent  nisi  moiibus  siderum. 
Itaque  sl  Iioc  modo  Intelligamus  lempora ,  dies  el  an- 
nos ,  ul  tcmpora  articulos  quosdam  '  quos  per  horo- 
logia  compiitanius,  vel  in  ccelo  notissimos ,  cuin  ab 
oriente  usqoe  in  meridianam  aUitudinem  sol  insurgii , 
atque  iiide  rursus  iisque  in  occidentein  vergit ;  ut  pos- 
•il  doinceps  advcrti  vel  luna  vel  aliquod  sidiis  ab 
oricnte  sUiiin  posl  occasum  solis  emergere ;  quod 
ilem  com  ad  mediam  coeli  vcncrit  airuudincin ,  m&- 
dium  noctis  Indicel,  tunc  scilicet  occasurum  cum 
Mrie  redcunte  fil  mtne~  :  dies  aulem  toios  solis  ab 
«rieiile  usque  ad  orientein '  ctrcuiius :  annos  vcro  vcl 
istos  usiUtos  solls  anfraclus ,  non  cuin  ad  orieiiteni , 
quod  quotidie  fadl )  scd  cum  ad  eadem  loca  siderum 
redit,  quod  non  flicil  nisi  pcractis  trecentis  sexaginu 
quinque  dlebus  et  sex  horis ,  id  cst ,  quadranle  toiius 
diel,  quae  pars  quater  ducu ,  cogit  interponi  unum 
diem^,  qu(id  Romani  bissextum  vocant,  ut  ad  euro- 
dem  circuitum  redeatur ;  vel  etiam  majores  et  occul- 
tiores  annos  :  nam  completis  alioruin  sidcrum  spatiis, 
mijores  anni  fieri  dicuntur  :  si  ergo  ila  intelligamus 
lempora ,  dies  et  annos ,  iiemo  dubiui  hapc  sideribus 
61  lummaribus  fieri.  lu  eniro  posiluin  est,  ul  incerlum 
Ml  nlnim  ad  oinnia  sidera  perlineat  quod  diclum  est, 
SitU  m  iigna  et  lenipora ,  el  in  die$ ,  d  m  annot ;  an 
iign«  et  lemporft  ad  cxtcra ,  dies  vera  ci  anni  ad  so- 
leiu  Uiilummodo. 

CAPUT  XV.  —  Lana  qualh  ereata  fuerit. 

50.  Qualis  etiam  kina  facu  sil ,  multi  loquacissime 

>  Has.  prope  omnes,  proprMT. 

* Lov.,  tfl  articulM  quasdam;  omisso ,  tempora^  quod  in 
crteris  libris  roperitur. 
'  Editi,  ad  occidentem,  sed  mclius  Mss.t  ad  orientefn^ 


inquirunt ;  atque  utiiiam  inqulrenlet  loqiiinlur,  ac 
noii  potius  docere  conantes  I  Diciinl  enim  ideo  plenam 
facum,  quia  non  decebal  ut  Deus  imperfedum  aliquid 
fllo  die  Caceret  in  sideribus,  quoscripCumeslqiiod 
fiicU  sinl  sidcra.  Qui  autem  resislunl ,  diconl :  Ipsa 
ergo  debuit  prima  luna  dici,  non  quarU  deeioia  ;  quis 
enim  incipit  ita  enumerare  ?  Ego  autem  medius  inter 
istos  iu  siim ,  ut  neutrum  asseram  ;  sed  plane  dicam, 
iive  primam  sive  plenam  lunam  Deus  feceril ,  recisse 
perrccUm.  Ipsanim  enim  naturariim  est  Deusaucier 
el  condilor.  Oinnis  autein  res  quidquid  progressu  na- 
lurali  per  tcropora  congrua  quodammodo  prodil  atque 
explicat,  etiam  ante  continebat  occultmn,  elsl  iion 
specie  vel  mole  corporis  sui ,  Umen  ratione  naiur»'. 
Nisi  forte  arbor  quap  per  hiemem  pomis  vacua  foliisque 
nudau  est ,  tunc  imperfeota  diccnda  est ;  aul  vero  iii 
primordiis  ctiam  suis,  cum  adhuc  nullum  fruclumde- 
dissct,  imperfecu  erat  illa  natura.  Qiiod  non  Untuu 
de  arbore,  sed  ncc  dc  ipso  ejus  semine  reclc  dicere- 
tur ,  ubi  omiiia  qux  progressu  temporis  quodammodo 
procedunl,  modis  invisibilibus  latent.  Quanqoamsi 
aliquid  Deus  impcrfcctum  fecisse  diceretur ,  quodde- 
Inde  ipse  perficeret,  quid  reprcltcnsionis  haberet  isu 
sententia  ?  Jure  aulem  displicerel ,  si  Id  quod  ab  illo 
faichoatum  esset ,  ab  alio  diceretur  csse  perfeclum. 

31.  Qui  ergo  de  terra  non  queruntur,  quam  fecil 
Deus ,  curo  in  principio  fecit  Dcus  cosluro  el  terram , 
quia  invisibilis  erat  et  incomposita ,  et  postea  terlio 
die  conspicua  reddiiur  aique  componitur ;  quid  sibi 
de  luna  tenebras  faciunt  qusestionuro  ?  Aul  si  quod  de 
lerra  dictuni  est ,  non  lemporis  intcrvallo,  cum  simul 
Deus  materiam  rebus  coiicreaverit ' ,  sed  narraiionis 
disiribuiione  iniclligiint  dicluin ;  cur  iu  hocquodetlain 
oculis  vidert  poiest ,  non  intuentur  integrum  corpus 
habere  lunam ,  et  tola  sua  rotundiute  perfectum , 
etiam  curo  lumiiie  corniculato ,  sive  incipiens  ad  ter- 
ras  lucere ,  sive  desinens  fulgel  ?  Si  ergo  lumen  in  ca 
crescit,  vel  perficitur,  vel  ininuitur;  non  lumioare 
ipsum ,  sed  illud  quod  acceiiditur  variatur  :  si  aulem 
ex  una  sph;crulae  suae  parle  semper  lucel ,  sed  dum 
eam  parleni  convertii  ad  tcrrain ,  doiiec  toUm  con- 
verUt ,  quod  a  prima  usqtie  ad  quarUm  decimam  fit, 
cresccre  videtur ;  sempcr  est  plena ,  sed  terrae  habiu- 
toribus  non  sempcr  apparel.  Uacc  eadem  ratio  esi,  cl 
si  solis^  radiis  illustratur.  Non  enim  potesl  ellam  sic , 
cum  soli  proxuna  est ,  nisi  lucidis  cornibus  apparere ; 
quu  caetera  pars,  quae  toU  in  orbem  illuslralur,  nou 
csl  ad  terras  ul  videri  possit ,  nisi  cum  soll  conlraria 
est ,  ut  toturo  tcrrXs  appareat  quod  ejus  ilhimmalur. 

3i.  Noii  desunl  Umen  qui  noii  eo  se  arbitrari  dicunl 
lunam  primitus  a  Deo  quarUm  decimam  facum,  quia 
plena  facu  credenda  est ;  sed  quia  in  Scripluris  Dei 
verba  sic  hal)ent,  (unam  faclam  in  inchoationem  noctii ; 
tunc  autem  noclis  cxordio  vidctur,  cum  pleaa  esi : 
alias  vero  et  per  diem  incipit  videri  ante  plenltudinemy 
et  in  progressu  nociis  Uiilo  ampliore  quanto  mlnultur. 
Sed  qui  per  inchoationem  noctis  non  mielligil  nisl 

>  Mss.  tres,  cormrii^  ri  tamen  ei  raHcoe  natMrm^ 

*  sic  Mss.  At  ediii,  Deu»  res  amcreaverU» 


rt 


LIBER  SCCUNDUS. 


«8 


liriiieipttitiii  ( natm  et  gracam  verburo  hoc  magis  indi- 
nt.eam  diclum  est  itpxH*' ei  in  Psalmis  ap^rtius 
scriptom  est,  Solm  in  poUitatem  did,  lunam  et  tiella$ 
iMpouaaiem  noeiU  [Ptal.  cxxxv,  8,  9] ),  non  cogiiur 
a  quarta  decima  nuuierare,  et  credere  lunam  faciam 
primo  esse  non  primam. 

CAPUT  ITl.  —  An  ^dera  etqualiier  fulgeant, 
,  S5.  Qoaeri  etiam  sulet  utrum  coeli  luminaria  ista 
conspicua,  id  est  sol  et  luna  et  siellse,  aMiualiier  fuU 
feant ;  sed  quod  diversis  intervallis  distent  a  tcrra, 
propieret  diversa  claritaie  magis  minusquc  nosiris 
oeulis  appareant.  Et  de  luna  quidem  qui  liaec  dicunt, 
Don  dubitant  minus  eam  iuccre  quam  solem»  a  quo 
etiam  pcrliibent  illuslrari.  Mulias  autem  siellas  vel 
aMiaalM  soli,  vel  ctiam  majores  audcnt  dicerc,  sed 
iungius  positas  parvas  videri.  Et  nobis  quidem  potesl 
iMlasse  sufficere,  quoquo  modo  se  isia  res  liabeat, 
artiflce  Deo  condita  sidera.  Quanquam  lencamus  au- 
ctorilate  apostolica  diclum,  Aiia  gloria  tolu,  alia  glo^ 
rk  /niMPy  el  aiia  gloria  tieiianun  :  sielia  enim  ab  tlelia 
diferi  in  gioria  ( 1  Cor.  xv,  41  ).  Sed  quia  possunt 
adhuG  dicere,  etiamsi  non  resistant  Apostolo  :  Oifle- 
ruot  quidem  in  gloria,  sed  ad  oculos  terrenorum  ; 
aot,  qoia  hoc  propter  resurgenlium  similitudinem  di- 
cebat  ApostoluSy  qui  non  ulique  ad  oculos  aliter  erunt 
el  in  se  aliter,  diflerunt  quidem  et  in  seipsis  sidera  in 
gloria,  sed  tamen  nonnulla  sunt  ctiam  sole  mi^ora  : 
ipsi  viderint  quemadmodum  soli  lam  magnum  tribuaut 
priiicipatum,  ut  eum  radiis  suis  quasdam  stellas,  et 
cas  quidem  princlpales,  quibus  amplius  isii  quam  cae- 
teris  siipplicant,  et  tenere  dicant.ei  rclroageraa  cur- 
•0  proprio.  Nonenim  fiiverisimile,  majoresautetiam 
aequalcs  violeutia  radiorum  ejus  posse  superari.  Aut 
si  soperiores  signorum  stellas  vel  septentrionum  ma- 
Jores  esse  asserunl,  qusc  nihll  lale  a  sole  paiiuntur ; 
cmr  ista  per  signa  circumountes  amplius  veiieraniur  ? 
cor  eas  signomm  dominas  perliibenl?  Etsi  enim  rc- 
gradationes  illas  siderum,  vel  forlasse  iardiiates,  non 
a  solc  fieri  quisque  coniendat,  sed  aliis  occuliioribus 
caosis ;  solL  tamen  isios  in  suis  deliramentis,^  quibus 
vim  fatorum  a  veritale  devii  suspicantur,  praecipuam 
triboere  poiestateni  ex  libris  eorum  cerie  manifc- 
ituin  est. 

54*  Sed  dicant  quod  volunt  de  coelo,  alieni  a  Paire 
quL  est  ki  coelis :  nobis  autem  de  intervallis  ei  magni- 
tadlDe  siderom  sobiilius  aliquid  quserere,  Ulique  in- 
qoiftitioni  rebusgravioribus  ei  melioribus  necessarium 
lempos  impendere,  nec  expedit,  nec  congruit.  Et  me- 
lios  credimus  ea  esse  caeieris  majora  iuminaria,  quae 
sanctt  Scriptora  iia  commendat,  Ei  fecU  Deut  duo 
Uuadnaria  magna  :  qoae  tamen  non  sunt  aequalia.  Nam 
coMeqoenter  dicit,  cum  ea  caeieris  praeposuerit,  in- 
ter  setpsa  diflerre.  Ait  enim,  Luminare  majut  in  in- 
ekaationem  dtet,  et  iHminare  minut  in  inchoationent  no- 
€tk.  Certe  enim  vel  hoc  concedent  oculis  nosiris,  ut 
ea  maiiifestum  sitamplioscaetcris  luceresuper  lerram, 
oec  diem  cbrere  nisi  luce  solis,  nec  iiociem  lot  siei- 
ns  apparentibos  i(a  locere  si  luna  dcsil,  quemadmo- 
im  pfaeseotia  ilUus  illostrator. 


CAPUT  XVn.  — /n  Ceneiltiiaeot. 

3S.  De  faiis  autem  sideromqualeslibet  eorom  ar- 
goiias,  et  qoasi  de  mathesi  documentordm  experimen 
la,  quae  illi  uvonUa/uxroL  vocant,  omninoa  nostr»  fidci 
sanilate  respuamns :  lalibus  enim  dispotationibos 
etiam  orandl  causas  nobis  aufcrre  conantur,  et  iihpia 
pcrversiiaieln  malis  faciis,  quae  reciissime  reprehen- 
duniur,  ingerunt  accusandum  potius  Deum  auciorem 
siderom,  quam  hominem  scelerum  ^  Sed  quod  ani- 
mae  nostrae  non  sint  nalura  corporibus  ne  quidem  cce- 
lesiibus  subditx,  audiani  ci  pliilosophos  suos :  quia 
vero  terreniscorporibus  illa  corpora  superiora  non  ad 
ea  qwe  ipsi  traciant  poieniiora  suni,  vel  hinc  aliquan- 
do  cognoscant,  quia  cum  multa  corpora  divcrsorum 
generum,  vel  animaniium,  vel  herbarum  et  arbustO' 
rum,  uno  simul  puncto  iemporis  seminentur,  unoque 
puncto  temporis  innumerabiliter  mulia  nascantur, 
non  iantum  diversis,  sed  etiam  iisdem  terrarom  lo- 
cis»  ianiae  sunt  varietates  in  progressibus,  in  actlbus 
et  passionibus  eorum,  ut  vere  isii,  sicut  diciiur,  per- 
danl  sidera,  si  isia  considerant. 

S6.  Quid  auiem  insulsius  et  hebctius»  quani  cum 
isiis  rebus  convincuntur,  dicere  ad  solos  homines  si- 
bi  subjiciendos  faialem  stellarum  pertinere  rationem  ? 
fnquibus  iamen  etiam  ipside  geminis  convincuniur, 
quorum  diverse  viventium,  diverse  felicium  vcl  infeli* 
cium,  diverseque  morientium,  easdcm  plerumquecon* 
stcllalioncs  accipiunt.  Quia  eisi  inierfuii  aliquid  com 
de  uiero  funderentur,  in  nonnullis  iamen  iaiitura  in- 
terest,  quaniuin  ab  isiis  comprehcndi  compuiatione 
iion  possil.  Mauus  seqneniis  Jacob,  dum  nascerentur. 
invenla  esi  pedem  fratris  prxccdenlis  tenens ;  osqiie 
ndeo  sic  nali  suni  qiiasi  unus  infans  in  duplum  pro- 
lixior  uasci  vidcreiur  ( Cen,  xxv,  25).  Iforum  certe 
constcllationes,  quas  appcllant,  nullo  modo  disparcs 
csse  poiuerunl.  Quid  ergo  vanius,  quam  ol  iilas  con- 
Mcllaiioncs  iniuens  mathemalicus,  ad  eumdem  horo^ 
scopum,  ad  eamdem  lunam,  dicerel  unum  eomm  a. 
matre  dilecium,  alienim  non  dilectiim  ?  Si  enim  aliod 
diceret,  falsum  profecio  dlceret;  sl  auiem  hoediceret, 
verum  quidem,  sed  non  secondum  suorum  librorum 
ineptas  cantiunculas  dicerei.  Quod  si  huic  historuB, 
quia  de  nosiris  profcrtur,  nolunt  credere,  numquid 
ci  naturam  rerum  delere  possunt  ?  Cum  ergo  se  mi- 
nime  ralli  dicant,  si  horam  conceptionis  mvenerint, 
saltem  sicut  homines  non  dcdigneDtur  cooceptom 
considerare  geminorum. 

37.  Ideoque  fotendum  esi,  quando  ab  istis  vera  dt- 
cuntor,  instinclo  quodam  occullissimo  dici,  qoem 
oescientes  homanae  mcnles  paiiuntur.  Qood  com  ad 
decipiendos  homines  fll,  ^piriluum  scductolroni  ope- 
ratio  est :  qoibus  quacdam  vera  de  temporalibos  rebus 
nosse  permitiitur,  partim  quia  subiilioris  sensus  acu- 
mine,  pariim  quia  corporibus  siibiilioribus  vigent,  par- 
tim  experieniia  callidiorc  propier  tani  magnam  loiigi  - 
iudinem  vitx;  parlim  sanctis  Angelis  qood  ipsi  ao 
omnipotenie  Deo  discunt,  etiam  jussu  ejus  sibt  reve- 
l.aiKibus,  qui  morita  humana  occultissima; Jiistitiae  siiu 

•  Ediii,  hominum  Keiera*  Uss.,  hoadttem  tceierwm. 


r* 


DE  GEMESI  AD  LlTTlsliiAlf,  S.  AUGUSTI.M 


m 


cerilftle  dblribuit.  AU4|iiando  aukmi  iidem  ncTandi 
spirilu8  eti^im  qux  ipsi  racUiri  sunl.  Tclul  di?iuaiNlo 
prxdicunL  Quapropicr  iioiio  duisiiaoo,  sive  matlie- 
matid,  sive  quiliticl  impie  divinantium,  maxime  dicen- 
tes  vera,  caTcndi  sunt,  ne  consortio  dxmoniorum  ani- 
mam  deccptam,  pacto  quodam  sociciatis  irretiani. 
CAPUT  XVUI.  —  DifculUu  de  nderibui^  an  per  ipi- 
rilus  reganlur  et  ammenlwr. 
S8.  Solet  eliaiu  quxri,  utrum  cxli  luminaria  ista 
coniQiiena  corpora  sola  sint,  an  habeant  rectores  quos- 
dam  spiritus  suos  :  el  si  habent,  utruui  ab  eis  etiani 
vitaliier  inspirenlur,  sicut  aniiiiantur  carnes  pcr  ani- 
niaa  aninialium,  an  sola  sine  ulla  permixtione  pne- 


scuiia.  Quod  licet  in  praeseoti  non  (acile  oompreheii- 
di  possit ;  arbilror  lamcn  in  procaisu  tractandarum 
Scripiurarum  opportuniora  loca  posse  occurrcre,  ubi 
nobis  de  hac  re,  secundum  sancto  aiictoritatis  legu- 
las,  eisi  non  ostendere  certum  aliquid,  tamen  credere 
licebil.  Nunc  auiein  servata  semper  moderalione  piae 
gravitatis,  nihil  crcderede  re  obscura  lemere  dehc- 
mus ;  ne  forte  quod  postea  verius  patefecerit,  qiuun- 
▼is  libris  sanctis  sive  Tesianienti  Veteris  sive  Nori 
nullo  modo  esse  possil  adversum,  tauien  propter  amo* 
rem  uosiri  erroris  oderimus.  Nuuc  ad  libmm  opcrts 
iiostri  jam  tcrtium  transcamus. 


LIBER  TERTIUS. 

De  vers.  20  :  £f  dixU  Dei»,  Educant  aqua ,  et  retiiuis usfiue ad  sirimi ca|)iiis Oaen. 


CAPUT  PRIMUIf .  -  Antfmi/f«m  ex  aquii  educHo  priu$ 
narratur  quam  quw  de  lerra;  quod  aqua  «m,  aer 
cato  jnronmum  elementum  si/. 
I.  Et  dixit  Deui^  Edueant  aqum  reptiHa  animarum 
vivarumf  et  9olatilia  super  lerram,  secundum  prmamen' 
lum  cttU,  Et  factum  est  ne.  Et  (ecit  Deus  celos  magnos 
ci  omne  ammal  reptHium^  qum  eduxerunl  aqum  secun- 
dum  genus  eorum;  et  omne  volalile  pennatum  ucundum 
genus.  Et  mdit  Deus  quia  bona  sunt,  etbenedixil  ea  Deus 
dicens  :  Crescite  et  muUiplicamim ,  et  replcte  aquas  in 
nmi^  et  volalilia  mullipHcentur  super  terram.  El  facta 
ist  vapera ,  et  fdctum  est  mane  dies  quintus.  Nunc  in 
Inferiore  parte  mundi,  ea  qux  spirilu  vitsc  moventur, 
fiunl»  ct  primum  aquarum ,  quod  acris  qualitati  pro- 
xiinum  clcmentum  cst;  quia  buic  coelo,  lu  quo  sunt 
luminaria,  iu  viciiius  est  acr,  ut  et  ipse  cceU  noineii 
acceperit ;  sed  ncscio  utrum  ctiam  firmamentum  pos- 
lil  Tocari.  Dicniitur  autein  coeli  pluraiiter  in  una  ea- 
denique  re,  qux  dicitur  ununi  codum.  Nam  cum  in 
hoc  libro  singulari  numero  dicalur  coelum»  quod  di- 
Vldit  hiter  aqvas  qux  supra ,  ef  eas  quae  infra  sunt ; 
In  lllo  tameii  psalnio,  Et  aqum^  inqult,  qum  super  ca- 
loi  stfit/,  laudent  nomen  Domini.  Et  ccbIos  coelorum  si 
beiie  inteiligimus  sidercos  aeriorum,  tanquam  supe- 
riores  inferioruin»  ei  hos  in  eodem  psalmo  accipimus, 
iibi  diclum  est,  Laudate  eum,  caU  cmlorum  {PsaL 
cxLViu,  4,  5).  Satis  apparct  hunc  aereni,  non  solum 
eoeluin,  sed  etiam  coelos  dici :  sicut  dicuiittir  ct  terrap, 
nec  aliiid  significatur,  quam  illa  qux  singuiariter 
terra  didtui;  quando  dicimus  oibem  terrarum,  et  or- 
bemterne. 

CAPI3T  U.  —  Cmlos  diluvio  periisse,  .et  aerem  m  aqum 

naturam  (ransisse. 

8.  Ilos  etiam  aerios  coelos  quondam  periisse  diluvie 

lo  quadam  earum  quie  canonicx  appellantur,  Epistola 

logimiis  (U  Pet.  iii,  6).  Neque  cnim  liuniida  llb  nalura, 

^       quae  ita  concrcverat,  ut  cubills  quindecim  allissimorum 

montium  transcenderet  Terlices  (Geit.  vn»  20),  potuit 

ad  sidera  pervenire.  Scd  quia  bujus  aeris  humidioris,  iu 

quo  aves  TOlitaat»  vcl  tota  vel  pn^pe  tota  spaiia  c^m- 


pleverat,  pcriisso  qiii  fueram  codos  in  ilU  EpistoKa 
scribitur.  Quod  nescio  quemadmodom  poasit  Intelligi, 
nisi  in  aquarum  naturam  piiiguioris  hujus  aeris  qua- 
liute  convcrsa :  alioqum  non  perienmt  ^unc  Isti  codi, 
sed  sublimius  erecti  suni,  cum  locum  eorum  aqoa  oo- 
cupavcrat.  Iiaque  facilius  eossecondum  illius  Epistolx 
auctoriutem  periissc  credimus,  et  alios,  sicut  ibi  scri- 
bitur,  reposiios(U  Petr.  iii,  5-7)»  extenuatis  ^  Tide- 
licet  exbalatioiiibiis,  quam  sic  erccios,  ut  eis  superio- 
ris  coeli  natura  loco  suo  cederci. 

5.  Oporlcbat  jUquc  ut  in  crcandis  habitatoribus 
iiifcrioris  hujus  mundi  parlis,  quae  sxpe  terrx  uommo 
tt  U  commemoratur ,  prius  producerentur  ei  aquls 
animalia,  postca  vero  dc  terra :  quod  iu  sit  aeri  aqua 
shnilis,  ut  ejus  cxhakitionibus  pinguescere  probetUTv 
ui  et  spiritum  proccUx  facbt,  id  est  ventum,  et  nubila 
contralial,  et  possit  volatus  avium  suslinere.  Quapro- 
pier  etiamsi  vcrum  dixit  quidam  sxcutorittm  poeta- 
rum,  Nubes  excedit  Oiympus^  et,  Pacem  iumma  IskmU 
( Lueanus,  lib,  2);  quia  perhibetur  in  Olympi  Tertico 
aer  esse  Um  tentiis ,  ut  nequo  nuhibus  obomhrctur, 
neque  turbctur  vento,  neque  sustentare  alites  poasit, 
neque  ipsos  qui  rorte  asccnderint  homines,  crassloris 
auRB  spiritu  alere,  sicut  in  isto  aere  consueTcruut : 
Umen  ct  ipse  acr  est,  unde  aquis  Ticina  qoaUlale  dif« 
fuoditur,  et  proplerca  ipse  qnoque  in  humidam  naiu- 
ram  conTorsus  diluvii  tcmpore  creditur.  Neqne  eoim 
arhitrandum  est  aliquid  de  spaiiis  siderei  coell  iisur- 
passe,  cum  oinnes  etiam  altissimos  moniesaqoa  trao- 
scciidcrat. 

GAPUT  III.  —  De  elementorum  commuiaHom  «fHloi- 
lim.  Aer  in  Cenesis  hisloria  non  prmtemHsmtm 

4.  Quanquam  de  convcrsione  eleinentorum,  etiam 
inter  ipsos  qui  hxc  otiosa  cura  subiilissime  perscni- 
Uti  sunt,  non  parva  quxstio  esi.  Alii  enim  dicunt  om- 
nia  io  omnia  posse  muuri,  atquc  converU  :  alii  Tero 
esse  aliquid  oinnino  proprium  singulis  perhibeDt  ele- 
mentis ,  quod  iii  alterius  elementi  qualiutem  nullo 
modo  Tcrlatur.  Unde  forussis  suo  loco^  si  DomiuQ» 

^  Mss.  fere  onmcs,  extcntuL 


tll  LIBER 

voluerlt»  diligentiosdlspulabiinus :  nunc  aulem  quod  ad 
pneseiileiii  sennoiieinauinet,  haec  commeinoranda  exi^ 
ilimaTi»  tit  intclli||[amu8  servaturo  esse  ordincm  rcrum 
quo  prios  oportuit  aquarom  animalia  quam  terrarum 
narrari  creata» 

5.  Nec  uHo  modo  arbitrandom  est  praetermissum 
esse  inliae  Scriptura  olloin  mundi  hujus  eiementum, 
cum  qoatuor  noitssimis  eum  constare  persuasum  sit, 
qnia  tidetur  Uic  ccelum,  et  aqua,  et  tcrra  commemo- 
rari «  de  aere  autem  taceri.  Gonsuetodo  quippe  no- 
strarofli  Scriptnrarom  est ,  aot  coeli  et  terrae  nomine 
mondum  appcllare,  aot  iiiterdom  addere  et  mare. 
Aer  iUqoe  vel  ad  coelom  perlinere  inlclligilur,  si  qua 
srnil  ln  ejos  soperioribus  panibtis  tnmqailtissima  ct 
Itacatissima  spatia  ;  vel  ad  tcrram  propter  hunc  tur- 
bdlentom  et  caliginosum  locum  ,  qui  bumida  cxhala- 
tione  plngocsclt,  quamvis  et  ipsc  s.Ypius  coeli  nominc 
mincupetor :  ac  per  hoc  non  FCripttim  esl,  Producant 
aqux  reptiHa  iinimarum  vivarum ,  et  producat  aer 
volatiKa  volantla  supcr  terram ;  sed  utrumque  hoc 
auimanthim  gemis  ex  aquis  iTodoclum  e$se  narratur. 
QnklqDld  ergoaqnanim  sivc  labiliter  undosum  elflui- 
dum  est,  aive  vaporaliter  tenoatum  atque  suspensuin, 
ut  lllud  reptHibus  animarum  vivanim,  hoc  volatilibus 
appareat  distributum,  utmmque  tamen  humldx  natu- 
rsdepotatQr. 

CArUT  IV.  —  Quinque  ieiuus  ad  quatuor  elementa 
referri. 

C.  Idcoqoe  sont  etiam  qui  subtilisslma  considera- 
tioiie  quinqoe  istos  maiiirestissimos  corporis  sensus 
secondom  qoatoor  ositata  elemenla  ita  dislingiiant , 
utocttlos  ad  ignem,  aores  adaerem  dicant  pertinere. 
OMKlendl  aotem  gostandique  sensum  nalurae  huniidae 
aitiilmonl  :  et  olfactum  quidcm  istis  exlialationibus 
hoBldls  t  quibos  crassatur  hoc  spatium ,  in  quo  avcs 
voltumt ;  gostalom  vcro  istis  fluxibilibtis  et  corpulcn- 
tis  hninoribiis.  Nain  quxcumque  in  ore  sapiunt,  ipsius 
oris  homorl  commisceiilor  ul  snpiant ,  etiamsi  arida 
dott  acelperenlur  Tuisse  vidcaiitur.  Ignis  tamcn  omnia 
pcnelral,  ot  motom  in  eis  faciai.  Naiii  et  hoinor  pri- 
vailone  calorls  congelascii,  et  com  possint  rervescere ' 
caeiera  elementa,  ignis  Trigesccrc  non  poiest :  facilius 
qoippe  exstinguitur  ,  ut  ignis  non  sit ,  quam  Trigidus 
roaneal,  aut  sit  alicujus  rrigidi  contactu  tepidior. 
Taclos  aotem  ,  qui  est  quintus  in  sensibus,  lerreno 
clemento  magis  congruit  :  proiiule  per  tuluni  corpus 
anlmanlls,  -qiiod  niaxime  ex  terra  est,  quanquc  tacta 
beniluutur.  Dicuut  etiam  ncc  videri  sine  igne  posse 
aliquid,  nec  tangi  sine  terra.  Ac-pcr  boc  elemcnta 
omola  In  omnibos  incssc ;  scd  onuniquodqiie  eoroin 
ex  eo  qood  amplius  habei  accepisse  vocabulum.  Ideo 
autem  caloris  privatione,  cum  corpus  niinie  rrigescit, 
obtondi  sensum,  quia  moius  pigrescil,  qui  ex  cahire 
uiesleorpori,  dum  ignis  aerem,  ei  aer  hiimida,  cl  hu- 
mor  lerrena  qua*que  ariicit,  subtilioribus  scilicct  cras- 
siora  penetrantibus, 

7.  Qouito  autem  quidque  subiilius  est  in  natura 
corpondl,  tanto  est  vicinius  naturae  spirituali ;  quam- 

>  Bditi,  (rl§e9eere.  At  mss.  rleriquc,  ferveuere. 


TERTIUS.  «^« 

vis  longe  disUnte  genere,  qoandoqoldem  illod  corpus 
est,  illiid  non  cst. 

CAPUT  V.  —  Vl  ad  quatuor  elemenla  varie  s#  habe: 
sentiendi  m  tn  quinque  ieniibu$. 
Ac  per  hoc  qiioniam  seniire  non  est  corporis» 
sed  animae  per  corpus,  licet  acutc  disserator  secondom 
diversitatem  corporeorom  elementorum  sensus  esso 
corporis  distributos;  anima*tamcn  cui  sentieiidi  vis 
Inest,  cum  corporea  non  sit,  per  subtilius  corpus  agi« 
tat  vigorem  senticndi.  Incboat  itaque  motum  io  oinni- 
bus  scnsibus  a  subtililate  ignis ,  sed  non  in  omuibus 
ad  idem  pervenit.  In  visu  enim  p(.'rvenit  represso  ca- 
lorie  usque  ad  ejus  lucein.  In  aodito  osqoe  ad  liqoi- 
diorem  aercm  calore  ignis  penetral.  In  olfactu  auteni 
traiisit  acrem  purum,  et  pervenit  ad  humidam  cxha- 
lationein,  unde  crassior  haec  aura  subsistit.  Ui  gustatu 
et  hanc  transit,  et  pervenit  usqoe  ad  humorem  cor- 
pulcntiorem  :  quo  etiam  pciietrato  atque  trajeclo, 
cum  ad  lcrrenam  graviiatem  pervenit ,  tangendi  uiii- 
mum  sensum  agiu 

GAPUT  VI.  —  Aerii  elementum  non  eae  prtetermiiiHm 
a  icriptore  Geneui. 

8.  Non  igiiur  igiiorabat  naturas  eiementorum  eo- 
rumque  ordinem,  qui  cum  visibilium,  qux  intra  niun- 
dum  in  elementis  nalura  moveiitur ,  conditionem  in- 
troduccret,  prius  coelcstia  luminaria,  deinde  aquarum 
animanlia,  tcrrarum  autem  posUrema  narravit:  non 
quod  aerem  prxtermiserit ,  scd  quod  purissimi  et 
quictisstmi  aeris,  ubi  volare  aves  non  posse  dicuntur, 
si  qua  sunt  spatia,  coelo  supcriori  conjunguntur ,  el 
coeli  nuncupatione  iii  Scripturis  ad  snperiorem  mundi 
partcm  pcrtincre  inlelligiinlur  :  ut  terrae  nomhie  uni- 
versaliler  hoc  totum  sigiiificetur,  ex  quo  incipii  deor- 
iiim  versus,  Ignii^  grando^  tux^  glaciei,  ipiritui  tem- 
pestatis,  et  omnee  abgai^  donec  perveniatur  ad  aridam 
qu;c  proprio  nomine  tcrra  dicitur.  Aer  itaque  ille  su- 
pcrior,  sive  quod  ad  coelestem  inundi  pertinel  partem, 
sive  quod  nulliim  habet  visibilem  babiiatorem,  do 
qualibus  nunc  sermo  narranlis  est,  nequo  prxtermis» 
susest  coelo  nominato,neque  annumeratus  iu  crcandis 
aiiimalibus :  iste  vero  inferior  qui  excipil  cxhalationes 
humidas  maris  ac  terrae ,  et  ad  sustiiiendas  aves  quo- 
dammodo  crassaiur,  nounisi  ex  aquis  accipit  aiiinia« 
lia.  Quod  enim  cjus  humidum  esi ,  hoc  porut  aliiuiu 
corpora ,  qux  ila  nituntur  pennis  volantes ,  qucuiad- 
modum  pisccs  quibusdam  siiis  alis  natantes. 

GAPIIT  Vil.  —  VolalUia  ex  aqm  non  immerita 
dicuntur  creata, 

9.  Proinde  scicnter  taiiquain  Spiritus  Dei,  qui 
scrtbenli  aderat,  ex  aquis  dicil  producta  volatilia. 
Quorum  natura  '  bipartitum  locum  sortiu  csl ;  info* 
riorem  scilicel  in  unda  labili,  superiprem  vero  in  aura 
flabili :  iliiim  depuutum  natantibus,  istum  volantibus. 
Sicut  huic  clemento  coiigruos  duos  etiam  sensus  ani- 
malibus  datos  videmos ;  olfactum  expiorandis  vaporir 
bus ,  gustatum  explor^odis  liquoribu^^.  Quod  eiiUn  et 
uclu  aquas  ventosque  seniUnus,  hoc  esl  quod  terr» 

«  M88.  qubique,  Aquarum  cum  mxtura,  sic  ctiam  Auii 
et  Er. 


KS 


DE  GENCSl  AD  LlTTERAM   S   AUGUSTlM 


«4 


soliduin  <  omnibus  admiscelur  etemeniis :  sed  In  hii 
crassioribus  senlitur  amplius,  ita  ut  etiam  tangeiido 
eontrectari  Taleant.  Ideoque  et  ista  in  duabus  maxime 
muiidi  partibus  f eneraliter  teme  nomiiie  complcctun- 
tnr :  sicot  ille  psalmus  ostendit ,  omnia  superiora  ab 
illo  principio  enumerans,  Laudate  Dominum  de  ccelii ; 
omniaque  inferiora  ab  alio  principio,  LoMdate  Dominum 
de  terra ;  ubi  et  spiritus  teinpcslatis  et  oinnes  abyssi 
nominantur,  et  ignis  iste  qui  urit  Ungeiiiem  ( Ptal. 
ekLViii,  1-8),  qoia  de  tcrrenis  et  humidis  motibus 
ita  existit,  ut  sobinde  TcrUtur  in  aliud  elemcotum. 
Et  quamvis  naturae  suae  sursum  niiendo  indicet  appe- 
titum,  in  ccelestem  tamen  superiorem  tranqiiillitatem 
non  potcft  evadere ;  qub  mulio  aere  superatus  et  in 
euin  conversus  exstinguiiur :  ac  per  hoc  in  ista  renim 
parte  comiptibiliore  atque  pigriure  turbulentis  moli- 
bus  agikitur  ad  tempcrandum  ejus  rigoreni,  et  ad 
ttsus  lerroresque  mortalium. 

10.  Quia  ergo  etiam  tactu ,  qui  ad  terram  proprie 
pertinet,  scntiri  pos^unt  el  fluctus  undarum,  ct  flatus 
aurarom,  propterca  ipsa  quoque  aquatilium  aniina- 
lium  corpora  et  terrenis  Tcscuntur,  et  maxime  aves ; 
in  terra  etiam  requiescunt,  fetusque  propagnnt :  pars 
enim  humoris  quae  vaporaliter  exhalatur,  etiam  su|)cr 
terras  extendilur.  Ideoque  cum  dixissct  Scriptura, 
Edueant^qum  reptiHa  animarum  vivttrum^  et  ro/o/iV/a, 
iiiquit,  tuper  terram ;  addidit  sanc,  dicens,  tecunduin 
finnamentum  cctti^  in  quo  potest  aliquanto  manifcsiiiis 
apparere  illud  quod  antea  Tidcbatur  obscurum.  Noii 
ciiim  ait,  In  firmamento  coeli,  sicut  de  luminaribus ; 
sed,  volantia ,  Inqoit ,  tuper  terram ,  tecundum  firma- 
mentum  cceii,  id  est  juxta  firmamentum  coeli :  quia 
Tidelicet  boc  caligiuosum  et  humidum  spatlum,  in 
quo  aTCS  volant,  illi  spatio  conliguum  est,  ubi  volare 
non  possunt,  qiiod  jam  mcrito  tranquillitatis  et  quic- 
tis  pcrtinet  ad  firmamentum  coeli.  In  coelo  ergo  volaiit 
aves,  sed  in  isto,  quod  ille  psalmus  etiam  tcrrx  no- 
inine  inciudit ;  propter  quod  ccelum  vocantur  mullis 
locis  volatilia  cceli :  non  tamcn  in  firinamento,  sed 
secuiidum  firmanicntuin. 

CAPUT  VIU.  —  Reptilia  ammarum  vivarum  pitcet  cur 
appeUati, 
M.  Nonnulli  puunl  propter  sensus  Urditatem  non 
animam  vivam,  sed  reptilia  animarum  vivarum  appcU 
lau.  Sed  si  propterea  sic  appellarentur,  avibus  dare- 
lur  nomen  animae  vivx.  Gum  vero  ct  ipsa  volatilia 
dicu  sunt,  sicut  illa,  rcptilia,  ut  subaudiatur  animanmi 
vivarum  ;  (atcndum  est ,  ut  arbitror ,  iu  dictum ,  ac 
si  dicerelur ,  Qux  suiit  in  animabiis  \lvis  rcptilia  vci 
volatilia :  sicut  dici  possct,  Ignobilia  hpminum,  ut 
inteiligeremus,  quicumque  sunt  in  hominibus  ignobi- 
ics.  Quanquam  enim  siiit  et  animalia  terrestria  quae 
repunt  super  terram ;  umen  ex  multo  majore  iiumero 
pedibus  moventur,  et  lam  pauca  forUsse  iii  terris  re- 
punt,  quam  pauca  in  aquis  gradiuntur. 

12.  Nonnulii  autem  puuverunt  propterca  non  ani- 
mam  vivam,  sed  reptilia  animarum  vharum  pisces 
esse  appellatos,  quod  cis  memoria  uulia  sit,  pcc  aii- 
>  Sic  MSB.  At  cditl,  Urra  solida. 


qna  vKa  velut  ratloni  viciiiior.  Scd  blWi  eos  expL*- 
rieiitia  minor.  Nam  quidam  scripsenmt,  quc  animad- 
Tcrtere  potoenint  in  Tivariis  piscium,  mnlu  mirinda. 
Sed  eliamsi  forte  lalsa  scripserunl,  memoriam  Umen 
pisccs  habere  certissimnm  est.  Quod  ipse  som  exper- 
tos ,  et  experiantor  qoi  possoiit  et  voiont.  Nam  fous 
qoidam  magnos  Bollensiom-regiorom,  fere  plenos  est 
pisciom.  Solent  aoiem  homines  desaper  intoentes 
eis  aliqiiid  jacere,  quod  sibi  tcI  praerlpiant  eonfloen- 
tes,  vel  iiiter  se  diripiant  concerUntes.  Qoo  pnsto 
assueti,  deambulantibos  soper  oram  fontis  hominibosy 
ipsi  qooqiie  com  eis  congregatim  naUndo  eont  et 
redeunt,  eispecunles  onde  afiquid  Jacient,  qoorom 
praesentiam  sentiont*  Non  iUqoe  fmstra  mihi  videiar 
aqoarom  animalia  sic  appellaU  reptilia,  qoemadmo- 
dom  aves  volatiUa :  nam  si  Tel  nolla  memoria,  ve. 
sensus  Urdior,  animae  vivae  nomen  repuUsset  a  pisa- 
bos,  Tolatilibos  certe  adhiberetor,  qoorom  Tiu  in 
oculis  nostris  est  et  memor  et  garroU  *,  et  in  nidis 
constroendis  edocandisqoe  fetibos  solertissiouL 
CAPUT  IX.  —  Quod  quidam  pkiloiopld  etdqui  ek- 
mento  $ua  animaUa  tribueruut, 

13.  Nec  ignoro ,  iu  quosdam  phiiosophos  soa  cn- 
Jusqne  elcmcnti  distribuisse  animaib,  ut  terrena  esse 
diccrent,  non  untom  quae  in  terra  repunt  atqoc  gra- 
diuntur,  sed  sTes  etiam  quod  et  ipsae  In  terra  re» 
qoiescant,  Tolando  fatigatae  :  aeria  vero  animalia 
d;i^mones  esse ;  coelestia ,  deos ;  qoorom  qnidon  nos 
priim  lominaria,  partim  Angeios' dicimoa.  lidem  U- 
mcn  aqois  pisces  et  soi  generis  belloas  attrihaont,  ot 
nullum  elemenium  suis  animalibus  Tacet :  qoaai  tcto 
sub  aquis  terra  non  sit ,  aut  probare  possint  pisces 
non  iii  ea  requiescere  ac  reparare  naUndi  Tiret,*slcut 
voiandi  aves ;  et  si  forte  rarius  pisces  id  fiiciont»  qood 
ad  gcsunda  corpora  sit  unda  qoam  aora  valldior,  iu 
ot  terrena  qooqoe  animalia  naUntia  ferat ,  sive  osii 
docu,  ut  homines,  sive  natura,  ut  qoadmpedia  tcI 
serpenles.  Aot  si  propterea  non  potant,  quia  non  hi- 
sont  pedes  piscibiis ;  nec  phocae  aqoanim  sont,  nec 
eolobri  cochleaeque  terranim  :  nam  et  iilae  pcdes  ha- 
bent,  et  haec  geiiera  sine  ullis  pedibus,  noo  dico ,  re- 
quiescunt  in  lerra,  sed  ab  ea  tIx  aut  nQnqoam  rece- 
dunt.  Draeoncs  autem  sine  pedibos  et  in  ipelucis 
requiescere ,  et  in  aerem  sustolli  perfaibentQr :  qoi 
quanqiiam  non  facile  noti  sint,  litterae  Umen»  non 
untum  nostrae,  sed  etiam  Gcntilium ,  nequaqoam  de 
istorum  animantium  genere  ucuerunt. 

GAPUT  X.  —  Concetto  dmmonet  etu  aeria  wmtuMa^ 
rnhil  detrahitur  ScripturtB  docenti  produeta  pum  ex 
aquit  volatiiia.  Venti^  tomtrua^  nubet^  plmuia^  imr, 
grando^  teremtoi. 

14.  Quaproptcr ,  etsi  daemones  aeria  sont  anima- 
lia,  qiioniam  corporum  aeriorum  natura  Tlgeot;cC 
propterea  morte  non  dissolvuntur ;  quia  pnavilet  in 
cis  clementum ,  quod  ad  laciendum  quam  ad  patien- 
dum  est  aptios ;  doobos  sobterpositis,  aqoa  scilieel  et 
lerra,  ono  aotem  soperposito,  id  est  igne  sidereo : 
distribountiir  eniiB  elementa  ad  pntiendum  doOt 

>  Ojs.  aUqoot,  eu  memcratu  garrukt. 


885 


LIBER  TEUTIUS. 


»6 


humor  et  humus ;  ad  facieiidum  autem  a^ia  duo ,  acr 
el  ignis :  si  ergo  haec  ita  sunt,  non  impedit  ista  distin- 
dio  nostnim  Scripturam ,  qux  non  ex  aere ,  sed  ex 
aquis  producta  indicat  volalilia ;  qiiia  subtilioris  qui- 
dem  et  in  auras  exlialati  atque  distcnti,  scd  inmcii 
hnmoris  locus  volatilibus  datus  cst.  Aer  aulein  a  con- 
Anio  luminosi  coeli  usque  ad  aquarum  fluida  et  nuda 
lenrarum  pervenit.  Non  tam.en  totum  spatium  ejus 
cihalationes  humidx  iufuscant ,  sed  usque  ad  cum 
finem»  onde  incipit  etiam  terra  nominari,  secundum 
illum  psalmnm  ubi  diciluri  Laudate  Donunum  de  terra 
{PmL  cxLTiii,  7).  Superiorveroparsaeris^propierpu- 
ram  tranquillitatem,  coelo  cui  collimitatur,  communi 
ptce  conjungitury  et  ejus  vocabulo  nuncupatur.  In  qua 
(bnassis  parte  si  fuerunt  ante  transgressionem  suani 
transgressores  angeli  cum  principe  suo,  nunc  diabolo, 
tnnc  archangelo  (nam  nonnulii  nostri,  non  eos  putant 
coelestes  vel  supercoelestcs  aiigelos  fuisse),  non  mi- 
ram  si  post  peccatum  in  istam  sunt  detrusi  caliginem ; 
obi  lamcn  et  acr  sit,  et  bumore  tenui  contexatur,  qui 
commotas  ventos,  et  veliemenlius  concitatus  etiam 
ignes  et  tonitrua,  et  contractus  nubila,  et  conspissatus 
pluviamy  et  congelantibus  nubilb  iiivem,  et  turbulen- 
tios  coiigclantibus  densioribus  nulnlis  grandinem,  et 
distentus  serenum  facit»  occultis  imperiis  el  opere 
Dei»  a  tummis  ad  infima  universa  qux  creavit  admi- 
Distnntis.  Unde  in  illo  psalmo  cum  commemoraia 
cssent,  f^ms,  grando^  ntx,  glacies^  spmtus  tempestatis ; 
ne  lalia  tine  divina  providentia  fieri  moveriquepuiaren- 
lur,  contiuuo  subjecil,  Quwfaciutit  verbumejus  {Id.  8). 

15.  Si  auiem  transgressores  illi  anlequam  trans- 
grederenlury  cceleslia  corpora  gerebaiit ,  neque  hoc 
winun  cst,  si  conversa  sunt  cx  pccna  in  aeriam  qua- 
Ulateoi,  ul  jam  possint  ab  igne,  id  esl  ab  elenieiilo 
Daliirae  superioris  aiiquid  pati :  nec  aeris  saliem  spatia 
toperiora  alque  puriora ,  sed  isia  caliginosa  tenere 
permissi  sunt ,  qui  eis  pro  suo  genere  quidam  quasi 
caroer  esl,  usque  ad  tempus  judicii.  Et  si  quid  de  his 
Iraiiagressoribus  angelis  diligcntius  requirendum  cst , 
tUot  eril  accommodatior  Scriplune  locus.  Proinde 
quod  nunc  satis  est ,  si  hxc  spaiia  tiirbhJa  et  procel- 
luta,  propler  teris  naturam  usque  ad  undas  terrasqiie 
porreclam  %  possunt  aeria  corpora  sustinere ;  possiint 
el  tvium  qoae  producta  sunt  ex  aquis ,  propler  a(|ua- 
rum  lenues  balitus:  qui  sciliceteidcm  aeri  juxia  undas 
el  lerras  curcumfuso,  alque  ob  hoc  infimae  ac  terrenoi 
ptrtl  deputato,  vtporalilcr  inseruntur,  el  auras  iiilC' 

ilyqoae  nocturnis  rigoribus  aggravaLi:  sereno  eliam 
\  dislilltnl;  si  autem  vehcmentius  frigus  est,  ctiam 

gelu  ctndidius  inalbescunt. 

GAPUT  XI.  —  Tractatur  vers.  Uet^.ubide variis 
ammantium  generibus  creatis  de  terra, 

16.  Et  dixit  Deui^  Educat  terra  animam  vivam  se- 
tnndmn  genus :  quadrupedia^  et  reptilia^  et  bestias  terros 
secundum  genus^  et  pecora  secundum  genus.  Et  factum 
fsf  sie,  Et  fecit  Deu$  besHas  terrm  secundum  genus^  ei 
feamt  seewndum  genus  ^  et  omma  reptilia  terroB  secun- 

*  cdlti ,  porrccta.  Emenflamus  aucloritatc  Mss. ,  por^e- 


dum  genuM.  El  Mit  Deus  quia  bona  tuni.  Jam  nun^ 
coiisequcns  erat  utalteram  partem,  quae  proprie  lerra 
diciiur,  iiifimi  hujus  loci ,  quem  totum  cum  omniDus 
abyssis  et  nebuloso  aere  univcrsaliter  vocabulo  terre 
alibi  Scripiura  complcciitur,  omaret  animalibus  suis. 
Et  manifesta  quidem  sunt  animalium  genera ,  qu»  in 
verbo  Dei  terra  produxit.  Sed  quia  sxpe  nomine  pa- 
corum  vel  nomine  bestiarum,  animalia  omnia  rationis 
expcrlia  solent  intelligi,  merito  quseritur  quas  nunc 
proprie  bestias,  et  qiix  pecora  dical.  Et  repentia  qui  • 
dcm  sive  reptilia  terrena ,  noii  est  diibitandum  quod 
omnes  serpentes  *  intelligi  voluit ;  quanquam  el  besim 
dici  possint :  pecorum  autem  nomen  non  usitate  ser- 
pentibus  convenit.  Rursum  leonibus,  et  pardis,  et  ti- 
grldibus,  et  lupis,  et  vulpibus',  canibus  eiiam  ct 
siiuiis ,  atque  id  genus  cxteris  usitate  convenit  voca- 
bulum  bestiarum.  Pecorum  autem  nomen  his  anima- 
libus  accommodalius  aptari  solct ,  quae  sunt  in  usu 
hominum  :  sive  adjuvandis  laboribus,  ut  boves  el 
equi,  et  si  qua  talia ;  sive  ad  kinificium  *,  vel  ad  ves- 
cendiim,  ut  ovcs  et  sucs. 

17.  Quid  ergo  sunl  quadropedia?  Quanquam  enim 
haec  omnia,  prxter  quxdam  serpentia,  quatuor  pedi- 
bus  gradianlur,  nisi  lamen  hoc  nomine  proprie  qua> 
dam  vellet  intelligi,  non  ulique  hic  etiam  quadrupedia 
nominaret,  quamvis  de  his  in  repctiiione  tacueril.  An 
ccrvi,  et  damulx ,  et  onagri,  et  apri  ( qiiia  neque  illis 
l)estiis  ubi  leones  sunt,  conjungi  possunt;  similes 
enim  suiit  illis  pecoribus ,  neque  tameii  sub  humant 
cura  sunt)  proprie  quadrupcdia  nunciipata  sunl; 
quasi  rcliqua  esseiit  haec  animalia,  quibus  isia  appel- 
laiio  generalis  quidein  cum  multis  propter  numerum 
pedum,  sed  tamcn  spcciali  significatioiie  iribucretur  ? 
An  quia  ter  dixit ,  secundum  genus,  tria  quaedam  ge- 
nera  nos  invitit  aiiendcre  i  Primo,  secuiii/ifm  genus 
quadrupedia  el  rcptilia ;  ubi  arbilror  significatum  qux 
qiiadrupedia  dixerit,  scilicet  qus  in  genere  sunt  re- 
ptilium,  sicut  sunt  lacerti,  stelliones,  et  si  quid  hu- 
jusmodi  est.  Idcoque  in  repelilione  quadrupedum  no- 
nien  non  ileravit,  quia  repliiium  vocabulo  fortasse 
complexus  est :  unde  ibi  non  simpliciler  ait,  rcptilia ; 
scd  addit,  omnia  reptilia  terroB.  Ideo  terras,  quia  sunt 
et  aquarum ;  et  ideo  omnia ,  ut  illic  inteiliganlfur  quus 
quaiuor  ctiam  pedibus  nituntur,  qiis  superius  qua- 
drupediim  nomine  proprie  significata  sunt.  Bestias 
autcin,  de  quibus  item  ait,  secundum  genus ,  quidquid 
ore  aut  ctiam  unguibus  sxvit,  exccplis  serpentibus. 
Pecora  vero  de  quibus  tertio  ait,  secundum  genus^  quae 
neutra  vi  lacerant,  sed  aat  comibus,  aut  ne  hoc  qui- 
dem.  Prxdixi  enim  et  quadrapcdum  nomen  quam  late 
pateat,  ipso  pedum  numero  facile  agnosci,  et  nomiiie 
pecorum  vel  l>esiiarum  omne  irrationalc  aniinal  ali- 
quando  comprehendi.  Sed  eiiam  feramm  vocabulum 
solel  in  laiina  lingua  tantumdcm  valere  :  non  Ideo 
tamen  ncgligenda  fuit  consideratio,  quomodo  poasinl 
haec  nomina ,  quae  non  frustra  in  hoc  Scriplurarom 
loco  posita  sunt,  etiam  speciali  distinctione  diseeroi , 

<  Plures  e  Mss.,  repentes. 

*  in  Mss.  iiru|je  umnibos,  UmUimiu 


117 


DE  GENESI  AD  LITTCRAM,  S.  AUGUSTINl 


m 


food  in  iMU  loqiiendi  qooiidiano  facile  animadvcrti 
foiest. 

CAFUT  XII.  ~  Quid  sccundum  gciiiis,  quod  de 
quibusdam  ereatum ,  non  de  homine  dicitur. 

18.  Non  frostra  etiam  lcctorcm  movct  utnininc 
IMtiiim  et  qoasi  Tortuito  an  aliqua  rationc  dicatur,  le- 
€imdum  ^8s,  lanquam  facrint  ct  antca ,  cum  primo 
creala  narreniur  '  :  an  genus  eorum  in  supcrioribus 
nlionibus  intenigeiidum  est,  utiqiic  spirilualibus,  sc- 
cunduin  quas  creantur  iiirerius.  Scd  si  ita  cssct,  boc 
de  luce,  hoc  de  coclo ,  hoc  de  aquis  ct  terris,  lioc  de 
cobII  luminaribus  diceretur.  Quid  eiiim  eorum  est, 
enjus  non  acienia  et  incommutabilis  rntio  in  ipsa  Dci 
Sapieiitia  vigeat ,  qux  attingit  a  finc  usque  ad  finem 
l(>rtiter,  ct  disponit  omnla  suaviter?  (Sap,  viii,  1.)  In- 
eipit  autem  hoc  dici  de  herbis  et  lignis,  usque  ad  hxc 
lerrena  animantia.  Nam  et  in  cis  qux  cx  aquis  creala 
iunt,  quamvis  in  prima  commcmoratione  dictum  non 
ilt ;  inllla  tamen  itcratione  dictum  est,  Ei  fecil  Deut 
eHot  magnot  et  omnem  animam  animalium  repliliHm, 
quof  eduxerunt  aquas  tecundum  genut  eorum ;  et  omne 
9olatiU  pennatum  teeundum  genut. 

19.  An  qnia  bx*c  ita  cxorta  sunt,  ut  ox  cis  alia  nas- 
cereiitur,  ei  originis  formam  successionc  servarent, 
ideo  dicnntur  tecundam  genut,  propter  propagationera 
prolis,  qua  pennansura  creabantur?  Scd  cur  de  hcr- 
bU  et  lignis  non  soliim  dicitur,  tecundmn  genut,  vc- 
nim  etbm  tecundum  timilitudinem^  cum  et  animalia 
•Ive  aquarum  sive  terrarum  sceunduin  similitudinem 
suam  generent  ?  An,  qui;i  genus  sequitur  similitudo , 
noluit  eam  ubique  repetere?  Nam  et  scmen  non  ubi- 
q«o  repetivit ;  cum  tam  hcrhis  et  ligiiis  insit ,  quam 
tiiiinalibus,  etsi  non  oinnibus.  Obscrvatum  est  eniin 
qiNedam  lla  iiasci  ex  aquis  vel  tcrra,  ut  scxus  cis 
milltts  sit ;  et  idco  semcii  eorum  non  sit  in  cis,  sed  in 
olemeiilis  ex  qulbus  oriuntnr.  Hoc  est  ergo  tecundmn 
ginut^  ubi  ei  seminum  vb  et  similitudo  intelligitur 
soecedentium  decedeniibus  * ;  quia  nihil  eorom  ita 
creatum  est,  nt  semd  cxisteret,  vel  permansurumy. 
▼ei  nullo  succedente  decessunim. 

iO.  Cur  ergo  et  de  homlne  non  ita  dictum  est,  Fa- 
cbmtts  bominem  ad  imagiiiem  el  similitudinem  no- 
slram,  secundum  geiius,  cnm  et  hominis  propngo 
nuinifesta  sit  ?  An  quia  non  ita  Deiis  feccrat  honiinem 
ui  morereinr,  si  prxccptum  servare  voliiisset,  et  Idoo 
non  erat  ncccssarius  decessori  successor  :  sed  post 
peccatum  comparalus  est  pecoribus  inscnsatis ,  et  si- 
milis  faclus  cst  eis  {PtaL  xlvui,  13) ;  ut  jam  filii  sx- 
culi  hujus  genereni  et  generentur,  quo  possit  morta- 
lium  geiius  servata  successione  subsistere  ?  Quid  sibi 
ergo  vult  postbominemractumilkibenediclio,Crefri/« 
et  muUiplicttmini ,  et  implete  terram;  quod  utique  ficri 
posset  gencrando?  An  nihil  hinc  temere  dicendum , 
doBec  td  eum  ScripturaB  locum  perveniamus,  ubi  dili- 
genlius  bta  requirenda  atque  tractanda  sunt?  Potest 
enim  nunc  fortasse  sufBcere,  propterea  de  homine 
non  dicliun  esse»  fecmidiitii^enM,  quia  unus  fiebat, 

*  m  phirimis  et  optimaR  nots  Mss. ,  norrarentur, 

*  uat.  iredeciB^  mccedrRtiKm  de  succcdentitus. 


de  quo  etiam  femina  Tacu  est.  Non  enlm  muila  genera 
honiinum,  slcut  lierbarum,  lignonim,  piaciiira,  vola- 
tilium,  scr|)cntium,pecorum,be^tiamm:  uisicdidom 
accipiamus,  tecundum  genut^ ac  si  dicerelur  genefatim, 
ut  iiiter  sc  ^imilia  atque  ad  unam  originem  seminis 
pcrtincnlia  distingucrentur  a  cxteris. 
C.\rUT  XIII.  —  Benedictio  cur  totit  aquatiUbui  mcui 
homini  imperlita.  Opdum  gignendi. 

31 .  Ilcm  quxritur  quid  kinlum  aquarum  tnimalia 
de  Creatorc  meruerint,  ut  sola  bencdicerentnr,  sieui 
homines.  Nain  et  ipsa  bencdixit  Dcus,  dicciis :  Cremte 
et  muUipUcamini ,  et  implete  aquat  marit ,  ef  voiatiUa 
multiplicentur  tuper  terram.  An  in  uno  creatunc  ge- 
nere  diccndum  fuit,  ut  in  ca:teris  consequenter  iniel- 
ligcrctur,  qux  generationibiis  crescunt  ?  Prius  ergo 
dicerctur  lii  eo  quod  primum  tale  creatom  csi ,  ui 
herba  scilicct  alquc  ligno.  An  Ibrte  qu»  nulluni  ha- 
bcrciit  propagandie  pndis  aflectum,  ac  siiie  ullo  sensu 
gcnerarcnl,  indigna  judicavit  illis  bcnedictiouis  vcr- 
bis,  Cretcite  et  multiplicamini :  ubi  autem  i:ilis~uie8soC 
aff^ctus,  ibi  primum  hoc  dixil,  ut  in  terrenis  aninia- 
libus  etiam  non  dictum  iniclligerctur  t  Ncccssariuin 
autcm  fiiit  hoc  in  homine  repctcre,  ne  quisquam  dice- 
rei  in  orficio  gigncndi  filios  ullum  esse  peccaium ,  si- 
cui  est  in  libidine,  sive  rornicandi,  slve  Ipso  conjugio 
Immoderatius  abutendi. 

CAPUT  XIV.  —  De  intectorum  creiuitme, 

tt.  Nonnulla  etiam  dc  quibusdam  mlnuiisslmis  aid- 
malibiis  qua^stio  est ,  utrum  in  primis  rcrum  *  condi- 
iiOAibus  creata  siiit,  an  ex  conseqtientibos  rerom 
morialium  corruptionibus?  Nnm  plcraqne  eonun  aul 
de  vivorum  corporum  vitiis,  vcl  piirgamenlis,  vel  e\- 
balationibus  aut  cadaverum  tabe  gignuntur ;  quafcdam 
ctiam  dc  comipiione  lignorum  ct  berbarum,  quanlam 
de  comiptionibus  fructuiim  :  quorum  oninium  non 
|K>ssiiinus  recio  diccre  Deum  non  esse  creaiprem. 
liiest  eniin  omnibus  qiioddam  naturae  sui  generis  «te- 
cus ,  sic  ut  in  his  major  sit  admiratio  bciie  conside- 
raniis,  et  bus  ubcrior  omnipotentis  ariiflcis;  qui 
omnia  in  sapienlia  fccit  {Ptal,  cni,  24),  quae  a  One 
usqiic  ad  finem  pertendens,  et  suaviter  cuncta  dispo- 
nens  {Sap.  vui,  1),  nec  ea  i|)sa  reruin  novissima,  qiiac 
pro  sui  generis  ordlne  dissolvuntur,  et  quarum  disso- 
loiionem  ex  pccna  nostrae  mortalitails  horremus, 
rclinqnit  informia  :  sed  crcat  minima  corpore,  acuta 
sensn,  animantia;  ut  majore  attentione  stopeamus 
agilitntem  niu^cx  volanlis ,  quam  magiiitudinem  ju- 
menli  gradientis ,  ampliiisque  miremur  opeca  fomil- 
cularum,  quam  oiicra  camclorum. 

23.  Sed  uirum  in  primis,  ui  dixi,  renim  condiiio- 
nibus ,  quae  isto  sex  dierum  ordine  creake  iiarraniur, 
hxc  quoquc  niinima  inslituta  credamiis,  an  poeiea 
consequcntlbus  corruptibilium  corporum  solutiouibus, 
hoc  quxrilur.  £i  potest  quidem  dici  ea  minutisstma, 
qiuc  cx  aquis  vcl  terris  oriuntur,  tunc  creala  :  ui  qui- 
bus  etiam  illa  non  absurde  mteiliguiitur,  quae  nascon- 
iur  cx  iis  quae  terra  gcrminante  or(a  cui^t ;  ei  qo!a 

>  ixiv. ,  rerum  mortaJium.  Abcst  mortatkan  ab  allis 
libris. 


m 


UBER  TERTIUS. 


»0 


praoetserant  condiiioiicm,  non  solum  animaliiini,  sed 
^liam  laminarium ;  cl  qtiia  lemB  conlinuanlur  pcr 
«radicuin  conncxioiicm,  undc  illo  dic  quo  apparuii 
arida,  exorta  sunt,  utpoliiis  ad  snpplcmcnlum  liabi- 
lalionit»  quam  ad  numcrum  liabilatonim  pcriinere 
inielligantor.  Cxlera  vero  qux  de  animaliiim  gignun- 
tur  corporibus,  cl  maxime  morluorum,  absurdissimuni 
esl  dicere  tanc  creata,  cum  aiiinialia  ipsa  creala  sunt : 
nisi  quia  inerat  jain  omnibus  uniiualis  corporibus  vis 
qiucdam  naturalis ,  et  quasi  prxscininata  ct  quodain- 
roodo  liciala  *  primordia  fuiurorum  anim:iliuin,  quac  de 
eurroptlonibus  taliiim  corporuin  pro  suo  quxquc  geiic- 
reacdilTercntiis  erant  exorlura,  per  admiiiisirationein 
inelEibilem  omnia  moveiite  incommutabili  Creatore. 
CAPUT  XY.  —  De  ereatione  animaliuni  venenaiorum. 

ii*  De  gcneribus  quoque  aiiinialium  vciieno>is  et 
pemiciosit  quaeri  sblei»  ulrum  post  pcccatum  bominis 
ad  Tiodielam  creaia  siiit ;  an  poiius  cum  jam  creala 
enscnt  iniioxia ,  nonnisi  poslea  peccatoribus  nocere 
cccpcrinu  Neque  lioc  miriim  est,  quandoquidem  etiam 
leniporiboa  kujns  viiae  laboriosa;  atque  xrumnosx, 
ewn  ila  sit  oemo  justus  ut  perfcctuni  sc  audeat  dicere, 
fideliler  aitestante  Apostolo  el  dicente,  Non  quiajam 
autpaim^  aut  edam  perfectu»  tim  {Philipp.  iii,  li) ; 
cuniqoe  adbue  exereendae  atque  iu  infirmiiate  per- 
ficicndae  ▼irtuli  necessari:e  sint  tcnlationes  et  mtdo- 
atia  eurporales,  eodcm  rursus  Aposlolo  manircsianle 
qni  ait,  ia  magnitudinc  revelaiionum  ne  extollerelur, 
I  aibi  esse  stimulum  carnis,  angelum  satana*,  ul 
I  colapbizaret,  rogalumque  a  se  Doniinum  lcrlio, 
ut  discederel  ab  eo,  respondisse  sibi,  Suffieit  tibi  gra- 
Ua  iRM  ;  iiam  tririui  in  infirmitate  perficitur  (II  Cor.  xii, 
7-9) :  lamcn  et  sanctus  Daniel  iiilcr  leones  salvus 
alque  inlrepidua  vixit  (Daii.  vi,  22;  el  xiv,  38) ,  qui 
noo  ulique  Deo  roenlicns  In  oraiionc,  non  lanlum  pcc- 
cala  pn|iuli  sui,  sed  ctiam  sua  faictur  (Id.  ix,  4-10); 
el  in  ipaius  Aiiostuli  maiiu  inoriifcra  vipera  inlixsil,. 
OfBC  laesjt  {Aa.  xxvui,  5).  Poiuerunt  ergo  ista  etiam 
creala  nibil  noccre ,  si  causa  non  exstitissel  vcl  ler- 
rendorum  puniendorumque  vitiorum,  vel  proband» 
perficiendaique  virtutis  :  quia  et  cxempla  suiit  dc- 
monslranda  patieuti»,  ad  profectum  cxtcrorum;  cl 
ipae  aiiii  bomo  in  tenlationibus  ceriiua  innoicscit;  el 
jo>le  aaioa  illa  perpetua ,  quae  turpiler  amissa  cst  pcr 
roioplaleni  *,  fortiter  recipitur  per  dolorem. 
C-VPUT  XYI.  —  Betlitg  iuvicem  nocentes  cur  creatct. 

25.  Dicet  aliquis  :  Cur  crgo  invicem  liestiu:  iioccnt. 
qiuboa  oec  peccata  ulla  sunt,  ut  vindicta  ista  dicatur, 
nee  ullam  recipiuiit  tali  excrcitatioiie  virtuiem?  Idco 
uiaUniiO «  quia  scilicet  aliae  cibi  sunt  aliaruin.  Nec 
recie  posaumus  diccre  :  Non  esscnt  alke  quibus  aliae 


<  Br.  ei  Lov . :  Prmmmbmla  materioj  ef  quodammodo  M' 
Hm  pr  fcoaritfa.  Hg.  vero  car  enl  voce,  iwaleria ;  proque  t«<- 
"'  "'lenl lidata, 'Utieliara  ediUoAm.Quod  vocabuhun 
_  jexHb.  tideciTiuiteDei,cap.li;ubl  membra 
lesM  latenter  in  seniiae,  a  nasoentes  perlectioma 
^  noQ  inmole,  sod  io  raiione  jam  liabere  docct  An- 
goMna :  c  10  qoa  ratlone,  all ,  nniusc^jusqiie  materiae  in- 
•  diia  corporali Jam  Qnodananurio»  ut  itadicamy  liciatum 
t videlur,  quod nondimi  cst ,  imo  quod  laiet,  sed i 
t  loniiQrla  erit,  vel  poUos  aiiiarebit.  • 
*la edlliSt  per  voUmtaiem.  At in  Mss.t 


vcsccrcntur.  Ilabcnt  cnim  omnia,  quamdiu  snul,  meo- 
suras,  niimcros,  ordines  suos;  quae  cuiicta  merito 
considcrata  laudantur,  nec  sine  occulla  pro  suo  ge- 
nerc  niodcratione  pulchritudinis  temporalis,  eliam  ex 
alio  in  aliud  Irausoundo,  mulantiir.  Quod  etsi  slullos 
latel,  sublucct  proflcienlibus,  clarumque  pcrfcctis  est. 
Et  certe  omnibus  talibiis  inferioris  crcaturac  motibua 
prxbcnlur  liomini  salubres  adiiioniliones,  ut  videat 
quantum  sibi  satagendum  sil  pro  sarule  Fpirituali  el 
sempitema ,  qua  omnibus  irrationalibus  animantibus 
aniecellit ;  cum  illa  videal  a  maximis  cK^phantis  usque 
ad  minimos  vermiculos  pro  salute  corporali  el  tcm* 
porali,  quam  pro  sui  gcneris  iiiferiore  ordinatione 
sortita  sunt,  sive  rcsislendo,  sive  cavendo,  agere 
quidquid  valent :  quod  non  apparctt  nisi  cum  qu:cd;iit 
refectionem  corporis  aui  ex  alionim  corporibus  qua> 
runt ;  alia  se  vel  repugnandi  viribus ,  vcl  fugae  pr»- 
sidio,  vel  lalebranim  miinimine  tnentur.  Nam  et  ipso 
corporis  dolor  in  quolibet  animante  magna  el  mira- 
bilis  animxvisest,  qiix  illam  compagem  ineflabili 
permixtione  vitalitcr  conlinci»  et  in  quamdam  sni 
moduli  redigit  uiiitatcm ,  cum  cam  non  indiflcrenter, 
sed,  ut  ila  dicam,  indignaiitcr,  paiiiur  corrumpi  alqud 
dissolvi. 

CAPUT  XVII.  —  ScrupMlus  de  corparibut  itiorlaorMr. 
devoratit, 

26.  Ilfud  etiam  fortasse  aliqucm  movcat,  si  anima» 
lia  noxia  vivos  liomines  aiit  poeiialiter  ixdunt,  aul' 
salubritcr  exercent,  aut  utiliier  probant,  aut  ignoran- 
ter  docent,  cur  in  escas  suas  dilaceranl  etiam  corpora 
hominum  mortuorum?  Quasi  vero  quidquam  intersil 
ad  nostram  uiililatcm ,  isu  caro  jam  exanimia  in  na- 
luras  profunda  secreta  per  quos  transitus  eal,  unde. 
mirabili  omnipoieniia  Creaioris  reformanda  rursua 
cruatur.  Quanquam  et  binc  fiat  qnaedam  prudentibua 
admonitio,  ut  se  ila  commendenl  fideli  Creatori, 
omnia  maxima  et  minima  occulto  nutu  administranti, 
cui  nostri  etiam  capiiii  numerati  suiit  (Luc.  x»,  7)» 
nc  propier  inanes  curas  exanimatorum  corporum  suo- 
rom  ulla  genera  mortium  pcrhorrcscant,  sed  piae  for- 
tiludinis  nervos  ad  onmia  prxparare  non  dubilent. 

CAPUT  XYIIl.  —  Spinof  el  tribuU  lignaque  infructuotM 
cur  et  quando  creata. 

27.  Talis  etiam  quxstio  de  spinis  el  Iribulis  aolel 
oboriri,  et  de  quibusdam  lignis  infruduoab,  vel  cur 
vel  quando  creala  sinl,  cum  Deus  dixcrilt  Proiucai 
terra  herbam  pabuii  tminanlem  temen^  et  ligmm  fhteti' 
ferum  fadent  fructum.  Sed  qui  iia  movenlur,  noo  iir- 
telligunl  aaliam  de  uaitatis  formulia  humani  juria, 
qtiemadmodum  appelleuv  ususfrudus.  Ulilitas  enim 
quaedam  froenlium  in  fructus  nomine  conaideratQr. 
Qiianiae  autem  sinl  utiliialea,  aive  manifesia(,  aive  oo- 
culiae,  omnium  quae  terra  gignens  radieilus  alit,  ei  ipai 
quapdam  intueanUir ,  ci  ab  expenis  cxtera  inquiranL 

28.  El  de  spinis  quidem  ac  tribulis  absolutior  poi- 
esl  easc  responsio ,  quia  poal  pcccatum  dietum  esi 
homini  de  lerra,  Spma»  et  triMot  pariet  tiM  (6en. 
ni ,  18).  Nec  tamen  facilc  dicendum  est  tunc  coepissc 
isia  oriri  ex  u:rra.  Fortaasis  eoim  ouooiam  in  ioaia  . 


f9l  DE  GENESl  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINl 

qaoqae  generibus  seniiiium  multae  reperiunUir  uliii-  fodt  Deut  ad  Imaglnem 
Ulet,  poicranl  babere  locum  luum  siue  ulb  poHHi 
hominif.  Sed  ut  in  agris  in  quibuf  Jam  poenalitcr  la- 
borabal,  eiiam  ista  nascerentur,  hoc  ad  cumulum 
poenx  valerecredi  potest,  cum  poasent  alibi  nasci, 
vcl  ad  aviuin  pecorumque  pastus,  vel  ad  ipsorum 
hominum  aliquos  usus.  Quanquam  et  ille  sensus  non 
abhorret  ab  hi»  vcrbis ,  qiio  ila  inlelligilur  diclum 
SpinM  et  iribulot  pariet  tibi;  ut  Iixc  eliam  anica  terra 
pariens ,  non  tamen  boiuini  parcrel  ad  laborem ,  scd 
oguscemodi  aiiimalibus  convcnientcm  cibum;  sunt 
enim  quas  bis  generibus,  ct  mollioribus  el  aridioribus 
commode  suaviierque  vescanlur  :  lunc  aulcm  coeperit 
Ista  bomini  parere  ad  xriimnosum  ncgoUum,  cum 
posl  peccatum  coepil  in  lerra  Ial>orare.  Non  quod  aliis 
locis  h«c  anlca  nasccrentiir,  et  post  iii  agris  quos 
hoino  ad  capicndas  Trugcs  colercl;  sed  el  prius  et 
poslca  in  cisdem  locis  :  prlus  tamcn  non  Ikomiiii,  post 
autcm  homini;  ut  hoc  significeiur  quod  addilum  esi, 
tibi :  quia  non  esi  dicluni ,  Spiiias  ct  tribulos  pariet, 
aed»  pariet  Ubi;  id  esl  ul  tibi  jam  isU  nasci  incipiaiit 
id  laborem,  qiiae  ad  paslum  tantummodo  aliis  anima- 
libus  antea  nascebaniur. 

GAPUT  XIX.  —  De  ven.  26,  i7.  etc.  Cur  in  $oliui  ho- 
minis  creatione  dicium^  Faciamus. 
39.  Et  dixit  Deu$ :  Faciamue  kominem  ad  imaginem 
H  mmilitudinem  noitram ;  et  donunetur  fn$cium  marii  et 
wotatiUum  ccUt^  et  omnium  pecorum^  et  omnii  terrce,  et 
oiNiiiiim  repftifiim  repentium  tuper  terram,  Et  fecit  Deui 
kominem ,  ad  inmginem  Dei  fecit  eum  :  moiculum  et 
fenunam  feeit  eoi.  Et  benedixit  eoi  Deui  dicem  :  Cre^ 
idte ,  et  mulUpUcamini ,  et  imptete  terram ,  et  domina- 
tmni  (jui^  et  principanum  piicium  marii ,  et  volatitium 
cetH ,  et  ommum  pecorum ,  et  omnii  terrte^  et  omnium 
reptiUum  repentium  tuper  terram.  Et  dixit  Deut^  Ecce 
detU  roHf  omne  pabulum  teminate^  teminant  tenun  quod 
ett  tuper  omnem  terram ,  et  omne  Ugnum  quod  habet  in 
t$  fructum  teminii  teminalit ;  vobit  erit  ad  eteam ,  >t 
amnibut  bettiit  terrm^  et  omnibut  tolatiUbut  aeU,  et 
cmm  repUU  repenU  tuper  terram.  quod  kabet  in  te  tpi" 
ritum  mtes;  et  omne  pabulum  tiride  in  etcam.  Et  factum 
ett  tic.  Et  vidit  Deut  omnia  qum  fecit^  et  ecce  tfona  vaide. 
Et  facta  ett  vetpera ,  et  factum  ett  mane  diep  %atut. 
Etiam  alque  etiam  de  naiura  homiuis  post  cril  uberior 
considerandi  et  diligenlius  disserendi  locus.  Nunc 
tamen ,  ut  opera  sex  dierum  noslra  inquisitio  pertra- 
cutioque  concludat ,  hoc  primum  breviier  dicimus, 
non  indifferenler  accipiendum  quod  in  aliia  0|)eribus 
dicitur,  Disit  Deut,  Fiat;  hic  aulem,  Dixit  Deut,  Fa' 
damut  kominem  ad  imag^nem  et  timiUtudinem  nottram : 
ad  insinuandam  scilicet,  ut  ita  dkam,  |iiuralitaiem 
persooirum  propier  Patrem ,  et  Filium ,  et  Spiriium 
tinctam.  QoMn  U|men  deitatis  uniutem  intelligeiidam 
autim  admonet,  dicent,  Et  ftdtDeut  kammem  ad 
imagjiMm  Dei;  non  quasi  Piier  ad  Imagioem  Filli,  aut 
Filius  ad  imaginem  Pai^;  alioquin  non  vere  dicium 
esl,  ad  imaginem  nottram^  sl  ad  Patris  solius,  aut 
Filii  solius  imaginem  laclas  csl  homo :  sed  iu  dictum 
esl«  fetit  Deut  ad  inuiginem  Dd:  Unquam  diceretur. 


t« 

Com  autem  nune  dld- 
tnr ,  ad  imaginem  Dd ,  cum  superios  dietam  stt ,  ai 
hnaginem  noitram  ;  signiflcatur  quod  non  Id  afat  iHa 
pluralitas  pcrsoiiarum ,  ut  plures  deos  vel  dicamus, 
vel  credamus,  vel  inlelligamus ;  sed  Patrem  et  Filiuif 
ct  Spirilum  sanctum,  propter  quam  Triniutem  dictum 
est  ad  imaginem  nottram ,  unum  Deum  acciniamus, 
propCer  qtiod  dictum  esl,  ad  inwginem  Dei. 
CAPUT  XX.^  In  quo  homo  factut  tit  ad  imaginem 

Dei.  Cur  de  homimt  creatione  non  didtur^  Et  sic  est 

factum. 

50.  Ilic  etiam  illud  non  est  pnciereundum ,  quia 
cum  diiissct,  ad  imaginem  nottram ;  sutim  subjunxit, 
et  liabeat  potaiatem  pitcium  nuorit  et  volatiUum  caU, 
ct  ca^lerorum  aiiimaliuin  rationis  cxpertium  :  ul  vi- 
dciicct  intelliganms  in  eo  factum  lioininem  ad  imagi- 
ncm  Dci,  in  quo  irrationalibus  animantibus  anlecellit. 
Id  autcm  est  ipsa  ralio ,  vel  mciis ,  vd  intelligentia, 
vel  si  quo  alio  vocabulo  commodius  appcllatur.  Unde 
el  Aposiolus  dicil,  Renovamim  in  tpiritu  mentit  vettrm^ 
et  induite  novum  hominem  {Ephet.  iv,  23,  24),  qui  re- 
novaiur  in  agniiionem  Dd,  tecundum  imaginem  ejut  qm 
ereavit  eum  {Colott.  iii,  10);  satis  oslendens  ubi  sil 
homo  creatus  ad  imaginem  Dei,  quia  non  corporeis  li- 
neamentis,  sed  quadam  foma  intell^ibili  mentis  il- 
luminatae. 

51.  Ae  per  hoc  sicul  in  illa  prima  luce,  si  eo  no- 
mine  recie  inlelligitur  facu  lux  intellectualis  particeps 
vtcmae  atque  incommuiabilis  sapienlix  Dei ,  non  di- 
ctum  csti,  Et  sic  cst  factum,  ut  deinde  repeterelur,  Et 
fecit  Deiis  :  quia  sicut  jam,  qiiaiitum  potuimus,  dissc- 
ruiinus,  non  fiebat  cogiiitio  aliqua  Verbi  Dei  in  prima 
crcatiira,  ut  post  eam  cognitionem  inferiua  crearetur» 
quod  in  eo  Verbo  crcabatur ;  sed  ipsa  prima  cretlKilur 
lux,  in  qua  fieret  cognitio  Verbi  Dei ,  per  qood  crea- 
batur,  atque  ipsa  cognitio  ilii  csset  tb  informiute  tua 
convcrti  ad  rormantem  Dciim ,  et  crciri ,  ttque  for- 
mtri  :  postea  vero  in  cxtcris  creaiuris  dicitur,  Et  dc 
ett  factum ;  ubi  signiflcatur  in  illa  luce,  hoc  ett  in  in- 
lellecluali  creatura ,  prius  facia  Verbi  cogniiio ;  te 
deinde  cum  dicilur,  Et  fedt  Deut,  i|i6iu8  cretturae  ge- 
nus  fleri  demonstratur,  quod  in  Vcrbo  Dei  didom  erat 
ut  ficret :  hoc  et  in  homitiis  conditlonc  senrttnr.  Disit 
enim  Deus,  Fadamut  hominem  ad  imaginem  ei  afoitftrii- 
dinem  nottram,  eic.  Ac  deinde  iion  dicilur,  Et  me  eti 
faehun ;  sed  jam  subinfertur,  Et  fedt  Deut  koninem 
ad  imaginem  Dd  :  quia  et  ipsa  naiura  scilicei  inldle- 
ctualis  est,  sicut  illa  lux,  ct  pro|»terca  boc  est  ei  fleri, 
quod  esl  agnoscere  Verbom  Dei  per  quod  fit. 

5i.  Nam  si  diceretnr,  Et  dc  ea  faetum^  H  poslet 
sobinferrelur,  Et  fedt  Deut ;  quasl  prius  fiictum  intd- 
ligeretur  in  cognitione  rationalis  crettunc,  ae  deinde 
in  aliqut  cretiura  qux  rttiontlis  non  essetiqoit  veni 
el  Ipsa  ralionalis  creatort  esi,  ei  ipst  eadem  eogni- 
lione  perfecu  esl.  Sicut  enim  poU  bpsom  peeetli 
honio  in  tgnitione  W  renovttor,  secondom  imtginea 
ejus  qui  cretvit  eum ;  iu  in  ipst  tgnilione  cretlus  etl, 
tniequam  delicto  vetertsceret,  onde  noMmi  in  etdem 
agiiitiMnc  reoovarctur.  Quse  tuiem  non  in  ci  OQgm- 


m  LIBER 

tMNie  craila  siuit,  qiiia  8i?c  eorpora  sWe  imtionales 
anims  ereabantiir»  primo  facu  est  in  creaiura  intel- 
leeuiall  cognitio  eonim  a  Verbo,  qno  diclam  est  ut 
fierent :  propter  qoam  cognitionem  primo  dicel)atury 
A  «e  ctf  faeium:  nt  ostenderetur  facta  ipsa  cognilio 
ia  ea  Batiira»  qnae  lioc  in  Verbo  Dei  ante  cognoscere 
poterat;  ac  deinde  flebant  ips»  corporales  et  irraiio* 
nales  creatarae,  propter  qood  deinceps  addebalur,  Et 
fMiDeuM. 

GAPUT  XXI.  —  De  hominit  immortalitaie  diffeulta» 
ex  eibo  ip»  praatito, 

S5.  Qnomodo  auiem  homo  immortalls  factus  sit»  et 
aeceperit  escam  cum  aliis  animalibus,  herbam  pabuli 
ferentem  semen,  et  lignum  fruciirerum,  et  berbam  vi- 
ridem,  difficile  est  dicere.  Si  enim  peccalo  mortalis 
effBClns  esty  utique  ante  peccatum  non  indigebat  lali- 
bof  dbis.  Neque  cnim  posset  corpus  illud  fame  cor- 
rumpi.  Nam  illud  quod  dictum  est ,  Cre$cite  et  mutti' 
fUendmf  ef  impleie  lerram,  quanquam  nisi  per  concu- 
bitam  maria  et  femins  fieri  non  posse  videalur ;  unde 
hinc  qooque  mor(alium  corporum  exstilil  iiKlicium  : 
polesl  tamen  dici,  alium  moduin  esse  potuissc  in  cor- 
poribos  immortalibus,  nt  solo  pi»  charitalis  afledu, 
nolla  corraptionis  concupiscenlia  filji  nascereniur, 
nec  morUiis  |  arentibns  successuri,  ncc  ipsi  moriluri ; 
donec  terra  immortalibus  hominibus  implereiur,  ac  sic 
lastiiato  jiisto  et  sanclo  populo,  qualcm  posl  rcsur- 
rectkmem  fularam  credimus ,  nascendi  eliam  modus 
fterel :  potest  quidem  dici ,  et  quomodo  dicaiur,  alia 
coDsideratio  est ;  sed  non  etiam  hoc  quisquam  diccre 
andebit ,  ciborum  indigentiam  quibus  reficianlur,  nisi 
mOrtalibos  corporibus  esse  posse  ^ 
CAPUT  XXII.  —  Opinio  quorumdam  onimeB  creatio- 

nem  tignari  hi$  uerhie ,  £i  fedt ,  e/c,  eorporis  vero 

Ms,  Ei  finxll  Deus,  ete. 

54.  Noonnlli  aulem  eiiam  hoc  suspicaii  sunt,  nune 
iateriorem  bominem  faclum,  corpns  anlem  liominis 
poslea»  com  ait  Scriptura,  Et  fiiuat  Deu$  Iwminem  de 
lum  lerrm :  ul  qnod  dii^um  est,  fedt^  ad  spiritum  per- 
llBeat;  qood  autem,  /Eiixif,  ad  corpus.  Nec  atiendunt 
I  el  feminam  nonnisi  secundum  corpus  fieri 
Ucel  enim  subiilissime  disseralur,  ipsam 
ll^minis  in  qua  factus  est  ad  imaginem  Dei , 
iicilicelrationalem  vitam,disiribai  in  SBienue 
eoolemplaiioBis  veritatcm ,  el  in  rerum  lemporalium 
atlonem  *;  atqoe  iu  fieri  quasi  masculum  ct 
1»  Ula  parte  consulente,  hac  oblemperante : 
io  Ime  taman  dislributione  non  rccte  didtur  imago 
Dd,  niai  illod  qood  inbxrei  coniemplandx  incommu- 
labUi  verilati.  lo  cujus  rd  figura  Paulus  apostolus  vi- 
roB  laoium  didt  imaginem  et  gloriam  Dd  :  Muiier 
«o/M,  inqoil,  gioria  viri  at  {\  Cor.  xi,  7  ).  Ilaque 
qoomfis  hoeinduobus  bomlnUrasdiversi  scxos  exterius 
aocundam  eorpos  figuraium  sit,  quod  etiam  in  una 
homlnis  inlerias  mente  intdligltur ;  tamen  el  fcmina 
qp»  est  corpore  femina,  renovatur  etiam  ipsa  in  ^pi- 

I  tae3uaBkhabebsUir:go<teire|ldeteotiir,RiiioMrfatf- 
kaeorporibueeeie  tumpoem.  veriorllSB.  lediOpquamin 
leiio  ezhibeonis. 

*lsdill;etWfMSwrfrio.>  udaMUrtttkmem.  hhMquam- 
daoaibs. 


TERTIUS.  t>| 

rita  mentis  sux  in  agnitione  Dd  seeondam  Imaginem 
ejus  qni  crcavit,  ubi  non  esi  mascolas  et  fdnlna.8ic- . 
ot  auiem  ab  hac  gralia  renovationis,  el  relbmiatione ; 
imaginis  Dei,  non  separanlur  feminae,  quamvis  iu  sexo 
corporis  earum  aliud  figuratum  sit,  propter  quod  vir 
solus  diciiur  esse  imago  ^t  gloria  Dd;  sic  et  in  ipsa 
prinia  conditione  homiiiis ,  secundum  id  quod  et  fe- 
inina  homo  erat,  habcbat  ulique  mcntem  suam  eare- 
demque  raiionalcm,  secundum  quam  ipsa  quoqoe 
facta  esi  ad  imagincm  Dci.  Sed  propler  unilatem  con- 
junctionis ,  Fedt  Deu$ ,  inquil,  liondnem  ad  imaginem 
Dei,  Ac  ne  quisquam  pularei  solum  spirilum  hominis 
nicium ,  quamvis  sccundum  solum  spirilum  fieret  ad 
imagincm  Dei,  Fecit  illum^  inquit,  ma$culum  et  fead' 
nam^  ut  jam  eiiam  corpus  faclum  inlelligalur.  Rursuro 
ne  quisquam  arbilraretur  ila  factum »  ut  in  homine 
singulari  ulerque  sexus  cxprimerelur,  sicut  interdum 
nascunlur,  quos  androgynos  vocanl ;  ostendit  se  sin- 
gularcm  numerum  propter  conjunclionis  unitatem 
posuissc,  et  quodde  viro  mulier  lacla  est,  sicut  postea 
manifeslabilur,  cum  id  quod  hic  breviler  dictum  est , 
diligenlius  coeperil  expiicari :  ei  ideo  pluralcm  nume- 
rum  conlinuo  subjecil,  dicens,  Fecit  eo$^  etbenedixit  eo$» 
Sed,  ut  jam  dixi,  diligentius  in  consoquenli  Scriptura 
de  liominis  crealione  requiremus. 
CAPUT  XXIII.  —  Quo  tpeetet  iUud  9er$.  30,  El  sic  est 
faclum. 
35.  Nunc  advcrtcndum  csi,  quod  posteaquam  dixil, 
Et  $ic  factum  c$t;  stalim  subjecit,  Et  tridit  Deueomnia 
qute  fecit ,  et  ecce  bona  vatde :  ubi  iiitclligitur  potestas 
et  facultas  ipsa  data  naturae  iiuman»  sumendi  ad 
escam  pabulum  agri  et  fructus  ligni.  Ad  hoc  enim  in- 
tulit,  Et  $ic  e$t  factum,  quod  ab  illo  loco  iuchoaveral, 
ubi  ait,  Et  dixit  Deu$^  Ecce  dedi  vobi$  pabutum  seiiit- 
fia/e,  elc.  Nam  si  ad  omnia  quae  supra  dicla  sunt  re- 
tulerimus  quod  ait,  Et  nc  e$t  faclum ;  consequens  eril 
ut  confiteamur  etiam  crcvisse  iUos  jam,  et  muliiplica- 
tos  implevisse  lcrram  in  codem  sexlo  die ;  quod  ea- 
dem  Scripiura  leslanle  posl  niultos  annos  faclum  in- 
vcnimus.  Qnapropier ,  cum  dau  esset  luec  faculus 
cdendl,  et  hoc  Dco  dicenle  homo  cognovisset,  didlur, 
Et  nc  e$t  faetum ;  in  hoc  ulique  quod  Deo  dicente 
homo  cognovit.  Nam  si  id  ellam  tunc  egisset,  id  esl 
in  escam  illa  qnae  data  snnt  eliam  vescendo  assum- 
psisset,  servareiur  Ula  consoetudo  Scripturae,  nl 
postcaquam  dictum  est,  Et  »c  e$t  faetum^  quod  ad  ex- 
primendam  pnccedenlem  cognilioncm  peninel,  ddnde 
inferrelur  eiiam  ipsa  operatio,  ac  dicerctur,  Et  acce- 
perunt  et  ederunt.  Polerat  enim  ita  dici,  etiamsi  non 
rursus  nominaretur  Deiis.  Sicul  in  iUo  juco  poslea- 
quam  dictum  est,  Congregetur  aqua  qum  $ub  cato  e$t 
in  eongrcgaHonem  unam^  et  appareat  arida;  sobinfer- 
tur,  Et  me  e$t  faetum :  ac  deinde  non  didiur,  Et  feeit 
Deu$;  sed  lamen  ita  repetitur»  Et  congregata  e$t  aqua 
in  eongregationee  tua$^  etc. 

CAPUT  XXIV.  ^Curde  hondne  non  dngulatim,  uti 
de  cmtem^  dictum  nt ,  Vidit  Deus  quia  bonum  est. 

36.  Quod  autem  non  singulatim ,  ut  iu  csteris, 
etiam  dc  humana  crcatura  dixit ,  Et  mdit  Deu$  qnia 


ttS  DE  GENESI  AD  LITTEn 

^omiiii  e$t ;  sed  posl  hominem  fnclum ,  dntaniquc 
illl  potestfllcm  vel  dominandi  vcl  cdcndi ,  subin- 
tiilit  de  omnibus.Ef  Mil  Deu$  omnia  qum  fecit , 
et  ecce  bona  valde ,  merito  qDxri  polcst.  Potuil  enim 
primo  reddi  homini  singulatim ,  quod  singulntim  cx- 
tieris  qa»  antea  facta  sunt  redditum  est ;  tum  dcmum 
de  omnibni  dicl  qnoe  fecit  Dens,  Ecce  bona  valde.  An 
forte  qnia  sexto  die  pcrficinnlur  omnia ,  proplerca  dc 
omnibus  diccndnm  fult,  VidU  Deui  omnia  qm  fecit , 
el  eece  bona  talde ;  non  singillatim  de  iis  qurc  ipso  dic 
iKta  sunt?  Cur  ergo  dc  pecoribus  ct  bcstiis  ct  rcptili- 
bm  tcmc  dictum  est ,  qux  ad  eumdem  diem  scxtum 
pcrtinent?  nisi  fbrte  illa  et  singillatim  in  suogenero, 
et  cum  cactcris  nnivcrsalitcr  dici  bona  merucrunt ;  ct 
homo  Ihctus  ad  imaginem  Doi ,  nonnisi  cum  cnteris 
hoc  dici  meniit.  An  quia  perfcctos  nondum  erat, 
qnhi  nondum  erat  in  paradisoconstiiutus?  qunsi  vero 
posteaquam  ibi  constltntus  est ,  dictum  sit  quod  bic 
praetermissnm  est. 

37.  Quid  ergo  dicemns?  An  quia  pnescicb>t  Deus 
liominem  pcccaiurum,  nec  iii  sux  imaginis  perfe- 
ctloiiemansurum,  nonsingillnlim,  sedcnm  cxtcriseum 
dicere  voluit  bonum,  veliit  intimans  qiiid  essct  fiituruin  ? 
Qaki  tmni  ca  quas  facta  sunl,  in  eoqtiod  facta  sunl,  qtian- 
tom  acceperuiit,  mancnt,  sicut  vd  illa  qux  non  pecca- 


\M,  S.  AUGUSTfNI  «96 

«-eront,  vel  il!a  qux  peccare  non  possnnt ;  ct  singuh 
bona,  cl  in  universo  bona  valde  snnt.  Non  enim  fruslra 
est  additum,  talde ;  quia  et  corpons  membra  sictiam 
singula  pulclira  siinl,  niulto  sunt  tamen  in  aniversi 
corporis  rompngc  omnia  pulcbriora.  Quia  oculum , 
vcrbi  graiia ,  placitum  atqiic  laudatum ,  tamen  si  se- 
paratiiin  a  corpore  vidercmus,  non  diceremus  tam  pul- 
chrum,quam  in  illa  connexione  mcmbronim,  com  loco 
suo  positus  in  univcrso  corporcccmerctur.Ea  veroqu» 
peccando  amittunt  dccus  proprium,  nollo  tamcn  miido 
cfnciunt  ut  non  ctinin  ipsa  recte  ordiiiata ,  cum  toto 
atque  univcrso  bona  sint.  flomo  igiiur  anto  peocatum 
et  in  stio  iitiquc  genere  bono<i  crat ;  sed  Scriptura 
pnetermisit  hoc  diccrc,  ut  illud  potius  diceret  qood 
(htonim  aliquid  pnciiuntinrct.  Non  cniin  falsum  de  iilo 
dictum  cst.  Qui  cniin  singillalim  bonus  est ,  magis 
utiqoe  cum  omnibus  boiius  est.  Non  aotem  qiiando 
cum  omnibus  bonus  cst ,  scquitur  ut  etiam  singilb- 
tim  bonus  sit.  Modcratum  cst  itaqoe  at  id  dicerelor« 
qi!od  in  pnrscnti  verum  cssct,  et  prsescicntiam  slgni* 
flcaret  futuri.  Dciis  enim  naturarum  optimus  conditor, 
peccantiiim  vero  justissimus  ordinator  est ;  ot  etiani 
si  qoa  singillatim  liimt  dclinquendo  deformia,  sempcr 
lamen  cum  eis  univcrsiias  pulchra  sit.  Sed  jam  ea 
qiiae  sequuntur  in  scquenti  volumine  pertractemos. 


LIBER  QVARTUS, 


Tradatur  iniliom  cap.  9  ocncscos.  Postque  nooouUa  do  scnarii  niuncri  pcrrccUoiio ,  roovclor  qoasslio  nuwn,  drca 
veri.  5  ctp.  i ,  qnomodo  sdlicet  creata  locey  fiKta  sit  vcspera  ct  bctnm  manc ,  sioque  dies  muncrail  usqoe  ad  sexlum  ct 

«««io»^je> 


CAPUT  PRIMUN.  —  Die$  sex  quomodo  aecipiendL 
I.  Et  coniummata  iunt  OBium  et  terra^  ct  omnU  or- 
NafM  eorum.  Et  contummavit  Deu$  in  die  $exto  opera 
tmm  quof  fecit;  et  requietit  Deu$  in  die  uptimo  ab  ofmii- 
kui  operibu$  $ui$  quasfecit,  Et  benedixil  Deu$  diem  upti- 
nmm ,  et  $anctifica»il  eum ;  quia  in  ip$o  requievit  ab 
&mMbu$  operibui  $ui$  quoB  inchoavil  Deu$  facere.  Ar- 
doom  quidem  alqnc  difncillimom  est  vlribos  intentio* 
nis  nostnc ,  voluntatcm  scriptoris  in  istis  sex  diebus , 
mentis  vlvacitnle  penctrarc,  utrum  prxtcricrint  dies 
llli ,  et  addito  septimo ,  nunc  pcr  volumina  lcni|)0- 
Ttm ,  non  re ,  scd  nomiiie  repetanlur.  In  tolo  eniin 
temporc  muUi  dics  veniniit  prxtcritis  siini!es,  nnllus 
aotem  Idcm  rcdit.  Ulnim  crgo  prjpterierinl  dics  illi ; 
an  istis  qui  coniin  vo<  nbulis  ct  nnnicro  censenlur,  in 
tcmporom  ordine  quoiidic  traiibcurrentibus ,  illi  in 
ipsia  rerum  conditionibus  mnncant  *  ut  non  soliim  in 
allis  iribus  antcqnam  Acrenl  luminaria  ,  sed  etiam  in 
reliqois  itcm  tribiis,  diei  nomcn  intclligamns  in  spccie 
rei  qux  crcaia  csl,  nocicmqtic  cjns  in  privalione  vel 
defecto,  vel  si  quo  iilio  nomine  mclius  significator, 
con  amittitur  specics,  nliqna  mutntione  a  forma  ad 
inibmiitatem  dcclinante  atipie  vergcnie :  qox  mutatio 
in  omni  creatura  sive  possibiritnieinest,etiamsl  desit 
eflbcto ,  siciit  in  ccelei>tibus  siiperioribus ;  sive  ad  iin- 
plendam  in  inflniis  rebiis  polcbriltidincm  lemporaiem, 
(ier  onlinatas  vices  quorumqoe  mulabiliom  decesaio- 


nibus  *  socccssionibosqoe  peragiior,  sicot  nianifestum 
est  in  rebus  terrcnis  atque  morUlibos :  irespera  vero 
in  omniboa  perfect»  conditionis  qoaai  qoidam  lerni* 
nos  sil  :  mane  aotcm  indpientis  exordion;  omnb 
enim  crcnta  nalom  certissois  initiiseCflnibos  conlino* 
tor :  indagaro  dimcile  esl.  Sed  ^ive  boe,  sive  lUiid,  sivo 
aliqoid  etiam  tertium  probabilios,  qood  dieator»  poesit 
inveniri,  quod  in  progressii  dispniationis  forsilan  appa* 
rebit,  qncmadmodum  in  illisdiebosetnoieivesperael 
mane  iuteHigatiir :  non  est  inmen  abs  re ,  ot  oonaidO'* 
remus  senarii  nomeri  perfectionem  in  ipsa  intariorl 
natura  numerorum ;  quam  mente  intiienles ,  ea  qo» 
sensibus  etiam  corporis  adjacent,  iiomeramas,  mmm* 
roseque  disponimus. 

CAPUT  W.^De  tenarii  numeri  parfeetimu. 

3.  Invenimus  ergo  senariom  nomoram 
esse  pcrrcclum ,  ea  raiioiie  qood  sois  partibos 
plealur.  Sunl  eniin  et  alii  numeri  aliis  caosis  ratio- 
nibosqiie  perfecti.  Proinde  istom  seoariom  et  raikme 
perfectom  diximos ,  qood  sois  partibos  compleaior, 
Ulibos  donUxal  partibos ,  qo»  mulliplical»  posriM 
consommaro  nomerom  cojos  parles  sont.  Talls  enhn 
pars  nomeri  dici  poiest  qoou  sit.  Nam  lemariaa  nof 
meros  potcsl  dici  pars,  non  Untiim  aenarii,  eojos 
dhnidia  est ,  sed  omniom  amplioram  qnam  esi  ipso 
ternarius.  Nam  et  quatcrnarii  ct  quiiiarii  pars  assjor 

1  llss.r  jestionibu^. 


m 


LIBER  QUARTUS. 


tm 


lernarios  etl :  potest  enim  dividi  et  qiiaicrnarius  iii 
Iria  el  vnum ,  et  quinnrias  in  tria  ct  duo.  Et  septc* 
Rarii  cC  octonarii  et  novenarii,  ct  quidquid  ullra  est 
nmneronHn ,  pars  esi  temarius,  non  major  vel  dimi* 
dia,  sod  minor.  Nam  septenarius  quoque  dividi  potest 
in  tria  et  qnatuor,  et  oclonarius  in  iria  el  quinque , 
ci  noTcnarlu4  in  tria  et  sei :  scd  nullius  horum  potest 
dici  temarius  qiiota  sit  pars,  nisi  tantum  novenarii , 
rajus'p.irs  tcrtia  cst,  sicul  senarii  dimidia.  Ilaqiic 
burmh  omnium  qiios  oomacmoravi,  nullus  consum- 
matur  ex  aliquoi  lcr:iariis ,  nisi  scnarius  et  novcna- 
rliis.  Nam  ilk  condiat  ox  duobus  ternarils,  istc  aulcm 
ei  iribos. 

8.  Senarius  ergo  numcriis ,  ut  dicere  coepcram , 
partibus  suis  connumcratis  ct  in  summam  duclis,  in 
se  complelur.  Alii  nainquc  sunt  numeri ,  quoruin 
partessimul  ductx  minorem  summam  faciunt,  nlii 
veroampliorem  :  certis  vcro  intervallorum  rationibus 
paaciorcs  inveniuntur,  qiii  suis  panibns  complraniiir, 
qnarom  suninia  nec  citra  insisint,  ncc  ulua  cxcrcsmt, 
sedadtanium  occunat,  quaiiliis  est  ipse  uumerus 
cuJBS  partes  sunl.  II  rum  primus  sciiarius  csl.  Nam 
I  in  numcris  iiullac  partes  sunt.  Sic  enim  dicilor 
I  in  numeris  quibus  iiumcrainus ,  ut  non  habeat 
dimidlum  vel  aliquam  pnrtem ,  sed  vcre  ac  purc  ct 
simpliciter  nniun  sit.  Duorum  autem  pars  unum  est, 
eteadiroidla,  nec  ulla  altcra.  Ternariiis  vero  duas 
bal)et,  nnam  qu»  dici  possit  qiiola  sit,  quod  esi 
■unm.nam  tcria  ejus  cst;et  aliam  majorem  qiia 
non  possitdici  qoota  sit ,  id  cst  duo  :  ncc.hujus  en;o 
partes  computari  posaunt  ili»,  de  quibus  agimus ,  id 
est  qoae  dici  possunt  qiiotx  siiit.  Porro  qualemarius 
diias  habet  lalcs :  nam  unum,  qunrta  ejus  est;  duo» 
dimldla ;  sed  ambx  in  summam  ducUe ,  id  est  unum 
eldito  siniul,  ternarium  faciunt,  non  qualemarium. 
Nun  erg^  cum  complent  partcs  swc,  quia  in  summa 
mh:ore  consistunt.  Quinarius  non  babet  talcm  nisi 
ommi,  id  esl  ipsum  unum ,  qn»  quinla  pars  cjus  est : 
nam  et  duo  qnamvis  pars  ejiis  minor  sit  et  tria  ma- 
Jnr ;  ncotra  tamen  enrum  dici  potest  quoia  pars  cjus 
■sil.  Senarios  vero  tres  partes  tales  liabet ,  sextam , 
lerliamy  dimidiam :  scxta  ejns,  unum  est ;  tertia,  duo, 
dlmidia,  Irta.  11»  aotcm  partes  in  sommam  ducta^,  id 
est  amim  el  duo  et  tria,  simul  eumdcm  consummant 
pcrfleiontque  senarinm. 

4.  Jam  sepiennrius  non  habet  talem  partcm  hisi 
-srplimam ,  qnod  est  onum.  Octonarius  ires,  octavaro , 
qiaarlam,  dimidiam ,  Id  esi  unum ,  duo  cl  quaiuor  : 
scd  ii»  simul  duct»  seplenarium  faciunt  infra  insi- 
stentem,  non  ergo  complent  eumdcm  octonniium. 
Nuvenarius  duas  liabet,  nonam,  qiiod  est  unum ;  ct 
leHinm,  qood  csl  tria  :  h»  antem  simul ,  qoatcrna- 
riom  bdonl  longe  novenario  minorem.  Denarius  trcs 
habel  lales  partcs ;  nnom  decimam ,  duo  quintam , 
qoinqoe  dlmidiam,  qui  numeri  simul  ducti  ad  octo- 
narian  perveniunt,  non  ad  dcnarium.  Undenarius 
non  hahei  nisl  solam  undecimam ,  sicut  seplenarius 
sohm  septimam,  et  qoinarios  solam  qoiniam,  et  tcr- 
narios  solam  tertiam ,  el  binarius  solam  dimidiam  , 

SaNCT  .   AUGITST.   III. 


qiiod  iii  omnibus  uiium  cst.  Duodenarius  vero  paru 
biis  suis  talibus  simul  duclis,  non  ipse  cnnsunuiialur, 
sod  cxccdiiur ;  ampliurcm  quippe  duodcnario  nuine- 
rum  faciuiii :  nam  usque  ad  scxdccim  pervcniujti. 
ilabet  eiiim  eas  quinqiie,  duodccimam,  scxtam,  qiiar- 
tnin,  tcrtiam ,  dimidiam  :  nam  duodocima  ejus  uuiiin 
cst ;  scxU,  duo ;  qiiarln,  irin ;  igrUn,  qii.iliior;  dimi- 
din,  scx  :  ununi  ^ntem ,  cl  duo ,  ct  tiia ,  ct  quniuor, 
ct  scx,  in  summain  ducla  scxdecim  sunt. 

5.  Et  iie  mullis  inorcr,  in  infiiiita  scrie  numerorum 
plures  nuincri  ropcriutitur,  qui  tales  parlcs  aut  noii 
iinbent  uisi  singulas ,  sicui  lernnrii\3 ,  et  qiiinarius,  ci 
csDtcri  cjusinodi;  aiit  ita  plurcs  iiabentiales  partes.iii 
in  uiiuin  ductx  atquc  iii  sumniam  rcdactae  vei  citrainsi* 
siant,  sicui  est  ociounrius,  et  uovcnarius  ct  alii  plurimi» 
vel  ullra  cxcedant,  sicut  duodectmus  et  duodevigcsi- 
miis,  ct  multi  talcs.  Pluresergoreperiiinturquilibet  bo« 
rain,  quam  illi  qui  pcrrccti  vocantur,  eo  quod  suis  sipiul 
duciis  talibus  parttbns  complonntur.  Nam  post  sena* 
rium  duodetrigcsimus  invcniiur,  qui  suniliter  suis  ta- 
lihus  partibus  constal :  babet  ctiim  eas  quinqiie  vige- 
simam  octavam,  qunrlamdeciinam,  scplimam.  qnar- 
tnm,  dimidiam;  id  est  iinutn,  ct  diio,  ct  quatiior,  et 
seplcm,  et  quatuordccim;  qux  stniuJ  ductx  curodeni 
duodetrigcsiinuin  complcnt :  Gunt  cnim  viginli  octo. 
Et  qiianlo  nuincroriim  ordo  procedit,  tauto  produeiio- 
ribus  pro  rati  portione  *  intcrvnllis  reperiuntur  bi 
numeri » qui  suis  talibus  pnrtibus  in  summam  redacUs» 
ad  scipsos  occurruiit ,  dicunturquc  iierfecti;  Quorum 
enim  numcrorum  tales  partes  siinul  ducim  non  im- 
plcnl  eosdcm  numcros  quorum  iiariessunt,  imperfe 
cti  nominanlur:  quurumauumi  ctiain  excedunt,  plus 
qiiain  perfccti  appcllantur. 

6.  Pcrfccio  crgo  uumero  dicrum ,  hoc  est  seiuirioy 
pcrfccit  Dcus  opcra  sua  qu;e  fccit.  Ita  enim  scriptuin 
cst :  Et  contumiimU  Deut  in  die  texlo  '  opera  tua  qum 
(tciu  Magis  autem  in  islum  iiumcrum  iiitenius  Go, 
cum  cunsidoro  clinin  ordincm  opcruin  ipsoruiu.  Sieut 
enim  idem  numcrus  gradaiim  parttbus  suis  iii  trigo- 
num  surgit;  nam  ila  ssquuntur  oiium,  duo,  tria,  ut 
uullusalius  iniorpuni  possll,  quae  singulsscnarii  partes 
sunt  quibus  constil;  unum,  sexta;  duo,  tertia;  tria , 
dimidia  :  ita  uno  dtc  facta  est  lux ,  duobus  autein  sc- 
qucntibus  fabrica  niundi  hujus ;  uno  sui)criur  pnrs,  id 
Cbt  firmamcntum ,  altero  inferior,  id  est  inare  et  ter- 
rn :  sed  partem  superiorcm  nullis  alimentorum  corpo- 
rnliuin  gcncribus  implcvit,  quia  non  ibi  erat  posilurus 
corpora  tali  rcfectione  indigenlia ;  at  Infcriorem,  quam 
sibi  coogruentibus  animalibus  oruaturus  erat,  neces  • 
sariis  corum  indigenli»  cibis  anie  ditavit.  Roltquis 
ergo  Uribus  diebus  ca  creaia  suul,  qu»  intra  moiH 
dum,  id  e&t  intra  istam  universilatcin  visibilem  ex 
elementis  omnibus  factam,  visiiulia  suis  ei  congruis 
niotibus  agerentor  :  primo  in  firmamento  iominaria, 
quia  prios  erai  factum  Grmamenlum ;  dcinde  in  iiifa- 

*  Slc  plures  ac  mcUoris  notae  Mss.  At  edilJ,  ffro  rata  pro- 
ptf^Hie» 

*  m  excusis,  septim^  juxu  verskmom  vulgauun.  Ai  Iq 
Uss.tXXto^  Juxta  LXX,  quos  seqiiitur  AU£;ustiuus  supra,  n.  L 
et  I  wim  ;  rofen,  tii  (He  texto. 

(Dia:.} 


»9 


DE  GLNESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGLSTINI 


800 


rtore  aniitiAniia ,  fticul  onlo  i|iM  poscclmt ,  uiio  dic, 
aquarum ;  alio ,  lcrraniin.  Ncc  quii(|uani  iia  dcmens 
etl ,  ul  aud^i  dicere  mm  poluisse  Dcum  facere  uno 
dieciincta,  ai  vcllet;  tui  si  vellel  biduo,  uno  die  spi- 
ritualem  creaturam,  d  alio  corporalcm ;  siTC  uno  die 
ccelum  cum  omnibus  pertineoiibut,  el  alio  lerram 
aim  omnibttt  qu»  in  ea  sunt;  ct  oronino  qoando 
vellet,  quamdiu  vcllet.et  quomodo  vellct:qui8  cst 
qui  dicat  volunUti  ejus  aliquid  potuisse  resislcre? 
CAPUT  III.  --Dee»  qnod  uriptum  eU  Sap.  xi,  21, 
Omi^a  tn  fn^imira,  etc. 

7.  Quaproptcr  cuin  cuin  lcgkmus  sex  diebus  omnta 
perfccisse,  et  senarium  numcruin  considerantes ,  iti- 
veninius  esse  pcrfectum ,  alque  ita  crcaturarum  ordl« 
ueni  ciirrerc,  ut  etbm  ip8;irutn  pnrtiuin ,  quibus  iste 
nnmcnis  pcrflcilur,  apparcal  quasi  gradaU  distinctio ; 
vcniat  ctiam  illud  in  mcntem ,  quod  alio  loco  Scri- 
pturamm  ci  dicilor,  Omntii  m  m^iiMra,  el  nnmm,  H 
poMien  dhpotnisii  (Sap,  xi,  il);atquc  iu  cogitet 
anima,  qu»  potest,  invocato  in  auxilium  Deo,  ct  im- 
pcrtieiitc  aiqiie  itispiranie  vires,  uirum  bacc  tria,  men- 
sura,  nuineros ,  pondus ,  iii  quibus  Denm  disposuisse 
oninia  scriptum  cst,  eraiit  alicubl  antequam  crcarelur 
universa  creatura,  an  ctiam  ipsa  creaia  sunt;  et  si 
crant  antea,  ubi  ernni.  Ncqneenim  ante  crealnram 
erat  aliqnid  nisi  crcator.  In  ipso  ergo  crant.  Sed  qiio- 
modo?  nam  et  ista  qux  creau  sunt,  in  ipso  esse  le- 
giiiius  (Rom.  II,  ^) :  an  illa  slcut  Ipse,  ista  vero  slcut 

.  m  illo  a  qiio  rcgnniur  et  gubemantur?  Et  quomodo 
illa  i^?  Neque  enlm  Deos  mensura  est,  aot  nome- 
ros,  aut  pondus,  aut  ista  omnia.  An  secnndum  id 
quod  novimus  mcnsuram  in  cis  qux  metimor,  et  nu- 
menim  in  eis  qiuc  numcramus,  et  pondus  in  cis  qn.os 
appendimus,  non  esl  Dcus  IsU :  sccutidnm  id  vcro 
qaod  mensura  oinni  rel  moJum  prxfigil,  et  nomeros 
omtii  rei  specicm  praebet,  ei  pondus  omncm  rem  ad 
quietemac  subiliuicm  trahit,  ille  primitos  et  vera- 
citer  et  singularlter  isu  est ,  qui  terminat  oiniiia  et 
iMrmat  omnia,  ct  ordinat  omnia ;  nibilque  aliud  dictum 
Intelligitur,  qoomodo  per  cor  et  lingoam  bumanam 
potoit,  OaiJiie  im  mmuwra^  eiimmero^  et  pmden  dii- 
pnuM,  nisi,  Oomia  in  te  dlAposoisti? 

8.  Ilagnom  est  paodsqoe  conccssom ,  exccdeny 
onnla  qo»  meiiri  poasunt,  ot  vidoatur  mcnsura  sine 
mensora ;  execdere  omnia  qiue  nomerari  possont,  ut 
videatur  nomeros  sinc  nomero;  excedm  omnia  qo.'c 
appendi  possunt,  ot  vidoator  pondos  sine  pondere. 
CUkrUT  IV.— In  Deo  me  Mfnfnnnii sIm meifsiira , 

mnNcmm  rine  nmnero ,  et  potUlut  eime  pondere, 
Moqoeeoim  mcnsura  et  nomeros  ct  pondos  in  la- 
pldibin  tantummodo  ot  lignis  aiqoe  bujiismodi  nH>li- 
bus ,  et  qnantiscumqoe  corporalibos  vel  terrestribus 
?el  OQBlestibos  animadverti  et  cogiiari  potcst.  Est 
etiam  mensora  aliquid  agendi ,  ne  sit  irrevocabilis  ct 
immodcrata  progressio;  et  esi  nQmcros  et  aflfectionom 
animi  et  virtutum,  quo  ab  stuliiiis  deformiuie,  ad  sa- 
pienti»  formam  dccusque  colligitur;  ct  cst  poiidus 
volunuiis  et  amoris ,  ubi  apparet  quanti  quidquc  in 
ap|>cteiido,  fuijicndo,  prrponeiido,   posiponciidoqfic 


pcndaiur  :  scd  hxe  animorum  aique  mentioro  el  i 
sura  alia  mcnsura  cohibetor,  et  nomcrus  alio  oomere 
romiatur,  et  pondos  alio  pondere  rapkor.  Ilensora 
autcm  sine  mcnsura  cst ,  coi  aeqoator  qiiod  de  ilia  est, 
ncc  alionde  ipsa  est :  nomeros  sliie  mimero  cai ,  qoe 
furmantor  omnia ,  nec  formatur  ipse :  poBdus  sine 
pondere  csl,  qoo  rcrcronior  ul  qoiescant,  qoomm 
quies  porom  gaodiom  est ,  ncc  iilud  Jam  relenor  ad 
aliud. 

9.  Sed  nomina  mcnsora  et  nomeri  et  poaderis , 
quisqois  nonnisi  visibiliter  novit,  servilitcr  novit. 
Trauscendat  ilaqoe  omne  qood  iu  novit,  aol  si  nou- 
diim  potcst,  ncc  ipsis  nominibus  hxreal,  de  qoibos 
cogiiarc  nisi  sordide  non  potest.  Tauto  eoim  magis 
euiqoc  ibU  io  supcrioribus  cbara  suul,  qoanto  ipse 
miniis  est  in  iiiferioribus  caro.  Qiiod  si  iioa  volt  ali- 
qiris  ea  vocabub,  qox  in  rebus  infimis  elaliiiectisaimis 
didicit,  transferre  ad  illa  sobiimia,  quibus  intocBdls 
mentem  sorcnare  cooatur,  oon  est  orgendos  ot  laciat. 
Doin  enim  hoe  intelligaioc  qood  intelligendom  est , 
non  magnopere  corandom  cst  qoid  voceivr.  Scira 
oportet  Umen  cojosmodi  similitodo  est  inferiorom  ad 
supcriora.  Non  enim  alitcr  rccte  binc  iliuc  ratio  leo- 
dii,  et  nitilur. 

10.  Jam  vero  si  qoisqoam  dicit  creoum  ease  i 
aurain  oi  nomerum  el  poodos,  in  qoilms  Deom  ( 
disposoisse  Scriplura  tesutur ;  si  in  Ulis  < 
suit,  eadem  ipsa  ubi  disposoit?  si  in  aiiis, 
crgo  in  Ipsis  otnnia,  quaiido  i|isa  in  alils?  Nob  ilaqoe 
dubiundum  est  illa  esse  extra  ea  qmc  dispoaiu  sout, 
in  quibiis  oinnia  disposiu  soiil. 

CAPIJT  V.  -^ln  Deo  ip$o  exolat  ratio  metttmm^mt-^ 
meri  et  poNdms ,  ad  quam  ditpoeita  tmH  emok. 

11.  An  forte  poiabimos  iu  dietom  esse»  OmHk  m 
meiuMra,  et  mtmero^  et  pomdere  ditpotuitU^  ac  si  dioe- 
rctur,  Omnia  sic  disposuisti,  ut  babereol  meosmm, 
et  nomenim,  el  pondos?  Qoia  el  si  dleerelor,  Omoia 
corpora  in  ooloribos  dispoeoisti ;  noo  bine  easel  ooo- 
aeqoens  nt  ipsa  Doi  Sapientia,  per  qoam  bcu  soot 
omnia,  colores  In  se  prios  liabuiase  ioteiiigorelor»  in 
quibos  faoerct  corpora  :  scd  iu  aocipereUir»  Oomis 
corpora  bi  coloribus  disposoisti,  ac  si  dicefietor,  Ooh 
nia  corpora  sicdisposoisti,  ol  kabereot  eoloree.  Qnasi 
vero  a  crcatore  Dco  disposiu  in  coloribos  cprpora,  id 
est  iu  disposiu  ot  colorau  cssent,  posali  alilsr  fai- 
tclligi,  nisl  aliqua  ratio  eolomm  sbigolia  coffforom 
getieribos  distribocndomm  iii  ipsa  dispooemiaarpien- 
tia  non  deAiisse  iiitelligator,  elsi  color  ibi  i 
lator.  Iloc  est  enim  qood  dixi :  dum  rca  i 
non  essc  de  vocabuUs  laborandom. 

13.  Faciamos  '  eigo  iu  diciom  esse,  Omaia  ia 
mennira,  ei  numcro^  el  pondere  ditpopdttU  Uoqoam 
dictuin  esset,  lu  disposiu  ot  haberent  proprias  aseo- 
tUTZi  siin$,  et  proprios  nomcros,  et  propriom  poodos, 
qns  in  cis  pro  sui  cojosqoe  generia  moUbiiiuie  ma* 
urciitur,  aiigmentis  et  dunlnoiiootboa,  ONilliiadiiMat 
pauciuie,  levitate  ct  graviuto,  secondom  dispositio- 
ncni  iiei  :  ntimquid  sicot  isu  moUnlor,  iu  ifiaofli 

*  Rditi,  fatcamur.  liss.  vcro,  faciimiis. 


m 


UBER  QUARTUS. 


5tl 


Dei  CMMilium,  io  q«o  ea  disporail,  matabile  didinus  ? 

Awleril  ipte  tanum  demeiiciam. 

GAPIJT  VI.  —  VU  umibQi  Deu$  unde  omrJm  dUp^ 

CiMneifo  luBC  iU  disponerentor,  ul  liabereni  men- 
iMt,  el  BMneroe,  el  poodem  raa,  ubl  ea  cemebat 
ipie  dlsponeneT  Nequeenim  eslra  seipsmn,  sicol  cer- 
ohnos  oculis  corpora ;  qu»  ntiqne  oondom  erant,  cnm 
dl«pooerenlur  ut  flereui.  Nec  intra  seipsiim  isU  cer- 
oebaiy  sicol  animo  ceroirous  phantasias  corporum , 
qo«  non  pranlo  sunl  oculis,  sed  ea  qn»  ▼Idimus,  vei 
ei  eis  qu»  vidimus  imagiiiaodo  cogiumos.  Qoo  modo 
eifo  isu  cemebat,  ui  iu  disponerclT  Quo,  nisi  eo 
fHOsoluspolesif 

15.  Verumetiaro  ^  nos  morulcs  ei  peccatores,  quo- 
non  aiiimas  aggrafanl  corpora  corruplibilia,  el  quo- 
non  oensum  mulia  cogiuntem  terreiui  depriroit  ba- 
biutio  (So|9.  IX,  15) ;  quanquam  ctsi  corda  mundissi- 
oHi  el  oieoles  simplicissimas  gereremus,  saoctisque 
Angdis  jam  essemus  xquales,  non  utlquc  nobis  iU- 
Mo  essel  diTbia  subsuntia  sicul  ipsa  slbi. 
CAPOT  VII.  —  Semm  mmeri  perfectianem  quamodo 
eemamH$m 

TamonlsUm  seuarii  numcri  perfeclionem,nec  extra 
lios  Ipsos  cemimus,  sicut  oculis  corpora ;  nec  iu 
intro  iHMmelipsos,  quemadroodum  corponim  phanU- 
sias,  ei  Tisibilium  imagines  rerum,  scd  alio  quodam 
loogo  dilBrenli  modo.  QuamTis  eniin  se  objectenl 
meiilit  aspcdul  quasi  corpusculoruro  quxdam  simu- 
lacfo,  com  seoarU  oumeri  compositio  tcI  ordo  vel 
partilio  cogiUlur :  umeo  Taridior  cl  prsepoUuUor 
dcsoper  raiio  tion  eis  annuil,  intcriusque  nomeri  vim 
canlMlnr;  per  fuem  contuitoro  fideoter  dicii,  id 
qood  didlar  onnm  io  oumeris,  io  oullas  parles  dividi 
pease ;  oolU  aotem  corpora  nisi  in  partcs  innumera- 
hilos  dividi ;  el  facilius  cceluni  cl  lerram  iransire,  qus 
seeuMlon  senariuni  nmiicrum  fabricau  sunt,  qiiam 
efllci  posse  ol  senarius  imrocrus  non  suis  partibus 
Qtoiploalor.  Graiias  iuque  Creatori  seinper  agal  ani- 
■os  bonooos,  a  qoo  iu  creatos  esl,  ui  hoc  possit 
viiero,  qood  aviom  nuUa,  nuUa  bestiamm,  qu.-e  la- 
men  oobiicom  videot  el  coelum,  d  urram,  et  luroi- 
Hirin«  ol  mare,  ol  aridam,  et  omnia  qus  in  eis  sunt. 

44.  Qoioiihifwo  ooo  possumus  dicere,  proptorca 
lioariM  nooMram  esse  perfecium,  quia  sei  diebus 
perfscil  Deos  omoia  opera  sua ;  sed  propterea  Dcum 
sei  dicbos  perliKisse  opera  sua,  quia  scnarius  nume- 
roi  perfisclas  csl.  Itaque,  etiamsi  isu  non  essent , 
psrfbdos  iile  cssd ;  nisi  autcm  ille  perfcdus  essct. 
iiia  socoudum  eum  perfecu  non  fiercnt. 
CAPUT  VIIL  —  (tie$  Dd  in  die  uptimo  ui  tiile//t- 
gemia, 

15.  Jaomm  quod  scrlptum  esi,  rcquievisse  Deum 
io  dio  iopiboo  ib  omnibos  operil^us  suis  qus  fecil ; 
d  idoo  Oiondcm  diem  benedixisse,  et  sanciificasse, 
qoio  io  ipio  roquieril;  ul  quomodo  possomos,  qoanlom 
ab  ipso  odlioti  foerimus,  luteUedu  cooemur  altiiigerey 
prios  do  boc  comales  bominum  suspidones  a  noslris 

1  nm..  neromf  i 


mentibos  abigamus.  Numqoid  eniin  uici  vei  credi  fas 
esi  Deum  Liborasse  in  operaodo,  cum  ea  qoae  supra 
scripu  sunt  condidit,  quando  dicebat,  el  fiebaiil?  Ito 
quippe  nec  bomo  bdiorat,  si  aliquid  laciendum,  mox 
ul  dixerit,  fiat.  Quamvis  enim  bumana  vcrba  sonis 
adminicubu  iu  profcraniur,  ut  sermo  diuturaus 
failgd  :  Umen  cnm  tam  panca  sum,  quam  paoca  le- 
girous  in  oo  quod  scripturo  esl,  cum  Deus  dixit,  Fiai 
/mx,  Fiat  firmamenium^  el  castera  usque  in  finem 
openim,  quas  soxto  die  consuniroavit ;  nirois  absurdi 
deliramenti  esi,  islum  vd  koroinisi  iicdum  Dci,  labo- 
rcm  putare. 

16.  An  forte  quis  dixerit,  dicendo  quidem  ut  ficreni, 
qux  contiiiuo  facu  sunl»  Deum  uon  laborasse,  sed 
(brte  cogiUudo  qoid  fieri  debuissd ;  qua  cura  vdul 
liberaius  reram  perfcctione  requievcrit,  et  eo  merito 
diem  quo  primo  factos  est  ab  liac  animi  intentioiie 
securus,  benediccre,  cl  sanctificare  vokierit  ?  Quod  si 
batc  sapere,  mulluin  desipere  est  (reruro  eiiim  con- 
dcndarum  laro  faculus,  quam  facilitas  iiicomparabilis 
atque  incflabilis  esi  apud  Dcuiii), 

CAPUT  l\.  —  Qiio  setuu  Deue  requieeeere  dieiiur. 

Triiiitia  laudabilit. 
Quid  rcsut  ut  inlclUgamus,  nisi  forte  crealnr»  ra- 
lioiiali,  iii  qua  et  bomiueiii  creavil,  in  seipso  requicm 
prabuisse,  post  ejns  perfedioiiem,  per  donum  Spiri- 
lus  sancti,  per  quem  diffunditur  cbarius  in  cordibos  m^ 
siris  {Rom.  v,  5)  ut  Uluc  feramur  appetitu  desiderii,  qoo 
curo  pervenerirous  requiescamus,  id  est  nihil  ampUos  re* 
quiramus?  Sicul  enim  rectedldtur  Deusiacere,  quid- 
quid  ipso  in  nobis  operanu  feocrimus;  iia  rectedidlor 
Deus  requiescere,  curo  ejus  muuere  requiesdmus. 

17.  Hoc  quidem  rede  inteliigimus;  quia  el  veram 
esi,  et  non  magn»  iiileiitioiiis  iiidlgei,  ut  videaoNis 
iu  did  requiescere  Deum,  curo  requiescere  nos  ladl» 
sicut  didtur  cognoscere,  cum  effidt  ul  cogiioscomus. 
Neque  enim  Deus  lemporaUler  cognoscit  quod  antco 
non  noverai ;  el  umen  dicil  ad  Abr.ibam,  Nuua  «o- 
gnon  quoiiiam  iimee  Deum  (Gen.  xxii,  ii)  :  obi  quid 
aiiod  accipimus,  uisi,  Nuitc  fipci  ut  cogiiosceretur  ?  His 
iocutionuiii  modis,  cum  ea  quas  noii  acciduni  Deo  un- 
quam  iUi  accidaiil  loquimur,  cum  facere  agiiosdmus 
ul  iiobis  accidanl ;  ea  dunuxai  qiuc  laudabiUa  sunl : 
el  ba^c  quantum  Scripturaram  usus  admitlil.  Neqoo 
enim  nos  temere  aliquid  Ule  de  Deo  dicere  debemusi 
quod  in  Scriplura  <jus  non  leginius. 

18.  E\  boc  locutiouis  modo  arbitror  dldum  iUud 
ab  Apostolo  :  Noiiie  coniriumre  Sfnriium  sancium  Dei 
in  quo  sigHaii  euit  in  die  redempiionis  (Epkee.  iv,  30). 
Neque  enim  ipsa  Spiritus  sancii,  qua  esl  quidquid  ipse 
est,  subsuntia  cootrisuri  potest ;  cum  babeai  «ler- 
nam  aUiue  incommuubUem  bealitudiuem,  maglsqoe 
sit  ipsa  aetema  cl  incommutabUis  bealitudo.  Sed  quia 
iu  ia  sanclis  babiui,  ut  cos  impleai  diariuie,  qua 
necosse  esl  ul  bomiues  ex  tenipore  gaudeani  proleclu 
fiddium  el  bonis  operibus ;  et  ideo  nccesse  esl  etiam 
contrislentor  lapsu  vd  peccatis  comm,  de  qoorum 
fide  ac  pieute  gaudebant ;  qux  irisiilia  laudabilis  csi, 
quia  venit  ex  dilcctiouc  quaro  Spiritus  sanctus  infun* 


507 


DE  GEMESI  AD  LITTERAM.  S.  AUGUSTMl 


50S 


boDO  egel,  qni  bono  qnod  rceit  non  egel.  n.Te  est 
^ttf  requics  ab  omnibufl  operibos  suls  qnae  fccii.  Qvi- 
bttt  anlem  bonif  hodabiliier  non  egeret,  si  nulb  Te- 
dsfiet?  Nam  etbm  sic  dici  poisel  nttllis  egcns  bbniSp 
ROQ  a  lactls  in  selpio  roqnlcseendo ,  venire  omnino 
nulhi  bdcMlo.  Sed  bona  racere  sl  non  posset,  nulla 
flsset  potentia  :  sl  autem  possct  nec  laceret,  magna 
emt  bivldenlia.  Quia  ergo  esl  omnipotcns  cl  bonns, 
omnbi  ralde  bona  fecil :  qnla  Tcro  scipso  bono  per- 
§i^  beatttS  est,  a  bonis  qo»  recit,  In  Kcipso  reqiiie- 
vil,  et  seilieet  requic  a  qua  nunqnaro  rccessit.  Scd  si 
^Kcereturrequicfisse  a  lacicndis,  niliil  aliiidqiuim  nun 
fedflie  hiteliigeFetur.  Nisi  auiem  diccretur  reiiiiie- 
vbae  a  laeilfl,  oon  eifl  egere  qnai  fecit  mlnvfl  com- 
mcndarelor. 

iS.  Quo  Uaquc  dic  boe  eommendarl  oportoisflct , 
Rlia  flcptimoTQood  sane  intelligit  quisquis  scnarii 
wNBcri  perfcclionein,  de  qua  supra  locntl  sumns,  pcr- 
fodioni  creatune  congrticiiter  adbiblum  recoliL  Si 
enim  senarlo  iiumeroperfldendaftteral  crcatura,  sic- 
ttll  pcKeeU  est,  caqne  rc(|uies  Dei  erat  nobis  com- 
mendandn,  qiia  demonstraretnr  nec  perrcciis  bealifl- 
cari  cicaturis ;  procHl  dubio  dies  erat  in  hac  com- 
asendalione  sanctiflcandus  qiii  scqnitur  scxtuin  ,  quo 
erigeremur  ad  lianc  rcquicm  coiicupiscendam,  ui  ei  nos 
m  illo  requicscamus. 

CAPUT  XVII.  —  Quie$  nostra  in  Deo. 

V*  Ncqiie  eoim  similiiiido  pia  csi ,  si  vdUnns  ita 
flloulefl  esse  Dco,  iit  ct  iios  ab  operibus  nostris  rc- 
quicflcamus  in  nubis,  siciit  ipso  requlevit  in  se  ab 
operlbus  suis.  In  qiiodam  quippe  incommutabili  bono 
reqiiicsccre  dcbemus,  qiiod  illc  nobis  estquinosrecit. 
H«jcc  eril  igitur  sumnia,  roinimeque  supcrba»  ct  Tcre 
pb  requics  nostra,  nl  sicut  ipse  rcquievitab  omnibus 
opecibus  suifl,  quia  non  ci  opcra  siia ,  sed  ipsc  sibi 
bonuxn  esl»  quo  beaius  est :  iu  el  nos  ab  omnibus 
operibus,  non  tantum  nostris,  verum  etiam  ipsius, 
iionnisl  in  illo  rcquieturos  nos  esse  speremus ;  idquo 
dMideremus  post  bona  opera  nostra^  quae  In  nobis 
agnoscimos  lllius  potiufl  esse  qiiam  nostra :  ni  etiam 
^  post  bona  opcra  sua  ipse  req[iiiescat  S  cum  post 
bona  opcra  quxab  illo  justiflcaiirecerimus,  in  se  nobis 
TCqiiicm  pncfll^L  Magnum  est  enim  nobis  ab  illo 
esstiiisse,scd  majus  crit  in  illo  rcquievisse.  Sicut  ipse 
noix  ideo  bcaius  est,  quia  bxc  recit ;  sed  quia  etlam 
raclis  non  egcns,  in  se  potius  quam  in  ipsis  requicviu 
Oude  i)on  opcris,  sed  qiiietis  diem  saiiciiflcavlt ;  qiiia 
noin  bxc  facicndo,  sed  eis  quae  rcdt  non  cgcndo,  so 
bc»ium  inUmavii. 

SD*  Quid crgo  tnm.  biunile  ac  racileeflatu,  et quid 
tam  fublime  alque  arduum  cogiUiu,  quam  Deus  re- 
qideseeiis  abomnibns  operibus  suis  qux  redt?  Et  ubi 
requieaoens  nisi  in  sdpso,  qoia  beaius  nonnisi  seipsot 
'Qoaindo,  nlsisemper?  In  diebus  aulem  quibus  rcrum 
qnascoMUdilconsummatio  narratur,  c|ab  eis  quiciis 
Ud  ordo  difllingnllury  quando.  ni$i  in  scptimo  diCy 
^eanim  flequilur  pcrfceiioncro?  A  pcrrcctis  cnim 

« liWti  idto^  in  wKs ;  <Fi(>l  tffCft  a  H<«^ 


requiescit ,  qui  nec  perfectlfl  egel ,  qm  bcatior  csse 

possit. 

CAPUT  XWlh^Stpilmu  die$  cmmamMuerk.  nmi 

51.  Ei  qood  apod  lllom  quidcm,  qoieil  cfftts  Bce 
mane  nec  Tespera  eai ;  qula  nee  aperiinr  inlilo,  nee 
dandiiw  flne  :  perreelis  aatem  operibtts  ejua  mane 
babct  et  veaperam  non  liabei ;  perfocia  qaippe  crea- 
tura  babet  quoddam  initlum  flua  cooTerflionifl  ad 
quietcmCroaloriflfltti,  sed  illa  non  habei  finem  qiiasi 
terminiiro  pcrfcclionis  soap,  sicut  ca  qine  lacia  sani. 
Ac  por  boc  rcqiiicfl  Dd  non  ipsi  Deo,  sed  rerum  ab 
co  condiUruro  perfeciioiii  iiichoatttr,  nl  bi  lUo  indpial 
requicscere  qnod  ab  illo  periciliir,  ei  in  co  babere 
mane ;  in  soo  cniro  gcnere  lanqnam  Tcapera  termina- 
lum  esi :  sed  in  Deo  veflperam  habere  jam  non  poie4, 
quia  noii  crit  aliquid  illa  perreciione  perlccliufl. 

52.  In  illis  enim  diebus  quibus  omnia  creabaninr, 
Tcsporam  lerminum  coiiditx  crcaiune;  maneanlem 
iuitiiiin  condciid»  alierius  acdpiebamufl.  Ac  ^  hoc 
quinti  dici  Tespera  termbiufl  est  coodila  qulnto  die 
crcaiur» :  niane  autem  quod  posl  ipsam  Tcflpcram 
lacium  csi,  initium  est  condendae  fleslo  dieciealttrae; 
qua  condita  lanqnam  ejufliermintts  fiieiaefll  Tespera. 
El  quia  nibii  aliud  condcndum  refllitcral ,  lla  poflC 
illam  vesperam  mane  ractiun  esl,  ol  boo  eacel  inliium 
condendx  altcrius  creaUinn»  sed  inltium  qaieUs  ani- 
TcnKc  creatiinc  in  requic  Creatorifl.  Nequa  *>f>Ha  ooa- 
lum  et  lerra  et  omnia  qiiae  in  eifl  flunt,  unl?ersa  ad- 
licet  spiriiualis  corporalisque  creatura  bi  adpa 
manet ;  scd  uiique  in  illo  de  quo  didom  eal,  im  Ulo 
emm  mmu$^  el  movemur,  ef  s«irim  (Aei.  xtd»  S8). 
Quia  ctfli  iinaquxque  pars  poiest  ease  in  tolo  eiyttfl 
pars  est;  ipsum  lamcn  lotum  non  esl  nbi  in  illo  a 
qiio  condiuiro  cfll.  Et  ideo  uoii  absorde  inldl%iUir 
sexU)  die  completo  posi  ejus  Tespcraro  laclum  mane» 
non  quo  signiricareturiniiiurocondcndffialierittflciea- 
Ittnc »  flicat  in  cxteris ;  sed  qiio  signiacarelQr  bsltiam 
manendi  et  quiescendi  lotlufl  quod  conditum  cfll/ia 
illius  quielc  qui  condidit.  Qua:  quics  Deo  *  nec  inllinm 
habet  nec  tcrminuro  :  crcaturas  autcro  iiabd  initium» 
flcd  noii  habel  lerminum;  et  Ideo  scpiimttfl  dica 
eidem  crcatunc  cccpit  a  maue,  sed  nullo  Tcspere  ter- 
minatur. 

55^  Nam  af  in  cxteris  dicbus  TCflpera  et  w^  u- 
lium  temponim  vices  signiflcant,  qnalia  nnnc  pcr  hxe 
quotidiana  spatia  peragunlur;  noii  video  qiiid  |inibi- 
baerit  ct  septimum  dicm  vcspera,  nnctenique  ejusdem 
roane  oondudere,  ut  similiter  diceretur,  Ei  facta  e^l 
Tcspera,  ct  lactum  est  roane  dics  scpiimus  :  qnamlo 
quidem  ct  ipse  unus  est  dicrum,  qui  otiinefl  flopleiH 
sunt,  quorum  rcpctititme  menscfl  ct  anni  el  flacula 
peraguniur;  ul  mane  quod  ponereiur  post  Tespenm 
septiml ,  boc  essct  inidum  octaTi  dld ,  de  qno  Jam 
ddnceps  silendum  fuit,  quia  idem  prirous  eaiadqueflt 
redilur,  a  quo  rursns  bebdomadia^  scrica  ordiatar  *. 

*  Editl,  Dei.  At  iiss.,  Deo.  Et  moi  tJOf,  pns  creaUrm 
fmfmi,  habot,  ertatnrti^  rcrraganilbos  ca^erb  oodteln». 
« ^m^  ocu>«  ordimm^ 


m 


LIBEU  QUARTIS. 


Uade  prolMibilias  ctt  islo8  quidem  septem  dies,  illo- 
rum  noininlbas  et  numero,  alios  atque  alios  sibimet 
soceedenles  currendo  temporalia  pcragere  spaila  : 
nios  atilem  primos  sex  dies  inexperU  nobis  atque 
inttsiUla  spccie  in  ipsis  rcrum  conditionibus  explica- 
lot ;  In  qiiibus  et  Tcspcra  ct  mane  sicut  ipsa  lui  et 
IrndinB,  id  est  dics  rt  nox,  non  enm  vicissitiidinem 
pra^bneraitt,  qimni  pncbeiit  isli  per  solis  circuitus  : 
qiiodeerlede  illis  tribus  fateri  cogimur,  quiante  con- 
dlta  loniiiiaria  commcmoraii  atqiic  iiumcraii  snnl. 

54.  Ae  per  lioc  qiialisciimqtic  in  eis  Tcspcra  ct 
mane  fucril,  nulio  modo  tamen  opinandum  osl,  eo 
maneqitod  post  scxti  did  vcspcram  rnctum  cst,  ini- 
tium  accopissc  reqiiiem  Dci ;  iie  tcmpornle  aIi(|uo<I 
bonam  illi  actemiiati  el  iticominiilal)ililati  accidi^se 
Tanilate  lemeraria  suspiccmur :  sed  illain  qiiidcm  rc- 
qiiiem  Dei,  quain^ipso  rcqulc^cit,  coquc  bono  bca- 
lus  esl  quod  ipse  sibi  csl,  ncc  initium  eidem  ipsi  ha- 
bcre  nec  terminum;  consummatx  autcm  crcatiirx 
habere  initium,  camdem  requiem  Doi.  Quoniam  rei 
cnjnsqne  pcrfedio,  non  tam  iii  universo  oujus  pars 
esly  quam  in  eo  a  quo  esl,  in  quo  et  ipsum  iiniver- 
sumestypro  stti  gencris  roodulo  stabilitnr  ut  quicscar, 
id  etl,  ul  sui  niomenli  ordincm  tencat.  Ac  pcr  hoc 
ipsa  aniTcrsitas  crc.ntur.r,  qnx  sex  diebus  consum- 
maU  csl,  tliud  habct  in  sua  ndlura  *,  aliud  in  ordine 
quo  in  Deo  cst,  non  sicut  Dcu<; ,  scd  i.imen  il.n  ul  ci 
qaies  proprix  stabilitatis  non  sit,  nisl  in  illius  quicie 
qiii  nihil  pRctcr  sc  appclit,  quo  adepto  rcquicscat.  El 
idco  dum  ipsenianct  insc,  quidquld  cx  illo  csl  refor- 
qiietadse;  ut  omnis  crcaiura  in  se  bal>cai  nainrse 
suo!  tenninuniy  qno  non  sit  quod  ipsc  est ;  iii  illo  au- 
lein  quielis  locumy  quo  scrvct  qiiod  ipsacst.  Scio  quod 
non  proprie  dixerim  locum ;  nam  proprie  diciiiir  iu 
spaliis  qii.-c  corporibus  occupanlur  :  sed  qnia  ct  ipsa 
ci>r|H>ra  non  mnncnt  iii  loco »  nisi  quo  sui  ponderis 
lanqaam  appciitu  pc  rveniunly  ut  co  compcrio  rcquie- 
scaiil ;  iduo  noii  incongrucntcr  a  corporalibus  ad  spiri- 
lualia  Tcrbuni  transfertur,  ul  dicatur  locus,  cum  rcs 
ipsa  plarimtim  dibtct. 

35.  Iniliuin  ergo  crcatiimc  in  qnictc  Crcntoris  illo 
nuuie  slgnincatuai  arbitrur,  quod  facluni  est  post  vc- 
spcram  scxti  diei ;  non  cniin  possci  iii  illo  nisi  pcife- 
cu  reqtiicsoere :  proiiidcsextodieconsummaiisoiniii- 
Iws»  iaicUque  vcspera,  raclum  esl  ct  inane,  quo  inci- 
pi*rel  coiisumniaia  crcatura  in  illo  a  quo  facu  est  rc- 
qiiicsccre.  Qiib  iniiio  Dcum  in  scipso  requicsccntemy 
ubi  el  ipsa  requiesccre  possct  iuTcnil,  lanto  stabilins 
alqoe  lirmius,  qnanto  ipsa  illius,  non  iiie  biijiis  cguit 
ad  qaielcm  suam.  Sed  quoniam  quidquid  erit  univcr- 
sa  crealura  quibuslibet  muuiionibus  snis,  non  uiiqiie 
niiul  erit,ldeo  crealura  universa  in  Crcatnrc  suo  scm- 
per  maDebil-;  ac  per  lioc  post  illud  maiic  nulla  deiiide 
wpera  ruit. 

86.  Ilocdiximus*,  cur  scptimus  dics,  ii;  quo  re:iuic- 

•  sas.  quatnoTy  consHfnmata  Cil  in  natura  sna,  alind  hala 
fctMnmiMi. 

•  bliii,  cil,  rfi rmuSf  addunt»  nt  intcHigntttr ;  qu.c  vcrba 
oaiauiii  Mss.  oro:ic&. 


310 

vit  Deusabomnibusoperibussuis,  manebabucrit  post 
Tcspcram  sexti,  yespcram  Tcro  non  habuerit. 
CAPUT  XI. \.  ~  Aiia  ratio  qua  inUlH^mr  $epUmut 
diei  hahuitu  mane  kine  vespera. 

Est  aliud  quod  de  hac  re  magis  proprie  atqiic  uic- 
liiis  possit,  qiiantum  exisiimo,  intclligi,sed  aliquanlo 
dimcilios  explicari ;  ut  non  creatur»,  sed  cliam  silii 
rcfiuics  Dci  sepiimo  die*  mancliabucritsinevcspcra, 
id  est  iniiiuin  sine  lermino.  Si  cnim  iu  dicerctur,  Rc- 
quievit  Dcus  iii  die  septimo,  nec  adderetur,  Abonini- 
bus  opcribussuis  qiix  fecit,  friistra  bujiis  quiciis  ini- 
ti*im  qiucrcremus.  Non  enim  incipil  Dcus  rcquicsccre, 
ctijns  rcqiiics  sinc  inilio,  siiie  tcrmuio  senipitcriia  est. 
Sed  quoniam  ab  omnibus  opcribus  suis  qu  e  fecit,  eis 
noii  cgcndo,  requicvit,  intelligilur  rcquies  quidem  Dei 
ncc  coepia  nec  terminau ;  rcquics  autem  ejus  nb  oniiii- 
bas  operibus  suis  quas  fecll,  cx  eo  coepla  est  cx  quo 
illa  pcrfecit.  Ncque  enim  opci  ibus  suis  non  egendo 
rcquievisset,  prius  quam  esscnl,  qnibus  ncc  perfectis 
eguisset;  et  quia  eis  omnino  nunquam  cguit,  ncc  isia 
bceiiiudo  qiia  non  cis  egel,  tanquam  proficicndo  pcr- 
ficietur,  ideo  septimo  diei  nulla  vespera  acccssit. 
CAPUT  XX.  —  Dics  ieptimu$  an  erealui. 

$7.  Sed  plane  qiixri  polcst,  dignaque  considcraiio- 
nc  movet,  quomodo  iiitelligatur  iii  seipso  Deus  rcquic- 
visse  ab  oinnibus  opcribiis  suis  qux  fccit;  ciun  scri- 
plum  sil,  Et  requievit  Deus  in  die  septimo,  Non  ciiiiii 
diclum  cst,  lii  scipso;  scd,  iii  die  ieplimo.  Quid  Cbl 
crgo  dies  scplinius  ?  ulruin  creatura  e^l  aliqua,  aii 
tcmporis  tantummodo  spalium  ?  Scd  etiam  teniporis 
spalium  creatune  lemporali  coiicreaiuin  est;  ac  |tcr 
hoc  ct  ipsum  siiie  dubio  creatura  esl.  Neque  e.:iiii 
ulla  tcmpora  vel  sunt,  vcl  csso  potucrunl,  vcl  poic- 
runt,  quorum  Deus  non  sii  crealor :  ac  pcr  iioc  ci 
Istum  scplimum  diem,  si  tenipusesi,  quis  creavii,  ni- 
si  oninium  temporum  crcator  ?  Sed  illi  scx  dies  cuiii 
qiiibus  Tcl  in  quibus  crcaturis  creati  sint,  siiperiot 
Scripturac  sanctx  scrmo  indicau  Quocirca  in  liis  dic- 
bus  scptein»  quorum  specics  nuU  nobis  est,  qui  rc 
quidein  ipsa  prxlcrcunl,  scd  aliis  succcdentibus  uo- 
mina  sua  qiiodammodo  tradunt,  ut  illi  sex  dics  iio- 
minentur;  novimus  eorum  prirni  qiiando  creati  sunt : 
seplimuni  autcm  diem,  qui  noinine  sabbati  nuncupa- 
tur,  quando  Deus  crcaTcrii,  non.  vldeuius.  lu  ipsa 
quippc  die  non  fecit  aliquid,  iino  ab  cis  qtuc  sex  die- 
bus  fcceral,  in  codein  scpiiino  rcquicvil.  Qiiomodo 
crgo  requievil  in  die  qucin  noii  creavit?  Aulquonio- 
do  eum  post  scx  dics  coniiiiuo  crc^ivil,  cum  scxto  dic 
cnnsnininavcrit  omnin  qu:u  crcavily  ncc  aliquid  se- 
plinia  die  crcaYeril,  scd  In  co  polius  :ib  omuibus 
qujc  crcavcrat,  rcqnicvcrii  ?  Aji  uiiuni  Unlummodo 
diein  crcavit  Dcus ,  ul  cjui>  rcpetitione  inultl,  qui 
dicuutiir  djcs,  pr;clcrirout  alquc  transcurrerent ; 
ncc  opus  crat  ut  scpiiinuin  dicm  crearei,  quia  ilUui. 
quem  crcavcrat,  sepliina  repciitio  liuiic  uijquo  facie- 
bat  ?  Lucem  qiuppc  de  qua  scripluin  ost,  Et  dixii 


>  slc Mss.  A(  cxtni\f  {nctcrniissa tocc  Dei^ rerunl,  rtMdm 
sciHiifii  diei 


511 


[)E  GENt:Sl  AD  IJTTEiiAM.  S.  AUGUSTLM 


31^ 


Diiw,  Fint  Itix ;  et  fticta  est  lnx  ( Cen.  i,  3  ),  discrcvit 
si  lencliris,  cauiqtic  Tccavii  dicm,  el  lcncbras  voca- 
vit  noctem.  Tunc  itaque  Dcus  diem  fccit,  cujus  repc- 
tjlioncm  Scriptura  appclht  secundum  diem,  dcinde  tcr- 
liuin,  ctusquc  adscxtum,quoconsu!iimavit  Dcus  opo- 
r.i  sun  :  alquc  ir.dcillius  dici  priuiilus  crcaii  seplima 
rcpelitio  scpiimi  dicM  nomcn  acccpit,  in  quo  ccquievit 
Dens.  Ac  per  lioc  nulla  crcatura  est  scptimus  dies,  ni- 
si  eadcm  ipsa  septics  rcdicns,  qunc  condita  cst,qiiando 
vocarit  Deus  lucem  diem,  el  lcncbras  vocavit  noctcm. 
CAPIJT  XXI.  —  De  tuce  tjua  ante  lnminaria  [kit  ad 
vici$$Hut9inem  diei  ct  noctis. 

3S.  Rursus  crgo  ad  cam  qn.Tslioncm  rclaliimur,  dc 
qua  in  primo  libro  exiisse  vidcbamur ;  ul  ilcm  qu:r- 
ramus  quomodo  circuire  poluerillux  ad  cxhilieiid.im 
iliuniam  nociuniamquc  vicissiludincm,  non  sulum  nn« 
leqiiain  conli  luminaria,  scd  anlcqnam  ipsum  coclum 
qiiod  Hrmamcntum  appellaliim  cst,  factum  cssct,  an- 
tcqiiam  dcnique  ulla  specics  tcrros  vel  maris,  qii;e 
circnUeiin  liicis  admiltcrct,  sequento  nocte  uiidc  iilu 
iransisscl.  Ciijus  qiifstionis  dimcuUatc  coinpulsi,  au- 
si  sunius  disccplationcm  nostnim  quasi  ad  iiaiic  Irr- 
minare  scnieniiam,  ut  diccrciniis  illam  luccm  quac 
priiiiiius  racta  esl,  coiirormaiioncni  cssccrcaliira^  S|)i- 
rituars ;  nociem  vero,  adhuc  ronnaudam  iii  reliqnis 
opcribns  rcrum  maieriem,  qu.c  fucrat  in^tiluUi,  cum 
!n  priiicipie  focit  Duus  coclum  ct  lcrram,  nnlciiuam 
vertio  facerct  diem^  Scd  nuiic  diei  septimi  consiilcra- 
tione  commoniii,  facilius  esl  ut  nos  ignorarc  ralcauiiir, 
qiiod  remolum  cst  a  scnsibus  noslris,  quonain  inodo 
lux  illa  qux  dies  appclinta  csl,  rc\  circuitu  suo,  vcl 
ronlractionectcmissione,  bi  corporalis  csl,  viccs  diur- 
nns  noctumasque  pcrcgcril,  vcl  si  spirilualis  est,  con- 
dciidis  creaturis  omnibus  pncsontata  sit,  suuquc.ijisa 
pr.tsenlia  dicin,  noclem  vcro  absciilia,  vespcram  ini- 
lio  abscntio?,  inane  initio  prxseiitix  fcccrit ;  qiiain  ut 
in  re  apcrla  contra  divinx  Scripturje  vcrba  conemiN*. 
diccudo  aliud  esse  dicm  scpiiiuum,  quam  illius  dici 
qiicm  fccit  Deiis  scptimam  rcpctitiouem.  Alioquiii  aut 
non  creavit  Deus  scptimum  diem,  aut  aliquid  crcavit 
post  illos  scx  dies,  id  cst  ipsum  dicm  scptimuin ;  ral- 
siimqiic  crit  quod  scriptum  est,  iu  scxio  dic  cousuiu- 
niiisse  (imuia  oitcra  sua,  et  in  septimo  requievisse  ab 
omiiibus  opcribus  suis.  Quod  uiiquc  quoniam  ralsuin 
csse  non  putcst,  rcskit  ut  pnrscnlia  liicis  illius,  qiiem 
dicm  Dciis  Tccii,  pcr  omnia  oppra  ejus  rcpelila  sil, 
qiKities  dies  iiomiuaUis  cst,  ct  iii  ipso  scpiiino  in  qiio 
rcqiiicvit  ab  operibus  suis.' 

CAl*UT  XXII.  — Lux  spiritualis  qnomodo  diei  el  wo- 
€ti$  vnUiitudiHem  exliibuisse  inteUigitHr. 

59.  Scd  quoniam  lux  corporalis,  aiituquam  Ocrct 
ceeium,  quod  flnnamcnlum  vocatur,  in  quo  etiani  lii- 
ininaria  facia  suiil,quo  circuiiu  vel  quo  processu  el  re- 
ccssa  vices  dici  ct  noctis  exliibcrc  potuerit,  non  iii- 
v^uimss ;  istam  qiixstioncm  reliiiqiRTc  nou  debemus 
sitie  aliqtia  nostri:  prolatione  seuteiiliin :  ut  si  lux  illa 
qitir  primitttft  creaiaest,  non  coipnralissed  spirilua- 
\\b  ost,  siciit  post  tciiebras  f.icU  cst  ubi  intcUigilur  a 

'  lUlki  tildiiut  hic,  in  qm  requievit ;  quod  a>)est  asbs. 


SDa  qtiadam  informitale  ad  Crcatorem  oonvtrsa  alqii^ 

formata  ;  ita  ct  post  vcspcram  Oat  manc,  caiii  ptMtt 

cognilionem  sua!  propri:D  naturae,  qua  non  eat  qiiod 

Dcus,  rcfert  se  ad  iaudandam  lucom,  quod  ipae  Deus 

est,  cujus  contemplatioiic  formatur.  EU  quia  casUirx 

crcaturx,  qux  iiifra  ipsam  fiuiil,  siiie  cognitione  ejus 

non  fiunl,  propicrea  nimirum  idcm  dics  ubiquc  rcfic- 

tilur,  iit  ejiisrc|K!tiiione  fiant  lut  dies,  qiioliea  disttn- 

guunUir  rerum  gcncra  crealariim,  |)erfcctionc  scnarii 

numcri  lcrminaiida  :  ut  vespera  prinii  dici  sit  eiiain 

sui  cognitio  \  non  sc  essc  quod  Dciis  est ;  mano  aiitcui 

post  banc  vespcram,  qiio  concludltur  dies  unus.et  in* 

ciioalur  scriindus,  couversio  sit  ejiis,  qua  id  quud 

creala  csi,  ad  laudcm  rcfcrat  Creatoris,  e(  perclpiat 

dc  Ycrbo  Dei  cogiiiiioncm  crealiiKcquac  poat  ipsam 

fli,  lioc  est  flrinamciiti  :  qiiod  in  cjus  cognitione  flt 

prius  cum  dicitur,  Et  $ic  est  factum ;  deindc  in  natma 

ipsius  firiiiniiirnii,  qiiod  conditur,  Cum  additur  eliaui 

poslca,  jaiii  diclo,  Et  sic  est  {actnm,  Et  fecit  Deus  pr- 

mamcntum.  Deiudc  fit  vespcra  illius  Incis,  cuin  ipsoiii 

firmameiitiim,  non  in  Yerbo  Dei  sicut  anle,  sed  in 

ipsa  ejus  natura  coguoscit :  qojc  coguilio  quoniaui 

miiior  cst,  rccte  vesperas  nomiiie  significalur.  Post 

qiiam  fit  manc,  quo  concluditur  sccundus  dies,  etlii- 

cipit  tcrtius  :  in  quo  itidcia  mane  convcrsio  est  lucu 

biijus,  id  cst  diei  bujus  ad  laudandum  Deuin,  quod 

opcratus  sit  flnnamentum,  cl  pcrciidendam  do  Ycrbo 

cjiis  cognitionem  crealur.r,  quae  condcnda  est  posl 

flrmamciiUim.  Ac  ficr  boc  cuai  dicii  Deus ,  Coii^ri/^- 

tur  aqna  qum  est  sub  coslo^  in  coHectionem  unam  ct  ap 

pareat  arida,  cognoscit  boc  illa  lux  iu  Ycrbo  Dci  qito 

id  dicitur  ;  ct  idco  sciinitur,  Et  sic  est  faetum^  h(K:  cst 

iii  ejiis  cogniiioiic  cx  Ycrbo  Dei :  dciiide  cuin  addiiur, 

Et  congrcgata est aqua,  clc.  (  6'eii.,  i,  9,  !0),  cum  jiin 

diclum  csscl,  Et  sk  fncium  est^  \\\  suo  genere  ipsa 

crcatura  flt ;  qux  iiem  cum  in  siio  geiiere  faclacog.io- 

scitur  ab  ea  luco,  qiix  jam  in  Ycrbo  Dei   facieudam 

cogiiovcrat,  fit  tcrtio  vcspcra  :  et  inde  hoc  modo  ca:- 

tera  usque  ad  mane  post  vesperam  sexti  dici. 

CAP13T  XXIIl.  —  Cognitio  rerum  in  verbo  Dd  ei  in 

seipiis. 

40.  Mnllum  quippe  inicrest    inler  cognitionem 

rci  cujusque  in  Yerbo  Dei,  ct  cognitionem  ejus  in  na- 

tura  cjus:  ut  iliud  mciiioad  diem  pertineat,  bocnd 

vcsperam.  In  comparationc  enim  lucis  illius  qox  in 

Yerbo  Dci  conspicitur,  omnis  cognitio  qiia  crealuram 

quamlibel  in  seipsa  novimus,  non  immcrito  noz  dici 

poiest :  qu£  rursus  taniiim  diflcrt  ab  errore  vel  igno- 

rautia  eorum  qoi  nec  ipsamcrcatnramsciunt,  ntinejiis 

comparatioiic  noii  inroiignie  dicalur  dies.  Sicut  ipsa 

vita  fldclium  quas  in  bac  eimc  alque  in  lioe  sccula 

dttcitur,  in  coinparalione  vit:c  infldelis  atquc  impia 

non  irratioiiabiliter  lux  et  dics  appcllatur,  diocnte 

Aposlolo,  Fttistis  aliquando  tenebro!^  nuitc  autem  lux 

in  Domino  {Ephes.  5,  8) ;  cl  illu(f ,  Abjieiamus  Qpm 

tenebrarum,  ct  induamus  no$  arnmlucis:  dcut  m  die 

honcste  ambnlemus   {Hwn.  xiii,  12,  13)  :  qui   lainen 

>  IXK^is  afl  >!ss.  emondains;  in  quo  sdlicet  cxcusi 
runt,  cogmlioficy  \  aulofpie  p<«t,  amvcniolii  ejus. 


LIBER  QUARTUS. 


|iii  rorsiis  in  comparaiione  ilUtisdiej  quo  aequa- 
Bgelift  facli  vidcbimus  Deum  siciili  esl,  \[\sc  quo- 
losessct;  non  liic  proplieli»  Inccriia  iiidigerc- 
1  uiide  aposlolus  Pelrus  dicit,  Habemus  cerlio- 
iropheiicum  $ermonem^  cui  bene  facuU  intendentei 
buemw  lueenti  ^  in  obscuro  loco,  donec  dies  luce- 
§i  lueifer  oriatur  incordibus  vestrit  (II  Petr, 

CAPUT  XXIV.  —  SfiVnda  Angelorum, 

Qnapropter  cum  sancli  Angcli,  quibus  post  re- 

clionem  coxquabimur  [Maith,  xxii,  30),  si  viam 

:  uobi^Christusractns  esi)  usque  in  finem  tenue- 

.,  scnipcr  viJeant  faciem  Dci,   Verboque  ejus 

Dlto  Filio  sicul  Patri  a^qnalis  esl  pcrfruantur,  in 

8  prima  omiiium  crcata  est  snpientia;  procul 

nnftersam  crcaluram,  in  qua  ipsi  suiit  principa- 

ionditi,  iii  i}>so  Verbo  Dci  prius  noverunt,  in  quo 

onaiiium,  eliam  qu:c  temporalilcr  facla  sunt, 

»  rationes,  tanqiiam  in  eo  per  quod  (acta  sunt 

I :  acdcinde  in  ipsa  creatura,  quamsic  noverunt 

im  infra  despicicntes,  camqiic  referentcs  ad  il« 

tiidem,  in  cujus  incommulabili  vcrilate  raiiones 

dom  quas  facta  est,  principalitcr  vidcnt.  Ibi  cr- 

iquam  per  diem,  undc  et  concordissiiiia  nnilas 

i^vsdemveritatisparticipationc  diescst  priinitns 

is;hicaulem  tanquam  pcrvesperam  :  scd  con- 

fit  roaiie  (quod  in  omnibus  scx  diebus  anim:id- 

potest),  quia  hon  remanet  angclica  scicntia  in 

od  creatum  est,  quin  boc  coniinuo  rcrcrat  ad 

mdem  atque  charilatcm ',  in  quo  id  non  factum 

led  laciendum  fuissc  cognoscitur ;  in  qua  veri- 

Sftododies  est.  Nam  si  vel  ad  seipsam  nalura  an- 

eonverteretor,  sequeamplius  delectaretur,  quam 

jusparticipationc  bcata  est ;  intumescens  supcr- 

deret,  sicut  diabolus :  de  quo  suo  loco  loqucn- 

iftl,  cum  dc  serpenie  Iiominis  scductore  scrino 

sflagiubiiur. 

UT  XXV.  — Ctir  sex  diebus  non  addatur  nox. 

Qnia  ergo  Angeli  crcaturam  in  ea  ipsa  crcatura 

UDt,  ut  ei  scicntix  eleciione  ac  dilectione  prx- 

i  quod  cam  sciunl  in  Veritate,  p(  r  quam  facta 

mnta,  participcs  ejus  eflccli ;  ideo  per  oinncs 

les  non  nominatur  nox,  sed  post  vespcram  et 

dics  unus :  ilein  post  vcsperam  ct  mano  dics 

los ;  dcinde  posl  vcspcram  et  manc  dics  terlius : 

Qsquo  in  manc  sexli  diei,  undc  incipil  septimns 

iDei,  qnamvls  cum  suis  noclibus,  dics  tainen 

Ktes  iiarraDtur.  Tunc  cnim  nox  ad  dicm  pcrti- 

Dn  dics  ad  noctem,  cum  snblimes  et  sancti  An- 

qaod  crcatiiraro  in  ipsa  crcatora  novcrunt,  re- 

ad  illius  lionorcin  ct  amorcm,  in  quo  setcrnns 

es  quilras  creni!i  ost  contemplantur;  caque  con- 

rima  contcmplutioiic  siint  unns  dics,  quem  fccit 

II», coi conjungelnr  Ecclcsii  dc  hac  pcregriiin- 

[fberata,  ut  ct  nos  ezsultemus  ct  jucundemur 

[ftii/.  CXVIf,2i). 

L  omiUunt,  tucentl 

BdKls,  darHtiem,  Inquinqiic  Mss.,  clutriiitem  :  lianc 
MD  ooafirmat  quod  i-urbum,  ii.  ii  dicilur,  ref^runi  ud 
tmoremet  aiiwem. 


m 


CAPUT  XXVI.  —  Numerus  dierum  quomodo 
accipiendus. 

43.  Hiyus  ergo  diei,  cujiis  et  vespcra  et  mane  sc- 
cunduin  supra  dictam  ralioncm  accipi  potest,  sexia 
repctitione  consummau  est  universa  creatura ;  far 
ctumque  est  mane,  quo  finiretur  sextus  dies;  etunde 
inciperct  septimus  vesperam  non  habiturus,  qoia  Det 
requies  non  est  crcatura  :  qux  cum  pcr  dies  coiieros 
conderetur,  aliter  in  seipsa  facta  cognosccbalur,  quam 
in  lllo  in  cujus  veritate  facienda  videbatur»  cujus  cogni- 
tionis  quasi  dccolor  species  vesperam  faciebat.  Non 
itaque  jam  forina  ipsius  operis  dies,  et  tcrminus  ve- 
spera,  et  aiterius  opcris  initium  manc,  in  bac  renim 
conditanim  narrationc  debct  intelligi;  nc  cogamur 
contra  Scripturam  dicerc,  praclcr  scx  dies  condiUim 
diei  seplimi  crcaturam,  aut  ipsuin  dicin  septiniimi 
nullam  e^se  creaturam  :  sed  dies  ille  quem  focit  D.  o.^, 
per  opera  ejns  ip«;c  repeiitur,  non  circuitu  corporali, 
scd  cognitione  spiriluali,  cuin  bcala  illa  socictas  An- 
gelorum  ct  primitus  contemplalnr  iii  Verbo  Dei,  quo 
dicit  Dcus,'FiVi<;  atquc  ideo  priiis  in  ejus  cognitioue 
(It,  cum  dicitur,  Etsicetlfactum ;  et  postea  rcni  'i\min 
fuclam,  in  ea  ipsa  cognoscit,  quod  signiflcatur  £icta 
vcspcra ;  ct  eam  deinde  cognitioncm  lei  XacUc  ad  il- 
lius  veriljitis  laudem  referl,  itbi  rationem  viderat  (a- 
cfcndxyquod  significatur  f  do  mane.  Acsic  pcr  oinncs 
ilios  dics  nnus  est  dics,  non  istorum  dierum  coiisuctu- 
dinc  intcliigeitdus,  quosvidemus  solis  circuitu  delcr- 
minari  atque  numcrari ;  scd  alio  qnodam  modo ,  a 
quo  et  illi  trcs  dics,  qiii  ante  conditioiiem  isiorum  Iu« 
minarium  commcroorati  suiit,  aliciii  esse  noii  possunt. 
Is  cniin  modus  non  usque  ad  diem  quarlum,  ul  iode 
j:im  istos  usitalos  cogitaremus,  scd  usquc  ad  sexlum 
seplimomquc  pcrductus  est;  ut  longe  aliter  accipien- 
diis  sit  dies  ct  iiox,  intcr  qux  duo  divisit  Deus,  ct  ali- 
tcr  istc  dies  et  iiox,  intcr  qucc  dixit  ut  dividanl  lumi- 
naria  qux  crcavit,  cuin  ait,  El  dividanl  inter  diem  ei 
noctem  {Cen.  i,  14).  Tunc  eiiim  huiic  diciii  condidit, 
cum  condidit  solcm,  ciijus  pr.rscntia  cumdem  exbibct 
dicra  :  ille  autem  dics  priiuitus  conditus  jam  triduuni 
|)eregerat,  cum  hxc  lumiiiaria  illius  dici  quarla  repe- 
tilione  crcata  sunl. 

CAPUT  XXVII.  —  Usilati  dics  hebdomadm  longe  di- 
sparcs  septem  ditbus  Ceneseos, 

44.  Quapropter  qtiod  illumdiem  vcl  illos  dies»  qui 
ejiis  repctitionu  numerali  suuL,  in  Iiac  nostra  mortali- 
t:itc  tcrrena  cxperiri  ac  senlirc  non  possunius,  et  sl 
quid  adeos  inlQlligendos  conari  possumus,  non  debc- 
nius  temerariam  pru-cipiiare  scntciitiaro,  tanquam  do 
his  aliud  sontiri  congrucntius  probabiliusque  non 
possit ;  istos  scptem  dies,  qui  pro  illls  agunt  licbdo- 
madam,  ciijns  cur^u  ct  rccursu  lcmpora  rapiuiilur,  iii 
qua  dies  nnus  est  a  solis  ortu  us(iuc  in  ortum  circui- 
tus,  sic  illorum  vicem  qiiamdam  cxhibcrc  credamus» 
ui  non  cos  illis  similcs,  scd  multoin  impares  miniino 
dubilemus. 

CAPUT  XXVIII.  —  Intcrprctatio  data  de  tuce  ei  die 
s}firitunti  non  existimetur  impropria  et  fignrata. 

4:).  Ncc  qiii>quam  arbitrctur,    illud  qiiod   dixi  de 


515 


luce  fpiriluaii,  cl  dc  condilo  die  spirituali  et  angclica 
ereatura,  cl  de  cMiiemplalione  quam  habel  in  Ycrbo 
Dei,  d  de  cognitionc  qua  in  seipia  creatura  cogno- 
•dtur,  ejnM|UC  rclalione  ad  laudcm  IncommuUbilis 
veritatis,  ubi  prius  ralio  videbalur  rei  faciend^r,  qunc 
cognita  est  facU;  nonjam  proprie,8cd  quasi  flguntc 
atque  allegoricc  convenire  ad  inlcUig<»n.liim  dicm  el 
vespenm  ct  mane  :  sed  aliler  qiiidcm  qnnm  iii  hac 
consuetudine  quolidian»  lucis  hiijus  ct  corporalis ; 
non  Umen  lanquam  bic  proprie,  ibi  ngurntc.  Ubi  cnim 
melitir  ctcertior  lux,  Ibi  vcrior  cliam  dios  :  cur  crgo 
non  cl  verior  vespcra  et  vcrius  mane?  Nam  si  in  istis 
diebus  habetquamdam  dcclinationein  siiam  lux  in  oc- 
casum,  quam  vespcre  nomine  nuncupamus,  et  ad  or- 
tom  iterum  rcditum,  qiiod  mane  dicimus ;  cur  et  il- 
lic  vcspcram  non   dicamus ,  cum  t  contcmpblione 
Creatoris  crealura  tlcspicitur  *,  ct  manc  cum  a  cognl- 
tioiie  crealnr.t;  in  laudem  Grcatorisassurgitur?  Ncque 
enim  et  Cbrisiussic  dtcitur  Inx  (Joan.  viii,  i2),  quo- 
mododicilur  bpis  {Act,  iv,  11);  scd  illud  proprie,  hoc 
nliquc  flguratc.  Quisqnis  crgo  non  eam  quam  pro  no- 
stro  modulo  vcl  indagare  vel  puUre  potuimus,  scd 
tliam  rcqiiirit  in  illorum  diemm  enumerationc  scnien- 
tiam,  qtue  nonin  prophetia  flgurate,  sed  in  hac  crca- 
tnrarum  conditioue  proprie  meliusque  possitintclligj; 
qunerat,  et  divinitas  adjutus  inveniat.  Fieri  cniro  po- 
lestutetiaroegoaliam  his  divinnc  Scriptur»  vcrbis 
congmeiitiorem  forUssis  inveniam.  Neque  enim  iu 
lianc  confirmo,  ut  aliam  qux  prxponcnda  sit,  iuveniri 
non  posse  co:itendnm,  sicut  conflrmo  requicn  Dei 
Scripturam  sancUm,  non  qnasi  post  lassitudincm  vcl 
curx  molcstiam,  nobis  insinuare  voluisse. 
CAPUT  XXIX.  —  In  angeiica  cogmiione  diHt  ve$pera 
et  nuine, 
«46.  Qnamobrero  potcst  aliquis  forussc  mecum  di- 
spuUndo  ccrurcv  utdical  sublimium  CQslorum  Ange- 
los  non  altcrnatim  oontueri,  primo  rationes  creatura- 
nim  incommuUbiliter  in  Yerbi  Dei  incommoiabili  ve- 
riute,  ac  dcinde  ipsas  creaturas,  et  tertio  earumetiam 
in  seipsis  cogniiionem  ad  laudem  referre  Greatoris ;  scd 
eorum  mentcm  mirabili  faciliutc  hxc  omnia  simul 
possc.  Numqoid  Umcn  dicet,  aut  si  qiiisquam  dixerit 
audiendus  cst,  illam  coclestem  in  Angdorum  millibus 
civiutcm,  aut  non  contemplariCreatorisaiteniitatcmy 
tui  muubiliutcm  ignonre  creaiunc,  aut  cx  ejusquo- 
qoe  Infcriore  quadam  cognitione  non  laiidarc  Creato- 
rcm?  Simui  hoc  lotum  possint,  simul  hoc  totumla- 
ciant;  possnntumen  ct  faciunt.  Simul  ei|[o  habentel 
dicm,  rtvespcram,ct  mane. 
CAPUT  XXX.  —  iVi7ii7o  ignobilior  angelica  tcienlia^ 
licel  in  hat  nt  vcspera  et  mane, 
47.  Neque  cnim  vcrendum  cst  ne  forie  qui  csi  ido- 
Reus  jam  illa  sentire ,  idco  non  pulet  hoc  ibi  posse 
flcri,  quia  in  his  dicbus,  qui  solis  hujus  circuilu  per- 
agiiiitur,  flcri  non  potcst.  Cl  hoc  qtiidom  non  potcst 
cisdem  partibus  terrac :  universum  autcm  mundum 

*  Bigotiamis  codex ,  dispidUur,  Alii,  de:pidtur ;  quasi 
dcnrsiun  asilcitur,  uti  iisurpa:  Aiigiistinus  snira,  n.  41,  ct 
liif.  2,  n.  17 ;  et  virgil.  .f:iioid  liit.  1,  v.  328  ; 
l)esi  iclens  mare  vcli*.oliiiu,  tiTrasquc  jacontcs. 


DE  GENii:Sl  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINI  516 

quis  non  videat,  si  attendcre  Tclit,  et  dlem  ubl  sol  tat, 
et  noctcm  ubi  non  ett,  et  vespcnm  unde  discadit ,  et 
mane  quo  accedit,  simiil  habere?  Scd  nos  plane  in 
tcrris  hxc  omiiia  simul  liabcre  noii  pot<omut :  noc 
idco  tanicn  isum  terrenam  coiiditionem  lucisqne  cor- 
porcx  lemporelem  localemque  circuifum  illi  patrle 
spiriiuali  cotrquare  dcbemns ,  ubi  semper  est  dies  ip 
contcmplatioiie  incommuubilis  veriutis,  sempcrve* 
spcra  in  cognitionc  in  seipsa  crcaturc ,  semper  manc 
etiiim  ei  hac  cognitione  in  laude  Creaioris.  Quia  non 
ibi  albccsso  luds  siiperioris,  sed  inferioris  cogniliOnis 
distiiictione  fit  vespcra;  nec  mane  Uiflinam  nocti 
ignoranti.-e  scientia  matulina  snccedat,  aed  qnod  vc- 
spertinam  etiam  cognitloncm  in  gloriaro  condititris 
altollat.  Deiiiquc  et  ille,  noctc  non  iiominaU»  VcBpere, 


iiiqiiit ,  et  mane,  et  meridie  enarrabo  et  annmntiabo ;  et 
axaudiet  vocem  7i:eam  {P$al.  liv,  18)  :  liic  fortasse  pcr 
temponim  vioes,  sed  lanien,  qiiantum  puto,  signifl- 
cans  «]iiid  sinc  tomponim  vicibus  agerclur  iii  p.-ilria , 
ciii  cjtis  pcregrinnlio  siispirabal. 
CAPUT  XXXI.  —  initio  ereationie  nrmm  qnomodo 

non  timul  dia^  vetpera  et  mane  in  an§eli€a  ro^nt- 

tione, 

48.  Sed  numquid  si  jam  nonc  simnl  isia  omnia 
gcrit  atque  h.-tbct  angelic:!  illa  socicUs  ct  nnilat  dici, 
qiicm  primitus  condidit  Deus,  tune  eliam  cum  hnx 
condcreiilur  simul  hxc  habuit?  Nonne  per  omnos 
sex  dics,  ciim  ca  qu:c  pcr  singulof  Deo  condere  pla- 
cuit ,  condorciilur,  primo  hsrc  accipicbat  in  Yerho 
Dci,  ut  iii  cjus  notitia  primitiis  flcrcnt,  cum  dicebatur, 
El  tic  ett  factum;  dcindc  cnm  facU  essent,  in  tiia  pro- 
prin  natura  qiia  sunl,  Dcoquc  pbicitisscnt  qiiia  bona 
sunt,  tunc  iiidem  ca  cognoscebat  alia  quadam  infc- 
riore  cogniliono,  qux  nominc  vespcrc  signiflcau  esi ; 
ac  dcindc  facu  vcspera  flebat  m.inc,  ciim  dc  sim  Dcus 
operc  laiidarctur,  ct  alterins  creatunc  quae  dcinccps 
luciciida  erat,  cx  Doi  Vcrbo  iiotiiia,  priusqiiam  flcret, 
accipercliir?  Non  crgo  tunc  simiil  oiniila ,  el  dics  et 
vespcra  ct  inane ;  scd  singillaiim,  pcr  ordinem  qiieni 
Scripiura  commcmorat. 
CAPUT  XXXil.  —  Si  tune  itta  omnia  timui  in  Ange- 

lorum  tcientia^  taltem  non  tine  quodam  ordina  fke^ 

rvfif. 

49.  An  ctiam  tunc  simui  omnia ,  quia  non  tecnn- 
dum  tcmporum  moras,  sicul  fluiit  dies  isti,  teumori- 
tur  et  occidit  sol ,  ct  in  iocum  suum  redit ,  ut  rursus 
oriatur ;  sed  tccundum  potentiam  spiritualcm  mcntis 
angelicac,  cuncU  quas  voluerit  simul  notiiia  fodllima 
comprehendcntcm?  Nec  ideo  Umen  siiie  ordine,  qno 
apparct  conncxio  prxccdcntium  sequentiumque  cau- 
sarum.  Ncquc  enim  cognitio  flcri  potcst ,  uisl  eogno- 
scenda  pneccdant;  quac  itcm  priora  sunl  in  Ycrbo  ^ 
per  quod  facla  sunt  omnia »  quam  in  iis  quae  facu 
sunt  omnibus.  Mcns  ilaque  humana  priua  hxc  qu:u 
facia  siinl ,  per  sensus  corporis  cxpcritur,  eomoiquc 
nolitiam  pro  innrmitaiis  bumanac  modulo  capit :  ct 
dcinde  quxrit  eorum  cansas ,  si  quo  modo  postit  ad 
cas  pcrvcnirc  principalitcr  atquc  incoromuubiliier 
««jniirntcs  in  Verbo  Dci,  ac  sic  mvisibilia  c]us»  per  ea 


M7 


IJBER  QUABTUS. 


ilfl 


^Mi  fiidi  simtt  iuldlecla  coospicere  {Bom.  i,  80). 
ttpod  qmintt  Urdtlate  tc  difaculuite  agat »  et  qoanu 
lemporis  mora  propler  corpus  comiptibile  quod  ag- 
liaYatanimam  (Sap.  ix,  15),  ctiam  qivc  fenreiuls- 
limo  atodio  rapiiur  iit  insUnier  ac  pcrseverantcr  iioc 
agatt  quis  ignorat?  Mcns  vero  angelica  pura  cliari- 
Ute  ialuerens  Verbo  Dei,  posteaquam  illo  ordino  creata 
est,  ut  prxcederet  ca:lera,  prius  ea  vidii  in  Yerbo  Dei 
facienday  quam  fncu  sunt ;  ac  sic  prius  in  cjiis  flebant 
cngnitionc,  cum  Deus  dicebat  ui  fiercnt,  qiiam  in  sua 
prqpria  natura :  quoB  itidem  facu  iii  eis  ipsis  ciiam 
cognovit ,  minoro  utiqne  notitia ,  qiia^  vcspcra  dicU 
est.  Quam  notitiain  sane  praeccdebant  quae  ficlKint ; 
quia  priioedit  cognitionem  quidquid  cogiiosci  potcsL 
Nisi  enim  prius  sit  quod  cognoscaiur,  cngnosci  non 
poteat.  Post  hoc  si  co  modo  sibi  placcret»  ut  amplius 
seipsa  quam  Creatore  suo  delociarciur,  non  ficrel 
■iane«  id  est  non  de  sua  cognilionc  iii  Inudem  Creato* 
ris  asanrgeret.  Cum  vero  lactum  est  mane  %  facie n- 
dmn  erat  aiiud  ct  cognoscendum  Deo  dicente ,  Fiat; 
«t  prius  itldem  fieret  in  cognilione  mcntis  angelica^, 
et  poaset  mrsua  did,  Et  wtc  eU  faetum;  ac  dcinde 
In  natora  propria,  ubi  subsequente  vespera  nosce- 


50i  Ae  per  lioc  etiamsi  nulla  hic  moramm  tempo- 
rdium  siut  intervalla,  prxcessil  Umen  ratiocondeiMte 
creataras  in  Yerbo  Dei,  ctim  dixit,  Fiat  Inx;  et  secuu 
cst  ipaa  lus  qua  angdica  mens  formaia  est,  atqiie  in 
sua  natura  facu  est,  non  aotem  alibi  sequcbaiur  ul 
fierel :  et  ideo  non  priiis  dictum  esl,  Ei  tie  e$t  factum^ 
et  poetea  dictum,  El  fecit  Deus  lucem;'6ed  continuo 
posi  Yerbmn  Dci  facU  cst  lux ,  adlia:sitque  crcaiiti 
liid  liii  creaU,  vidcns  illain  cl  se  in  illa,  id  est  raiio- 
nem  qua  lacu  est.  Vidit  ctiam  sc  in  se,  id  est,  di- 
suiile  *  quod  factum  est  ab  co  qui  fccii.  El  idco  cum 
pbienissei  Deo  lactum,  vidcnti  quia  bonum  cst,  ct 
dima  esaei  lux  a  tenebris,  et  vocaia  lui  dics,  et  le« 
nebrae  nox;  facU  est  et  vespera :  quia  necessaria  crat 
cl  isu  eognitio,  qua  distinguerelur  a  Crcatore  crea- 
Inra »  alitcr  in  seipsa  cognita  quam  in  illo;  aique  inde 
manend  aliod  praicognoscendum ,  quod  fiieral  Verbo 
Dd  ladendum ,  prius  in  cogniiione  menlis  angclicae, 
In  nalura  ipsius  firroamenti.  Et  ideo  dixit 
I9  FkU  fmmmmtmn;  etneeti  factam^  in  cogni- 
\  ereatorsB  spiritoalis,  hoc  priiisquam  fierel  in  ea 
praenoscentis.  Deinde  fecit  Deiu  firmamemtum; 
otiqoe  ipaam  firmamenti  natnram,  ciijiis  minor 
Unquam  vespertina  cognitio :  ac  sic  usqiie  ad 
1  op^m  finem,  et  usque  ad  requieni  Dei,  quas 
non  babetvcaperam,  qiiia  non  est  facu  sicui  crca- 
taray  ol  poaaet  etiam  ipsius  gcminari  cognilio,  Un- 
qnam  prior  el  major  iii  Verbo  Dei  sicnt  in  die,  ei  po- 
atcrior  ac  minor  in  seipsa  siciit  in  vespera. 
CUPUT  XXXIII.  —  An  mmulomnia,  an  perintervaila 
dierum  condita  fnerint, 
51.  Sed  d  omnia  mens  simnl  angelica  potcst ,  qiix 
lim  per  ordiiiem  conncxarum  cansaniiii  sermo 


distlngoU;  mimquid  eiiam  qu»  fiebant,  vdut  ipsum 
finnamentumy  velut  aqnaruin  congregatio,  speciesqua 
tcrrarum  nudala,  velut  fniticnm  et  arborum  germi* 
natio,  lumioarium  et  siderum  conformaUo,  aquatilia 
lerrestriaque  animaniia  simul  omnia  facu  sunt?  an- 
non  potius  per  intervalla  lemporum  secundum  praeA- 
nilos  diesT  An  forte  non  sicut  ea  sccundum  moius 
eorum  nalurales  nunc  exporimnr,  iia  etiam  ctm  pri 
milus  instituU  siint  cogiure  debemus;  scd  secnndum' 
mirabilcm  alque  Ineflabilem  virtuiein  Sapienti:e  Dei , 
qii.T  altingit  a  fiiie  nsqiie  ad  fincin  foriiter,  et  disponll 
omnia  suaviter  (Sa/i.  viii,  1)?  Ncqiieeniin  et  ipsa  gra- 
dibiis  aitingit,  ant  tanquam  gressibiis  pervenit.  Qua- 
pn^ptcr  qiiam  lacilis  ci  efficacissiinns  motus  est ,  um 
lacilc  Dcus  condidit  omiiia ;  qiioniam  pcr  illam  sunt 
condiia :  ut  lioc  quod  nunc  videmus  lempomlibus  in- 
lervallis  ca  moveri  ad  perngenda  qux  suo  cuiquc  ge- 
neri  compelunt,  ex  iilis  insitis  rationibus  veniai,  qiias 
Unqunm  scminalilcr  sparsil  Deus  in  iclu  condendi , 
cum  dtjil,  et  facta  tunl;  mandmt^  et  creala  tnni 
{Ptat.  xxxn,  9). 

52.  Non  iuqoc  tarde  institutum  est,  ut  cssent  tsrda 
quae  Urda  sunl ;  nec  ea  mora  condiu  sunt  aaecuto , 
qua  iranscumint.  Ilos  enim  mimeros  tempora  pora- 
gunl,  qiios  cum  crearcntur,  non  temporalitcr  accepe- 
runt.  Alioquin  si  rerum  naturales  motiones,  dlenini- 
que  istonim,  quos  novimus,  nsiUU  spatia,  eum  hcc 
primitus  Vcrbo  Dei  facta  sunt,  cogiiemns;  non  uno 
die  opus  eral,  sed  pluribus,  ut  ea  quae  radicibus  pul- 
lulanl,  lerramque  vestiunt,  subter  primitus  germina- 
rent ;  deinde  certo  numero  dicrum  pro  suo  qtiaeque 
gencre  in  auras  erumpcrent ,  etiam  si  Imc  osque  fic- 
rct,  quod  de  crcau  natiira  eorum  die  uno,  id  esl 
lertio,  fnctum  Scriptura  narra\it.  Dt^indc  qiiot  dicbiis 
opus  erat ,  ut  aves  volarent,  si  a  suis  primordiis  exi- 
stcntes,  ad  plunias  et  pcniias  per  nalur»  soae  numcros 
pervencruni?  An  forte  ova  Untom  OTcaU  erant,  com 
quinto  die  dicium  est  quod  ojecerint  aqiiae  omne  vo* 
latile  pennatum  sccundum  siium  genns?  Aut  si  pro- 
pterea  recte  hoc  dici  poiuit,  quia  in  illo  humore  ovo- 
rum  jam  erant  omnia,  qoae  per  numeros  certos  dieruni 
coalescnnl,  et  explicantur  quodammodo,  quia  inerant 
jam  ipsse  numerosae  raliones  incorporaliter  corporeis 
rd>os  Intextx;  cur  non  et  anie  ova  idipsum  recte  dici 
potoerit ,  cnm  ]am  eaedem  ralioncs  in  demenio  hii- 
mido  fierent ,  qnibus  aliles  per  lemporales  aoi  cujiis- 
qiie  generis  moras  oriri  et  perfid  possent?  De  qno 
enim  Crealore  Scriptura  isU  naitavit,  qiiod  sex  die- 
bus  consummaverii  omnla  opera  son,  de  illo  alibi  iioii 
utique  disspnanter  scriptum  est,  qnod  creaverit  omnia 
simul  {Eecti.  xvni,  f).  Ac  per  hoc  et  istos  dies  scx 
vel  seplem ,  vel  potius  onum  sexies  septicsve  repeti- 
tiim  simul  fecit,  qiii  fecit  omnia  simul.  Quid  ergo  opus 
erat  scx  dlcs  um  distincle  dispositeque  narrari?  Qtiia 
scilicet  ii  qui  non  possont  viderc  qnod  dictum  cst, 
Creavil  omnia  stmic/,  nisi  cum  eis  sermo  Urdius  iiiee- 
dal ;  ad  id  qiio  eos  ducit,  pervcnire  non  possunt. 


•  AheMt  Mmv,  a  |  lcrisquc  ct  meliorb  notx  Uss. 
^  MbomcQS  iia.t  difm.\ 


SI9 


DE  GENESI  AD  LITTeilAll,  6.  AUGUSTiKI 


310 


GAPUT  XXXiV.  —  Omuia  H  iimnl  f^cta,  ei  mUo- 
ntinui  per  ux  diei  facut, 

53.  QiKHnodi)  ergo  diciaius  SAxies  repetiuiin  liicis 
illiM  piae»eiiliam  per  angelicain  cogniiioncm  a  Ye- 
•pera  ad  mane;  cum  ipsa  tria  simul,  id  cst  el  dicm 
d  Tcspeniro  el  mnne,  semel  ei  habere  suflTeccrit :  ciim 
simul  universam  cre»tiiram,  siciit  slinul  racia  est,  et 
in  primis  atquc  incommutabilibus  r.ttioiiil)OS ,  pcr 
quas  condiia  cbt,  contemplaretur  |iropicr  diem,  et  in 
ajiis  ifisius  natiira  cognoscerrt  propirr  Yospcrani ,  ct 
Oealorem  ex  ipj;a  ctiam  inrcriore  cogiiilioiic  pr'>pter 
mane  laudarct?  Aut  quomodo  pra^ccdcbat  miiiie,  ut 
iii  Verbo  cogiiosceret  qiiid  essct  Dco  postea  racien- 
duin.  idi|>suin  etiam  conscqiienler  vcspere  ctgnitura, 
si  prius  et  posteriiis  niliil  Tactum  csi,  quia  siinul  omnia 
iMta  sunl?  1:110  vero  et  prius  aique  postoriiis  |ier  scx 
dies  qu»  commemornia  sunt  racia  sunt,  ct  simul 
omiiia  Kacta  suiit :  quia  et  liu^c  Scripttira,  quc  |)or 
menioratos  dies  narrai  opcrn  Dci ,  et  illa  qiKc  siniiil 
Mm  dicit  fecisse  omnia ,  vcrax  est ;  et  utraqnc 
una  est,  quia  u:io  S.  iritu  veritatis  in^^piraiile  coi.scri- 
pia  est. 

64.  Sed  in  liis  rebns ,  In  quibus  qoid  prius  sit  vcl 
posterius,  Intcrvalla  temponim  non  demoiisirani , 
quamvis  ulrumque  dici  possit ,  id  cst  simul ,  et  priut 
et  posterius ,  facllltiB  lamen  intelligitur  qood  dicitor 
•imul,  quam  quod  prios  atquc  posterias :  velut  com 
solem  intuemur  orientem,  certc  raaiiirefttum  estquod 
ad  eum  acies  noslra  pervcnire  non  posset,  iiisi  Irans- 
iret  totiim  aeris  CGeliqoc  spatiiim  f  quod  iiiter  nos  et 
Iptom  est ;  hoc  atitem  cujos  longinqniiatis  sii ,  qnis 
ai^timare  suniciat?  Nec  utiqiie  pervenirct  eadcm  acles 
▼el  nKliiis  ociiloriini  no>tronim  ad  traiisouiidum  ae- 
rem  qui  cst  super  marD,  nisi  prius  transii^sct  ciun  qul 
est  super  terram,  in  qualihct  mcditcrranoa  rcgione 
timtit ,  ab  eo  loco  ubi  somus  usqtie  ad  littiis  marit. 
Deinde  si  ad  eamdem  lincam  coniuiius  nostri  adhiic 
post  mare  tcrrs  adjaci^nl,  eum  qnoqiic  aerem  qiii 
Boper  illat  transmarinas  tcrras  est,  transirc  «cict 
imttni  non  potett,  nisi  prius  perncto  spalio  acris  il- 
liut  qoi  tuper  mare  quod  prius  occurrlf,  ext«*ndUar. 
FfTiamus  jam  post  illas  iransmnrinas  tcrras  nonnisi 
Oceanum  rcmanere;  numquid  et  aercm  qui  stiper 
Oceanum  diflinidilnr,  potr^  traiisirc  acict  nostra, 
Mi  priiit  transieril  quidquid  neris  ciirn  OccaDiim  su- 
pi^  lerram  etl?  Oceaiii  autein  niagnitiido  incompara- 
bilit  perhibetur;  sed  qnanlacumqae  tit,  priusoiM)rtet 
•erein  qui  stipra  est,  transcanl  radii  nosiroruin  ocii- 
kwpum ;  et  pobtca  quidquid  ullra  est;  tum  demum  ad 
tolero  pcrveiiiani,  qucm  videmut.  Num  igitur  quia  lo- 
lies  bicdiximus,  Pritis,  et  postcn,  idco  noii  siinul 
OinBia  uno  ictu  transit  iiosicr  obtutus?  Si  cnim  clausis 
•cuUt  Cacicin  coulra  visuri  solcm  ponamtis ,  iioiine 
■Qox  ut  eot  aperucriinus ,  ibi  potiut  acicin  uosti-am 
■oe  invcnissc,  quam  illuc  cam  pcrduxisse  putibimiis ; 


ita  ut  nec  ipsi  oculi  priiis  aperii  fuitie  vkleantor, 
quam  iila  qno  iiiiendcrat  pcrv<*nitBe  *?  Et  ccrte  isie 
corporea)  Itiris  esi  ndius,  cniicantex  oc^dis  notirii, 
et  tam  longe  posiia  lanui  C(*leriiaie  conlingent ,  ut 
arttimarl  compararifpie  noii  |iossit.  Nompe  hic  et  Hla 
omnia  tam  ^finpla  iinmentnque  spntia  timul  iino  ictu 
tran<iiri  mnnifcstum  est ,  et  quod  prius  postcritisquo 
transeatur,  nihilo  miiiiis  ccrtum  est. 

35.  Ilerito  rcsurrectlunis  nosinc  celtritateni  curo 
cxprimere  vellct  Apotttolut  j  ln  kiu  ocuU  dixit  Am 
(I  Cor,  XV,  5i).  NiHfiiceuini  aliquid  iti  rurom  corporea- 
rum  motibus  vel  iciibiit  potest  ccbTitit  inveniri.  Qu^  4 
si  oculoruni  camalium  aciet  celcritale  tautum  pole>t, 
qnid  meniis  acies  vel  hunianx*?  qiianto  magit  tnge- 
licas?  Quid  jam  de  ipsius  tuinmx  l>ei  Sapietiiia  cele» 
ritaic  dicatiir,  qua;  atlingit  ubiqiie  propter  tiiam  mun- 
diiicm,  ei  uihil  iiiquinaium  in  rain  incurrit  {Sap, 
vn,  i4)?  In  his  crgo  qii.T  simul  facta  tunt,  nemo  vtdet 
qiiid  prius  posteriusve  neri  debuerit ,  niti  ki  illa  Sa- 
picniia,  pcr  quain  racta  sunt  omiila  per  ordineni 
simul. 

CAPUT  XXXV.  -^CoHcittrio  d»  diikui  Geneoeoi. 

50.  Oies  ergo  iilo  qiiem  Deut  priinitat  Cecil,  ti  tpi* 
rittialis  rnlioii:tiis<|iie  crcatura  cst,  id  cst  Angclonwi 
tuperca^csiiiim  atque  Viriutiim,  prxsentatot  est 
oinnibus  oiicribus  Dei  hoc  ordine  pr:caenlLe,  quo  or* 
dine  tcientic  *,  qua  et  in  Vcrbo  Dei  laclenda  prs* 
Msceret»  et  in  creatura  facia  cogiKitcerct,  noii  |¥sr 
mlervallorum  lemporaliuin  iiioras,  ti*d  priiit  et  pott^  * 
ritit  habens  in  connexione  cn-aturarum ,  iu  elHcacia 
vero  Cresitoris  ontnia  simul.  Sic  ciiiin  fecit  qiix  Cutara 
etsent,  iit  noii  temporaliicr  faccret  temporaliav  ted  ab 
00  f::cia  currerent  tempora.  Ac  per  hoc  itti  dias  te- 
ptcm,  quot  lux  corporis  coBlestis  circumeniMlo  explictt 
atque  replicat »  sccuiidum  qunmJam  mnliram  slgnili- 
catioutt  admonciit  nos  quxrere  illot  dies,  In  < 
lux  crcata  spirittiiilis  omuibus  operibits  bei  per  i 
riatn  iiuincri  perfeciionem  praeseutari  |iotuerit;  aique 
iiide  septimam  *  reqaiem  Del  maiie  habere,  et  vetpe- 
ram  non  habere  :  ut  non  tit  hoc  Deo  rt*qiiievitsa  in 
die  septimov  tanquam  Ipso  die  sepiimo  eguarit  ad  ro- 
quiem  suam;  sed  qiiod  in  contpectu  Angelonm  tuo- 
rum  requieverit  ab  oranibus  operibut  tuit  qmi  fodtv 
non  utique  uiti  in  scipto,  qui  facUu  non  ett;  id  ost, 
ut  creatura  ejus  angclica,  qu^c  cognotciMidit  omnibm 
operibus  ejiis  in  ipso  et  in  illitv  tanquam  diet  < 
vespera  pra-sentala  est,  nihil  post  omnia  vtlde  1 
opora  ejus  inelius  cognosceret  ^  quam  illiun  wk  i 
bus  in  seipso  requietcere ,  nulio  eoruro  cgeuieni  qut 
tit  bealior. 

I  Am.  ct  Er.,  qitam  itlo  quo  intenderaat  pervnriue.  LoVt 
pervenissent.  At  Ms.,  qnam  iUa  quo  inienderal  (tdHeeK 
oculorum  acic*«)  pervemssf'. 

*  Mss.  aliquol,  prosscicnUa. 

*  ilss.  non  1  auci»  inde  in  iepUnum.  unot  aot  ilter,  Mf 
ins^tfia. 


3U 


Lim\  QUINTUS. 


9M 


LIBER  QUINTirS. 


Dfl  4M>  qaod  salpUim  cst  Li  cap.  2gcucscos,  vcrs.  4  :  nic  est  tibpf  creaturm  ccsli^  etc,  usque  ad  illivL  vers.  6 :  fcni 

auteiU  ancendcbat  de  terra^  elc. 


CArUT  PRIMUM.  —  S«4C  tei  leptem  Ceneiii  dies  umui 
diei  repetitione  nMmerari  potuim* 

4.  Bic  e$t  liker  creedurm  cali  ei  terrm^  cum  (actui  mI 
diei ,  fecii  Deu$  ccslum  et  terram ,  et  omne  viride  agri^ 
wUequam  euet  euper  terram^  et  omne  fenum  agri,  ante* 
fum  exortum  ei  l.  Non  enim  pluerat  super  terram  Deus : 
ei  hmno  non  erat  qui  operaretur  terram.  Fone  autem 
aueudebat  de  terra^  et  irrigabat  onmem  faciem  terrw. 
Nunc  certe  firmior  (it  illa  scntentia  qua  inteUigitur 
«oam  dicm  fecisse  Deum,  uude  jam  illi  ses  vel  sepiem 
dics  unius  hujus  repetitione  numerari  poliierint;  quan- 
duquidem  apcrtius  sancia  Scriplura  jam  dicit,  con' 
dudons  quodammodo  cuocta  qux  ab  iiiiiio  usque  «i 
iiuiic  locum  dixeral,  atque  iiirert,  Hic  e$t  liber  crea- 
tum  yel  (actune  cos/i  et  terrm ,  cum  factut  e$t  diet, 
Neqve  enim  quisqiiam  dictiirus  cst  ccclum  ct  terram 
hic  iU  commcmoratn,  sicul  diclum  erat  antequam 
coodituft  insinuaretur  dies,  /n  principio  fecit  Deu$  co^ 
lum  ef  terram  (Gen,  i,  1).  Ulud  ciiim  si  eo  modo  in- 
tielligitiir,  ut  aliquid  Dcus  fccerit  sine  dic,  priusquam 
&cere(  dicm ,  qua  ratioi:e  id  possit  accipi ,  suo  loco 
diir,  quud  diceiidum  putavi ,  nuUi  iotercludens  me« 
lius  inteUigcndi  iicentiam.  Nunc  aulcm,  Uic  e$t,  iu- 
quit,  liber  creatura  coili  ct  tcrrc^  cum  factu$  e$l  die$ : 
saUSy  ut  opinor,  ostendeiis,  noii  liic  se  iU  commemo- 
rasse  coelum  et  lerram ,  sicut  in  pi  iucipio  antequam 
icret  dies ,  cum  tcnelinc  cssciit  super  abyssum ;  sed 
quomodo  factum  cst  cociiim  ct  terra ,  cum  faclus  cst 
dles ,  id  6st  jani  rormatis  atque  distinciis  partibus  et 
gencribas  rerum ,  quibiis  univcrsa  creatura  disposita 
atqne  composiia  rcddit  lianc  speciem  qiuc  mundus 
vocatur. 

5.  Illud  hic  crgo  coelum  coihmemonitum  cst,  quod 
cuni  creassct  Deiis,  firmamentum  vocavit,  cum  omni- 
bns  qux  in  illo  sunt ;  et  ea  terra  ,  qux  cum  al^ysso 
imum  obtlnet  locum ,  cum  oinnibns  qu»  iii  ea  sunt. 
Sequilur  enim  et  adjungit,  Fecit  Dims  calnm  et  ter- 
tum;  nt  coeli  el  terrac  nominc  et  prxmisso  antequam 
fllclum  dicm  commcmorarel,  ct  rcpctito  ciim  comme- 
morasset,  non  sinat  suspicari ,  itn  se  nunc  ccelum  et 
tcrram  nomina$8e,  sicut  in  principio  anteqiiam  irsset 
creatus  dies.  Sic  enim  verba  contexuit ,  Hie  e$t  liber 
creaiurm  cmli  et  tcrrm.^  cum  factu$  est  die$,  fecit  Deu$. 
eeetaun  et  terram  :  ut  si  quisquam  vclit  sic  intclligcro 
qnod  superius  pesilum  est,  Uber  creaturm  cmli  et  terrie^ 
quemadmodum  dictum  cst,  In  principio  fecit  Deu$ 
ealum  et  terramy  priusquam  condcret  dicm,  quia  prius 
el  blc  conlmemorjta  sunt  coelum  et  tcrra,  et  posiea 
hffm  di^;  corrigatur  subsequeniibus  verbls  :  quia 
el  poftl  commemoratum  factum  diem ,  rursus  cceli  e( 
lernc  nmhen  adjunctuoi  est. 

5.  Quanqnam  ci  boc  qiiod  positum  est,  cum ,  ct  slc 
ndjwiitltt»,  factut  f$i  dit$ ,  cuivis  contentioso  exlor- 


queal  alium  esse  inlellectum  noo  posse.  St  enim  itn 
essct  interpositum.  ut  diceretur,  Hic  esi  liber  creatu* 
ra)  coeii  et  terrse ,  factus  est  dies,  fccit  Deus  emlam 
et  tcrram  ;  quisquam  forte  arbitraretur  librum  crea« 
tura)  cceli  et  terr»  sic  appellatum,  quomodo  appeUa-. 
tum  es(  in  priucipio  coelum  et  terra,  ante  eooditum 
diem;  ac  doinde  subjunetum,  factue  e$t  die$^  sicut  ibi 
postea  narratum  est ,  quod  Deus  recerit  diem  :  inda 
eoniinuo  riirsus  dictum,  Fedt  Deu$  ccelum  et  terram  » 
tanqiiam  sic  jam  quemadmodum  bxc  facta  sunt  post 
couditum  dicm.  Sed  qiiia  ita  interposilum  eat  ut  di- 
ccretur,  cuni  factue  e$t  die$;  sive  boc  supcrioribm 
verbisconncctas,  ut  sit  una  senientia,  Hic  e$t  Ubm 
creaturm  cmli  ei  terrm  cum  factu$  e$l  die$ ;  sivc  infcrio- 
ribus,  ut  iiem  hoc  modo  sil  plena  senlcntia »  Cum 
factue  e$l  die$^  fecit  Deu$  calum  ei  terram  :  procul  du- 
bio  cogit  co  modo  se  intelligi  coeluro  et  tcrram  com- 
memorasse,  quomodo  facia  sunt,  cun  facius  est  dies. 
Deindc  cum  dictum  esset,  Fcci7  Deu$  cmlum  el  terrmu  ; 
addilum  est,  et  omae  viride  agri :  quae  certe  manife- 
siiim  est  tcrtio  die  facla.  Unde  liquidius  apparct 
eumdcm  iUiiin  cssc  uiium  diera  qucm  fecii  Dcus,  quo 
rcpctitQ,  tucius  cst  cl  sccundus,  ct  tcrtias;  et  c«teri 
usquc  ad  seplimum  diem. 

CAPUT  If.  —  Yiride  agri  cur  addUnm. 

4.  Cum  autciN  nomiiic  coeli  et  torr» ,  usitito  more 
Scriptiirarum,  uuiic  uiiiversani  crealurain  voluerit 
accipi,  qiiaTi  potcst  cur  addiderit,  et  onme  viride  agri; 
quod  inihi  vidcliir  ideo  posuisse,  ut  sigiiiGcaiitius  in- 
timaret  quem  dicm  commendaverit ,  quod  ait ,  cum 
factu$  e$t  die$,  Ciio  enim  quisquam  puiaret  bmic  diem 
lucis  corporcx  commencbtum,  quo  circumcunte  nobts 
vicissitudo  diurni  nocturnique  temporis  exbibctur. 
Scd  cum  creaturarum  condiUirum  ordincm  rccolimus, 
et  invcnimus  omne  viride  .ngri  tcrtio  die  Cfeatnm,  aii- 
lcqiiam  sol  (iercl,  qui  quarto  die  factiis  est,  cujus 
prxsenlia  dies  isle  quotidianus  usitaliisqiic  pcragilur ; 
quando  aiidimiis,  Cum  fcclu$  c$t  dici,  fecit  Deu$  cmium 
et  terram^  ct  omne  viride  agri;  admonenuir  de  ipso  die 
cogiLirc,  qiiom  sivc  corporalem  nescio  qiui  luce  iiobis 
incognila,  sivc  spiritualein  in  socielatc  unitatis  ange* 
licx ,  non  tamcn  lalcm  qualem  hic  novimus,  intelle* 
ctu  vestigare  conemur. 

CAPUT  IIL  —  Ex  narrationi$  ordine  intelligitur  rame 
$imul  creata  fui$$e, 

5.  Illud  etiam  non  ab  re  fucrit  intucri-,  quod  cum 
possct  dicere,  Ilic  est  libcr  creatune  coeli  et  terr», 
cum  fecit  Dciis  coelum  ct  terram ;  ut  in  ccelo  ct  terra 
intelligeremus  quidquid  in  eis  est ,  sicut  loqui  divina 
SCriptura  consucvit ,  iit  nomine  coeU  ct  temc  sospis- 
siine,  intcrdum  addito  ct  maris ,  universam  insinuel 
crcaturam  ,  aliquando  adjnngcns  et  dicens ,  Et  qiiae 
sutit  in  cis  {r$al,  cxlv,  6} :  ul  quidquid  horum  dice- 


m 


DE  GENESl  AD  UTTERAII,  S.  AUGUSTINI 


m 


rei,  Ibi  inldligerenus  a  diem  ,  live  quem  primilas 
coodidit »  sive  istum  quem  praeseniia  solis  fedl :  noo 
Us  dixit,  sed  inlerposuii  diem,  dicens,  Cum  fMciui  e$t 
dia.  Nec  ita  locutus  est  ut  dioeret ,  Hic  est  liber 
crealurae  diei  et  coeli  et  tcrnB ;  unqaam  hoc  ordine , 
quo  TscU  narraniur  :  nec  iu ,  Uic  est  iil>er  crcatune 
OQeli  et  terr»,  curo  radus  est  dies  ct  coelom  et  terra, 
cum  (ecit  Dens  ccelum  et  terram,  et  omne  viride 
agri  :  nec  iu ,  Hic  cst  iilier  creaturae  coeii  et  terrae , 
cum  fccit  Deus  dicm,  et  coelum  et  terram ,  et  omne 
viride  agri :  hos  enim  magis  locutionis  modos  loqucn- 
di  consuetudo  poscebat.  Sed  ait,  Uie  eU  liker  crealm- 
necetiiei  ierra,  cum  facius  eU  dieM,  fecit  Deu$  cmium 
ei  lerram ,  el  omne  viride  agri :  Unquam  illud  insi- 
mians,  cum  lactus  est  dies,  tunc  fecisse  Deum  coelum 
el  tcrrani,  ct  omne  viride  agri. 

6.  Porro  autcm  superior  narraiio  (actum  diem  pri- 
mltus  indicat ,  eumque  uiium  diem  depuui ;  post 
qiicm  sccundum  annoinerat ,  quo  bctum  cst  tirma- 
mentuni ;  ct  teriium ,  quo  8|>cclcs  terrx  marisque  di- 
gestac  sunt,  et  lignum  alque  bcrbam  terra  produxit. 
An  forle  hoc  iiiud  est,  quod  in  libro  superiore  molle- 
bamur  ostendere»  simul  Deum  fecisse  omiiia,  quando- 
quidem  narrttionis  iiia  conlextio,  cum  sex  dicrum 
erdine  creau  cuncu  et  consummaU  memorasset, 
nuQC  ad  unom  diem  omiiia  rediguniur  iiomine  coeli 
et  imx,  adjuncto  etiam  fruticuro  geiicre?  Nimirum 
propier  quod  suprt  dixi,  ui  si  forussis  ex  hac  iiosira 
Gonsueiudine  biielligeretur  dies,  corrigeretur  lcctor, 
cum  recoleret  viride  agri  aiite  istum  solarem  diem 
Deum  dixisse  ut  terra  produceret.  lu  jam  iion  ex  alio 
Scripiunc  sancia  Hbro  profcrtur  testimonium  quod 
omnia  simul  Deus  crcavcrit  (Eccli,  xyiii,  4) ;  sed  vi- 
ciiia  tesiiflcatio  paginae  coiisc<iuentis  cx  hac  rc  nos 
admoiiet ,  dicens ,  Cum  faeiui  eel  dies^  fecil  Deus  cee- 
lum  et  lerram^  ei  amne  viride  agri :  ut  islum  diem  et 
sepiics  uiteliigas  repeliium,  ui  ficrent  seplcm  dies ;  et 
cum  audis  lunc  (acU  omuia,  cuni  factus  est  dies,  il- 
lam  senariam  Ycl  septenariam  repeiitioiiem  sine  iii- 
iervaliis  morarum  spatiorumque  temporalium  lacUm, 
si  possis,  apprebendas;  si  nondum  possis,  liaec  re- 
linquas  conspicienda  valeniibus  :  tu  aiitem  cum  Scri- 
ptura  non  deserente  inflrmiuicm  tuam ,  el  matemo 
Inccssu  tccum  Urdius  ambulante  proflcias ;  qux  sic 
loquiiur,  ut  altitudine  superbos  irrideat,  profundiute 
aiieiiios  terrcat,  veriiatc  magnos  pascat  S  affabilitaio 
p:irvulos  nulriat. 

CAPUT  IV.  —  Cnr  fenum  aniequam  exorbreiur  factum 
fuisse  diciiur, 

7.  Quid  sibi  crgo  vult  etiam  quod  sequitur  :  nam 
lu  sermo  contcxitiir ,  Cum  facius  esi  diet ,  feeii  Deut 
eaium  et  Ifrram ,  ei  omne  viride  agri ,  anlequam  essei 
guper  terram ,  et  omne  fenum  agri ,  aniequam  exortum 
esif  Quid  est  hoc?  Nonne  quaerendum  est  ubi  ea  fe- 
eerit,  antcqiiam  essent  super  lerram ,  et  aniequam 
exorU  suni  ?  Quis  eiiim  non  proclivius  crederei,  tunc 
ea  Deum  fecisse ,  cum  cxoru  suiii ,  iion  aniequam 
exorU  sunl,  nisi  admoncrctur  Iioc  divino  eloquiu,  isU 

^  Vetcros  codices  oj  linix  aoUr,  agnos  pascai. 


Deom  fecisse  anteqoam  exorlreatar ,  ol  il  ■bi  Imu 
•inC,  InTenire  non  possli ,  credai  tameii  ante  Imu 
qoam  exorU,  qnisquis  hoic  ScriploraB  ple  credit;  U» 
pie  quippe  non  credii. 

8.  Quid  eigo  dicemus?  An  qood  noimolll  poUfe- 
runi ,  in  ipso  Verbo  Dei  facU  omnia ,  anteqaam  0X0« 
rirentur  in  terra?  Sed  si  hoc  modo  facu  subI  »  noa 
coffl  factos  cst  dles ,  sed  antequam  fleret  dles,  lacu 
soni :  aperte  antem  Scriptura  dicii,  Ciuii  fMuM  esx 
die$ ,  fecit  Deus  eedum  et  ierram ,  ef  omne  vinde  agri 
antequam  essei  super  ierram ,  ei  omne  fenum  atUequam 
exmreiur,  Si  crgo  cum  factus  est  dies ,  iion  oiique 
aniequam  fleret  dies  :  ac  |)cr  lioc  uon  iuYerbo,  quod 
Pairi  coxtcrnum  Cbi  anlequam  dies,  antequam  omnl» 
uo  aliquid  fleret ;  sed  cum  factus  est  dies.  Nam  iUa 
qux  in  Vcrbo  Doi  anle  omnem  crcaiuram  soni ,  noii 
otique  facia  suni '  :  lixc  autcin  (acta  suiit,  cum  &cios 
est  dies,  sicut  Scripiurx  verba  dcdarani ;  sed  iame^ 
anlcquam  esscni  supcr  lerram ,  anieqoam  exoriren- 
iur ;  quod  de  viridibus  ei  feiio  agri  diclum  esi. 

9.  IJbi  ergo?  An  in  ipsa  terra  caus^Iiicr  et  ntiona- 
liter ;  sicut  in  seiiNiilbus  jam  sunt  ouinia ,  anteqoam 
evolvant  quodanimodo,  atque  explioeiii  incremenU 
et  specics  suas  per  numcros  temporum  ?  Scd  isU  se- 
roina,  qux  Tidcmus,  jam  super  terram  suni,  jam 
exoru  suiit :  nnnon  erant  super  terram,  sed  infra  ter« 
ram ;  ei  ideo  antequam  exoru  sunt ,  lacU  soni,  qoia 
iunc  exoru  sunt ,  com  semina  germinarunt »  ei  ae- 
cessu  incrcmeniorum  in  auras  eruperuni »  qood  per 
moras  temporum  nunc  fleri  Yidcmus  soo  coique  § e- 
ncridisiribuUs?  Num  ergo  seniina  tunc  facu  8oni« 
cum  factus  cst  dics ,  et  in  ipsis  crai  omne  viride  agri» 
el  oinne  fenum ,  nondum  ea  specie  qoa  soni  soper 
terram  jam  exoru,  sed  ca  yI  qoa*  sont  in  ntlonbos 
seminum  ?  Semiiia  ergo  primum  terra  prddoxii?  Sed 
non  iu  Scripiura  ioquebatur,  cum  dioerei,  Ei  pro- 
duani  terra  kerbam  palmti ,  vel  berbam  feni,  temNMH- 
tem  '  semen  seeundum  genus ,  et  secundum  simililiidi- 
nem ;  ei  Ugnmn  frueiuosum  fadene  frucium^  emjus  eemat 
Muum  in  u  secundum  genu»  super  terram.  Hb  enim 
vcrbis  magis  apparct  semina  esse  oru  ex  berbis  el 
lignis ;  nou  auiem  Ula  ex  scminibus ,  sed  ex  tem  : 
prxseriim  quia  et  ipsa  yerba  Dei  sic  se  babent.  Mon 
enim  aii,  Germinent  scmina  in  terra  herbam  leiil,  d 
lignum  fruciuosum ;  scd  aii ,  Cerminei  ierrm  taiem 
f€iii  uminaniem  umen;  ui  scmcn  ex  herba,  noii  lier- 
bam  insinuaret  ex  semine.  Et  sic  eu  factum^  d  pro- 
duxit  terra  (Cen,  i,  ii»  12);  id  est»  prios  sle  esi 
factum  in  cognliione  illius  diei.  ei  prodoxlt  tem  Jam, 
ut  ^oc  fieret  etiani  In  ipsa  creaiura»  qu«  condiu  esi. 

10»  Quomodo  crgo  aniequam  essent  super  terranii 
ei  aniequam  exorirenlor  :  quasi  aliud  eis  fuerit  fleri 
com  coelo  ei  terra ,  quando  factus  est  diet  ilie  mosi- 
Uios  atque  inoogniius  nobis ,  quem  primum  Deos  ie- 
cit ;  aliud  auicm  exoriri  supcr  ierram,  qood  non  fil 
nisi  per  hos  dics,  quos  circuiius  solis  fadi  per  tem- 
poruin  moras  suo  cuiquegcneri  accommodatas?  Qood 

>  U>v.,  noR  vtique  cwn  factus  est  dks  faeta  euML    H. 
*  llss.  coDstaniur  lial>enL  senunans. 


LIBER  QlLNrUS. 


Ml»  dic&iue  ille  socieias  alquc  unilas  supcr 
iani  Angclornin  aique  Viriulum  csi ;  procul  du- 
ife  alilcr  nola  esl  Angelis  creaiura  Dei ,  alilcr 

oiceplo  quod  cam  in  VerlM)  Dcj  novenial ,  pcr 
icu  suut  omnia;  eiiam  in  seipsa  dico  longe  aliier 

ds  esse  quam  iiobis.  lUis  enim  primordiali- 
llU  dicam»  vel  priginaliicr ,  sicut  eam  Dcus 
iit  coudidit ,  et  post  eam  conditionem  a  suis 
nt  requievit ,  non  condcndo  aliquid  amplius  : 
luiein  secuudum  rcrum  antea  condiiarum  ad- 
ritioiiem ,  jam  per  ordines  temporuin ,  sccun- 
uam  Deus  jam  iliis  rcbus  pcr  scnariam  pcrfc- 
in  consummatis,  usque  modo  opcralur. 
Causaliter  ergo  tunc  dictum  est  produxisse  lcr- 
etbain  et  ligoum ,  id  est  produccadi  accepisse 
im.  In  ca  quippc  jain  tanquam  in  radicibus ,  ut 
lerim ,  teiiiporum  facta  erant ,  qux  iicr  tcm- 
nlnra  erani.  Nam  utique  postca  pianiavit  Dcus 
sum  jiixia  orieateni,  ct  ejecii  ibi  dc  terra  omne 
I  spccio^um  ad  aspccium ,  ei  bouuni  ad  escam 
n,  8»  0) :  nec  tamen  dicendum  est,  eum  aliquid 
ddidisse  creaturx,  quod  ante  non  fecerat,  quod 
Hi  perfcclioni,  qua  omnia  bona  valde  sexto  die 
noiavii ,  post  esset  addendum ;  scd  quia  jam 
I  naturae  fruticum  atquc  iignorum  in  prima  con- 
I  factae  fucrant ,  a  qua  conditione  Deus  requie- 
lovens  deinde  administransque  per  temporalcs 
•  iUa  ipsa  qax  condidit ,  et  a  quibus  conditis 
vlt  f  non  solum  luiic  plaiiiavil  paradisum  ,  sed 
1  omnia  quac  nascuntur.  Quis  enim  alius 
ista  creat,  uisi  qui  usque  nuuc  operatur  ? 
cat  hasc  modo  ex  iis  quae  jam  sunt :  tunc  au- 
b  UlOy  cum  omnino  nulla  esscnt,  creata  sunt, 
JMlus  est  dics  ille ,  qui  etiam  ipse  omnino  non 
spiritualis  videlicct  atque  mtellectualis  creatura' 
t  Y.  —  Ordo  creatioms  rerum  per  $ex  i/tes,  non 
ertallis  temporum ,  sed  eonnenone  cansarum. 
Pactx  ilaque  creaturac  inolibus  ccepcrunt  cur- 
lempora  :  uiide  ante  crcaturam  frustra  tem- 
lequiruntur,  qiiasi  possint  inveniri  ante  tcmpora 
ra  ".  Motus  cnim  si  nullus  cssct  vcl  spirituaiis 
irporalis  creaturx ,  quo  per  prxsens  prxtcrilis 

socccderciit ,  nuUum  cssct  tempus  omiuno. 
i  aulem  creaUira  non  utique  posset,  si  non  es- 
otiptf  flV»  tcmpus.a  creatura  ,  quam  creatiira 
a  lemporc ;  utrumque  aotcm  ex  Dco.  Ex  ipso 

ei  per  ipsum ,  ct  in  ipso  sunt  omnia  {Rom.  xi, 
lee  sic  accipiator  quod  dictum  est ,  Tempus  a 
n  eoepit ,  quasi  tcmpus  creatura  non  sit ;  cum 
Mlnrs  motus  cx  alio  in  aliud ,  consequcntibus 

accundum  ordinationem  administrantis  Ddi 
I  qnac  creavit.  Qnapropter  cum  primam  condi- 
a  creaturarum  cogitamos,  a  quibus  opcribus 
enain  die  septimo  requievit;  nec  iilos  dics  sicut 
olares,  nec  ipsam  operaiionem  iia  cogitarc  dcbe- 
quemadmodum  nunc  aliquid  Deas  opcratur  in 
re  :  sed  quemadmodiim  opcratus  cst  undc  in- 
ilL  omnfno  erat  spiritualis;  omissa  negaate  parlicula, 
Mie  ex  Ujs.  revocamiis. 

,  el  kOL  M  Er.  el  tx)v.,  ante  creaiuran  tempora. 


ciperent  tempora,  qnemadmodom  operalns  est  omn:a 
simul,  praestauscisetiam  ordiiiem,non  Inlenrailis  tem- 
porum,  sed  conncxione  causarum,  ut  ea  qux  simul  fa- 
cta  sunt ,  scnario  quoque  iilius  diei  numero  prxsen- 
tato  perflcereniur. 

i5.  Non  itaque  temporali,  sed  causali  ordine  priua 
lacu  est  Informis  formabilisque  matcries ,  et  spiri* 
tualiset  corporalis,  de  qua  fleretquod  facicnduni  es- 
set,  cum  et  ipsa  priusquam  iustituta  est,  non  fuissct : 
nec  instituu  est  nisi  ab  illo  utique  summo  Deo  et 
vero,  ex  quo  sunt  omnia;  sive  cceli  et  terrx  nomine 
significau  sit ,  qux  in  principio  fecit  Deus  ante  unum 
illum  diem  qucm  condidit ,  propterea  jam  sic  appel- 
lau ,  quia  inde  (acla  siint  coelum  et  terra ;  sive  no- 
miiic  terrae  invisibilis  et  incompositx  atque  abyssi 
tciicbrosae,  ut  jnm  in  primo  libro  tracUtum  esL 

14.  In  bb  vero  qu»  jam  ex  infonnitate  formala 
sunt,  evideiitiusque  appeliantur  creau,  vclfacu, 
vel  condiu,  primuin  factus  est  dies.  Oportebat  eiiim 
ut  primatum  creaturas  obtineret  illa  natura,  quae  crea- 
turani  per  Creatorem ,  non  Crcatorem  per  creaturam 
possetaguoscere.  Secimdo,  firmamentum  unde  cor- 
porcus  incipit  mundus.  Tertio»  species  maris  et  ler- 
me ,  atque  in  terra  poteiitialiter ,  ut  lu  dicam ,  natura 
berbarum  atque  lignorum.  Sic  enim^terra  ad  Dei  ver- 
buiu  ea  produxit ,  antcquam  exoru  essent,  aceipiens 
omnes  nuuieros  eorum  quos  per  tempora  extereret 
sccundum  suum  genus.  Deinde»  posteaqoam  baec  veiul 
babitatio  rcrum  condiu  est,  quarto  die  luminnria  et  si- 
dcra  creau  suiit,  ut  priuspars  mundi  superior ,  robos 
qux  intra  mundum  moventur  vi»ibilibus  omaretor. 
Quinto » aquanim  iiatura ,  qula  coelo  aerique  coiijun- 
gittir ,  produxit  ad  Dci  vcrbum  iiidigenas  suos,  omnia 
scilicetnakitilia  et  volatilia;  et  bxc  potentialiier  In  uo- 
meriSy  qoi  pcr  congruos  temporuni  motus  exsererenlur. 
Scxto,  terrestriasimiliteranimaIia,Uiiquamex  ultimo 
clcmento  mundi  ultinia;  nibilomiiius  potentiuliier , 
qiiorum  numeros  tempus  postea  visibiliter  explicaret. 

i5.  Hunc  omnem  ordinem  crcaturx  ordinatae  dies 
ille  cognovjt;  et  per  baiic  cogniiiouem  sexiesquodain- 
modo  praescntiitus  laiiquam  sex  dies  exhibuit ,  cum 
sit  unus  dies,  ca  qu»  facu  sunt ,  in  Creaiore  primi- 
tus ,  et  in  ipsis  coiisequenter  agnoscens ,  nee  iu  ipsis 
rcmaiiensy  sed  eorum  etiam  cognitionem  posteriorem 
ad  Dei  rcfercns  dilcctioncm ,  vesperam  et  mane  et 
nieridiem  in  omuibus  praebuit;  non  per  moras  tcmpo- 
rum ,  sed  propter  ordinem  conditoruni.  Postremo , 
quiciis  ^i  Creatoris,  qua  in  se  requiescit  ab  omnibui 
operibussuis,  notitiam  repracseolans ,  in  qoa  non  ba- 
bct  vesperam,  benedici  et  sanctificari  ob  boc  merulL 
Uude  ipsum  aeptcnarium  numerum  sancto  SpiriUii 
quodammodo  dedicatum,  commendat  Scriptora  ( /«». 
XI,  2,  5),  et  novit  Ecdcsia. 

i6.  Hic  est  crgo  liber  crcaturae  coeli  et  lerrae,  quia 
in  principio  fecit  Deos  coelom  ct  terram ,  secundum 
matcriae  quamdam,  utiu  dicam,  formabiliutem » 
qux  consequenter  verbo  cjus  b>rmanda  fucrat ,  prae- 
cedcns  formationcm  suam,  non  tempore,  sed  origine. 
Nam  utiqu.e  cum  formarctur,  primnm  factus  est  dies 


»1 

tnm  Hietus  est  dies,  fecit  Detis  coetuni  et  terram ,  et 
mniieTiride  agri  ftntequam  esset  super  tcmm,  ct 
omne  fcnura  dgri  antequam  cxorirctur ,  sicut  tracla- 
▼fmus;  YCl  si  qnid  liqfiidius  et  congrucntius  vidcri 
et  dici  potuit  aut  poluerit. 
CAPUT  TI.  —  De  verucuh ,  Non  enim  pluerat,  elc, 
An  inde  inteUigendum  omnia  iimul  creata  eue, 
47.  Quod  aulem  sequilur,  f^on  enim  ptueral  Deui 
Mper  terram ,  ei  homo  non  eral  qui  operaretur  terram ; 
quo  pcrtineat,  ct  quid  nobis  insinuct ,  indagare  difli- 
cile  est.  Tanquam  idco  antcquam  cxortum  est ,  fccit 
Deus  fcnum  agri,quin  nondum  plucral  supcr  terram: 
si  cnim  post  pluviam  fcnum  rccissct,  pluvia  mogis 
Cxorium  quani  ractiim  ab  co  viilerctur.  Quid  cnim? 
quod  post  pluviam  cxoritiir ,  ab  alio  fil  nisi  nb  codcm 
Dco  ?  Cur  autcffl  non  rrat  homo  qui  operareiur  ter- 
raiii?  Nunne  Jam  sexto  dic  reccrat  homincm,  et  septi- 
mo  rcquieverat  ab  omiiibus  opcribus  suis?  An  lioc 
rocapilulando  commemorat,  quoniam  quando  fccit 
Dcus  omneviride  agri,  etomnc  fciium ,  nonduin  plue- 
rat  supcr  terram ,  ct  nondum  crat  homo?  Tcrlio 
qutppe  die  fecit  ista,  liomincm  aulein  sexto.  Sed  cum 
fccil  Deus  omne  viride^atque  omne  fenum  agri  anlc- 

non  solum  liomo 


^uam  cxortum  est  super  terram 
non  eratqui  operaretur  tcrram,  sed  nec  ipsum  fenum 
erat  super  terram ,  qnod  utique  ante  dicit  bclum 
quam  exorlum«  An  ideo  dic  tertio  feclt  Deus  ista,  quia 
Bondum  crat  homo  qiri  opcraudo  terram  facerct  ca  ? 
Quabi  verotam  miilta  lignn  et  tam  multa  genera  herba- 
rmn,  non  sinc  ulla  opcn  liomiiium  nascantur  ex  tcrra. 
-  18.  An  ob  hoc  utrumquc  posiiun^cst,  ct  quia  non- 
dum  pluenitsupcr  tcrram,  ct  quia  nondum  erat  Iiomo 
qui  opcrarctur  tcrram  ?  Ubi  enim  opcra  humana  non 
cst,  per  pluviam  ista  nnscunlur.  Sunt  etiam  quncdam 
qn»  per  plnviam  non  nascuntur ,  nisi  humana  opera 
acccdat.  Idco  nunc  ulrumquc  adjutorium  necessarium 
esl ,  nt  cuncta  nascantur  :  innc  autrm  utrumqiie  do- 
fuit ;  ideo  fecit  Deus  hxc  potentia  Ycrbi  sui  siiie  plu- 
via ,  sine  opcrc  huinano.  Nam  eliam  nunc  ipse  facit , 
sed  jam  pcr  pluviam  et  per  hominum  manus;  quam- 
vis  neque  qui  plantat  sit  aliquid  ,  neque  qui  rigal , 
sed  qui  incrementum  dat  Dens  (ICV.  iii,  7). 

m,  Qiiid  e9t  eiigo  quod  adjungit,  Fom  autem  aieen" 
dibat  de  terra,  et  trrigabat  omncm  faciem  ternef  Ille 
quippe  fonstanta  largiiaie  maiians«sicut  Nilus  iEgypto, 
^nKi  untvers»  term:  essc  pro  pluvia.  Qiiid  itaque 
pro  magiio  commendatitm  cst ,  nntcqiiam  pluerct  fe- 
cisBC  Dcum  illa  gigncntia,  cum  quantum  posset  adju- 
vare  pluvia,  tantum  fons  irrignns  tcrmro?  Ycrum  et 
ti  aliquid  minus,  minora  iila  fortasse,  non  tamen 
nuHa  nascerentur.  An  hinc  etiam  more  suo  Scriptuni 
tanquam  InArmis  infirmiter  loquilnr ,  et  tamen  inmiit 
ali(]uid  qnod  inlelligat  qui  valuerit?  Nimimra  enim 
sicui  islo  die ,  panlo  superius  commemoraio ,  sigiii- 
fleavit  onum  diem  Tactum  a  Deo,  et  tunc  Deum  fe- 
cis&e  coelum  et  tertam,  ctim  factns  est  dies;  ut  qno- 
modo  possemns  cogtfareiiMis  siniul  omnia  Dciim  fc- 
cisse ,  qtramvis  snperior  sex  dierum  ennmeratio  vclut 
tempmiim  intcrvalla  oslcndisse  vidcrctur  :  ila  curo 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINI  M 

dixisscl,  cum  cof^lo  cl  lerra  Dcum  fecisse  omne  viride 
agri  antcqnam  csset  sitper  terram ,  et  omne  fenum 
agri  anlequam  exortuin  esl ,  addldit ,  Nondmm  adm 
ptuerat  Deui  tuper  thram ,  nec  erat  homo  qui  oper^ 
retur  terram;  tanquam  diccrel,  Non  ea  sic  fecit  Deus, 
qucmadmoduin  facit  nunc  lalia,  cum  ploit,  et  cum 
opcrantur  homincs.  llaic  cnim  jam  per  morai  tempo- 
nirn  fiuiit ,  qunc  lunc  non  erant ,  cum  fecit  omnia  si- 
mul ,  unde  eiiam  tcmpora  incipereut. 
CAPUT  YII.— De  fonle  qui  rigabat  totam  terram,  ^lc 

2().  Quod  aulcm  scquiitir,  Fom  autem  oicendebat  di 
terra,  et  irrigabat  omnem  faciem  terrm;  liinc  ]am,  quan- 
tum  arbitror,  iiitiinaturquscnant  sccuiidum  inlervalla 
temporum  ex  prima  illa  conditiuiie  crcaturaniro,  ubi 
facta  suiit  omnia  simul.  Et  rccte  ab  eo  ccepit  elemeii- 
10,  ex  quo  ciincia  gencra  nascnntur  vcl  animaliom, 
vcl  bcrijaruin  atque  lignonim,  ui  agant  temporales 
numeros  suos  naturis  propriis  distribulos.  Omnia 
qnippc  primordia  scminum,  slve  unde  omnis  can», 
sive  unde  omnia  fruteU  gignuntur,  humida  soiit,  ei 
ex  bumore  concrcscunt.  Insont  autem  illis  efOcacissi- 
mi  nnmeri,  trahentcs  sccum  seqiiaces  potciitias  ex  iilis 
perfectis  operibus  Dei,  a  quibus  in  die  septlmo  i«- 
quicvit. 

Sl.  Verumt;imcn  quis  isle  sit  fons  ad  irrigandaro 
lacicm  icrrae  omnisidoncus^meriloqoaBritur.  Si  enim 
fuit,  et  obstrnsus  est  tcI  siccatus,  caiisa  quaerenfta 
esi.  Nunc  enira  vidcmus  nullum  esse  fonlem,  qoo  ir- 
rigctur  omnis  fncics  tcme.  Fortassis  ergo  poccatum 
homiunm  lianc  etiam  poenam  connneruit,  ut  lanta  il- 
lius  fonlis  roprcssa  largiias  fbcillimam  tcrris  auferrel 
fccunditatem,  ut  iiicoIeiHium  augcrelur  labor.  Posset 
hoe,  qnamvis  nulla  id  Scriptura  narravcril,  afBrmare 
humatia  suspicio,  nisi  illiid  occurrerel,  quod  pcc- 
caium  hominum,  cui  pcena  Inboris  imposila  esi»  posl 
pamdisi  dclicias  cxslitit :  paradlsus  autem  baMial 
prxgranJcm  fonlem  suum,  de  quo  poil  diligeulius 
suo  luco  loqucndum  cst ;  ex  cujut  uno  capite  qiiaioor 
ningiia  flumina  et  nota  geniibus  manare  namnlor.  Ubi 
crgo  erat  fons  istc  aut  ista  Oumina,  ;piando  ilie  uios 
maxinius  ascendebat  de  tcrra,  ct  irrigabal  omnem 
fjcicm  tcmc?  Ccrleenim  lunc  non  Gcon,  qui  didtur 
Niius,  uiius  exillisquatuor,  rigabat  i£gyptuin,  qoan- 
do  fons  asceudebatdc  tcrm,  e4  non  iEgyplum  laniaro, 
scd  omnem  facicm  tcmc  satiabal. 

22.  An  primo  Deiim  voluissc  crcdendum  esl  nno 
.''oiite  maximo  irrignre  omiu  m  termm,  ut  illa  qu»  in 
ea  princip:ililcr  condidemt,  accepto  humoris  adjoto- 
rio,  ]am  eiiam  per  temporalia  spntia  gigiierentur,  pro 
suonim  gcnci^iim  divcrsitate  etiam  divcrsis  nomcris 
dicrum';  ct  postca  planlato  pamdiso  repressisse  iUiim 
fontcm,  muliisqiie  foiiiibus,  sicut  jam  nunc  viderons, 
implevisse  tcrram;  de  pnmdisi  autcm  uno  fonle  qiia* 
tuor  ingentia  flumina  divisissc;  ut  et  lerra  eaiteni 
crcatumrum  sunrum  plcna  gencribuSy  congroos  no- 
meros  suorum  lempornm  agcntibus,  fonles  eliam  soot 
baberct  r.c  fluvios ;  et  paradisus  loco  eleciiore  pbo* 
Intus,  qualuor  itln  fliimina  cx  capite  sui  fooljs  emilte 
ret  ?  aut  t\  ipso  uno  fonlc  pnrndisi.mtdlo  laigioi  esui^ 


m  LI&ER 

diflUe,  |>riii8  toltn  imgasM  lemm,  atquead  pArienda 
per  temponim  numcros  gencra,  quae  iii  ea  sine  inlcr- 
vallis  tcmponim  creaverai,  fecuDdasse;  ac  poslca  re« 
pretsisse  in  eo  loco  aquanim  eruptioiicm  vastissimam, 
at  de  dlversis  per  omnem  terram  capitibus  fluroi- 
nnm  ae  fontlum  jam  manarent;  ac  dcinde  iii  regione 
illias  footis,  oon  jam  universam  terram  rigantit,  sed 
nemonbiles  solos  iilos  quatuor  fluvios  emittenlb. 
plintaase  paradisum,  ubi  homincm  quem  fecernt  coU 
Iscsret? 

CAPUT  VIII.  —  Qum  Sfripiura  relicet,  qualemn  roit- 
jecUmdo  proferrejuval, 
13.  Quia  enim  non  omnia  scripia  sunt,  quemadmo- 
dmn  post  illsm  primam  rerum  conditionem  tcmpora 
cucurrerinl,  seque  seculoc  sint  administrationcscrca- 
tnrararo,  quae  primitus  facl2c  scitoque  illo  die  coii- 
sunmiatae  sunt,  sed  quantum  sntis  jiidicavit  Spiritus, 
qui  inerat  s<Tibenti  ea  qti»  noti  solum  ad  faciaruin 
rerum  notitiam,  sed  etiam  ad  futurarum  pnefignratio- 
nem  ▼alerent ;  nescientes  conjectarous  quid  lieri  pf>-- 
inerilt  quod  ilie  non  nesciens  prsctermisit;  tantum  id 
conantespro  modulo  nostro,  quantum  adjuvamur,  cf- 
ficere,  ue  aliqiia  absurditas  vel  repugnantia  putetur 
esse  iti  Scripttiris  sanctis,  qux  opinionem  lectoris  of- 
lendal»  ct  dum  eiistimat  fieri  non  potuisse  qiia^  facta 
esse  Senptura  commemorat,  vcl  resiiiat  a  fido,  vcl 
«on  accedat  ad  fidem.- 

CAPUT  IX.  --DifieMllai  de  fonU  terram  imivmffm  Ir- 
riganie. 
84«  Pniinde  cum  de  isto  fonte  quxrimusy  quomcda 
id  quod  diclum  est,  Auendebai  de  lerra,  el  irrignbat 
mmem  facim  tenm^  non  impossibile  videatur;  si 
ea  q«e  disimns»  impossibilia  cuiquam  videantur,  qurc- 
rat  Ipse  aliud,  quo  tamcn  vcrax  isla  Scriptura  mon- 
stretnr,  quae  proeut  dubio  vcrax  cst,  etiamsj  uon  mon- 
slKUir.  Nam  si  argumcntari  volucrit,  quocain  falsnm 
ease  conTiiicai;  aut  ipse  nulla  vera  dc  creaturarum 
cmditlone  alqoe  administratione  dicturus  esi ;  aui  si 
wa  dixerit,  istam  non  intelligendo  falsam  putabit : 
tdnt  si  eonfondat  idco  non  potuis^  uno  qiiaiitolibct 
fonte  omnem  lerrac  facicm  irrigari ;  quia  si  nioiites 
noii  irrigabal,  non  omiiem  tcrne  faciem  irrigabat :  si 
aoieai  etiam  nontes  rigabat,  non  erat  jam  impcriitio 
sagins»»  sed  diluvU  iuuadatip ;  quod  si  terra  tunc  s>ic 
erat,  lotnm  mare  oral,  et  nondum  discrcta  erat  nrida. 
CAPUT  X.  —  Fonf  Hle  terram  tetam  rigtms  ut  iutelli- 
geadui. 
tS.  Cni  respondetur,  quia  bec  vicibus  tcmpcrum 
oosael,  sieol  certo  tempore  per  plana  i£gypii  Nilus 
neslagnal,  et  alio  tempore  ad  ripas  suas  redit :  aui  si 
Wie  neselo  eajiis  ignotie  ae  longinqiis  partis  mundi 
aqHis  el  praiDis  Itiemalibus  anniTersaria  creditur  in- 
cfemenla  eolHgere;  quid  de  Oeeani  alternls  «stibus, 
qnid  de  qolbasdam  littoribus,  qiue  late  nudantur  flu- 
etibvB,  vidssinqoe  opcriunlur,  dici  poiest  ?  ut  otnit- 
lam  qood  de  quorumdam  fontlum  mlra  vicissitadine 
perfaibelnr»  cerlonnnoraiiiiolenralk)  sic  eosinundare, 
ttt  tocam  lllaiD  regionem  rigent,  eui  alio  tempore  vix 
ex  altis  puteisad  poundum  surDclentem  prxbent 
,.r\      Sarct.  Acoust.  III. 


QUINtUS.  351 

aquam.  Cur  ergo  sit  incredibile,  si  ex  uno  abyssi  ca 
pite  altcrna  inundatioue  fluente  atque  reflueniey  tqne 
uiiiversa  terra  rigataest?  Quod  si  ipsius  abyssi  magni- 
tudinem,  ea  parte  exccpta  quod  mare  dicitur  et  gvi*- 
denti  amplitudine  atque  amaris  fluctibus  *  terras  ^m- 
bit,  in  ea  sola  parte  quam  reconditis  sinibus  torra 
continet,  unde  se  omncs  fontes  amnesque  diversis  tra« 
ctibiis  vcnisque  distribuunt,  et  suis  quiquelocis  cruqi* 
punt,  foiiiem  voluit  appcllarc  Scriptura,  noq  fonte$t 
proptcr  naturae  unitatem ;  cumque  pcr  inuumorabiics 
vias  antrorun  atquc  riroarum  asccndentcm  de  terra  ct 
ubiquc  dispertitis  quasi  crinibus  irrigantcm  oronem 
faciem  ternc,  non  contiiiiia  specic  tanqunro  maris  aut 
stagni,  scd  sicut  videmus  ire  aquas  per  alvcos  flumi- 
num  flexusque  rivorum,  et  corum  cxcessu  vicina  pcr* 
fuiidere  :  quis  non  accipial,  nisi  qui  conlcntioso  spi- 
riiu  laborat?  Potcst  quippc  etiam  ita  dicu  iulelligi 
omnis  terrae  facies  irrigata,  quemadmodum  dicitur, 
omnis  vestis  facics  colorau,  etiamsi  noii  contlnuatim» 
scd  maculatim  flat :  prxseriim  quia  tunc  in  novitato 
terraruroi  elsinon  oroiiia,  plura  taroen  plana  fui  so 
crcdibile  est,  quo  latiiis  possent  crunipcntia  fluentt 
dispcrgi  alque  disiendi. 

S6.  Qiiaproplcr  de  istius  fontis  ningnltudine  ve) 
multiiudinc,  qui  siye  unam  liabuit  alicundo  eriipiio* 
iicm,  sive  propter  aliquam  in  terne  occultis  sinilms 
unitatcm,  unde  omnes  aquoi  snper  lcrram  scatenl 
oronium  foniinm  magnoram  atquc  parvorum,  nnas 
fons  dictus  esi,  pcr  omncs  dispcrtitioncs  suas  ascen* 
dcns  dc  terra.et  irrigans  omnem  facicm  terne  :  slve 
ciiam,  quod  est  credibilius,  quia  non  ait,  Unus  fons 
ascendebat,  sed  ait ,  Fon^  autem  a$eend$bat  de  lerra^ 
pro  niimero  plurali  posuit  siogularem ;  ut  sic  iiitelliga- 
mus  fontesmultos  per universam  torram  loca  vci re^» 
giones  proprias  irrigantcs»  sicut  dicitur  milcs,  et  multi 
intelliguntur,  sicut  dicu  est  loctisu  et  rana  io  plagis 
(Pm/.  civ,  54),  quibus  iEgyptii  percussi  sunt,  cum 
esset  iniiumerabilis  locustaram  numerus  et  ranarum; 
jam  non  diutius  laboremus. 
CAPUT  XI.  —  Rerum  creationem  primam  factam  em 
mne  teniporit  mora  :  adminiHrationem  non  ita. 
97.  Sed  illud  etiam  atque  etiam  consMercmus* 
utrum  pos&il  nobis  per  omnia  consure  senlenlja  qiia 
dicebamus,  aliter  opcratum  Detun  omnes  crealuras 
prima  condiiione,  a  quibus  operibus  ui  die  septimo 
requievit ;  aliier  istain  earum  adfflinistratiouein,  qua 
usquc  Dunc  oporaiur  :  id  esi»  tuuc  omnia  simul  «iiio 
ttllis  temporalium  moraram  inieni-allis ;  nunc  autem 
per  lemporiim  nmr.is,  quibi^  videmus  sidcra  moveri 
ab  ortt»  ad  occasum,  CDeJum  muUri  ab  «suve  a(|  hic- 
m(Nn,  giermina  certis  dicrum  moroentis  pvUulare. 
I^MMlescerc,  virescere,  arescere.  Animalja  quoque 
siiOAulis  temporum  metisetcursibus  ct  concipl»  etp^T- 
fici,  et  nasd,  et  per  aeUtes  usque  in  scnium  mortem- 
que  dficurrere,  et  cctera  bujusmodi  temporalia.  Quis 
enim  operatur  isu^  nist  Deos,  eiiam  sine  ullo  Uli  su  i 

>  Editi,  aqum  marft  fiuctibne^  eic  raulo  rost«  fontet  e$ 
mnnes  aqua  dwerm  iractibus  :  quibus  liicis  »ss.  lccti>uciii 
reLRCScntamus. 


rOuzeJ. 


531 


D::  CLNLSl  AD  LITTERAM,  S.  AUCUSTLXI 


SSI 


niotu?  noii  cmin  cl  ipsi  iccidil  (cmpus.  Inlcr  illn  crgo 
opcra  Dci,  a  qnibus  requievii  in  die  scpiiino,  ci  isu 
qtiac  usque  nunc  opcratur,  quemdam  Scripiura  inier- 
poncns  sux  narralionis  arliculumy  oommcndavil  se 
illa  explieassc,  ct  cocpil  iam  isia  contcxcrc.  Illorum 
explicalorum  comiiiciulatio  sic  facia  est :  llic  est  Lber 
CTeatum  cceH  et  tirrep^  cum  factuM  ett  diet^  fecit  Deu$ 
cfelum  et  terram,  et  omne  tiride  agri  antequam  esset  $uper 
terram,  et  omne  fctium  agri  antequam  exoriretur,  Non 
enim  ptuerat  Difus  supcr  tcrram^  ncc  erat  homo  gui  ope- 
raretnr  terranu  Islnruin  autem  contextio  sic  coepit : 
Fons  autem  ascendtbat  de  tcrra,  et  irrigabat  omnem  fa- 
ciem  terrm.  Ab  hac  commcmoratione  fontis  luijus  ct 
dcinccps  ca  qux  narrjiitur,  per  moras  temporum  facta 
sont,  non  omnia  siinuL 

CAPUT  XII.  —  Opera  Dei  sub  triplici  conuderatione. 
28.  Cum  crgo  aliicr  sc  liabeant  oronium  crcatura- 
rmn  rationcs  incominutabiles  in  Verbo  Dei,  alitcr  illa 
ojus  opcra  a  quibus  In  die  scptimo  rcquic\it,  nlitcr 
ista  qti.'ce\  illis  usqiie  nunc  opcratur;  liorum  trium 
lioc  quod  cxtrcmuin  posui,  nobis  utcumquc  notinn 
est  per  corporis  scnsus,  et  biijus  consuctudincm  viKr. 
Duo  vero  illa  rcmota  a  scnsibus  ,  ct  ab  usu  cogitaiio- 
iiis  bumanx,  prius  ex  di?ina  auctoritate  credcuda 
•unt;  dciiide  pcr  hxc  qu:e  iiota  sunt,  utcuinqtie 
nosccnda,  qiianto  quisque  magis  roinusve  potuerit 
pro  sux  capacitatis  modo,  divinitus  adjutus  intcniis 
«ternisque  raiionibus '  ut  possit. 
CAPUT  XIII.  —  Omnia  antequam  fierent^inSapientia 

Dci. 
i  S9.  Dc  primis  ^rgo  111»  divinis  iucommutabirdHis 
siernisquc  rationibus,  quonlam  ipsa  Dci  Sapicnlia, 
pcr  qtiam  facta  sunt  omnia,  priusquam  flercnt  ca 
novcrat,  slc  Scriplura  testniiir  :  /n  prtndpio  erat  Yer" 
bum^  et  Verbum  etai  apud  Deum,  et  Deus  erat  Vcrbum ; 
hoc  erat  in  pirineipioapud  Deum,  Omnia  per  ipsum  facta 
mnt^  et  sineipso  factum  ekt  »tAf7(Joaii.  i,  1-5).  Quis  crgo 
lam  sitdcmcns,  ul  dicat  non  ca  Denm  fccisse  qo.x  novc- 
rat?  Porro  si  noverat,  iibi  nisi  apud  ipsutn,  apud  qncm 
Ycrbiifn  crat,  pcr  quod  facta  sunt  omnia?  Nam  si 
extra  scipsum  ca  noveral,  quis  eum  docuerat?  Quis 
enim  cognovit  sensum  Domini  T  aut  quis  consiliarius 
cjus  fuil?  Aut  quis  prior  dcdit  illi ,  ct  rclribiielur  ei? 
Quoniam  ex  ipso»  et  pcr  ipsum,  et  iu  ipso  sunt  omnia 
{Rom.  XI.  54-56). 

50.  Quanquam  et  ea  qune  sequuntur  in  Evangelio , 
saiis  asscrant  istam  sententiam :  adjungil  enim  Evan- 
gclista  et  dicit,  Quod  factum  est,  in  iUo  vita  est,  et  vita 
erat  tux  hominum  {Joan.  i,  i).  Qtiia  scilicet  rationa- 
les  mcntes ,  in  quo  goncre  horoo  factus  est  ad  iniagi- 
nem  Dei,  non  habent  vcram  luccm  suam  nisi  ipsum 
Verbum  Dci,  per  quod  facta  snnl  omnia,  ciijiiB  partl- 
cipes  esae  potcrunt  ab  omni  iiiiquitatc  et  crrore  mun- 
ilatae. 

C APUT  XIV.— //fnrf  ex  Joanne,  Quod  factum  cst,  etc^ 
quomodo  distinguendum, 

51.  Non  ergo  ita  pronuntiari  oportct ,  Quod  faetum 

*  Sb:  ediU.  At  Hss.  ODUmae  cotx  careot  hlsce  vcrbis,  fii- 
^  tmds  eekrmstpie  retlomus;  qnae  qu  deui  salvo  sensu  ex- 
pungi  possuut. 


esl  inilto,  tita  est,  ut  subdistinguamttS ,  (tsod  faeium 
est  in  i7/o,  ct  dciiidc  infcramiis,  vita  est,  Qaid  eniro  non 
in  iilo  factum  cst ,  cum  comroemoralis  multis  eli.iro 
terrcnis  crcaturis ,  dicatur  in  Psalnio,  OmmainSa' 
pientia  fecisii  {PsaL  ciii,  24);  dicat  el  Apostolus, 
Qnoniam  in  ipso  condita  sunt  omnia  in  cctto  et  in  terra, 
msibilia  et  invisibitia  ( Cotoss.  i,  iG).  CoMcqucBS  ergo 
erit,  si  ita  distinxerimus,  ut  ct  ipsa  lerra,  etqnxcum- 
quc  in  ca  sunt ,  vita  sint.  Qux  cum  abturde  dicantur 
omiiia  vivcre,  qtianto  absurdius  ul  etiam  vita  siqt? 
prxseriim  quia  distinguit  de  quali  viu  loqiuilur,  cum 
adilil,  Et  vita  crat  lux  hominum.  Sic  ergo  distinguen- 
diim  cst,  ut  cum  dixcrinius,  Quod  factum  eei^  dcinde 
inferamus ,  in  itlo  vita  cst :  non  in  se  scilicoi,  hoc  cst 
in  sua  natura,  qtia  factum  esl  ut  eoiiditio  crcalursqne 
sit ;  scd  in  illo  viL^  est ,  quia  omnia  qu:e  pcr  ipsnm 
facta  sunt,  noverai  antequam  flcrcnt;acper  hoc ' 
non  sicut  crcatura  qiiam  fecit,  scd  sicul  viia  el  liix 
bominnm,  quod  cst  ipsa  Sapieniia ,  et  ipaaro  VcrkHn 
unigcnilus  Dci  Filius.  Eo  roodo  ergo  in  illo  viia  esi 
quod  factum  est,  qiioinodo  dictnm  est,  Sicut  habet  Pa- 
ter  vitam  in  semetipso^  sic  dedii  Fitio  haBere  viiam  in 
umctipso  (Joan.  v,  St6).    . 

52.  .Ncc  pnrtcrmittcndmn  cst ,  qtiod  emendaliorcs 
codiccs  Iiabcnt,  Qnod  factum  esi^  in  iito  viia  erat ,  ul 
sic  intcllig.ittir,  vita  crat^  qooroodo  In  principh  erai 
Verbum  *,  ct  Verbum  erat  apud  Deum ,  ef  DeuB  enA 
Verbum»  Quod  ergo  factum  est^  jaro  vita  erat  in  iUa^  d 
Tita  non  qunliscumque ;  nam  cl  |:ecora  dicunlnr  vive- 
re ,  qiix  friii  non  possiml  participatione  sapienlix; 
sed  viia  erat  tux  hominum.  Uentes  quippe  raliooales 
purgato!  gratia  cjus,  possunt  pcrvenire  ad  cjusmooi 
▼isioncm  ,  qua  nec  superius  quidqoaro  sil »  nec  bca- 
liiis. 

CAPUT  XV.  —  OmniaquaHiviiaiuniimDeo. 

55.  Sed  etiam  si  hoc  legarons  ct  intelligamut,  Quod 
faetum  esl,  in  itto  nta  est ;  roancl  *  isu  scnlenlb,  nt 
id  quod  pcr  ipsuro  facturo  esl ,  vita  esse  in  lllo  Iniel- 
ligalur,  tn  quaviia  vidit  omnia,  quandofeck;  eliiciu 
viditf  ita  fecit :  non  praeter  aeipsuro  videns»  sed  in 
scipso  ila  enuroeravit  oronia  quae  feciL  Nec  alia  visio 
ipsiusel  Patris,  scd  una,  sicut  nna  subsiinlia.  Nam  et 
lii  libro  Jub  ita  ipsa  Sopicntia ,  per  quaro  facln  sunt 
omnia ,  pncdicatur  :  Sapientia  vero,  inquit,  imda  m- 
venta  estf  vet  quis  lil  tocus  seientimf  Ignorai  Morfs/is 
rtom  ejus^  ncc  invenietur  in  homimbus.  El  fMinlo  posl : 
Audivinm ,  inquit ,  ejus  gtoriam  ;  Domimu»  cammmb- 
vit  viam  ejus,  et  ipse  novit  tocum  ejut.  Ipu  euam  mmi 
quod  est  sub  cato  perfecit,  ei  novitqux  smnt  tn  f«rra. 
oiiDita  qua  fecit :  ventomm  tibramenta^  aquee  nmsunt 
quando  fecit,  sicut  vidit  enutrxravit  {Job-  xxTin,  1i, 
2^25 ).  His  alquc  bujusroodi  testirooniis  probaUur 
qiiod  hxc  omnia,  priusqnam  ficrent»  eranl  in  nolilia 

*  Lov.,  ocper  AociiiiUo^ral.  lstud,iiii/toenif,abesiab 
anliqufodbus  editis,  Am.  Er.  et  a  slocerioribns  Msb.»  cnji$» 
glossemaus  looo  subaodieodum,  iuiUoviiaeti, 

*  uss.  optimae  notae et  plerique  :  m  ilhvUaeraty  qnamO' 
do  in  principio  erai;  neque  liabent,  kI  tk  in^Ulgatur  viUi 
erut. 

*  Mss.  aHquot»  movct;  alii,  monct;  extcri  cnm  otitis» 


LIBtR  QULMLS. 


iU$.  El  tiliquc  ibi  nidiora,  ubi  vcrion,  ubi 
m  et  incommuuibilia.  Qnanquam  sufTiccrc  dcbcai 
isqve  novcrit,  vel  inconcussc  crcdai  quod  Dcus 
Nuiiia  fecerit ;  non  opinor  eum  esse  Lim  cxcor- 
ul  Deum  quae  non  noverat  fccisse  arbilrelur. 
I,  si  noverat  ea ,  priusquam  facerct  ea ;  profeclo 
laam  Gerent,  apud  illum  erant  co  modo  noia, 
napitcrne  atqueiiicommulabilitcr  vivnnt,  ct  vita 

hcta  aulcm  co  modo,  quo  unaquxquc  creaiura 
lere  stio  csi. 

fT  XVL  —  Deum  faciliui  mente  perdpimus  qumn 
cretUuroM. 

Quamvisergo  illa  xtcnia  incommutabilisque 
ly  quod  Dcus  esl,  babcns  iii  se  ut  sit,  sicut  Moysi 
n  est,  Ego  ntm  qui  Mum  {Exod,  iii,  H);  longe 
Kl  alitiT  quam  suiil  ista  qux  facta  sunt :  quoniam 
rch2  ac  primitus  cs( ,  qiiod  codem  modo  sempcr 
■ee  solum  noii  comikiutatur,  scd  commutari 
10  non  potcst ;  nihil  horum  qux  fccit  existens , 
inia  primitus  habens,  sicutripsc  est :  nequccnim 
ceret,  nisi  ea  nossct  antcqunm  faceret;  ncc 
t,nisi  vidcrct;  ncc  vidcrct,  nisi  habcret;  ncc 
ti  ea  quae  nondum  Hicta  crant ,  nisi  qucmadroo- 
Bslipse  non  factus  :  quamvis ,  inqunm,  illa  sub  • 
a  lueflabitis  sit,  ncc  dici  utcumque  homini  pcr 
Mm  possit,  nisi  usurpaiis  quibusdam  locorum 
nporum  verbis ,  cum  sit  antc  omnia  tempora  ct 
inuies  locos ;  tamcn  propinquior  nobis  est  qui 
qoam  muha  qnas  facia  sunt.  In  illo  enim  vivi- 
d  roovcmur,  et  sumus  {Act.  xvii,  28) :  islorum 
I  pleraque  remota  sunt  a  mcnte  nosira  proptcr 
iHiludinem  sui  gencris,  quoniamcorporalia  sunt ; 
lodea  csl  ipsa  mcns  nostra ,  in  ipsis  rationibus 
s  fikcta  suAt  9  ea  vidcre  apud  Deum ,  ut  per  boc 
m  qnot  ct  quanta  qtialiaquc  sint,  ctlamsi  non 
tomus  pcr  corporis  scnsus.  Rcmota  quippe  sunt 
fettsibus  corporis  nostri,  quoniam  longc  sunt,  vcl 
lOtilis  aut  oppositis  aliis  a  nostro  contuiiu  taclu- 
separantur.  Ex  quo  fit  ut  major  ad  illa  invcnicc* 
kdbor,  quam  ad  illum  a  quo  facta  sunt,  cuiQsit 
iparaliili  felicitatc  prxstantius  illum  cx  quantu- 
ijple  parlicula  pia  mcnte  sentirc,  qoam  illa  uni- 
eoitiprebendere.  Unde  rectc  ciilpantur  in  libro 
niiac  inquisitores  hujus  sxculi  :  Si  etum  tantum^ 
V  poluermnl  valere^  ut  pouent  wtiimare  wculum ; 
nI»  e}u$  Donunum  non  [aeilius  iuteucrunt  {Sap. 
)}lgROtacnim  sunl  fundamcula  terrae  oculis 
i^  el  qoi  fundavit  tcrram,  propinquat  mcnlibus 
is. 
IT  XVII.  — '  Aiiff  teecula^  a  ueculo,  in  twculo. 

lum  nuiTC  consideremus  ea  qox  fccit  Deus 
I  simuL  aquibus  in  die  sexto  consummatis  re- 
Hin  septimOy  postea  considcratori  opcra  ejiis, 
bususque  nuiic  operatur.  Ipse  cnim  ante  sxcu- 
ssecnlo  autem  ea  dicimus ,  cx  quo  ccepit  sxcu- 
sicnl  ipsum  mundum ;  in  sxculo  autem,  sicut  ca 
Ascnnlurinmundo.  Cum  ergoScripturadixissct, 
I  per  ip$um  facta  tunt,  et  me  ipto  factum  cst 

^  Cerc  oinnes,  aduque* 


531 

mhil;  paulo  post  ait,  In  hoc  mnndo  crat ,  rt  hiundut 
pcr  iptum  factut  ctt  {Joan.  i,  5, 10).  Dc  hoc  0|>erc 
Dci  alio  loco  scriplum  est :  Qui  fecitti  muudum  de  ma- 
terk  informi  {Sap.  xi,  18).  Hic  mundus  plcrumqiie 
coBli  el  tcrrai  nominc  nuncupatur,  sicut  jam  commc- 
moravimus,  quae  Scriptura  dicil  Dcum  fccisse,  cum 
factus  est  dics :  de  quibus  vcrbis  jam,  quantdm  vlsum 
cst,  disputavimus,  qucmadmodum  congruat  condilio- 
ni  mundi  hujns,.et  quod  sex  diebus  consummatus 
est  cum  omnibus  qux  in  eo  sunt,  et  quod  tunc  f;ictus, 
cum  factus  cst  dics,  ut  ct  illud  coiigruat  quod  crcavit 
omnia  simul  {EccU.  xvni.  1). 
CAPUT  XVIII.  —  Crcatura  pluret  uobis  ignolir.  Qua 

ratione  a  Deo  el  ab  Angelit  notcuniur,  Cognitio  ma- 

tutina  et  vetpertina» 

56.  Hiijus  univcrs»  Dei  crcatunc  mnlta  non  novi- 
mus,  sive  qux  in  cioclis  sunt  altius,  quam  ut  nostcr 
scnsus  ea  possit  atiingere ;  sivc  qiiae  in  rcgionibiis 
terrarum  foriassis  inliabllabilibus ;  sive  qux  dcorsum 
latcnt,  vcl  in  proftindo  abyssi,  vcl  in  occultis  sinibuf 
terrse.  Hxc  igiliir  antequam  fierent,  utique  non  cranl. 
Quomodo  crgo  Dco  noUiCrant  quac  noti  crant?  Et 
rursus  quomodo  ca  facerct  quae  sibi  nota  non  crant  ? 
Noii  cnim  quidquam  fecit  ignorans.  Nota  crgo  fccit , 
non  facta  cognovit.  Proinde,  anteqiiam  ficrent,  et 
erant,  et  non  crant :  eranl  in  Dei  scicnlia,  non  cranl 
in  sua  natura.  Ac  per  bdc  factus  esi  dies  illc,  cut 
utroqoe  modo  innotcsccfcnt,  ct  ih  Deo  ct  in  seipsis  t 
illa  velul  matutina  sivc  diurna  cogniiione,  hac  vero 
vclut  vcspcrtina.  Ipsi  autcm  Deo  non  audeo  dicerc 
alio  niodo  innotuisre,  cum  ea  fccissct ,  quam  illo  qiio 
ca  noverat  ut  faccret,  apud  qucm  noii  est  commuta' 
Uitio,  necmomenti  obumbratio  (Jacobi  i,  17). 
CAPUT  XIX.  —  Angcli  Dei  nuntii  mytterium  rcgiii 
coelorum  noverunt  a  taeculit. 

37.  Non  sanc  propter  inferiorum  scieniiam  nuntiis 
indigcl,  quasi  pcr  cos  fiat  scicntior;  scd  illo  simplici 
ac  mirabili  modo  novit  omnia  stabiliter  atque  inconi- 
mulabiiitcr.  Habel  aulem  nuntios  proptcr  nos  et  pro- 
ptcr  ipsos;  quia  illo  modo  Dco  parerc  ct  assisicre,  ul 
eum  de  infcrioribus  consulant,  ejusquc  supcrnis  pnc* 
ccptis  et  jussis  obtcmpcrcnt,  Ixmum  esl  cis  in  ordiiie 
proprix  naturje  alque  substanlix.  Nuntii  autcm  grxce 
^yytAoc  dicuntur ;  quo  nomiiie  generali  universa  illa 
supcrna  civitas  nuncupatur,  qucm  primum  dicm  con- 
ditum  oiistlmamus. 

58.  Nam  ncc  lllud  cos  latuit  mjstcrium  rcgni  coe- 
ioruin ,  *  quod  opportuno  teinporc  revclatum  est  pro 
salute  nostra,  quod  '  ex  Iiac  pcregrinatione  lil)erati, 
corum  coetui  conjungamur.  Ncque  enim  hoc  igooni- 
rcnt ;  quandoquidem  ipsum  seincn ,  quod  opportono 
tcmporc  advcnit  (a),  per  ipsos  dispositum  cst  in  manii 
mcdiatoris  (Calat,  iii,  19),  id  cst  in  ejus  poiesiatcqni 
Dominuseorum  est,  el  in  forma  Dci,  ct  in  forma  servi. 
Dicit  itcm  Apostoliis  :  Mihi  minimo  omnium  tanctorum 
data  ett  gratiahtec^annuntiare  in  geniibut  invettigdbUct 
dimtidt  Chrittif  et  iUuminare  qua  sit  disvensalio  tacra* 

<  sic  Uas.  At  editi,  qtu>. 
(a)  u  ncuact.  cap.  21  n.  3 


DE  GESKSI  AD  LlTtERAM,  S.  AtGLStlSl 


5S5 

Hunti  quod  fmt  abiconditum  a  nBcutit  in  Deo,  qui  mki- 
nrta  ereatit;  ut  innoteteeret  Prineifnbut  et  Potenatibut 
ln  ceelettibut  per  Eccletiam  multifomut  tapientia  Dei, 
teeundum  propontum  tteeulorum,  quam  fecit  in  Chritto 
Jftu  Domino  nottro  (Ephe^.  iii,  8  11).  Sic  ergo  fuil 
hoc  abscondilum  a  sxculi»  in  Deo,  ul  lamen  innole- 
j«cercl  Principibiisel  Polcsuiibus  in  cceleslibus  pcr 
Ecclcsiam  inulliformis  sapicotia  Dci ;  quia  ibi  priroi- 
lus  Ecclesia.  quo  posl  resurreclionem  et  isia  Ecdesia 
fongreganda  est,  ut  simus  scquales  Angelis  Dci  (Matth. 
ixii,  50).  Illis  ergoasxculis  innotuit;  quia  omnis 
creattira  non  anle  sxcula,  scd  a  sxculis.  Ab  ipsa  euim 
exoria  sunt  sxcula,  et  ipsa  a  sxcuiis;  quoniam  ini- 
tium  cjus  initium  sxculorum  Cbt :  Unigcnilus  autein 
aate  saecula,  pcr  quem  facta  siint  sa^cula  (llebr.  i,  2). 
Ideoquc  cx  pcrsona  Sapienti» ,  Ante  txcula ,  inquit, 
fundavit  me  (Prov.  viii ,  23,  tec.  LXX) ;  ut  in  ca  fa- 
ceret  oronia,  cui  dictum  est,  Omnia  in  Sapicntia  fccitli 
{Ptal.  cm,  24). 

39.  Quod  autein  non  in  Dco  tantum  innotcscit  An- 
gelis  quod  absconditum  cst,  vcrum  eiiam  hic  eis  ap- 
^rct,  cum  cfficitur  atque  propalatur,  ideni  nposiolus 
ita  testis  est :  Et  tine  dubio,  inquit,  magnwn  ett  pieta» 
lli  taerantiHtum,  quod  manifettatum  ctt  in  carne,  jntti» 
ficatum  ett  in  tpiritu,  apparuit  Angelis,  prcedieatum  est 
in  gentibut,  creditum  est  in  mundo ,  attumptum  ett  in 
gloria  (1  Tim.  iii,  16).  Et,  nisi  fallor,  miruin  cstsi  non 
omia  qux  dicitur  Deus  tanquam  ad  prxscns  tcnipus 
iOgnoscere,  idco  dicitur,  quia  cognosci  facit,  sive  ab 
Angclis,  sive  ab  bominibus.  Modus  quippe  iste  locu- 
tionis  cum  per  eflicicnlem  id  quod  cfncilur  significa- 
tnr,  crcber  cst  in  Scripturis  sanctis ;  maximc  ciiin  de 
Dco  aliquid  dicitur,  quod  ei  ad  proprictatem  loeutio- 
nis  non  convenirc  praesidens  mentibus  nostris  ipsa 
ireritas  clamat. 

CAPUT  XX.  —  Deum  adhuc  operari. 

4D.  Jam  nunc  ergo  discernamus  opcra  Dci ,  qiix 
usque  nunc  opcratur,  ab  illis  cpcribus  a  quibus  in  dic 
aeptimo  requievit.  Sunt  enim  qui  arbitrentur  '  tan- 
tummodo  mundum  ipsum  facttim  a  Dco ,  cxtern  jain 
Aeri  ab.  ipso  mundo ,  sicut  illc  ordinavit  ct  jussit ; 
I>eum  autem  ipsum  nihil  operari.  Coiitra  quos  profcr- 
tur  illa  sentenlia  Domini :  Pater  mcut  usque  nunc  ope- 
ratur.  £t  ne  quisquam  putaret  apud  se  illum  aliquid 
opcrari,  non  in  hoc  mundo  :  Pater  in  me  manenk,  Iih 
qoii,  facit  opera  tua;  et  tieut  Paler  tuteitat  martuot  et 
mtificat^  tic  et  FUiut  quot  vult  vivificat  (Joan,  v,  17, 
SO,  21).  Deinde,  quia  non  solum  magna  atque  praeci- 
pua«  verura  eliam  isla  terrena  ct  exlrema  ipse  opcra- 
tur,  ita  dicit  Aposiolus  :  StuUe,  tu  quod  teminat  non 
vivificatur,  niat  moriatur;  et  quod  teminat,  non  corjmt 
quod  futurum  ett  teminat ,  ted  nudum  granum  fere  /n- 
li«,  aul  alicujut  cmterorum ;  Deut  autem  dat  iUi  corpm 
ouomodo  voluerU ,  et  unicuique  teminum  proprium 
corput  (I  Cor.  xv,  56  38).  Sic  ergo  crcdamus,  vcl,  si 
possumus,  ctiam  intelligainiis  usque  nuBG  operari 
Dcum,  ut  si  coiidiiis  ab  eo  rehus  opcratio  ejus  sub- 
traliatur,  intcrcidant. 

t  Er.  ijigd.  vcD.  Uv.  htbeut,  arbitrammr,    M. 


tSM 


41 .  Scd  plane,  si  aliquam  ci^luram  tic  eum  nunc 
institucre  putavcrimus,  ut  genus  ejus  primac  illi  siire 
'umditioni  non  inseruerit,  apcrtc  contradicimns  di- 
ccnti  Scriptunc ,  quod  consummaverit  omnia  opcra 
Bua  iii  die  scxto  (Gen.  ii,  2).  Secuudum  illa  enlm  gc- 
ncra  rcrum  qune  primum  condidit ,  nova  eum  multa 
facere,  qux  tunc  non  fecit ,  manifestum  cst.  Novum 
autem  gcnus  inslituerc  credi  recte  nou  potcst,  quo- 
uiam  tunc  omnia  consummavit.  Movet  itaque  occulia 
poteiitia  uiiiversam  creaturam  suam,  eoqne  motu  illa 
versata,  dum  Angeli  Jussa  perftciuiit,  dum  clrcamcniil 
sidcra  ,  dum  alternant  vcnti,  dum  abyssus  aqu.'irum 
lapsibus  et  diversis  etiam  pcr  aerem  conglobationilns 
agliatur,  dum  vircta  *  ptillulanty  suaque  semfna  evol- 
vunt,  dum  animalia  gignuntur,  varioqae  appetilu  fttv^ 
prias  vitas  agimt,  dum  iiiiqui  justos  cxerccre  permil- 
tuntiir,  cxplicat  sxcula,  quse  illi,  cum  primuin  coiidisa 
est ,  tanquain  plicita  *  indiderat :  qux  tamen  in  suot 
cursiis  non  explicarentur,  si  ea  illc  qui  condidit,  pnn 
vido  inotii  administrarc  ccssaret. 

CAPLT  XX4.  —  Omnia  gubernari  divina 
providentia. 

42.  Admoneri  autem  nos  oportot  iis  qofae  in  tem  • 
pore  fonnaiilur  aiqite  nascuntur,  qiioiiiodu  ista  coiisi- 
dorare  dcbeamtis.  Non  enim  frustra  de  Sapientia  scri- 
lUuin  cst ,  quod  amatoribiis  suis  otiendit  $e  m  rii$ 
hilariter,  et  in  omni  providentia  occurrit  Vli»  (Sap.  vi, 
47).  Nec  omnino  audiendi  sunt  qui  putaverunt  siibli- 
nies  quidcm  niuiidi  partes,  id  est  a  cunfliiio  corpideir- 
tioris  acris  liujus  ct  supra,  diviiia  provideutia  guber- 
nari ;  hancaulem  imam  partem  terrenam  et  bumidam, 
acrisiiue  hujus  vicinioris  qui  terraruro  ct  aqiianinr 
exhalationibus  humescit,  in  quo  venti  nabesque 
consurgunl,  casibus  potius  et  fortuitis  motibos  agitari. 
Gontra  hos  enim  loquitur  Psalmus,  qui  cum  ezplicas' 
sct  laudem  ccelestium,  se  eiiam  ad  Ista  inferiora  con- 
vcriit,  diccns  :  Laudate  Dominum  de  terra,  dracautH 
omnet  abytti;  igmt,  grando,  nix,  gladeg^  s|rfrtAisMi- 
pettatit,  qua  faciunt  verbum  ejut  (Ptal.  czlvhi,  7, 8). 
Nthii  eiiim  tam  videtur  casibus  volvi ,  ^m  oninci 
isix  procellosae  ac  turbulent»  qoalitales»  qoilNis  oosli 
iiujus  inferioris,  quod  non  immerito  etiam  leme  no» 
minc  depuutam  est,  facies  variatur  et  vertltor.  Saf 
cum  addidity  Quoe  faemni  verbum  epu »  salis  osiendit 
eanim  quoque  rerum  ordinem  divino  subditum  Impe- 
rio,  btere  nos  potius,  qoam  aniversiutls  deetse  n«- 
lur».  Quid  autem?  ore  suo  Salvator,  com  didt  ooani 
passerem  non  cadere  in  terram  sine  Dei  volonUU 
(Matth.  x,  99),  et  qued  fenum  agri  peeC  peukilnm 
mittendum  iii  clibanum ,  ipse  tamen  vesllal  {Id.  vi, , 
30) ;  noiine  confinnat  non  solum  lotam  isiam  BMiodi 
partem  rebus  mortalibus  et  comiptibiliboB  d^pouiaoiv 
verum  etiara  viiissimQs  cjiis  al]|jectissimasqiie  portaai- 
las  divina  provideutia  regi  ? 


*  In  antiqiifs  oodlcibiis  oonsiaiileir  ecnpiao^  t 
«Ediii,  condita  tant  lon^uam  tmpUcita.  M  \ 
condita  est ;  scilicet  univenia  crcatura.  Tum  aliqai  prose- 
quimuir,  tanquam  piacUa;  sed  aiii  sUccrius.  pficHe;  a 
verbo  |.lko. 


UBEfi  QUINTUS. 


VA 


IHJT  XUI.  ^  Argmnenta  iHvinm  prmdeniim, 
.  El  ccrte  isii  qui  hoc  ncgant ,  hcc  sanctis  elo- 
Untas  auctoritalis  acquiescunt ,  si  in  hac  mundi 
1«  quam  putaoi  fortuitis  motibus  perturbari,  po* 
luam  sapieutia  divinae  summitatis  regi,  et  ut  boc 
I  probent  gcmino  abutuntur  argumenlo,  \t\  quod 
a  commcmoraTi  de  inconsuniia  tcmpeslatum,  vel 
iScltatibus  atquc  infcliciutibus  hominum ,  quod 
piovitx  merilis  accidunt ;  viderent  Uniumordi- 
» quantus  in  membris  caniis  cujuslibet  auimantis 
rety  non  dico  medicis,  qui  baec  propter  artis  suae 
MlUtem  diUgenter  paieracu  et  dinumerau  rimati 
»  sed  cuivis  mediocris  cordis  et  consideraiioiiis 
lni ;  Qonne  clamarcnt,  ne  puncto  quidem  tempo- 
eun,  a  quo  est  omnis  mensurarum  modu9,  omnis 
iias  numcrorum,  oranis  ordo  ponderjum,  ab  ejus 
matione  cessarc?  Quid  ergo  absurdius,  quid  in* 
111  sentiri  polest ,  quam  eam  toum  esse  vaciiam 
el  regimine  providcntiac ,  cujus  extrcma  et  exi- 
f ideas  UnU  dispositione  formari ,  ut  aliquanl» 
ilios  cogiuta  ineiTabilem  inculiant  admiralionis 
Hemf  Et  cum  animae  natura  naturae  corporis 
BeHat ,  quid  est  dementius  quam  puUre  nulium 
dlvinae  providcnthc  judicium  de  moribus  homi- 
I  enm  in  eorum  came  tanu  ejus  solcrtiac  clareant 
imonstrentur  indicia?  Sed  quia  haec  minima  in 
ijjM  tunt  scnsibus  nostris,  et  ea  facile  invcstiga- 
,  eluccl  in  eis  ordo  rerum  :  at  illa  quoriiiii  ordi- 
tidere  non  possumus,  inordinau  arbiirantur  qui 
jaon  jMiUnt,  nisi  quod  viderc  possimt ,  aul  si  pu- 
lak  aliquid  puuiit,  quale  viderc  consucveruiit. 
APUT  XXIU.  —  Quoniodo  Dcus  omnia  itmti/ 

creaveritf  et  nunc  uique  opcretur, 
k»  Mos  autem ,  quorum  gressus,  ne  in  illam  per- 
iUleni  incidamus,  eadem  divina  providentia  per 
MUn  Scripturara  regit ,  ex  ipsis  quoque  operibus 
Mtm  adjuvaule  indagare  conemur  ubi  basc  simul 
fi^  com  a  consummatis  suis  operibusrcquievii, 
«B  «pccies  pcr  ordinem  temporum  usque  nunc 
atar.  Gonsidcremus  ergo  cujuslibet  arboris  pul- 
tadinem  in  roi)ore,  ramis,  fi-ondibus,  pomis: 
qiecics  non  utique  repcnte  tanU  ac  uiis  est 
la,  aed  quo  etiam  ordine  novimus.  Surreiit  eoim 
liee*  quam  terrae  primum  gcrmen  infixit;  atque 
mania  illa  formaia  et  distincu  creverunt.  Porro 
l^Cemen  ex  scmine :  in  semine  crgo  illa  omnia 
wai  priniitus,  non  mole  corporeae  magnitudinis, 
ri  potentiaqnc  causali.  Nam  illa  magnitudo,  co- 
lem  humorisqoe  congesia  est.  Sed  iila  in  cxiguo 
•  airabiiior  praesUntiorque  vis  est,  qua  valuit 
aem  iiumor  commixtus  terrs  Unquam  malcrics 
iin  ligiii  iUius  qualiutcm,  in  ramorum  diffusio- 
,  in  foliorum  viridiuiem  ac  figuram,  in  frucluum 
las  et  opulontiam ,  omnittinquc  ordinatissimam 


distinctionem.  Quid  enim  ex  arboro  illa  surgii  aui 
pendd,  qugd  noo  cx  quodain  occulto  thesauro  seiiii- 
nis  illiua  extractum  atque  depromptum  esl?  Al  illud 
semen  ex  arborc,  licet  non  iUa  sed  altera,  atque  illa 
rursus  ex  aitcro  semine.  Aliquando  aotem  ct  arbor  ex 
arbore ,  cum  surculus  demitur  atque  planutur.  Ergo 
et  semen  cx  arborc,  et  arbor  cx  seminc ,  et  arbor  ex 
arbore.  Semen  autem  ex  semine  nullo  modo,  nisl  ar- 
bpr  intervcniat  prius.  Arbor  vcro  ex  arbore,  etiamsi 
scmeii  non  inlerveniat.  Allernis  igilur  succcssionibus 
alterum  ex  allero,  scd  utrumque  ex  lerra,  itcc  cx  ipsis 
terra :  prior  igitur  eorum  parens  terra.  Sic  et  aniina- 
lia ,  potest  incertum  esse  utrum  cx  ipsls  scmiiia,  an 
ipsa  ex  seminibus :  quodlii)et  Umcn  honiin  prius,  cx 
terra  esse  ccnissimum  est. 

45.  Sicut  aiitem  in  ipso  grano  invisibiliier  erant 
omnia  aimul  qax  pcr  tempora  in  arborcm  surgerent; 
iu  ipse  mundus  cogiundus  est,  cum  Deus  simui 
omnia  crcavit,  habuisse  simul  omnia  qu»  in  illo  et 
cum  ilk)  facu  sunt ,  quando  factus  est  dics  :  non  so- 
lum  ccelum  cum  solc  ei  luna  ct  sidcribuSy  quorum 
speclea  manct  moiu  roUbili,  et  terram  el  abyssos , 
qu»  vdui  inconsUntcsmotuspatiuntur,atqueinferius 
adyuncU  parlcm  allcram  mundo  conremnt ;  scd  ctiain 
illa  qux  aqua  et  terra  produxit  potenlialiter  atqiie 
causaiiter,  priusquam  per  temporum  moras  iu  exo- 
rirentur,  quomodo  nobis  jam  nola  sunt  iii  eis  operi- 
bus,  qu«  Dcus  usque  nunc  opcratur. 

i6.  Quaecuni  iia  sint,  Hic  e$t  liber  crealwrm  cmli  et 
tdrrm,  eum  factue  est  diei^  fecit  Deu$  cmlum  et  terram^ 
et  amne  vkride  agri  antequam  eseet  wper  terram,  et  omue 
fenum  agri  anlequaui  exorlum  est :  non  sic  quomodo 
facit  opcre  quo  nunc  usque  operatur  per  pluviam  el 
hominnm  agriculturam ;  ad  boc  enim  adjunctum  esi, 
Non  emm  pluerat  Deus  super  terram,  nu  eral  Iwmo 
qui  operaretur  terram  :  sed  ilio  modo  quo  creavit 
omnia  simul,  scnarioque  dicrum  numero  consumma- 
vit,  cum  diem  quem  fecit,  cis  quae  fedi  sexics  pwcscfH 
UvH,  non  altcmantespatio  lemporaliter,  sed  ordinau 
cognitione  causaliler.  A  quibus  operibus  in  dic  scpiimo 
requievit,  etiarii  suam  requiem  ejiisdcm  diel  noliiiaj 
gaudioqoe  pncbere  dignatus  :  ci  ideo  non  cum  in 
quolibet  opcrc  suo ,  scd  in  soa  requie  bepedixit  et 
sanclificavlt.  Undc  nullam  ullerius  creaturam  insti- 
tucna,  sed  ca  quas  omnia  simul  iecit,  admioistralorio 
aciu  guberaans  et  movciis ,  sine  cessalione  opcralur, 
sinml  cl  requiescens  ei  operans ,  «icut  Jam  isU  ira- 
ctaU  aum.  Quorum  operiun  ^'u&  qux  usque  nunc  ope- 
latur,  per  volumina  tcmporum  expjicandorum,  vclut 
exordiam  narraodi  sumeos,  ail  Scriplura,  Foiis  auiem 
atcendetat  dfe  ierra^  ei  irrigabat  omnem  faciem  terrm. 
De  quo  fontequia  diximusquoddicendum  puuvimus, 
ea  qu£  sequunUnr  ab  alio  considcrcmuii  exordio 


8T4f 


DE  CENESI  AD  LITTEKAM,  S    AUCHSTIXI 


510 


LIBER  SEXTUS. 


fii  rcrt.  I  cap.  3  Gcnescos,  Ef  finxU  Deui  hondnem  ftulverem  de  lerra^  clc,  quomodo  seu  quando  cle  nmo  romuUB  fue- 
ril  boino  iuquiriiur :  luni,  dilau  ianlisi>er  consideraaoiic  animx,  didliu-  dc  oori«re  Adauii. 


CAPUT  PRIMUM.  —  Att  iaud,  El  finxU  Deus,  etc, 
de  jpritna  honMi  formatlone  facla  die  lexfo,  an  de 
allera  posteriui  et  per  temporii  melram  facta  intelli' 
gendum. 

1.  Et  finxit  Deui  honunem  pulverem  de  terra,  et  in^ 
iufftavit  in  faciem  ejus  fiatum  viUt;  et  factui  at  homo 
in  animam  vtvenffm.  liic  primo  vidcnduDi  esl  ulruin 
iiU  rccapilulalio  sil,  ul  nunc  dicatur  quomodo  Taclus 
•it  bomo  quem  sexlo  iilo  dic  faclum  Icgimus;  an  vcro 
lunc  quidem  cum  fccil  omnia  simul,  in  his  cliani 
lalcnlcr  bomincm  fccil,  sicul  fenum  lcrrx  aDicqtiam 
es  el  cxorluiu  :  ul  co  niodocl  ipsc  cum  jam  csscl  in 
tccrcio  (^uodam  nalunc  alilcr  faclus ,  slcul  illa  qux 
$imul  creavli  cum  faclus  csl  dics,  aceessu  lemporis 
ellam  isto  modo  fiercl ,  quo  in  hac  pcrspicua  rorina 
Tilam  geril,  vcl  male  vd  bcnc;  sicui  fenun!  quod 
facium  esl  anleqnam  cxorirclur  snpcr  UTram ,  acce- 
tlcnle  Jam  lcmpore  cl  foiitis  illius  irrigaiione  exorlum 
esl,  ul  essei  super  lcrram. 

2.  Prius  crgo  sccundum  rccapitulalioncm  id  conc- 
mur  accipcre.  Forlassis  quippc  ila  bomo  factus  sil  iii 
die  sexlo ,  sicul  dics  ipse  primiius  raciiis  esi,  siciii 
firmameiiUim,  slcul  lerra  cl marc.  Nequc  enim  liac  di- 
eenda  sunl  anle  in  quibusdam  primordiis  jam  facla 
latuisse ,  ae  deinde  in  hanc  facicm  qua  mundus  cx- 
•truclus  est,  accessu  lcm|ioris  laiiquam  cxorla  cla- 
ruissc;  sed  ab  exordio  sacculi,  cum  facius  csl  dics, 
f!ondilum  muiidum,  in  ctijus  clcmcniis  simul  suiii 
condiu,  quae  posl  ficccssu  lcmporis  orircnlur ,  vel 
fruicta,  vcl  animalia  quaeque  sccundiim  suum  genus. 
Nam  ncc  ipsa  sidera  credcndum  csl  in  cleineniis 
muiidi  primilus  facu  alquc  rccondila,  acccssu  postea 
tcinporis  eislilisse,  alque  in  bas  eniluisso  forinas  qu» 
coBlilus  fulgcni;  sed  illo  scnario  pcrfcclionis  numero 
creala  simul  oiiinia ,  cum  facliis  csi  dios.  Ulrum  ergo 
sic  ei  bomo  isla  jam  spede  qua  in  sua  nalura  vivil , 
el  agii  sive  boiiiim  sive  malum  ?  an  et  ipse  in  occuiio 
sicul  fcnum  agri  anicquam  cxortum  cst,  ui  hoc  ci 
\mi  cssel  accessu  lcmporis  cxoriri ,  quod  de  pulvcrc 
faclusesi? 

(]IAPUT  II.  —  Rei  exploratur  ex  contexlu  Scriptura. 

3.  Accipiamus  «u^go  eum  sexto  ipso  die  in  hac  per- 
•picua  visibilique  forma  de  limo  finclum  *,  sed  tunc 
litin  commcmoraUun  quod  nunc  recapilulando  insi- 
iMialur,  cl  videamus  utium  nobiscum  ipsa  Scriplura 
concordet.  Sic  ccrle  scripliim  est,  cum  adhuc  diei 
sexii  opera  narrareniur  :  Et  dixit  Deui,  Faciamus  ho- 
nunetn  ad  ima§inem  et  vmitiludinem  noUram ;  et  habeat 
poteitatem  piicium  nmrii  et  volatilium  cali^  et  omnium 
vecorum,  et  omnii  terrcc^  et  omnium  repentium  qua  re- 
punt  iuper  terram,  Et  fedt  Deui  hominem^  ad  inut^nem 

•  Er.  i.ugd.  vcn.  Lov.  hic  el  passimi  faetum.   M. 


Dei  fecit  cum;  moieutum  et  feminam  fecit  coi^  et  hent- 
dixit  eos  Detii,  dicem  :  Creuite  et  multiptieamim ,  et 
imptete  terram,  et  dominamini  ejui;  et  hubeU  poteetatem 
piscium  i/iam,  et  volatilium  cofU,  et  omnium  peeorum, 
et  omnis  tcrrm,  ei  omnium  reptilium  repentium  supcr 
terram  {Gen.  i,  2C-28).  Jam  crgo  de  limo  formaius 
erai,  et  illl  jam  soporalo  mulier  ex  iatcre  jam  lacu 
erat,  scd  boc  tunc  commemoratum  noa  ertf»  qood 
nuiic  recapiiuiando  commemorauim  esL  Neque  enim 
sexio  die  factus  est  maaculus ,  et  acccssu  temporis 
postca  facla  femina;  sed  fecii  eum,  inquit;  moieulum 
et  feminam  fecit  eoi,  H  benedint  eoi.  Qooroodo  ergo 
jam  homine  in  paradisoconsiilulo  mulier  ei  facta  csi? 
Aii  cl  huc  prxiermissum  Scriplura  rccoluii?  N:im 
•cxlo  illo  die  eliam  paradisos  planUtna  est,  ct  Uii 
boiro  collocatus  est,  et  soporalus  est  ui  Eva  forma- 
rclur,  cl  ca  formau  cvigikvit,  eique.nomcn  imposqit. 
Sed  h:cc  iiisi  pcr  temporales  moras  fieri  non  pos- 
sont.  Non  iiaque  ila  facusuiil^sicutcrcausuiitomnia 
siiniil. 

CAi^UT  III.  —  Eadem  quaUio  ex  uiHi  (odi  Seriptutw 
discutitur. 

A.  QuaiiUmlibcl  cnim  homo  cogilet  faclliUlem  qiia 
Dcus  cliam  liaic  simul  cum  cxteris  fecil,  verbt  certe 
bominis  iiovimus,  nisi  per  lcmporales  moroliaemiui 
voce  non  posse.  Cum  ergo  verba  bomiuis  audimus , 
vcl  cum  animaniibus,-vei  cum  mulicrl  nomen  impo- 
siii»,  vcl  ciim  scculus  etiam  dixil,  Propter  koc  relin' 
quet  homo  patrem  suum  et  matrem^  et  conjumgeUw  uxori 
iuoB ;  ei  erunt  duo  * in  carne  una  {Gen.  ii,  U) ;  qMibusTi- 
bci  syllabis  isU  sonuerint,  nec  duae  qiuecmDqoe  in 
Iiis  verbis  syllaboe  simul  sonare  potuenint :  quaiilo 
mlnus  ba:c  omnia  cum  iis  quos  simul  creaU  sonl , 
simul  ficri?  Ac  per  hoc,  aul  el  illa  omnb  non  siiiiul 
ab  ipso  suinmo  cxordio  8acculorum,  scd  per  moras 
atque  inlervalla  lcmporum  facu  siint,  diesque  illc 
non  spirituali  sed  corporali  sul)SUniia  primam  eon- 
.  dilus ,  vel  circuitu  iuds  nescio  quomodo »  vel  emis- 
ftione  et  conlractione,  mane  ac  vespcnm  fkeiebal : 
aul  si  consideralis  omnibus  quae  superiorilms  sermo- 
nibus  pctracuu  suiit,  probabilis  raiio  pereuasity  iltum 
dicin  spiritualem  sublimiter  ac  primitus  condHum 
lucem  qiiamdam  sapientem  vocatum  esse  diem,  cujus 
praeseiilia  per  erdinaum  cognitioncm  condiiioni  re- 
rum  iii  numero  senario  praeiNMrelur ;  aique  buic  sen- 
tdnlijD  Scripiune  verba  congruerc  quod  ali  postea, 
Cum  factui  at  diee,  fedt  Deui  calum  et  tmem^  et 
omne  viride  agri  antequam  eaet  iuper  terram^  e$  mne 
fenum  agn  antequam  exoriretur  (Ibid.,  4, 5) ;  attesUri 
eiiam  qnod  alibi  scriplum  esi,  Qui  vimi  in  eeUnmm  , 
creavit  omnia  miul  {Eceti.  x\ui,  1)  :  non  csi  <lubium 

<  Mss.  proi>e  omncSi  et  erunt  ambo. 


J41  UBER 

koc  quod  homo  de  limo  tcrrx  flnctus  csi,  eiquc  for- 
mata  uxor  ex  lalere,  jam  non  ad  coDdiiiOMcm  qua 
•fanul  oninia  facU  sunt,  pertincre,  quibus  perfecUs 
requieyit  Dens ;  sed  ad  eam  opcrationcm,  qux  fil  jam 
per  Tolumina  saeculorumy  qua  usque  .nunc  operalur. 

8.  Hnc  accedit  quod  ipsa  etiam  verba  quibus  nar- 
ratur  qnomodo  Deus  paradisum  planta?erit,  in  eoque 
hominem  qnem  fecerat  collocarit,  ad  cumque  adduxe- 
jii  aninuiiia,  qnibus  nomina  imponerei,  in  quibus  cum 
ad!jatorium  aimile  iili  non  fuissct  invcntum»  tunc  ei 
mallerem  cosU  ejus  detracU  formaverit,  saiis  nos 
admonenl  baec  non  ad  illam  opcraiionem  Dei  perti- 
■ere,  nnde  requlevit  in  dle  sepiimo,  sed  ad  isum 
poiiua  qua  per  temporum  cursus  usque  nunc  opera- 
Ur.  Cum  enim  paradisus  planiareiur,  iu  narrat :  Ei 
pltmiami  Deiu  paraditum  in  Eden  od  orienlem,  et  po- 
mt  iki  hommem  ^uem  finxerai.  Et  ejecit  Deu$  adhuc 
4$  lerra  omn$  tignum  fmlchrum  ad  aspcctum,  et  honum 
ad  eseam  {Gen.  u,  8,  9). 

CAPUT  IV.  —  Idem  expendliurad  Cen.  ii,  8, 9. 

Cnm  dicH  ergo,  EJeeii  adkue  de  lerra  omne  lignum 
fuicknm  ad  aspeetum;  manlfesiai  uilque  quod  aliier 
nonc  ejecerii  de  terra  lignum,  aliicr  tunc  cum  icrtlo 
die  produxit  terra  hcrbam  pabull»  scminaiiiem  semen 
secnndum  genus  suum,  ct  lignum  fructnosum  sccuii- 
dum  anum  genus«  IIoc  cst  cnim,  Ejeeii  adhuc ,  super 
illud  scilicet  quod  Jam  ejcccrat :  tunc  ul:que  poicn- 
lialiter  eC  causaliter  in  opere  periincntc  ad  crcanda 
omnia  simnl,  a  quibus  consummatis  in  dic  scptimo 
leqnieTil ;  nunc  autcm  visibiliter  in  opcrc  pertincnte 
ad  temporum  cursum,  sicut  usque  nunc  opcrnlur. 

6.  Nlsi  forte  quis  dicat  non  omne  ligni  genus  tcrlio 
die  ereaium,  sed  dilatum  aliqukl  quod  scxto  crcarctur, 
enm  liomo  factus  cst  alque  in  paradiso  consiilutus. 
Scd  qnse  sexto  dic  creata  sunt,  ^pcrtissime  Scripitira 
dcdaral;  anima  vlva  sciiiccl  secundum  unumquodque 
genns,  qnadrupedum  ct  repcnlium  et  bestiarum ,  ct 
ipse  homo  ad  imaginem  Dei  masculus  ct  fcmina. 
Proinde  potnit  pRCtcrmittcre  quomodo  sit  liomo  fa- 
CCns,  quem  Umen  ipso  die  faclum  essc  narravit,  ulro- 
capitnlando  postea,  quemndmodum  eliam  facliis  fuerit 
Inlimarci,  boc  esl  de  ternc  pulverc,  et  mulicr  illi  de 
btcre;  non  Umen  aliquod  crcalurae  gcnus  prxlcrniit- 
tcr^y  Tcl  in  eo  quod  dixil  Deus,  Fial^  sive,  Faciamui, 
Td  in  eo  quod  dicilur,  Sic  e»t  faetum^  sive,  Fecii' 
Deut.  Alit  quinfrustra  pcr  siiigulos  dies  Um  diligcnler 
d'8lineU  sunt  omnia,  si  permiitionls  dierum  potcst 
ulla  sospicio  residere,  ut  cum  bcrba  et  lignum  dici 
lenio  ail  attributum ,  aliqua  ligna  etiam  sexio  die 
creaU  esse  crcdamus »  quos  Ipso  scxto  dic  Scripiura 
ucuerlt. 

CAPUT  V.  —  De  eadem  re. 
i  7.  Poslremo  quid  rcspondebbnus  dc  bcstiis  agri,  ct 
volalillbns  coeii,  quae  adduxit  Dcus  ad  Adam,  ut  vi- 
deretquld  ea  Tocarei?  Qiiod  ita  scriptum  cst :  Ei  disat 
Dmmime  Deut;  Nen  ett  bcnum  ette  hondnem  tolum ; 
fodaimrf  ^i/fi  adjuiorium  teeundum  iptum.  Et  finxii 
Dei^t  adhue  de  terra  omnet  bestiat  agti,  ei  onmia  tola» 
ma  em^^ei  adduxU  Ula  ad  Adam,  ui  ulderel  quid 


SEXTUS. 


Sii 


uocarei  illa  :  ei  omnequodcumque  Hlud  voeaeh  Adam 
animam  rfwmi,  hoc  nomen  ett  illiut.  Et  vocavit  Adam 
nomina  omnibut  pccoribut  et  ommbut  rolatiSbut  eM » 
ef  omnibut  bettiit  agri.  Adce  autem  non  ett  inventua 
eidjuiar  dndlit  ipti.  Et  injecii  Dcut  mcn^t  aliena- 
tionem  tuper  Adam,  et  obdormivii ,  et  tumptit  unam  de 
eotdt  ejut,  ei  adimplemt  carnem  in  tocum  ejut^  el  cBdi" 
fieavii  Dominut  Dcut  cotiam,  quam  tumpdt  de  Adam » 
in  muticrem  (Cen.  n,  18-22).  Si  crgo  conscqucnlcr , 
cnm  in  pecoribus  et  besiiis  agri  ei  volatilibus  cocli 
non  essct  Inventum  adjiilorium  slmile  homiiii,  fccU 
ei  Deus  adjutoriuro  simile  de  cosU  laleris  ejiis ;  boc 
autcm  fhctum  cst  com  easdcm  bcstias  agri  ei  volati- 
lia  cobII  adhuc  de  tcrra  finxisscl ,  ct  ad  illum  ad- 
duxisset :  quomodo  scxto  dio  factum  boc  poiesl  intel- 
ligi ,  quandoquidem  lllo  die  produxii  lcrra  animam 
Tivam  secundum  verbum  Dci ;  Tobtilia  vcre  quinlo 
dle  produxcrunl  aquae  similiter  secundum  verbom 
Dei?  Non  Itaque  bic  dicerctur,  Et  fiwdi  Deut  adhuc 
de  terra  omnet  betiiat  agri ,  ei  omnia  votaHtia  eetti » 
nisi  quia  Jam  lerra  produxcrat  omnes  bcstias  agri  scxio 
die^  ct  aqua  omnia  Tolatilia  coeli  quiiito  die.  Aliler 
crgo  lunc,  id  esi  poicntialiier  atque  causalilcr ,  sicui 
illi  operi  compctebat,  quo  crcavit  omnia  simul,  a  qui- 
bus  in  dic  septimo  rcquievit :  aliicrautem  nunc,  sicut 
ca  videmus,  qux  per  teinporalia  spatia  creat,  sicut 
nsque  nunc  opcralur.  Ac  pcr  hoc  jam  per  istos  notis- 
simos  lucis  corporalis  dics,  qui  circuitu  solis  tiunt , 
Eva  facta  cst  de  laicre  viri  sui.  Tunc  eniin  Deus  adhuc 
finxit  dc  tcrra  bcsiias  ct  volatilia,  in  quibus  cum  ad^ 
Jiitorium  simile  ipsi  Adam  non  csset  InTentum ,  ilki 
formau  est.  lu  Ulibus  ergo  dicbua  etiam  ipsum  de 
limo  finxil  Dcus. 

8.  Ncquo  cnim  dicendum  est ,  roasculum  qtiidem 
scxto  dic  factum,  fcminam  vcro4>osterioribusdiebus; 
cum  ipso  sexio  die  apcrtisslme  dictum  sii,  Mateutum 
et  feminam  fecit  eot ,  ei  benedixii  eotf  et  cxtera,  quae 
dc  ambobus  et  ad  ambos  dicunlur.  Aliter  ergo  tunc 
ambo, '  ct  nunc  aliler  ambo  :  tunc  scillcet  secundum 
polenliam  pcr  verbum  Dei  lanqnam  seminaliler  mundo 
indium,  cum  ereavit  omiiia  simul,  a  quibus  in  die 
sepijmo  requievit,  ex  quibiis  omnia  suisqiuequc  tem« 
poribus  jain  per  sasculomm  ordinem  fiercnt;  nunc 
autem  sccundum  operationcm  praebendam  tempori- 
bus,  qua  usque  nunc  operatiir,  et  oporlebat  jam  Um- 
porc  suo  ficri  Adam  de  Wtao  ternCi  ejusque  mulierem 
ex  viri  lalcrc. 

CArUT  VI.  —  Senlentiam  »uam  Hquidiut  expticat,  ne 
mate  intelligaiur. 

9.  In  qua  dislribulione  opcrum  Del,  parlim  ad  illos 
dics  invisihilcs  pcrtinentium,  quibus  creavit  omnia 
simul ,  parlim  ad  istos  appositos,  in  quibus  operatur 
quolidie  quidquid  cx  illis  Unquam  involucris  primor- 
dialibus  in  tempore  evolvitur,  si  non  imporlonc  aiquc 
absurdc  Scripturx  vcrba  secuii  snmus ,  qiinc  nos  aJ 
haec  distinguciida  duxerunt :  cavendum  est  ne  proptcr 
ipsarum  rcrum  aliquanto  difHcilem  perceplioncm  , 
quam  Urdionja  assequi  non  surRciunl ,  puicmur  ali- 
quid  scnlire  ac  diccre,  ouod  scimus  aoa  nec  acniiri 


un 


DC  UEiNESi  AD  LITTERAM,  S.  AUGLSTIM 


»« 


iiec  dicere.  Quan^uam  cnim  precedeniibas  sermoni- 
bot,  qoanlum  poiuerim,  ieciorem  prxsinixerim ;  plu- 
res  lamen  srbilror  csligare  in  his  locis,  et  pularc  iia 
fuisse  prios  homiitcm  iii  illo  Dei  cpere ,  quo  cuncta 
simul  creau  sunt,  ut  aliquam  vitam  ducerct ,  ut  Dei 
locutioncm  ad  sc  dircctun,  ctim  diiil  Deus,  Eccededi 
90^  omnt  pahulum  $emin:iU,  discernercl ,  credcrct , 
SnteHigcrct.  Noverit  ergo  qui  boe  putat,  non  boc  me 
•entisse,  neque  dixisse. 

iO.  Scd  nirstis ,  si  diicro  non  ita  fttisse  bomincm 
In  illa  prima  rcrum  conditionc,  qua  crcaTit  Deus 
«miiia  simul,  sicuti  est  lion  tantum  pcrfecue  aetatis 
bomo,  sed  ne  iiirans  quidcm,  ncc  tantum  infans ,  sed 
Ae  pucrpcrittm  quidem  in  nlcro  matris ,  nec  lantum 
Kor,  sed  nec  semen  qiiidcm  visibile  hominis ;  pulabit- 
uiunlno  Ron  fuisse.  Rcdeai  ergo  ad  Scripturam  ;  in- 
veoiet  sexto  dle  bominem  Tactum  ad  imaginem  Dci, 
faclos  autem  masculum  et  feminam.  Iiem  quxrat 
«tuaado  facta  sit  fcmina  ;  inYenlet  extra  illos  set  dies : 
iQnc  enim  facta  est,  quando  Deus  de  tcrra  finxit  ad- 
buc  bestias  agri  et  volaiilia  coBli ;  non  quando  vola- 
lilia  produxcruitt  aqux ,  et  animam  vivam,  in  qua  et 
liestisc  sunt ,  produxit  lorra.  Tunc  autem  faclus  est 
bomo  el  masculus  ct  rciiina  :  ergo  et  tunc  et  postea. 
^ieque  enim  tonc ,  ct  non  postea ;  aut  vero  postea,  et 
Mon  tunc  :  nec  alii  poslea,  sed  iidem  ipsi  alitcr  lunc, 
aliicr  postea.  Quxrct  ex  me  quomodo.  Respondebo, 
Postea  visibiiiler,  sicut  specics  humanx  conslitutionis 
nota  nobis  est;  non  tamen  parentibus  generantibus, 
sed  ille  de  limo,  illa  dc  cosla  ejus.  Quxrei  lunc  qiio- 
modo.  Ilespondebo ,  Invisibiiiler ,  potentialiter ,  cau- 
saliter ,  quomodo  flunt  futura  nod  facta. 

11.  Ilic  forte  non  intelliget.  Subtrahanlor  enim  ei 
#uiicla  qute  novit,  usqae  ad  ipsam  seminum  corpulen- 
tiam.  Nequeenim  vel  taleariqtiid  homo  jam  erat,  cum 
in  prima  illa  sex  dierum  conditione  factus  erat.  Da* 
lur  quidem  de  seminibus  ad  banc  rem  nonnulla  simi- 
liiitdo  ,  propter  ilia  qux  in  eis  futura  conserta  sunt ; 
Tcrumlamen  ante  omnia  visibilia  semina  sunl  illx 
caiise  :  sed  non  intclligit,  Quid  crgo  faciam ,  nisi, 
qiianlum  possum ,  salubriter  moncam  ul  Scripture 
Dei  ercdal  el  lunc  factum  liominem ,  qiiando  Dcus, 
ciim  facius  esl  dies  ,  fecit  coelum  et  lerram ,  de  quo 
iilibi  Scriptura  dicil,  Qui  mit  fii  astemum,  ereavit  oinnia 
Mimul  (Euli,  xviii,  1) ;  et  tunc  quando  jam  non  siinul, 
scd  suis  quxque  temporibus  creaiis ,  finxit  eum  de 
limo  terrx ,  et  ex  ejus  osse  mulierem  ?  nam  nce  isto 
modo  eos  illosexio  diefaclos,  nec  tainen  eos  illo  sesto 
die  non  faclos  intelligerc  Scriptura  permiitil. 

CAPIJT  YU«  -^  Dici  non  poue  uninm  priui  eremai 
quam  corpora, 

12.  Forte  ergo  animae  eorum  sexto  die  illo  factai 
erant ,  ubi  el  ipsa  imago  Dei  recte  intelligitur  in  spi- 
riu  mentis  eonim,  ul  postea  corpora  formarentur?' 
Sed  neque  boc  credere  eadem  Scriplura  permiuit. 
Pr-imo  propler  ittam  operum  consummationem ;  qox 
noo  video  quomodo  possil  inielligi ,  si  dcfuil  aliquid 
tunc  non  causaliter  condilum,  quod  poslca  visibililer 
coudereivr.  Deinde  quia  sexus  ipsemasculiel  femira 


nisi  in  corporibus  esse  non  polesl.  Qood  si  qolsqnam 
secundom  intelleciam  el  aeiiooem  taiiqoamuirumqiie 
ficxom  in  ona  anima  accipicBdutt  puuveril;  qoid 
faciet  de  his  qux  ad  escan  Deos  Ipto  die  dedil  ds 
lignorom  fhiclibus ,  qins  nisi  homiol  babenii  oorpus 
non  uiique  congrua  est?  Nam  si  et  hanc  escam  flga- 
raie  accipere  quisquam  voluerll,  reondec  a  pro- 
prieiatc  rentm  gestirum,  qux  prirolloi  in  bujosmfd! 
narrationibiiB  omni  observatione  fundanda  esl. 
CAPUT  >ni.  —  Dijflni/fai  detocolMetd  kondmm 
Mexto  die  dhrecta. 

13.  Quomodo  ergo  loquebalor,  inquil,  eii  qoi  noo- 
dum  audiebani,  nec  iniclligebant ;  qoia  nec  eraiil  qoi 
verba  perciperent?  Possem  respondere  sicfioaallnca- 
lum  Deum ,  qucmndmodum  Chrislus  nos  nnodom 
natos,  eiinm  longe  post  fmunn ,  nec  lanlom  nos,  sed 
etiam  eos  omncs  qui  futuri  sunt  posi  nos.  Omnibos 
cnim  diccbal,  quos  suos  ftituros  videbal,  Eca  f^o  ro- 
biscum  ium  uique  in  comummationem  scmfi  (Mattk. 
XX VIII ,  30)  :  sicut  Deo  notos  eral  propbeia  cul  dixit, 
Priusquam  te  formarem  in  utero^  noui  te  (Jerem.  i,  5) ; 
sicut  dccimaltts  esl  Levi  eom  esscl  in  himbis  Abra- 
ham  {Hebr,  vii,  9, 10).  Cur  enim  non  ita  el  ipse  Abra- 
hitm  iii  Adam,  el  ipse  Adam  iu  prlmis  operibos  niundi, 
qux  Deus  creavlt  omnia  siinul  ?  Sed  verba  Doraini 
per  os  carnis  ejus ,  el  verba  Dei  per  ori  Prophela* 
rom  tcmporali  corporis  voce  proferonlur,  el  omnibus 
syllabis  suis  congruas  temponim  moras  sumunl ,  al- 
qtic  consumunt  :  cum  vero  Deus  diocbal ,  Fadamms 
hominem  ad  imaginem  et  ihmlitudinem  noetramt  et  Aa» 
beat  potettatem  pi$cium  maris  et  wtatitimm  «sfi,  et 
omnium  pecorum ,  et  omnis  temB^  et  ommum  reptiUum 
quas  repunt  super  terram ;  el,  Crescite^  et  multipikamim, 
et  replete  terram ,  et  dominamini  ejm ;  ef  hakela  pote- 
Mtatem  piscium  marit ,  et  voiatHhim  cM ,  ef  mudimi 
pecorum^  et  omnit  terree^  et  omnium  repentkms  f««  rfo 
punt  super  terram;  et,  Ecce  dedi  vobit  omna  paMum 
teminale,  sendnant  temen  quod  est  superomnem  Imom, 
et  omne  tignum  fructiferum ,  quod  habei  in  ta  frwtam 
seminis  seminalis ,  quod  erii  tobis  ad  eteam  {Gen.i, 
26-29) ;  ipse  sermo  ejus  ante  omnem  aerls  sonon, 
antc  omncm  cariiis  ei  nubis  voccm  ,  in  illa  somma 
cjus  Sapientia,  per  quam  facta  sunt  omnia,  non  qoasi 
hiimanis  auribus  instrepebal,  sed  rebua  &cUs  reroa. 
faciendarum  causas  inscrebat,  el  omnipolenli  poleblia 
fiitura  faciebat,bominemque  suolemporeforraandon* 
in  icmporum  tanquam  semine  vel  lanquam  ndlce 
condebal ,  quando  condebat  unde  incipcreiil  oaecob, 
ab  illo  condiia  qui  esl  ante  saecula.  Creatorae  qoippo 
aliae  creatoras  alias,  qoaedam  lempore,  qoasdam  eao- 
sis  pnccedunt  :  ille  autem  omnia  qu»  fcdl ,  oon  so- 
lum  cxa^IIentia ,  qua  etiam  causarom  effector  esi, 
verum  etiam  xlemitate  pnccedii.  8ed  de  boc  oppor- 
luniordius  dcinde  Scripiorarum  lods  forlasaia  ptoBlos 
disserendum  est'. 

CAPUT  IX.  —  Jeremias  quomodo  teo  notut  mtiequam 
formatus.  Merita  nondum  natorum, 

14.  Nunc  de  homine  qiiod  coepium  esl  lcrminetiir, 
•a  moderalione  scrvaia,  ut  in  proTundo  Scripiorie 


SIS  LIBER  SEXTUS. 

MOftu  magis  pracitftmus  diligcnliam  rcquirendi,  quam 
aflirmandi  lcmeriuiem.  Quia  enim  noverai  Jercmiam 
Deos  priusquam  cum  formarel  in  ulero ,  dubilare  fas 
■pn  est  :  apcrlissime  quippc  dicil,  Priutquam  te  for- 
auarem  1»  nUro,  novmle,  Ubi  aulcm  illum  nosset  antc* 
furo  ita  formasset ,  ctsi  nostnc  inGrgiitaii  asscqui 
fel  difficile  vel  impossibilc  esl ;  utrum  in  aliquibus 
propinquioribus  ciusis ,  sicut  Levi  in  lumbis  Abrahx 
deciniatus  est ;  an  in  ipso  Adam,  in  quo  genus  huma- 
Dom  tanquam  radicaiiier  instilutum  est ;  et  in  eo  ipso 
«tmm  Xam  cum  de  timo  formatus  esset ,  an  cum  cau- 
ialiier  in  his  opcribus  factus  qux  creavit  omnia  simul ; 
iQ  vcro  anie  onmem  potius  creaturam ,  sicut  elegit 
et  praedestinavit  sanctos  suos  ante  mundi  constitutio- 
neai  {Ephei,  i,  4) ;  an  poiius  in  omnibus  prxccdeuti- 
bos  caasis ,  sive  quas  commemoravi ,  sive  quns  non 
fiommemoravi ,  priusquam  in  utero  formarciur ;  non 
arbilror  scrupulosius  qiixri  oporicrc,  dummoJo  Jerc- 
miam  conslet ,  ex  quo  cst  in  bac  lucc  a  parcniibus 
editus,  ex  illo  egisse  vitam  propriam,  qua  graudcscens 
etatis  acccssu  ,  p(»ssct  vivcrc  sive  male  sive  bevc  ; 
antea  vero  nulio  modo,  non  solum  priusquani  in  utcro 
Ibnnaretur,  sed  nec  jam  il>i  formatus,  anicquam  na- 
ms.  Neqne  enim  babct  ullam  cunctaiionem  aposto- 
lica  illa  sentcptia  dc  geminis  in  Rebeccx  utero  non- 
dum  agentibus  aliquid  boni  aut  mali  (Rom.  ix  ,  il). 

15.  Nec  tamen  frustra  scriptum  est ,  nec  infantem 
Mundum  esse  a  peccoto ,  cujus  esi  unius  dici  viia  si^ 
per  terram  {Job»  xiv,  i,  $ec,  LXX) ;  et  illud  inPs.ihMO, 
tgo  in  iniquilQlibui  conceptut  tum,  el  in  peccatit  waler 
mea  {PtaL  L^l)  me  in  ulero  aluit;  ct  quod  in  Adam 
omnes  moriuntur,  in  quo  omncs  peccavcrunt  (Rom. 
V,  12).  Nnnc  autcm  liquido  tencamus,  quxlibct  pareu- 
tum  meriia  trajiciantur  in  prolcm,  quxcumque  gratia 
Dei»  antequam  nascatur,  quemque  sanclificct,  iiec  ini- 
qnittlem  esse  apud  Deum ,  nec  boni  malivc  agerc 
qnemquam  quod  ad  propriam  pcrsonam  pcriinoat, 
antequam  natus  est :  illamque  sententUm  qiia  non- 
nulli  pulant  alibi  peccasse  inagis  minusque  animas,  ct 
pro  diversorum  meritis  peccatorum  in  divcrsa  corpora 
esse  dctrusas  ,  aposloUca:  non  conveiiire  scntentia! ; 
com  apertissime  diclum  sit,  nihil  egisse  nondum  na- 
los  seu  boni  seii  mali. 

16.  Ac  pcr  hoc  aliqiia  quxstio  est  suo  loco  rctra- 
ctaiida,  quid  de  peccato  primonim  parenium,  qui  diio 
i.ili  rueront,  generis  huinani  contraxerit  uiiiversa  con- 
spunio  *  :  nihil  tamen  talium  meritorum  liiibere  po- 
tiiisse  hominem  antequam  de  terrx  pulvcre  finctiis 
cssei,  antequam  sno  tempore  viveret ,  iiulla  qu;vi>tio 
ttt.  Sicut  cnim  Esau  el  lacob ,  quos  nondum  natos 
dixil  Apostolus  nibil  egisse  Lioni  aut  mali  (Id.  ix,  i  I), 
non  possemos  dicere  traxisse  aliquid  meriti  dc  parcn- 
libus ,  si  nec  ipBi  parentes  egissent  aiiquid  boni  ntit 
mali ;  nec  genos  homanum  peccasse  in  Adain,  si  ipse 
non  peccasset  Adam;  non  auiem  pcccasset  Adam, 
nisi  jam  suo  tempore  viverei,.  quo  posset  vivcre  sive 
beiie  sive  male  :  ita  frustra  peccatum  ejus ,  scU  recte 
bcinm  requiritur ,  cum  adbuc  in  rebus  simul  crcatis 

Ber.fJt0d.Ten.elLov.  legimt,roit<fwriio.    II. 


516 
causaliter  conditus,  nec  vila  pro|iria  jam  vivcbat,  ni*c 
in  parcntibus  sic  viventibus  erat.  In  illa  enim  priina 
conditione  mundi ,  cum  Deus  omnia  simul  creavit, 
hoino  factus  est  qiii  esset  futurus,  ratlo  creaudi  lio- 
minis  ,  non  aciio  crcati. 

GAPUT  X.  —  Ret  variit  modit  ejislenlet. 

17.  Sed  hxc  aliter  in  Verbo  Dei,  ubi  ista  non  facta» 
sed  xlerna  snnl ;  aliter  in  elemcnlis  mundi ,  ubi 
omnia  siinnl  facta  futura  sunt ;  aliler  in  rcbus  qwe 
secundum  causas  simul  creatas ,  non  jam  simul  sed 
suo  quxquc  tempore  ercantur,  in  qoibus  Adam  jam 
formatus  ex  limo,  et  Dci  flutu  animatus,  sicut  fcnum 
exortum ;  uliier  in  seroinibqs,  in  qiiibus  i  ursiis  qiiasi 
piiinordinlcs  caus.T  repctuntur,  de  rebtis  ductx  qux 
sccundum  causas,  quas  primum  condidit,  exstitcruni, 
vclutherba  cx  terra,  scmen  cx  herba.  In  quibus  omni- 
bus  ca  jaro  facfa  mt/dos  el  actus  sni  temporis  acce- 
perunl,  qux  cx  occuitis  aUiue  invistbilibus  nitionibus, 
qnx  in  creatnra  cnnsahter  Intent,  in  mnnifestas  for- 
mas  naturasquc  prodieriint :  sicut  herba  exorta  supcr 
tcrram,  et  iiomo  factos  in  animam  vivam  ,  et  cxlera 
bujusmodi,  sive  riiiicla  sive  aniinaniia,  ad  illam  opc- 
rationcm  Dei  pertinentia  ,  qux  isqne  nunc  eperatur. 
Sed  etiam  isla  secum  gerunl  tnnqnam  ilerutn  seipsa 
invisibHlter  in  occiiha  qiiadnm  vi  gencrandi ,  quam 
extraxcrunt  de  illis  priiiiordiis  causarum  suanim,  in 
quibns  creato  mundo  cum  faclos  esl  dics ,  antcquam 
in  manifestam  spcciem  sui  gencris  exorirenlur ,  in- 
seria  simt. 

CAPUT  Xf.  —  Opera  crenlionit  die  texto  quomodo  et 
jmn  contumntata^  et  adhue  inchoata. 

IS.  Si  enim  prima  illa  opera  Dei,  cum  simul  omnia 
creavit,  in  suo  modo  pcrfecia  non  ettient,  ea  procul 
diibio  post  addereiitnr  qnx  illis  peHiciendis  dcfuis- 
scnt ;  nt  quxdam  universUaiis  perfcctio  ex  utrisque 
consUiret  snignlis  qiiasi  semis,  vdut  alicujus  tolius 
partes  essent ,  quarum  conjuncUonc  ipsum  totum  cu- 
jus  parlcs  fuerant,  complereiur.  Rursus,  si  iu  esseni 
illa  perfecta,  sicut  perficiuntur,  cum  suis  qnxque.tem- 
poribus  in  manifesus  formas  actusque  procreantur; 
profecto  aut  nihil  ex  eis  postea  per  tempora  fierel, 
aul  hoc  fieret,  quod  ex  islis  qox  suo  quxque  jam  tem- 
pore  oriunlnr,  Dcus  non  cessat  operari.  Nunc  auten^ 
quia  jam  ct  consummata  quodammodo ,  et  quodam- 
inodo  iiichoala  snnt  ea  ipsa  qiix  consequentibus  evol- 
venda  temimribus  |Nrimitus  Dcus  omnia  simol  creavit, 
cum  faceret  mundnm  :  consummata  quidem  quia  nibil 
habcnl  illa  in  naturis  propriis ,  quibos  suorum  tem- 
porum  cursus  agunt,  quod  non  in  istis  causaliicr 
facium  sit;  inchoau  vero,  quoniam  quxdam  crant 
quasi  scmina  futurorum ,  per  saeculi  tractum  ex  oc- 
culto  in  manifestum  locis  congruis  exscrenda  :  ipsius 
etiam  Scripturx  verba  satis  ad  hoc  admonenduin  in? 
signiter  vigent ,  si  quis  iii  eis  evigilet.  Nam  ct  coq- 
summau  ea  dicit  et  inchoaia  :  nisi  enim  consummau 
essent,  non  scriptum  easet,  Et  emuummata  tum  eedum 
ct  terra ,  el  ommi  eompotitio  itlorum  :  el  cwuummami 
Deut  in  die  texlo  opera  wa,  qum  feeU  :  el  requiemt  Deut 
in  die  teptinto  ab  omnibut  operibm  tuk »  quei  ftcit :  et 


DE  CENE51  AD  UTTERAM,  S.  ALCUSTIXI 


&i7 

baudldl  Deu$  dlm  iqitimum^  €t' tancttficmt  enm ; 
mnusqiie  nisi  iiicboau  csscnt,  Don  iu  sequerciiir, 
quia  ilU  ilie  requxmt  ab  ommbui  operibia  «uii  qtt<e 
iHehoavH  Dau  facere. 

49.  llic  igilur  si  quis  inquiral  quomodo  cousnmina- 
Til  ci  quomodo  inchoavit  :  nc<|uc  cnini  alia  consum- 
mavit,  alia  inchoa>U,  sed  eadcm  ipsa  wlique  a  qui- 
bos  in  die  seplimo  rcquievil,  ex  iis  quus  supra  dixiinus 
darum  esl.  Consummasse  quippe  isia  inicHigimus 
Dcom,  cum  creavil  omnia  simul  iu  pcrfoclc ,  ul  niliii 
ei  adbuc  in  ordiiic  lcmporum  crcandum  esscl,  qiiod 
iion  bic  ab  co  jain  in  ordinc  causarum  crcalum  csscl : 
indioas&e  aulcin,  ul  quod  bic  pnEfixcral  causis ,  i>osl 
implcrct  effectis.  Proinde  formavU  Detu  hondnem  pul- 
werem  terra,  vd  limum  terrr,  hoc  est  dc  piilvcrc  vd 
limo  lerraj ;  et  implravit  sivc  insiimavil  in  ejus  faciem 
ipiritum  vitee^  et  factui  ett  homo  in  animam  tivam,  Non 
liinc  pra.*dcslinatus;  boc  cnim  anie  sxculum  in  pnc- 
ftdcntia  Crcaloris :  ncque  tunc  causalilcr  vd  consuin- 
mate  inchoatus,  vd  incboalc  consummatus ;  hoc  eniin 
a  sxculo  in  ralionibus  primordialibus ,  cuiu  simul 
omnia  crcarentur  :  sed  crcaius  in  tcmpore  suo ,  visi- 
Llliier  in  corpore»  invisibiliUT  in  aiiiina ,  consUns  cx 
•uima  cl  corpore. 

CAPUT  Xn.  —  Corpus  hominii  un  nngulari  modo  a 
Dea  formatum. 
40.  Jam  ergo  vidcamus  quomodo  eum  fecerii  Dcus, 
primum  de  icrra  corpus  ejus;  posl  eliam  de  aninia 
f  idcbimus ,  si  quid  valebimus.  Quod  eiiim  manibus 
corporalibus  Deusde  limo  finxcrit  liomincm,  nimium 
imerilis  cogiUtio  esl,  iU  ul  si  hoc  Scriplura  dixisscl, 
magis  eum  qui  scripsit  translato  vcrbo  usum  crcdere 
dobcremus,  quam  Dcum  ulibus  membrorum  linca- 
mcntis  determinatum  qualia  videmus  in  corp(»ribns 
noslris.  Dictum  esl  enim,  Manus  tua  gentei  dUpcrdi* 
dit{Pial.  xuii,  3) ;  et,  Edwditi  populum  tuum  in  mm- 
wc  forti  et  braehio  excelio  (PiaL  cxxxv,  II,  li) ;  scd 
l»ropotcsUte  et  virluie  Dei  posilum  bujus  mcmbri  no- 
inen  quis  usque  adeo  desipit,  ul  non  inlelligal? 

31.  Nec  iliud  audicndum  est,  quod  nonnuUi  pounl, 
ideo  prxcipuum  Dei  opus  csse  bominem,  qula  cajtera 
dixit,  el  facU  sunt;  hunc  aulcm  ipse  fecil  :  sed  ideo 
potius»  quia  liunc  ad  imaginem  suam  fecil.  Nam  illa 
qux  dixit  el  facU  sunt,  Ideo  sic  scriplum  csl  (Pm/. 
cxLViii,  5),  quia  pcr  Ycrbum  ejus  facU  suiU,  sicut 
pcr  homincm  boininibus  did  potuil  verbis,  qu«  lem- 
poraliier  cogiUiUur,  et  voce  proferuntur.  Non  slc 
auiem  loquitur  Deus ,  nisi  cum  pcr  corporalcm  crea- 
luram  loquitur,  sicut  Abralias,  sicut  Moysi,  sicul  pcr 
nubem  de  Filio  suo.  Anic  vcro  omncm  crcaiuram,  ut 
essd  ipsa  crealura,  eo  Ycrbo  dictiim  csi,  quod  in 
prindpio  eral  Deus  apud  Dcum  :  et  quia  omnia  pcr 
ipsum  facU  sunt,  cl  sine  ipso  faclum  est  nibil  {Joan.  i, 
i,  5)»  ul'q«c  ci  bomo  per  ipsum  facius  csl.  Cerie 
enim  cfldum  verbo  fedt,  quia  dixit  ct  factum  csi : 
scriptum  csl  Umen,  Et  opera  manuum  tuarum  iunt 
etBli  (Piol.  ci,  «6).  El  de  lioc  imo  quasi  fundo  mundi 
scripuim  esl :  Qwitiom  tp«iif  ««  niare,  et  ipw  fceii 
dM,  et  aridam  manuM  ejui  finxerunt  (Pial.  xciv,  5). 


SIS 


Noii  Igitnr  lioc  in  lionorcm  homlnis  dcputetur,  relut 
ca^tcra  Dcus  dixcrit,  ct  lacU  sinl,  hone  autcm  ipse 
feccrit;  aut  vcrbo  ca:tcni,  hone  autcm  maiiibus  fe- 
ccriL  Sed  lioc  excellit  in  bomine,  quia  Deos  ad  ima- 
ginem  suam  liominem  fccit,  pr(l|>icr  hoc  qood  ei  dedit 
mcntem  intellcctuaicm,  qua  pracsut  pecoribus;  unde 
Jain  superlore  loco  disscruimus.  In  quo  honore  posi- 
lus,  si  non  intcllexcrit,  ot  bene  agat,  eisdem  ipsis 
pccoribus  quibus  pnrhlus  est  comparabitor.  Sic  et- 
enim  scriptum  est :  Homo  in  honore  pouiui  non  intet' 
iexit;  comparatui  eit  pecoribui  imeniatii^  ei  miitii 
faetui  eit  eii  (Psal.  xlviii,  15).  Naio  el  pccora  Dcos 
fccit,  scd  non  ad  imagincm  soam. 

22.  Ncc  dicendum  est,  llominem  ipsc  fecit,  pecora 
vcro  jussit,  ct  facia  sunt :  et  bunc  enim  ct  ilb  per  Ycr- 
bum  suuin  fccit,  per  quod  facu  smilomnia  (Jimiji.  i,3). 
Sed  quiaJdcm  Vcrbum  ct  Sapicntia  et  Virtus  cjusea ; 
dicitur  ct  nianus  cjiis,  non  visibile  mcmbrom,  scd 
cfficiciidi  potcnlia.  Nain  bsec  eadem  Scriptora  qux 
dicit  quod  Dcus  hominem  dc  luno  terr»  finxeril,  di- 
cit  cliam  qiiod  bestias  agri  de  lerrt  Qnxcrit,  qnando 
eas  cum  volatilibus  cceli  ad  Adam  adduxll ,  ut  vidc- 
rct  quid  ea  vocaret.  Sic  enim  scriplom  est :  £f  fiusit 
Deui  adhue  de  ierra  omnes  beUiai  (Cem.  i,  25).  Si  ergo 
ct  homincm  de  tcrra  et  bcstias  de  tem  ipse  formavit, 
qnid  babct  bomo  exceilentios  bi  hac  re ,  nisi  quod 
ipse  ad  Imaginem  Dei  crcaUis  est?  Nec  Umen  hoe 
Bccuiidum  corpus,  sed  secundum  inlelleclum  meotis, 
de  quo  po>t  loqucmur.  Qoanquam  ei  in  ipso  eorpore 
habeat  quanidaui  proprieUtem  qox  hoc  indicel,  qood 
crecu  sutura  factus  cst,  ut  lioc  ipso  admoneretur 
non  sibi  terrena  esse  sccUinda,  velul  pccora,  quorom 
volupias  omnis  cx  tcrra  est,  unde  in  alvum  concu 
prona  atqoe  prostrau  sont.  Coiigniil  ergo  el  corpos 
ejus  animae  rationali,  non  sccondom  lineameoU  (^ 
rasque  membrorum ,  sed  potius  secundum  id  quod  in 
ccdum  creclum  cst,  ad  intuenda  qu»  in  corpore  ipslus 
mundi  supema  sunt :  sicut  anima  ratkmalis  In  ea  de- 
bet  erigi ,  quae  in  spirilualibus  natora  maxlme  excd- 
lunt,  ut  qux  sursum  sunt  sapiat,  non  qoae  sopcr 
tcrram  (Colou.  ui,  2). 

CAPUT  XIII.  —  Qtio  wtate  aut  itatura  condiiui  fuerii 
Adam. 
23.  Scd  quoinodo  fccit  cum  Dcus  do  Umo  ternc ; 
utrum  rcpente  in  xute  pcrfecia ,  boc  esl  virili  atque 
juvenili,  an  sicut  nunc  osque  formal  In  uleris  ma- 
truui  ?  Neque  enim  alius  haec  ladt,  quam  Hle  qui  dixit, 
Priutquam  ie  formarem  in  utero^  noti  ie  (Jerem.  i,  5) : 
ut  illud  Untum  proprium  babuerit  Adam ,  quod  non 
cx  parcntibus  iiatus  esl,  sed  factus  ex  tcrra ;  eo  umen 
modo  ut  iii  hoc  pcrficiendo,  et  per  aiUtes  augendo  bi 
temporuni  numeri  complerentur,  qiios  naturac  humaiii 
gcneris  attributos  videmiis.  An  potius  hoc  nonesl 
requirendum  ?  Utrumlibet  enim  fecerit,  hoc  fedt  quod 
Dcum  et  omnipotentem  et  sapicntcm  posse  ac  Cicere 
congrucbat.  Ita  enim  cerUs  temporum  leges  geoeri* 
bus  qiialiutibosqoe  rerom  in  manifestmn  ex  abdiio 
producendis  attribuit,  uiejus  voluolas  slt  soper  oouii  4. 


519 


UBER  SEXTUS. 


m 


PotcnUa  x|iilppe  sna  nnmcros  crcnturx  dcdit,  non 
Ipsam  potcnliam  cisdcm  nunicris  alligavii.  Nam  Spiri- 
tus^itt  Ita  faclcndo  niundo  supcrfcrebntiir  (Gen.t,2), 
utet  facto  supcrrcratur,  non  corporalibus  locis,  sed 
exccllcntia  potcstatis. 

■     i4.  Quis  eiiim  ncscit  aquam  concrctam  tcrrac,  cum 
ad  radiccs  Titis  Ycncrit,  duci  in  saginam  ligni  iilius, 
•Ique  in  eo  sumerc  quaiitatcm,  qua  in  uvam  proccdat 
ptulatim  crumpeniem ;  atque  in  ca  grandcscentc  vi- 
num  flat,  maturum(|U0  dulcescat,  quod  adlmc  rervescat 
•jxpressum ,  et  quadam  vetustate  flnnatum  ad  usuui 
bibcndi  utilius  jucuudiusque  pcnreniat?  Num  ideo 
Domintis  lignuni  quxsivit  aut  terram,  aut  lias  tem- 
ponim  moris,  cum  ac|uam  miro  compcndio  convcrtit 
Ib  Timim ,  et  tale  viiium  quod  ebrius  cliain  conviva 
hiidaret  {Joan.  n,  9,  40)?  Numquid  adjutorlo  lem- 
poris  eguit  conditor  tcmporis?  Nonne  ccriis  dicrnm 
Bwncris  suo  cuiqiie  gcneri  accommodatis ,  onuiis  na- 
tura  serpentium  coalescit,  formaiur,  nasciiiir,  robo- 
fatur?  Num  exspeciati  sunt  hi  dics,  ut  in  dracoiiem 
tirfa  conTertcretur  de  manu  Moysi  et  Aaron  {Exod. 
Tiit  40)?  Nec  isia  cum  fiunt,  contra  naturam  fiunt, 
■isl  nobls  quibtts  aliter  naturae  cursus  Iniioluit ;  non 
Mlem  Dco,  cui  hoc  est  nalura  qiiod  fccerit. 
GAPUT   XIV.  —  Rationei  cini$ate$  mundo  prlmum 
iniHUB^  eu}u$  generis  fuerint. 
S5.  Qiixri  autem  mcrito  poiest,  causalcs  ili»  ra- 
linaeSy  quas  mundo  indidit,  cum  primum  simul  oinnia 
creaTit,  qiiomodo  sint  instilutae  :  utrum  ut,  qiicai- 
•dinodum  Tidemus  cuncta  nasccnlia  vcl  fruiicum  vel 
aniroalittm  in  suis  conrormationibus  atque  iiicrcnien- 
tis,  sua  pro  diversitate  gcncrum  divcrsa  spaiia  pcr- 
agercnl  tcmporum?  an  ut,  quemadmodum  credilur  fa- 
Slas  Adam  sine  ullo  progressu  incrementorum  virili 
«lale »  conlinuo  conformarcntur  ?  Sed  cur  non  uiruni- 
que  illas  crcdimus  habuisse»  ul  hoc  ex  eis  futurum 
esset,  quod  factori  plncuissct?  Si  cnim  illo  modo  dl- 
xerimus ,  iiicipiet  conira  ipsas  facium  videri ,  non  so- 
lum  etiam  illud  dc  aqua  ▼inum »  scd  et  omnin  mira- 
cob  qoae  contra  natune  usitatum  cursum  fiunt :  si  aii- 
tem  isto  modo»  muilo  erit  absurdius  ips.is  islasquo- 
tidianas  naturae  formas  et  spccies  conira  ilias  priinn- 
rias  omninm  nasccntium  causales  rationcs  suoruni 
tcmporum  peragcrc  spatla.  Rcstal  ergo  ul  ad  uirum- 
qne  modum  habiles  crcatus  sint ;  sive  ad  istum  quo 
usiiatissime  temporalia  transcurrimt ,  sive  ad  lUum 
qiio  rara  et  mirabilia  fiunt»  sicut  Deo  facere  pbcucrit 
quod  tcmpori  congruat. 

CArUT  XV.  —  Primu$  homo  non  aliUr  quam  pri- 
mord»al£$  eau$m  haberent ,  fonnalus  fuil. 
t6.  Verumtamcn  sic  factus  Cbt  homo ,  quemadmo- 
dum  iike  primae  causae  habcbant  ut  ficret  prlmiis 
homo  9  qoem  non  ex  parentibus  nasci ,  qui  nulli  pr.u- 
ccsserant»  sed  dc  lirao  furmari  oportebat ,  secundum 
cansalem  rationem ,  in  qua  primitus  factus  crat.  Nam 
sl  aliler  factus  est »  non  eiim  Dcus  In  illorum  scx  die- 
nim  operibos  fecerat :  in  quibus  cum  dicltur  factus, 
ipsaro  caosam  utique  fccerat  Deas ,  qua  crat  suo  tcni- 
l^  homo  futurus ,  et  sccundum  quam  fucrat  ab  illo 


f:iciendus ,  qui  simul  ct  consummavcrat  lichonta  pro- 
picr  pcrfectionem  causallum  rationnm »  ct  inrhoave- 
rat  consummaiida  proptcr  ordiiicm  tcmporum  «.  Si 
ergo  in  illis  primis  rcrum  causis »  quas  mundo  prinii 
tus  Creator  inscruit ,  non  tantuin  posult  quod  de  llmo 
formaturus  crat  homincm ,  sed  etiam  qucmadmodum 
formaturus ,  utrum  sicut  in  matris  utero ,  an  in  forma 
Juvenili ;  procul  dubio  sic  fecit ,  ut  illic  prxfixcrat ; 
neque  cnim  contra  dispositloncm  suam  faceret :  si 
autein  vim  tantum  il>i  poiuit  possibilitatis ,  ut  liomo 
ficrct  quoqiio  modo  fieret ,  ut  ct  sic  et  ^ic  possct ,  Id 
cst  ut  id  qiioiue  ibl  esset  %  quia  et  sic  et  sic  possct ; 
unum  aulcni  ipsum  modum  quo  crat  facturus  in  sua 
volunlatc  scrvavlt,  non  mundi  consiitulioni  contexuit : 
manifcstum  est  ciiam  sic  non  fnctum  csse  homincm 
contra  quam  erat  tn  illa  priina  conditione  causarum  ; 
quia  Ibi  crat  etiam  sic  fieri  possc ,  quamvls  non  ibi 
erat  ita  fieri  nccessc  cssc  :  hoc  cnim  iioii  erat  In  coii- 
ditione  crcaiurx  ,  scd  iii  placilo  Creatoris ,  cujus  vo- 
luiilas  rcrum  iicccssiias  cst. 

CAPUT  XVI.  —  In  rei  natura  eU ,  ut  qmd  e$u  po$' 
$it ;  ut  futwrum  $it,  nonni»  in  Deivoluntate. 

27.  Nam  ct  nos  pro  captu  Infirmitatis  humanx  jam 
iii  ipsis  rcbus  tcmporc  exortis  possumus  nosse  quid  in 
cujusque  naturn  sit,  quod  cxperimcnto  pcrceperimus ; 
sed  ulnim  ctiam  futurum  sit  ignoramus.  Est  quippo 
in  natura  hujus ,  vcrbi  grntia,  juveiiis  ut  scnescat ;  scd 
ulrum  hoc  eiiam  sit  in  Dci  voluntate ,  nescimus.  Scd 
ncc  in  natura  csset,  nisl  in  Dei  voluntate  prius  fuisset, 
qui  coiididit  omnia.  Et  utique  occulta  ratio  est  sene- 
ctiiiis  in  corpore  juvcnill ,  vel  Juvcntutis  in  corpore 
pucrili  :  ncque  cnim  oculis  cernitur ,  sicut  ipsa  in 
pucro  pueritla ,  slcut  juvcnfus  lii  juvenc  ;  scd  alia  qua- 
dam  nolitia  colligitur  incssc  in  naiura  quiddam  latens, 
quo  educanlur  in  promptu  numcri  occultl ,  vel  Juvcn- 
tutis  a  pucriiia ,  vel  scncctulis  a  jiiventutc.  Occulta  est 
crgo  isu  ratio ,  qua  fit  ut  hoc  esse  possit,  sed  oculis ; 
menti  autcm  non  est  occulta  :  utrnm  anlem  hoc  etiain 
neccsse  slt ,  omnino  nescimus.  Et  illam  quidem  qua 
fit  ut  esse  possit,  essc  in  natura  ipsius  corporis  novi- 
miis  :  illam  vero  qiia  fit  ut  ncccsse  sit ,  manifestum 
csl  illic  nbn  esse. 

CAPUT  XVIf .  —  Ex  futuri$  quomam  vere  fulura. 

28.  Sed  forias^is  Ip  mundo  cst,  ut  necesse  sit  isium 
hominem  sencscerc.  Si  autcm  ncc  in  mundo  est ,  In 
Deo  cst.  IIoc  ciiim  ncccssario  fulurum  est  quod  ille 
vult ,  et  ea  vcre  futura  sunt  qux  ille  pncscivit.  Naro 
multa  sccundum  inferiorcs  causas  futura  suiit ;  scd  si 
ita  sunt  ci  in  pnescicntia  Dci,  vcre  futura  sunt :  si  au- 
tem  ibi  aliter  sunt ,  ita  potiiis  futura  sunt,  slcut  Ibi 
sunt,  ubl  qui  pwcscit*,  falii  non  potcst.  Nam  futuia 

*  Sic  In  omnibus  Mss.  At  in  excusls,  com  hisignl  gksse- 
maie  kal)etur  :  Qui  simul  et  consunmmerai^  has  perspiaias 
$pecie$  producens,  inchoala  propter  perfectionan  causukmn 
rationum ;  el  inchoaverat,  ratione$  catmtes  fietidorum  mttn- 
do  imprimen$,  consummanda  propter  ordincm  tanponoti. 

»  Miti :  tt  homofieret  quoquomodOf  ut  a  ac  pos$eU  i» 
e$t  ut  ideo  quoque  Ufi  esset :  pauloque  posl,  in  sua  roluii- 
tttU  $ervcvit,  cwn  mundi  con$titutionm  cotUexuU.  Quos  looos 
ad  Mss.  redinlogramus.  _ 

«  Lov.,  qute  prwsit.  Mcllus  editioncs  Am.  Er.  Ct  Mss.»  fnt 
praacU. 


u\ 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTIM 


m 


dicitur  scneclus  in  jtiTene ,  scd  ianicn  rutura  non  e.«( , 
fti  ante  moriliinjs  csl :  boc  autem  ita  eril ,  sicut  se  ha- 
bent  ali.x  causx ,  sive  roundo  conlcxtae ,  sive  in  Dei 
pnescieotia  reservalx.  Nam  sccundum  quasdam  futu- 
romm  causas  moriianis  erai  Ezechias,  cui  Deusaddi- 
dk  quiiidecim  annos  ad  vitam  (Isai.  xxxiii,  5);  id  utique 
laciens  quod  anle  constiluUonem  mundi  sc  facturuni 
esse  pr^iebat,  et  in  sua  voluntaic  servabat.  Non  ergo 
Id  fecit  quod  futurum  non  erat :  hoc  enim  magis  erat 
futurum,  quod  se  facturum  esse  prxscicbat.  Nec  tamcn 
illi  anni  additi  recte  diccrenlur ,  iiisi  aliquid  adderc- 
tnr  * ,  quod  se  alilcr  in  aliis  causis  habucrat.  Sccun- 
dura  aliqiias  igilur  causas  infcriores  jam  vikunfinicrat : 
secundum  illas  uutcm  qua:  suni  in  voluniate  ct  pre- 
tcicntia  Dei ,  qui  cx  aiiernilaie  novcrat  quid  illo  lcin- 
pore  facturus  erai  (ci  hoc  vere  fuiurum  emt) ,  lunc 
erai  finiliirus  vitim  quaiido  fiiiivit  vitam.  Quia  elsi 
eranii  conccssum  cst ,  clinni  sic  eum  oralurum  ui  tali 
oraiioni  concedi  oporlerel  illcuii(|uc  pru^^cicbat,  ciijus 
pnescientia  falli  non  poterai :  ct  ideo  quod  prxsciebat, 
necessario  futurum  erat. 
CAPUT  XYIII.  —  CoUigUur  Adttmum  nou  formatum 

fuUu  C0Htru  quani  erat  in  primordialibus  cauM  in- 

tiUuUutu 

29.  Quapropter»  si  omnium  fulurorum  causx  roundo 
Mol  iiisitx ,  cum  ille  factus  est  dies ,  quando  Dcus 
creavlt  omoia  simul ;  non  aliter  Adam  faclus  esi,  cum 
de  limo  formatus  est,  sicutest  crcdibilius  jani  per- 
fcci»  viriliutis,  quam  erat  in  illis  causis,  ubi  Dcus 
liomijiera  in  sex  dierum  operibiis  fecit.  Ibi  enim  crat 
Don  solum  ut  iu  ficri  possei,  verum  eiiam  ui  iia  cum 
fleri  necesse  esse^  Tam  enim  non  fecit  Dcus  conira 
causam ,  quw  sine  dubio  volcns  pncsiiluii ,  quam 
^tr^  voiuniaiem  suam  non  lacii.  Si  auicm  non 
fomnes  causas  in  creaturaprimitus  condiu  prxfixit,  scd 
^iUquas  in  sua  voluntate  servavii ;  oon  simt  quidem 
iUae  qiias  in  sua  volunUie  servavit,  ex  isurum  quas 
icreavit  neoessiuie  pendcntes  :  non  Umen  possunt 
^Mse  contrariaB  quas  in  sua  voluniatc  servavit,  illis 
jQuai  sua  volunUte  inst^tuit ;  quia  Dei  volunus  non 
polest  sibi  esse  contraria.  IsUs  ergo  sic  condidit,  ut 
^x  iilis  esse  illud ,  cujus  causx  sunt,  possil ;  scd  non 
necesse  sil :  iilas  autem  sic  abscondit ,  ut  ex  eis  esse 
nepesse  lit  hoc ,  quod  ex  isiis  fecit  ut  csse  possit. 
CIAPUT  XIX.  —  Adamo  non  sjnrituale  ted  animale  cor* 

fot  a  Deo  formalum  e$u. 

30.  Solet  item  quxri »  utrum  animale  corpus  prius 
liomioi  fomiatum  sit  elimo,quaIe  nunc  liabcmus,  an 
spiriluale ,  quale  resurgeoies  habcbimus.  Quanquam 
puim  hoc  bi  illiid  rouUbiiur ;  semioaiur  enim  corpus 
fmiraale,  surgct  corpus  spiriluale  :  tamen  quid  prius 
lieraini  factum  sit ,  ideo  disceputur ,  quia  si  animale 
fiictiim  est ,  non  hoc  recipiemus,  quod  in  illo  perdi- 
dimus,  scd  tanto  melius  quanto  spirituale  animaii 
prapponendum  esi,  quando  erinius  aequales  Angelis 
Dd  {Matth.  xxii ,  90).  Sed  Angdi  possuni  aliis  et  ju- 
•lilia  prseponi;  nuroqiiid  et  Doraino  ?  De  quo  Uraen  di- 
ctura  est :  Minora$ti  eum  paulo  minui  ab^Angelii  {PtaL 

*  Kis.  plures  probae  ooi»,  nki  ad  aHqM  addinmmr. 


VIII,  6).  Unde,  nisi  proptcr  caruis  infimiilaicm  quan» 
surapsit  ex  Virgine,formara  senri  aocipiens  (P/u7i>p. 
11 ,  7) ,  in  qiia  moriens  nos  a  servitute  rediraerei  ?  Sed 
quid  hinc  diuiius  disseramus?  Non  enira  obscura  est 
Aposioli  seiiicniia  dc  hac  rc ;  qni  cum  voluisset  adlii- 
bere  tcstimonium,  quo  probarel  esse  corpus  animale, 
000  um  de  suo  vcl  de  cujusquam  homiois  corpore, 
quod  in  prxsenii  videbatur,  quam  de  hoc  ipso  Scri- 
pturx  hujus  loco  recoluit  et  adhibuit ,  diceos  :  Si  a, 
corpui  animate »  at  et  ipirituale  ;  mc  etenim  icriptum 
eit  :  Factui  e$t  primui  homo  Adam  in  animam  rtren» 
tem;  noviiumm  Adam  in  ipiritum  vivificantem.  Sed 
nou  primum  quod  ipirituale  eil,  ied  quod  animale;  potl'" 
ea ,  ipirituale,  Primui  homo  de  lerra,  terrenui ;  iecun- 
dui  honio  de  ccelo,  coelcitit.  Qualit  lerrenut^  taletet 
terreni ;  et  qualit  ccelettit ,  takt  et  coelettei.  Et  quomoaa 
induimui  imaginem  terreni ,  induamui  et  inmginem  eJHt 
qui  de  ccelo  ett  (I  Cor.  xv ,  ii-i9).  Quid  ad  hoc  dici  por 
tesi  ?  Imaginero  ergo  ca^Iesiis  honiinis  nuoc  ex  fide 
porUmus ,  habiluri  in  rcsurreclione  quod  credimus  : 
imaginein  aulcm  icrreni  hominis  ab  ioso  exordio  hu-* 
man»  gcnerationis  induimus. 
CAPUT  XX.  —  DigkuUoi  contra  iuperiarem  eeukn' 

tiam.  Ojntdo  corput  Adampriui  animaia^  poiteuipi' 

riluale  factum  fwtte  in  paradito. 

31.  Ilic  occurritalia  quxstio,  quoraodo  renovemur, 
si  non  ad  hoc  per  Cluistura  revocamur«  quod  io  Adam 
prius  eramus.  Quanquara  eolra  nHiUa  ooo  lo  pristi- 
num,  sed  in  melius  renoveiituryabioferioretaner. 
sUiu ,  qiiam  quo  erani  antea ,  rco^vanlur.  Uode  ergc 
ille  filius  mortuus  trat ,  et  revisii ;  perierat,  et  iiiven* 
tus  est  (Luc.  XY,  32) :  uode  iili  proferlurstoia  prima, 
si  non  immorUliUiem  recipii ,  quam  perdidit  Adaml 
Quomodo  autera  perdidit  iramorutitatem ,  si  corpos 
habuit  animale  ?  Neque  enim  anioiale  oorpus,  sed 
apiriiuale  erit,  cum  comiptibiie  hoc  loduerit  tncor- 
roptionem ,  et  raorUle  hoc  induo^it  immoruliuiem 
(I  Cor,  XT ,  53).  Nonnuili  his  angustiis  coarcuti,  oi  et 
iila  coostet  ^ntentia  qua  excmplum  de  toimalieor- 
pore  binc  datum  est ,  ot  diceretur ,  fueluM  uU  primut 
homo  Adam  in  'atumam  viventem,  nomniumi  Adum  in 
epiritum  vivificantem ;  et  isu  reDO\:atlo  receptioqoe  im- 
morUliUiis,  non  absurde  dicatur  in  pristiottm  fiitiira, 
io  illud  scilicet  qnod  Adam  perdidit :  puUveraot  prius 
quidem  homioem  fuisse  oorporis  aoimalis ;  sed  duin 
in  paradiso  coosiitotus  est,  eum  fuiase  muutum,8icut 
nos  quoqoe  resurrectione  mutal>imur.  Hoc  qniden  li* 
ber  Geneseos  non  commemorat ;  sed  ot  possint  otra« 
que  tesiimonia  Scripturarum  inter  ee  eoaseutire ,  sive 
illud  quod  de  animali  corpore  dictum  est,  sive  iUaqoss 
de  renovatione  nostra  plurima  in  sanctis  Litteris  repe- 
riuDtur,  liocUnquamnecessarioconsequicredidefBoi. 
CAPUT  XXI.  —  Exploditur  iUa  cpiuio. 

Si.  Sed  si  iu  est,  frustra  conamur  pttradisom  et  illas 
arboresearumquefructus,  prxter  figuralan  aigoifi- 
cationem,  prius  accipereod  rerum  geslonim  proprieU* 
tem.  QuisenimcredatjamiUiusmodicibesexorbocum 
porois  imroorulibos  et  spiriiualibos  corpgrtlius  oeees- 
sarios  esse  potuissc?  Ycramumen  si  aliod  fMm  potcst 


ta 


Ubku  SEXTLS. 


564 


iiivcnii-i,  meliuscligimttsparadisum  spirilunliter  iiiielli- 
ferc,  quam  vcl  puiare  n<m  renovari  homincm,  cum 
lolieshoc  Scripiuracommcmorel;veleuni  exislimare 
•tcipere  quod  non  ostenditur  amisisse.  IIuc  accedit 
liiod  et  ipsa  mors  hominis,  quam  eum  peccato  com- 
mmiisse,  molta  divina  teslimonia  eolloquuntur,  iii- 
dicat  eum  sine  morte  Tuturum  ruisse,  nisi  peccasset. 
Qoomodo  ergo  slne  morte  mortalis?  aut  quomodo 
r.on  mortalis,  si  corpus  animale? 
CAPUT   XXII.  —  Adamum  peeealo  martem  atiima, 

tumeorporit  meruis$e,quidam  non  reete  arfntrante». 

55.  Unde  quidam  non  eum  mortem  corporis  peccato 
meroissc  arbitrantur»  sed  mortem  animae,  quam  Tecit 
tniquit.-:8.  Nam  credunt  eum,  propter  coppus  animale, 
eiilurum  fuisse  de  hoc  corpore,  ad  reqniem  scilicet 
quam  nunc  habeot  sancti  qui  jam  dormicrunt,  et  in 
ine  sxculi  eadcm  membra  immorlaliier  recepturum*; 
nt  videlicet  mors  corporis  non  de  peccalo  accidisse 
videalur,  sed  natoraliter,  ut  animalium  caeierorum.  ■ 
Venim  his  rursns  Apostolus  occurrit  el  dicit :  Corpu$ 
qayimn  mortuum  «I  propter  peceatum^  ipiritu$  autem 
tifa  ett  propter  juMiam.  Si  autem  Spiritut  ejus  qui 
tmteitatrit  Ckristum  a  mortuit  habitat  in  vobit;  qui  tutci' 
tarii  Chrittum  a  mortuit,  vivificabit  et  mortalia  corpora 
tetM  perinhaifitantem  Spiritum  ejut  in  vobit(Rom.  viii, 
10,  II).  Ac  per  hoc  mors  eiiaui  corporis  de  peccato 
m.  Si  ergo  noa  peccasset  Adam,  nec  corpore  more- 
relnr;  ideoqoe  immortale  haberet  et  corpus.  Quo- 
Modo  ergo  immortale,  si  animale  ? 
CAPUT  XXIII.  ^ln  eot  qui  dicunt  Adce  eorput  ex 
animali  tpirHuate  (aetum  in  paradito. 

81.  Sed  rarsus  non  vident,  qui  cjus  corpos  in  paradiso 
motatiun  pulant,  ut  exanimali  nerctspiritualc,  nihil  im- 
pedire,  si  non  peccasset,  ut  post  paradisi  vitam ,  quam 
josteobedienterque  vixisset,  acciperet  eamdem  corpo- 
its  mMalionem  in  viia  £lerna,ubijamcibiscorporali- 
Ims  non  egcret.  Quid  ergo  necesse  est  propicr  hoc 
Jam  cogi  flguraie,  non  propric  paradisum  inteUigcrCy 
^uia  non  posset  raori  corpus  nisi  pcccalo  ?  Veriim  est 
quidem  quod  non  morcretur  eiiam  corporc,  nisi  pcc- 
casset ;  ,aperte  quippe  dicit  Apostolus,  Corput  mor- 
iuum  propter  peccalum :  animale  tamen  possct  esse 
aiite  peccatom,  et  post  vitam  justUiaiy  eum  Deus  vel- 
let,  fieri  spiritoale. 

CAPUT  XXIV.  — In  renovaUone  quomodo  id  reripi- 
imiiy  fii^  Adam  perdidii, 

35.  Qoomodo  ergo,  ioquiunty  renovari  dicimor,  si  noo 
hoe  redpimiis^quod  perdidit  primus  horoo,  in  f  uo  omnes 
nortoutnr?  Hoc  plane  recipimos  aecondum  qucmdam 
■MKhim  9  et  non  hoc  recipimus  secondom  qoemdam  mo- 
dom.  MoD  itaqifelmmortalitatem  spiritoalis  corporis  re- 
cipiniQS»  qoam  oondam  habuit  homo;  sed  rccipimus  ju- 
•tatbm,  ex  qoa  per  peccalom  lapsoscst  homo.Kcnovabi- 
nwreifo  a  veuislaie  peccatl,  non  in  pristinumcorpus 
animale,  io  qoo  foit  Adam,  aed  in  melius,  id  est  in  cor- 
poft  tpiritoale,  cum  eflicieaor  xquales  Angelis  Dci 
(Mutik.  XXH,  30),  apli  cceleaii  habitationi,  obi  eaoa  qus 
contuii|^:ior  noa  egebtmoi.  lieiiovaHrar  ergo  spiritu 

*  in  edkli,  receplmi.  itepoiilBns  ex  tts.,  recepttarwm. 


mentis  nosine  (Ephet.  iv,  25)  secundum  im.iglnem  cjus 
quicrcnvii  nos,quam  peccandoAdamperdidit.  Rcno- 
vabimurautem  eiiam  carne,  cum  hoc  eorniptibile  in- 
duetur  incorruptione,  ut  sil  spiriluale  corpiis ;  in  quod 
nondum  mutatus,  scd  muiandus  erat  Adani,  nisi 
mortera  etiam  corporis  animalis  peccando  meruisset. 

56.  Denique  nun  ait  Apostolus,  Corpus  quidem 
mortale  propter  peccrtum ;  sed,  Corput  moriuum  pro* 
pter  peeeatum. 

GAP  jT  WN.-^Adm  corput  mortaletimui  el  irkmdrtaie. 
Illud  quippe  anle  peccatum ,  ct  morlale  sccua- 
dum  aliam ,  ei  immortale  seciiiidum  aliam  causam 
dici  poterat :  id  est  morUle,  quia  polerat  mori ;  iin^ 
mortale,  quia  polerat  non  mori.  Aliud  etl  cnim  non 
posse  mori ,  sicut  quasdain  naiuras  immoriales  ere:w 
vil  Deus :  aliud  csl  auiem  pusse  non  mori,  secundum 
quem  modum  primus  crealus  est  homo  immoruilis ; 
quodci  pru5Slabattirde  lignovilx,  nondeconstilutione 
natune :  a  quo  ligno  scparatus  est  cum  peccasset,  ut 
posset  mori,  qoi  nisi  pcccassci  posset  non  mori.  Morla- 
lis  crgo  erat  condilione  corporis  animalis,  immorialli 
aulcm  bcncUcio  Condiloris.  Si  enim  corpiis  animalc»^ 
utiquc  morUile,  quia  cl  mori  poleral ;  qiiamvis  et  iin« 
mortale,  idco  quia  ct  non  inori  polerat.  Neque  eiiiiin 
immortalc  quod  mori  omnino  non  possit,  erit  nisi 
spirituale,  quod  nobis  ruluruin  in  resurrectione  pro- 
mitlilur.  Ac  per  hoc  illud  aiiimale  ei  ob  hoc  mortale, 
qtt<»d  proplcr  jiisiiliam  spirliujle  fieret  ct  ob  hoc 
oiuni  inodo  iminorlale  \  faclum  est  propter  pcccatuai 
non  morUile,  ^uod  et  anlca  erat,  scd  morluusi,  quod 
posset  non  ficri,  si  homo  non  pcccasset. 
CAPUT  XXVI.  —  Corput  Ada  et  nottrum  diverta. 

57.  Quomodocrgo  corpus  nostrum  dicit  Apost.  mor- 
tuum,  cum  adhuc  dc  viveiilibus  loqucrctur,  nisi  quia 
jam  ipsa  condilio  moriendi  cx  peccato.parenlum  hae- 
sit  in  prole?  Animnle  est  cniin  et  boc  corpus,  sicut 
et  primi  hominis  fuil ;  scd  hoc  jam  in  ipso  animalis 
gencre  mullo  esi  dctcrius  :  habet  enim  nccessitatcm 
morieiidi,  quod  illud  non  habuit.  Quamvis  enim  re- 
slabat  adhuc  ut  immularelur,  et  spirituale  factum 
plenam  immorlalilalcm  percipcret,  iibi  cibo  corrupli- 
bili  iion  egerei ;  tamcn  si  juslc  vivcret  homo,  el  in 
spiritualem  habiludiuem  corpus  ejus  mutaretiir,  non 
iret  in  moriem.  In  nobis  autem  ctiam  juste  viventi- 
bus,  corpus  moriiurum  est ;  propter  quam  necessita- 
tero,  ex  illius  primi  hominis  peccato  venientem,  noa 

,  mortalc,  sed  moriuum  eorpus  nosinim  dixit  Aposlo- 
lus,  quia  omncs  in  Adam  morimur  (Rom.  v,  12;  et 
J  Cor.  XV,  22).  Ilem  dicit :  Sicut  est  veritat  in  JetUf 
deponere  vot  te^ndum  priorem  convertationem  komiHem 
veterem ;  eum  qui  eorrumpitur  tecundum  concupituntiao 
deceptionit ;  hoc  est,  factus  Adam  per  pcccatom.  Vide 
crgo  quid  sequatur  :  Reaovamini  autem  tpiritu  mentii 
vettra^  et  induUe  novum  hominem;  eum  quisecundum 
Deum  ereatut  ett,  in  juttitia  et  tancHtate  veritatit 
{Epliet.  IV,  21-24} :  ecce  qood  pcrdidit  Adam  pcr  pec* 
catum. 

*  BdUi  haboeraoi  hie,  mortatef  com  haoce  ioierpuoctiooe 
vocum  :  spirituate  fieret  :  et  ob  hoc  mortale  cmnimoito 
pietian  est propter  peccatum.  Emcndavloius  ad  ibiB.  fid.m. 


559 


DE  CENKSI  AD  LITTERAM,  S.  AUCUSTLM 


V^i 


CAriiT  XXV 11.  —  QHOiiwdo  mente  el  corpareadid 
reimamnr,  quod  Adam  perdidiL 

In  lioc  crgo  rciiovaniur,  secunduin  i(S  quod  amisil 
Adam ,  id  cst  sccunduni  spirilum  menlis  nosinr : 
sccandum  auiem  corpus  quod  scminatur  aninialc, 
cl  rcsurgel  spiriluale,  in  melius  rcnovabimur,  quod 
noiidum  fuit  Adain. 

38.  Dicil  item  Aposlolus  :  Exipolianlei  voi  veUrtm 
hominem  eum  actibui  ejui^  induite  novum  qui  renotatur 
tn  agnilionem  Dei,  iccundum  imaginem  ejui  qni  ereatit 
€um  (Colou.  III,  9,  iO).  H:iiic  imagincm  iu  spirilu 
mcntis  inipressam  pcrdidit  Adam  pcr  peccalum  (a) ; 
quam  recipimus  pcr  gralbm  juslilix ;  non  spiriluale 
atque  iinmorule  corpus,  in  quo  illc  nondum  fuil,  ct 
in  quo  cruiit  omnes  sancti  resurgcntes  a  mortuis : 
hoc  ciiim  )>ncmium  cst  illius  roerili ,  quod  amisit. 
Proiiidc  illa  stoln  prima  (Lue.  xt,  2*i),  aut  ipsn  justi- 
lia  est  undc  Inpsus  cst;  aut,  si  iiiduincntum  cnrpora- 
lis  immortalitatis  signiAcat,  cliam  baiic  ille  sic  aini- 
sit,  cum  proptcr  peccatum  ad  cam  pcrvciiire  wm 
poluit.  Dicitur  enim  d  amisissc  uxorcm,  et  amisi>8c 
lionorcm,  qui  spcratum  uon  ncccperil,  illo  a  qiio 
sperabat  oflcnso. 

CAPLT  WMM— Adam  licet  ipiritualii  mente,  corpora 
fuit  animalii  c:ian  in  paradiio. 

59.  Sccuiidumhanccrgo  seiitcntiam  corpusaiiimalc 
liabuil  Adam,  non  tanlum  anlc  paradisum,  scd  cliam  in 
pnradisocoiistilutus:  qiiamvisiii  intcriorehominc  ruciit 
spiriiunlis,  sccundum  imagincm  cjus  qui  creavit  cum ; 
quod  amisit  pcccniido,  meruitqiie  etinm  corporis  mor- 
lem,qui  non  pcccandomcrcrclur  ct  in  corpusspiritiiale 
commutntioncm.  Nam  si  cl  intcrius  aniinalilcr  vixit, 
non  possiimusdici  nd  lioc  ipsius  rcnovari.  Qiiibusetiim 

<a)  11  nctract.  cap.  21,  n.  2. 


diciiiir,  Keitocamini  ipiritu  mentii  teitrc^  lioc  cis  dici- 
tur,  ut  spiritiialcsnant:quod  si  illencc  iti  ip^  rocnte 
fuii,  qnoiiiodo  nos  renovamur  ad  id  quod  liomo  nun- 
quani  fuit?  Apostoli  autcm  ei  omnes  jusii  animale 
utique  corpus  adliuc  liabcbant,  scd  tamcn  spirilualitcr 
interius  vivebant ;  rcnovati  scilicel  in  agnitioncm  Dei, 
sccundum  imaginem  cjus  qui  crcaTit  cos  :  non  idco 
lamen  jam  peccare  non  poicrant,  si  coiitentirent  hii- 
quilati.  Nam  ct  spiriliialcs  possccadcrc  in  tenlationc^ 
peccali,  ostcndit  Apostoliis,  ubi  ait,  Fratrti,  d  prW' 
occupatui  fuerit  homo  in  aliquo  delicto,  voi  qui  ijjnritue' 
Li  eitJi,  imtruite  hujuimodi  in  ipiritu  lenitatii^  inteu' 
deni  te  ipium,  ne  et  tu  tenterii  (Cnlat,  ti,  I).  Iloc  diii, 
nc  ciiiqunm  impos>ibile  vidcatur  quod  pcccaTit  Adam, 
si  si^irilunlis  crat  mcntc,  quamvis  animalis  essct  cor- 
porc.  Qii;c  cum  iia  siiit,  niliil  lamcn  adbuc  pr.rpro« 
pcre  confirmnmns,  scd  cxspcclamus  poiius  utrum 
ciiam  cxlcraScripturahunc  intellectum  nonimpediai. 
CAPU  r  XXIX.—  De  anima  tractandum  im  M^iMiiii 

/liro. 
iO.  Scquiiur  eiiim  quTStio  dc  anima  vaMe  dimci- 
lis,  in  qua  mulii  laboravcrunt,  nobisque  ubi  laboremus 
rcliqucrunt.  Sivc  cniin  qnia  non  omnium  omnia  legerc 
potui ,  qiii  dc  hnc  rc  sccundum  Scriplurarum  nostra- 
rum  vcritalcni  ad  aliquid  liquidum  minlmcqiie  diibiuin 
pcrvcnirc  potucruiit;  sivc  quia  tanta  qux»tio  esl,  ut 
ctiam  qui  cnm  veraciter  solTunt,  non  faeile  iuteUigan« 
tur  a  lalibus,  qualis  ipse  sum :  fatcor  nenruicm  adbuc 
mibi  pcrsuasisse  quod  sic  hnbcam  de  aiiiina,  iit  nil.il 
amplius  qiixrcndum  pulem.  Utrum  autcin  iiuiic  ccr- 
tum  aliquid  invcnlunis  sim  et  dcnniturus,  ignoro. 
Quoil  autem  potuero ,  si  conatum  mcum  Dominm  ad- 
juvcrit,  scquciiii  voluminc  cxplicarc  curabo  *• 

*  Mss.  aUqaot,  in  teniationem. 

*  sic  Mss.  At  odiii,  conabor» 


LIBER  SEPriMUS. 


m  quo  illud Gcncseos,  cap.  %  vcra.  7  :  £f  PmU  in  futiem  ejiu  flnlum  vitfff  eic.,  iUusu^tur  uberriaa  UMationc  da 

auinia. 


CAPUT  PU1.MUM.  —  De  aniina  tractatio  tuiciintur. 
1.  Et  fiiixit  Deui  homnem  pulverem  de  terra^  et  /fa- 
rii  tn  fudem  ejui  fintuin  xHtm^  et  faetwi  eti  k&mo  in  mU- 
mam  viventem.  llxc  vcrba  ScriptoRP  nobis  ct  in  prin- 
cipio  superioris  libri  consideranda  proposuimus,  ct  dc 
Ipso  homine  faclo,  maximeque  de  cjns  corporc,  quan- 
\lwn  satis  duximus,  quod  secundum  Scriplurns  visum 
cst ,  disscruiiniis.  Scd  quin  dc  anima  huinana  non 
parva  quTStio  csi ,  ad  hunc  cam  libriini  diflcrcndam 
putavimus,  iiescicnlcs  quantum  nos  Dominus  adjutu- 
rus  cssct  rccle  loqui  cupidos ;  illiul  tnmcii  sciciites, 
nibi  quanliim  ipscadjuvarct,  rccte  non  cssc  locuturos. 
Rcctc  est  aulem  vcracitcr  alqiie  congruentcr ,  niliil 
audacier  refellcndo ,  nihil  tcmcrc  aflirmaiido,  dum 
adhuc  dubium  cst,  vcrum  falsumnc  sit,  sivc  fidci,  sivc 
scientix  chrisiianx;  quod  autcm  doccri  potest  vel 
rerum  ratione  apcrtissUna,  vei  Scripturarum  auctori- 
ute  ccrtLssiuia,  smc  cuDCtationc  asserendo. 


S.  Ac  primum  illud  Tidcamus,  qood  scriptum 
est,  Fiavit ,  Tcl,  Suglamt  tii  faciem  ejm$  faium  mta. 
ffonnnlii  eniro  codicet  habent,  Spiramt,  Tel,  i«* 
ipiravit  in  faeim  ejmt.  Sed  cnm  Graed  briwMl  l»tf- 
f vn]9cy ,  non  dubitalur  flavit  tcI  mffami  eise  dieen- 
dum.  Quxrebamui  autcm  in  snperiori  scmione  de 
manibus  Dei,  cum  homo  de  limo  formalus  cogiiarctur ' 
qiiid  ergo  nunc  dicendum  est  in  eo  qnod  icriplam  cst, 
Snffiavit  Deui ,  nisi  quia  sicut  non  manibus  corporis 
finxit,  iia  ncc  faucibus  labiisque  sufllavit? 

3.  Verumtaincn  hoc  verho  Scriptura  in  .qm»stion« 
difncilliinn  plurimum  nos,  qunntum  opinor,  adjuval. 
CAPUT  II.  —  Animam  non  eiu  ejusdem  miurm  am 
Deo^  ex  proposito  Scripturm  loeo  m-gmiMr* 

Nam  cum  quidam  ex  hoc  verbo  crediderinl  aliquid 
esae  animam  do  ipsa  subatantia  Dci,  id  ett,  ^usden 
naturs  ciijus  iilc  est,  hoc  ideo  putantes,  qnia  com  bomo 
auinai.  aliquid  dc  seipso  ejicit  in  flata ;  hinc  poiiu  ad- 


^.Sj^aggHiH 


557  LIBER  SErTIMIIS. 

moncndi  sumiis,  hanc  ininiiaiin  fiJci  cniliolicsR  rcpro-      CAPUT  IV.  —  Dcum  itifflando 


11% 


lnire  sententinm.  Nos  enim  crcdimusDci  nalurnm  niqiie 
substanliam»  qu»  in  Trinitatc  creililiira  muliis,  inlcl- 
ligitur  a  iMucis,  oninino  esse  incommulabilem.  Porro 
aaiem  animx  uaturam  vcl  in  d^  lerius  vcl  iii  mclius 
commQtari  posse,  quis  ambigit?  Ac  pcr  hoc  sacrilcga 
opinio  est,  eam  ct  Dcum  crcdcrc  unius  cssc  subslan- 
tire.  Quid  eniui  boc  modo  aliud  qiiam  ct  illc  commuta- 
bilift  creditur?  Gredendum  itaquc  est,  ct  inielligcn* 
dam,  neque  ullo  modo  dubiiandum,  quod  rccia  fidcs 
liabet^  animam  sic  csse  a  Deo  tanqiiam  rcm  qunm  fe- 
ceril,  non  tanquam  de  natura  cujus  cst  ipsc,  sivc  gc- 
Doerit,  sive  qtioquo  modo  protulcrit. 

CAPUT  III.  —  Vrgelur  idem  argnmeruum. 

h  Et  qnomodo,  iiiquitml,  scriplnm  csi,  Suffltmt  in 
faeiem  ejus^  et  faclus  est  homo  in  auimam  vivam;  si  non 
anima  Dei  parsest|Vel  Dei  omnino  substinlia?  Imo 
rero  ex  lioc  verbo  salis  apparct  ita  non  essc.  Cum  cnim 
liomo  suflbt  9  auima  utiquc  ipsa  subjacentcm  sibi  na- 
turam  corporis  movet,  et  de  illa,  non  de  scipsa  flaluni 
facit.  Nisi  isti  fortc  lam  tardi  sunt ,  ut  ncsciant  isto 
redproco  halitu,  qucm  de  boc  aerc  circumfuso  duci- 
mus  et  reddimus.  Geri  ctiam  flatum,  cum  voluntate 
iulBamiis.  Quod  si  etiam  non  cx  lioc  acrc,  qui  forin- 
seciis  adjncet,  acccpto  cl  rcddito,  sed  ex  ipsius  nostri 
eorporis  natura  qua  conslat,  sumando  aliquid  ejicere- 
mns,  non  cadem  natura  cst  corporis  et  animx ;  quod 
et  ipsi  ntique  consentiunt.  Qiinproptcr  etiam  sic  aKud 
est  aiiimx  subsiantia  ,  qtise  corpus  regit  ct  movct ; 
alind  flattts,  qucm  regcndo  vcl  movendo  facit  de  cor- 
pore  sibi  subdito,  noii  dc  scipsa  cui  corpus  esi  siibdi- 
lum.  Gum  itaque  longe  quidem  incomparabili  modo, 
scd  tamenanima  rcgat  suliditum  corpus,  ctDeussub- 
dilam  crealurani,  cur  non  potius  intclligalur  dc  siib- 
jecta  sibi  crcatura  fccisse  Deus  nniinam  in  co  quod 
tufllasse  dicius  esl;  qunndoquiJcm  ipsa  anima,  quam- 
vis  corpori  suo  non  ita  doininetur,  iit  Dcusunivcrsilaii 
qaam  coudidit,  tamen  ejus  molu,  non  de  sua  substan- 
tia  flatum  facit  ? 

5.  Possemus  quidem  dicere  nec  ipsiim  Dci  flatum 
esse  anlmain  hominis,  sed  Deum  sufQaiido  fecisse 
animam  in  homine :  sed  ne  putcntiir  mcliora  quae  fe- 
cit  verbo,  quam  quod  fecit  flatu,  quia  et  in  nobis  me« 
lius  est  vcrtHsm  quam  flatus ;  nibil  cst  interim  secun- 
dum  supradictam  rationem ,  cur  animam  ipsam  Dei 
flatum  dicere  dubltemus ,  dum  intclligatur  non  csse 
Dd  natnra  atque  subsuintia ,  sed  lioc  ipsum  esse  siif- 
flare,  qnod  est  flatum  facere ;  quod  aiitem  flatiim  fa-, 
cere.  boc  animam  facerc.  Cui  scntentke  coiigruii  quod 
per  Isaiam  dlcit  Deus  :  Spirilut  enim  a  me  proeedet,  ct 
flaiWM  wmnem  ego  feci.  Nam  nou  quenililiet  flatuin 
sorporeom  eum  dicci-o,  sequciitia  docent.  Cum  enim 
disisset,  Omnem  fUttum  ego  feei;  Et  propter  peecatum, 
inquit,  fmmllum  qmd  eontrittavi  oiiti,  et  percu$si  eum 
{Itd.  LViiy  16, 17,  tec,  LXX).  Quid  ergo  dicit  flalum , 
nisi  animam,  qiiae  propter  peccaium  pcrcnssa  et  con- 
Itistata  en?  Q^nd  igitur  cst,  Qmncm  flatum  £go  feci, 
wM,  Omnon  aniream  cgo  foci  ? 


non  fecitte  de  uipso 
animam ,  nee  de  elementit. 

6.  Si  crg9  Dcum  diccremus  tanquam  corporei  mun- 
di  htijus  animnm,  cui  mundiis  ipse  csset  lanquaro 
corpiis  unius  animanlis ,  rcctc  non  eum  diceremua 
sumaiido Jecisse  animam  hominis,  nisi  corpoream,  de 
isto  ncre  subjncente  sibi  ex  corpore  soo  :  non  tamen 
quod  fccisscl  dcdissetque  siifflando,  de  scipso  dedisse 
putnre  debcremus ,  sed  ila  dc  sibi  subjecib  nere  cor- 
poris  siii,  sicul  nnima  de  bujusmodi  re  similiter  adja- 
ccntc,  boc  est  dc  corporc,  iion  de  seipsa  flatum  fucit. 
Nunc  vero  quia  non  tantuminodo  mundi  corpus  Deo 
es^e  subditum  dicimus ,  scd  iilum  csse  supra  omncm 
creaturam  sive  corporalcm  sive  spiritualem ;  nec  de 
scipso,  nec  de  corporcis  elcmcntis  credendus  cst  ani- 
main  fecissc  sufllnndo. 

CAPUT  V.  —  An  anima  ex  nihilo, 

7.  Utrum  aiitem  ex  eo  quod  omnino  non  cral,  id 
est  cx  nihilo;  an  ex  aliqiia  re,  qux  jam  ab  illo  facta 
spiritualiter  erat ,  sed  aniina  nondum  eral»  merito 
quxri  polest.  Si  cnim  Dcum  adhuc  aliqiiid  ex  nihilo 
crcnrc  non  crcdimus ,  postenquam  crcavit  omnia  si- 
roul,  ct  ob  hoc  a  *  consummatis  omnibus  operibiis  re- 
quicvissc  credimus,  qiix  inchoavit  fuccrc,  ut  quidqiiid 
deindc  facercl,  ex  his  facerct;  non  video  qtieinadmo-, 
dum  iiitelligamus,  adhuc  eum  ex  iiiiiilo  aiilmas  faa^e. 
An  dicondum  cst,  cum  in  illis  quidcin  operibus  pri- 
morum  sc\  dierum  fecisse  illum  dicm  occullum,  ac  si 
hoc  potiiis  credi  opnrtet ,  spirilualcro  atque  iiilelie- 
ctualcm  naturam,  scilicet  uniiatls  angelicx ,  ct  muu- 
duin  ,  id  est  crelum  et  tcrram ;  atque  in  iilis  |aiti  ex- 
stantibus  naturis  rationes  creasse  futuraruro  afiarum, 
non  ipsas  naturas  :  alioquin  si  ]am  ibi  crcatx  csscni 
siciit  crant  fulurx,  non  adhuc  essent  fulura;  ?  Quod  si 
ita  Cbl,  nondum  crat  in  conditis  rcbus  anim»  humano! 
ulla  natiirn,  et  tunccsse  cospit,  cum  eani  Dcus  sufflan-  , 
do  fccit,  atquc  indidil  homiiii. 

8.  Sed  non  ideo  quxsiio  sublata  csl,  qua  qiia^ritur 
adliuc  utrum  eam  natumin ,  qux  aiiiina  dicitur,  ct 
aiilcn  non  cral,  cx  iiihilo  creavcrit ,  lanquam  Ipse  fla- 
lus  ejus  non  cx  aliqiia  substantia  subjacente  faclus  sil, 
sicut  de  flnlu  diccbamiis,  qucm  facil  anima  ex  corpore 
suo ;  sed  omnii;o  cx  nihilo  tunc  fnclus  sit  flatus,  cum 
Deus  flarc  voluit,  idemquc  bQminis  anima  faclus  sit : 
an  vcro  jam  erat  aliquid  spiriluale,  quamvis  hoc  quid- 
quid  crat,  nondum  animx  iiatura  crat»  atque  ex  hoc 
f  ictus  sit  flatus  Dci  qux  nalura  essct  animx ;  sicut  ncc 
ccrporis  humaiii  naiura  jam  erat,  antequam  Deus  cam 
de  limo  terrae  vei  pulvere  formasset.  Non  cnim  caro 
humana  erat  pulvis  nut  iimus ;  sed  tamen  aliquid  crat 
undc  il!a  fleret,  qux  nondum  crat. 

CAPUT  VI.  —  An  ut  corporit,  ita  et  animm  prwcetterU 
aliqua  materiet. 

9.  Niim  crgo  credibile  csl,  In  primisillis  scx  dieruin 
opcribiis  Dcum  condidisse,  non  sulum  futiirl  corporis 
huinani  causalcm  rationcm ,  vcrum  etiam  materiem 

*  in  editis  lEtobhof  ronnmmuitiSf  cxpuncUi  prapf  OBilitnic 
a,  qiix  exsiat  In omnilus  llss. 


5$a  DK  r.ENESl  AD  LITTEIIAM.  S, 

de  qua  fleret,  id  e»l  lerrnni,  dc  cujus  limo  vel  piilvcre 
fingerelur ,  animse  autem  solam  ibi  condidisse  raiiu- 
ncm,  secundum  quam  fieret,  non  ctiam  qii^mdam  pro 
suogeneremateriam,  de  qua  fierel?  Si  enim  quiddam 
incammatabilc  esset  anima ,  nuUo  modo  ejus  qiiasi 
maleriam  quxrere  deberemus  :  nunc  autem  mntnbili- 
las  ejuft  saiis  indicat  eam  interim  \iliis  atquc  fallaciis 
derormero  reddi,  formari  autem  vlnulilMis  vcriUf isqua 
doctrina ,  scd  in  sua  jam  natura  qiia  est  aninin ;  sicut 
etiam  caro  in  sua  natura  qua  jam  caro  est ,  ct  salnte 
docoratur,  ct  morbis  vulncribusquc  roeslalur.  Sed  sic- 
ut  hxc,  exccpto  quod  jam  caro  c-t  in  qua  iiatura 
vel  proficit  ut  pulchra,  vel  dfficit  ut  deformis  sil,  hn- 
huit  clLnm  malericm ,  id  esl  terram,  de  qua  ficrel,  ut 
oninino  caro  esaet :  sic4brUsse  potuit  et  aniiiia,  cntc* 
quam  ea  ipsa  iialnra  ficrct ,  quae  anima  dicilur,  ciijus 
vel  pulcbriludo  virliis,  vcl  dcformitas  vilium  csr,  ha- 
i)cre  aliqunm  matcriam  pro  siio  gcncre  spiritiialem , 
quae  nondum  esset  aninia ;  sicnl  tcrra  de  qua  caro 
facla  est,  jam  erat  aliquid,  quamvis  non  eral  caro. 

10.  Scd  enim  jam  lerra  Implebat  muiidi  infiinnm 
partem,  antcquam  de  illa corpus  hoininis  flerol,  coii- 
ferens  univcrso  tolum  suiim,  ut  eiinmsi  nulla  cx  ca 
caro  ficret  nnlinantU  cujusqunm ,  specie  lamcn  sna 
mundi  fabricain  molcmqtie  complerct,  sccundiim 
quam  dicitur  mimdus  ccehim  et  tcrra. 
CAPUT  Yll.  —  Dici  non  posse  qnaUs  fuisset  tlla  mate- 

ries  animo!, 
At  vero  illa  spiritualis  materics  «  si  fuit  ulla  uiide 
•nima  fierct ,  vel  si  est  ulla  unde  animx  fliinl,  quid 
ifisa  cst?  quod  nomcn,  quam  specicin,  qncm  usuin  in 
rcbus  conditistcnd?  Vivit,  annon?  Si  vivii,  quid 
agil?  quid  confcrt  univcrsilalis  cflrcclibus?  Rcalainnc 
vitain  gcrit,  an  miscram,  an  nculrnm?  Viviflcat  :ili- 
qiiid?  an  ab  hoc  cliam  opcre  vncal,  el  in  quoilam  sc- 
rrelo  uiiivcrsilnlis  oliosa  rcquicscll,  sine  vigili  sonsu 
iiiotuquc  vitali?  Si  enim  nulla  prorsus  adhuc  vitr»  enit,' 
quomodo  csset  vita:  futunc  quxdam  incorporca  ncc 
viva  materics  ?  Aut  falsum  esl,  aut  nimis  laict.  Si  autem 
jam  vivehai  hcc  beate  nec  miscre ,  quomodo  rationa^ 
lis  erai?  Quod  si  tunc  rationalis  facia  est,  cum  cx  iltn 
molerrc  natura  humanae,  animx  faeia  est ;  irraiionalis 
ergo  vila  materies  erat  anim»  rationalis,  id  est  hn- 
ihanae?  Quid  ergo  inter  illam  pecorisque  disUbat?  An 
rationalis  erat  jam  possibiliuie,  nondum  faculiate?  Si 
enim  vidcmus  infantilem  animam,  jam  utique  faominis 
animam ,  nondum  coepisse  uti  raiione,  et  lamen  eam 
rationalem  dicimus ;  ciir  iion  crcdalur  sic  in  illa  ma- 
tcrie,  de  qua  facu  est  anima,  quietum  fuisse  moluin 
ctiam  senliendl ,  sicut  in  isU  infantili,  quae  jam  certc 
anima  est  hominis «  qiiictus  cst  adbuc  motus  ratiocU 
iiandi  ? 
C.\P(JT  Vlll.  —  Beatam  fmsse  materiem  Ulam  admitli 

non  ffotesi, 

11.  Nam  si  jam  beau  erat  viu ,  de  qua  facu  est 
hoiuiiiis  anima;  delcrius  ergo  lacU  est :  et  idco  non 
jaui  illa  materies  hujiis ,  sed  illius  isia  defluxio  est. 
Naiu  matcries  aliqua  cum  I6rniatur,  praescrtiin  a  Deo, 
«II  melius  sinc  dubiuiione  foiniaiifr.  Scd  etiam  si  cu- 


AICLSTI?« 


S09 


jusquam  iu  nliquu  Ijeaiitiidiiie  facta  a  Deo  vite  d«- 
fluxio  anima  huinaiia  posset  iutclligi,  ncc  sic  credeiida 
erat  esse  ccrpisse  iii  aliquo  nctii  meritorum  Baonmi , 
nisi  cx  qiio  propriam  corpit  agere  yiUm ,  dum  anima 
facta  est  animaiis  carnem,  et  ejus  sensilHis  velvt  niiB- 
tiisuiens,  atqiic  in  selpsa  so  vivere  seiiticiis  soa  vu- 
lunlalc.  inlelleciu,  memoria.  Si  eniin  esi  aliquid, 
unde  isUin  defluxionem  formatas  canii  Deus  iBSpira* 
ret ,  lanqiiam  sufOando  aniroam  Cicieno ,  idemqoe 
beatum  est;  nullo  modo  rooveiur ,  aut  muuiur,  aui 
amittit  aliquid,  cum  hoc  ab  eo  defluit,  unde  aniroa  fii. 
CAPUT  IX.  —  Seque  illam  materiem  esse  quamdam 
irrationalem  animam. 

Non  est  cnlm  corpus ,  ut  taiiqiiain  exhabiido  mi- 
nuaiur. 

12.  Si  aiilcm  anima  irralionnlis,  mnterics  est  quo- 
dammodo,  de  qua  fit  anima  raliona!is,  id  esl  homana, 
rursus  quirrilur  ciiaro  ipsa  irralionalis  uudc  flat ;  quia 
ct  ipsain  non  fncil  nW\  crcntor  omnium  nolurarom. 
An  illn  de  mnleric  corporali?  Cur  non  ergo  et  ista? 
Nisi  roric  quod  velul  gradatim  fleri  concediiur,  com- 
pemlio  possc  Dcuin  laccrc  quis(|iiam  negabit.  Proinde 
quxlibct  adhibcatur  intcrpositio,  si  corpus  esl  mate- 
rics  animx  irraiionalis ,  et  aiiinia  irrallofialis  est  ma- 
tcrics  aniinx  raiionalis,  procul  dubio  corpus  eHt  niaie> 
ries  animne  rjlionalis.  Qiiod  ncmiiicm  unqoani  sdo 
ausum  esse  scntire,  nisi  qui  et  ipsam  aniniam  naiiuisi 
in  gencre  alicujus  corporis  ponit. 

15.  Dcinde  cavondum  c>t  ne  qtiaKfam  transbiio 
animae  ficri  a  pecorc  in  homincm  pfiise  en*daUir 
(qiiod  vcrilati  fideiquc  cntliolicnc  omnino  contrariuui 
esi),  si  conccsserinms  irralionalcm  aifimam  veltfti 
mntericm  subj:.ccrc ,  unde  rnlionalis  anlma  ll:it.  Sie 
cnini  (iet,  tit  si  hxc  in  nidius  commulau,  erit  bominis; 
illa  quoque in  deterius  commuUla,  sit  pecoris.  Dequo 
Iiidihrio  qiiorumdam  philosophorum  etlam  eorun 
posiori  erubucrunt ,  ncc.  cos  lioc  sensiase,  sed  nou 
recie  intcllccios  csse  dixcrunt.  El  credo  ila  eaae,  velut 
si  quisquam  ctiam  dc  Scripluris  nostris  lioc  Beiithif « 
ubi  diolum  esl,  Uomo  in  honore  posUus  non  hiteiUtk; 
ccmparatus  est  pecoribus  insensatiSf  et  simUU  facims  est 
eis  (PsaL  xLviii,  15) :  aut  ubi  item  legitor,  Neirndi' 
deris  bestiis  animam  confiUntem  tibi  (Psal.  uixiii»  19). 
Neqiie  cnim  non  omiies  hnrctici  Scripturas  eattiolkas 
lcgunt;  ncc  ob  aliud  sunl  btcretici,  nisi  quod  eai  Bim 
recte  iniclligentes,  suas  falsas  opiniones  GOiilra  canm 
Terilaiem  pervicacilcr  asserunt.  Sed  quoquo  modo.  so 
habcat  vcl  non  Iiabcat  opinio  philosoplionui  4b  re- 
volutionibus  animaruro,  catholic»  laroen  ftdei  \M 
eonvcnil  credcre  animas  pccorum  in  Iiomiaes ,  aut 
hominnm  in  pccora  transmigrare. 
CAPUT  \.—Ex  morum  shmlUudine  non  e/Ui  nt  mdmn 
Aomtnif  m  pecus  traneent. 

14.  Fieri  sane  homiiies  vitae  genere  peeoribw  si- 
miles,  et  ipsae  res  homan»  ctomanl»  el  Scripmrx  te- 
suntur.  Unde  esi  illud  qnod  commemoravl,  licm  m 
fionore  poatus  non  intellexit;  compannu  eif  jianeniis. 
inseusatiSf  et  simitis  factus  est  eis :  scd  io  hue  viu  ofi- 
quc,  non  posi  moriem.  Proinde  vel  lalibus  besliis  ■o- 


I  potestatem  dari  aiiimaiii  suam 
Merii  bettiit  ammam  CMfilentem  itbi;  qtialcs 
ot  Dominus  significaty  nbi  dieit  e(i8  tiiduios 
oirtum,  intos  autem  eftse  lopoo  rapacea  ( Maiih, 
):  tel  ipsi  dialx)lo  et  angelis  ejus;  nam  et  itle 
esi  leo  ei  draco  (Pm/.  le,  45). 
Qnid  enim  affenini  argomenii  plitlosophi  qui 
bomlnum  animas  in  pecora ,  tcI  pecorum  in 
BS  poil  morlem  posse  transrerri?  Hoc  certe, 
Dofum  similitudo  ad  id  trahat»  velut  ataros  in 
iti  rapaces  in  milvos,  sxfos  ac  snperbos  m 
,  ieclatores  immund;»  Tolttplaiis  in  sues :  et 
aimilia.  Hxc  quippe  afferont,  ncc  aitendunt  pcr 
alionem  millo  roodo  fieri  posse,  ut  pecoris  ani- 
IC  morlem  in  homiiiem  translcraiur.  Nulio  modo 
I0t€us  similior  erit  homiiii  qiiam  porco;  et  eum 
eMnl  leones ,  canilHis  tcI  etiam  ovibos  fiunt 
res  quain  hominibiis.  Cum  igitor  a  pecotum 
is  pecera  non  receduHl ,  et  quae  aliquantulum 
I  Msimilia  flmit,  similiora  smit  Umen  suo  ge- 
iilB  homano,  longequo  plus  ab  bomiuiiMis  quam 
4b08  dtfferunl :  nunqoam  eront  luMnimMi  aiilnuo 
il  en  quse  simSIiora  sint  Irahunt.  8i  autem  lioe 
eMwn  falsom  esl,  quomodo  erit  ilta  ?  era  opinio ; 
iqoidem  nihil  aliud  afferanc ,  quo  eliamsi  non 
ailiem  Terislmills  habeator?  Unde  proclii ius  el 
«diderimy  qood  eiiam  eerum  postm  aoetaiores, 
Mnlnes  qui  hasc  primitus  in  suis  librio  posueriint» 
Vltt  potius  intelligi  voluisse,  quadam  perversi- 
nirum  ae  turpiiudine  homines  pecoram  suoailea 
t  ilc  qnodammodo  in  pecora  oommntari,  ut  hoe 
wt  objecio  9  eos  a  copidilatnm  pravitate  revo- 
■ 

T  XL  —  Fielitim  quarumdam  animarum  Irant" 
nrflaiiM*  JlaiikteortiM  deterior  qaam  plukuO' 
PM  opinio. 

Vbm  illa  qos  ferantiir  accidisse,  ut  quidam 
Ptieordarentur  in  quorum  animalhim  corporibus 
^•Ql  falsa  narrantur,  aut  ludificalionibus  dx- 
n  hoc  in  eorum  animis  raciuni  est.  Si  eiiini  con- 
bi  iomnis,  ut  fallaci  memoria  quasi  recordetur 
M  fti^se  qnod  non  fuit,  aut  egisse  quod  noo 
mM  miram  si  quodam  Dei  justo  occuUoque 
I,  iinontur  dxmones  in  cordibus  etiam  vigilan- 
iloiiiquidpoise? 

MMilchiBi  autem  qui  se  christianos  vel  putant, 
itfl  volunl»  in  hac  opinione  transhitionis  vel 
iionii  animanim  eo  sunt  iilis  Gcnlium  philoso- 
rol  ii  qui  alii  vani  homines  hoc  putent,  delerio^ 
i  deiesubiliores»  quod  illi  anims  naturam  a 
ilaradiscernunty  isti  autem  cum  aliod  nihil  di- 
iie  inimam  qoam  ipsam  Dei  subslantiam,  atque 
iiBO  qued  Deus  e&t»  non  trepidant  eain  tam  tur- 
MHOuiabilcm  dicere,  ut  nidlum  sit  beri>»  seu 
prii  geniis,  ubi  eam  non  essepermixiam,vei 
nolvi  non  possemirabili  opineiitur  in8ania.<)i|i 
il  remotis  ab  animo  suo  reram  obscurissiroa- 
iseitionibus,  quas  carnali  cordq  versantes,  nc- 
Kl  ut  m  oplniones  falsas,  noxias  uioostrosasqne 
Sahct.  Auoust.  III. 


UBEJi  sfiPTGncs.  ae* 

oui  dicebat,  labsmtur  et  provolvantur,  unum  illud  firmissime  10« 
neanl,  quod  omni  animae  raiionali  sine  ulUus  dispu* 
tationis  amhagibus  natnraliter^t  veradter  kisitum 
esl,  csse  omoisio  tnconimutabilem  et  incorrupiibilem 
Deom;  lola  eorum  mille  formis  labula  repente  dila- 
bitur,  quam  in  suis  vauisac  sacrilfgis  incntibus,  don^ 
nisi  de  Det  tnrpisshna  mutabililate  finxeruiit. 

18.  Non  est  igitur  materies  anim»  humanx,  anima 
irrationalis. 

CAPUT  XII. 


-  ylmma  itoit  esi  ex  corp&reo 
eicmeuiOm 
Quid  est  crgo,  unde  anima  ftatu  Dei  facta  esl?  An 
corpus  sktiquod  crat  terrenum  quidcm  ct  humidumt 
Nnllo  modo  :  hinc  enim  potius  caro  factaest.Nam 
quid  aliud  est  limus  quam  lerra  humida?  Nec  de  hu- 
more  solo  *  anima  facta  credenda  est,  quasi  caro  de 
lcrra  et  aniroa  de  aqua.  Nirois  eniro  absurdum  c^i, 
indefactam  puiare  animam  hoinlnis,  unde  facta  cst 
caro  piscis  et  volucris. 

19.  Ergo  forlassis  es  aere?  IIulc  enim  elemenio 
eiiaro  flatuscoropetit;  sed  noster,  non  Dei.  Unde  su-* 
pra  diximus  hoc  potuisse  congraenler  putari,  sf  ani- 
mnm  mundi  tanqiiaro  unius  maxiroi  animantis  Dcum 
crederemus,  ut  Ita  eam  flaverit  de  aere  corporis  sui, 
sicut  flat  nosira  de  sui.Cum  vcro  Dcum  cssc  constct 
supra  omne  roundi  corpuSy  et  supra  omnem  spirituiu 
quein  creavil,  incomparabili  oronino  disianiia ;  quo- 
modo  id  recte  dici  potcst?  An  forte  quanto  magisDeus 
universx  suae  creaturs  prxscns  est  omnlpolentia  siii- 
golari,  tanto  magis  potuit  cx  aere  flatum  facere,  qa-c 
aniroa  hominis  esset?  Sod  cum  anlma  non  slt  corpo- 
rca,quidquid  autem  ex  mundi  corporeis  elementis  lit, 
corporeum  sil  necessc  est,  inque  roondi  cleroentis 
etiam  aer  Iste  numereiur ;  nec  si  de  puri  illius  coelc* 
stisque  ignis  eleinenio.  facta  anima  diceretur,  -crcdi 
oporteret.  Omnc  quippe  corpus  in  omne  corpos  posso 
mutarl,  non  denicrant  qui  assercrent.  Gorpus  autcm 
allquod  sive  tcrrcnom  sive  ccelcstc ,  converti  in  ani- 
roaro,  fleriquc  naluram  incorporeani,  nec  quemquam 
sensisse  scio,  ncc  fides  hoc  habct. 

CAP13T  XIII.  —  Medicmm  sententiade  corpore 
humano, 

20.  Deiiide  si  non  est  conlcmneuduin  qnod  medici 
non  lantom  dicunt,  verum  ctiam  prolvire  se  aflhrmant» 
quamvis  omnis  caro  terrenam  solidilateni  in  promplii 
geraty  habet  iamen  iu  se  et  aeris  aliquid,  quod  et  pul- 
monibus  conlinelur,  et  a  corde  per  venas ,  quas  arie- 
rias  vocant,  diffundilur ;  et  i^nis  non  solum  fcrvidam 
qualiialem,  cujus  sedcs  in  jecorc '  cst,  veram  eliam 
luculentam,  quam  velut  eliquari  ac  subvohire  osten- 
dunt  in  excelsum  ccrebri  locum,  tanquam  in  cceluni 
corporis  nostri ;  unde  et  radii  emicant  ocoloram,  et 
dc  cujus  mcdio  vclut  centro  quodam,  non  solum  ad 
oculos,  sed  eiiam  ad  sensus  cxtcros  tenues  fislula: 
deducuntur,  ad  aures  scilicct,  atf  nares,  ad  palatumt 
propter  audicndum ,  olfaciendum,  atqoe  gustanduin ; 

«Sicll88.1ncdUls,fo(a. 

•  In  eicusis  addilur»  cl  in  cerefrro ;  qood  abeat  %  M. 

(Douze.  / 


«5 

ipiiuiiiqiio  laiigi>iidi  i»C(iMiiii  i)iii  jMir  folufn  corpiK  osi, 
ab  eotlcm  ciTcbru  diii};i  tlioiiiii  prr  iiicdullaiD  ccrvi- 
cU,  ci  eaiii  qiia*  c<>iiliiictur  ossihiis.  quibus  dorsi  spliia 
ronscritur ,  iit  iiidc  st*  lcniiissinii  iiuidam  rivuli,  qui 
laii'^'eiidi  sciisum  faciuiit»  pcr  cuncta  mcmbra  diffun- 
Jaut. 
CAPUT  XIV.  — Ammam  non  etsa  ex  elemeniis. 
r.um  igilur  liis  qiiasi  nuntiis  accipinl  aniiiia  quid- 
quiil  r<iin  corp'»raliiim  iion  lalcl,  ipsa  vi>ro  us«pio  adeo 
aliud  qniddam  sil,  ut  cuni  vull  intclligen',  vcl  diviiia, 
vel  Deuin,  vel  oniiiino  ciiani  scipsam,  suasipio  Ci>nsi- 
dcrarevirluleg,  ul  aliquid  vcri  ccrlique  coinprclicn- 
dat,  ab  hacipsorum  qiuHinc  oculoruin  lucc  sc  avcrlat, 
eaniquc  adborno',;otinni,non  tantiim  nuiloadjiiiiicnto, 
vcruin  cliain  iiuniiullo  impedimout/)  cs!^c  «entioiis,  8c 
in  obtiiliiin  nienlis  ;itti.li;ii,  qiioiiiodo  ex  eo  goiieie 
aliqiiid  cst,  cuin  cjiisdem  gcneris  suuiniuui  noii  sit 
nisi  lumcn,  quod  cx  oculis  cinicat,  qiio  illa  no.i  ad- 
Juvaiur  nisi  ad  corporeas  formas  coli^rcstpic  senlien- 
dos ;  habctque  ipsa  innumcrabilia  loiige  dissimilia 
cuncto  generi  corporum,  qux  noniiisi  iiitoUoclu  at- 
quc  rationc  conspicial,  quo  imlius  carnis  sciisus  uspi- 
rat. 

CAPl]T  XV.  — Anima  iueorporea. 
21.  Qua|)roptcr  non  est  qiiidcm  humanx  animx 
nalura,  nccdctcrra,  ncc  dc  aqiia,  ncc  de  aorc,  ncc 
de  ignc  quolibet ;  sed  Uiincn  trissioris  corfioris  siii 
malcriam,  hoc  csl,  humid.iin  quaindain  tcrram,  qu.u  ia 
carnis  versa  csl  qualitalcm,  pcr  subtilioris  naturam 
toriioris  administrat,  id  esl  pcr  luccm  ct  acrcm.  Nul- 
his  cniin  sinc  his  duobus  vel  sciisus  in  corpore  cst, 
vcl  ab  aniina  spoiitancus  cor|M)ris  molus.  Sicut  autcin 
prius  cssc  debcl  nossc  qiiam  faccre,  ita  prius  cst  seii- 
lirc  qiiam  mevcre.  Aiiima  crgo  quoniam  rcs  cst  in- 
corporea,  corpus  qiHHl  iiicor|>iirco  viciiium  csi,  siculi 
csi  ignis,  vol  (lOtius  lux  ei  acr,  priniitus  agit,  cl  pcr 
luLC  cxlcra  qux  crassiora  suiit  corporis,  sicuti  hu- 
mor  ct  terra,  unde  camis  corpulcntia  solidatiir,  qu» 
magis  sunt  ad  paticndum  subdita,  quam  prxdita  ad 
fkcieiidiim. 

CAPUT  XVI.  —  Cur  (/icltcm  ut,  Factus  cst  luomo  in 

aniniam  vivam. 

ii.  Non  mihicrgo  vidctur  dictum,  Factus  est  homo 

in  «miNiim  vtvam,  nisi  quia  sentire  cccpit  in  corporc ; 

^vod  est  animatx  viventisqiic  carnis  ccrtissimum  iu- 

diwiuin.  Nam  moventur  ei  arbusla,  non  tantuin  vi  cx- 

ifteeci»  hnpellente,  vcbiti  cum  ventis  agitantur,  sed 

Uta  niulii  qn<>  iiilriii«ecus  agiliir  qiiidf|uid  ad  incro- 

Mi^iiinm  spcccmiiue  arboris  pcrtiiici,  quo  dueiiur 

>m,v*u»  in  radirem,  vcrtilun|uc  in  ea  quihus  coiistat 

tK*t\v!i:Uiira  vel  ligni:  nihil  cnimhoruinsitic  intcrno 

MOiu.  Sod  istc  motus  non  est  spontancus,  qiialis  illc 

•lu  sciuui  co|iulatur  ad  corporis  adminislraiioiiciii, 

^vi  ut^mniuin  aniinalium  geiicre,  qn.iin  vocat  S(  li- 

Mj  4mmam  nwim  {Cen.  i,  21).  Nam  ct  nobis  iiisi 

^.^  ctiam  illc  motus,  ncc  cresccrcnt  nostra  cor- 

^^  i^<  iNH^ucs  capillosqiic  prodiiccrcnt.  Scd  si  hoc 

>    «a  ^>M.'iiu  tt«'bis  sine  scnsu  moiuquc  illo  sponia- 

.«^»  «^.i«c«ivlur  homofarlw  in  animam  iiram. 


I^K  GKNi:SI  AD  LITTERAM,  S.  ALGD^fTiM  Zi-i 

CAPIT  XVII.  —  in  fuiiem  hominis  cur  diciiur  Dens 
sufflasse, 

33.  Proindc  qiioniam  pars  cen^bi  i  anlerior,  unde 
scnsiis  oniiics  distribuuntur,  ad  fnMitcin  collocita  est, 
atquc  in  facic  sunt  ipsa  velut  organa  sonliendi,  exce- 
pto  tangendi  scnsu  qni  per  loium  corpus  difTiindilur ; 
qui  tamcn  otiam  ipso  ab  e.idi  in  aiitcriori  partc  ccre- 
bri  o«>ieiiditiir  h:iberc  viiiiii  siiam,  quac  rcirorsus  pcr 
veriicein  atque  cervieem  atl  inediillam  sphiti;,  de  qua 
Inqucliamiir  panlo  antc.  deduciliir,  iindo  liabct  utiquc 
sciisiiin  iii  tangcndo  et  facios,  sicut  lotum  corpus,  e\- 
ceptis  sensibus  videudi»  audicndi,oiraciendi,  gustandi, 
qiii  in  soln  facic  pra>locati  sunl  :  idco  scri|)lum  arbi- 
tror,  qiiod  tri  faciem  Deus  surfljvcrit  Aomtm  ftntum 
vita^f  ciiin  factus  estin  animam  vivam.  Antcrior  quippt» 
pars  posleriori  merito  pnrponitur ;  qnia  ci  ista  diicif, 
illa  sequiiiir,  ct  ab  ista  sensus,  ab  iila  molus  est,  sic- 
ut  consirniin  pnrccdit  actioncm. 

CAPUT  XVIII.  —  Tres  ventricuti  eerebri. 

2i.  Kt  qiioniam  corporalis  motiis,  qui  scnsum  sc- 
quitur,  sine  iiitcrvallis  tcmporum  nulliis  cst,  agcre 
autcm  intervallateinporum  sponkineo  moiu  uisi  per 
adjutorium  meinoria;  non  valeinus;  idco  trestinquam 
ventriciili  ccrebri  demonstrantur  :  unus  untcrior  ad 
facicni,  a  quo  scnsus  omiiis ;  altcr  posterior  ad  ceni- 
ccni,  a  quo  molus  omnis ;  lcriius  intcr  utrumque,  in 
quo  mcmoriam  vigerc  dcmonstrant,  no  cum  scnsuiii 
seqiiilur  inoius,  non  conncctat  liomo  quod  racienduni 
csl,  si  fuerit  quiKl  focii  oblilus.  Ilxc  illi  ccrtis  iiidiciis 
probala  csse  dicunl,  qiiando  et  ips:e  |iariOS  aliquoar- 
fect:R  morbo  vel  vitio,  cum  dcfccisscni  orAcia  vel  seo- 
iiendi,vcl  movendi  incmbra,  vcl  moius  corporis  .«• 
miniscendi,  satis  quid  valcrent  singul;e  decIarar'i)i-« 
eisqfld  :ii*^bita  curatio  cui  rcireparands  prjreccnt 
exploratum  Cbi.  Sedanima  in  isiislanquam  in  orgsinis 
agil ;  nihil  liorum  esi  ipsa  :  scd  vivifieat  el  regil  oiii- 
nia,  ct  pcr  ha^c  corpori  consulit,  cl  huic  viu;,  in  qiia 
factuscst  liomo  inanimam  vivam. 

CAPUT  XfX.  —Auimw  preestanlia  iuprares 
eorporca». 

25.  UikIc  crgosit  ipca,  id  cst,  de  qua  vclui  malcrie 
Doiis  himc  flaluin  fceerit,  qux  anima  dicitur,  dnin 
qiin*ritiir,  niliil  corporcum  dcbcl  occurrerc.  Siciil 
cniin  Dcus  oninein  crc:ituram,  sic  anima  onuicm  cor- 
porcam  ereaiurnm  naturx  digniiate  praccellii.  Per  lu- 
ccin  laineii  cl  aercm,  qiix  in  ipso  qiioque  mundo  pr£- 
cellciitia  sunt  corpor.i,magisqucliabenl  faciendi  prse- 
siantiam,  qiiain  paiiendi  corpiilentiam  sicvt  bumor  et 
lcrra,  tanqiiam  per  ca  qux  spiritui  similiora  sunt,  corpus 
administrat.  Nuntial  cnim  aliquid  lux  corporea  :  cui 
autem  nuntial,  non  hoc  csi  qiiod  illa ;  cl  lixc  esl  aniina 
eui  nuiitiat,  non  illa  qnx  niinliat.  Et  cum  arHiciioncs 
corporis  molcste  scutii,  aciioneni  suam,  qua  illi  re- 
geiido  adcsl,  turbato  ejus  tempcramento  impediri  of- 
fcnditiir,  et  hxc  oirensiodolor  vocatur.  El  acr  qni  ner 
vis  infusus  cst,  parct  voluntati  ut  nicmbra  movent, 
nnn  autem  ipsc  voluntas  esi.  El  illa  pnrs  media  mo- 
tum  nicnibrorum  i)untiat,ut  incniori:i  InncaturS  ^^ 

>  bic  Uss.  At  cditi,  mcmrcla  ttneMur» 


M5 

i^  meroorla  cst  Deniquc  dum  Ih^  ejus  tanquam 

ministeria  vitio  quolibel  seu  perttirbationeomnt  modo 
deficiunl,  desistcnlibus  nuntiis  sentiendi  et  ministris 
novendi,  lanquam  non  babens  cur  adsit,  abscedit.  Si 
aatem  noo  ita  deficiunt,  ut  in  morie  assolct,  turbatur 
ejus  inteotio,  tauquam  conaniis  rcdinlegrdrelabcniia, 
iicc  Talentis.  Ei  iii  rebus  quibus  turbatur,  inde  cogn(^ 
icttur  qaae  pars  miuisieriorum  in  causa  sit,  ut  si  po- 
tuerit,  medicina  succurrat. 
GAPUT  XX.  —  Aliud  aniina,  aliud  organa  corpdri$. 

"  26.  Namquc  aliud  csse  ipAam,  aliud  hxc  ejus  cor- 
poralia  mUiisleria  ,  vcl  vasa  ,  vel  organa,  vcl  si  (luid 
aptios  dici  possunt ,  hinc  evidenter  elucct,  quod  ple- 
rwMiue  86  Tebementi  cogitationis  inteniione  avertit 
ab  omnibus»  ut  prse  oculis  patcntibus  recteque  valcn- 
tibns  multa  posita  nesciat;  et  st  major  intentio  est» 
dum  ambulabat,  repcnie  subsistat,  averteiis  utique 
imperandi  nutum  a  ministerio  motionis  qua  pedcs 
ageSMintur :  si  autem  non  tanta  est  cogiiationis  inten- 
tio»  ot  figat  ambulantem  loco ,  sed  tamen  tanta  cst  ut 
purlem  iilam  cerebri  mediam  iiuntianiem  corporis 
■laiaft  Don  Yacet  advertere ;  obliviscilur  aliquando  et 
nodo  Tcniat,  et  qno  cat,  et  transit  imprudens  villam 
quo  lendebat ,  natura  sui  corporis  sana,  sed  sua '  in 
aliod  aTOcata,  Quapropter  istas  corporei  cceli  corpo- 
reas  qoasdam  particulas ,  id  est,  lucis  ct  aeris ,  qu.ne 
prin»  eicipiunt  i.utusanim»  vivificantis,  eo  qnod  iin 
corporeae  oaturx  propinquiores  sunt  qiiam  hiimor  et 
ierra«  ol  ad  earuni  proximum  ininisterium  lola  moles 
admloistretor,  utrum  Deus  dc  boc  circunifuso  ct  su- 
perfuso  coblo  corpori  viventis  miscuerit,  aut  adjunsc* 
rit,  an  et  ipsas  de  limo  sicut  camcm  feccrit,  non  est 
ad  rem  pertinens  quxstio.  Omnc  quippe  corpus  in 
moe  eorpus  motari  posse ,  credibile  est :  quodlibet 
anlem  corpus  OHitari  posse  in  animain,  credere  ab- 
sordiuoest. 

GAPUT  XXI.  —  Anima  nequ^  ullo  ex  corpore,  neqnie 
ullum  corjpus  e$i. 
S7.  Qoamobrem  nec  iiliid  audiendum  est,  quod  qul- 
dam  poiaTerunt,  quintum  quoddam  cssc  corpiis  uiide 
sit  anima*,  quod  nec  terra,  nec  aqua  sii,  nec  aer,  nec 
igois ,  site  isie  turbulentior  atque  terrenus,  sive  ille 
eiBleslis  paros  et  lucidus ;  sed  nescio  quid  aliud  quod 
caml  osiialo  oomioe ,  sed  tamen  corpus  sit  ( Cic.  Ub.  I 
Tuie.  fumt.)t  Si  cnim  qui  hoc  scnliunt ,  hoc  dicunt 
corpusipiod  et  nos,id  est,  naturam  quamlibellongitu- 
dine,  latitodiney  sltitudine,  spatium  loci  occiipaniem, 
oeqoe  iioc  est  aoima,  oeque  iiide  facia  credenda  cst. 
Qoidqoid  enim  tale  est,  ut  mulu  non  dicam,  in  qua- 
cooMioe  stti  parte  lioeis  dividi  vel  circumscribi  potest: 
qood  aoima  sl  pateTetur,  nullo  modo  nosse  possct  ta- 
les  lioeas»  qo»  per  longum  secari  non  qucunt»  quales 
in  eorpore  iion  posse  inveniri  nihilominus  novit. 

n.  Mec  ipsa  sibi  Ule  aliquid  occurrit ,  cum  se  no- 
scire  noo  possit,  eiiam  quando  se  ut  cognoscat  inqui- 
riL  Cun  enim  se  quaerit,  novit  quod  sc  quxrat;  quod 
M»'  posset,  si  se  non  nossct.  Nequu  enim 


t  In  edU»  swi  rt*  Y>eesl,  ri,  in  omnibus  prope  Slss. 
« ifes.  pler^so,  unde  dni  mritme. 


LIBER  SErriMUS.  m 

atiunde  se  qnxrit ,  quam  a  seipsa.  Cum  crgo  qaxreo- 
tem  se  novit ,  se  utique  novit ;  ct  omne  quod  novit 
toia  novit :  cum  itaque  se  quTrentem  novit ,  loLi  se 
novit ,  crgo  et  totam  sc  novit  :  neque  enim  aliquid 
aliud ,  sed  scipsam  tota  novit  *.  Quid  crgo  adhuc  se 
qua!rit,  si  quxrentem  sc  novii  ?  Neque  cnim  si  nesci- 
ret  se ,  posset  quxrentcm  se  scire  se  :  sed  hoc  iii 
prxsenti ;  qucki  autem  de  se  quaerU,  quid  antca  fuc- 
rit,vel  quid  futura  sit  quxrit.  Desinnt  ergo  nunc 
intcrim  suspicari  se  cssc  corpus ;  quia  si  aliquid  talc 
esset,  talem  se  nossct,  qtiae  magis  se  novit  quam  ccs< 
luin  et  tcrram,  quoe  per  sui  corporis  oculos  novit. 

29.  Omilto  dicere  quia  illud  ojus  quod  ctiam  pecora 
babere  intclligunlur,  vcl  coeli  volatilia  ciim  habitacula 
siia  scu  nidos  repctunt,  quo  capiuntur  imagines 
omnium  rerum  corporalium ,  nullo  modo  cuiqiiam 
corpori  similc  est ;  et  utique  hoc  potius  corpori  si- 
mile  essc  deberct,  ubi  corporearuni  rerum  sinnlitudi- 
nes  continenlur.  At  si  hoccorpns  no.t  c>t,  quia  ccr- 
tum  est,  eas  similitudines  corporum  illic  non  solum 
memoriter  detineri,  verum  eiiam  ir.iiiimerahilcs  pro 
arbiiriu  flgurari ;  qusnto  miiuis  al:a  f|iialibct  vi  sua 
corpori  esse  anima  similis  polcst  ? 

30.  Si  autem  corpus  cssc  dicnnt  alli  qualibct  uo- 
tione  omne  quod  est ,  id  est,  omiicm  naturam  atquo 
substantiain ;  non  quidcm  admitlenda  est  ista  locutio, 
ne  non  inveniamus  quomodo  loquentes,  ea  quae  cor- 
pora  iion  sunt ,  a  corporibus  distinguamus  :  iion  ta* 
iiieii  nimis  est  de  nomiue  laborandum.  Nam  et  nos 
dicimus,  quidquid  anima  est ,  non  e^sc  borum  qua- 
luor  notissimorum  elementoriAn,  qua'  inanifcsta  sunt 
corpora  ;  sed  neque  hoc  esse  quod  Dcus  est.  Quid  sit 
aulem,  non  dicitur  melius  quam  anima  vel  spiri- 
tus  vitx.  Ideo  enim  additur ,  vitsc ,  qnia  et  iste 
aer  plerumqiio  dicitur  spiritus.  Quaiiquam  et  anl- 
mam  cnmdem  acrem  appcltaverunt,  ut  jam  non  pos- 
stt  inveniri  nomen ,  quo  proprie  disiinguatur  ista  na- 
tura,  qiix  uec  corpus ,  nec  Deus  est ,  ncc  vita  sine 
sensii,  qiialis  potest  credi  in  arboribus,  nec  vila  sino 
rationali  nicnle ,  qualis  cst  in  pecoribus ;  sed  vita 
iiiinc  niinor  quam  Angelurum ,  et  fulura  quod  Ange^ 
Idrum,  si  ex  prxccpto  sui  crcaloris  hic  vixcrit. 

31.  Undc  sit  autcm,  id  est,  de  qtia  velut  maleria 
facia  sii,  vel  de  qua  perfecta  beataqne  natura  defluxc- 
ril,  vet  utruin  omnino  ex  nihllo  facti  sit,  etiamsi  du- 
bitutur,  ct  quxrilur ;  illud  lamen  minimc  dubitandum 
ost ,  ct  si  aliquid  antea  fuii,  a  Dco  factum  esse  quod 
fuit,  ct  eain  nunc  a  Deo  fa(  tam  ,  ut  anima  viva  sit  : 
aut  enim  nibil  fuit,  aut  hoc  quod  est  non  fuil.  Scd  il- 
lam  partem ,  qua  qujTcbainus  quasi  ejus  mntericm 
unde  facta  sit  jam  salis  traciavimus. 
CAPUT  XXll.  —  An  causalis  ralio  animm  fueril  con- 

dila  in  dicbus  Ceneseos. 

32.  Nunc,  si  omnino  non  fuil,  quxrcndum  est  qiio- 
modo  possit  intelligi  quod  causalis  cjus  ratiu  fiiisse 
dicebatur  in  primis  sex  dicrum  operibus  Dci,  quaodo 
fccil  Deus  hominem  ad  iniagiiicm  suam ,  quod  nist 

*  la  MS5.  paiids,  ted  saptam  Mam  tiovU :  qood,  opin^ 


mur,  cmtum  esi. 


SG7  DE  GkNESI  AD  LIT 

MciuKliiin  aiiifnam  noii  rocic  iii(clli|^ilur.  VereiidiMn 
«ti  aulirin  f  nc  cum  Uiciuius  non  ip&is  lunc  nauiras 
atKiue  subslanlias  ^uas  fuiunc  rucraal»  Deum  creasse, 
4uin  crcarel  omnia  simul,  sod  canim  (iilurarum  cau- 
8al«'8  quasdam  ralioncs ,  puiemur  inania  quxdam  di- 
ccrc.  Qux  sunt  cuim  istx  causalcs  nilioncs,  secun- 
duin  quas  possel  jam  dici  Dcus  fecisso  bomiHcm  ad 
imngineui  suam,  cujiis  corpus  nondum  de  limo  finxe- 
ral,  cui  iu)nduin  animam  alHando  feccrai  ?  El  corpo- 
ris  quidem  bumaiii  ciiamsi  fuit  aliiina  occulia  raiit», 
qua  fulurum  eral  ut  forinarctur,  erjl  e(  matcries  de 
qua  formarelur,  id  est  lerra,  in  qua  videri  polcst  illa 
ratio  velut  in  semine  iatuisse  :  animas  autcm  faciciida% 
id  c^t  flaius  facicndi ,  qui  csset  auima  liomiDiSy  quse 
ibi  ratio  causalis  priiuitus  condita  cst ,  cum  diceret 
Deus,  FaciamuB  hominem  ad  imaginem  el  nmilitudinem 
nostram  (quod  nisi  secundum  animain  recte  intclligi 
non  potcsi),  si  nuUa  erat  natura  ubi  ^  condereiur? 

33.  Si  enim  hxc  ratio  in  Dco  crat,  non  incicatura; 
Bondiim  ergo.  erat  condita  :  qiiomodo  ergo  dictum 
est ,  Fecil  Deut  homnem  ad  ima^nem  Dei  {Gen.  i,  26, 
27)  ?  Si  autem  jain  in  crcatura  erat,  boc  esl ,  in  iis 
qwc  simul  omnia  crcaverat  Dcus «  in  qua  creatura 
crat?  utrum  spirituali,  an  corporali?  Si  spirituali , 
agebatne  aliquid  in  corporibus  muodi,  seu  coelesti* 
Lus,  scu  lerrestribus  ?  An  in  ea  erat  bxc  vacans  antc- 
quani  bomo  in  sua  nalura  propria  conderetur,  sicut 
in  ipso  boininc  jain  propriam  duccnte  vilam  latentcr 
oiiosequc  incst  ralio  gcnerandiy  qu»  non  opcratur, 
nisi  pcr  concubiium  atquc  cunceptuin  ?  An  et  illa  na- 
tura  creaiurx  spiriiualis ',  in  qua  iaicnte  crat  hxe 
ratjo,  niiiil  agebat  sui  operis  ?  £l  utquid  creata  crat  ? 
An  ut  contineret  raiioncm  futurae  anim»  bainanaB, 
vcl  futurarum  animarum,  tanquam  in  seipsis  esse  non 
posscnt ,  sed  in  aliqua  crcaiura  propria  vita  jam  vi- 
ventc ,  sicut  gcnerandi  ratio  non  potest  esse  nisi  in 
aliquibus  jam  existentibus  pcrfeclisque  naluris?  Pa- 
rens  ergo  animae  Instituta  est  aliqua  creatura  spiri- 
lualis,  iii  qua  sit  ratio  futunc  aninue»  quae  non  inde 
exisiat,  nisi  cura  eam  Deus  boinini  iiispirandam  faciL 
Neqiic  enim  ct  ex  homine  fctum  vet  seminis  vel  ipsiiis 
jani  proiis  creat  et  format  nisi  Dcus ,  per  Sapicntiain 
attingcntcm  ubique  propter  suam  munditiain ,  ita  ut 
nibil  iiiquinaliini  in  cam  incurrat  (Sap.  vii,  2i  et  25), 
duni  [>crlendit  a  (ine  usque  ad  (inem  fbrtitcr,  ct  dis- 
ponit  oiuiiia  suavitcr  {Id.  vui,  4).  Sed  uescio  qucm- 
adinodum  possit  intclligi ,  ad  hoc  tanlum  creatain 
nescio  quam  creaturam  spirltualcm,  qm  in  Dei  con- 
ditionibus  per  illos  scx  dies  facftts  non  commcmorare- 
Uir,  cum  Deus  liomineni  sexlo  die  fecisse  dicttis  cst  * 
queni  nondum  in  propria  natura  fecerat ,  sed  adbue 
ratioue  eausali  in  illa  creaiura  qux  eommemorata  non 
est.  Magis  enim  debuit  ipsa  commemorari,  quae  sic 
consuniuiata  erat,  ut  non  adhuc  esset  secundum  sux 
causx  prxccdentcm  rationcm  facienda. 

»  Er.  ct  lx)v.,  tmde.  At  Am.  et  Wss.,  ubi. 
*  luliU :    nHla  crentttra  $pmtuatis.  rra>tuUmus  hlc  ie- 
cUoaeui  Mss.  ouoaeQskme  firmataiu. 


7X$ 
pum 


TEUAM,  S.  AUCUSTINl 

CAPUT  XXIII.  -.  An  iiia  etmuUii  uuio  i 
hu€rla  in  mtgetiea  mtma* 

34.  An  fortein  illitis  diei  natara,  qoem  priBitiit 
condidil,  si  spirilus.intelleclualis  dies  iHe  ricie  nod- 
piiur,  hanc  faciendae  animae  cansalem  raiioiicin  Dcus 
inseruit,  cam  sexto  die  fedl  hominem  ad  imagineai 
snam ;  causam  scilicei  rationemque  pnofigcns  leeun- 
diim  quam  e«m  post  illoe  septero  dies  fncerei;  ut  vi« 
dclicet  corporis  ejus  causaicm  rationem  m  natira 
terrx,  animae  autem  in  natura  llliiis  diei  creasae  cre- 
daiur?  Sed  quld  aliud  dicitiir,  eum  hoe  diciuir,-  nisi 
angelicum  spiriium  quasi  parentem  ceae  aniaiae  humiK 
nu!,  si  sic  in  illo  inest  animx  biimama  creantfs  prav 
eondita  ratio,  sieut  in  homine  futiirae  prolit  sum  :  at 
corporum  quidem  humanorum  parenles  homines  suit, 
aninianim  aulem  Angeli,  creator  vero  et  animarun 
et  corporum  Deus.  sed  eorponm  ei  hooiiiiibniv  ani- 
marmn  ex  Angdis ;  aiil  prioris  corporis  ex  terra,  el 
prioris  aiiimae  ez  angelica  natura,  nhi  ratkmea  oomm 
causalcs  pnefixerat,  qaando  prhnitus  feeil  honikMHn 
in  iis  qu;c  simul  omnia  creavit ;  deinoepa  tero  jam 
homines  ex  bominibos»  corpus  ex  corpore ,  nniaiam 
ex  aiiima?  Durum  est  hoc,  Angeli  aut  Angelorum  fi- 
liam  dicere  csse  animam  :  sod  muko  durius ,  cmK 
corporei ;  quanto  magis  ergo»  inaris  oi  lorr»?  Multo 
niiiitts  igitur  in  aliqua  corporali  croatnra,  ca«alif 
anim»  ratio  praecondiu  est,  cnm  facerel  Dens  bonii- 
nem  ad  imagincm  suam ,  antequam  eum  sno  lempore 
de  limo  formatum  flaiu  animarel»  ai  abearde  ero- 
ditur  animam  causaliter  in  natura  angellcn  eondi 
dissc. 
CAPUT  XXIV.  —  Amma  an  ereata  $ii  prMagiunn  €or- 

p9ri  interta. 

35.  Illud*  ergo  videamus,  utrum  forsilan  vemm  esso 
possit,  quod  certe  humanae  opinioni  tolembilias  mihi 
videiur,  Dcum  iii  illis  primis  operibas  qm  aunol 
omnia  creavil  ^  animam  etiam  humanam  criisse, 
quam  suo  temporc  membris  ei  limo  fonnail  corporis 
inspirareti  cujus  corporis  in  illis  simnl  eondilia  rcbos 
rationem  creasset  causaliier,  secimdum  qnam  fioreii 
cam  laciendum  esset»  corpus  humanum.  Nam  noqjne 
ilhid  qood  dictum  est,  ad  imaginem  emam,  nisi  m 
aiikna ;  neqoe  ittud  quod  dictum  est »  wMinUum  «f  fi- 
minam ,  nisi  in  corpore  rcele  inteltigimus.  Crodatat 
ergo ,  si  nulla  Scripturarum  auctoritas  scn  veritalis 
ratio  contradieit,  boniinem  ita  faclum  seito  dio,ul 
corporis  quidein  humani  ratio  causalis  In  elementis 
mundi ;  anima  vero  jam  ipsa  erearetor»  aicnl  primi- 
tus  conditus  esi  dies ,  et  creata  lateret  in 
Dei»  donce  eam  suo  lempore  suffiandOt  hoc  aal  i 
rando,  formato  ex  limo  eorpori  insererel. 
CAPUT  XXV.  —  Aittaui  «t  exira  corpm$  < 

Muopte  nutu  ad  corput  vetmk. 

36.  Sed  hie  rursos  non  spemcnda  orilur  qnaBslie. 
Si  cnim  jam  facta  erat  aninia,  et  kitehal,  nUi  ci  paa- 
sei  esse  mclius  quam  ibi  ?  Quid  ergo  fuil  nfliar  al 
anima  innocenter  vivens  inscreretur  vitm  Inj«b  eai^ 
nis ,  in  qna  peccando ,  ipsum  qui  earo  ereavil  oflen- 
derct ;  uiide  eam  merito  scqiierctur  laborit 


m 


lAm\  SfiPTIMDS. 


570 


jtewattODiMiue  crurialus?  ^n  ilM  ilt««n4iiMi  cHs 
4iioi  ad  £»rpiis  «dniimslnMKkii^  vjolwUie  propria 
fbcril  incUnaia,  iii  qua  yiu  eonwsris,  qvoniAin  C4  jus^ 
jet  iiiii|«e  vivi  polesl ,  qnod eligerei  koc  ioiierei,  vel 
pncnuiuii  de  Justilia,  vei  de  iniqaiiate  sup^jdiciuiD ,  ul 
•ee  ilti  apoilolicas  lenteRli»  sil  coiiirarjuaiu  qua  dicil 
Aoodaai  oatos  uiliii  egisse  ixMii  seu  aiali  (Hom.  ii , 
11)  ?  llb  quippe  inciioatio  voliuiiaiis  «d  corpus,  non- 
d«n  eal  aelio  vel  justilire  vel  iBiijuitalis,  de  qua  ratio 
teddeiula  eslio  judicie  Dei,  recepuino  imoqnoque  se- 
cniidum  ea  quas  per  corpus  gessit ,  sive  bonuni ,  siv» 
malnin  (II  Cw.  t«  10).  Cur  crgo  iion  jam  el  illud 
credalw,  qood  Dei  nuiu  ad  corpus  vcncrit ;  uii  si  vei- 
lel  seoundum  pneceplum  ejus  agere,  mercedem  acd- 
perel  Tiis  «lem»,  atqoe  Angelonim  socielatis  *  :  si 
omem  eomemnerot ,  poenas  justissinias  lucrd ,  sjve 
laborii  diotumi ,  sive  ignis  a'tenii  ?  An  quia  boc 
ipsum ,  Deo  volenii  obtemperasse ,  jam  iiliqiie  aciio 
Jmmio  eai,  el  orit  eoiitrarium  oendum  iiaios  iiiliil  egisse 
vel  bonl  velnuM? 
CAf^UT  Uyi.  •*-  d#mmi  m  proprio  nutu  eorpori  m- 

afrfe,  noh  fuU  frmtfm  fuluri,  Uk$rwn  arbiuium. 

ST.  Qo«  si  Ua  euiit,  faiebiimir  ctiam  noo  In  eo  ro- 
mn  fenGie  autnum  prioutus  cncatam,  m  csset  ^nc- 
scb  fuluri  opcris  sui,  vel  justi,  vcl  ioiqui.  Kimis 
quippe  ipcredibilc  est  eam  potuisse  propria  voluntate 
iudioari  ad  eurporis  vi^m  ,  si  se  ita  ia  qulbusdam 
peecaluram  praesdrei,  ui  jusie  suppUcio  perpetuo  pu- 
nlrelur.  Juste  sane  Creator  laudatur  in  omnibus  quas 
fecil  omnia  bona  valde.  Ncque  eiiim  ex  iis  tantum 
budandus  est,  quibus  pncscientiaqi  dedit ;  cum  rccle 
laudelur  etiam  quia  pccora  crcavii,  quibus  est  natura 
humana  praestantior  etiam  in  ipsis  pcccantibus.  Na- 
lora  qoippe  bominis  ex  Deo  cst ,  non  iniquitas ,  qua 
sc  ipse  involvit  malc  utcndo  libero  arbilrio :  qiiod 
lamen  ai  ooo  baberet ,  iu  natura  reruro  miuus  excel- 
terel.  Cogitandus  quippe  esl  bomo  justc  vivens  cliam 
noo  prassciusiiilurorum,  ct  ibi  videndumcstj  excellcD- 
lia  Toluotatis  boox  qiiam  non  impediaiur  ad  rccte  vi- 
Tendoio  ei  Deo  placemlum,  quod  ignarus  futiiri  vivit 
^  flde.  Hujusmodi  ergo  crcaturam  quisquis  esse  iiol- 
lel  in  rebos,  contradicit  Pci  bonitati.  Quisquis  autcm 
pQ^o:»  eaio  nou  vull  luere  pro  peccatis,  iniinicus  est 
ffqoiuU. 

CAf  UT  XSVIL  —  4Mimam  naturaU  appetUu  ferri  in 
•CQrpus. 

33.  Sed  si  ad  hoc  iit  aoima,  ut  roiilatur  in  corpus , 
quaeri  poteal  ulnim »  si  noluerit ,  compelbitur.  Sed 
Mlluscfediiur  boc  naluralitcr  velle»  id  est,  in  ca  na- 
lor^  :reari  ut  vcUi ,  sicut  naiurate  nobis  csi  vcUe 
Tiycve  :  mrie  autcin  vivere  Jam  noo  est  iiaiuRe , 
aed  perTcrsae  voluniatis    quam  jusie  pflena  conse- 


S9.  JF ruaira.eigo  jam  qugrriiur  cx  qqa  vclmi  mate- 
ife  faela  ait  anima,  sl  recte  iuicJligi  potesl  io  primis 
fllisoperibus  facta,  cum  factus  esi  dies.  Sicut  cnim 
jVa  qoae  oonmnt,  facia  suni,  sic  et  kec  inier  iila. 
Quod  ai  oi  malerics  aliqua  Ibnnabilis  fuil,  et  cor^H>- 

^  BdHi,  9O€kf0gm :  cii{u8  loco  Slss..  wietalis. 


r^s  ci  spirituaiis,  non  tamco  ci  ipsa  insiituia  ni^i  a 
Di  Oy  ex  qiio  buot  omnia .  qu»  quidem  formalioiicin 
suain  oon  tempon.*,  scd  origine  prjcccdci*ct,  sicui  vox 
canium;  quid  uisi  de  luateria  spirituali  iacia  aiiima 
aongrocoiius  crediiiir? 

CAPUT  XXVIII.  —  Difltcultaiei,  cum  dkilur  animam 
Adas  non  prfut  creatam  quam  eju$  corpori  iuspiratam 
fuisse, 

iO.  Si  autein  aliquis  non  vn!t  cnm  c^istimarc  Ta- 
cLnm,  nisi  cum  jani  fonnato  corpori  cst  inspir:)t.i , 
videat  quid  respondcat,  cum  quqcritur  uiide  facta  si|. 
Aui  enim  e%  uibilo  diclurus  cst  Dcum  aliquid  fci  i^^ 
vcl  facere  post  illam  consuniiiiiUitmem  opiTuiu  suo- 
rum ;  et  debet  intucri  quomodo  cxplicet  sexlo  die 
factum  homiocm  ad  imaginem  Dei  ( quod  nisi  sccun- 
dum  animam  rccte  inielligi  non  potcsi),  id  cst,  in  qua 
natura  causalis  ratio  racta  fuerit  ejus  rci  qiia:  non- 
dum  fuit :  aut  non  de  nibilo ,  sed  de  aliquo  jam  cxi- 
sioiiie  factam  dicct  anunam ;  ct  laborabii  inquircudo 
qiKcnam  ilb  natura  sit ,  an  corporalis ,  an  spiritualis, 
'  secuiidum  eas  quocstiones  quas  superius  vcrsavimiis ; 
manenie  iila  quoque  roolcstia ,  ut  adliuc  quxraiiir  iii 
qua  substautia  creatiiranun  in  scx  dicbus  primitus 
conditarum ,  causalem  illaiu  ralionem  fccerit  aiiitn», 
quam  nonduro  de  niliilo,  vcl  de  aliquo  fcccrat. 

il.  Quaro  si  eo  modo  dcvitarc  voluerit,  ut  dicnt , 
scxto  die  etiam  de  limo  factum  essc  bomiuem ,  seJ 
boc  recapitulando  postea  commemoraium  ;  vidcat  dc 
mulierc  quid  dicat ,  quia  masculum  ct  feminam,  dixit, 
fecil  eos  p  et  benctUxil  eos  (Gen.  i ,  27,  28).  Quod  si  ct 
ipsam  eo  dic  niclam  csse  dc  viri  osse  respomlcrii,  at- 
tendat  quomodo  asserat  sexto  die  facta  votaiilia,  qua: 
adducta  sunt  ad  Adam,  cum  Scriptura  omne  gcr.us  vo- 
•laiiliuro  quiiiio  die  crca:uro  ex  aquis  insiniiei;  ilem 
sexio  die  Ijgna  etiam  qua^  in  paradiso  plantata  suiit , 
cuin  eadcm  Scripiura  boc  creaiunc  gnnus  tcrtio  (lici 
iribuerit.  Ipsa  etiaro  yerba  consideret  quid  sit,  Ejecit 
adhuc  de  lerra  amne  lignum  pulchrum  ud  aspcctum ,  et 
bonum  ad  escam ;  tanquam  illa  qu;c  tcrlio  die  terra  ejc 
ccrat,  non  erant  pidchraod  as|>ccium  et  bona  ad  cscam, 
cum  in  bis  essent  operibus  qux  fecit  Dcus  ojiniiia  bona 
valde  :  quid  sit  eliam ,  Finxit  Dcus  adhuc  de  terra 
omn/u  kesiias  agri,  el  omma  volatilia  C(xU  (/d.  ii.  19) ; 
tanquam  ilia  non  fueriot  omiiia,  qux  priroo  producia 
crani ,  vel  polius  nulla  aiitc  producia  eraiit.  Ncque 
eiiim  dicium  cst,  Et  finxit  Deus  adhuc  de  terra  caioras 
bcslias  agri ,  oi  octora  volalilia  coRli,  quasi  qu;e  minus 
vel  ierra  sexio,  vd  aqua  quinlo  die  produxcrit ;  sed , 
oiRiiet  bestias,  inqiiit,  et  omnia  tolutHia.  Nocnoii  ei  il- 
lud  cogiici,  qucmadmodum  Deus  et  sex  dicbus  fecc- 
rit  omnia ;  primo,  ipsmn  diein;  secundo,  (irmsroeu- 
tum ;  tertlo ,  speciem  maris  ei  terrae ,  aique  es  icira 
licrbam  ei  ligna ;  quarto,  luminaria  et  sidera ;  quintp, 
aqiiarum  animalia;  scxto  ,  lcrrac;  ol  postea  dicatmr, 
Cmhi  factus  esi  dies,  fecit  Deus  coeium  et  terram,  et  ofnnte 
wride  agri :  quandoquidem  curo  factus  est  dics ,  npii 
fccit  nisi  ipsum  diem.  Qiiomodo  ctiaro  omnc  virido 
a^ri  fcccrit  antcquam  essct  suncr  tcrram  ,  ct  fouum 


n\ 


DE  GENESf  AD  UTTERAM,  S.  AUGUSTINI 


871 


ninne  ftnteqtiam  eioriretiir  (Geii.  n»  i,5).Tunc  eniin 
factum  cum  exortum  est ,  non  antequam  exorirelur , 
qvis  noir  diceret,  nfsi  Scripiunc  verba  rcvocarent? 
Memiiierit  etiam  scriptum  esse,  Qui  thii  in  oBlemum , 
trewAt  omnia  timul  (EecU.  xviii,  4) ;  et Tideal  ([ncmad- 
iiHMlum  simul  creata  dici  possint,  quonim  creaiio  spa- 
iiis  temporalibns  dislat,  non  liorarurfi  tanium ,  sed 
<*tiam  dicrum.  Curet  qnoque  ostendcre  quomodo 
ntrumque  sit  vcmm,  quod  contrarium  videri  potest , 
ei  Deum  in  die  sepiimo  ob  omnibus  opcribus  suis  rc- 
quievisse ,  quod  Geiieseos  iibcr  dicit  (Geft.  ii ,  2) ,  et 
usque  nuiic  eum  operari ,  quod  Dominus  dicit  (Joan, 
V ,  17).  Rcspiciat  etiam  qux  dicia  sunt  consuromata , 
quomodo  eadem  dicta  sint  iiichoati. 

it.  Ifis  eiiiin  omnibus  divinx  Scriptunc  testimo- 
nils,  qiiam  essc  veracein  nemo  diibitit  nisi  infidflis 
aut  iinpius ,  ad  iliam  scntcntiam  ducti  sumus ,  iit  di- 
oeremus  Deum  ab  exordio  sxculi  primiim  simul 
omnia  crcavissc,  quxdam  conditis  jam  ipsis  naturis, 
qoaedam  prrconditis  causis;  sicut  iion  solum  prxscn- 
tia,  Verum  eiiani  fulura  fccit  *  omnipotins,  cl  ab  eis 
factis  rcqnievit ,  ut  eorum  deinceps  adniinSsirattono 
atque  regimine  crearct  etiam  ordiiies  tcmporum  et 
temporalium  :  qui  et  consummavcrat  ea  proptcr 
ouiiiium  generum  terminationein  ,  ct  iiK  lioavcrat 
proptcr  so^culorum  propngaiioncm ,  ut  proplcr  con- 

*  Ita  veteres  codiccs.  At  vulgati  fenmt,  sicuinon  solum 
pras  mia,  verum  etiam  futura  fecerit,  rauloque  ikkU,  re- 
qiiii.Hsrit  et  eanan  deincepgf  etc 


Mimmala  requieieeret ,  et  prapiar  iiiclMMU 
nunc  operetur.  Sed  si  possant  h«e  mdkii  iBieUigi, 
noii  solum  non  resislo,  ▼emm  etltm  faTeo. 

45.  Nunc  tamen  de  anima ,  qoam  Oeos  intplravit 
bomini  stifllando  in  ejut  fadem ,  nibil  conArmo ,  nisi 
quia  ex  Deo  sic  est ,  ot  non  sit  sobstanlia  Del ;  et  sit 
iiicorporca,  id  est,  non  sit  corpoi^  sedspiriiut; 
noii  de  subsUntia  i>el  genilos ,  nec  de  sohstaniia  Dei 
procodciis ,  sed  factus  a  Deo ;  ncc  ita  factus  ut  in  c|ii8 
naiuram  natura  ulla  corporis  vel  irrationalis  aninue 
▼crterelur ;  ac  per  hoc ,  de  nihiio  :  ct  qnod  sit  im- 
roorulis  secundum  quemdam  y\ix  modumy  queni 
nullo  modo  potest  amittere ;  scGuiidum  quarodam 
vcro  muiabilitatem »  qoa  pulest  vel  dcterior  vel  me- 
lior  fieri»  non  immerito  etiam  roortalis.  possit  imel- 
ligi ;  quoniam  veram  ImroorUlitatem  solus  ille  habet, 
de  quo  propric  dicturo  est ,  Qui  fo/m  hakei  tmiiiorlifi- 
tatem  (i  Tim.  n ,  16).  Caetera  qu»  in  hoc  lihro  disce- 
ptando  locutus  suro,  ad  lioc  valeant  legenii,  otant 
noverii  quemadrooduro  sino  afnrmandltemeriUteqaae« 
renda  sint  qu»  non  aperte  Scriptora  loquitor;  aut,  si 
ei  quaerendi  niodus  isU  non  plaoet ,  qoemadmodom 
ipse  quaesiTcriro  sciat ,  ut  si  roe  poteat  doeere  noo  ab- 
nuat ,  si  autem  uon  potesl » a  quo  amlio  diacamns  me- 
requirat. 


t  Habebant  excusi :  LtnontU  nMaUia  Deif  el  nc  ui- 
corporea,  ul  non  sit  corpus,  At  Mss.,  utmm  tU  tubttanlk 
Dei,  ct  ft(  incorporea,  id  etf ,  nonijl  cor|ws. 


LIBEH  OCTAVUS. 

De  00  quod  legitir  Qen.  %  Tcrs. 8 :  Et  pUmtatit  Deut  paradisum  m Eden,  ctc.,  usque  ad  iilud  ^  vers.  17  :  De  lignoaulfm 
coynosfcndi  tfonum  et  mulmn  non  manducabitis  de  iilOf  etc 


CAPUT  PRIMUM.  —  ParadUut  in  Eden  plantatut  et 
proprie  el  pgurate  accipiendus. 
4.  Et  plantamt  Dciis  paradisum  in  Eden  adorieniem, 
et  potuit  ibi  homnem  qucm  finmt,  Non  ignoro  de  para- 
diso  muitos  niiilta  dixissc ;  tres  Umen  dc  hac  rc  quasi 
generalcs  sunt  scnlcniix.  Una  eorura  qui  taiitum- 
modo  corporalitcr  paradisum  intclligi  voluiit  :  alia 
eorum  qui  spirilualitcr  tantum;  tertia  corum  qui  utro- 
que  modo  paradisum  nccipiuiit;  alias  corporaliter,  alias 
autcm  spiritualiter.  Brevitcr  crgo  ut  dicain ,  tertinm 
niilii  fatcor  plucerc  sentcntiam.  Secundum  hanc  sus- 
cepi  nuiic  l()(|ui  dc  paradlso,  quodDominusdoiiaredi* 
gnabitur,  ut  lionio  factus  e  limo,  quod  uliqiie  corpus 
humanum  est ,  in  paradiso  corporali  coUocatus  intcl- 
ligatur  :  iit  qucmadmodum  ipsc  Adam ,  ctsi  ali(iuid 
aliud  signiGe;it  secundum  id  quod  eum  formam  futuri 
dixit  essc  Aposto!us  (Rom,  v,  4i),  bomo  tanicn  in  na- 
tura  propria  c&presbus  accipitur,  qui  vixilcerto  numero 
aniKirum ,  et  propagata  numerosa  proie  morluus  cst , 
sicut  moriiintur  co^ieri  hoinincs ,  eisi  non  sicut  caeteri 
ex  parentibus  natus ,  sed  sicut  priihiius  oportebat  ex 
lerra  factus  est ;  iu  et  p:iradisus,  in  quo  cum  collo- 
CAvit  Dcus,  nihil  aliud  quamlocusquidani  intcliigntur, 
Wim  sciiicct  ubi  habiUrct  boroo  tcrrcnus. 


!2.  Nai  ralio  quippe  in  his  iibris  non  genere  locolio- 
nis  flguraurum  rerum  est ,  sicot  in  Cantico  cantico- 
rum ,  scd  omnino  gesUrum ,  sicut  in  Regnororo  libris 
ei  fatijuscemodi  cxtcris.  Sedquia  illic  et  dicuntor  qi» 
Titx  humanx  usus  notissimus  habet ,  non  diffidle , 
imo  promptissimc  primitus  accipiuntiir  ad  litteram , 
ut  dcinde  ex  illis  quid  etiam  foturoruro  rcs  ipsae  gestue 
signiGcaverint ,  cxsculpalur  :  hic  auiem  qoia  ei  di- 
cuntur  qux  usilatuni  natunc  cursum  Intuentilnis  non 
Qccurrant,  nolunt  ca  quidara  proprie,sedOguraUdicU 
uilenigi ;  aiqtic  ex  illo  loco  vOlunt  incipere  hisioriaro, 
id  est,  rerum  propric  gesUrum  'oarrationem ,  ex  quo 
dimissi  de  pnradiso  Adam  ct  Eva  convencront  alque 
gcnucrunl.  Quasi  vcro  usiutum  nobis  sit ,  vel  quod  lot 
auiios  vixcrunt,.  vel  quod  Enoch  traiislatus  est,  vel 
quod  et  grandxva  et  stcrilis  peperit,  et  caetera 
htijusmodi. 

3.  Sed  alia  est ,  inquiunt,  narratio  faclorum  rolra-' 
bilium ,  alia  instituurum  creaturaruro.  Illic  eniro  ea 
ipsa  insoliu  osiendunt  alios  esse  lanquam  nalorales 
modos  rerum ,  alios  roiraculorum  ,  qu£  m;)gnalia  no- 
miiianlur  ;  hic  aulein  ipsa  insinuntur  iiistilutjo  nato- 
raruni.  Quibos  respondetiir,  ScJ  ideo  insolju  eiipsa, 
quia  piima.  Nam  <juid  umsine  excmplo,  etsiiepaii 


995 

Ckio  in  rentm  mmMiaiiaruni  consiiliUioiic  qiu^m  mun- 
d«s  f  Nam  ideo  credendum  non  esl  Ocum  fecisse  mun- 
dum,  quia  jam  doo  facit  mundos ;  aut  iioii  fecisso.so- 
fem ,  quit  jam  non  racil  solcs  ?  Et  boc  quidem  non 
de  paradiso  •  scd  de  ipso  homine  permoris  debuit  re- 
aiKNMlcri  :  nunc  vcro  cum  jpsum  sic  crcdanl  a  Deo 
fiswtum  »  aicut  alius  nuliua  faclus  csi ;  cur  paradisum 
Mluiit  iia  facluiu  credere ,  qucmadmodum  nunc  vi- 
deut  silvas  fieri  7 

4.  Ad  eos  quippe  loqnor ,  qui  auctoritatem  harum 
kitleranun  sequuntur  :  eorum'  enim  quidam  non  pro- 
prie,  sed  Agurato  pnradisum  inlciligi  volunt.  Namqiii 
•mnino  adversantur  bis  litteris ,  alias  cum  eis  atque 
Mer  egimus  {lAb.  de  Gen.  eonu  Manich.) :  quanquam 
fl  b;c€  in  hoc  ipso  opere  nosiro ,  quantum  valenius , 
ila  defendamus  ad  littcram,  ut  qui  non  rationubilitcr 
ttuli ,  propter  aiiimum  pei-vicaceiii  vel  liebelcin ,  cre- 
dere  ista  detreciant,  iiullam  tamen  inveniant  rationem 
•nde  falsa  esse  convincant.  Yerum  isti  nostri  qui 
Adem  kabenl  bis  divinis  Libris ,  et  nolunl  paradisum 
ad  proprielalem  litlcne  mtelligi ,  locum  scilicet  amm- 
Riflaimum  fructuosis  nemoribus  opacatum ,  eumdem- 
qoe  nagnum  el  magno  fonle  fecundum ,  cum  vldeant 
iMiHa  bumana  opera  tot  ac  tanla  vircia  silvesccre  oc- 
cuHo  opere  Dci;  miror  quemadmodum  credunt  ipsum 
hominem  ita  factum »  quemadmodum  nuiiquam  vidc- 
niul.  Aul  si  et  Ipse  figurate  intelllgendus  est ,  quis  gc- 
nuil  Cain ,  et  Abel »  et  Setb  ?  An  et  ipsi  figurate  *  lar.  • 
tum  fneruiil ,  non  cliam  homines  cx  bomiiiibos  nnti  ? 
De  proxhno  ergo  attciidunt  islam  prxsumi  lionem  (}uo 
leiidat  y  ct  conenlur  nobiscum  cuiicta  primitus  qii» 
gesta  narrniitur  in  expressiohem  proprieiatis  acci- 
perc.  Quis  enim  eis  posiea  non  faveat  intelligenlibus 
quid  isla  ctium  Hgurala  significatione  commoneant , 
sive  ip<arum  spiriiualium  naturarum  vcl  afleclioiium  , 
aive  reruni  ctiani  fiiturnrum  ?  Sanc  si  nullo  modo  pos- 
acut  salva  fide  vcritatis  ca ,  quae  corpcralitcr  bic  i:o- 
minata  sunt »  corporalilcr  ciiam  accipi »  quid  ali;:d 
remaneiet ,  nisi  ut  ea  potius  figurutc  dicia  iniclligrrc- 
wuSy  quam  Scripturam  sanciam  impie.culparemu:>? 
PoiTO  autcm  si  non  solum  non  impcdiunt,  vcruin 
eiiam  solidius  asserunt  divini  eloquii  narraiioncm  bxc 
eliam  corporaliicr  intellecta  ;  neino  erit»  utopinor , 
lam  infldelitcr  pcrtinax ,  qui  ciim  ea  scciindiim  rcgu- 
lam  fidei  exposita  propric  vidorit,  nialiUn  pristina 
remanere  scnteniija,  si  furte  illi  \isa  fucrant,  nonnisi 
figin^lo  piisse  accipi. 

6.\rUT  II.  —  Cene$im  atia^  cotjtlra  Manichatoi  ^r 

$ecundtun  altegoriam  expoiueril, 

5.  Nam  el  ego  contra  Maiiichxos,  qui  bas  litlcras 

Veterii  Tcstamenii  non  alitcrquamoportetaccipieiido 

crranl ,  sed  oinniuo  non  accipiciido  ct  detestando 

blasphemant»  duos  conscripsi  libros  recenti  tcmpore 

conversionis  mex;  cito  volciis  eorum  vcl  confutaredc- 

liramenta,  vel  erigcre  intentioncm  ad  quxrondam  in 

Litleris  quas  oderuiit,  christianam  et  evangclicnra 

lldcm.  El  quia  noii  mibi  timc  occurrcbant  oronia  quem- 

admoduro  liroprie  posscnt  accipi,  magisq^ic  non  possc 

*  Ipa.  wmnnlU,  fignra. 


LIOER  OCTAVDS.  .  »1 

accipi  videbantur ,  aut  vix  posse  auA  difficile ;  ne  re- 
lardarer ,  quid  figurate  slgnificarcnt  ea  quae  ad  litic- 
ram  non  potui  invenire»  quanta  valui  brevitate  ct 
perspicuitate  cxplicavi-,  ne  vel  multa  lectione  vel 
disputalionis.  obscurltate  deterriti »  in  maMis  ea  su-^ 
merc  non  curarent.  Memor  tamcn  quid  OHpdtte  voluc-« 
rim  nee  poluerim ,  ut  non  ngiirate  sed  proprie  pri- 
mitus  cuncta  intclligcrcntur ,  ncc  omnino  desperaos 
etiam  sic  posse  intclligi ,  idipsum  in  prima  parte  se^ 
cundi  tibri  ita  posui.  Sanc ,  inquum,  ^iiis^iiM  votucrU 
omnia  quce  dicla  sunt ,  tecundum  liiteram  accipere^  id 
es/,  nofi  atiterintettiqere  quam  titterasonat,  et  poteU  m- 
tare  bUuphemm^  et  omniu  congruentia  pdd  eathoUcm 
prwdicare ;  non  wlum  ei  non  eU  invid^ndum ,  udfrced- 
puut  multumque  taudabilit  intettector  habendus  ett.  Si 
autem  nullut  exUut  dalur,  ut  pie  et  digne  Deqquoe  tcri  - 
pta  tunt  intetligantur^  niti  figurate  atqu4  in  (snigmatibut 
propotita  itia  credamut ;  habentet  aucioritatem  apotto- 
ticam ,  a  quibut  tam  mutta  de  tibrit  Veterit  Teetamenti 
iotvuntur  anigmataf  modum  qucm  intendimut  tencamut, 
adjuvante  illo  qm  not  peter^^  qucerere  et  pultare  adhor- 
tatur  (Matlh,  vii ,  7)  :  nI  omnet  itlat  figurat  rerum  te» 
cundum  cathoticam  fidem ,  sii^  quce  ad  idttoriam ,  vve 
qwB  ad  prophetiam  pertinent ,  explicemut ;  non  praijU' 
dicantet  metiori  ditigentiorique  tractatui ,  ttve  per  not « 
sti^e  per  aUot^  quibut  Dominut  revetare  dignalur  {De 
Ccn,  conlra  Manich.  lib.  2,  cap.  3).  Ilarc  tunc  dixi. 
Nunc  autem  quia  vnluil  Domiiius  ut  ea  diligentius  iii- 
tuens  atque  considcrans,  iion  frusicay  qunntiimopi- 
nor ,  existimarem  etiain  per  inc  posse  secundum  pro- 
priam ,  non  sccundum  allegoricam  loculionem  h.ie 
scripta  esse  inonslrari ,  sicut  ca  quac  siiperius  valui- 
mus  ostendere  V  sic  ethim  qiioi  scquuiilur  de  paradiso 
perscrutcmur. 

CAPUT  III.  —  De  vert.  8  et  9  ,  ubi  rurtnt  de  crcor 
tionc  tigni. 
C.  Plimtavit  ergo  Dens  paradisum  in  dcltciis  (lioc 
cst  cniiii  in  Eden)  ad  orientem,  et  potmt  ibi  itonunem 
quem  finxerat.  Sic  eniin  scripium  cst,  qnia  sic  factum 
est.  Dciiide  recapitulat,  ut  hoc  ipsum  qiiod  brcvi^cr 
posuit,  ostcndat  quemadmodum  faclum  sit;  hoc  csi, 
qucmadniodum  paradisum  Dcus  plaiiiavcrit,  ci  iliic 
liominem,  quem  finxcrat,  constitucrit.  Sic  cniiii  se- 
quitur :  Et  ejecit  adhuc  Deut  de  terra  omne  lignmn  j>i4- 
chrum  ad  atpcctum^  et  bonum  ad  cuam,  Noii  dixil,  El 
cjccit  dc  terra  Deus  aliud  ligiium  vel  ca:tcruni  Iigni:tti ; 
scd,  Ejcctl,  inquit,  adhuc  de  terra  omne  tiguum  pul- 
chrum  ad  atpectum,  ct  bonum  ad  etcam.  Jarn  ergo 
tunc  produxcrat  terra  onine  lignum  et  pulchriim  r.d 
aspeclum,  ct  boniim  ad  escani,  hoc  cst  lcrtio  die : 
nain  sexto  dic  dixerat,  Ecce  dedi  vobit  omne  pabnlnm 
teminate^  teminant  temen^  quod  ett  tuper  omncm  ter» 
ram ;  et  omne  tignum  fructiferum^  quod  habct  in  te  fru- 
ctum  teminit  teminalit,  quod  erit  vobit  ad  escam  {Ccn. 
1,  20).  Num  ergo  aHud  cis  tunc  dcdit,  aliud  iiiinc  dare 
voIuil?Non  opinor:scd  cum  ex  bis  gcncrihus  sint 
ibla  ligna  institiiU  in  paradiso,  quae  jam  tcrra  tcrtlo 
dic  produxcrat,  adhuc  ca  produxit  in  teinporc  sno  : 
quia  tunc  scilicet,  quod  scripinm  cst,  ea  produxlm 


175 


i>E  GENESI  AD  UTTCRAM,  S.  ACGUSTINl 


torraa,  camaliier  Ciciuni  erai »  \em ;  Im  esi,  qiila 
toM  6»  podaceiidi  vinuleen  latenter  ioeeperai,  qua 
virlnte  6i  ul  eiinro  nunc  lalia  lcm  progigiiat  in  ma- 
nifesto  iU|ut  ia  tempure  suo. 

7.  Sttbk  ergo  Dei  sexto  die  dioenlis,  Ecu  didi  m* 
ku  anmi  pabulum  aemmaU  tminam  umem,  qu»d  mt 
mpermmum  Urrmn^  et  exlera,  non  soaabiii  vel  lem- 
porali  tooe  proiaia  ^'erlia  suiii,  sed  skui  in  cj«s  Verlio 
est  creandi  poientia.  Dici  aulcni  lioimnibiiSt  i|uid  sine 
leinporalilNis  sonis  Deus  di&eril,  nonnisi  per  tempo- 
fales  sonos  potuiL  Futurum  cnim  eral  ut  homo  iam 
di  iiino  formaltts,  ei  flaia  ejus  animaius,  ei  quidquid 
€K  iiio  liumaui  generis  exsliiissel,  uteretur  eis  ad 
eMtny  qiue  super  lerram  exoriura  erani  ex  iila  vir- 
luie  generaodi,  quam  ierra  jam  acceperai.  Gujus  (u« 
turi  causales  raiiones  in  crcatura  oondens,  lanquam 
Jam  exstiiissei,  loquebaiur  intcnu  atquo  intima  veri- 
laie,  quam  nec  oculos  vidit,  nec  auris  audivii,  sed 
Spiriius  ejas  scribeuti  ulique  revelaviL 

CJLPUT  IV.  —  D€  altera  pwrte  vm.  9,  ii§uum  mlm  ti 
vere  crealum  emet  et  eafientiam  figura$u. 

8.  Uiud  plane  quod  sequitur,  Et  lignum  vitm  in 
medjo  paraditi^  et  lignum  uienlioB  dignoecendi  bonum 
et  malum^  diligcnlius  considerandum  est,  iie  CQgai 
ki  all^oriam,  ut  uou  i&ta  ligna  fueriul,  sed  aliud 
aliquid  nonjioe  ligoi  significent.  Dictum  esi  cnim 
de  sapieolia  :  Ugnum  viltt  ett  omnibue  amplutett' 
Hbus  eam  (Prov,  iii,  18).  VerumUmcn  cum  sii  Je- 
rusaiem  aelerna  in  caJis,  eiiam  in  lcrra  civiias  qua 
iUa  bignilicarciur,  condiia  csi ;  ei  Sara  ei  Agar  quam- 
▼ii  duo  Testamenla  signilicarenl,  erani  tamen  qux- 
dam  eiiam  mulieres  dua  {Galat.  iv,  24  26);  et  ciun 
Glirisius  per  iigiii  pas&ionem  fluenio  spiriiuali  nos 
irriget,  erat  taiiicn  ei  pclra,  qux  aquam  sitieoii  po- 
pulo  iigno  pcrcussa  manavit,  de  qua  diccretur,  Pe- 
tra  autem  erat  Chrislui  (1  Cor.  x,  4).  Aliud  quam  erant 
iila  omnia  signilicavcrmil,  sed  lamen  etiam  ipsa  cor- 
poraliter  fuerunt.  Ei  quando  a  narranie  commemo- 
rala  sunl,  non  eral  illa  iigurata  iocutio,  sed  eanim 
rerom  exprcssa  narralio,  quarum  eral  figuraU  pne- 
cessio.  Erat  crgo  et  lignum  vils,  quemadmodum  pe- 
Ira  Chnslus :  iiec  sine  mybteriis  rerum  spiriiualium 
Gorporaliter  praeseutatis  voluit  lioiuincm  Dcus  in  pa- 
radiso  vivere.  Eratei  ergo  in  lignis  cxteris  alimentiim, 
in  illo  auteni  sacraiuentum ;  quid  sigiiificans,  uisi  sa- 
pieiitiam,  de  qua  dictuin  est,  Lignum  viue  e$t  amplc^ 
ctentibue  eam  :  qucniadmoduiu  de  Christo  diceretur, 
Peira  manaiis  esl  silientibus  cam  ?  Hectc  quippe  ap- 
pellatur  quod  ad  eum  significandum  prxcessit.  Ipse 
esiovis  quae  iiumolaiur  iu  Pascha ;  umeii  ct  iliud  non 
lanium  dicendo  figurabatur,  sed  etiam  iacieiido.  Nc- 
que  anlffl  ovis  ilia  nou  erat  ovis;  plane  ovis  erai,  et 
oocidebatyr,  ei  maiiducabalur  (Exod.  xii,  3-41)  :el 
Umen  eo  vero  iacU),  aliiul  eliam  quiddam  ligurabaiur. 
Non  sicui  ille  vitulus  saginalus,  qui  niiuori  filio  rc- 
vertenti  in  epulas  cxsus  esl  (Luc.  xv,  23).  Ibi  quippe 
ipsa  uarrntio  figurarum  cst,  non  rerum  figuraU  si- 
giiilicatio  gesiarum.  Non  enim  boc  evangelisU,  scd 
Doiuiuiis  ipsc  uarravit :  evangrlisu  vero  hoc  Domi- 


8N 
narrasse  narravlL  Pruinde  qnod  «mnrit  evon* 
gelisu,  eiiam  fadom  esi;  Doounnn  seiilcet  talla  kv 
catum  fuisse :  ipsius  aulan  Domlni  aarraiio  parobola 
Xult,  de  qoa  nunqoaa  exigiiar  ul  eiiam  ad  liUeram 
IkU  inonsirenliir,  quc  seranoue  proferaUnr.  Chri* 
sltts  ea  el  lapis  «ncuis  a  Jaoob  ((;».  xxvm,  18),  ei 
lopb  reprofaiius  ab  «dificant&bas,  qui  liMlui  esi  U 
eapui  iugali  (Pmd.  evru,  22) :  sed  iikkl  eiiam  in  le- 
bus  gesiis  factum  est,  hoc  autom  Uniani  in  flgarii 
prsdBctnm.  ilbid  quippesoripsii  narrolor  rerum  pr»- 
leritaram,boc  pnenunliaior  tantnminodo  fntararani. 
CAPUT  Y*  -*  Deeodsm  kgm  mtas.ipeum  U  figmrm 
et  mhUomimu  rem  weram  ftdue. 

9.SicetSapieiiiia,idemipseClurisius,  lignumTiUeeti 
in  paradise  apinluali,quomiiii  de  cruoe  hlronem  (Lue. 
xxiu,  43)  :creaium  *  esi  auiem,  quod  eam  significarei, 
Ugiium  viix  etiam  in  paradiso  corporali;  quia  boeiUa 
Scripturadixii,  qwe  res  auislemporibusgeiUs  narrioi, 
ei  bomioem  oorporaliter  llMium,  ei  in  oorpore  viten- 
lem  ibi  oonsiiluium  eme  narravit.  Aui  ai  quisqoim 
puUi  auimas,  oum  a  oorpore  exoesserinia  lodieQr- 
poraliicr  visibilibus  contineri.  cum  sini  slue  corpora, 
Oiserat  senicntiam  suam :  non  deerunt  qui  aio  faveanl, 
ul  illum  etiam  divitem  siiientem  in  looomiquecor- 
porali  fuisse  contendant,  ipsamque  animam  omniNO 
esse  corpoream,  propier  arentem  linguam  ei  sliilam 
aquae  dc  L.azari  digiio  concupium  (id.  xvj,  24),  pro- 
nuniiare  non  dubitenl,  eum  quibus  ego  de  Um  i 
quaesiioiie  nuila  lemeriuie  coufligo.  Meiius  eil  i 
dubitare  de  occuliis,  quam  liiigare  de  inoeriii.  lUum 
quippe  divitem  in  ardore  poenarum  ei  iiiom  paope- 
rem  in  rerrigerio  gaudiorum  inielligondos  essenon 
dubito.  Sed  quomodo  intelligenda  sii  ilU  iUmma  U- 
ferui,  ille  sinus  Abrabae,  illa  lingua  diviiis,  lliedigilas 
pauperis,  illa  sitis  iormenti,  iUa  slilla  reirigeriiy  vix 
fortasse  a  mansuete  quaereniibus,  a  oomenlloie  aulem 
ceriantibus  nunquam  invenitur.  Cito  aane  reapop- 
dendum  est,  ne  nos  profunda  isU  qu»slio«  cl  multis 
sermonibus  indigens  Urdel,  Si  corporalibas  locii  ioi- 
mae  continentur,  etiam  exutx  corporibus;  potuil  lUe 
latro  in  eum  introduci  paradisuiO,  ubi  lueral  oorpos 
primi  hoininis ;  ut  aptiore  Scripturamm  1000,  ri  alla 
neccssius  fl;igiuvcrit,  etiam  de  hac  re  quid  ve|  qoae- 
ramus  vd  arbiircinur,  utcumque  promamus» 

10.  Nuiicvcro,  quod  sapicntia  nonsitcorpus^elideo 
nec  lignum,  nec  dubito,  nec  dubiuri  a  qooquampoto: 
potuisseauicmperlignum,  id  est,  per  corpoream  crea- 
turam,  Unquam  sacrainento  quodam  signifloari  sa- 
pienliam  in  paradiso  corp(irali,  ille  crcdendum  non. 
existimat,  qui  vel  um  mulla  in  Scripturis  remm  spi- 
iltualiuni  corporalia  sacramenU  non  videt,  vel  homi- 
nem  priniuin  cum  cjusniodi  aliquo  sacramenio  vivere 
non  dcbuisse  conteudit ;  cum  Apostolus  dicat  eiiam 
hoc  quod  de  muliere  dixit,  quam  ei  faclam  ei|e  de 
latere  credimus,  Propter  hoc  reUnquet  homo  patrem  et 
matrem,  et  adharebit  uxori  iuce;  et  erunt  duo  inemue 
una  (Gen.  ii,  24);  nacramentum  magnum  esse  tii  Ctri* 
tto  €i  ffi  Eccleiia  {Ephee.  v,  31,  32).  Mirum  esi  auiem» 

*  Ediil,  c^rlioii.  At  Mss.  deccm,  sreatum. 


wn 


H  f  ix  fereiHliiB,  ^picinadniedutt  veiiiil  iMMHiMg  p»- 
ndiHBn  figume  dklum,  et  Boliiil  etiam  figuraie  Di- 
dem.  Qdod  ti  eoacedanl  tieut  de  Agar  el  Strt»  eicul 
do  IsMol  ot  Isaac,  tisec  quoque  et  facta,  et  lanien 
eliam  flgnraia ;  ear  non  admitiant  etiam  lignum  Ttt», 
ei  vere  aliquod  iiguuni  ruisse,  et  uuicn  aapieotiam 


UDER  OCUVVft.  ^ 

CAPUT  VU.-/fewr,.  10. 11«  I5d  U;  UiUjeei^ 


il.  VM  ^noqne  addo,  quanquam  corporalem  d* 
tan,ialem  inmen  iliam  aitQrem  pracsiiti88i!,quoeor(MS 
Imnlnis  samlaie  tlaMf  tnnaretur,  oon  •icoi  ex  alio 
dKead  nomwUa  implrafione  ealuliriialis  occuha. 
Frofeolo  enim  ficet  «liiaiitis  p:inis,  aliqoid  tammi  am- 
plios  lial>uit,  cujus  una  collfHde  /i^  liomiuem  Deus  ab 
indigentia  fimiis  diermi  quaiJraglnU  spatio  Tindicavit 
( 111  Reg.  xn ,  S  ).  4n  forie  credere  dubiiabimus, 
per  atteujns  aiteris  Gtbum,  cujusdam  altioris  signiH- 
ealiOBls  graiia,  homiiH  Deum  pnesthisse  ne  eorpns 
tjm  ^ti  Infirmilale  vd  a;taie  iii  delerius  mnUreiur, 
anllnoeeasnm  edam  laberaur ;  qul  ipsi  dbo  Irama- 
no  pneslitfl  lam  mlrabllem  slHum,  ut  in  fictltcbns  Ta- 
seiAs  fkrina  el  olcnm  deficientes  reficeret,  nec  defl* 
eerel  (  id.  rm,  16)?  lam  Mc  de  gcncre  contentioso- 
mm  qrfaqnam  existat,  et  dicat  Demn  in  terris  nostris 
rolraciiia  lalla  lacere  debuisse,  in  paradiso  aotem  aon 
dolNdsse  :  qoasi  Yero  non  vel  de'  pulvere  horalncni, 
▼d  delatere  Yfri  muticrcm,  majus  ibi  miraculum  fecit, 
qnam  qnod  liic  mortnos  snsdtaf  ii. 
CAPUT  yi.  —  Lignum  tdenHaboni  ei  moH  atbor  ve- 
ra  elfmioxia.  Obedientia.  Inobedieniia. 

i%  Seqnitnr  ut  Tideamus  de  ligno  scienllac  digno- 
aoendi  bonum  et  malum.  Prorsiis  et  lioc  lignum  eral 
Tislbile  ac  corporalc,  sicut  arbores  cxterae.  Quod  ergo 
Ugnnm  esset,  no»  cst  dulniandum ;  scd  cur  hoc  no- 
men  acceperit,  requirenduro.  Mihi  autem  etiam  aique 
dJain  coiislderanli  did  non  potest  quantum  placcat 
ina  scaientb»  non  fulsse  illam  arborcm  dbo  noxiam ; 
noque  enim  qui  fecerat  onmia  bona  valde  (  6'en.  i, 
VI  )/in  paradiso  Instiluerat  aliquid  mali :  sed  maliim 
fuisse  homiui  transgressionem  praeccpti.  Oportebat 
antem  ut  homo  snb  Domhio  Deo  positus  alicunde  pro- 
hlbereiar»  ut  d  promcrendi  Dominum  suum  Tiiius 
essel  ipsa  obedientia,  quam  possnm  Terissime  dioerc 
soLim  esse  vlrlutem  omni  creatunc  raiionali  agcnti 
sob  Del  poteslate ;  prlmumque  esse  et  maximum  vi- 
tiom  luinoris  ad  ruinam  sua  potestate  velle  uti,  cujus 
Titii  uoinoii  est  inobcdientia.  Non  essct  ergo  unde  se 
bomo  Domiuum  habcro  cogitaret  atque  seulirel,  nisi 
aiiquid  ei  ]ui>eretur.  Arbor  iiaque  illa  non  erat  mala, 
sedappdlata  est  ^cienilae  dignoscendi  bonum  et  ma- 
lum»  qnia  si  posl  prohibitioucm  ex  niahomo  cdcret« 
in  iila  eral  pRCcepti  futura  transgressio,  in  qiia  humo 
per  eiperimentum  pccnxdisceret,  quid  intercsset  in- 
lcr  obedieiitius  bonum,  et  inobcdicntiai  malum.  Pro- 
hide  et  hoc  non  in  figura  dictum,  scd  quoddam  vere 
lignum  acdpiendum  est;  cui  noii  de  fructii  vei  poino 
qnoil  indo  nasceretur,  sed  ex  ipsa  re  nomen  iinposi- 
lnmesl,qiueiUp  conlra  vetiliun  ticto  fuerat  secutiira. 

(.:)  cdlyridc  pane  subdocrici^^»  qucm  alio  uomioo  colki' 


pienda  eueverafiumina.  TikrU  pmrf  AMa.  NHue, 

qui  priu»  €ean.  Cangee,  tpnpriui  PUeni. 

15.  F/iim«i  aulem  esHt  de  Eden,  quod  irrigabai  pa- 
radisum^  et  inde  divinm  e$t  in  quatuor  partet,  Ex  Mt 
uni  namen  ett  Phiton  ;  hoe  eti  quod  ciretdt  totam  terram 
Evilttth^  ubi  eti  aurum  :  awrum  auiem  ierra  ilHut  bo- 
nam,  eiibiett  earbunculut,  et  hpit  pratintu.  Ei  nomen 
flununi  tecundo  iieon  ;  koe  eti  quod  cireuit  iotam  terram 
jEthiopitB.  Flumen  autem  iertium  Tiqrit;  hoe  eti  quod 
IhKXi  contra  Attyriot.  Fhnnen  autem  quartwn  Enphratet. 
De  his  autem  flominibas  quid  amplius  satagam  con- 
firmare  quod  vera  sint  flumina,  nec  figoratcdicta  quas 
non  sint,  qnasi  tantummodo  aliquid  nomina  ipsa  sl« 
gnificent,  cum  el  regionibns  per  quas  flumil  notissima 
sfavt,  et  omnU)as  fere  gentibusdilfomatat  (Jumimo  ex 
his,  quoniam  constat  ea  prorsiis  esse  ( nam  duobus 
eorum  nomina  Tctustas  mulavit,  sictit  Tiberis  didtnr 
fluvlus  qoi  prius  Albuia  vocabatur ;  €eon  qnippe  ipse 
est,  qni  nunc  didtur  Milns;  Phison  aolem  ille  diceba- 
tur,  quem  nunc  Gaiigen  appcllaiit ;  duo  vero  caelera, 
Tigris  et  Euphrates,  antiqua  eiiam  nomina  tennerunt), 
nos  admoneri  oportet  caetera  quoque  primitus  ad  pro- 
prietatem  litters  accipcre,  non  in  eis  figoraiam  locu- 
tionem  puUre,  sed  res  fpsas  quae  tta  narranlnr  et  esae, 
ct  aliquid  etiam  figurare.  Non  quia  non  posset  para- 
bola  locutionis  assomere  afiquid  de  re  qnam  non  * 
proprie  quoqoe^esse  constaret,  sicut  de  illo  Domhms 
loquitur,  qui  descendebat  ab  Jerusalem  in  Jericho, 
et  incidit  in  latrones  {Luc.  x,  30) :  quis  enim  non 
sentiat  et  plane  rideat  esse  parabolam,  locutionemque 
illam  totam  esse  figuratnm?  verum  duae  civitaies  quae 
ibi  iionilMatae  sunt,  hodieqiie  1n  locis  propriis  demon- 
slrantur.  Sed  hoc  modo  acciperemus  et  quatnor  hsee 
flumina,  si  cactcra  qnx  de  paradiso  narrantur,  non 
proprie  sed  figurate  accipere  ulia  necessitas  cogeret : 
alnonccum  primitus  proprieres  ipsas  inteUigere  ra-' 
tio  nulla  prohibcat,  cur  non  polius  auctoritatem  Scri- 
plnrae  simplidter  sequimur  in  narrjtione  rerum  gesta* 
rum,  res  vere  gestas  prius  inlelUgcnies,  lum  demum 
quidquid  aliud  significant  perscnitanles  f 

14.  An  eo  movebimnr,  quod  de  his  fluminibos  di« 
citiir,  aiiorum  esse  fontes  notos,  afiorum  autem  proiv 
sus  incognitos,  et  ideo  non  posse  accipi  ad  Utteram,' 
quod  ex  uno  paradisi  flumine  dividuntur  ?  cum  poiius 
credcndum  sit,  quoniam  locus  ipse  paradisi  a  cognf- 
tione  hominum  est  remotissimus,  inde  quaiuor  aqua« 
rum  pailes  dividi,  sicut  fiddissima  Scriptura  testatur ; 
scdeafluiniiia,quoramfontesnoiiesse  dicuntur,  ali- 
cubi  iisse  sub  terras,  et  posl  iraclns  |>rolixarum  re- 
gionum  lods  aUis  cmpisse,  ubi  lanquam  in  suis  fonti- 
bus  nota  esse  perhibentur.  Nam  hoc  sdere  nonniillas 
aquas  facerc,  qois  ignorat?  Sed  ibi  hoc  scitur,  nbi  non 
diu  sub  terris  cumint.  Exibat  ergo  fliimen  de  Eden, 
id  est  de  loco  deliciarum,  d  irrigabat  paradiium»  Id 
esl  ligiia  omnia  pulchra  atque  fructuosa,  quae  omneoi 
terram  rcgionis  illius  opacabant. 
*  Abcatnonabnr.    M. 


S7f 


D£  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTIM 


m 


CAI1JT  VIII.  —  Ds  vm,  15 ;  <in  komo  poiUu»  im  pa^ 
radiio  ut  a^riculturm  operam  darel, 

15.  Ei  %um\Ml  Dominui  Deus  homincm  qnemfecit, 
it  posuit  eum  tn  paradiio,  ul  opcraretur  et  cuitodiret, 
Kt  prtecepit  Dominu$  Deut  AdiV^  dlcem  :  Ab  omni  tigno 
quod  eu  in  paradiio  eua  eda ' ;  de  Ugno  autem  cogno^ 
icendi  bonum  et  matum^  non  manducabitii  de  iilo.  Quo 
die  autem  ederitii  ab  eo^  morte  moriemini.  Cum  supc-- 
rius  breviler  dixerit  Deum  planiasse  paradisum,  cl 
coDStiluisse  ibi  hominem  quem  iinxerat«  rccapilula- 
vil  ut  Darraret  quomodo  sil  paradisusconsliiulus.  Nunc 
ergo  et  iliud  recapitulando  commcmoravit  quoinodo 
Ibi  Dcus  posucrit  liomincm  quem  fecit.  Yidcanins  i(a- 
que  quid  sit  quod  dictum  csl,  nt  operarciur  ei  cuilodi» 
ret*  Quid  cperaretur,  ct  quid  cuUodiret  f  Numquid  for- 
te  agriculturam  Dominus  voiuit  operari  priinum  bo- 
ninem  ?  An  non  est  credibile  quod  cum  ante  pcccatum 
damnaverlt  ad  taborero  ?  lu  sane  arbilraremur,  nisi 
vidercmus  curo  ^anla  volupuiie  aninii  agricolari  quos- 
dam,  ut  eis  magna  pccna  sit  indc  ad  aliud  avocari. 
Quldquid  crgo  dcliciarum  liabel  agricuUura,  tunc  uti- 
que  loiige  ampliuscrat,  quando  niliil  accidcbat  advcr- 
£1,  vel  terra  vel  ccclo.  Non  enim  crat  iaboris  afllictio, 
sed  cxbilaraiio  voluntaiis,  cuin  ca  qu»  Dcus  creaverai, 
liumani  opcris  adjutorio  Ixtius  fcraciusqiie  provcni- 
rent ;  uiide  Creator  ipso  ubcrius  laudarelur,  qiii  aiii- 
■la:  iii  corpore  animali  constitutoi  ralioneni  dcdissct 
operandi,  ac  racuUalcm,  quanlum  animo  volcnti  satis 
csset,  non  qiiantuin  iiivitiim  indigciitia  corporis  Ch- 
gcrct. 

i6.  Quod  enim  majiis  niirabiliusqiie  spectaciilura 
osl,  aut  ubi  magis  cum  rerum  natura  liumana  ralio 
quodainmodo  loqiii  potest,  quam  ciim  positis  seniini- 
bus,  plaiit;itis  siirciilis,  IranslMtis  arbusculis,  insitis 
inalleolis,  Uinquam  inlcrrogalur  qu;rt|iie  vi>  radiclsct 
Ijorminis  quid  possit,  quidve  non  possit ;  uiidc  possit, 
undo  non  possit ;  quid  in  ca  valcat  nnnicroniin  invi- 
iibilis  intcriorqiic  polentia,  qiiid  extrinscctis  adbibi- 
ta  dUigciitia  :  inque  ipsa  considoralionc  pcrspiccrc, 
quia  iic(|uc  qni  plantat  est  aliquid,  ncquc  qui  rigat,  scd 
qni  iiicrcmrntum  dat  Dcus  ( I  Cor.  iii,  7  )  ;  quia  et 
illud  opcris  quod  acccdit  cxtrinscciis,  per  illuui  accc* 
dit,  quem  nihilominus  creavit,  ct  qucm  rcgU  atqiic  or- 
diiiat  invisibililcr  Dcus  ? 

CAPUT  IX.  —  AgricuUuro!  opui  allegoricc. 

i7.  Hnic  jain  in  ipsuiii  nuindum,vclut  iiiqiiamd;im 
niagnam  arlM)rcin  rcrum,  oculiis  cogilaliouis  attollitur ; 
alque  in  i|vso  qiioque  gemina  opcratio  providcntix  rc- 
pcriuir,  partim  naluralis,  partim  volunlaria.  Naturalis 
quidcm  pcr  occuliam  Dci  administrationcm,  qua  eiiam 
Jigiiis  ct  hcrbis  dat  incrcmcntum ;  voluntaria  vcro, 
pcr  Angclorum  opcra  ethominum.  Sccundum  illani 
primam  coelcslia  supcrius  ordinari,  iiifcriusquc  tcrrc- 
strla;  lumiiiaria  sidcraquc  fulgcrc,dici  noclisqucviccs 
agitari,aquis  terram  fundatam  intcrlui  atquc  circumlui, 
aercm  aitius  superrundi,  arbusta  ct  aniiualia  concipi  ct 

■  liic  H  rauio  post  omncs  f  jOv.  Ksy  ferunt-,  escam  edes, 
t  contra  Er.  Lugd.veo.  nunc  leKunt,  CKam  cda,  nunc*  esca 
idci  niuic  edes  ad  cscam,    M. 


iuisci,crescere  ct  senesoarerc,  occiJcre,  ctqqidquid 
aliud  in  rcbns  inieriore  natanilque  moiu  geritur.  In 
hac  autcm  altcra  signa  dari,doeerieldisci  \  agros  co- 
11,  societates  adininisirari,  artes  exerceri»  et  qqarqne 
alia  sivo  in  snpcrna  societatc  agunlur,tive  in  haetcr- 
rciia  alque  mortali,  ita  ul  boniscontulatiirei  per  iie« 
scientes  malos.  Iiiqiic  ipso  homiac  canidem  gcminaiu 
providcntix  vigere  potcuiiam. :  prioio  erga  corpun- 
turalem,  scilicet  eo  molu  quo  Ol,  qna  ereiclt,  qno  se- 
nescil ;  volunlariim  vero,  qno  iili  ad  vidiun,  tegameii- 
tumi  curationcmqucconsalitar.  Slmililor  ergajmimaiii 
naturaliter  agitur  ut  vivat,  ul  sentiai ;  volanUrie  vcr 
ro  ut  discat,  ut  conscntial. 

i8.  Sicut  autem  iii  arbore  id  agil  agriciillora  fo- 
rinsccus,  ut  illud  proficiat  quod  geritur  intrinsocns ; 
sic  in  homine  secundum  corpus,  ei  qood  inlrinieces 
agil  natura,  servit  cxtriusecos  medidna  :  ilenqoe 
secundum  animam,  ut  nalura  beatiBcetor  inlriniecos, 
doctrina  minisuratur  extrinsccus.  Quod  aolem  ad  ar- 
borcm  colendi  negligcntia,  hoc  ad  oorpos  medaodi 
Incuria,  hoc  ad  animam  disoeadi  segnitiit :  el  qood 
ad  arborem  hiimor  inutilis,  boc  ad  corpus  vieiai  exi* 
liabiNs,  boc  ad  animam  persuasio  iniqoilatia.  Dem 
itaque  super  omnia,  qui  condidil  omnia,  el  rcgit 
onmia,  omncs  naturas  bonus  creal,  omnes  volonlaiei 
Jiistus  ordiiiat.  Quid  ergo  abhorrcl  a  vero»  si  creda- 
mus  hominem  ita  in  paradiso  consiilulumt  ol  opera- 
retur  agricuUuram,  non  labore  servili,  sed  bioiesie 
aniuii  volupiaic?  Quid  enim  hoc  opere  innoceniioi 
vacantibiis,  ct  quid  plenius  magna  consideraUone 
prudcnlibus  ? 
CAPUT  X.  —  Qtti(/iii,Ut  opcrareiur  el  custodirel. 

i9.  Ut  cuttodiret  aulem ,  quid?  An  ipsum  paradi- 
sum?Contra  qiios?Nullus  certc  vlcinus  meluebaiur 
invasor,  nujlus  limitis  pcrturbalor,  nuUus  fur,  nutlus 
aggressor.  Quomodo  ergo  mtelleclari  sumqs  corpo- 
ralcm  paradisum  potuisse  ab  bomine  corporaliter  co- 
siodiri  ?  Scd  neqiic  Scriptura  dixit ,  Ul  operarelar  d 
cuslodirct  paradisum;  dixit  auUmi,  Ut  opermtiar  dc>- 
Hodiret.  Quanquam  si  dc  gneco  diilgentlus  ad  verbom 
exprimatur,  ita  scripium  est,  Et  accefnt  DoaUnu»  Deu» 
liominem  quem  fccit^  et  potuit  eum  in  paradiio  operari 
eum  et  cunodire.  Sed  utrum  ipsum  bominem  posoit 
opcrari,  hoc  cnim  sensit  qui  intcrpreUilus  esl,  oi  ope^ 
raretur;  an  cumdem  paradisum  operari,  id  esi,  ut  lior 
mo  paradisum  operaretur,  ambigue  sonal :  el  videlur 
m.igis  cxigere  locutio,  ut  non  dicatur,  Openreiur 
paradisnm ;  scd,  in  paradiso. 

20.  Ycrumtamcn  ne  fortc  sic  dictom  sit,  Ut  operu' 
retur  paradisgm,  sicut  superius  dictum  esl,  /f«c  aoi 
homfi  qui  operaretur  terram  ( eadcm  quippe  locoUo  e^ 
opcrari  terrani,  qux  operari  paradisum ) ;  ambiguam 
sciitcuiiam  ad  utruinquo  Iractcmus.  Si  enlm  iioii  est 
ncccsse  ui  accipiamus ,  Paradisum  custodirc,  sed,  in 
paradiso ;  quid  crgo  in  paradiso  custodire?  Nam  quid 
operari  in  paradiso,  jam  ut  visum  csl  disscniimus. 
An  ut  qiiod  oiicrarclur  in  terra  per  agriculturam,  is 
reipso  cusiodirct  por  disciplinam ;  id  est,  ul  sicol  ct 

>  Juxu  Er.  Lugd.  ven.  Lov.|  discer$.    n. 


ager  obleinp«rarel  eoleDti  se,  iu  el  ipse  pixecipiena 
Domino  ftuo,  ul  siimplo  praceplo  obedienlis  fractum, 
uonBpiiias  ioobedientise  rcdderelY  Denique  quoniam 
littilitiidinem  a  se  culli  paradisi  in  seipso  cuslodire 
subditiis  iioloii,  similem  sibi  agruin  damnatus  acce- 
pit :  Spimu,  inquit,  et  Uibulot  pariH  riM  {Gen.  fli,i8). 

"il.  Quod  si  et  illud  intelligamus,  ^utpaiadisum 
opcrarelur,  el  poradisum  eustodiret,  operari  quidcm 
(«nMlisum  posset,  sicut  supra  diiimus ,  pcr  agricul* 
Uirtm ;  cuslodire  autcm  noii  adversus  improbos  aul 
inlmioos»  qiii  imlli  crant,  sed  fortassis  adversus  bc- 
siias.  Qttomodo  istud  ?  aut  quarc  ?  Numqdid  cniin  be- 
siix  jam  in  bomlncm  sxviebant,  quod  nisi  peccato 
non  fterel?  Ipse  qulppe  bestiis  omnibus  ad  se  addu- 
cUsp  sicut-  posl  commemoratur,  noniina  imposuit : 
Ipae  ellam  seito  die  lege  verbi  Dei  cum  omnibus 
eommnnes  ciboe  accepil.  Aut  si  crat  jam  quod  time- 
i«lar  In  bestils,  quonam  paclo  posset  unus  homo  il- 
Iwi  mmiire  paradisumf  Neque  enim  csiguus  locus 
enl,  qoem  Inntus  fons  irrigabal.  Cuslodire  quidem 
iUe  deberet,  si  posset  paradisum  lali  et  tanta  mace- 
rin  eommnnire»  ul  eo  serpens  non  possel  intrare : 
•ed  mimm  sl  priusquam  communiret,  omnes  serpen* 
les  liide  possct  excludere. 

tt.  Proinde  bitellecium  ante  oculos  cur  prxter^ 
mildmQS?  Posllus  esl  quippe  bomo  in  [Kiradiso,  ul 
eperarclur  eumdem  panidisum,  sicut  supra  disputa- 
Im  est,  pcr  agriculturam  non  laboriosam,  sed  deli- 
ciosam ,  et  nientem  prudcntis  magna  atque  uiilia 
cemmonentem  :  cuslodiret  autom  cumdcm  parndi- 
aum  ipsi  sibi ,  ne  aliquid  admilleret,  quare  iiide  me- 
rerelur  expelli.  Deuique  accepit  ct  prxccpuim,  ul 
all  per  quod  sibi  custodial  paradisum,  id  est,  quo 
eonscrrato  non  indc  projiciatur.  Recte  enim  quisque 
didlur  non  euslodisse  rem  suam,  qui  sic  egii  utnmit- 
lerel  eam,  cliamsi  alteri  salva  sit ,  qui  eam  vel  iuve- 
nit  vel  accipere  meruil. 

95.  Esi  allus  in  bis  vcrbis  sensns,  qiicm  puto  non 
immerito  prxponcndum,  ul  ipsum  hominem  operare- 
lar  Dieus  cl  eustbdiret  (a),  Sicui  ciiiin  opcratur  liomo 
tcrram,  non  ut  eam  faciat  esse  terram,  scd  ut  cullam 
alqae  froctuosam  :  sic  Dcus  homiiicm  mulio  magis, 
quem  Ipse  creavil  ut  homo  sit ,  eum  ipse  operatur  ut 
Jusuis  sil,  si  homo  ab  illo  pcr  suporbiam  non  absce- 
dat;  hoc  esl  enim  apostatarc  a  Deo,  quod  initium 
•uperlte  Scriptura  dicit:  luitium^  iiiquit ,  lupiTfrfa; 
kmMi  apo$tamre  a  Deo  (Eccli.  x ,  i4).  Quia  crgo 
Dens  esl  Incoinmuiabilc  bonum,  liomo  aulcm  ct  se- 
cundumanimam  et  secundum  corpus  muiabilis  res 
esi ;  nlM  ad  hicommulablle  bonum ,  qood  cst  Dcus, 
cenverstts  substiterit,  formari  ut  justus  bcatusque  sii, 
non  potesl.  Ac  pcr  hoc  Dcus  iJcm  ()ui  creat  bomi- 
iNVi,  ul  bomo  sit,  ipse  operatur  boniiricm  aique  cu- 
siedil,  nt  ctiam  bonus  bcalusque  sit.  Quapropter 
^n  loeotlone  dicitur  homo  operari  terram,  quas  jam 
lerra  eral,  ol  ornata  ali|ne  fecunda  sit,  ca  lociitione 


(e)  AUera  tamen  cxposilio  aplius  oongniit  hcbraeo,  in  quo 
|7rooomeoeimi,rofenuradparac/t5fmi,  genere  feauoinocum 
«14  voce  eoof  cnieas. 


LIDER  OGTAVUS.  881 

dicitur  Dcus  oporari  hominem  ,  qui  Jam  homo  erat„ 
ut  pius  sapiensque  sit,  cnmqnc  costodire,  qiiod  homo 
sua  potestate  in  sc,  quam  illius  supra  se  delecuuis , 
domiiiationcmqiie  cjus  coniemnens  tutus  esse  non 
possit. 

GAPUT  XI.  —  Cur  hic  addila  dietio^  Dominus. 
Domtnua  veru». 

24.  Proinde  nullo  modo  vacare  arbitror,  sed  noa 
aliquid,  ct  magnum  aliquid  admonere,  quod  ab  ip>o 
divini  libri  hujus  cxordio,  cx  qiio  ita  coeptus  est,  lii 
princijrio  fecit  Deui  ccUum  et  terram^  usque  adhunclo- 
cum,  nusquam  positum  est,  Dominus  Deus;  sed  tantum 
modo,  Deus :  nunc  vero  ubi  ad  id  vcntum  esl,  ul  immi- 
ncm  in  paradiso  constituerei,  eumque  per  prapceptum 
operareturetcustodirei,  ita  Scriplura  locuta  esl,£l 
iumpiit  Dominui  Deui  hominem  quem  fecit ,  et  poiuit  eum 
in  paradiso  operari  eum  et  cuHodire  :  non  quod  supra 
dictanim  crealurarum  Dominus  non  essel  Dcus ;  sed 
quia  hoc  iicc  propter  Angelos ,  nec  propter  alia  qum 
creata  sunt ,  sed  proptcr  hoinincm.  scribebatur, 
adeum  admonendiim  quantum  ei  expediat  habere 
Dominum  Deum,  hoc  esi,  siib  ejus  dominatione  obe- 
dicntcr  vivere ,  qoam  licentiose  abuti  propria  pote- 
stale,  nusquam  hoc  prius  poncre  voluit,  nisi  ubi  per- 
venlum  cst  ad  eum  in  paradiso  collocandum,  operan* 
dum  et  custodiendum  :  ut  non  diccret  sicul  et  CKtcra 
omnia  superius,  Et  sumpsit  Dous  horoinem  quem  fe- 
cit ;  scd  diccret,  Et  iumpmt  Dominui  Deui  hmrnnem^ 
quem  fecit,  et  poiuit  eum  in  paradiio  operari  eum ,  ul. 
jiislusesscl,  et  cuitodire,  ut  lutus  csset,  ipsa  uliqua 
dominatione  sua,  qiiae  non  esl  illi  sed  nobis  ulilis.  lile 
quppe  nostra  servitute  non  indigei,  nos  vero  domt* 
nationc  ilHus  indigemus,  ul  opereturetcustodialuos; 
et  ideo  verus  solus  est  Dominus,  quia  non  illi  nd 
suam,  sed  ad  noslram  utilitatem  salutemque  scni- 
mus.  Nam  si  nobis  indigeret,  eo  ipso  non  vcrus  Do- 
minus  esset,  cum  per  nos  ejus  adjiivaretur  necessiias, 
sulhqua  et  ipse  scrviret.  Merito  ille  in  Psalmo  :  Di»^ 
inquit,  Domino ,  Deui  mem  ei  tu ;  quonimn  bonorum 
meorum  non  egei  (Pm/.  xv,  2).  Ncc  ita  sciitiendum 
est  quod  diximus,  nos  illi  ad  uiililatem  noslram  sa- 
lutemque  servirc ,  tanquam  aliud  aliquid  ab  ilio  cx- 
spectemus  quam  eum  ipsum ,  qui  summa  uUlitn.s  ct 
salus  nosira  cst.  Sic  cnim  eum  gralis  secundum  illam 
vocem  dilijjimiis  :  Mihi  autem  adhcerere  Deo  bonum 

€il  (/W.   LXXII,  28). 

CAPUT  XII.  —  Hominem  non  poiu  quidquam  boni 
agere  iine  Deo,  Diiceaui  a  Deo. 

25.  Ncquo  enim  tale  aliquid  est  homo ,  ut  factus, 
descrente  co  qui  fecit,  possit  aliquid  agere  bcne  tan- 
quam  es  seipso;  scd  tuta  cjus  actio  bona,  csl  con- 
verti  ad  cum  a  quo  facius  est ,  et  ab  eo  justus ,  pins, 
sapicns,  bcatusquc  sempcr  Gcri :  iion  fieri  ci  rccc- 
dcre,  sicut  a  corporis  mcdico  sanari  el  abirc :  quia 
medicus  corporis  operarius  fuit  extrinaecus,  scrviena 
natuRC  intrinsecus  opcranti  sub  Deo,  quiopcratur  om- 
nein  salutcm  gcmiiio  illo  opcrc  providcntix,  dequo  SU' 
pra  locuii  suinus(C/rfy.  9).  Non  crgo  ita  se  debet  homo 
ad  Dominum  convertcre.  utcum  ab  eofactisfberil  iur* 


8CS 


DC  Gli:N£Sl  AD  U1T£RAM,  S.  AUCUSTLNI 


m 


Mut  alisccdal,  scd  ila  ut  abiilo  scHiper  iial.£o  qui|)pe 
ipsocfiin  ab  illo  iion  Jiscedit,«jas  ipsc  prapsenlia  jusliO- 
oaiar,  et  illuiniiialur,  et  bealiOeatnr,  operantc  et  cuslo- 
dt"nte  Deo ,  dum  obedieiili  siil*|iHUoquc  domiBalur. 

26.  Nequc  ciiiin,  ut  diccbainus,  sicut  opcralur  lio- 
nio  terram,  uteutta  atque  recuiida  sit,  qul  euni  fueril 
operaius  abscedit,  reiinqfieiis  eam  vcl  arauin,  vel  sa- 
lam,  velrignUM,  vd  ai  quid  aiiud,  jnaBeiilie  operc 
quod  factum  est,  com  operator  absoesserit.  iu  Deus 
opecatur  homioem  justum,  id  esi  jusiiflcando  eum,  ut 
•i  abscesserit,  inatieat  iu  abscedcule  quod  fccil :  sed 
putius  siciit  aer  praiseuie  luwiiie  non  nietus  est  luci' 
dus,  sed  fit;  (|uia  si  facitts  esset»  non  auiein  fierct, 
etiam  abseate  lumine  iucidiis  uiaiieret ;  sic  k(»iuo  Dco 
sibi  prftsenle  iliuminaliir »  abbciile  aulem  continuo 
lenebratur  ;a  qtio  non  locorum  intcrvaUi&,  sed  volun- 
latis  averskme  disccditur. 

S7.  Uie  iuque  operctur  bomincm  bonuiu  alquc  cu* 
alodiat,  qiii  incommutabililer  boBUS  esi.  Semper  ab 
IUo  ficri,  seniperque  perlki  debemus,  inbxrenies  ei, 
et  in  ea  conversioae  qux  ad  ilbim  est  permaueates, 
de  quo  dicttur ,  Miid  autem  adiuBrere  DeQ  bonum  ett; 
et  cui  dicitnr,  Fortiludmem  meam  ad  te  cu$todiam 
(l*sa/.  Lvui ,  iO).  Ipstus  eiiim  sumus  llgineuium ,  non 
tantum  ad  boc  ut  bomioes  simus,  sed  ad  boc  etiain 
«I  boni  simus.  Noro  et  Aposlolus  cum  fulelibus  ab 
impieute  convcrsis ,  graliam  qua  salvi  iacti  sumus, 
cammendaret  {Ephes.  ii,  8  10) :  Cratia  enim,  iuquit, 
«i^vi  facii  «flis  /ler  fidein ;  el  iioc  non  ex  vobii^  ted  Dei 
dmum  esi;  iion  ex  operibus,  ne  forte  qui$  extollatur. 
Ipmu»  eaim  eumus  figmenlum  creati  in  Citriito  Jeiu ,  iit 
operibui  bonii  quce  prmpwramt  Deui,  ut  in  iltti  mubute' 
mits.  Kt  alibi  icuin  dixissol ,  Cjim  timore  et  tretuore  tv- 
9iram  ipiwum  ialutem  operamini;  iie  sibi  puiarcnt 
tribiicndum,  Unquam  ipsi  se  racereiil  jiisios  et  boaos, 
eontiiiuo  subjocit  :  Deui  tmm  at  qui  operatur  in  vobi» 
{Pintipp.  II,  12,  13).  Sumpiit  ergo  Dominui  Dem  iko- 
winem  quem  ft^cii ,  tt  poiuit  £um  in  pnfadiw  operari 
nuit,  boc  est,  operari  ia  «o,  d,  cuMlodire  euni. 
CAPUT  Xlll.  —  Ciir  lioino  prohibitui  a  iigno  ideutia 
boni  et  mali. 

28.  El  prtecepii  Domluui  Deui  Adce,  diceni  :  Ab  omm 
ligno  quod  est  m  paradiio ,  edei  ad  eicam ;  de  iigiio 
mitem  cognoicendi  bonum  et  malum^  non  nmnducabitie 
de  iUo,  Qua  die  autem  ederitii  ab  eo ,  morte  moriemini. 
6i  aliquld  inali  csset  lignum  illud,  unde  probibuit  lio- 
minoin  Deus,  ejus  ipsius  raali  oalura  veuenatus  vide- 
rciur  ad  raoiiem.  Quia  vero  ligna  omnia  iii  paradiso 
bona  plauUverai  {CetL  i,  li),  qiii  fecit  omuia  bena 
vatde ,  iicc  •uHa  ibi  nalura  mali  crat ,  quia  nusquam 
est  mali  uUa  ualura  (quod  diligentius,  si  Doniiuus  vo« 
Juerit,  disseremiis,  cum  de  ilio  serpeiite  dicere  coepe- 
rknus) ;  nb  eo  ligno  quod  makim  non  erai  proliibiUis 
est,  ut  ipsa  pcr  se  pnL'ce)>ti  conRcrvaiio  booum  iili 
cisseC ,  et  transgressio  maluuK 

29.  Nec  poiuit  meliiis  et  diligcnlius  commendam 
quantum  mabira  sit  sola  inobedicnlia ,  cum  ideo  reus 
4iii(|uiutis  factus  esllMmiOy  quia  cam  rem  teiigit  coii 
Ka  frebikitioaem,  quam  si  xion  prubibitus  letigissei, 


mm  utique  peccasset.  Nam  qui  dieil,  veM  ^ratia,  NoK 
tingere  hanc  herbam,  si  forle  veaenoaa  eii  Biorteni. 
qtie  pncnuntiat,  si  tdifperti,  sequHur  quidem  mors 
eontempiorem  praccepti;  sed  eiiam  ti  nemo  pmfai- 
boisset,  atqueilLe  letigissei,  nibiloBinui  ntiifiie  uio- 
rtretun  Uia  quippe  res  couCraria  mhiti  viiaH|ue  ^us 
esset,  sive  inde  veurelur,  sive  nu»  vetaretur.  Ifen-. 
cum  quisque  proitibet  eam  rem  laiigi,  qus  doh  qui- 
dem  tangenti,  sed  iUi  qui  jirohibuit  obesset,  veiui  s: 
quisquam  in  alieaam  pecuiiiim  ynisisset  iiiamim, 
prohibitus  ab  eo  ciijus  erat  pecunia  ilia ;  ideo  esset 
prfAibiio  peccaium,  qnia  prohibevti  poierai  esse  da- 
muosum.  Gum  vcro  illud  langitiir ,  qiiod  ncc  ungenii 
obesset  si  non  proliiberetur,  B0ccuii[uam  alicri  quim- 
dolibet  Ungerctur;  quare  prohibiium  esi,  iiisi  ut 
ipsius  per  le  bonum  obedieolix,  et  ipt-ius  piT  se  ma- 
lum  inobedientisc  iHonatrareiur? 

30.  Dcoique  a  |ieccajile  aihil  aliud  appeikum  est, 
nlsi  1011  esse  sub  dominatione  Dei ,  quando  illiid  »d  • 
asimuin  est,  in  quo  ne  SMlmitleretur,  sola  debcrei 
jussiu  diMuiuantis  ailendi.  Qmc  ai  aola  atieiider««ar. 
quid  aliud  quam  Dei  voluntas  attemicreiur  ?  quid  alipd 
qiiam  Dei  voiuiius  amareiur?  quid  aliud  ^uam  Dci 
vulunus  human»  volunuii  pra*poneretur?  Dominus 
quideiu  our  jusscril,  vidcrit;  laciendiim  csi »  eervienb) 
quod  jiissk ,  ct  liuu:  ibrie  videiidum  esi  a  pnNmmnie 
cur  jusscric.  Scd  Umcn  utcausam  jusaionis  bujus  nor 
diuitus  requiramus ,  si  hxc  ipsa  magna  est  uiiliias 
bomiiii  quod  Deo  servit,  jiri)eudo  Doifts  utiic  facii^uid- 
quid  jiiberc  voluerit,  de  quo  meluandum  iwq  ea«  iie 
jubcFe  quod  uiutUc  est  possit. 

CAPUT  XIV.  —  Ex  dimm  prmcepti  coniempfu  esfe- 
rientia  nui/j. 

31.  Nec  ficri  potest  ui  volmitas  proprii  uon  gramii 
niinx  pomlcre  supcr  bominem«adai ,  «  /eam  «oiuii- 
Uti  superioris  cKtoIlcndo  pneponat.  Hoc  eipertusest 
homo  coniemncns  prxcepium  Dei,  ei  hoc  eB|ierimeBte 
didicit  quid  iiiieresset  inier  bomim  ei  inalum,  houmi 
scilicet  obedicntix,  maluni  auteminobedieiiti£,  idest, 
superbiaB  ei  contumaci»,  penreram  iailutionis  Dei  el 
Moxi»  liberutis.  Hoc  autem  in  quo  tigno  aocidere 
piuuit ,  ex  ipsa  re ,  ut  jam  supra  dietum  eai,  mmiea 
Qccepit  {Cap.  6).  Malum  enim  msi  expenmeuto  mm 
sentireraus,  quia  nullum  esset,  si  non  fedsaemns. 
Neque  cnim  ulla  natura  malj  csl»  sed  amiasio  bcni  hoe 
oomeii  accepit.  Bonum  quippe  incommulabilc  Dens 
/M  :  bGfflo  auiem  quanlJim  ad  ejus  imUftm ,  Sn  qua 
euni  Deus  condidit,  pertiuci,  bonum  est  quidem^  ut 
non  iucominuUbile  ut  Dcus.  Muubile  aulcm  iMBBm» 
quod  est  post  incommuubile  bonum ,  melius  bommi 
fii,  c«m  bono  iocomrouubili  adhsserii,  amando  iHque 
aerviendo  rationali  et  propria  voluntate.  Ideo  quippe 
.^t  haec  magni  boni  natura  est,  quia  et  boc  acoepil,  irt 
possjt  siimmiJboni  adhxrcre  natune.  Quod  si  noiflerit, 
ibono  sc  privat ,  ct  Iioc  ei  malum  esi ,  ondc  per  Justi- 
tiam  Dei  eiiam  crudatus  consequilur.  Qmd  «obD  Imn 
iiirquum,  quam  ut  bcne  sit  dcsertori  boni?  Neqae  uUo 
roodo  fleri  potest  ut  iu  sit :  sed  aliqnando  amissi  sii- 
perioris  boni  non  seniitur  maluro,  cum  hnliciBr  qiiod 


5» 


LIBER  QCTATUS. 


SM 


•Mliiro  esl  lAferius  beninn.  Scd  dW hia  )a&Uiia  est  «l 
qui  volunUite  ambii  qued  d^mare  debuU,  amitut  cnm 
More  qnod  amavil,  dora  naturarum  crealor  ubiqiie 
landetur.  Adhuc  enim  esl  bonum  quod  doletamtttum 
boDttm  :  nam  nisi  aliquod  boiium  remaniiaset  iii  na- 
lofa,  nulluo  boni  amissi  dolor  esset  in  poena. 

5S.  Cui  autem  sine  mali  expcrimento  placei  bonum, 
id  osl»  iil*anleq«ftm  bOAf  amissionem  acnliat,  eHgat 
tencre  ne  amiilaly  super  omnes  bomines  pnedicandtts 
cat  8ed  lioc  nisi  cujusdam  singuluris  lauiUs  esset,  non 
illi  pttero  tribueretnr^  qui  ex  genere  Israel  fMtus 
EBMnanuel  nobiscum  Deiis  {Mauh.  f,  ^),  reconcilia- 
Til  BOt  Deo,  honiinum  et  Dei  bomo  medialor  (I  Trtn. 
N,  5)  t  Yerbum  apud  Deum ,  caro  apud  nos  (/oon.  i, 
i,  li),  Verbum  caro  uMer  Deum  el  nos.  De  illo  quippe 
propbela  dicil ,  Prtiu^iii  iciat  piur  bonum  aut  ma- 
/«M,  amUmntt  maiUiam^  u/  elkgM  bonwn  (/soi.  Tii,  16, 
$ac.  LXX).  Quomodo  quod  nescit,  aot  eontemnit  aut 
eligll,  nisi  quia  haec  duo  sciuntur  aliter  per  prudeD' 
liam  boni,  aliler  per  experieniiam  mali?  Per  pruden' 
liam  boni  malum  scitur ,  etsi  noii  sentitur.  Teneiur 
onim  bonum,  ne  amissione  ejus  seniiatur  malum.  Iiem 
per  experientlam  mali  acitur  bonum ;  quoniam  quid 
amlseril,  sentil,  cui  dc  bono  amisso  male  fuerit.  Prius* 
qnare  scurcl  ergo  puer  per  experientiam,  aut  bonum 
qno  careret,  aul  malum  quod  bonl  amissione  seniirei, 
contcmpsit  malom  ol  eligeret  bonum ,  id  esi,  noluit 
amitlere  quod  habebat ,  ne  senlirel  amittcndo  quod 
amittere  non  dcbebat.  Singulare  exemplum  obedien- 
lix ;  quippe  qui  non  venit  laccre  yoluntatcm  suam, 
sed  ejus  ▼oiuiitatem  a  quo  missiis  est  {Joan.  yi,  58) : 
non  slcut  ille  qui  dcgit  facere  voluniatcm  suam ,  non 
ejns  a  quo  ractus  e^t.  Mcriio  sicut  pcr  unius  inobe- 
dientiam  peccatores  constituti  sunt  multi,  iia  pcr  unius 
obedienliam  Justi  constituuntur  multi  (Aoiti.  v,  19) ; 
qnia  sicut  Jn  Adam  omnes  moriuntur ,  sic  el  ui  Chri- 
slo  onmes  Tivlflcabuntur  (I  Cor.  xv,  22). 
GAPUT  XY.  —  Ugnum  uienlitB  boni  et  mali  cur  dc 
appellatum» 

35.  Fmstra  autem  nonnulli  acute  obtusi  sunt  S  cum 
requirunt  quomodo  polucrit  appellari  ligiium  digno- 
aeenlia  boni  et  mali ,  antcquam  in  co  transgressus 
csset  liomo  prsceptum,  atquc  ipsa  cxperieiit^i  digno- 
sa*ret  qiiid  interessel  inter  bonum  quod  amisit,  el 
roalum  quod  admisit.  Lignum  enim  tale  nonien  acce- 
pil,  ol  eo  secundum  prohibitionem  non  tncto  cavere- 
Inr,  quod  eo  eontra  prohibitionem  tacto  sentiretur. 
Neque  enim  quia  inde  conira  praeccptum  manducave- 
runt ,  ideo  factum  est  itlud  lignum  dignoscenti»  boni 
et  mali ;  sed  uUqiie  etiamsi  obedicutes  esseiit,  et  nibil 
inde  contra  prxceptum  usurpassenl,  id  recte  vocare- 
tur,  quod  ibi  eis  accidcrct,  si  usurpassent.  (^uemad- 
nodum  si  vocaretur  arbor  saturitatis,  quod  inde 
possent  homuMS  saturari ;  numquid  si  nemo  accessi^- 
sel,  ideo  nomen  iliud  essel  incongruum?  quandoqui- 
dcm  cum  accederent  et  saturarentur ,  tunc  probareut 
q«am  hoc  recte  arbor  ilia  vocaretur. 


CAPUT  XVI.  —  Hommem  anfe  man  experrmenium 
poluiue  inleUigere  qmd  ewt  nuUum. 

S4.  Et  quomodo,  imjtilimt,  intelligerel  homo  qu<id 
ei  dicebatur  lignum  digiioscentix  boni  et  maR,  quando 
Ipsum  roalum  quid  esset  omnino  nesciebatTIIocqiii 
sapiunt  paruin  attcndnnt  quemadinodom  a  contrarii^ 
notis  sic  pleraque  inielligantur  ignota,  nl  etiam  verbt 
remm  quae  non  sunl,  cnm  in  loquendo  inierpommlur, 
nnllus  catiget  auditor.  Hoc  cnim  qiu>d  omnine»  non 
esl,  nihil  vocaiur;  et  bas  dnas  ayllabu  nemo  non 
inielligit,  qui  laiine  audit  el  ioqnllur.  Unde,  nisieum 
seusus  intuelur  id  qnod  esl,  et  ejus  privatione  quid 
etiam  non  sit  agnoscil?  Sic  ei  inario  cnm  dicitur ,  in- 
toendo  corporis  pleniludinem ,  privatione  ejus  lan- 
quam  contraria,  quid  dicalur  iiiane  inteUigimus;  sicol 
audiendi  seusu  non  solum  de  vodbus,  ▼erum  eiiam 
de  sileiilio  judicarons  :  sic  ex  vita  qux  ineral  bomini, 
possetejus  cavere  contrarium,  id  est,  vitae  privalioncm 
qux  mors  vocaiur;  et  ipsam  causam  qua  perdercl 
quod  amabat,  id  cst  quodlibet  faclura  suum  quo  flerel 
ul  amitterei  vitam,  qoibuslibet  syilabia  appellarelur, 
quenMdmodum  latine  cum  dicitur  peccatnm  vel  ma- 
ium ,  umqoam  signnm  ejus  intelligeret ,  qood  menio 
discernerelb  Noa  enim  qiuxnodo  Iniclliglmus ,  cuin 
dicitur  resorrectio,  qnam  nunquam  experti  sumns? 
Noiine  quia  sentimus  quid  sil  vivere ,  el  ejus  rei  pH- 
vaiiunem  vocamus  mortem,  onde  rediUim  ad  id  quod 
scntimus,  resurreclionem  appellarous?  ct  si  quo  alio 
nomine  in  quacumque  lingua  idipsum  appellatur, 
menli  ullque  signum  insinuatur  in  voce  loquentium, 
quo  sonanle  agnoscat  quod  etiain  sine  signo  cogitarei. 
Mirum  est  enim  quemadmodum  rerum  quas  liaiici 
amissionem ,  eiiam  inexperlam  natura  devitet.  Quis 
eniin  pecora  docuil  devitalionem  mortis,  nisi  sensus 
vit»?  quis  parvulum  puerum  adiisrescere  bajulosuo, 
ai  eum  fueril  ex  alto  jacere  mmiuuis?  quod  ex  quo- 
dam  tempore  incipit,  sed  lameu  aolequam  aliquid 
bujusmodi  expertus  sii. 

35.  Sic  crgo  illis  primis  hominibus  jam  vila  erat 
dulcis,  quam  profeclo  amiiiere  deviiabant;  Idque 
ipsum  quibuscumquc  modis  vel  sonis  s^nifieaniem 
Dcum  intclligere  poteraiil :  nec  alitcr  eis  poaset  per- 
suaderi  pcccatum,  nisi  prius  pcrsuadcretur  eos  ex  illo 
faclo  non  esse  morituros,  id  esi,  illud  quod  habebam 
el  sq  babere  gaudebani,  non  amissuros ;  nnde  sdo 
loco  loquendum  esL  Advertanl  ilaque,  si  quos  morel, 
qiioinodo  potneriot  Inlelligere  mexperui  nominaniem 
Td  minanlem  Dcum ;  el  videant  nof  omnium  inexpcr- 
lorom  nomina ,  noonisi  ex  contrariis  qux  jam  novi- 
mos,  81  privationum  sunt,  aut  ex  similibua,  si  spedc- 
rum  sunt,  sine  ullo  aesto  dubilalionis  agnoscere.  Nisi 
forte  aliquem  movel  qnemadmodum  loqui  polneriiit, 
vd  loqucntem  intelligero,  qui  nou  didiceranl  vcl 
creacendo  inusr  loqueules,  vel  aliquo  magislerio; 
qnasi  .magnum  fucril  Deo  loqnl  eos  doccre,  quos  iia 
fecerat,  ul  hoe  possent  etiam  ab  honiiiiibus  discmay 
si  esscnt  a  quibus. 


*  Anllqul  codicfs,  oonstantcr,  olbtwnd  tmd :  ut  ct  In 
<do  Doeiruachrfan.,  n.  7,  oliiMte. 


Iib.4 


BS7 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINi 


M 


(lAPUT  XYII.  —  Aji  utrtQHe ,  Adamo  et  Eta ,  datum 
iit  prttceptum, 
30.  Mcrilo  sane  quxritur  ulruin  lioc  prscccplum 
▼iro  lanlum  do*tei-il  Dcus ,  an  cliam  finrnuc ?  Se<l 
iiomlum  narralum  csl  qucniadmoduin  facia  sil  fctnina. 
An  forte  jam  crat  facta  ?  scd  hoc  queinadinodum  ge- 
slum  sit  quod  prius  crat  gestum,  posica  rccapitutando 
namtum  est.  Yerba  enim  Scripturac  sic  se  lial)ent : 
Et  jfr^epU  Damimit  Deui  Ada^  dicem;  non  dixit, 
prxcepit  eis  :  dcindc  scquitur,  Ab  omni  titjno  quod  e$t 
in  paradiio  esca  ede$ ;  nnn  dixit ,  cdclis.  Doindc  ad- 
jungit,  De  ligno  auiem  cognoicendi  bouum  et  malum^ 
non  manducabitii  dc  itlo  :  jam  hic  tnnquam  ad  ambos 
pluralitcr  loquilur,  ct  pliiralitcr  prxccptum  tcrminal 
dicens,  Qua  die  autem  ederitit  ab  eo,  morle  moriemini. 
An»scieiis  quod  ci  facturus  erai  niuliercm,  itn  pn-c- 
cepil  ordinalissimc »  ulpcrvirum  pra^ccpium  Domini 
ad  fcminam  pcrvcnirct  ?  Qiiain  discipliiiam  in  Eccle- 
sia  scmt  Aposlolus ,  diccns  :  Si  quid  autem  discere 
vo/Mfil,  domi  rirot  tuot  intcrrogent  (1  Cor,  xiv,  55). 
CAPUT  XYIII.  —  Quomodo  Deut  locutut  sit  homini. 

57.  Itcm  quxri  potest  qiiomodo  nunc  Dcus  locutus 
ail  ad  homincm  quem  fccit,  jam  ccrte  scnsu  ac  mcnti; 
pra^ditnm,  ut  audirc  ct  intelligcrc  loqucntcm  valcrct? 
Nequc  enim  aliter  r.ra:cc|:tum  possct  accipcrc  ,  qiio 
traiisgresso  reus  *  e>sci,  nisi  hoc  acccptum  intelligcreu 
Quomodo  crgo  illi  locutus  cst  Dcus  ?  Utrum  iiitiis  in 
rocnte  sccundum  intcllcctiiin ,  id  cst,  ut  sapiciilcr  in- 
telligcret  votunuiiem  ac  prxccptum  Dei  sinc  uHis 
eorporalibus  sonis  vel  corporalium  simililudinibus 
rertimY  Scd  non  sic  existimo  primo  homini  locutum 
Deum.  Talia  quippc  SCriptura  narrat,  ut  potiuscreda- 
inus  sic  csse  Deum  locutum  homini  in  paradiso,  sicut 
etiam  postea  loculus  csi  Patribus,  sicui  Abrahx,  sic- 
ut  MoTsi ,  id  cftt  in  aliqua  specie  corporali.  Ilinc  est 
cnim  quod  audierunt  cjus  vocein  ambulantis  in  para- 
diio  ad  vesperam,  et  abscondcrunt  se  {Gen.  ui,  8). 
CAPUT  XIX.  —  Ut  inteiligaturoperatio  Dei  m  erealu- 

rit ,  quid  tii  prtmts  de  ipto  tentiendum. 

58.  Locus  iiaque  magnus  neque  prxtereundus  pro- 
ponitur,  ut  intueamur  quantutn  possumus,  quantum 
ipse  adjuvare  et  donare  dignatur ,  opiis  divinx  pro- 
videnliae  bipartiium  ,  quod  superius  cum  de  agricul- 
tnra  loqueremur ,  traiisitoria  quadam  occasione  per- 
strinximus,  ut  inde  jam  incipcret  lcgentis  animus 
hoc  assuescerc  contucri,  quod  adjuvat  plurimum,  ne 
quid  indignum  de  ipsa  Dci  substantia  scntiamus. 
Dicimus  ita^ue  ipsum  summum,  vcrum,  unum  ac  so- 
luni  Dcum ,  Paurem  et  Filium ,  et  Spiritum  sanctum, 
id  esl»  Deuin  Verbumquc  cjus  et  utriusqne  Spirilnmy 
Triniiatem  ipsam ,  neque  confusam  ,  nequc  scfiara- 
tam,  Deum  qui  solus  habct  immortalititem,  ci  lucem 
habitat  Inaccessibilcm  ,  quem  ncmo  honiinuin  vidit, 
nec  vitlere  potest  (I  Tim,  vi ,  i6) ,  nec  locorum  vel 
ttnito  vel  infiniio  spatio  contineri  nec  temporuin  vel 
finito  vcl  Infinito  volumine  variaH.  Neqne  cnim  cst 
in  ejus  substantia  qua  Dcus  cst,  quod  brevius  sit  in 
parte  quam  in  toto,  sicut  necesse  est  essc  qna*  in  locis 

*  sfe  sin.  At  cditi,  quo  traiugretur  ejwt. 


iminoto  cardinc  rooveatur  :  sic  tota  plnia  abarticuk) 
sunt ;  aut  fuit  in  cjiis  subsianiia  qiiod  jani  non  csi, 
vel  crit  qiio<l  noiiduin  cst,  sicut  in  iiaturis  qiinL*  pOBSunt 
ti*mporis  inulabililalcni  pali. 
GAPUT  \X.  -^  Crealura  eoriwralit  loco  et  lempore, 

tpirituatit  tempore  fanfvm,  Creutor  ipte  neuiro  modo 

mutabilit, 

39.  llic  crgo  incommulabili  a*tcrniiatc  vivens  crcn- 
vit  oinnia  simul,  cx  quibus  ciinercnt  lcmpora,  ci 
iinplcrcntur  loca,  tcmporatibusf|iic  ct  localibus  rcriim 
motibus  sicciila  volvcrcnlur.  In  quibns  rcbus  qiicJ.im 
spirilualia,  qua^dam  corporalia  coiididil,  form.insina- 
tcriani  qiiam  ncc  alius  ncc  nullus  ,  scd  oninino  ipsc 
inforincin  ac  formabilcm  inslituit ,  ut  fonnatio:icm 
siiain  iion  lcniporc,  scd  origiiie  prx'vcnirel.  Spiritua- 
Irni  aiiicin  crcatiirnni  corporali  pncposuit;  quod  spi- 
ritualis  tanltiniinodo  por  tcni;K)rj  mutari  posset,  cor- 
poralis  antcm  por  tcmpora  ct  loca.  Excmpli  enim 
gralia,  pcr  lempus  movclur  animus,  vcl  reminisccndo 
quod  oblilus  crat ,  vel  disccndo  quod  nesciebat ,  vcl 
volcndo  quod  nolcbat :  per  loca  autcm  corpus ,  vcl  a 
tcrra  in  C(plum,  vel  a  coelo  in  terram,  vd  ab  oricnie 
in  occidcnlem,  vcl  si  qno  alio  sitnili  modo.  Oiiiiic  ao- 
tcm  quod  movclur  pcr  locuin  ,  non  poiesl  nisi  et  per 
tcmpus  biiiiul  movcri  :  at  non  omne  quod  niovclDr 
pcr  icmpus ,  ncccsse  cst  ctiam  per  loaiin  inovcri. 
Siciit  crgo  substaniiam  qux  movetar  per  tcmpus  el 
locum,  pnrccdit  substantia  qii.nc  Lnntum  pcr  tempus; 
ita  ipsain  prxcedit  illa  qiix  ncc  pcr  locuni  ncc  per 
tcmpus.  Ac  pcr  hoc  sicut  pcr  tcmpus  ct  locum  movet 
corpus  ipse  lanlum  pcr  tcinpus  motus  conditus  spiri- 
tus ;  ita  pcr  tcmpus  movct  conditum  spiritum  ipie 
nec  pcr  tcmpus  ncc  pcr  lucum  motus  conditor  Spiri- 
tus  :  scd  spiritus  crcatus  movct  seipsum  pcr  lempDS, 
ct  |)cr  tcmpus  ac  locuin  corpus ;  Spiritus  autem  crea- 
tor  movet  sci|'sum  siiiC  tcmpore  ac  loco ,  movetooii- 
diluni  «piriluin  pcr  lcmpus  siiie  loco ,  movet  corpus 
pcr  itMnpus  ct  locuin. 

GAPUT  X\l.  —  Quomodo  Deut  immoiut  movealcret^ 
lurat ,  exemplo  animee  deprekendi. 

40.  Quocirca  quisquis  iiitelligere  conatur  quem- 
adnioduni  verc  sctcrnus  ci  vcre  immortalis  atque  in- 
coinmutabilis  Dcus ,  ip  e  ncc  pcr  tempus  ncc  per 
locum  motus  movcat  temiiornliter  et  localiter  creatu- 
ram  suam ;  iion  cum  piito  posse  assequi ,  nisi  prius 
intcllcxcrit  qucmadmodum  anima ,  hoc  est  spiriti» 
crcatus,  non  pcr  locuin,  scd  tantum  per  tempus  mo- 
tus,  movcat  corpus  pcr  icmpus  et  locuin.  Si  eiiiin 
quod  in  seipso  agitur  capore  noiidum  potest,  qitinto 
ininiis  illiid  quod  supra  est  ? 

A\.  Aflccta  ^uippe  anima  carnalium  sensuum  con 
suciudine ,  ctiam  seipsain  cuin  corpore  per  locum 
moveri  putat ,  dum  id  pcr  locum  movcl.  Qux  si  pos^ 
sit  diligcnlcr  inspicere,  tanquam  cnrdines  mcmbro- 
rum  corporis  sui,  qucmndmodum  ariiculatini  disposili 
sunt,  a  quibus  initia  motionum  nitanlur ;  invcniet  ea 
qux  pcr  spatia  locorum  moveniur ,  nisi  ab  cis  quai 
loco  fixa  »niit ,  noii  movcri.  Non  cnim  moveiur  solus 
digilus ,  iiisi  manus  fixa  sit ,  a  cujus  arlicalo  vclut 


6S9  LIBER  OCTAYIJS 

cubitiy  8IC  cubiUis  ab  arliculo  humeri ,  humerus  ab 
SAnpula  cum  movclur,  slaniibus  niique  cardinibus 
^ibvtmolio  nitatur,  it  pcr  loci  spaiium  quod  move- 
tiir.  Sic  planls  in  Ulo  esl  arliculus,  quostante  mo- 
veatur;  sic  cniris  in  genu  et  lotius  pcdis  in  coxa  :  ct 
Duilius  membri  moius  omnino  est,  quem  voluuios 
movet,  Disi  ab  aliquo  nrticuli '  cardine,  quem  iiuius 
ejusdem  voluntatis  primitus  Ggit ,  ut  ab  co  quod  l<)ci 
Bpalio  non  moYCtur ,  agi  valcat  quod  movetur.  Deni- 
qoe  nec  in  ambulando  pes  levalur,  nisi  alius  fixus  to- 
Uim  corpus  ferat ,  donec  ille  qui  moius  est  n  loco 
unde  ferlur  y  ad  locum  quo  fcrtur,  iminoto  aj  liculo 
toi  cardinis  inniiatur. 

43.  Porro ,  si  in  corpore  nuUum  membrum  pcr  lo- 
cnm  Toiuntas  movet,  nisi  ab  co  mcmbri  ariiculo 
quem  non  movei ,  cum  et  illa  parscorporis  quxmo- 
vetur,  et  iila  qua  fixa  fil  ut  movealur,  corporcas  ha- 
beant  quantitates  suas,  quibus  occupeiit  spaiia  loco- 
nun  soorum  ;  quanto  magis  ipsc  anima^  nutus ,  cui 
membra  deserviunl,  ut  quod  placuerit  figatur,  unde 
id  qnod  movcndum  est  innilalur;  cuin  aninia  non 
sil  Datom  corporea,  nec  locali  spatio  corpus  iinpleai, 
Sicut  aqua  utrum  sive  spoiigiam;  sed  miris  modis 
ip&o  incorporeo  nutu  commixta  sit  vivificando  cor- 
pori,  qiio  et  imperat  corpori,  quadam  inicniione  non 
male :  quanto  magis ,  inquam  ,  nutiis  ipse  volunlaiis 
ejos  non  per  locum  movelur,  ut  corpus  pcr  lo- 
com  moveat ,  quando  tolum  pcr  paries  movct ,  ncc 
aliqoas  loco  movet  nisi  pcr  illas  quas  loco  non 
BM>yet? 

CAPUT  IXII.  —  Quomodo  Deus  moveat ,  quomodo 
anima. 

43.  Qood  si  intelligere  difficilc  est ,  utrunique  crc- 
dator,  el  qood  crcatura  spiritualis  non  pcr  locum 
mota  moveat  corpus  per  locum,  et  quod  Dcus  non  pcr 
leinpui  motus  moveat  creatoram  spiritualem  pcr  lem- 
pus.  Qood  si  de  anima  quisque  non  vult  boc  crcdere, 
qnod  quidem  sine  dubio  non  solum  crederet  ,.verum 
etiam  intelligeret ,  si  eam  posset ,  sicuii  e^t ,  incor- 
poream  cogitare  :  cui  cnim  noii  facile  occurrat ,  quod 
per  locom  non  moveatur  quod  pcr  loci  spatia  non 
distciiditur?  qoidquid  autcm  per  loci  spatia  disten- 
dilor  carposest ;  ac  per  boc  conseqocns  est  ot  aiMna 
per  locom  moveri  non  potelor,  sicorpus  non  esse 
credaUir :  sed ,  ot  diccre  cceperam  ,  si  de  anima  hoc 
qoisqoe  non  volt  credore »  noii  nimis  vrgendus  c&l. 
Snbsiantiam  vero  Dei  nisi  credat  ncc  pcr  tenipos 
nec  per  locom  moveri ,  nondum  perfecte  incomiuu- 
labikm  credit. 

CAPUT  XXI II.  —  l>itii  umper  quietut,  omnia  tamen 
agent, 

ii.  Verum  quia  oinnino  incommuiabilis  cst  iila 
Daiura  Tlrinitatis,  ei  ob  hoc  ita  aeterna ,  ut  ei  aliquid 
coarlernum  esse  non  possit ,  ipsa  apud  seipsani  et  in 
sine  uHo  tempore  ac  loco,  movet  lamcn  per 
;eilocom  sibi  sobditam  crcaturam,  naluras 
boBitate,  voluntates  ordinans  polestate  :  ut 
kDataris  nulla  sit,  qux  non  ab  illo  sit;  in  voluniatibus 

>  im,  arUcukroL  m.,  airkuU, 


m 

aulcm  nulla  bona  sit,  cui  non  pnrsil,  nulla  m.ila  %% 
qua  bcnc  uti*non  possit.  Scd  quia  non  oinnibiis  nn- 
tiiris  dedit  voluntatis  ariHlrium,  \\\x  autcm  quibus 
dedit,  potentiores  ac  superiorcs  sunt;  illae  naiora 
qux  non  halient  volunlalom,  subditae  sinl  necesse  cst 
iliis  qusc  babenl,  ct  hoc  ordinatione  Crcaloris,  qui 
nunquam  ila  punit  voluntatem  malam,  ut  natiirae  per- 
imat  digniialem.  Cum  igilur  omne  corpns  et  omnis 
anima  irralionalis  non  habeat  volunlatis  arbitrium, 
subdita  ista  sunt  eis  naturis  quu;  pra^diUe  sunt  arbilrio 
Toluntatis ;  ncc  omnibus  omnia^  sed  sicut  distribiut 
justitia  Crcatoris.  Crgo  Dei  providentia  regcns  atque 
adininistrans  universam  crealuram ,  et  naturas  et  vo- 
luntates,  naturas  ut  sint,  voluntates  autem  ul  ncc 
infructuosu;  bon»,  ncc  impunitx  malx  sint ;  subdit 
primitus  omnia  sibi ,  deinde  creaiuram  corporalcm 
creaturo:  spirituali,  irrationalem  rationali ,  tcrrestrcm 
coclesti,  fcmineam  masculinx,  minus  valentem  valcn- 
tiori,  indigentiorem  copiosiori.  lii  voluntatibus  autcm, 
bonas  sibi,  cxtcras  vero  ipsis  gervicntibus  sibi ;  ut 
hoc  patiatur  volunias  mala,  quod  ex  jussu  Dei  fecerit 
bona,  sive  per  seipsam,  sive  pcr  inalam,  in  rebus 
duntaxat  qua^  naiuraliier  suiit  etiam  malis  Toluntati- 
bus  subditx,  id  cst  in  corporibus.  Nam  in  seipsis  ma- 
Iffi  volunlaics  habent  interiorem  poenam  suam ,  eam- 
dem  ipsam  iniquitatem  suam. 
CAPUT  XXIY.  —  Qwmiam  bcati$  Angelis  iubditee 
creaturtB. 

45.  Ac  pcr  hoc  subluuibus  Angelis  Deo  sobdite 
frueniibus,  et  Deo  beate  scivicntilms,  subdita  est 
oinnis  iiatura  corporea,  omuis  irraiionaJis  vita,  omnis 
Toiuntas  vel  infirma  vel  prava ;  ut  hoc  de  subditis  tcI 
com  subdiiis  agant,  quod  naturx  ordo  poscit  in  omni- 
bus,  jubcnte  illo  cui  subjecta  smit  omnia.  Proinde  illi 
in  illo  veritatcm  incommuiabilem  vident,  et  secundum 
eain  suas  dirigunt  voluntates.  Fiont  ergo  ilii  partici- 
pes  xternitatis,  veritatis,  voluntatis  cjiis  semper  \ 
sine  tempore  et  loco.  Moventur  autem  ejus  imperio 
etiam  temporaliier,  illo  non  temporaliter  moto.  Nec 
ita  ut  ab  cjus  contcmplaiione  resiliant  aut  diAuant ; 
scd  simul  et  illum  sine  loco  ac  tempore  contemplan* 
tur,  ct  ejus  in  infcrioribus  jussa  perficiunt,  moventes 
sc  per  tcmpus,  corpus  autem  per  tempus  et  locum, 
quantum  eorum  congruilactioni.  Ct  ideo  Deus  bipar- 
tito  providentiae  sux  operc  praeest  oniversac  creaturx ; 
naturis,  ut  fiant ;  voluntatibusautem,  utsinc  suo  jussu 
vel  permissu  niliil  faciant. 
CAPUT  XXV.  — .  Natura  univer^tatit^  partcique  ejui 

quomodo  a  Deo  administrentMr, 

46.  Natura  igitur  universitatis  corporalis  non  ad- 
juvatur  extrinsecus  corporaliter.  Neque  enim  cst 
eitra  eam  ullum  corpus,  alioquin  non  est  univcrsitas. 
Inlriiisccus  aulem  adjuvaiur  incorporaliter,  Dco  id 
agenie  ut  omnino  natura  sit ;  quoniain  ex  ipso  ci  pcr 
ipsom  et  in  ipso  sunt  oiniiia  {Rom,  xi,  36).  Partcs 
Tcro  ejusdein  onivcrsitatis  et  intrinsccoK  incor|iora- 
litcr  adjuvantiir,  vcl  potiiis  fiunl ,  ut  natunc  suit ;  ct 
extrinscciis  corporaliter,  quose  mclius  habeanty  «icol 

t  Sic  Mss.  At  cditi,  voUaUatcm  ejia  scmper  [aeknuu 


Wl 


DE  GENESI  AD  LITTEBAll,  S.  AUGUSTINI 


m 


tltoneniis,  igricoltiira»  medictna,  elqiuccumqae  eiiam 
ad  ornaium  fiont,  ut  non  solum  8alv;B  ae  fecundiores, 
^erm  etiam  decentiores  ^oc 

i7.  Spirilualis  aulem  creata  nalara  si  perfecU 
atqne  bc^a  ett,  siciit  Angdorum  sanetomm,  qtiantum 
atlinet  ad  sctpeam,  qno  sit,  sapiensqno  sii,  nonnisi 
intrinsecus  hicorporaliter  adjwratur.  htits  el  qiiippe 
loqnitiTr  Dcns  mfro  et  ineflabtfl  mndo,  neqoe  per 
acripturam  corporalibus  instrumentis  afRxam,  noque 
pcr  voces  corporalibos  aiiribos  insonaiitea,  neqnc 
per  corpomm  simililudiiies,  qnaies  in  spirilu  iniagi- 
naliter  flonl»  sicvt  fai  sornnis ,  tcI  in  aliquo  excessu 
spiritus,  qnod  gracce*diciior  ftem^,  et  nos  eoverbo 
Jam  utimor  pro  latino  :  quia  et  hoc  gemn  Tisionaai , 
qvamvis  interios  flat  quam  snnt  ca  qos  animo  per 
aensns  corporis  nuntianttfr ;  tamen  quia  simile  eat 
eis,  ita  ot  cum  flt,  discemi  ab  eis  ant  omnino  non 
poasit,  am  certc  tix  et  rarissime  possit,  et  qoia  exie- 
rins  est  qoam  illod  qood  in  tpsa  incommotabili  veri- 
tate  mens  rationalis  et  intellcctualis  inluelur ,  eaque 
hice  de  bts  omnibffe  jodicat ;  inter  Hla  qu«  extrinse^ 
cos  fiunl  arbiiror  esse  depuundum.  Grealura  crgo 
apfritaalis  et  intellcctuafis  perfecla  el  beaia,  qoaris 
Angdomm  est,  sicut  dixi,  qnanAim  attinet  ad  seipsam 
qoo  sit,  sapiensque  ac  beau  stt ,  nomiisi  intrinsecos 
adjuvalur  «terniiate,  vcritate,  charitate  Crealoris. 
Extrinsecus  Tcro  si  adjuTari  dicenda  est,  eo  forlasae 
solo  adjuTatur,  quod  invicem  Tident,  et  de  sua  sodo- 
tate  gaudent  in  Deo,  el  quod  perspeciis  eiiam  in  eis 
ipsis  omnibus  creatoris,  ondiqoe  gratias  agil  laudalque 
Crealorem.  Qood  autem  attinet  ad  crealurae  angelicas 
actionem,  per  qnam  uniTersamm  reram  generibos, 
maximeqne  hnmano  proTidentia  Deiprospidtur;  ipsa 
extrinsecus  adjuTat,  et  per  Qla  Tisa  qo»  similia  sont 
corporalibos ,  et  peripsa  oorpora  qu»  angdicae  sub- 
jacent  potesuti. 

CAPUT  XX YI.  — -  Deu»  temper  idmet  immotu»  ad' 
mimstrat  amma, 

48.  Qoxcom  ita  sint,  cnm  Dens  omiiipoiei.8  ct 
omnilcnens ,  incommutabiii  aetemiiale,  Teriiaie,  to- 
luntaie  semper  idem,  non  pcr  tempos  nec  per  locum 
molns,  moTct  per  lempos  creatoram  spiritualcm,  mo- 
Tel  eliam  per  tcmpus  ei  lociim  creaturam  corpora- 
lem ;  ut  eo  moto  naioras  quas  intrinsecua  subslitnit, 
etiaro  cxtrinsccus  *  adminislrcl,  et  per  Toluntates  sibi 
anbditas ,  qoas  per  tempus,  et  per  corpora  sibi  atque 
iliis  TolunUtibus  subdita,  quae  per  lempos  et  locum 
moTct,  eo  tempore  ac  loco  cujus  ratio  in  ipso  Deo  tI- 
ta  est  sine  lempore  ac  loco  :  cum  ergo  tale  aliqnid 
Dcus  agit,  non  debemiis  opinari  ejos  substantiam  qua 
Deus  est ,  temporibus  locisqiie  mutabilem,  aut  per 
tcmpora  el  loca  mobilem ,  scd  in  opcro  diTin»  pro- 
TiJentiae  Ista  cognoscero ;  non  in  illo  opcro  quo  na- 
luras  creat,  scd  in  illo  qoo  intrinsecus  crcatas  etiam 
exlrinsecus  administrat,  cum  sit  ipse ,  nullo  locomm 
Td  intenrano  tcI  spaiio,  incommtilabili  cxcellentlque 
potcntia  et  iutcrior  omni  ro,  quia  in  ipso  sunt  omnia, 
et  extcrior  omni  rc,  quia  ipse  est  siipcr  omnia.  llem 

*  usB.  aliquothic  ct  panlo  failira,  etiam  imrhseeui 


nullo  teasporem  tcI  ialerraUo  fdspaiio,  incoMio- 
tabili  xiamitate  et  antiquior  cst  onnibna ,  ^i|«e 
est  ante  onnia,  et  norior  omnibua,  quift  iieas  ipse 
post  omnia. 
CAPUT  XXYII.  —  Quomoda  beum  tk  Beu$  Adtf. 

49.  Quapropter  cum  aodimus  Scripturam  diccn- 
tem,  £f  preeufU  Dominus  Deu^  Adm,  dkeu$:AJb 
amm  /tgao  quod  est  m  puradiio  eteu  adu  ;  de  f^ao  «»• 
iem  eo^maaeendi  bouum  et  matum^  nom  mmndueakkk  de 
Hlo.  Qua  die  aulem  edmtio  ah  eo ,  inorta  M«iricNMi%r  si 
roodnm  qiiaerimQS  quomodo  isu  loc«tua  aH  DAh, 
modus  quidem  ipse  a  noMs  proprie  eampioheiKli  non 
potest :  certissime  Umen  tenere  debenMis,  Peom  aat 
per  saam  subsUntiam  loqai,  am  per  sibi  ynbdiUm 
creaturam ;  scd  pcr  subsCantiaai  aoam  noii  loqoi  nisi 
ad  creandas  onmcs  naturas,  ad  splritoalos  TCfo  alqoe 
imcnecinales  non  solum  creandaa ,  sed  eiiam  Ufann- 
nandas,  coin  jam  possont  capere  iocBtkMMOi  ^oi, 
qualis  est  in  Yerbo  ejns  ^aoi  ln  prlndpioonil  apad 
Deum ,  ei  Dcus  erat  Verbnm,  per  qaod  teu  aoni 
omnia  (ioan,  i ,  i-5).  Ulia  aolem  qoi  eam  capero  wmi 
possunl,  com  loquitor  Deos,  Bonoiai  per  crealofam 
loqaitur ,  aul  Untnmmodo  spirHiialem,  alTO  ui  so- 
mnis ,  sItc  in  ecsiasl  m  similitodino  reram  eorpora^ 
liom;  aui  etiam  per  Ipsam  corporalem,  dom  aeDsibm 
eorporis  rd  aliqoa  spodea  apporety  tcI  insowmt 
Toces. 

50.  Si  ergo  Adam  Ulis  erat,  ot  poaset  capero  Ulam 
iocuiionem  Dei,  qoam  mentibus  angelids  per  SBan 
prxbei  subsUniiam ;  non  dobiUndom  est  qood  e|H 
menlem  per  tempiis  moTcril  adro  et  Inolriiil  aMido, 
Don  motus  ipse  per  tempos ,  dqoe  uUle  ac  salubre 
prxceptom  Tcritatis  unpresaerit,  et  qurn  liaiisgmso- 
ri  peena  debcrotur,  ea  ipsa  Inefflibiliter  TCriUte  nMHi- 
straTcrit :  sicot  audiuntor  tcI  ridentor  omnla  bona 
pnccepu  in  ipsa  hicomnraubili  Saplentia»  qnae  in 
animas  sancUs  se  transfuri  (Sap.  tu,  S7)  ox  nligni 
leinporo,  cum  ipsius  nullos  sH  motos  in  temporo.  Si 
aulem  ad  eum  modom  Adam  joslus  erat»  ot  d  adhqe 
opus  esset  allerius  crcaturae  sanctioris  et  sapientioris 
aoctoriias,  per  quam  cognosceret  Dd  Tirfanutem 
alqoejussloneni,  sicot  nobis  Propbclap,  sicot  ipds 
Angdi ;  cor  ambigimus  per  aliquam  hojosmodi  crea- 
tnram  d  esse  locoiuni  Dcum,  UIHras  Toenm  aignb 
qn»  intelligcro  posset?  niudenim  qood  posiea  seri* 
ptom  est ,  com  peccassent  cos  aodisse  Tocem  DoariM 
Dd  ambulantis  in  parndiso  (Gen.  in,  8),  qula  noB  per 
ipsam  Dci  subsUntiam,  scd  per  snbdium  elcteatn* 
raro  faclum  est,  nnllo  modo  dubilat  qoi  Hdem  caibo- 
licam  sapii.  Ad  boc  enim  et  aliquanlo  hilina  do  hac 
ro  dissercre  Toloi,  quia  nonnulli  haeretici  (a)  poUnt 
snbsuntiam  Filii  Dei  nullo  assompto  corporo  per 
seipsam  csse  Tisibilem,  et  idco  anteqnam  cx  Virgine 
corpos  acciperet,  ipsnm  Tisum  esse  Pairiboa  opi» 
iiantur,  unqnam  de  solo  Deo  Patro  dictum  ail,  QiiaR 
nemo  hominum  vldit ,  nee  tidere  pote$t  (I  Thn.  ti,  1$) ; 
quia  Filius  tIsus  sit  anle  acccpUm  serrfi  formam, 
ctLnro  piT  ipsam  subsUntiani  suam :  qiix  impietas 

(u)  Ariaui. 


S95  UDZR  NONUS.  594 

IMTOCul  "a  calkolicis  menlibus  rcpcllcnda  csi.  Sed  dc      quomodo  sit  mulier  cx  viri  sui  latere  creata,  in  coc- 


boc  pleiiius  alias,  si  Domino  placueril,  disscrcmus  : 
iHiDC  termiiiato  isto  volumine,  id  quod  se^uitur, 


scqiientibus  parandum  cst. 


LIBER  NONVS. 


DA  eDoiiDd  leffilur.  cen.  cap.  1  vers.  18 :  £/  rfixti  Domintts  Deus :  son  est  bonum  hoMiiiem  esse  wtoi,  etc, u*^  a4 


CAPUT  PRlMUM.  —  Cnr  dlctum  «I,  El  finxil  Deus 
adhDc  de  terrik,  eU.  De  Teme  vocabulo. 
4.  Ei  dml  Domnus  Deus :  Non  bonum  est  hominem 
esse  solmn ;  faeiamus  ei  adjutorium  secundum  ipsnm, 
Et  fui»i  Deusadhue  de  terra  omnes  bestias  agri,  et 
•Mftia  wUatiliaeadi,  etadduxit  illaad  Adam^  ut  videret 
quid  woearei  iUa.  Et  omne  quodcumque  vocavit  iUud 
Admn  ttnimam  trivam,  hoc  est  nomen  ejus.  Et  vocavit 
Adam  nomina  omnibus  peeoribus,  et  omnibus  volatiU- 
hns  eteli^  et  omnibus  besiiis  agri.  Ipsi  autem  Adam  no» 
est  inwenius  adjuior  mmilis  «.  Et  imnusit  Dens  ecstadm 
M  Adam,  et  obdonnirit.  Et  accepU  unam  costarum  ejus^ 
ei  adimpiemt  eamem  in  loeo  ejus  :  et  asdificavii  Domp- 
uus  Deus  cosiam,  quam  accepit  de  Adam^  in  muUcrem ; 
a  addumt  eam  ad  Adam.  Ei  dixit  Adam :  Hoc  nune 
cs  ex  osmbms  meis,  ei  cgxo  de  carne  mea;  liwc  vocabifur 
wmHer,  quoniam  ex  viro  suo  sumpta  e$t.  Et  propier  hoe 
reHnquei  homo  pairem  ei  mairem,  ei  conglulinabitur 
uxori  sum ;  it  erunt  duo  in  eame  una.  Si  aliquid  adju- 
▼anllectorem,'qttx  lu  libris  supcrioribus  considcrata 
atqiie  conscripta  Bunl,  non  debemus  iu  hoc  diutius 
Hmnorari,  quod  finxit  adhuc  Deus  de  terra  onmes  bestias 
A^i,cf  omitta  voUitilia  e<eU :  cur  cnim  dictum  sil,  adhuc^ 
id  cat  propter '  pdmam  conditionem  creaturarum  sex 
diebos  consummaum .  in  qua  causaliier  perfecta  sunt 
onDia  fimal  et  hachoala  ,  ul  deinde  ad  eficctus  suos 
caosiB  perdoc^^tur,  jamquantum  potuimus,  in  prtc- 
cedenittHis  intimavimos  (Lt6.  6,  cap.  5).  Et  si  quis  hoe 
•llter  eoodandum  puUt,  tantum  diligenier  atiendat 
illa  omnia,  quas  ut  lioc  sentiremus  aticndimiis;  ct  si 
pfobabiliorem  Inde  potuerit  enudeare  sententiam, 
non  iolum  resiateie  non  dcbemus,  sed  debemus  cUam 

gralolari. 

%  Si  qoem  aotcm  movet  quia  non  dixit ,  Finxit 
Deiis  idhuc  de  terra  omnes  bestias  agri,  ct  de  aquis 
omnia  volatirui  coeli,  scd  tamiuam  ulraquc  gcnera  dc 
terra  «nxcrit,  El  finxit,  inquit.  Deus  adhuc  de  terra 
mmos  tesftot  agri,  et  omnia  votatiUa  ceeU ;  vidcat  duo- 
basmdisesseinteiligendum :  aul  tacuisse  nunc  undo 
Anxcrit  folatiria  cosli,  quia  ct  ucitum  posset  occur- 
rere,  ut  non  de  terra  utrumque  accipialur  Deum  fin- 
ximo^  sed  tintummodo  beslias  agri ;  ut  volatitia  cocli 
etiam  tacente  Scripiura  intelligamus  undc  flnxcrit, 
vebitqul  sciainus  in  priina  causalium  raiionum  con- 
dUiono  ex  aqais  ca  esse  producla  :  aut  terram  uni- 
veraaliter  aie  appclhum  simul  cum.  aqub ,  qnemaa- 

•  I.e4;ebaliir  ia  editls ,  prorter   At  in  Mss.,  propier, 
fMod  10  eumdton  scdsui  ii  rodit. 
Sasct.  August.  ill. 


modum  appellata  est  in  ilio  psalmo ,  ubi  coclcstlum 
laudibus  tcrminatis,  ad  terrnm  facu  est  conversio 
sernionis,  et  dicttim,  Laudate  Dominum  de  terra^  dra- 
cones  et  omnes  aby$si ,  ctc#  {Psal.  cxltiii,  7),  nec 
postea  dictum  est,  Laudate  Dominum  de  aquis.  Ibi 
enim  sunt  omnes  abyssi,  qua;  Umen  de  tcrra  laudant 
Dominum :  ibi  etiam  reptilia  et  volatilia  pcnnaU,  quas 
nihilominus  de  terra  laudant  Dominum.  Secundum 
istam  universalcm  appellationem  terrse,  secundum 
quain  etiam  de  tolo  muhdo  dicitur,  Deiisqui  fecitcce- 
lum  ct  terrain,  sivc  dc  arida  sivc  dc  aquis  quxcumque 
crcaia  sunt,  dc  terra  crcaia  vcraciter  intelliguntur. 
CAPUT  II.  —  Quomodo  id  locuius  sit  Deus  :  Ifon  est 
bonum,  etc. 

5.  Nunc  Jam  vidcanius  qiiomodo  accipicndum  s?t 
qiiod  dixit  Deus,  Non  est  bonume^  hominem  solum; 
faciamus  ei  adjntorium  secundum  ipsum :  utrum  tempo- 
raliter  vocibus  ac  syllabis  ediiis  hoc  dixcrit  Deus; 
an  ipsa  ratio  commcmoraU  est,  quae  in^  Verbo  Dei 
principaliicr  crnt,  ut  sic  femina  fieret :  quam  rationem 
siiscipiebat  eliam  tunc  Scriptura  cum  diceret,  Etdixii 
Deus,  Fiat  hoc  aut  illud,  quando  primitus  omnia  COO' 
debanlur.  An  fortc  in  mente  ipsius  hominis  lioc 
dixit  Deus ,  sicut  loquitur  quibusdam  servis  suis  in 
ipsis  scrvis  suis?  Ex  quo  gcncre  scrvorum  ejus  erat 
eiiam  ille  qui  dixit  in  Psalmo :  Audiam  quid  loqualur 
in  me  Dominus  Deus  (Psal.  lxxxiv,  9).  An  aiiqua  do 
hac  re  ipsi  bomini  in  ipso  horoine  per  angelum  est 
facU  revelalio  in  similitudinibus  vocum  corporalium, 
quamvis  Ucuerit  Scriptura  utnim  in  somniSy  an  in 
ecsUsi ;  iu  enim  fleri  hxc  solenl :  an  aliqnoalio  modo, 
sicut  rcvelatur  Prophctis ;  unde  illudest,  Et  dixii 
mihi  angelus  qui  loquebatur  in  me  (Zach.  ii,  3) ;  an  per 
corporalem  creaiuram  voxipsn  sonuerit,sicutdenuI)c, 
Uic  est  Fitius  meus  (Matth,  iii,  i7).  Quid  ergo  ex  liis 
omnlbus  factum  sit,  ad  tiquidum  comprchendcre  non 
valemus;  verumUmencertissime  tcneamus  ct  dixisse 
hoc  Deum,  ct  si  corporali  voce  vel  temporaliter  ex- 
prcssa  similitudiiic  corp<iris  dixit,  non  cum  pcr  sub- 
stantiam  suam,  sed  per  aliquam  impcrio  suo  subdium 
dixisse  creaiuram,  sicut  in  libro  pnccedente  tracu- 
Tiinus  lCap.  Tl). 

A.  Nam  visus  est  Deus  ctiam  pos'ca  sanctis  viris, 
alias  cipite  albo  sicut  lana,  alias  inlcriure  parte  cor- 
poris  sicul  aurichalcum  (Apoc.  i,  ii,  15),  alias  aliter 
atque  alitcr  :  non  Umen  illas  visiones  homiiiibus  pcr 
suDsUntiam  quae  ipsc  csi ,  scd  per  sibi  subdiu  qu;e 
crcavlt,  eum  praebiiisse,  et  per  siuiilitudines  formarum 
vocumque  corporalium ,  qnod  voluit  ostendisse  ac 
fTreize.J 


^  DE  GENESI  AD  LITY 

disissc,  ccrUssimum  est  eisqui  subsUntiam  Trtnitatis 
iiicommaitbililer  aetenuim,  nec  pcr  tempus  nec  pcr 
iocum  moveri^ct  per  tempusetpcr  locnm  movere  vei 
Bdcliter  crcdunt,  vel  etiam  excellenler  inteltigunt. 
Non  ergo  jain  qiiaeramus  quomodo  blud  diieril,  S(hI 
potius  Inlclligamus  quid  dixeriu  Adjutoriiim  quippe 
homiiii  secundiim  ipsum  fuisse  f;icienduin«  steriia 
Ipsa  vcrltas  iiabet,  pcr  quamcreaia  suiiiomnit;  ct  in 
ilLi  boc  audit  qiii  potest  in  ea  cognoscere  quid  quare 
aeatum  sit. 
CAPUT  III.  —  Mulier  in  adjulorium  propler  $obolem 
facla, 

5.  Si  autem  quxritur,  ad  quam  rcm  fleri  opoi  tue- 
ritliocadjutorium.mhilaliud  probabititcr  occurrit, 
quam  propter  fllios  procrcandos,  sicut  adjutoriuni  sc- 
mini  terra  est,  ut  virgullum  ex  ulroquenascalur:  boc 
eaim  et  in  priina  rerum  conditione  dictuiu  crai,  ifa- 
ieulum  ei  feminam  (edl  eoi,  et  benedijat  eot  Deus^  di- 
MNf :  CreeeUe,  et  muUiplicamini,  et  implele  terram^  et 
ioiiifiuimtitt  e;iu  (Gfn.  i,  i7,  28).  Qua:  ratio  coodilio- 
Dit  et  cx>njunctionis  niasculi  et  reinmx  atquc  bciie- 
dictio,  nec  post  peccaium  bominis  poenamque  derccit. 
Ipst  enim  est  secundum  quam  nunc  terra  hominibus 
pleiit  est  dumintntibus  cjut. 

6.  Quanquam  enim  jam  emissi  de  paraJiso  conve- 
Disse  ct  genuisse  commcmorentur ;  tamem  non  vidco 
quid  probibcrc  potucrit,  ut  csscnt  cis  eliam  in  pura- 
diso  lionorabilcs  nuplix,  et  torus  iuiniaculatus(/Mr. 
xui,  A)  :  hocDco  pnestanlc  lidclilcr  juslcquc  vivciili- 
bus,  eique  oliedieuter  sanclcquc  servieiitibiit ,  ut  sinc 
uUo  inquieto  ardore  libidiuis,  sinc  ullo  laborc  ac  do- 
lorc  pariendi,  fetus  ex  coniin  scnilne  gignerculur; 
Don  ut  morieniibus  pareniibus  filii  succcdcreni,  scd 
■t  illis  qui  genuisseiit  in  aliquo  formx  statu  manen- 
tibut,  et  cx  ligno  vitx,  quod  ibi  plantatum  ei*at, 
corporalcm  vigurcm  sumentibus,  ct  illi  qui  gigne- 
rentur  ad  eumdcm  perducereiitur  siatum,  donec 
certo  numero  impleto,  si  juste  omnes  obcdientcrque 
viverenl,  tunc  flcretillacoinmutatio,  uisiiie  uUa  moite 
animtlia  corport  convcrsa  in  aliam  qualitalcm,eo  quod 
ad  omnem  nutum  regeoti  se  spiritui  deservireiit ,  ct 
solo  spirilu  vivificanle  siiie  ullis  aiiinciitorum  corpo- 
raliiim  sustentacuiis  vivcrcnt,  spiritualia  vocarcntur. 
Putuit  boc  fieri,  si  non  prscepti  trausgrcssio  mortis 
supplicium  iiiercretur. 

7.  Qui  ciiun  hoc  fleri potuisse  non  credunt,  niiiil  aliud 
qutm  cousueludinutn  natunc  jain  posi  peccatum  poB- 
naiiiquehuinanam  sic  currcntis  attciidunt :  iion  autein 
iD  eorum  gcnere  iios  csse  dcbcmus,  qui  iion  crcdunt 
Disi  quod  viderecoiitucvcrunt.  Quis  ciiim  dubitct  bo- 
miui  obcdicnter  ct  pic  viventi  pra^slari  potuissc  quod 
diximus,  qui  noii  dubitat  vcstibus  Israclilaruui  iinpcr- 
tilum  csse  quemdam  in  suo  gcncre  slaluni,  ut  pcr  au- 
Dos  quadragiiita  nulla  vctusiatis  dctriincnia  patcrcn- 
tur(Dai<.  XXIX,  S)? 
CAPUT  I Y.  —  Quare  non  coierint  primi  paremes  m  pa* 

radiio. 

8.  Cur  crgo  non  coicrunt,  nlsi  cum  cxiisscnt  dc  pa^a- 
disoT  Cito  rcspondcri  potest,  Quia  mox  cretta  mulie- 


ERAM,  {(.  AUGUSTIN1  BM 

re,  priiis  quam  coireni,  ftcta  ett  illt  trantgretnio,  cujts 
mcrito  in  mortcm  dcstiiitti,  etbm  de  loeo  illhis  fefi- 
citatis  cxieruni.  Non  eniro  Sariplurt  tempntexprcssii, 
qiuntum  interfuerit  inler  eot  Itciot,  el  ex  cis  nalum 
Ciin.  Potcst  etiam  dici  quit  nondum  Deus  jotserai  oi 
coirent.  Cur  enim  non  ad  hanc  cem  dlTint  eitpecUh 
retur  auciorius,  ubi  nullt  concupiscentia  Itnqnani  sti- 
mulus  inobedientis  camis  urgebttf  Ideo  tuiem  b«ic 
non  jusserat  Deus,  quit  secundum  totm  pra»cit  niiatn 
disponebat  omiiit,  in  qut  et  corom  cttitm  procul  du- 
bio  pncscicbat,  unde  jtm  mortale  genut  proptgantluiu 
ctset  hnmtnum. 

CAPUT  V.  —  If M/i>r  facta  in  adjutortMm  wm  aUa  fum 
iobolii  cauia^ 

9.  Aut  si  ad  hoc tdjutorium  gignendi  fillis,  nouesl 
facta  muiier  viro,  td  quod  ergo  tdjutorium  fada  est? 
Si  qux  simul  opertretur  lerrtm ;  iioiidum  ertt  labor 
ut  adjumeiito  indigeret,  et  si  opus  essei,  roelius  .t4ii»- 
10:  ium  mtsculus  ficret :  lioc  et  dc  soltiio  dici  pulest, 
si  solitudinis  foritsse  ta-debtt.  Qutnio  eiiiui  eongm- 
entius  ad  coiivivciidiun  et  oolloftueiidum  duo  aniiti 
pariter  quam  vir  et  mulicr  btbittreDt?  Quud  si  opor- 
tebat  alium  jubendo,  alium  obsequcudo  pariicr  vivc- 
re,  ne  conlrarix  voluntates  pacem  cobabittnlium  per 
turbarcnt ;  nec  ad  boc  retineodum  ordo  defiiitscl,  qut 
prior  unuSy  altcr  posterior,  maxime  ti  potterior  ex 
priore  crcarctur,  sicut  feiniiit  cretta  e&U  Ad  tliquis 
dixerit  de  costt  hominis  Deum  feminam  ttnlum,  not 
etiam  masculum,  ti  liocvei!C't,  facere  poiuiste?  Qut- 
proptcr  iion  iiivcnio  td  quod  tdjulorium  (tett  sil  uup 
lier  viro,  si  pariciidi  causa  tubtrabitur. 

CArUT  YK  —  Filiorum  iucceuio  quaiii  «t  Adam  mu 
peccauei» 

1 0.  Nam  si  parentes  fliiis  suit  cedere  ex  litc  viu  opofw 
lcbat,  ut  ita  oinnc  huinanum  genut  pcr  doceatioMi 
et  suceessioncs  ccrla  numcrositate  implcreUur»  polao- 
runt  ctiam  lioniines  gcnitis  flliis,  perfeclaqnt  hamtM 
oflicii  justitit,  hinc  ad  mcliora  irtntferri,  doo  per 
mortem,  scil  pcr  aliquam  commuUtioDem»  tul  Uhin 
summam  qua  rccepiis  corporibus  fient  stDCti  Mcut  An- 
geli  lii  cwlis  (Maith.  xxu,  30) ;  tul  ti  illam  dtri  dob 
oportct*  iiisi  omnibus  simul  in  saoculi  fine»  tliqaaai 
i:.foriorem  quam  illa  crit  :  qu:e  tamcn  habercl  mclio- 
rein  siatum,  quam  vei  boc  corput  habet,  vel  illtetiam 
qux  priniiius  facta  sunt,  viri  cx  limo  terrx,  ouilicris 
ex  viri  carne. 

il.  Nequc  eiiim  arbitrandum  cst  Eliam  vel  tieesse 
jam  sicut  enint  sancti,  quaiido  pcrtcto  operit  die  de- 
narium  pariter  tccepturi  suiit  (Id.  xx,  10);  fel  ile 
qncmadmodum  snnt  horoines  qui  ex  islt  Tilt  Bondum 
emigrarunt,  de  qiit  ille  ftmcn  noii  morlc,  sed  Irtntb- 
tioiie  migravit  (lY  Reg.  u,  II ).  Jam  ittqoe  tliqoid 
mclius  babct,  quam  in  htc  viu  posset;  qatmrit  noo* 
dum  habctl  quud  ex  htc  vita  recte  gesU  in  fine  kahi- 
turus  est :  pro  nobis  enim  meliora  provideranl  S  ae 
sine  nobis  perfccti  perficerentur  ( Hebr.  xi,  40).  Aotii 
quisqutm  puUt  hoc  Eliain  mereri  non  poUiittc,  si 

>  Mss.  tres,  protfha  iunL  Alliy  9ro0U.noif  :  uii  nam 
Augttsiious  ex  Hcbr.  o,  tJ  qiiem  iocnm  hic  aHndiL  ^^ 


Sn  LIBER 

daxisscl  uiorem,  filiosquc  procrcassel  (credinir  enim 
iHm  litbaiflse,  quia  hoc  Scripiura  non  dixii,  quamvis 
el  decariibatu  ejus  nihii  dixeril) ;  qiiid  de  Enoch  re- 
ipoiidebU,  qoi  fiHis  gcniits  Deo  placens  non  moriuus, 
sed  traaslauu  est  ^  ( Gen.  v,  i4 )?  Cur  crgo  el  Adam 
el  Eva,  ii  Joste  ^ivei^tes  castc  filios  procrcassent,  noD 
eis  posaeni  translaiionc,  non  mortc,  succodeniibus 
ecdcre?  Nam  si  Euoch  ct  Elias  in  Adam  mortui,  n:or- 
lisqoe  propagiuem  in  camegcslantes,  quod  dchitum 
ul  aohant,  creduniur  eliam  rcdiiuri  ad  banc  vitam, 
et,  qnod  tamdio  dilulum  csl,  morituri  (Malach.  iv,  5 ; 
H  Apoc.  XI,  3-7),  nunc  tamen  in  alia  vila  suiit,  iibi. 
antc  rcsurrcctioncm  carnis,  antc;juam  animale  corpus 
in  spiriluale  mutetiir,  nec  morbo  ncc  senectutc  dcA- 
ciunl :  quanto  Justius  alqiic  probnbilius  primis  illis  bo- 
mhiibiis  prsBStaretur»  sine  utlo  suo  pnrcntumvc  pcc- 
eato  vivcnlibus,  ut  in  mcliorem  aliquem  siatum  filiis 
geiiilis  cederent,  unde  s«tcu1o  finito  cum  omiii  posie- 
rililesanclomm,  in  angelicam  formam,  noii  pcr  car- 
nis  morlem,  scd  per  Dei  viriutem  multo  fclicius  muU- 
renlur? 

CAPUT  ¥11.  —  MuBerpanendicauia.  Vnde  laudabiUi 
vir^lMtHnHplice.  Matrimomi  Iriplex  bonum. 

li.  Non  Itaque  video  ad  qnod  aliud  adjuiorium  mn- 
iier  facta  sil  viro,  si  gcncrandi  causa^^subtrahiiur: 
qox  nihilominusqoare  sublraliatur  ignoro.  Uiide  enim 
magnnro  magnifjne  honoris  roerilum  apiid  Deum  fide- 
lis  el  pia  virginit:i8  linbct,  nisi  quia  isto  jam  tempore 
eontinendi  ab  amplcxu  cum  ex  omnibus  gcntibus  ad 
implendum  sanclonim  numerum  largissiina  suppeUi 
cophi,  percipicndx  sordidre  voluptatis  libido  non  sibi 
▼uidieai  qood  Jnm  sumdend»  prolis  neccssitudo  non 
pnstutat?  Dcniqnc  utriosquc  sexus  iiifirmitas  propen- 
dcns  iti  ruinam  turpiludinis,  rccte  excipilur  bonestaie 
nnplUmm,  ut  quod  sanis  csse  posscl  orficium,  sil 
«grolia  iq^icdium.  Neqne  enim  qiiia  incontinentia 
malum  esi,  idoo  connubium,  vel  quo  iiicontincntes 
eopolanlor,  n:m  est  bonum :  imo  vero  non  proptcr  ii- 
tad  roalom  culpabile  esi  lioc  bonum,  scd  propier  hoc 
bonoin  Tcniale  esi  illud  malnm ;  quouiam  id  quod  bo- 
mnn  habeni  nuptix,  et  quo  bon«T  sont  nupti»  pccca- 
nm  esse  nnnqnam  potest.  IJoc  autem  tripartitum  est; 
fldei,  proleSy  sacramentum.  In  fiJe  atiendiinr  ne  pnc- 
ter  viuenlum  conjngalc,  cum  altcra  vd  altcrocnncum- 
bator :  In  prole,  ut  amanter  suscipinlur,  benigne  nu- 
trialnrt  jeligiose  educelur  :  in  sacraroento  autem,  ul 
eonjogium  non  scpareiur,  ei  dimissus  ant  dimissa  nec 
cansa  prolis  alteri  coi^ungniur.  H.tc  est  lanqoam  re- 
gnli  napliarum,  qua  vel  nalurae  dccoralur  fccundilns, 
vel  lnconlincnti:e  rcgiiur  praviias.  Unde  quia  satis 
disseroiroos  in  eo  libro  qucm  dc  Bono  Conjdgali  nupcr 
««KdimuSy  qIn  ct  coiitincntiam  vidualero  ct  cxccllea- 
tiim  Tirginalem  pro  snorum  graduum  dignitate  distiii- 
xunus,  dlutius  hic  nostcr  stilos  non  esi  occnpandus. 
CAPUT  TIII.  —  Fii^  viliorum  in  contraria. 

IS».Nane  ^im  quxrimus  cui  adjuiorio  mulier  facta 
sU  vifo,  ai  eii  id  gignendos  filios  roisceri  sibiroei  in 
pnridiso  non  licdnL  Qui  enim  hoc  scniiuni,  forte 

•UiUtMf  tlnitfnois/afiiieal.  Abeatvinfi  a  M0L 


NONU& 


S98 


pcccatum  esse  omncroooncubilum  pniant.  Difficilc  csi 
namque,  ui  dum  pcrverse  hominesvitui  deviunt,  oon 
in  eoruro  contraria  pcrniciler  currant.  Eleniro  sicut 
exhorrens  avariiiaro,  fiiprofusus;  aulexhorrensIujOi- 
rlam,  fit  ivaros ;  aut  inquietus  fit,  cujus  pigrituun  re- 
prehenderis ;  aut  cujus  inquietudincro,  piger;  aut  qui 
reprehensus  odissc  coeperit  audaciam  suaro,  ad  timi< 
diutero  fugil;  aut  qui  timidus  non  esse  conatur,  tan- 
quam  abruplo  vinculo  fil  temcrarius,  dum  non  ratione, 
sed  opinione  criroina  roetiunlur :  iu  duro  nesciuni 
honiines  quid  in  adullcriis  et  fomicatioiiibus  divino 
jure  damnciur,  ctiam  causa  procrcandi  conjngalcnr: 
coiicubiium  dctcsuniur. 

CAPUT  JX.  —  Mulier  propler  ^gnendoi  fiHo»,  etiamii 
ex  peccato  non  fuiiui  neeeisitai  tnoriendi. 

14.  Quod  qui  non  facinnt,  sed  umen  fccunditaicro 
carnis  propter  successioncm  morialiiatis  diviniius  da- 
Um  senliunt;  ncc  ipsi  pulant  primos  illos  horoiiics 
poioisse  concumbere,  iiisi »  propier  pcccatum  quod 
admiscrant  nioritori,  gigiiendo  requirereui  successo- 
res  :  ncc  altcnddni,  si  recte  potuerunt  sucoessores 
quxri  moritnris»  roulto  rectius  socios  quaeri  potuisse 
viciuris.  Iropleia  eniro  icrra  genere  buinano»  rccte 
proles  nonnisi  qu»  rooricntibus  succederet,  quxrere- 
iur :  ut  aulem  per  duos  homincs  terra  impleretur, 
quoroodo  ipsi,  nisi  gignendo,  officiuro  socieUlls  irople- 
reiit?  Ao  verojia  quis  cxcus  est  mente,  ul  non  cer- 
■ai  quanlo  icrris  omamento  sit  genus  buroanuro, 
etiam  cum  a  pnucis  rcctc  laodabilitcrque  vivatnr; 
quantumque  valeat  ordo  rdpoblicae,  in  cujusdam  pa- 
cis  terrenx  vinculum  coercens  eiiam  iieccatores?  Ne- 
que  enim  tanturo  depravailsant  liomiucs,  utnon  ctinm 
lalcs  pecoribus  et  volatilibns  antecdlant ;  quorum  u- 
mcn  omnium  gcneribus  hanc  hifimam  mundi  pariem 
pro  sui  loci  sortc  dccoriUm,  quem  non  considerare 
ddeciet?  Quis  autem  iia  sit  excors,  nt  putet  roinus  cam 
omari  potuisse,siJusiis  non  roorientibus  iroplcretorT 

15.  Nam  quia  numerosissima  esi  supema  civiias 
Angdoram,  ideo  non  recte  connubio  copularcntur,  ni- 
si  morerentur.  Hanc  quippe  numcrosiutem  perfcctam 
eliam  in  resurrectione  sanctorum  Angelis  sociandam 
Dominus  prxsciens  ait,  in  resurrectione  neque  nubent^ 
neque  vxoreiducenl;  non  enint  incipieni  mori^  iederuni 
aqualei  Angelii  Dei  (Matth.  xxn,  50)  :  liic  vcro  cum 
implenda  csset  hominibus  ierra,  ct  eam,  proptcr  co- 
gnationis  arctiorem  necessiludincm  ei  uniutis  vincu- 
lum  maxiroe  commcndanduro,  ex  uno  oporteret  iro- 
pleri;  propter  qoid  aliud  secunduro  ipsnm  quxsitus 
csi  feniineus  scxus  adjutor,  nisi  ut  serenlem  geniis 
huroanum  natiira  muliebris,  Unquam  iemc  fccundi- 
tas,  adjiivarel? 

CAPUT  X.  —  Libidimi  morbui  ex  peceato. 

16.  Quamvis  honestius  nidiusque  crcdatur,  iu 
fuisse  tuiic  illoram  hominum  corpus  animale  consii- 
iutoraro  in  paradiso,  nonduro  mortis  Icge  damnaturo, 
ut  non  liabercnt  appeiituro  camalis  volupintis,  qua- 
lcro  nunc  liabcnt  isu  corpora,  qox  Jam  ex  mortis  pro- 
pagine  ducu  sunl.  Nequc  enim  niliil  esi  in  eis  factum» 
cam  de  ligno  probibito  edisscni :  quandoqoidem  Dcoi 


509  DE  CENESl  AI)  LITTl 

dixenil, noii,  Si cdcrilis, moilc  moricmini;  sed,  Quo die 
eiUritiif  morte  moriemini  (Ccn,  ii,  i7)  :  ot  lioc  ipsum 
in  ois  illa  faccrcl  dies,  qaod  Aposlolus  gcmil  dicens, 
Condelector  legi  Det  tccundum  tHteriorem  hominem ;  rt- 
deo  ttutem  aliam  legem  in  membrii  meia ,  repvgnautem 
legi  mentis  mece,  et  captivantem  me  in  lcge  peccati,  quce 
€&l  in  membrii  meis,  Infclix  ego  liomo,  qwi  me  liberabit 
de  corpore  mortis  hujus?  Gratia  Dci  perJcsum  Christum 
Dominum  nostrum  {Rom.  vii,  22,25).Non  enim  siini- 
ccrct  ci ,  si  diccrcl,  Qiiis  me  liberabit  dc  lioc  morlali 
corpore?  scd,  de  corpore,  inquil,  mortis  hnjus.  Sicul 
ciinin  illud,  Corpus  quidem,  inqnit,  mortuum  esl  propter 
peccatum  (Id.  viii,  40)  :  iicc  ibi  ait  mortale,  scd  wor- 
luum  ;  quamvis  ulique  el  nionnlc ,  quia  morilurnm. 
N«  n  ila  credcnduin  esl  fuissc  illa  corpora ,  scd  licct 
animalia,  nondum  spiritualia,  noii  lamcn  morlua,  id 
cst,  qns  necessc  csset  ul  morercniur  :  quod  co  dic 
laclum  cst,  quo  lignum  conlra  vclilum  *  tctigerunt. 

i7.  Siciit  in  ipsis  nosiris  corporibns  quxdam  pro 
Buo  modo  sanitns  diciiur,  qux  si  perturbaia  sic  fucrit, 
«t  lcUilis  morbns  jam  visa*ra  dcpascatiir,  quo  inspe- 
cto,  medlci  mortem  immincre  pronnniient ;  mortale 
Qtiqiio  corpus  cliam  tunc  dicitur,  sed  aliter  qunm  cnm 
cssct  saiium,  qiiamvis  qunnd:iqnc  sine  dnbio  moritu- 
rum  :  ita  illi  liomincs  nnimalia  quidcm  corpora  gercn- 
tcs,  sed  non  morituia  nisi  pcccasscnt,  acccptura  au- 
tcm  angdicam  formam  coBlcstcmquo  qualilatem,  mox 
ul)i  pncceptum  transgressi  sunt,  corum  mcmbris  ve- 
lUt  aliqua  a^gritndo  lcialis,  mors  ipsa  conccpta  est; 
mutavitque  illam  qualilatcm,  qua  corpori  sic  domina^ 
bantnr,  ul  non  diccrcnt,  Video  aliam  legem  in  membris 
meis,  repugnantcm  legi  mentis  mece ;  quia  etsi  noiidum 
spiritualc,  scd  animnle  corpus  crat,  nondum  umen 
eral  mortis  bujus,  de  qua  et  cum  qua  nati  sumus.  Quid 
enim  alind ,  non  dicam  nati ,  scd  omnino  concopii , 
ni^i  o^griludinem  quamdam  inchoaviinus,  qna  sumus 
neccssario  moriluri  ?  Nequc  cnim  lam  ncccsse  cst  eum 
ipso  morbo  mori,  qui  hydrops,  vel  dys<nicricus,  vcl 
elcphantiosus  factus  fuerit,  quain  cnm  qui  lioc  corpus 
liabcrc  ccrpcril,  in  quo  cmncs  boniinos  natura  gunt 
lilii  irx  ( Epha.  ii,  3 ) ,  quia  boc  non  fccit  nisi  pocna 
peccali. 

18.  Quae  cum  ita  sint,  cur  non  credamus  illos  Iio- 
mincs  ante  pcccalum  ita  geiiilalibus  membris  ad  pro- 
creandos  filios  impcrnre  potnisse,  sicut  csetcris,  qnat 
in  qiiolibct  opere  aniina  sine  nlla  molesiia,  ct  quasi 
pruritu  \oluptalis  movcl?  Si  cnim  Crealor  omnipotcns 
incffabililerque  laudnndus,  qui  ct  in  miiiimis  suis  cpc- 
ribus  magnns  est,  apibus  donavit  ut  sic  opercntur  gc- 
iicrationem  filionim,  qucmadnioduin  cerx  speciem 
liquorcmque  mcllis;  cur  incredibile  vidcatur  primis 
liominibus  tilia  fccissc  corpora,  ut  si  non  peccasscnl, 
ct  morbum  quemdnin  quo  morercnlur,  continuo  iion 
concepissent,  eo  nutu  imperarent  menibris  quibus  fc- 
tus  cxoritur,  quo  pedibus  cum  ambulntiir,  ut  ncqiie 
cuin  ardore  seminaretur,  ncquc  cum  dolorc  pnrcrelur. 
Nuiic  vcro  tiansgrcdicndo  prxccptum ,  motum  l(*gis 
illius,  qnx  repugnal  legi  inentis,  iii  inciubris  concc- 

^  ^ic  >bs.  in  editis,  qno  Hgnum  teUimu, 


RAM,  S.  ALlil  STIM  400 

ptx  morlis  h:il>erc  mcrncrunt ;  qucm  nnptin  nnlinuni* 

coiitincniia  ooliibet  ct  rcfrcnat,  ut  qucmadmodutn  de 

pcocaio  faclum  cst  snpplicium,  sic  de  supplido  fiat 

moriliim. 

CAPUT  XI.  —  Fcmineus  sexus  conformatus  propter 

sobolem,  non  tamen  cum  libidine^  nisihomo  peecassct, 

procreandam.  Obedientia. 

i9.  Factam  itaquc  fcniinam  viro, de  viro, in  eo  scxa. 
in  cn  forina  ct  disiincfinne  mcmbronim»  qtia  fcminn; 
nota;  sunt ;  qux  pepcril  Cain  et  Abcl,  et  omncs  fn- 
ircs  corum,  ex  quibus  omncs  lionilncs  nascorenlur,  in 
qiiibus  poporitoii:imScIh  {Gen.  iv,  t'fr25),  pcrquciii 
ventum  est  ad  Abrah.-tm  ct  nd  populum  Israel,  gcntcm* 
qnc  cmnibus  jam  nolissimvim  gcniibus.et  pcrNoe  fili^is 
omncsgcntes;  quisquis  dubitavcrit,  omnia  cogit  nu- 
tarc  qnx  crcdimiis,  longciinc  a  fidclium  mcntibus  rc- 
pcllcndus  cst.  Cum  cr^o  quxritnr  ad  qiiod  adjiiloriiiiii 
fictus  sit  il!e  sexus  viro,  diligcnter,  quantum  valco, 
cuuci:i  considcranti,  nonnisi  causa  prolis  occiirrit,  ut 
por  cormn  stirpcm  terra  implcrciur;  scd  non  comodo 
procrealam,  <iuo  nuiic  procrcantur  homines,  cum  iiicst 
pccoali  lex  in  mcmLris  repiignans  logi  mcniis,  ctlamsi 
pcr  Dei  gratiam  virtute  supcratur  :  hoc  enim  essc  non 
potui^sc  crcdcndum  cst,  nisi  iii  cor|>orc  mortis  hiijas 
quod  corpus  mortuum  cst  proi.tcr  pcccalum.  Et  qiiid 
hac  pocna  jusiius,  qtiam  ut  non  ad  omncm  nutum  scr- 
viat  corpiis,  id  e^t,  suus  famuliis  anim»,  sicut  Domino 
suo  dctrccta>it  ipsa  scrvirc;8ivc  utrumque  cx  p.^.ren* 
tibus  crcct  Dcus,  corpus  ex  corpore,  animaro  cx  ani- 
ma ;  sivc  alio  modo  faciat  animns  :  non  uti(pie  ad  ojnis 
Impossibile  ncc  mcrcedc  parva,  nt  cum  anima  pie- 
tntc  Deo  subdita  legcm  istam  pecc;iti,  qux  cst  in  mem* 
bris  corporis  moriis  liujus,  qoam  primus  homo  acc€;<it 
in  poenam,  vicerit  ipsn  pcr  grntiain»  pncmium  cceleste 
percipiat  majorc  gloria,  denKmarans  .quanla  sit  hus 
obcdicnlix,  qux  alicnx  iiiobcdici.tin  pceiiam  potuit 
virliitc  supcrare  ? 
CAPUT  XII.  —  Animalia  vere  adducta  esse  ad  Adatn^ 

ut  iis  nomina  imponeret :  sed  hac  re  gesta  aiiquid  /i- 

gurari. 

20.  Scd  qiioninm  cui  adjutorio  femina  facta  slt  viro, 
saii^,  quanium  exisiimo,  requisitum  est;  illud  jam  vi- 
dcnnins  qunre  sit  fnctiim,  quod  adductx  sunt  ad  Adaffl 
onmcs  bcsiix  ngri,  ct  oinnia  volatilia  cceli,  ut  ds  no- 
mina  imponcrct ;  atque  ita  velut  ncceSsitas  orirctur 
crcnndi  ci  feminam  ex  cjus  latcre,  ciim  inlcr  illa  ani- 
m:i!in  similc  ilii  nJjiilorium  r.on  fuissct  invcntum.  Yi- 
delur  cnim  n:ilii  proptcr  allqunm  signiOoationcm  pro- 
pheticnm  rnctuin,  scd  Un.cn  fictuin,  ut  re  gctta  cod- 
firmnta  figura;  inlcrprciaiio  libcra  rclinquaiur.  Qiiid 
cst  enim  hoc  ipsuin  qiiod  volatilibus  terrcstribusquc 
aniinanlibus,  noii  eiiani  pisoibus  ntqiie  omnihus  nata- 
lilibus  Adam  noinina  imposnit?  yi  enini  lingn»  hu- 
manx  consulantnr,  sic  npj  elUnliir  ha  c  omnia,  qoom- 
adinoduin  cis  lioiniiies  loquniJo  nomina  linposiienint. 
Non  solum  Iktc  qna:  siiiii  in  aquis  cl  tcriis ,  veruin 
eiiam  ipsa  tcrr.i,  ct  nqua,  ct  ca^Ium,  ct  qiisc  videntur 
in  ccelo,  ct  qu:c  iion  vidcntiir,  scd  crcduntur,  pro  di* 
vcrsiiatc  linguanim  gontilium,  divcrsis  noiiiiiiibns  ^p- 


M  '  LIBKR 

pelkiiitur.  Unam  sanc  iiiigiiam  pninitu»  fuisse  didici- 
mus,  aiitcqiiaro  8U|icrbi:i  (urris  ilLius  posl  diluvium 
fabricaiu!,  iii  divcrsos  signorum  sonos  buinanam  divi- 
derel  socictaleyi  ( Geu.  xi,  i-8 ).  Quxcumque  aulem 
Ula  liiigua  rucrily  qiiid  attiiict  qunerere  ?  Ula  certc  tunc 
loqtiebatur  Adam  ,  et  in  ea  Ungua ,  si  adhuc  usque 
pcnnanel,  sunl  ist»  vocca  arti€|ilatx,  quibus  primus 
homo  animalibus  terrcslribus  et  volatilibus  noinina  iin- 
pO!»uil.  Niim  igitur  uUomodo  credlbiie  est,  iii  cadcm  lin- 
gua  oomiiia  piscium  non  ab  bomine,  sed  divinitus  insti- 
tuta,  quo:  Dco  docente  liomo  postea  disceret?  Quod  si  ita 
cti.tm  factum  cssei,  quare  ita  facium  esset,  proculdubio 
Bi]rsticasigiiiAcaUo  resonaret.  Scd  credcndum  esf ,  pau« 
laUmcognitis  piscium  generibus  nomina  imposita :  tuiic 
aotein  cum  pecora,  ct  bcsUx,  cl  vulaiilin  ad  bominem 
adducla  suiil,  ut  cis  ad  se  congrcgalis,  generaliinque 
d'.stiiicti8,  nomina  imponeret,  quibus  etiam  ipsis  pau- 
latim,  el  mulio  ciUus  quam  piscibus ,  si  boc  factum 
non  esset,  posset  noniina  imponere ;  quid  fuit  causx, 
nisi  ratio  aliquid  signiGcaiidi,  quod  ad  procnuiiUalio* 
ncm  fuiuroruin  valcrct?  Cui  rci  maximeordo  narra- 
lionis  hiijus  iiivigilaL 

21 .  Deinde,  numquid  ignorabat  Deus,  nibil  tale  se 
creasse  in  naturis  aniinalium,  quod  simile  adjutorium 
posset  csse  homini  ?  An  opus  crat  ut  hoc  ciiam  i|)sc 
horoo  cognosceret ,  ct  eo  commendatiorem  liaberct 
Biorem  suam,  quod  in  omni  carnc  crcala  sub  corio,  ct 
de  boc  acrc  sicut  ipsc  vivenle,  hibil  ejus  simile  inve- 
uerit  ?  Ilirum  si  hoc  scire  r.on  posset,  nisi  omnibu8 
ad  se  adductis  ntque  pcrspecUs.  Si  cnim  Deo  crcde- 
bat,  posset  hoc  illi  co  modo  diccre,  quomodo  ct  prx- 
cepium  dedit,  quoniodo  et  peccanlcm  interrogavii,  at- 
que  judicavit.  Si  aulem  non  credebai,  profccio  ncque 
bocscire  poterat,  utrum  ad  cum  omnia  ille,  cui  non 
/credebat,  adduxcrit ;  an  forie  in  aliquibus  ab  illo  re- 
motioribus  lcrrx  parlibus  aliqua  ei  siiiiilia,  qux  non 
demonslrassct ,  abscondcril.  Non  itaquc  arbitror  du- 
bitandum  lioc  alicujus  propheticae  significationis  gra- 
tia  Eu^tum,  sed  tamen  factum. 

22.  Neque  hoc  opere  suscepimus  propbeUca  xnU 
gniata  perscrutari,  sed  rchim  gesiarum  fidem  ad  pro- 
prietatem  historiae  commcndare,  ut  quod  iinpossibile 
videri  vanis  atque  incredulis  potest,  aui  ipsi  auctori- 
lali  sanciae  Scriplurx  velut  lesiiflcaUone  conlraria 
rcpugnare»  id  pro  meis  viribus,  quantum  Deus  adju- 
vat,  disserendo  demonstrein,  neque  impossibilc  csse, 
neqoe  contrarium ;  quod  aulem  possibile  quideni  ap- 
parel,  nec  habet  uUam  speciem  repugnnntix,  sed  u- 
ineii  quasi  superfluum,  vel  etiam  sUihiim  qnibiisdam 
videri  potest ,  hoc  ipsum  disput  ndo  dcmonsfrom , 
(;uod  ideo  non  *  tanquam  rerum  gesUrum  iialurali  vei 
usilato  ordine  factum  cst,  iil  cordibus  nosiris  fldclis- 
sima  BiDCtarum  Scripturarum  auctoritale  pralata , 
quia  stqltum  esse  non  potest,  myslicum  esse  cre- 
datur,  quamvis  ejiis  expositionem  vel  inquisilionem 
aiii  alibl  Jftm  exbibuerimus,  aut  in  tcmpus  aliud  diflc- 
ramus. 

*  Mgatiooem  hic  resUuiinius  ex  Uss. ;  quae  quidcm  iu  cxr 
susi»  bumcrilo  rcjecta  fuorat  ad  niar^iaem» 


NONUS.  40i 

CAPUT  Xlii.  —  Formatio  mu^eru  eo  modo  quo  nar- 
ratur  faeta  esl^  ut  quidpiam  jnwnuntiareiur. 

23.  Quid  ergo  sibi  vuit  etiam  illud ,  quod  multer 
viro  de  latere  facta  cst?  Ycrum  esto  propler  ipsius 
coiijuncUonis  vim  conimendandam  hoc  ita  fleri  opor* 
tuissecredamus;  numquid  etiam  utdormicnU  fieroi, 
eudem  ratio  vel  neccssitas  flagiiabai ;  ut  denique  osso 
de  racto,  in  cujus  locum  caro  suppleretur?  Num  enhti 
non  potuit  ipsa  caro  dclrabi,  ul  mde  congruenUus, 
quod  sit  sexus  inflrmior,  inulicr  formarctur  ?  Ai\  vero 
lain  muliis  addilis ,  cosuim  Deus  xdificare  poiuit  iii 
mulicrem  ,  ei  carneni  putpamve  non  potuit ,  qui  do 
pulvere  ipsum  bomuiem  focit?  Aut  si  jam  costa  fue- 
rat  deirabciida ,  cur  iion  altera  pro  ea  costa  reposiia 
est?  Cnr  ciiam  non  dictum  csty  Finxit,  aut,  fccit  sic- 
ut  in  omnibus  supra  operibus ;  sed  ,  osdificavit^  in- 
quit ,  Dominui  Deus  ilkm  co$tam ,  non  tanquam  cor- 
pus  humanum ,  scd  tanquam  domum  ?  Non  esl  itaque 
dubilandum ,  quoniam  hxc  lacta  sont  et  stuita  esse 
nonpossunt,  ob  aliquid  significandum  essefacUi,  fru- 
ctum  futuri  sx^cuH  ab  ipso  jam  primordio  generis  hu- 
mani  Deo  pra:scio  iii  ipsls  suis  operibus  misericordi- 
ter  prxdicante ;  ut  ccrto  tempore  servis  suis,  sive  per 
hominum  successiones ,  sive  pcr  suuin  Spiritum  vel 
Angclorum  ministcrium  rcvclaia  au^ue  conscripu ,  ci 
proiniucndis  rcbus  futuris  ct  recogiioscendis  implcUs 
icslimonium  pcrliiberent  :  quod  magis  magisque  isi 
conseqoeniibus  apparcbit. 
CAPUT  XIY.  —  Quomodo  aniimiUa  adducta  ad  Adam. 

24.  Yidcamus  crgo ,  quod  isio  opere  suscepiinus , 
non  secundum  prxfiguraUoncm  rcrum  fuluranun,  sv^ 
secundum  rerum  gcslarum  non  allegoricam ,  scd  pro- 
priam  significaUoncniy  quemadmodum  baec  acdpi  pos^ 
slnt :  Et  fiiuat  Deui ,  iiiquit ,  adhuc  de  terra  omne»  be- 
Btias  agri,  et  omnia  volatiUa  conli;  unde  jam  quod 
visum  est,  et  quanlum  visum  est,  disseruimus.  Et 
adduxit  omnia  ea  ad  Adam^  ut  videret  quid  ea  vocaret. 
Quomodo  liaec  adduxcrit  Deus  ad  Adam  ,  ne  carnali- 
ter  sapiamns ,  adjuvare  nos  debet  quod  dc  bipartilo 
opere  divinac  providcntix  in  libro  supcriore  tracUivi- 
mus  {Cap.  9, 19-26).  Ncque  enim  sicut  indagant  at- 
que  adigunt  venantcs  vcl  aucupanlcs  ad  rcUa ,  qux- 
cumque  animantia  capiunt ,  ita  hoc  factuin  esse  cre-- 
dcndum  esi ;  aut  vox  aliqua  ju^sionis  de  nube  facta 
est  cis  verbis ,  qtix  rationales  animae  audientes ,  in- 
telUgerc ,  atque  obedire  assoIenU  Non  enun  boc  acce« 
perunt  ui  possiiu  bcsUx,  vel  aves :  iu  suo  tamen  ge- 
ncre  obtcmpcrant  Deo ;  non  ralionali  voluntaiis  arbi- 
iriq,  sed  sicut  niovct  ilie  omnia  temporibusopporlunis, 
non  ipse  temporaliler  motus,  per  angelica  minisleria, 
qux  capiunt  in  verbo  ejus  quid  quo  lempore  ficrt  dc- 
bcat :  et  UIo  non  lcmporalilcr  molo,  movcntur  ipsa 
tcmporaliler  ut  in  iis  quae  sibi  subjecta  sunt ,  jussa 
cjusefTiciant. 

25.  Omnis  cnim  anima  viva,  non  solum  raUonaUs, 
sicut  in  bominUms,  verum  etiam  irraiionalis,  sicutin 
pecoribus,  et  voiaUIibus,  ct  piscibus ,  visis  movctur. 
Scd  anima  rationalis  voluiilalis  arbiirio  vcl  conscnlij 
visis,  vcl  iion  consentit  :  irraiionalis  autcm  nou  Ua^ 


405 


DE  GENESl  AD  LITTERAM,  S.  AUGlSTIiNl 


bel  hoc  Judidum ;  pro  soo  lamen  genere  atque  nauira 
viso  aliquo  lacia  propellitur.  Nec  in  |>oie8tate  ullios  ^ 
tnimae  est,  qux  illi  visa  veniant,  sive  in  sensum  cor- 
^is ,  sive  in  ipsum  spirilum  interius  :  quibus  visis 
ippetitus  moveatur  cujuslil)et  animantis.  Ac  s(c  cum 
ea  visa  pcr  Angelorum  obcdicntism  dosuper  mini- 
strantur,  pcrvenit  Jussio  Dei  non  soluiti  ad  Lomincs, 
nec  s^tfiim  ad  aves  el  pecora ,  venjm  etiam  ad  ea  tiwji 
sub  aquis  Inlcnt ,  sicul  ad  cctum  qui  glutivit  Jonam 
{Janm  ii,  1)  :  ncc  solum  ad  ista  ninjora,  vcrum 
etiam  ad  vcrmiculum ;  nam  ct  liuic  lcginnis  diviiiiius 
Jossuro,  ut  radicem  cucurbitx  rodcrct,  sub  cujus 
ambraculo  Prophcla  requieverat  (/</.  iv,  6 ,  7).  Si 
enim  bomiiii  donavit  Deus,  sic  eum  instiluc:i8,  ut 
etiam  carnem  peccati  portaus ,  possit  non  soium  pi;- 
cora  el  jumcnla  suis  usibus  subdita ,  ncc  lanium  do- 
mesticas  aves ,  scd  ctiam  libere  volitantcs  *  quablibet 
etiam  saivas  feras  et  capere,  cl  mansuelas  faccrc,  cl 
cis  mirabililer  impcrarc  potcntia  rationis,  non  corpo- 
ris;  cum  earum  appetiliis  et  doiores  captans,  paula- 
tim(|ue  illeciando,  prcmcndo,  laxaiidoque  moJerans, 
agresti  eas  eiuit  consuetudinc,  et  tanquam  bumnnis 
moribos  induit :  quanto  magis  Angcii  boc  possni.t, 
qul  Jussione  Dei  in  ipsa  ejus,  qunm  sempiteriic  iii- 
tuentur,  iiicommuiabili  vcritatc  pcrspccta ,  movenics 
•e  pcr  tempus ,  ct  corpora  sibi  subdita  per  tcmpus  ' 
et  locum ,  agilitate  mirabili ,  ct  visa  qoibus  movea- 
tur  \  et  appciilum  carnaiis  indigcntix ,  valent  cfA- 
cere  omnl  aniinx  vivx ,  ut  ({uo  eani  vcnire  opus  cst , 
neacieiis  adducatur  ? 

CAPUT  XY.  —  Fomatio  mulicrU  non  per  alium  quam 
Dcum. 
26.  Jam  ergo  videamus,  ip<a  mulicris  formatio, 
quj!  mjstice  etiam  xdiric;itio  dicta  Cat,  qucmaduio- 
dum  facia  sii.  Nattira  quippe  mulicris  creata  est, 
quamvjs  ex  virili,  quaj  jam  crat,  non  aliqiio  motu  • 
Jam  cxislentiiim  naiunirum.  Angeli  aulem  nullam 
omnino  possunt  crcare  naturain  :  solus  enim  unus 
ciijuslibet  natiirx ,  seu  mngn»  seu  miiiimae ,  crealor 
eet  Dcus ,  id  est  ipsa  Trinitas,  Patcr  ct  Filius  ct  Spi- 
ritus  sanctus.  Aliier  crgo  quasriiur,  quemadmodum 
sit  soporaius  Adam ,  costaque  ejus  siuc  ullo  doloris 
sensu  a  corporis  compage  detracta  sit.  Ilaec  eniro  for- 
Ussc  dicanlurpotuisse  per  Angelos  aerl;  formareau- 
tem  vel  x^dificare  costam,  ut  mulicr  essel,  usqiie  adco 
non  poiuii  nisi  Deus ,  a  quo  univei^  natura  subsistit, 
ut  ne  illud  quidem  carnis  supplemcntum  in  corpore 
▼iri ,  quod  in  illius  coslas  successil  locum ,  ab  Ange- 
lis  factum  esse  crcdiderim,  sicut  nec  ipsum  hoiuincm 
de  ternE  pulvcrc  :  non  qtiod  ntilla  sil  Angelorum 
opera,  ut  aliquid  crcetur,  sed  iion  idco  creatores 
sont ;  quia  nec  agrieolns  creatorcs  si^gcliim  atqiic  ar- 
borum  dicimus.  Noii  cnim  qui  plaiitat  cst  aliqiiid,  nc- 

*  Sic  Mss.  In  edilis,  ittiug.  • 

■  Sic  Mss.  At  edill,  Ubero!  rolimlalis. 

•  Apud  Lov.  desuiil  haH:  verlia,  ei  corpora  slbi  SHbdiia  per 
lempus^  quse  exsiant  in  cxl^Tis  e(xllcil)iis. 

*  Etliii,  ctjuMa  qidbus  nwvemitnr,  mss.  iion  omncs,  visa  • 
fed  ODincs,  maveatur^  scilicel  anima  vivfi.  ' 

•  Hic  Mss.  magnp  consensu  fcrunt,  non  aUqui  motm  \u 
fivto subiauaUgendum  est,  eraiu? 


que  qoi  rigat ,  sed  qoi  inerementom  dat  Dmi  ( 1  Ctr. 
III ,  7).  Ad  iioc  incrementoro  pertinet  etbm  in  eor^ 
porc  bumano,  quod  osse  dempto ,  locoi  canie  8up« 
pletus  est,  illo  scilicet  opere  Dei ,  qoo  naturat  so^ 
stituit  ut  sint ,  qno  ipsos  quoqoe  Augelos  creiTit. 

S7.  Opiis  itaqtie  :.gricolx  est  ot  aqnam  ducat  can 
rigat :  non  autcm  opus  cjtis  est  ut  dqua  pcr  dedivii 
prolabatiir;  sed  illius  qui  omnia  in  mciisora.et  nuinero, 
et  ponJere  disposuit  {Sap.  xi,  91).  Item  opos  agri« 
colx  cst  ut  surculus  avcllaiur  cx  arbore,  lcrRcqoe 
niandcitir  :  at  noti  optis  cjus  cst  ut  snccoin  imb*bat, 
«t  gcrincn  emilt.tt,  ut  aliiid  cjns  snlo  flga...  qno  m- 
diccm  siubiliat,  :iliud  in  auras  pmitiov.*at,  quo  robiir 
nulriat ,  rainos(jue  difTumlat ;  scd  iUiiis  qui  Uat  inore* 
mciilum.  Medicus  eliam  a*gro  corpori  aliiiiciitHni  adlii* 
bet,  ct  vuliicraio  mcdicaiucnium  :  priiiiimi  noii  de 
rcbus  quas  crcavit ,  scd  qiias  crcatas  0|iere  Crcatoris 
invcnit :  dcinde  cibum  vcl  potitm  pne|iararc  |iotuit  ct 
minislrare,  cmplaslrum  rormara  cl  iiitHlicaiiiciito  ilii- 
tum  *  apponere;  num  etiam  cx  iis  qiKC  atihibcl ,  ope- 
rari  et  crcaro  vires  vel  earncin  potesi  ?  Natiira  id  agit 
inlcriorc  inotu ,  nobistiiio  occultissiiiio.  Cui  laincn  si 
Deus  sublrahat  opcraiionein  inliniani ,  qiia  cam  sob- 
stituit  et  facit ,  contiiiuo  lanquani  cxstiucta,  nulla  re- 
mancbit. 

28.  Quaproptcr  cum  Dcus  uuivcrsam  crcatoram 
suam  bipnrllio  quodammodo  opcre  provldcntia!,  de 
quo  in  superiore  libro  lociiti  suintis  {Cap.  0 ,  19  iG), 
et  in  naiuralibus  el  in  voluntariis  motibiis  adminislret, 
creare  naiuram  tam  nullus  angelus  polcst ,  qiiam  nec 
scipsum.  Yolunias  vero  angelica  obcdientcr  Dco  sub- 
dita ,  ejusque  cxsccuta  jussionem ,  naturalibus  moii* 
bos  de  rcbus  siibjectis  tanquam  matcriam  ministrare, 
ut  secunduin  illas  principales  in  Yerbo  Dei  non  crea- 
tas ,  vel  secundum  illas  in  primis  sex  dierum  operibus 
causalitcrcreaias  rationes  aliquid  in  lempore  creetur, 
morc  agt  icolatidi  vei  medendi  poiest.  Quale  ilaque 
miuisterium  Doo  exhibucrint  Angcli  in  illa  muMcris 
form.ilione ,  qiiis  audcat  ariirmare?  Ccrtissbnc  lameo 
dixerim  ,  supplemcntom  illud  carnis  in  costx  locnin, 
ipsiusqtie  feminx  corpus  ct  animain  conformationcm- 
quc  inembrorum ,  omnia  visccra ,  sciisus  omneSy  ct 
quidquid  erat  quo  illa  ct  crcatura  ct  lioino  ct  feniina 
erat,  nonnisi  in  illo  opcrc  Dci  factum,  quod  Dcus  non 
per  Angclos ,  sed  per  semetipsum ,  noii  opcratns  est 
et  diniisit,  sed  ita  continuaiitcr  operatur,  ut  ncc  ul- 
larum  aliarum  rerum ,  ncc  ipsorum  Ang elorum  na- 
tura  siibsistat ,  sl  non  opcrctur. 
CAPUT  XYl.  —  Tarditas  ingenii  hnmani  uon  asseqmtur 
opera  Dd, 

SO.  Scd  quoniam  carncni  animatnm  atque  seiitieii- 
tcm ,  quantuin  natiiruin  rcniiii  pro  humano  captu  ex- 
pcriri  poluimus,  non  noviinus  nasci,  nisi  aut  ex  istis 
Linquam  inatcrialibus  clcmcntis,  hoc  est  aqua  ec 
tcrra ,  aut  cx  friiticlbus  vcl  iignoruin  fructibiia,  yei 
cliain  cx  carnibus  animalium,  sicut  innumcrabllia  g»' 
ncra  vermium  sive  rcptilium ,  aut  certe  ex  concnbila 
parentum ,  nuikim  autem  carnem  natam  scimos  e» 
>  Editi»  medicmnenta  Uico.  At  siss.,  medieamentQ  iUUmL 


m  LLBER 

«nne  etijiiftlibel  aiiiniinlis,  f|iiaD  (am  esscl  ei  siniilis , 
ul  seiti  Unloni  discerncrclur ;  qii.Triiniis  in  rcbus 
cmtionis  hujus  simililudinem ,  qua  muiier  dc  viri  la- 
lere  facla  esl ,  nec  possumus  invenirc  :  noo  ob  aliud« 
nisi  quia  homines  quemadinodum  opcrcnlur  in  haC 
terra  noTiuius ;  queniadmodum  autcm  Angeli  iii  tioc 
quodaminodo  agricoicnlur,  non  uiiqiic  novi- 

s.  Mam  profeclo  sl  remuta  liominum  indusiria  fru- 
geniis  nalune  cursus  opcrarelur,  niliii  aliud 
Mssemus  quaro  ex  lerra  nasci  arl)orcs  ci  herbns ,  c( 
ex  esnuD  semiuibiis ,  ab  cis  ilidem  in  tiTr.im  cadcn- 
libus :  numquld  mnotesccrel  nobis  (piid  valcrct  insl- 
lio,  iil  altcrius  generis  iigniim  radicc  p:  opria  ,  poma 
porlarcl  alicna ,  et »  coalcsccntc  uniiaic ,  jam  sua  ? 
Itec  per  agricolanim  opcra  didiciinus ,  cum  ipsi  crea- 
lores  arborum  nullo  modo  csscni,  scd  naturx  cur- 
furo  DcocreaDli  suum  quoddain  orTiciiim  ministcrium* 
qoe  pRcbcrcnt.  Ncqiiaquam  ciiiin  quidquam  pcr  eo- 
ruro  opcra  existcrct »  si  hoc  in  Doi  opere  intima  na- 
lurJ^ratio  non  habcret.  Quid  crgo  mirum  si  hominem 
ex  osse  hominis  facum  noii  novimus ,  quando  creanli 
Deo  qneroadmodum  Angeli  seniant  ignoramus ;  qui 
nee  arborem  ex  arboris  surculo  in  robore  alicno  fa- 
claro  nosse  possemus,  si  et  isia  Dco  creanti  quemad- 
moduro  agricoke  servianl»  similiter  ncsciremus? 

30*  Nollo  modo  lamen  dubitamus  el  honriinum  et 
•fbomm  nonnisi  Deum  esse  creatorcm,  fidditcrque 
cfcdlrous  liaclam  feminam  ex  viro,  nuHo  intervcnicnte 
coiicubiUi,  eliamsi  forte  cosu  hominis  ministrata  sit 
pcr  Angelos  in  opere  Creatoris  :  sicut  fldeliter  credi- 
mus  eliam  vinim  faclum  cx  femina  nullo  inlerveniente 
rooculAtu»  cum  semen  Abrali»  dispositum  est  (a)  per 
Angelos  in  manu  mediatoris  (Galm  iii,  19).  Uirum- 
qne  iDfldelibns  incredibilo  est ;  fldelibus  aiiiem  ciir 
ad  rei  gesta^  proprictatcm  quod  dc  Cbristo  factuin 
esl,  cl  tantum  ad  figuratam  signiflcationem  quod  de 
Eva  scriptum  esl,  crcdibile  videalur  *?  An  vcro  sine 
c«]iisquam  concubllo  vir  cx  fbinina  flcri  poluil,  fe- 
Riiiia  ex  viro  nou  potuit  ?  ct  virgiiialis  uterus  imde 
vir  flcrcl  haltebat,  virilo  autem  tatus  unde  femina 
fleret  non  habcbat,  cum  hic  Dominus  de  fainula  na- 
sceretur,  ibi  de  servo  famula  forinaretur?  Poterat  ct 
Dominus  camom  suam  de  costa  vel  de  aliquo  membro 
Ylrginis  creare ;  sed  qui  posscl  ostendere  in  eorpore 
sno  hoc  se  iterum  fecisse  qiiod  factiim  esl,  utilius  in 
mtris  corpore  ostendit  iiiliil  pudendum  esse  qiiod 
caslum  esl. 
CAPUT  XYII.  —  MMlkrh  (ormandm  raito  an  in  Ao- 

miiifs  cduiaU  conditlone  ad  uxtwn  diem  perlinefe 

fnwexHabai. 

51.  Quod  sl  quaerilur,  quomodo  se  habeal  caosalis 
iHa  condilio,  in  qua  primum  hominem  Deus  fecit  ad 
imaglnem  ac  simililudincm  suam  ( ibi  quippe  et  hoc 
diclum  est,  Mueuiwn  et  (eminam  (ecit  eoi  [Cen.  i,  27)]: 
uinim  Jam  illa  ratio,  quam  mondi  primis  operibiis 
concreavit,  atquo  concrevit  Deus,  id  habebat,  ul  se- 
cundum  eam  jam  necessecssei  exviri  btcre  feminam 

«  hi  ediliSt  mn  mdeatur.  Abeet  nori  a  Mss. 
(«)  u  Reiraol.  c  ^i,  n.  % 


NONUS.  4||g 

fleri ;  an  boc  taiilum  babebat  ul  fleri  posset,  ut  aulem 
ita  fleri  necesse  esset,  non  ibi  jam  conJiium,  sed  Ul 
Dco  crat  absconditum  :  si  hoc  ci*go  qiircritur,  dicam 
qiiid  mibi  vidcatur  sine  amnhnndi  tcincritate ;  quod 
tJimcn  ciiin  dixcro,  fortasso  prudenter  isia  conslde- 
rantcs,  quos  jam  chrisliana  ridcs  iinbuit,  etiam  si 
nunc  primitus  isia  cogiiosciint,  non  esse  dubitandum 
judicabunt. 

3:2.  Oronls  iste  natnrx  usilatissimus  cursus  habcl 
quasdam  naturalcs  lcgcs  snas,  seciindiim  quas  et  spi. 
rilus  vitx,  qiii  crcatura  cst,  habct  qih>sdnia  appetitus 
suos  detcrminatds  quodammodo,  qiios  ctiani  mala  vo- 
iuiitas  non  possit  cxcedcrc.  Et  clcmcnta  inundihnjus 
corporci  habent  deflniiam  vim  qiialitatcmque  suam , 
qiiidunumquodqtie  valcal  vcL  non  valeat,  qnid  de  qoo 
fleri  possil  vcl  non  possit.  E\  his  vclut  primordiis. 
rcrum,  omnia  qnae  gigiuintur,  suo  quoquc  tempor« 
cxortiis  proccssusque  sumunt,  flncsqiie  et  decessio- 
ncs  sui  cujusquc  gcneris.  Unde  fll  ut  dc  grano  tritici 
non  nascalur  fabo,  vel  dc  faba  Iriticum,  vcl  de  pecore 
homo,  vcl  de  honiine  pecus.  Super  hunc  autem  mo- 
tiim  *  cursiimque  rernm  natondcm,  potcstas  Creatoris. 
habet  apud  sc  posse  de  his  omnibus  facere  aliud,  quam. 
eorum  quasl  sominales  rationcs  habeut,  non  taroen  Id 
quoil  non  in  eis  posuit  ut  de  his  flori  vei  ab  ipso  pos- 
sit  *•  Neque  cnim  potcntia  tcmcraria,  scd  sapientl» 
virtute  omnipotens  est ;  et  hoe  de  unaquaque  re  in 
tempore  suo  facil,  qiiod  ante  in  ea  fedt  ut  possit. 
Alius  ergo  esl  rerum  modus  quo  llla  lierba  sic  ger- 
minat,  illa  sic ;  illa  xtas  paril,  illa  non  parit ;  horoo 
loqui  potesl,  pecus  non  poiest.  Hornm  et  lalium  roo- 
dorum  rationcs  iion  tanliim  ui  Deo  suut,  sed  ab  illa 
eliam  rebus  crcatis  indits  atque  concreatx  '.  Ut  au- 
lcm  lignum  de  terra  cxcisum^  aridum,  perpolitum ,. 
sine  radice  ulla,  siiie  terra  el  aqua  repente  Ooreat,  ei. 
fructum  gignat  (Num.  xvii,  8),  ut  per  jiivcntam  steri- 
lis  fcinina  in  senccU  parial  (Gen.  xviii,  tl ,  el  xxi, 
2),  ut  asina  loquatur  (Num.  xxii,  28),  et  si  quid 
ejiismodi  est,  dedit  quidem  naturis,  quas  creavil,  ul 
ex  cis  et  bxc  flcri  possent  ( neque  enim  ex  eis  vcl 
illc  facerel  quod  ex  eis  fleri  non  posse  ipse  pneflge- 
rci,  quoniam  scipso  non  est  nec  ipse  potcntior) :  ve- 
rumtamcn  alio  modo  dcdil,  ul  non  h.xc  haberent  iii 
motu  naturali,  sed  in  eo  quo  iU  creata  esscnt,  ui 
enrum  natura  voluntati  potentiori  ampiius  subjacerei. 
CAPUT  XVIil.  —  Mulieris  (ormandm  raiio  aic  pra- 
exiitebat  uti  erat  Mytterio  eonvemeni. 
33.  llabetergoDeusinseipsoabsconditasjquorum- 
dam  factorum  catisas,  quns  i«bus  condilis  noD  inse- 
ruit ;  easque  implcl  non  illo  opere  pcovidenliae,  quo 
uaturas  subslituit  ut  sint,  sedillo  quo  cas  admhiistrat 
ol  voluerit,  quas  tit  voluil  condidit.  Ibi  est  et  gralia, 
pcr  quam  salvi  flunt  peccatores.  Nam  quod  altinel  ad 
naturam  iniqua  sua  voloolale  depravatam,  recursuro 
per  semetipsam  non  liabcl,  sed  per  Dci  gratiam,  qua, 

« iiss.  sex,  modum.  ,  

^  •  sic  uss.  omnes.  M  excusl  siiMata  nogaUane  perperam. 

fereliani :  Quod  ttt  eii  pQmt^  ut  de  friifUri  vcl  aOttiM  iirKfc 

possit. 

'  ^iiss.yconcr^lff. 


w 


DE  GiilNESl  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTLNI 


41« 


atUiivatar  et  instaiiratar.  Ncqac  eiiiin  desperandl 
suiA  liomlnes  in  illa  sentcmia,  in  qua  scripliim  cst : 
Omnet  qm  amMant  in  ea,  non  redcrlentur  (Prov,  ii , 
19).  Dietnm  est  enim  secandum  pondus  iniqnitalis 
BiKt^  ut  quod  revertitur,  qui  rcrerfitur,  non  sibi  tri- 
buat,  sed  gralix  Dei,  non  ex  operibus,ne  Torte  extol- 
laiur  {Epkts,  n,  9). 

54.  Propterea  mystcrium  graiiae  hujus  Apostolus 
abscondiium  dixit,  non  in  mundo,  in  quo  suni  abs- 
conditas  causales  rationes  omnium  renim  naturnliicr 
orilivarum,  sicut  absconditus  erai  Levi  in  luml>is 
Abraliae,  quaiido  et  ipse  dccimatus  est  {Hebr,  vii,  9» 
10) ;  sed  in  Deo,  qiil  miiversa  creavit.  Quamobrcm 
omnia  eliam  quae  ad  hanc  gratlam  signincandam,  non 
naturali  motu  renim,  sed  mirabiliter  facu  sunt , 
eorum  etiam  abscondit-e  caus^^e  In  Deo  fuerant :  quo- 
rum  etiam  sl  unum  erat  %  quod  iia  miilier  facta  est 
de  latere  viri,  et  hoc  dorinientis,  quae  per  ipsum 
flrma  facta  cst,  tanquam  ejus  osse  flmiata,  ille  autem 
propter  ipsam  infirmus,  quia  in  lociiin  costae  non  co- 

,  sta  sed  caro  supplcta  cst ;  uoii  liabuit  hoc  prlma  re* 
ram  condilio,  quando  sexto  dic  diclum  est,  Masculum 
et  feminam  fecU  eos,  ut  femina  omnino  sic  fleret ;  scd 
lantum  hoc  babiiit,  quia  ct  sic  fieri  posset,  ne  coiitra 
caosas  quas  voluntaic  instituit,  mutabili  volunlaie 
aliquld  fieret.  Quid  autem  fieret,  ut  omiiino  aliud  fu- 
turam  non  esseti  absconditum  erat  in  Deo,  qui  unl- 
versa  creavit. 

55.  Sed  quonlam  slc  dixit  absconditum,  ut  inno- 
lescerct  principibus  et  potestatibus  in  coelcstibus  pcr 
Eeclesiam  muUiformis  sapientia  Dei  {Ephes,  iii,  9, 
10) ;  probabiliter  creditur,  slcut  illud  seinen  cui  pro- 
inissum  est,  disposilum  cst  pcr  Angelos  in  manu 
modiatoris,  sicomDia  quxadipsius  seminls  adventum 
vel  prxnuntiandum  vel  annuntiandum  in  rerum  naiura, 

*  Sic  Mss.  Editi  vero  h:d>CDlt  etiam  summam  erat. 


pReter  usltatum  natunc  cnrsom  mlrabiliter  bda  snni, 
ministranlibus  Angelis  essc  facta  :  ot  laineii  abiqiie 
creator  vcl  repnrator  creaturarom  non  sit,  nisi  qul 
planfatore  ct  rigatore  qouiibet  solos  Incremeiitum  da| 
Deus(ICor.  in,  7). 

CAPUT  XIX.  —  Eeuans  Ada. 
50.  Ac  per  hoc  eiiam  ilki  ecsLisis  qnam  Dcos  im- 
mlsit  in  Adam,  ut  soporatos  obdormiieC,  roete  inld- 
ligitur  ad  hoc  iinmissa,  ut  et  ipsins  mons  per  ecstasim 
particops  fierel  tanf)uam  angellcx  curio!,  et  intrans 
In  snnctuarium  Dei  intelligeret  in  noviasliDa  '  («PMi. 
Lixii,  i7).  Dcnique  evigilans  tanquara  prophctis 
plenus,  cum  ad  se  adductam  costam  *,  mullerem  toam 
viderct,  eructavit  continuo,  qnod  magnom  sacraineB- 
tum  commendat  Apostolus  {Ephes.  t,  51,  52) :  Am 
niMC  M  ex  ossibus  mdi,  et  caro  de  came  mM.  BtB€  t*- 
eabitur  muUer,  quoniam  de  viro  tuo  snwipta  est  :  ei 
propter  hoc  relmquet  homo  patrem  suum  et  matrem^  et 
adhterebit  uxori  sua ;  et  erunt  duo  in  eama  una,  Qiuc 
vcrba  cum  primi  homlnis  fuisse  Scriptura  ipsa  teste- 
tur,  Dominus  tameii  in  EvangelioDeum  dlxisse  deda» 
ravit.  Ait  cnim,  Non  iegistis  quia  qsu  fecit  *  ah  htitio^ 
masculum  et  feminam  fedt  eos  :  et  dixit^  Pr&ptar  koc 
dimittet  homo  patrem  et  matremf  et  adhserekit  nxm 
sttec;  et  erunt  duo  in  came  una  {Matth,  xix,  4)  Y  ot  blnc 
intelligcremus  propter  ecstasim  qim  pneccaseral  In 
Adam,  hoc  cum  diviiiitos  lanquam  propbeCam  dieere 
potuisse.  Sod  jam  iste  hujiis  libri  terminus  placet,  m 
ea  qux  sequuntur,  ab  alio  cxordio  renovcnt  intentio- 
nem  legcntium. 

>  Edili,  intelligeret  norisstma.  At  Mas.,  in  norissinu  :  «U 
rassim  Augasiinus  in  PsaL  lxxd,  17,  juxu  sraBc.  Interpr. 
LXX,  sund  eis  ta  eschata, 

>  ^OQDuIU  codiccs  omiuuat,  costam,  El  pau^  post  liss. 
pervcuisti  scripium  habent,  eruawnii. 

*  >  ulgau  versio  io  Evangclio  addii  hic,  hominem  :  qa% 
vox  abest  a  grxoo  textu,  uno  et  a  laiino  in  Germaneoaboa 
Bibliis  Mss.,  necnon  ab  omnibus  hbris  in  hoc  opere  Aufiu- 
siini. 


LIBER  DECIMUS, 


in  quo  tractatur  de  aiiimarum  originc. 

CAPUT  PRIMUM.  — Amiiuim  mulieris  exanima  vin 
faclam  esse  quorumdam  opinio, 
i.  Jam  quidem  ordo  ipse  vidciur  exposccrc  utde 
Jieccato  primi  hominis  disscramus ;  sed  quia  do  carne 
mulieris ,  quemadmodiim  facu  sit ,  Scripiura  iiarra- 
vit,  Ucuit  autcm  de  anima,  multo  magis  nos  fecii  in* 
lenlos,  ui  de  hoc  diligcntius  inquiramiis,  quonnm 
modo  relclll  possint ,  sive  non  possint ,  qui  credunt 
anlmam  de  anlma  hominis ,  sicut  canicm  de  carne 
Acri ,  a  parcnlibus  in  filios  utriusque  rei  transfusU 
seminlbus.  Hinc  enim  primitus  ad  lioc  moventur,  ut 
dicant  quod  unam  animam  Deus  feccrii ,  sulflando  in 
faclem  homiiiis ,  quem  dc  pulvcre  finxeni ,  ut  ex  illa 
jam  caeterae  crcarenlur  animae  hominum ,  sicut  ex  il- 
riiis  cameoninis  ctiam  caro  hominumi  Quoniam  prl- 
mo  Adam  formatus  cst,  deinde  Eva  :  ct  illc  quidcin 


unde  habucrit  corpns ,  unde  animam,  dlctuin  estt 
corpus  videlicct  pulvcrem  tcrrae ,  animam  vero  fiatwn 
Dei :  at  .illa  de  illius  latere  cum  facU  dlcatur ,  doo 
diciiur  quod  cam  Deus  flando  similiter  animaTeril, 
Unqi  ain  utrumquc  de  illoductum  sit,  qni  jam  foerai 
animatiis.  Aut  cnini  kiceri  oporiuit,  inquiunl,  eliam 
dc  auima  viri ,  ut  cam ,  sicul  possemus,  dalam  divi« 
nitus  vcl  intelligeremus ,  vel  certe  crederemoa  :  aul 
si  boc  propterea  Scriplura  non  ucuit ,  no  anlmam 
quoqtie  sicut  carnem  hominis  dc  terra  facUm  esse 
pnUrcmus,  debuit  et  de  mulicris  anima  noii  uceri, 
ne  puiarclur  cx  iraduce ,  si  hoc  verum  non  est.  Qua- 
propicr  ideo  lacitom  est ,  inquiunt ,  quod  In  ejos  fii« 
ciein  flaverlt  Deus ,  quia  illud  verum  est ,  quod  ei 
anima  cx  homine  propngau  cst. 
%  lluic  susoicioni  facile  occarrilor.  Si  eolm  nro- 


M 


LIBER  DECIMUS. 


410 


picrea  putanl  airiinam  inulicris  cx  nnima  viri  fattani » 
quia  Don  scrlpium  csl  qiiod  in  mulieris  facicm  flaveril 
Dcus ;  ciir  credunt  ex  viro  animalam  Teminam , 
qoando  ne  id  quidem  scriptum  est?  Unde  si  Dcus 
omnes  animas  hominum  uasceniium ,  sicut  primam  , 
f^cit»  propierea  Scriplui;!  de  aliisiacuit,  quoiiiam 
losset  quod  in  una  factum  commemoralum  est,  etiam 
de  cxieris  prudenter  intelligi.  Iiaque  si  oportuit  nos 
per  lianc  Scripturam  de  hac  re  aliquid  admoncri,  ma- 
gis  si  aliquid  aliud  fiebat  in  fcmina ,  quod  in  Tiro  fa- 
cUun  non  crat,  ut  ei  carne  animata  ejiis  anima  duce- 
rctur»  non  sicut  yiricjus  aliunde  corpus,  aliunde 
animt ;  hoc  ipsum  quod  alio  modo  fiekii ,  Scriptura 
potius  lacere  uon  dcbuil ,  ne  boc  itidem  factum  puta* 
renins  qnod  jam  de  iilo  didiccramus.  t^roinde  quia 
non  dixit  ex  anima  vlri  faclain  esse  animam  mulieris, 
coDTenientius  crediiur  eo  ipso  nos  admoncre  voluisse, 
nihilhicaliud  putare,  quam  de  viri  aniina  noveramus, 
id  esl,  siroiliter  daUim  csse  mulieri :  cum  pnesertim 
essei  evidcmissimai  occasionis  locus ,  ut  si  non  tunc 
quando  formaia  est,  posiea  ccrlc  dicerctur,  ubi  ait 
Adaro,  Bocnuneoiex  oitibus  meii ,  et  caro  de  came 
mea  {Gen.  ii,  23).  Quanto  enim  charius  amantiusque 

'  diccrct ,  £t  aniina  de  anima  mca  ?  Non  tamcn  hinc 
Uim  niagiia  qiixslio  jam  soluta  est,  ut  unum  horum 
inanircstnm  xertumiiue  leneamus. 
CAPUT  11« —  Quid  in  sujjerioribus  libm  invesligalHm 

.  .  circa  originem  anima. 

3.  Quamobrem  primum  vidcndumest,  ulrum  san- 
fla  Scriptnra  iibri  bujiis,  ab  ejuscxordio  pcrliaclala, 
kinc  uos  dubitarc  pcrmiltat :  tunc  rccte  furUissc  re- 
qnircmus ,  nut  quxnain  sciitenlia  potius  eligenda  sil , 
aut  in  rei  hujus  inccrio  quem  modum  teiierc  debea'' 
mus.  Ccrte  enim  sexlo  diefecit  Deus  hominem  ad  ima' 
^nem suam;  nbi  eiium  dictim  esi,  Mascutum  et  [emi" 
nam  fecil  eos  (Cen.  i,  27).  Quorum  illud  superius,  ubi 
imago  Dei  commemorata  est,  sccundum  aniinam  ;  hoc 
anlem ,  ubi  sexus  differcntia  ,  secundum  carnem  ac- 
cipicbainus  (Ub.  6  e/  7).  Et  quoniam  tot  ac  tania  te« 
slimonia,  qux  ibi  considerat:i  at(|ue  tr  ctata  sunl,  nos 
non  siiiebanl  eodcm  ipso  scxlo  die  eliam  formatum 
de  liino  hominem  mulieremqne  de  laterc  cjus  acci- 
pcre ,  acd  hoc  postea  faclum  esse  post  illa  primilus 
opera  Del ,  In  quibus  crcavit  omnia  siinul  (EccU.  xviii, 
1);  qnacsivimus  quid  de  hominis  anima  crederemusj 
disonssisqiie  omnibus  discepiationis  nostnc  parlibus , 
illud  crcdibilius  vel  tolerabilius  dici  visum  est ,  quod 
ipsa  horoinis  anima  in  illis  opcribus  facta  csl,  corporis 
vero  ejns  In  mundo  corporeo  tanquam  in  semine  ra- 
Uo :  ne  c<^eremur  contra  verba  Scripturx  aut  sexto 
die  loinm  factum  dicere,  id  est,  et  de  limo  virum,  et  de 
ejus  lalere  feminam ;  aut  in  illis  scx  dicrum  operibus 
nullo  modo  essc  factuin  homiucin ;  aul  corporis  hu- 
niani  causalero  rationero  lantnmmodo  factam ,  aiiiiii;e 
auicm  nolbm,  cum  potius  secundum  ipsam  sit  homo 
ad  imaginem  Dei :  aut  certc  etsi  non  contra  verba 
Snripturae  aperte  posita ,  taroen  dure  atque  intolcra- 
hilitrr  diccrcrous,  vel  in  ea  creatura  spirituali,  qnoc 
{Ul  hoc  tanlummodo  crcata  cssct ,  factain  fubse  ani- 


ninc  hnmnna;  ralioneni,  cnin  i|>sa  creatura,  in-^ina 
isla  ralio  (acta  diccrclur ,  non  commemorareiur  in 
opcrihus  Dei ;  vel  in  aliqua  crealura,qux  in  illis  com«t 
memoraretur  opcribus,  factim  rationcin  animse,  velut 
iii  liominibusqui  jam  suni,  facta  ratio*  latel  generando- 
rum  filiorum  :  ac  sic  eam  vel  Angeloruin  filiam ,  vel, 
quod  est  intolcrabilius,  alicujus  elcmeniicorporeicre- 
dcremus. 
CAPUT  III.  —  Originis  aninmrum  triptes  modvs. 

4.  Sed  nunc  si  ob  hoc  mulier  non  de  viro ,  sed  si- 
miliier  ut  ille,  a  Deo  factam  animam  asscritnr  acco- 
pisse ,  qiiia  singiilas  singiilis  Dcus  facit,  non  erat  (a- 
cia  in  illis  primis  operibiis  anima  feminx  :  aut  si 
gcneralis  omnium  animarum  ratio  facta  fucrat ,  sicut 
in  hominibus  ratio  gignendi ,  rediiur  ad  illud  durum 
ac  molestum  ,  ni  vel  Angelorum ,  vel,  quod  indlgnis- 
simum  esl ,  coeli  corporci ,  vcl  alicujus  etiam  inferio- 
ris  elementi  filias  animas  hominum  esse  dicamus.  Ao 
per  hoc  vidcndum  est ,  etsi  latet  quid  venim  sit,  quid 
saltcm  lolerabilius  dici  possit :  ulrum  hoc  quod  modo 
dixi,anin  illis  primis  Dci  operibus  iiiiam  animam 
primi  hominis  factam ,  dc  cujus  propagine  omncs  ho- 
minum  aniinac  crcarentiir  ;  an  novas  subindc  animns 
ficri ,  quarum  nulla  vel  ratio  facta  pnecesscrit  iii  pri-p 
mis  illis  sex  dicrum  opcribus  Dei.  Ilorum  autem  triiim 
diio  priora  non  repugnant  primis  illis  conditionibiis , 
ubi  simul  omnia  creata  sunt.  Sive  enim  in  ali.ua 
crcalura  tanquam  in  parcnte  ratio  animae  facla  sit,  ut 
omnes  animx  ab  illa  generentur ,  a  Deo  autcm  crcen- 
tur,  quando  slngulis  hominibus  dantur,  sicut  a  pa- 
rentibus  corpora  ;  sive  non  raiio  animx  velut  in  pa» 
renie  ratio  prolis ,  sed  ipsa  omnino  cum  faclus  est 
dics  facia  sit  anima ,  sicut  ipse  dies ,  sicut  coiluin  ct 
lcrra,  ct  luminaria  coDli ;  congruenter  diclum  esLj 
Fecit  Deus  hominem  ad  imaginem  suam. 

5.  Ilocvcro  tcrtium  qiiomodo  non  repugnet  ei  sen- 

lentio!  qua  ct  scxlo  dic  factus  accipitur  bomoad  ima- 

giiiem  Dei,  et  post  diem  sepiiinum  visibiliter  creatus, 

non  tam  facile  videri  potesl.  Novas  quippe  animas 

fieri ,  qux  neque  ipsx ,  nequc  ratio  earum ,  lanqtiam 

in  parentc  prolis,  sexto  illo  dic  facta  sit  cum  bis  ope* 

ribus,  a  quibus  consummatis,  et  iixhoaiis  Deus  in  dic 

sepiimo  rcquievit;  si  dixcrimus,  cavendum  est  nc  fru- 

stra  tam  diligenler  Scriplura  commendet  sex  diebus 

consunimasse  Dcum  onniia  opera  sua,  qua:  fccit  bona 

valdc,  si  aliquas  adhuc  naturns  fucnit  cre.Uurus,  qnas 

ncc  ipsns  ncc  earum  ibi  raliones  causalitcr  fecei  it : 

nisi  intclligninr,  ralionem  qnidem  singillatim  facien» 

dnriim  animarum  nasccntihus  quibnsque  dandarum 

jn  scipso  habere ,  non  in  crcatura  aliqua  contlidisse ; 

scd  quia  non  alterius  gencris  crcatura  est  anima , 

quam  illius  secundum  quam  scxio  die  factus  cst  homo 

ad  imaginero  Dei,  non  recte  dici  *  Deum  cam  faccre 

niinc ,  qux  tonc  non  consummavit.  Jam  enim  lunc 

aniinam  fecerat ,  quales  et  niinc  facil ;  ct  ideo  non 

aliqnodnovum  crcatur»  genus  minc  facit,  quod  lunc 

in  suis  consummatis  opcribus  non  crnavil :  ncc  ron- 

1  Editi :  Fetiit  in  o.vnibvs^  qm  Jcm  simlpfcti,  rrMo.  M^ 
lins  Mss.,  teUit  in  honunilms  qnijam  sunt,  facta  ratio.        i 
*  Cditi,  dicinvts;  scd  conciiiuius  &bs.,  diii. 


III 


DE  CENESI  AD  UTTF.HAM,  S.  AUCUSTINI 


lli 


ttn  iTbs  cauttles  rationcs  rof iim  ruliirariim,  quns  iini- 
Tcrsitali  tunc  iiKlldil,  hacc  cjusoperalio  est,  sod  po- 
lius  secundum  ipsas ;  qiiandoquidcm  corporibus  tiu- 
maniSy  quoram  ex  lllis  primis  opcrihus  propngatio 
continuata  lucccssione  proienditur ,  Uiles  congruit 
anlmas  hiseri,  qualcs  nunc  Tacit  atque  inscrit. 

6.  Quapropter  jam  nibil  timentes,  ne  contra  rcrba 
libri  biijus ,  quse  de  prima  illa  scx  dierum  conditionc 
coiiscripta  sunt,  qiiaelibet  liaram  trluro  senlenliaram 
probabilitas  Ticcril,  scntire  Tldeamur;  siisciplamus 
diligentiorem  qux*slionis  hiijus  poriraclationem,  quan- 
lam  adjuvat  Deus :  ne  forte  ncri  possit  ut  si  non  li- 
qnidam,  dc  qua  dubilari  ultra  non  debcat,  lam  ccrio 
acceptabilem  dc  hac  re  scnlenliam  nanciscarour,  iit 
eam  tenere  doncc  ccrtum  aliquid  clucc^srat,  nnn  sit 
absurdum.  Qnod  si  nc  hnc  quidcro  potucrirnus,  docu- 
Dieutonim  momeiitis  uiidiquc  paritcrqiie  nulaniibus, 
saltem  non  vidcbitur  noslra  dubitatio  laborem  devi 
lasse  quaerendi,  sed  alfirmandi  lemcritatem  :  ut  mc, 
si  quis  recte  jam  cerfiis  csl,  doccre  dignetur;  si  qiicia 
vero  nec  divini  cloquii,  ncc  pcrspicux  rationis  aiicto- 
riias,  scd  siia  pra^sumpiio  certum  reccrat,  duliilare 
luccuin  non  dedignetur. 

CAPUT  IV.  —  De  anmm  naiura  cl  ortghie  qn\d 
eertum. 

7.  Ac  priiuum  illtid  firmissime  teneainiis,  aiilmrc 
Mturam  nec  iii  naturam  corporis  coiiverti ,  iit  qux 
jam  fuit  anima ,  fiat  corpus ;  ncc  in  natnrani  aninhi! 
rmlionalis,  ut  qiias  fiiit  anima  homiiils,  fial  pccoris ; 
iiec  in  naluram  Dei ,  ut  qux  fuit  aninia ,  fiat  quod  cst 
Deiis  :  alque  ita  vicissim  ncc  corpus ,  nec  anin  ain 
Irralionalcm,  iicc  substantiam  quae  Deus  est,  convcrii 
et  fieri  animam  humanam.  lllud  etiam  non  miniis  ccr- 
lum  esse  debet,  animam  non  esse  nisi  crcaluram  Dci. 
Qiiapropier  si  neque  de  corporc,  ncquc  de  aniina  ir* 
ralioiiali,  neque  de  scipso  Dcus  aniuiam  hominis  rccii^ 
resiat  ut  aut  de  nihilo  eam  laciat,  aut  de  aliqiia  spiri- 
tuali,tamcn  ralionali  creatura.  Sed  de  nihilo  ficri 
aliquid  consummatis  opcrihus ,  quibus  creavit  omnia 
simul ,  violentum  est  vclle  luonsirarc;  ct  uinini  pcr- 
•picuis  documenlb  oblincri  possil,  ignom.  Ncc  exi- 
gCDdum  est  a  nobis  quiHl  vcl  comprchcndere  homo 
Don  valet ;  vel  si  jam  valcai»  miram  si  pcrsuadere  cui- 
qoam  poiesl,  nisi  tali,  qui  etiam  nullo  hominc^dnccre 
connnie,  potest  ctiani  ipsc  talc  aliquid  intelligcre.  Tu- 
lius  est  igiiur  de  hujusmodi  rebus  non  hunianis  agere 
eonjectiiris,  sed  divina  te:»timon'ia  perscratari. 
CAPUT  V.  —  AntnM  nee  ex  Angelis^  nec  ex  elementis, 

nec  es  Dei  wbstantia. 

8.  Qiiod  ergoex  Angelis,  taiiquam  pareniihus  Deus 
creet  anlmas,  nulla  milii  de  canonicis  Libris  occurrit 
auctoriuis.  Multo  miiius  iiaque  ex  mundi  corporeis 
elementis :  nisi  fortc  illud  movet,  quod  apud  Ezecbic- 
lem  propbetam  curo  dcmonstraiur  resurreciio  mortuo- 
rum,  redintegratis  corporibus,  ex  quaiuor  ventis  coeli 
advocalur  spiritus,  quo  perflante  vivificentur,  ut  sor- 
gant.  Sic  enim  scriptuin  est :  Ei  dixit  rmhi  Dominug, 
^ropheta  tnper  tpirilum ;  propheta^  fili  hominis,  et  dic 

ad  ipiritum,  Htec  dicit  Domims^  A  ^uatuor  pnrtibus 


ventorum  cali  weni,  et  insfnra  In  Mrlifot  Aot ,  H  viemit. 
Et  prophetavi^  sicut  preecepit  miki  DamhmM,  H  introhk 
spiritus  vitce  in  eoi ,  et  reviseruHt,  et  steienmi  iuper  pe- 
des  suos,  congregatio  multa  vaide  (Eseels.  xxxvn,9. 10). 
Ubi  mihi  videlur  prophciice  significauim,  non  ex  iilo 
laiitum  campo  obi  res  ifisa  demoDstrabolor,  sed  ex 
loto  orbc  lei  rnnim  resurrecturos  hominea,  et  hoc  pcr 
natuin  quatuor  mundi  partium  fuisae  Afuraliun.Neque 
eiiim  cliam  flalus  ille  ex  corporc  Domini ,  iob«Unlia 
crat  Spirilos  snncti ,  quando  siifflavit  et  ail,  Acdpile 
Spiriium  sanctum  (Joaii.  ix,  22);  sed  oiiqiie  aignifl- 
caium  csi ,  sic  eiiam  ab  ipso  procedere  Spirilom  sao- 
cliioi,.quomodo  ab  cjus  corpore  Oalua  ille  processit. 
Scd  quia  muudus  non  ita  Deo  coaptalor  ad  Qnilaien 
personx,  sicut  caro  illa  Verbo  ejiis  umgCBiloFilio; 
non  possiimus  diccre  ita  esse  aiihiiam  de  subslanlia 
Dei ,  queniadmodiim  fialus  ille  a  quatuor  ventis  da 
natiira  muiidi  lactos  esl :  sed  tamen  aliud  eom  fbisse, 
aliud  significasse  piito;  qiiod  excmplo  flalus  ex  cov- 
porc  Doinini  proccdentis  recle  intclligi  potesi :  eliaatti 
Euchicl  propheta  illo  loco  iion  rcsurrectioneui  camis, 
qiialis  proprie  futura  est ,  sed  iiiOjiinatini  despcrati 
populi  reparationero  per  Spiritiim  Domiiii,  qoi  rcplevil 
orbem  terraruro  {Sap.  i,  7),  flgurala  revelalione  prc 
Tidil. 

CAPUT  Yl.  —  Opiniones  de  anima  dum  ad  Scriptwm 
testimonia  expendend^e^ 

9.  Illud  crgo  jam  videarous,  cuiimm  polios  senleo- 
li;e  divina  testimonia  sufl^ragentiir  :  elne  qua  didlor 
animam  unam  Deuro  fecisse,  etdedisae  primo  liomiui, 
unde  casteru  faccrct,  sicut  ex  ejus  corpore  ca*ten 
homiuum  corpora ;  an  ci  qu:i  dicitur  singulas  singults 
facerc,  sicut  illi  unam,  non  ex  illa  Cii  lcras.  Illud  cnim 
qiiod  pcr  Isaiam  dicit,  OiiMem  fiatum  ego  feei  (istft. 
LVii,  lG),cum  hoc  curo  de  aniina  dicere,  qax  aequua 
tur  saiis  oslcndant ,  ad  uinimque  accipi  polcsl.  Nani 
sive  ex  uiia  priini  homiiiis  aiiinia ,  slve  ex  aliqoo  soa 
secrcio,  omnes  procul  dubio  aiihnas  ipsc  fUciL 

10.  Et  illud  qiiod  scriptuin  est,  Qui  finnt  singilta.' 
tim  corda  eorum  {Psal.  xxxii,  15),  si  nomine  cordiuin, 
voliicrimiis  aiiiinas  iulclligere,  iieque  hoc  repngnai 
cuiqiiaro  diiorum  de  quihus  nunc  ambigiinus.  Sive 
enim  es  uua  iila  quam  flavit  in  faciciu  primi  hominis, 
Ipse  uiique  singulas  flitgit ,  sicut  ctiam  corpora ;  sive. 
alugulas  vel  fingal  et  mitiat,  vel  in  cis  ipsia  <[iiibas 
miscrit,  eas  fiiigat :  quanquam  hoc  oqu  mihi  vidjBataic 
dictum,  nlsi  ex  eo  quod  per  gratiam  nostnc  anlmc  ad 
imaginein  Dei  renovatioue  formanlur.  Unde  dicll  Apo- 
stolus  :  Gratia  enim  salvi  facti  eslis  per  fidem ,  m  hoe. 
non  ex  vobis,  sed  donum  Dei  esl;  non  ex  operikus,  ne 
forU  quis  extollatur.  Ipsius  enim  sumus  figmenium^ 
ereatum  in  Christo  Jesu  in  operibus  bom$  (Ephes. 
11,  8-10).  Non  enim  per  hanc  gratiam  fidel  wpm 
nostra  creala  vel  flcui  possumus  inielligere,  sed  sicul 
in  Psalroo  dictuin  esi,  Cor  mundum  crea  in  me^  Deu 
{Psal.  L,  12). 

11.  Hinc  ctiaro  illud  essc  puto,  Qki  finmi  sphrUum 
homittis  in  ipso  (Zach.  xii,  1);  tanquam  aliud  sil  la- 
ctam  anhnam  miiicrc ,  aliud  in  ipso  homino  Ihceres, 


M  LIBER  DIiaMUS. 

kl  cit«  reficere  ac  rcnorore.  Scd  ciiam  lioc  ^  non  dc 
gTJtia,  bi  qua  rcnovamur,  sed  dc  uaiura,  in  qua  na- 
aciuiur,  iiileiiigamus ,  ad  utramquc  senlcntiam  diici 
poiest :  quia  vel  ex  una  illa  primi  iiomiuis  tanquain 
semcn  auimoB  altractum  ipse  Aiigit  in  liomine,  ut  vivi- 
ficel  eurpus;  sive  spiritum  viiae,  non  ci  ilia  propa- 
gine,  scd  aliunde  corpori  infusum,  ipse  itidem  riugil 
per  mortales  seusos  carnis,  ut  fiat  iiomo  in  aiiimam 
fivam. 

dirUT  VII.  —  Cf/n  optftioiit  faveai  iUud,  Sorlitus  sum 
animam  bonam,  eie, 
12.  Illud  saiie  de  libro  &ipicniiae ,  iibi  ait,  Soriitu$ 
nm  ammam  bonam^  et  cum  euem  magit  bamu,  veni  ad 
earjpm  incomquinatum  (Sap.  viii,  19, 20) ;  diligcntio- 
rem  oonsiderationem  flagitat.  Ilagis  cnim  \ideiur  at- 
lesiirl  opinioiii  qua  non  ex  una  propagari,  scd  dcsn- 
per  auims  vcnire  crcdunlur  ad  corpora.  Verumtanien 
qoid  est ,  Sortitu»  sum  animam  bonam  f  quasi  aul  in 
illo  anlnianini  fonle,  si  ollus  est,  alias  sint  aniuiaB 
bonae»  alia)  nm  bonx,  qux  sorte  quadam  cxcanly 
quaenam  cui  bomini  tribuatur;  aut  alias  Dcus  ad  ho« 
ram  eonceptorum  vel  nascciitium  faciat  bonas ,  alias 
non  bona^y  quarum  quisqiic  babeat  sorle,  quos  accide- 
rit.  Hlrum  si  boc  eos  saliem  adjuval,  qui  crcdunt  aui« 
nias  alibi  factas ,  singillaliui  nruii  a  Deo  singulis  qui- 
busquc  corporibus  liomiiiuui,  ac  nun  ilios  poiius,  qui 
pro  merilis  operuni,  quac  aiite  corpus  cgcrunt,  in  cor- 
pora  mitti  auimas  dicunt.  Secundum  quid  enim  alise 
bcM ,  aliac  non  bon»  venire  ad  corpora  possunt  pu- 
tari,  nisi  sccundum  opcra  sua?  Ncque  enim  sccundum 
naturam,  in  qua  fiunt  ab  illo  qui  omnes  naturas  bonas 
fadu  Sed  abeit  ut  contradicamus  Apostolo,  qui  dicit 
Dondum  iiatos  nibil  cgissc  boni  aut  inali,  unde  conflr- 
nat  noo  potuisse  ex'  operibus  dici ,  scd  cx  vocante , 
Majar  termet  minori;  cum  de  gcminis  agcret  adliuc  in 
Rebeccae  ulero  conslitutis  (  Rom.  ix,  iO-iS  ).  Seqoe- 
tlrciDiis  «t^o  paululum  liuc  de  libro  Sapientiae  testi- 
Bonium  :  neque  enim  negligendi  siinl,  seu  errent, 
len  verum  sapiant,  qui  hoc  spccialitcr  et  singiilaribT 
da  anima  illa  dictum  puiant  inediatoris  Dci  et  homi- 
nnm  hominis  Christi  Jesu.  Quod,  si  necesse  fuerit, 
quale  sit  poslea  considerabimus,  ut  si  Cbristo  conve- 
nire  non  potuerit,  quxramus  quemadmodum  id  acci- 
pere  debeamus,  nc  contra  apostolicam  veniamus 
My  putanles  habere  animas  aliqua  merita  operum 

n»  priusquam  incipiant  in  corporibus  vivere. 
CAPUT  VIII.  — -  Neutri  »ententim  advertari  illud,  Au- 
ferct  spiritiiin,  ete. 
15.  Ntine  illud  vidcanius,  quemadmodum  dicium 
sli,  Auferu  tjfiriium  eorum ,  et  defident^  et  in  yulverem 
tuum  eamiertenlur.  Emittes  tjdritum  luum ,  et  creabun' 
tur  ;  H  mnavabit  faciem  terrte  ( PtaL  au,  29,  30 ).  Pro 
illls  eiiim  qui  arbitrauiur  aiiimus  ex  parentibus  sicut 
Gorpora  ereari,  boc  videlur  sonare,  cuin  sic  intclliga- 
lar,  ut  spiritiim  corum  propterea  dixcril,  quod  eum 
homines  ex  homiiiibui(  acceperinl :  qui  cuni  mortui 
ftierint,  iion  cis  poleril  ab  bominibus  reddi,  ut  resur- 

quia  non  rursus ,  qucmadmodum  quando  nati 
f  a  parenlibusiluciiur,  scd  Dcus  eom  reddcl,  qui 


resuscilat  morluns(II  Mnchab,  vn,  83).  Ac  per  hoc  dum- 
dciii  spirituin  dixit  eoruin  cum  moriuntur,  Dei  autem 
cum  resurguiit.  Quod  possuul  illi,  qui  non  ex  paren- 
tibiis,  sed  Dco  mitlcnie ,  animas  venire  asscrunt,  pro 
siia  opiniono  sic  inlelligcre,  ut  eonun  dixerit  spiritum 
cum  nioriunlur,  quia  iu  cis  erat,  et  ab  cis  exit;  Dei 
autem  cuin  resurguut,  quod  ab  ipso  mittilur,  ab  ipso 
rcdditur :  proindc  lioc  etiam  tcstimouium  neutris  eo» 
rum  advcrsaiur. 

ii.  Ego  vero  arbUror  mclius  intclligi  lioc  dictum 
de  gratia  Dei,  qua  inierius  rcnovamur.  Omnium  enbn 
superborum  secundum  lerrcnum  hominem  vivciitium, 
ct  dc  sua  vaniiate  prxsumentium,  quodammodo  au- 
feriur  spiritus  proprius,  ciim  exuunt  se  vetcrcm  ho- 
mincm,  et  iufirmanlur,  ut  pcrficiantur  expulsa  super- 
bia,  dicenles  Doniiiio  pcr  liumilem  confessiouem,  Me^ 
mento^  qma  jmlvis  sumus  (Psal.  gii,  iA) :  qijibus  di- 
ctum  erat,  Quid  superbit  terra  et  cinis  (EceU,  x,  9  )Y 
Per  oculum  quippe  fidci  contuentes  Dei  jusiitiam,  ul 
non  velint  constiiuere  suam  (Uom.  x,  3) ,  semetipeoe 
despiciunt,  sicut  Joli  dicit,  el  distabescunt,  et  aestl- 
mant  se  lerram  ct  cinerem  :  boc  est  cnim,  Et  in  jml- 
verem  guum  convertentur.  Accepto  autem  Spiritu  Dei, 
dicuiit :  Vivo  autem  jam  non  ego,  vivit  aulem  in  mo 
Christus  (Galat.  ii,  20).  Sic  iniiovatur  facies  lerrae,  pcr 
Novi  Tcsiamenti  gratiam,  numerosiiale  sanctorum. 
C^\PUT  IX.  —  Item  iilud,  £t  couvcruitur,  eU.^  inter 
utramque  ojrimonem  canuslere. 

i5.  lUud  eiiaiii  quod  apud  Eccicsiasten  scriplum 
est,  Et  convertatur  pulvii  in  terram,  ncut  fmt^  et  sjriri' 
tus  retertatur  ad  Deum  qui  dettit  eum  (Eccle.  xn,  7), 
ncutri  senientix  contra  alteram  Kuffragatur,  sed  inter 
utramque  consistiu  Cum  cuim  isti  dixcrinl  hinc  pro* 
iKiri  non  a  pareniibus,  sed  a  Deo  animam  dari,  quod 
converso  pulvcre  iu  lerram  suam,  id  est  came,  qiue 
de  piilvere  lacta  esl,  reverietur  spiritus  ad  Deum  qui 
dcdit  ilium ;  respoiident  ilii :  Utique  ita  est  Redit 
eiiim  spiritus  ad  Deum,  qui  eum  dedit  bomini  primo, 
quaiido  in  ejus  facicm  sulBavit  (Gen.  ii,  7),  converso 
pulvere,  id  est  hun^.ano  corpore,  ui  terram,  unde  pri- 
roitus  foctum  est  (id.  ni,  i9).  Ncque  enim  ad  paren- 
tcs  erat  spiritus  rediturus,  quamvis  inde  sit  creatus 
cx  iilo  uno  qui  homini  priiiio  datus  est ;  sicut  nic  ipsa 
caro  posl  niortem  ad  parcntes  reverlitur,  a  quibus 
eam  certe  constat  esse  propagatam.  Qucmaduiodum 
ergo  caro  non  redil  ad  homines  ex  quibus  c reala  esl, 
scd  ad  tcrrain  unde  primo  homini  furmala  est;  ita  el 
spiritos  non  redit  ad  homines  a  quibus  transrusus  esi> 
scd  ad  Dcum  a  quo  prinue  illi  cami  datus  esl. 

i6.  Quo  lestimonio  sane  satis  admonemur,  ex  ni- 
bilo  Deum  fecisse  animam  qoam  primo  hoiiiini  dedil, 
non  ex  aiiqui  jam  facu  creatura,  sicut  corpus  ex 
terra :  ct  idco  cum  rcdit,  non  habet  quo  rcdeat,  nUi 
ad  auclorem  qui  cam  dcdit;  non  ad  eam  creaiuram 
ex  qua  lacta  esl,  sicut  corpos  ad  lerram.  Niiila  esi 
cnim  creatura  ex  qua  facta  cst,  quia  ex  nihiio  lacU 

>  Juxta  graecum  mnestheti.  sicctiam  vcuis  rsaltcrium  et 
Romanum,  itcuique  Arabicum  ct  iLttiiopicum.  At  ^ulgaia, 
recardatus  esL 


'15 


DE  CKNLSl  AD  LITTEHAM,  S.  ALCUSTINI 


411 


rsi;  nc  per  doc  ao  taclorem  redil  qiiae  redii,  a  qiioex 
nihilo  faila  csi.  Noii  enim  omiies  rtHlcuiit,  quoniain 
siiiil  dc  qiiibtis  dicilur,  Spirilui  ambulam,  el  uon  re- 
tcricns  (P$aL  LXivii,  30). 

CAPUT  X.  —  Qwrstio  de  nnima  non  facile  toliulw  ex 
Sciiplnrii. 

i7.  Quocirca  diflicile  esi  quidcni  omnia  de  liac  re 
Scripiurarum  saociarum  teallmonia  coHigero;  qund 
etsi  (icri  pnssit,  ut  non  ^olum  cominenioreiilur  scd 
ctiain  pertractentur,  iii  magnam  sennonis  longitudi- 
nem  pergunl :  sed  lamen  nisi  aliquid  tam  ccrtum  pro- 
f  ralur,  quam  certa  proferimtur  quibus  ostenditar 
qund  Dcus  animam  feccril,  ?el  qiiod  eam  primo  bo- 
niini  dcderit,  quonam  modo  per  divini  eloquii  testi- 
moiiiuni  ista  quxstio  solvatur  ignoro.  Si  enim  scri- 
ptuin  essel  quod  similiter  sufllaverit  Deus  in  faciem 
formaton  mu!ieris,  et  facta  fuerit  in  animam  vivam; 
jam  quidem  plurimum  lucis  accederet,  qua  cuique 
fonnatu!  cnriii  lioniinis  non  ex  parenlibus  dari  ani- 
main  crcderemus  :  'adbuc  lamcn  cxspcciaretur  quid 
proprie  teiierctur  in  prole,  qui  nobis  modus  usitalus 
csl  hominis  ex  liomine.  Prima  vero  mulier  alitcr  facla 
est,  ct  ideo  adiiuc  dici  posset  animam  propterca  non 
cx  Adam  diviiiitus  Evx  datani,  quia  noii  ex  illo  tan- 
qriam  proles  orta  est.  Si  autem  bomini  qui  primus  ex 
illis  natus  est,  conimeinoraret  Scriptura  non  ex  pa- 
roiilihus  ductain,  sed  desiipcr  animam  datam,  illud 
j  ini  iii  cxteris,  eiiam  tacento  Scripluray  oporlcrct  in- 
lelligi. 
CATUT  XI.  —  An  utr.que  lentenlia  pouit  accommo- 

dari  illud,  Pcr  unuiii  iioiniiiein ,  etc,  Baptigmm  tii- 

fantium, 

i8.  Nnnc  ilaque  ct  illud  considcremus,  ulrum  ncu- 
trnin  conflnnct  siMileiniam,  sed  iitrique  possil  accom- 
niodari,  quod  scriptiiin  cst,  Per  unuin  homincm  pee- 
calum  in  hiuic  mundum  imravit,  et  per  peecatum  mon, 
et  ita  in  omne$  homincs  pcrtransiit,  in  quo  omnes  pecctk- 
verunt :  ct  paulo  posl,  Sicut  pcr  unius  delictum  in 
omnes  homincs  ad  condenmationcm,  ita  el  per  unius  ju" 
stificatioiiem  in  onines  homincs  ad  justificationem  tita. 
Sicttt  enim  pcr  inobedieniium  uiilus  homiuis  pccciUorct 
consti:uti  sunt  nm//i,  ita  et  pcr  unius  obedienliam  jusii 
constitucntur  wuUi  (Rom  v,  li,  IS,  19).  Ex  his  enim 
verbis  A|  osto!i,  qui  dcfcndunl  aniiiini  iim  propaginem, 
feiitoiitinni  suam  sic  aslrucre  nioliuntur  :  Si  sccun- 
dnin  solani  carncm,  inquiunt,  polcst  iiilelligi  pocca- 
Inin  vcl  peccalor,  iioii  cogiiiiiir  iii  his  vcrbis  ex  pn- 
rtnttbus animam credcre ;  si  autem  qnnnivis  per  illo- 
ccbram  carnis,  non  tainen  pcccnl  nisi  aniina,  qiioniodo 
arxi|  iendum  esl  quod  dictiim  cst,  in  quo  omnes  pecca- 
vcrunt,  si  iion  ex  Adam  ctinin  anima,  sicut  caro,  pro- 
p:igata  est?  aut  quomodo  per  iHiiis  inobedientiam  pec* 
catores  constituti  sunl,  si  taiituin  sccundum  carnem  iii 
illo,  non  ctiam  sccimdum  aiiiinani  fueruiit? 

i9.  Cavcndum  est  eniin  ne  vcl  Deus  vidcatur  au- 
rior  esse  peccati,  si  dat  animam  cami,  in  qua  eam 
pcccare  nccesse  sit;  vel  possit  esse  anima,  prneter 
ipsiiis  Christi,  cui  libcrandx  a  pcccato  non  sit  chri- 
^tiaiia  graiia  ncccssaria,  quia  uon  peccavit  in  Adaiu, 


si  oinnes  in  eo  peccasse  ^e<urNluineamem  tantiiiiiq!!» 
de  illo  creala  est,  non  etiani  secuiidum  animam  fli- 
ctum  est :  qiiod  usque  adco  contrarium  est  ecclesia- 
stic:c  fidei,  ut  parcntes  ad  percipiendam  gratiam  san- 
cti  Bnpiismi  etiam  cum  parvnlis  atqae  inrantibui 
currant ;  in  quibus  si  lioc  viiiculum  peccati  solvitur 
quod  tantummodo  camis,  non  etiam  qiiod  anim»  est, 
merito  quxritur  qiiid  cis  obcsset,  si  in  illa  xlale  de 
corpore  sine  Bnpiisnio  exirciit.  Si  enim  per  hoc  Sa- 
cramenlum  corpori  corum  consulilur,  non  et  anlmae, 
dcbcrent  et  mortui  bapiixari :  at  cum  videamus  iioe 
imivcrsaliter  Ecclcsiam  retinere,  ut  ctun  vlvenlibtis 
curmtury  et  viveniibus  succurraiur,  ne  cum  rooitiii 
lucrint  nihil  possit  ncri  qtiod  prosit ;  non  vldemos 
quid  aliud  possii  intclligi,  nisi  uiiiimquemque  parvu- 
lum  non  csse  nisi  Adain  et  corpore  et  anima,  et  ideo 
illi  Cliristi  graliam  neces.^ariam.  iEtas  qnippe  illa  in 
scipsa  nihil  cgit  vel  boni  vel  mali ;  proinde  ibi  anima 
innocenlissima  est,  si  ex  Adam  propagata  non  cst : 
unde  qiiomodo  possit  juste  ire  in  condcmnationem,  si 
de  corpore  sine  Baplismo  exicrit,  (inisquis  istam  sen- 
tenii&:ii  de  anima  tenens  potoerit  demonstrarc,  mi- 
rindiis  est. 

CAPUT  Xll.  —  Camalis  concupitceniim  eautam  nen  m 
carne  tola^  ted  etiam  in  amna  ette, 

20.  Verissimc  quippe  ac  veracissime  scriptnn  est, 
Caro  coneupitcit  adeertut  tpiriium,  et  tpiritUM  adDotut 
carncm  {Calat.  t,  i7) :  scd  tamen  cariiem  siiieaninia 
concupisccre  nihil  posse,  puto  qiiod  omnis  doctns 
indoclusqne  non  dubilct.  Ac  pcr  boc  iptiius  coiica- 
pisceiitix  camalis  causa  non  esl  in  aniina  sola,  sed- 
multo  miiius  est  in  carae  sola.  Ez  ntroqne  enim 
fit :  ox  aiiinia  scilicet,  quod  sine  illa  deloctatio  nalla 
scniitur;  cx  carne  autcin,  qiiod  slne  illa  carnalis  dele- 
cuuio  non  scniiinr.  Carnem  itaque  concupisceiitcm 
advorsus  sp'ritum  dicit  Apostoliis  carnaleiii  procul  dn- 
bio  dclcckiiioneni,  qiiain  de^canie  et  cuiu  carne  spiri- 
tiis  habct  advcrsus  dcleciationem,  quam  solns  lubeL 
Sdiis  qiiippc  liabel,  nisi  fallor,illud  desiderium,  nou 
cuni  carnis  voluplate»  vel  carnalium  rerum  cupiditatc 
commixlum,  qiio  desidcrat  ct  dcficil  aniina  in  atria, 
Doinini  (Ptal.  Lxxxni,  3).  Soliis  habct  eiiam  illud,  dc 
qno  ei  dicilur,  Concupisti  sapientiam ;  terea  mmudulum, 
et  Dominus  prwbct  iltam  tibi  (EccU.  i,  53).  Nam  com 
spiriius  impcrat  mcmbris  corporis,  ut  hulc  desidcrio 
serviani,  quo  solus  accendiiur,  velut  cum  assumitnr. 
codex,  cum  nliquid  scribitur,  I:  gitur,  dispntatur,  au« 
dilur,  cuin  deniqno  panis  frangitur  esurieutly  a  cx*- 
tcra  humanitaiis  ac  misericordix  pra^stintar  oflida ;. 
obcdicniiain  caro  cxhibct,  iion  omcupiscenGaro  mo- 
vet.  Ilis  aUtno  hujusniocli  bonis  desideriis  quibut  sola 
anima  concupiscil,  cum  adv  rsatur  aliquiii  quod  eamr 
dcin  animam  seciindum  cariiem  dclectat,  lunc  dicilur 
caro  coiicupiscere  advcr»us  spiriium,  et  spiritas  ad- 
versns  carnem. 

21.  Sic  ciiiin  dicta  e4  caro  in  eo  qnod  secondnm 
ipsam  facit  anima,  cuni  nit,  Caro  emeupitdt;  qnein« 
adinoduin  dictnm  cst,  Auris  audit,  et  oculos  vidci 
Quis  cniui  iicscii  quod  aniina  potius  ot  pcr  aurem  au 


Ml 


umER  DECIMUS. 


4111 


u.aiy  et  pcr  oculuni  yideni?  !ta  loquimur  ct  ciin)  dici- 
mus,  Manus  lua  subvenii  liomiiii ;  cum  ali(|uid  porre- 
cta  mana  d:iiar,  quo  cuiquam  subveiiialur.  Quod  si 
de  ipso  etiain  fidci  oculo,  ad  qucm  pertinet  credcre 
qiuc  por  camem  nun  videntur,  dictum  est,  VideMl 
omm$  caro  talulare  Dei  (Litc.  iii,  6) ;  iion  ulique  nisi 
de  aniroa,  qua  vivit  caro,  cum  etiam  pcr  ipsam  car- 
ncm  noslram  Clirislum  pievidcre,  id  esi,  rormam  qua 
induliis  est  propler  nos,  non  pcrlineal  ad  concupl* 
scentiaro,  scd  ad  ministeriuin  carnis,  ne  Torle  aliquis 
ita  Telit  accipere  quod  dictum  est,  Videbit  omnis  caro 
mtuiare  Def  :  quanlo  congruentius  dicilur  caro  co:i- 
cupiscere,  qu^indo  anima  non  solum  carni  aiiimalcm 
vitain  prx*bet,  verum  etiam  sccundum  ipsam  carncm 
aliquid  concupiscit ;  quod  in  potestale  non  cst  ne  con- 
cupiscat,  quamdiu  iiiesi  peccatum  in  ii:einbris,  id  est, 
violenta  quxdam  cariiis  iilcccbra  in  corpore  mortis 
hujus»  veniens  de  yindicta  illius  peccaii,  unde  propn- 
ginero  ducimus,  secuiidum  quam  omnes  ante  graiinm 
•fllii  suiit  ir.e  (Ephet,  ii ,  3).  Contra  quod  peccatum 
militant  sub  gralia  consliluti,  non  ut  non  sit  in  corum 
corp^ire»  quamdiu  ita  moriale  est,  ut  ei  moi  luum  jure 
dicatur,  sed  ut  non  regnet.  Non  auiem  rcgnat,  ciim 
desideriis  ejus^  id  est,  his  quae  secundum  carnem  coii« 
tra  spiriium  coucupiscuiiiiir,  non  ol>edilur.  Proinde 
Apostolus  iiumquid  ail,  Non  sit  peccatuni  in  vcslro 
mortali  corporc  (sciebat  quippe  incssc  pcccali  dc-Ic- 
ctatiuncm,  qiiam  peccatiiin  vocat,  dcpravata  scilicet 
GX  prima  Iransgressionc  naliira)?scd,  A'on,  ioquit,  rt- 
§net  peecaium  in  ve$lro  mortali  corpore  ad  obcdiendum 
daideriit  ejut ;  nee  exiiibeatit  membra  vestra  arma  fiii- 
^mlatit  peccato  {Rom.  vi,  12,  i3). 
CAPUT  Xlil.  —  iUa  senieniia  de  concupitceuUa  car- 
mt^  quam  tit  expedita,  Peccata  puerorum, 
22.  Secmidum  bauc  scnleiitiam,  noc  reni  absurdis- 
rimam  dicimuSyquod  ciu^osinc  anima  concupiscal;  nec 
llaniilueis  conscutiinus ,  qui  cum  Yidcreiil  nun  posse 
camem  sine  aiiima  coiicupisccre,  aliam  quamdani  ani- 
niam  suam  ex  alia  nalura  Dco  contraria  carncin  lia- 
bcre  putaveruiit,  unde  cuncupiscat  adversus  spiri- 
tiini.  Nec  alicui  aninix  nun  esse  iiecessariain  Chri^ii 
gratiam  dicere  cogimur,  cum  dicitiir  nobis  :  Quid  ine- 
roit  aniroa  inrantis,  unde  ilii  pcrniciosuin  sit  noii  pcr- 
ceplo  diristiani  Bapiismi  sacramenio  exire  de  corpore, 
si  nec  pmprium  aliquod  peccatum  couimisit«  ncc  ex 
illt  esl  quae  in  Adam  priina  peccavit? 

25.  NoB  enim  de  pueris  grandiusculis  agimus,  qui- 
bns  quidero  peccatum  proprium  iiolunt  ailribuere  qui- 
dam,  niai  ab  anni  qoarti  deciuii  articulo,  cum  pu- 
bcaeere  ccepcrint.  Quud  merito  crederemus ,  si  iiuila 
i  peccata ,  nisi  qux  membris  gcniulibus  adinit" 
> :  quis  vero  audeat  aflirmare,  furta,  mcndacia , 
peijuria,  non  esse  peccaia,  nisi  qui  ulia  vuU  inipune 
committere?  At  bis  piena  esl  puerilis  «ncus,  quainvis 
in  eic  non  iu  ut  in  majoribus  punienda  vidcaniur, 
qvod  sperentur  annis  accedentibus,  quibus  ratio  con- 
valeacal,  posse  pnccepta  saluuria  melios  intelligere , 
cisque  libeiitius  olxMlire.  Scd  iiunc  de  pueris  non  agi- 
mm,  quorum  camalem  ac  pucrilem  voluputcm  vtl 


corporis  vd  animi  si  veritas  et  a^quiias  oppuguave- 
rit ,  quibus  possunt  viribus  dictorura  atqiie  raetorum 
repugnanl;  pro  qua ,  nisi  pro  falsiute  ei  inlquiiate, 
quaj  suflragari  videbitur  eis,  vel  ad  percipienda  quc» 
alliciunt,  vel  ad  viunda  quai  olTenduiit?  De  inranlibiis 
loquimur,  oon  quia  nascuntur  plcrumqiie  de  adulte- 
riis  *  (neque  enim  in  pravis  moribiis  naturx  doiia 
culpanda  sunt;  aut  propterea  noii  debuerunt  germi- 
nare  fhimenU ,  qnod  ea  scverit  furaiitis  maiius  :  aut 
vero  ipsls  parentibus  obfutura  sit  iniquit:is  sua ,  si  se 
ad  Deum  convertondo  correxcrinl;  qiianto  miiiiis 
filiisysi  rcctevixcrint?). 

CAPUT  XIV.  —  Argumeutum  pro  opinione  anmarum 
ex  traduce^  detumptum  ex  reatu  et  baplismo  parvu- 
lorum,  ditcutilur. 

Sed  illa  xus  hic  vehemcntcm  quxsiionem  movct , 
ciijiis  anima  cuin  peccatum  nullum  habeat  de  proprio 
voluntntis  arbitrio,  quxrilur  quomodo  possit  jiislincari 
per  illius  qnius  bominis  obedientiam,  si  pcr  alterius 
unius  inobedientiam  rea  non  est?  II.tc  vox  eoruiii 
est ,  qui  animas  hominum  ex  hoiuinibus  parcniibiis 
crcaUs  volunt ,  non  quidem  nisi  a  crcatore  Doo,  sed 
sicut  etinm  corpora.  Noii  enim  et  hxc  parenlcs  crcant, 
ac  non  illc  qul  ait :  Priusquam  te  formarem  in  ulero^ 
novi  te  (Jerem,  i,  5). 

24.  Quibiis  rcspondetur,  animas  quidem  corporibus 
hominum  Dcum  novas  singillaiim  dare,  ad  hoc  ut  in 
cnrne  pcccatl  de  originali  pcccalo  veniciile  recte  vi- 
vcndo,  cariialcsque  concupisccntias  sub  Dci  grnlia 
siibigcndo,  mcritum  cx)mparciit ,  quo  cum  ipso  cor- 
P'>ro  in  mclius  traiisfernntur  tempore  rcsurrcctionis , 
el  in  Chrislo  in  xternuin  cum  Angelis  vivant.  Scd 
ncccsse  essc  ut  *,  cum  membris  terrenis  atquc  mor  -  ^ 
Ulibus,  mnximcquc  de  peccati  carne  propngatis,  miro 
modo  cunptaritur,  ut  ca  primilus  vivificare,  post  etiam 
autis  acccssu  regcre  possint,  tantiuam  oblivione  prx- 
graventur.  Qu.-e  si  csset  quodanimodo  iiidigesiibilis  , 
Crcatori  tribucrctiir :  cuin  vcro  pnnlalim  ab  hiijiis 
oblivionis  torpore  aniina  resipisccns  p  ;ssit  convcrii 
ad  Deum  suiim ,  ejusque  misericordiam  et  veriutero 
primo  ipsa  pictatc  convcrsionis,  deindc  scrvandi  pra^- 
cepti  cjiis  perseverantia  promcrcri ;  quid  ei  obest  illo 
velut  somno  pauliilum  imniergi,  u:.de  paulailm  cvigi- 
luns  iii  Iiiccm  inlclligenti:c ,  propter  qtiam  ralionalis 
anima  f;:cu  est,  poicst  per  voluiiiatein  bonam  cligcre 
viUm  boiiam?  quod  quidem  non  poterit,  nisi  adjuvc- 
rit  gratia  Dci  per  Mcdiatorcm.  Hoc  si  ncglcxerit  homo, 
lion  Uiitum  sccundum  carncm ,  vcrum  eliam  secun- 
dum  spiritum  erit  Adam :  si  auteni  curavcrit,  crit 
Adam  secundum  camem  Untuinniodo ;  seciindutn  spi- 
riium  autem  recte  vivcns,  illud  ciiani  quod  do  Adam 
culpabile  tractum  est,  mundatum  a  labc  pccc;iti  rcci- 
pere  merebitur  iiia  commuUtione  quam  sanctis  re  - 
siirrcctio  pollicetur. 

23.  Sed  antequam  per  xUlem  possit  secundum  spi- 
riium  vivere ,  nccessarium  liabct  Mcdiatoris  Sacra- 
inenlnm,  ut  quod  per  ejus  fidcin  nonduin  potcsl ,  per 

I  in  plurimis  Mss.,  de  ndulUrit, 

*  Lx>v.  ciuu  omuibusMss.  muitlunl,  td.  M. 


41f 

«toniin  qui  oum  diliguiU  fial.  Ejus  ciiim  Sacranioiito 
solvitnr  etiain  in  uQilc  infanlili  originalis  pocna  pcc 
caii ;  a  quo  nisi  adjuUis,  ciiam  juvcnis,  camalcm  con- 
cupisccnliaui  non  domabil ;  iicc  ca  subjugala  .i;ieni:c 
Tilae  mcritum  apprchciidcl,  nisi  cjiis  doiio,  qucni  pro- 
mereri  sludcL  Ideo  vivus  o|ioilct  cliain  infaiis  b:i|Hi* 
seiur,  na  obsil  auiiiuc  socielas  caniis  pcccali,  qiia 
portici|>ala  fil  ul  nihil  possil  aiiinia  infantis  sccuiidum 
spiritum  sapere.  I|»sa  qiiipiic  aflcclio  graval  ctiain 
eorporeeiuiam,  ni&i  cum  in  corporc  csl,  pcr  uiii- 
com  saf  rificium  llcdiaioris  '  veri  sacerdolis  cxpiciur. 
CAPI1T  XV.  —  Idem  argHttuntum  ptnitim  exami" 
natur, 

26.  Quid  ergo,  aii  aliquis,  si  boc  non  ciiravcnnl 
sui,  vel  infidcliUlc,  vel  ncgligentia  ?  .  Iloc  quidcm 
ctiam  de  majoribus  dici  potcsl.  Possout  cnim  vcl  rc- 
penlc  einori,  vel  apud  eos  acgrolare,  ubi  eis  qiio  ba- 
plizenlor,  ncmo  subvcnial.  Scd  illi,  inquil,  h:iliciit 
eliam  propi  ia  pcccaia ,  quorum  indigcanl  rcmiMione, 
qux  si  diinissa  non  fucrint,  nemo  eos  rccle  diccl  im- 
merilo  plccii  pro  iis  qiuc  in  sua  vita  sua  voluntaie 
commiscriul :  ilia  vcro  anima ,  cui  qoa^dam  conlagio 
Iracta  de  carne  pcccaii,  si  de  illa  priina  anima  pccra- 
trice  non  creala  cst,  nullo  modo  inipotiri  poicsi  (ne- 
que  cnim  ullo  pcccalo,  sed  naliira  qua  sic  facta  esl,  cl 
Dco  dantc  carni  dala  esl) ;  ciir  aiicnabitor  ab  Alcrna 
vila,  si  baptizando  infanti  ncmo  subvencril?  An  forle 
nihil  obcril?  Quid  crgo  prodcsl  ci  cui  subvenilur,  si 
niliil  obi'sl  cui  non  subvcnilur  ? 

y.7.  Ilic  pro  sua  caosa  quid  rcspondere  possint,  qui 
secundiim  Scripturas  saiicfas,  \et  quod  apud  cas  iii- 
vciiialur,  vcl  qiioil  eis  iiuii  advcrsctur,  conanliir  as- 
scrcro  aniiiias  novas  non  de  pnrcnlibus  tractas  cor- 
poribus  dari ;  nonduni  ine  audissc,  vcl  uspiam  lcgissc 
Csiteor.  Non  idco  sanc  absenliuin  ncgoiium  dcscrcn- 
duin  csl,  si  quid  mibi,  qiio  adjuvari  videaliir,  occor- 
reril.  Possunl  enim  adliuc  diccre ,  Dcom  praescium 
qiiomodo  qiia^que  anima  viclura  essci ,  si  diutius  in 
corpoit;  vivcrel,  ei  procurarc  lavacri  salularis  mini- 
sirationem ,  cujiis  fuluram  fnisbC  prxvidcl  piciatem , 
cum  ad  annos  fidci  capaccs  venirct,  si  non  eiim  opor- 
tirci  propier  aliquam  occultain  causam  inortc  pnrvc- 
airi.  Occoltum  itaque  csl,  aique  ab  bumano,  vcl 
ccne  ab  ingcnio  mco  remotissiniimi,  cur  nascaiur  in- 
faiis,  vel  conlinuo  vel  cilo  moriturus :  scd  hoc  iia  oc- 
ciiltuin  est,  ui  neuiros  adjuvet,  de  quorum  nunc  seii- 
lcntiis  disccpLimus.  Ula  enim  explosa  opinione  qua 
piitantur  anima:  pro  anteacuc  vii:c  meritis  in  corpora 
dctrudi,  ut  ca  ciiiiui  solvi  meruissc  videatur,  quac  non 
multa  peccavcral,  nc  cnniradicamus  Ai>oslolo ,  nihil 
noiidum  nalos  boni  vcl  mali  egissc  ieskmii  (Rom.  ix, 
11);  ncc  illi  qui  animx  Iraduccm  affirmanl,  possunl 
pro  se  oslcndcre  cur  aliorum  mors  accelcreiur,  re  • 
tardclur  aliorum,  ncc  qui  eas  dari  novas  voluni  sin- 
golis  singolas.  Occulia  crgo  islacausa  csi,  ci  oiris- 
qoe  pariter»  quanlum  exislimo,  oee  suifragaiur,  ncc 
advcrsatur. 

*  Abcsi  vox«  Medi(.tori»f  a  |>karisquc  lias.  et  ab  cdiiis  Am. 
•ILr. 


DE  GENCSI  AD  LITTF.RAM.  S.  AUGUSTIM  M 

CAPUT  \YI.  —  De  eodem  argumento. 

28.  Proinde  qui  dc  infantiuMi  morlibos  argcbaniar, 
ctir  omnibus  sit  noecssariiuu  Daplismi  sacramenium, 
quorum  aniinx  non  ex  illa  diicuc  suni,  cnjus  inobe- 
dicntia  pcccatores  consliluii  suiil  inulli ;  cum  rcspon- 
dcnt,  pcccaiorcs  quidcm  onines  conslilui  sccondum 
Ciirncin ,  sccundum  animain  vero  noiinisi  eus  qni  co 
lcinporc  male  vixcroiily  qiio  ei  bcnc  poluissent;  omiics 
autem  aniiiias,  hoc  esi  cl  iiifanlum,  ideo  halicre  iie- 
ccssariiim  D^iplisiiii  sacraincntum ,  sine  qtio  ex  liac 
vita  etiain  in  illa  :ctaie  cmigrarc  non  expcdit»  qnia 
contagio  pcccali  cx  carnc iHSccati,  qua  oliiuilur aniuia, 
cum  bis  inserilur  membriSy  obcTit  ei  post  morlem, 
nisi  cum  adhuc  in  i|>8a  canic  esl,  Sacranicnio  Mcdia- 
toris  cxpietur;  ciqiie  divinilus  hoc  auxiliiim  procn- 
rari,  qiiain  Dcns  pra.^sciii,  si  u^qiic  ad  annos  fldei  con- 
gmos  hic  vivcrcl,  pic  fuissc  victiirain ,  quam  propter 
aUquid  quod  ipse  novii ,  ct  nasci  voluil  in  corporc,  el 
ciio  cxtraxil  c  corpore :  com  ergo  hxc  rcspoudeiii, 
quid  eis  contradici  potcsl,  nisi  inccrlos  iios  eorum  sa- 
lutis  ficri,  qui  hac  vila  bene  gcsta,  in  Ecclcsix  pace 
dcfuncii  suiil;  si  non  solum  sccunduni  id  qiiod  qoisqiie 
vixii ,  vcrum  ctiam  sccundum  id  qiiod  victurus  csscl, 
si  ampliiis  viverq  poluisscl ,  qiiisqnc  jtidicandus  esl? 
quaiidoquidem  valciit  apud  Dcuiii  incriia  inala,  nou 
ianlum  pra^tcrilorum ,  scd  foiuronim  cliam  dcliclo- 
rum,  a  quorum  reatu  nec  mors  libcrat,  si  antcqiiain 
fuerial  commissa  provcneril ;  nec  aliqoid  ei  pracstiloM 
est,  qoi  raptos  est  ne  maliiia  motaret  iniellecium 
ejus  {Snp,  IV,  il).  Dcus  cnim  pncscius  illiiis  futorsB 
maliiix,  ciir  non  cum  secundum  ipsam  poiius  judica- 
turus  Cal,  si  moriiunc  aninuc  infanliSj  nc  oIk^sscI  ei  ex 
corpore  peccaii  parlicipata  colluvics,  ideo  subveuien- 
duni  jiidicavit  pcr  Bapiismum,  quia  pncscivil  eam,  si 
viverct,  pie  fideliicrquc  fuissc  victuram? 

29.  An  idco  poilus  rcfclii  boc  invcntum  potesl,  quta 
meuih  cst :  illi  auicm  qui  de  hac  scntcntia  eerlt^s  se 
csse  confirmani,  alia  fortassc  proferuui  vci  tesiimooia 
Scriplurarum,  vd  documcnia  raiionum »  quibus  banc 
aufcrani  ainbiguilaicm,  vci  ccrie  osiendani,  non  esse 
contra  id  quod  scntiunl  illiid  Aposioli ,  quo  gratiam 
qitn  salvi  efficiinur ,  inagna  infcnlione  commendans, 
ail,  Sicut  in  Adam  omnu  moriuntur^  iie  ei  in  Ckriito 
omne*  mnficabuntur  ( ICor.  tv,22) ;  ot ,  SiciU  per  ino- 
bedientiam  uniui  hondms  peccaloret  coniiitmii  muU  mii^ 
tt,  <tc  per  obedientiam  unius  liominis  ju$ti  conoiilmaUm' 
multi ;  eosdemque  mulios  pcecatorcs,  non  quibusdam 
exccpiis ,  sed  onines  intclligi  volcns ,  superius  ail  de 
Adam  ,  In  quo  omncg  peccaterunt  (Rom.  v ,  l^,  12) : 
undc  uiiqiie  iiifaniiim  animas  non  possc  seccnii ,  el 
eo  qnod  dictuin  csl,  omnes,  ci  eo  quod  cis  per  Baplis- 
muni  subvcnilur,  hon  ahsurde  credunl,  qui  animas  ex 
unius  iraduce  sn|rinnl,  nisi  aliqua  manircsia  el  liqiiida 
vel  ratione,  qnx-  Scripturissanctis  non  repngnely  Tel  ea* 
min  ipsarum  Scripiurarum  auctorilaiC  rodargoanlorT 
CAPUT  XYII.  —  Testimomum  ex  Ubro  Sapieniim  in 

utramque  pariem  tractaiur. 

30.  iam  iiaqiie  vidcamus,  quanlum  suscepii  hnjus 
opcria  ncccssilas  paiiinry  qtiale  ellini  illud  sil»  qujd 


LIBER  DECIMUS. 
suilc  (iislulimns.  Scriplum  csl  cnim  in  libro  Sn- 
B  :  Puer  autem  eram  ingeniosus,  et  iortitus  sum 
u  bonam ;  et  cum  essem  niagis  bonust  veni  ad 

mcoinqHinaium  ( Sap.  viii ,  i9,i0 ).  Cum  enim 
■r  illof  adjuvarc  hoc  testimonium ,  qui  non  cx 
iboB  creaii,  sed  venire  ad  corpus  vel  descendere 
iluenie  animas  dicunl;  rursus  lioc  impcdil  eo- 
•teniiam,  quod  ait,  Sortilus  ttim  animam  bonam : 
rocul  dubio  vcl  ex  un.i  fonie  mnnare  quodam» 
laoqaam  rivulos ,  vel  p  iri  nntura  fieri  animas 
it,  qnas  Dens  miltit  in  corpora ;  non  autem  alias 
tel  magis  bonas ,  et  alias  uon  bonas  vel  minus 
Unde  enim  bonx  aut  magis  bonas,  scu  non  bo- 
t  mious  l>omc  iminix  ,  nisi  vel  moribiis  secun- 
bemm  vduntaiis  arbitriuni,vel  differcntia  tcui- 
r»  corponim,  dum  ali-jc  magis,  alix  minus 
tiir  corpore ,  quod  comimpitur  et  aggravat  ani- 
li.  IX,  15)  ?  Sed  neque  actio  crat  aliqua  siiigu- 
qurumqne  animamm ,  qua  earum  mores  dis- 
Bntnr ,  antequam  venirent  ad  corpora ;  nec  cx 
es  minus  gravante  potuit  isie  diccre  animam  su- 
lam,  qui  ait,  Sartitus  tum  animam  honam^  et 
wm  magh  bonui,  veni  ad  eorpus  incotnquintttum» 
iase  eniin  dixit  boniiali  qua  bonus  eral,  sortitns 
M  animam  bonam,  iit  ctiam  ad  corpns  iiicoin- 
mi  ▼eniret.  Arninde  ergo  bonus  anteqiiam  ve- 
i  eorpus  :  sed  utiqiie  non  diflerentia  moruin, 
illuiu  antea  vito:  gestx  meritum ;  non  diffcrcntia 
s,  quia  prius  l)0nus  quam  veniret  ad  corpus. 
gilur? 

IiK*  aulem  illis  qui  ex  traduce  animae  illius  prae- 
ricis  aiiimas  creari  asserunt ,  quamvis  pro  eis 
Bon  videatur,  qiiod  dictuin  est,  Veni  ad  corpusy 
in  cxtoris  iion  incongrue  coaptaiur;  nt  cum 
l,  Puer  autem  eram  ingeniosu$ ,  idipsum  expli- 
lilws  causis  ingcniosus  esset,  continuo  subjuii- 
Ei  sortituM  sum  animam  bonam^  videlicet  ex 
I  Ingenio  vcl  corporali  temperamcnto.  Dciiidc, 
wm  t  inquit,  magis  bonus,  fnni  ad  corpus  incoin- 
m:quod  si  maternum  inieUigatnr,  ne  boc 

quod  dictuin  est»  Veidmdcorpus^  buic  opi- 
ifragabitur ,  cuin  ex  anima  et  corporc  paterno 

ad  matemum  corpus  accipitur  incoinquina- 
dcliccl  vel  a  cniore  mcnstruo ;  dicuntur  cnim 
iiigenia  gravari ;  vel  a  contaminatioiie  adulie- 
a  et  bxc  vcrb;i  libri  hujiis  aul  magis  eis  fa- 
ui  animarum  traduccm  loqiiuiitur ;  aut  si  cl 
possunt  pro  se  interprctari,  intcr'uirosqtie 
iit. 

'  ITIII.— D«  aidmaClmsA :  an  possit  in  ipsum 
idre  Ulud,  Puer  autem  ingcniosus  cram,  etc, 
}aat  si  de  Doinino  secundum  humanam ,  q\m 
y  assumpta  est ,  creaturam  vclimus  accipere, 
idcm  iii  eadcm  circuinstaniia  lectionis ,  qu.c 
BlleiiUx  non  conveniant ;  maxime  illud ,  qiiia 
•e  qui  baK:  in  eodem  Iibro  loquitur,  aliqiianto 
s  qiiam  ista  verba ,  de  quibus  nunc  aginius,  di- 
Mifessas  est  sc  ex  semine  viri  in  sangnine  coa- 
1  ( S«p.  vn ,  ij  :  a  quo  nascemli  modo  olique 


4» 

alionus  est  Virginis  partus,  qnam  non  ex  semine  viri 

carncm  concepissc  Christi,  nullus  ambigit  cbrisliantts. 

Scd  qoia  cst  bi  Psalmis,  ubi  ait,  Foderuni  manut  meu 

ei  pedes,  dinumeraverunl  omnia  o$sa  mea ;  ipri  vero  eon^ 

sideraverunt  el  amtpexeruni  me :  dimerunt  nbi  vetii^ 

menia  mea,  et  tuper  vestem  meam  miterunt  torlem,  qiiae 

proprie  illi  uni  congmunt;  ibi  ctiam  dixil,  Deut,  Deut 

meut,  retpice  in  me,  utquid  me  dereliquisii?  lange  a  tO' 

luu  mea  verba  delictorum  meorum  {PtaL  xxi ,17,18, 

19,  2),  qufle  rarsus  ei  non  conveniunt ,  nisi  transllgu- 

ranti  in  se  corpus  humilitatis  nostrx,  quoniam  mem« 

bra  sumus  corporis  ejus :  et  quia  in  ipso  Eyangelio, 

puer  profidebai  atau^  et  tapientia :  si  possiint  *  eliam 

isia ,  quas  circum  hanc  scntentiam  in  iibro  Sapientiae 

loguntur,  propier  humilem  fonnam  servi  et  unilalem 

corporis  Ecclesi»  cum  capile  suo,  eidem  ipsi  Domino 

coaptari ;  quid  ingeniosius  illo  pucro ,  cujus  in  annis 

duodccim  seniores  sapientiam  mirabantur  (Lu«.  n,  ii- 

52)  ?  et  quid  illa  anima  mclius,  quoe,  ctiamsi  vincaiit 

non  certando,  sed  probando,  qui  animarum  tradocem 

affimianl,  iion  erit  consequens  iit  etiam  ipsa  ex  iliius 

pncvaricatorts  traduce  venisse  crcdenda  sil ;  ne  per 

illius  hominis  inobedientiam  ctiam  ipse  peccator  con- 

stitoatnr ,  pcr  cujiis  unius  obedientiam  ab  illo  reatu 

libcrati,  jnsll  coiistituuniur  multi  t  et  quid  incoinqui- 

natius  illo  utero  Virginis,  cujiis  caro  etiamsi  de  pec- 

caii  propagine  venit,  non  lamcn  de  peccati  propogiiie 

conccpit;  ut  ne  ipsum^quidem  corpus  Christi  ca  lex 

soveril  in  utero  Marix,  qux  in  membris  posiia  corpo- 

ris  iiiortis,  repugnat  legi  mcntis?  quam  sancti  patres 

conjugati  refrenantes,  non  quldem  nisi  qnousque  lice- 

bat  in  concubiium  relaxamnt;  nec  tamen  lantummod» 

quoiisquc  liccl>at,  ejus  impetum  pertulcrunt.  Proindo 

corpus  Cbristi  quamvis  ex  carae  feminx  assiimptum 

cst,  quae  de  illa  carnis  peccali  propagine  concepla  fue- 

rai,  tamen  quia  non  sic  in  ea  conceptum  est,  quomodo 

fiierat  illa  coneepta,  nec  ipsa  erat  caro  peecati,  sed  si- 

militudo  carais  pt>ccati.  Non  cnim  acoepil  inde  re.itiun 

morieiidi,  qui  apparet  in  motu  carnis  non  voluntnrio, 

quamvia  voluntate  soperando,  adversus  quem  spiritiis 

conciipiscit  (Galat.  t,  17) :  sed  accepit  inde,  non  qiiod 

coiitagioni  prasvaricationis ,  sed  quod  exsolvendus  in- 

dfhitx  moni ,  et  osicndendx  promissnc  resurrectioni 

siifnciTet ;  quorum  nnum  nobis  ad  non  timendum,  al- 

terum  ad  speraudum  valerct. 

33.  Deiiiiiue  si  a  me  quxratiir  unde  acceperit  am- 
mam  Jcsus  Chrislus,  mallem  quidcm  liinc  audirc  me- 
liorcs  atque  doctiorcs :  scd  tamen  pro  nieo  captii  U- 
beiitius  rcspoiidcriin,  unde  Adain  * ,  quam  de  Adam. 
Si  eiiiin  pnlvis  assumptus  ex  lerra,  in  qua  nullus  bo- 
niinum  fuernt  opcratus ,  meruit  divinitus  animari ; 
quaiito  magis  corpus  assumptum  ex  carne,  in  qua  iti- 
dem  iiullua  hominum  fuerat  operatus ,  sortitum  est 
animam  bonam,  cum  illic  erigerctor  casums,  bic  de- 
scenderetlevaturas?  Etforlassc  ideo  alt,  Sorii/iMMcm 
ontmam  ^ommi  (si  lamen  lioc  de  illo  oportct  iiiteliigi), 
qiiia  solciil  quae  sorte  danlur ,  divinitus  dari  :  aul, 

«  sic  omnes  llss.  In  editis,  et  tapienlia,  sU  potnmL 
*  fidlti,  non  de  Adam.  At  omues  nas.,  unde  tdanu 


DE  Cr:NESI  AD  LITTERAM,  S.  Al-GUSTINI 


qiiod  RJonler  dicendum  cst ,  ne  vcl  illa  anima  aliqui- 
bus  openbui  pncccdcntibus  ad  lantuni  apiccm  snbTccia 
IHHaretur,  ut  cum  ca  Yerbum  caro  fiercl,  et  babitarct 
jii  uobis  {Joan,  i,  i4)»  ad  aufercndam  susplcionem  pne- 
codentium  meritorum  soriis  nomen  acccssit. 
CAPUT  XlXa — Anima  Cliriiti  non  fuH  in  (umbi$  Abrc- 
fite^  ideoque  mn  e$t  ex  traduce, 

54.  Est  iu  Epistola  qu;e  iuscribitur  ad  llcbncos, 
locus  quidam  diligcnti  consideraiioue  diguissimus. 
Com  eniui  per  Mclcliisedech,  in  quo  hnjus  rei  fu<urac 
figura  pr.'rcesscrat,  disccmcrct-sacerdotium  Chrisli  a 
sncerdotio  Levi,  Videle  ergo,  iiiqnil,  qualis  luc  esl,  cm 
et  deciniam  pdrtem  Abratiam  dedit  deprimitii$  patriarcha. 
Ei  tt  quidem  qui  de  fiUn  $unt  Levi,  $acerdotium  acci* 
yiente$t  mandatum  habent  a  deeimi$  populi  $ecundum  Le- 
^fft,  hoc  e$t  a  fratribH$  $ui$ ,  qnnmm  el  ipsi  ex  lumbi$ 
Abrahm  exierint  :  qm  autcm  uon  eu  ex  genere  eorum^ 
decimatit  Abraham,  el  habentem  promi$$ionem  benedixit, 
Sine  uUa  antem  eontradictione,  qui  minor  e$t  a  majore 
bcnediiitur  :  et  hie  quidem  decima$  moriente$  homine$ 
accipiunt;'  ibi  autem  qui  te^tificatur  $e  vicere.et  $icut 
opartet  dicere ,  propter  Abraham ,  et  Len  accipieni  de- 
cimam  decimatu$  e$i :  adhuc  enim  in  lumbi$  patri$  $ui 
fwt  {Hcbr.  VII,  4-iO).  Si  ergo  cliam  hoc  valct  ad  istam 
dislantiam,  quantum  pnremincat  sacerdotio  Lcvitico 
sacerdoiium  thristi,  quod  sacenlos  Christus  per.illum 
pnciigiiratus  est ,  qiii  dcciinavit  Abraham ,  in  quo  ct 
ipse  Levi  dcciinalus  est ,  profecto  Christus  ab  eo  non 
est  dccimalus.  At  si  propterea  docimaius  est  Levi, 
quia  erat  in  lumbis  Abrabcc  ;  propicrca  non  est  deci- 
matusChristus,  quia  non  erat  in  lumbis  Abrahae.  Porro 
autem  si  non  secundum  animam » sed  tantum  secun- 
dum  carncm  accipiinus  Levi  fuisse  in  Abraham ;  ibi 
erat  cl  Christus ,  quia  et  Christus  sccundiim  carncm 
ei  seminc  esi  Abralix ;  ct  ipsc  iiaque  decimatus  cst. 
Quid  esl  crgo  quod  affertur  pro  niagna  diflcrcntia  sa- 
cerdotii  Christi  a  sacerdotio  Levi,  quod  Levi  deciina- 
tus  est  a  Melchi^edech,  cuin  esset  iii  iumbis  Abrahac, 
ubi  el  Cliristus  erat,  uiide  pariter  decimati  sunl;  nisi 
quia  necesse  est  inteUignmus,  secundum  aliquem  mo- 
dum  ibi  Christum  non  fuisse  ?  Quis  auiem  ncgct  eum 
secandum  carnem  ibi  fuisse  ?  Ergo  secundum  ani- 
niam  ibi  nou  fuit.  Non  est  igitur  aniina  Chrisli  de 
trnduce  prxvaricatioois  Adx ,  alioquiii  ctiam  ipsa  ibi 
fuissei. 

CAPUT  XX.  —  Ad  argumenlum  nunc  aUatum  quid 
re$p€udendum  pro  defendentibus  ammarum  traducem. 

55.  Hic^existuntilli  qui  iradncem  animarum  dofeii- 
diint,  et  dicunt  conlirmuUim  esse  sentontiam  suam,  si 
Lcvi  constat  ctiain  sccundum  animam  fiiisse  in  lum- 
his  Abrah»,  In  quo  cum  decimavii  Mclchisedech,  ut 
posslt  ab  eo  Chrisius  in  isia  decimationo  discerni : 
qiii  quoniam  decimalus  non  cst,  et  taincn  in  luinbis 
Abralis  sccundum  canicm  fuit,  restat  ut  sccundiim 
aniinam  ibi  non  fuerit,  et  ideo  sit  consequcnsul  ibi 
Lcvi  secundum  animam  fuerit.  lloc  ad  inc  non  mul- 
tum  attinet,  qui  utrorumquo  collalioiicm  adhuc  au- 
drc  siim  p  ralior,  quam  mrorumlibel  jam  conlirmare 

*  £r.  Ugd.  vcn.  IjOv.  rcruiiiy  fiinc,    U. 


424 


senicntiam.  Interim  Christi  animaiii  ab  origine  higus 
traducis  pcr  hoc  tcstimoniam  sooeraere  volui.  Inve- 
nieut  isii  qui  cis  pro  caeteris  forlasse  respondcaul»  rt 
dicaiit,  qu(Kl  etiam  mc  non  panim  inovel,  quaui\ii 
nuiliiis  bominis  anima  sit  in  lumbis  patris  sui,  sc- 
eundum  rarncm  lamcn  in  iiimbis  Abrahae  coiistiluti:m 
Lcvi  dccimatum,  ei  ibi  consiitulum  secundum  carnci:) 
Chrislum  non  decimatum.  Secundum  rationemquippc 
illam  scminalem  ibi  fuit  Levi,  qua  ralione  per  concn- 
bitum  vcnturus  crat  in  matrcm,  secuiidum  quani  ra- 
Uonem  non  ibi  crat  Christi  caro,  quamvit  secuudum 
ipsam  ibi  fuerit  Maruc  caro.  Quapropler  nec  Lcvi, 
ncc  Christus  in  iumbis  Abrah.x  socandiun  anhuam  : 
sccur.dum  carncin  Tcro  cl  Levi,  el  Cliristus;  scd  Levi 
secundum  concupi^ccntiam  camalcmyCbristusautcin 
secundum  solam  subsuiniiam  corporalem.  Cum  enim 
sit  in  scmine  ct  visibilis  corpulcntia,  cl  invisibilis  n- 
tio,  uirumque  cuciirrit  ex  Al>rabam ,  vcl  etiam  ex 
ipso  Adam  usque  ad  corpus  MarL-c ;  quia  et  ipsom  eo 
modo  conccptum  ct  exortum  est :  Chnsuis  auiem  visi- 
bilcm  camis  8ul>stautiam  dc  cariic  Virglnis  siimpsii ; 
ratio  vero  conceptionis  cjus  iion  a  scmine  virili,  scd 
loiige  alitcr  ac  desupcr  vcnit  Proinde  secuudum 
hoc  quod  de  uiaire  acccpii,  ctiam  in  lumlMS  Abrahs 
fuit. 

56.  Ule  esl  igiiur  decimatus  in  Abraliamt  qoi  iicct 
secundiim  carnem  lanluin,  sic  tamen  fuit  in  lumliis 
cjus,  quemadmodum  iu  siii  patris  ctiam  ipse  Abra- 
hAm ;  id  est,  qiii  sic  est  ualus  de  pairc  Abraham, 
qaemadmodum  de  suo  palre  natus  esi  Alnrabam,  per 
legcin  Fcilicet  in  mcmbris  repugnaniem  l^  mentis  el 
invisibilem  concupisccutiam,  quamvis  cam  casu  et 
liona  jura  nuptiarum  iion  siuant  valere,  nisi  quantum 
ex  ca  possant  gencri  substitueiido  prospicere :  non 
autcin  et  illc  ibi  decimatus  csty  cujus  caro  iiide  non 
fervorem  vulneris,  sed  materbm  mcdicaminis  iraxit. 
Nnm  ciim  ipsa  decimatio  ad  prsOgurandam  medid- 
nam  ptTtinuerit,  iilud  in  Abrahx  came  decimabatur 
quod  cural)atur,  non  illud  unde  curabatur.  Eadcm 
namque  caro  non  Abrahae  tanium,  scd  ipsios  primi 
terreniqiie  hominis,  simul  habebat  ct  vuliius  pncvari- 
caiionis  et  mcdicamentum  vulneris :  vulnus  prarvari- 
cationis  in  lcge  mcmbrorum  rcpiignante  lcgl  meulis, 
qux  per  onincm  inde  propagatam  carnem  semii:ali 
ratione  qiiasi  transcribitur ;  nicdicameninm  aiiicm 
viilneris  in  eo,  quod  inde  sine  opere  concnpisoeniiali, 
in  sola  materia  corporali,  pcr  divinam  conceptlonis 
formationisque  rationem  de  Yirgine  assnmptum  esi, 
propter  morlis  siiie  iiiiquitate  coiisortium«  ei  sine 
falsitate  resurrcctionis  cxcmplum.  Qoapropter  quod 
anima  Cliristi  non  sit  ex  traducc  animae  illios  prinia: 
prxvaricatricis,  puto  quod  etiam  ipsi  qui  animarum 
traducein  defcndunt,  conscntiant;  per  scmen  qoippe 
concumlicntis  patris  transfundi  elLim  scmen  animae 
Tolunl,  a  quo  gcncrc  conceptionis  Christos  alieniis 
est :  et  quod  in  Abraham  si  seaindum  animam  fiiit' 
set,  ctiam  ipsc  decimatus  essct ;  non  esse  autem  de- 
dmatum,  Scriptura  tcstalur,  qux  hinc  qnoquesacer* 
dotiuin  cjiis  a  LKiviiico  saccrdotio  distinguiu 


m  LIBtR  DEQMUS. 

GAPUT  XXI.  —  CkrUtum,  sijn  Abrahanio  secundum 
tmmwm  (mueU  non  iwtuisse  ttou  dedmarL 

57.  An  fortc  dici^t  :  Sicat  poluii  ibi  cssc  se- 
fmdm  enrnem  el  oon  decimari,  cur  non  cUam 
secondam  animam  sinc  decimaiionc  poiucriL:  hic  re- 
ipondetur,  Quia  uliqoe  simplicem  aiiinix  substantiam 
incremeiilis  augcri  corporalibos,  ncc  illi  pula?erunt 
^nl  onm  eorpus  ezistiniant,  qiiorum  in  parte  sunt 
maxime  qiii  eam  cx  parentibus  crcari  opinanttir.  Pro- 
liide  In  corporis  semiiie  potest  esse  vis  iiivisibilis, 
qi»  Incurporalitcr  noroeros  agit,  non  oculis  scd  iii- 
Idleclu  disoernenda  ab  c#  corpuleniia,  qu»  visu 
laclnqiie  sentltur :  et  ipsa  quanti(a.s  corporis  humani, 
qut  uliqiic  modulom  scminis  incompanil»ilitcr  cxcc- 
dit,  satis  oslcndit  possc  iiide  aliquid  sunii,  quud  iion 
iiabcfti  illam  Tim  scminalem,  scd  taiituni  corperaltrm 
snbttantiani,  quae  diviiiiius,  non  de  propagine  con- 
eombeiitium,  In  camcm  Christi  assumpta  atquc  for- 
maia  esi.  Hoc  aulcm  dc  aniina  qiiis  valeal  afCrmare, 
qnod  utniinqoe  babcat,  et  inatcriam  seminis  manife- 
slam,  et  rationcm  scuiinis  occultam?  Sed  quid  labo* 
rem  lii  re  qn»  pcrsuadori  vcrbis  ncmiiii  fm^itan  po- 
lesl,  nisi  laiitum  ac  lale  ingcniuni  sit,  quod  possit 
loqiiontis  pracvohrc  conaluin,  ncc  totum  cxspcclare 
a  scmione?  Brcviier  itaque  collioam :  si  potuit  ct  de 
anima  fleri  (quod  cum  de  carne  diccremuSy  forsitan 
Inlclleclnm  sit),  ita  cst  dc  traduce  anima  Cbristi,  ut 
non  secum  Libcm  prwvaricatioiiis  attraxcrit,  si  autem 
•ine  isto  reaiu  iion  possct  inde  e:>se,  non  cst  indc. 
Jam  de  cseteraruni  aniinarum  aJvcntu,  ulrum  ex  pa- 
icnlibus  au  desuper  sit,  vincanl  qui  poluerint:  ego 
adbnc  inter  utrosque  ambigo,  ct  luoveor,  aliqdando 
slCt  aliquando  autem  sic,  salvo  eo  dutitaxat,  ut  vel 
eorpus  esse  animam,  vel  aliquam  corpor-eaui  qualiia- 
lcm  fcive  coapKilioncm,  si  ila  dicenda  cst,  quaro  Grxci 
Af/^fUu  vocant,  non  crcdam,  nec  quolibet  isla  gar- 
rleulc  me  credituruui  cssc  conlidam,  adjuvantc  Dco 
meuiein  mcani. 

CAPUT  XXIL  —  Ulrique  opinioni  de  animas  origine 
eeeammodaiiur  loeu»  iile  Jiumnii :  Quod  nattimy  eic. 

58.  Est  atlud  testunonium  non  negligendum  quodpro 
sopoBSuntproferrcqui  venire  desuper  animas  crcduni, 
diceflle  ipso  Domino :  Quod  niUum  est  ex  came^  caro  est; 
oiifuod  naium  esi  ex  sfririiu^  sjririius  est{Joan.ni^^). 
Quid  bac,uiquiunl,sententia  detcrminalius,  non  posse 
ez  canie  aniniam  nasci  ?  Qnid  est  cnbn  aliud  anima, 
qiam  spirilus  vitx,  crcatus  uiique,  non  crcator?C<)n- 
Ira  quos  illi  alil  :Quid  cniin,  inquiunt,  nosaliiidseiili- 
muSf  qui  dicimus  carncm  cx  carae,  aniioam  cx  ani- 
ma  Y  Nam  cx  utroquc  consiat  hoino,  de  quo  utrumque 
venire  scniimus,  carnem  de  carn(ro)>craniis,  spiriium 
dc  spiritu  concupisccnlis  :  ut  intcrini  oiniltatur,  quod 
Ulod  Dominus  non  dc  caruali  gcneratione,  scd  de  spi- 
ritiall  regenerationc  dicebat. 

CAPUT  XXIIl.  —  Ex  duabus  de  anima  sententiis  quas-' 
nam  preeponderei.  Comueiudo  Eccieua  in  Baptismo 
varvntomm. 

39.  Ilb  igilor  quantum  pro  tcmporc  potulmus 
Sanct.  Augcst.  III. 


pertractatis,  oinnia  paria  vcl  pcnc  palria  cx  uiro- 
quc  latcrc,  raiionuni  tcslimoniorumquc  momciita 
pronunliarcm,  nisi  corum  scntcntia  qui  auiiuai  cx 
parcntibus  crcari  putoni,de  bnpiismo  parvulorum 
praipoQderaret.  De  quibus  qiiid  cis  rcsponderi  possii, 
nondum  mihi  Interim  occurrit ;  si  quid  forlc  pnstca 
Deus  dcdcril,  si  quam  eiiam  scril>endi  conccsstrii  fa- 
cultatem  sludiosis  Ulium,  non  gravabor.  Nunc  tamen 
non  csse  contcmncndum  testimonium  parvulorum, 
01  qiiasi  refclli,  si  veritas  contra  est,  fiegligalur,  anlc 
denunlio.  Aut  enim  de  bac  rc  niliil  quaTcndum  esi, 
ut  sufGciat  lidei  iiostrae  scire  nus  quo  pic  vivcndo 
vcnniri  sumiis,  ctsi  ncsciamus  undc  vencrimus:aul 
si  non  iinpudcnter  xstual  auuna  rationalis  etiani  hoc 
iiosse  dft  scipsa,  absit  pcrvicacia  conlendendi,  adsit 
diligcntia  nquircndi,  humilius  pciendi,  persevcran- 
tia  pulsandi ;  ui  si  nobis  lioccxpcdire  novil,  qui  me- 
iius  qiiam  nos  quid  nobis  expediat  utique  iiovit»  det 
etiam  hoc,  qui  dui  bona  dau  niiis  suis  {Matth.  vii, 
7, 11).  Consuctudo  tamen  malris  Ecclesiae  in  bapti- 
zandis  parvulis  nequaquam  spemciida  esl,  ucqu^ 
ullomodo  supcrflua  deputanda,  nec  omnino  credenda 
nisi  apostolica  csset  tradiUo.  Uabctcniin  et  illa  parva 
aelas  magnum  tesliinoiiii  poiidus,  qiiae  prima  pro  Chri- 
sio  mcruii  sanguinem  fuudcre, 
CAPLT  XXIV.  —  Quid  cavendum  his  qui  opinanlur 
animas  esse  ex  iraduce. 
iO.  Adinonco  sano,  quantum  valco,  si  qiios 
ista  pra>occupavit  opinio,  ut  animas  cx  paren- 
tibus  crcdaiil  propagari,  quanluin  possunt  scipsos 
eonsidcrcni,  et  iutcrim  sapLmt  corpora  non  esso 
animas  suas.  NiiILi  euiiii  propior  nalura  est,  qiia 
diligcnter  iiispecia,  possit  etiain  Deus,  qui  supra 
omncm  creaturam  suam  incoinmutabills  pormanct^ 
incorporalilcr  cogitari,  qu.im  ea  qux  ad  ipsius  ima- 
ginem  facta  csi^  :  et  nibil  vicinius,  aul  foriassc  ni- 
bil  tain  conseqiiens,  qiiam  ulcrediio  quod  aniuia  cor- 
pus  sit,  etiaui  Dcus  corpus  esse  credator.  Proptcr 
boc  eniin  corpoRiIibus  assuefacli  cl  aflecti  sensibus, 
nolunt  animam  crcdcre  aliud  csse  quam  corpus,  ne 
si  corpus  non  fucrit,  nibil  sil :  ac  per  hoc  tanto  inagis 
timent  etiam  de  Dco  crcdcre  qiiod  corpiis  noii  sii, 
quanlo  magis  timcnt  Deum  crcdcre  niliil  esse.  Ita 
enim  feruntur  in  phantasias  vel  phantasmau  imagi- 
num,  qiio!  cogitatio  de  corporibus  versal,  ut  bisKub* 
tractis  lanquam  per  inaiie  pcreundum  sit,  refomii- 
dcnt.  Iia  necesse  e:>t  ut  et  justii<am  ct  sapieiitiam 
pingnnt  quodammodo  iii  cordibus  suis  cuni  formis  ct 
coloribus,  qiias  nnn  possiint  iucorporeas  cogilare : 
iicc  tainen  dicunt,  quando  justitia  vel  sapienlia  nio- 
veiitur,  ul  vel  laudent  eas,  vcl  secunduin  cas  aliqiiid 
agaiit,  qiicm  colorcm,  quam  slaluram,  qiiai  Iliioainenta 
vel  qiinles  formas  conspcxcrint.  Sed  de  his  alias  v.i 
mulla  jam  dixiinus,  ct  si  Dcus  voliieril,  uhi  rcs 
vidcbitur  posiulare,  diccinus.  Nuiic  quod  diccrc 
coeperanius,  si  de  traduce  aniinarmu  a  parcnli- 
bus  vei  non  dubitanl  quidam  qiiod  ita  sil,  vd  duhi- 
lant  an  ila  sit,  animam  lameu  corpus  essc  iion 
audcant  crcdcrc  aui  dicere ;  maxime  proptcr  quod 
fQuatorzc.J 


«7 


m  GENLSI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINI 


m 


dixi,  ne  Deum  quoque  ipsum  nihil  aliud  opinenlor 
esse  quam  corpus,  etsS  excclleniissimam;  ctsi  naiarac 
nijusdam  proprix  cxtcra  siipcrgredicntis ,  corpus 
limen. 

CAPUT  XXV.  —  TLrluUimii  nror  dc  anima. 

41.  Deniquc  TerluHiaiHis,  quia  corpiis  cssc  animnm 
credidit ,  non  ob  aliud  nisi  quod  eam  incorpoream  co- 
gitare  non  potuit,  el  ideo  liinuit  ne  nihil  cssei,  si  cor- 
pus  non  esset,  nec  dc  Dco  valuit  aliter  sapcre  :  qiii 
sane  quoniam  acutus  est,  inlcrdum  contra  opinioncm 
suam  visa  verilate  supcralur.  Quid  enini  vcrius  diccre 
puluit,  qiiam  id  qiiod  ait  quodam  loco,  Omne  corporale 
pauilnte  esl  ( TertuU.  in  lib.  de  Anima,  cap.  7 )  ?  Debuit 
crgo  mularc  scntcnliam ,  qiia  paulu  superius  dix^rat 
ciiain  Dcum  corpus  esse.  Ncque  enim  arbilror  euni 
ita  dosipuissc,  ut  ctiam  Dci  naturam  passibileni  credc- 
rct,  iit  janiChristiis  non  in  carnc  tantuin,  nequcincarnc 
ctairima,  scd  in  ip>o  Vcrbo  per  quod  facla  suiit  omiiia, 
passibilis  et  commutabilis  esse  crcdatur :  quod  absit  a 
cordechristiano.ltcm  cum  animx  ctiam  coloremdaret 
aorium  ac  lucidum,  ventum  est  ad  scnsus  quibus  eam 
mcmbralim  quasicorpus  instrucre  conatus  cst,  ct  ait : 
lUc  cril  homo  interior^  alitts  exterior,  dupticiter  unus, 
habau  et  ille  ocutos  et  aures  tuas,  quibus  populus  Domi- 
fiMiti  audire  et  videre  debuerat ;  habens  et  ccsteros  artus^ 
per  quos  et  in  cogilalionibus  u/f/ur,  etin  somnisfungitur 
(!bid. ,  cap.  9). 

42.  Ecccquibusaurihusetquibusoculisdebuitaudire 
el  vidcrc  Deum  populus,  quibus  atiima  in  somnis  run- 
(itur:  cumsi  ipsum  Torlullianum  <iuisqiiam  viderct  in 
soninis ,  nunquam  sc  diccret  ab  co  visum,  et  cuiii  eo 
locutum,  quom  vicissiin  ipse  non  vidissct.  rostremo, 
fii  anima  scipsam  videl  iii  soiiinis ,  cum  ,  jaccntibus 
utique  uiio  loco  nicnibris  corporis  sui,  ipsa  pcr  varins 
hmigiiics  evagatur,  quas  vidct;  quis  eam  vidit  ali- 
qiiando  in  somnis  aerii  coloris  ac  lucidi,  nisi  fortc  ut 
cxtcra  quu!  simililer  falso  vidct?  Nani  et  hoc  potcst 
videre :  scd  absit  ut  cam  talcm,  cum  evigilavcrit,  cre- 
t'at;aHoquin  quando  se  alilcr  vidcrit,  quod  magis 
crebniin  csl,  autmubta  crit  aiiima  ejus,  aut  nec  tunc 
uniniai  vidclur  substanlia ,  sed  imago  corporis  iiicor- 
porca,  qux  miro  modo  sicut  in  cogitatione  formatur. 
Qui»  ciiim  i£lhiops  Don  pcne  sempcr  nigrum  sc  vidil 
iii  somnis;  aut  si  in  alio  culore  se  vidit,  non  mngis 
iiiiralus  est «  si  fuit  cum  illo  memoria  ?  Aerio  tanien 
colorc  ac  lucido  ncscio  utruin  se  uiiqiiam  vidis^el,  si 
uwnquaro  islum  lcgis.sct,  vel  audi>sct. 

43.  Qiiid ,  qiiod  ducunlur  humincs  tilibus  visis,  ct 
dc  Scripturis  nobis  volunt  prxscribcrc,  tale  aliquid 
csse,  non  animam,  scd  ipsum  Dcuni,  qiialis  riguralitcr 
sanctorum  spiritibus  demonslratus  est,  qualis  etiam 
in  scrnK>ne  allcgorico  ponitur?  similia  quippe  sunt 
ilb  visa  talibus  diclis.  Ac  sic  errant,  constituentes  in 
corde  suosimulacra  vanx  opinionis,  nec  intelligentes 
ita  sanctos  dc  suis  visis  talibus  judicasse ,  qualiier  ju- 
dicarent  si  lalia  divinitus  in  flguris  dicta  legcrent,  vel 
audirent :  sicul  septem  spicx  ei  scptem  bovcs,  septem 
anni  sunt  {Cen.  xli,  26);  sicutlintcum  quatuor  lincis 


alligaium,  vclot  diseos  plcnos  variis  aniMilUNM ,  ar*- 
bis  tcrrarum  estijini  omnibus  genUbvs  (Aci.  i,  11) : 
sie  omnia  cxtera ,  et  mulio  magis  qu»  dc  rebus 
incorporeis,  corporallbus  sigiiificaiilur  iioa  rebus,  led 
imaginibus. 

CAPUT  XXVI.  —  De  oHima  inermeniii  quid  Tcrtul' 
liano  visum. 

44.  Nuluit  lanten  Tertullianus  aniinam  cresccre 
siibstaniia  sicul  corpus;  affercns  ctiam  limoris  sui 
Ciiusam  :  Ne  etiam  decrescere  subslantia  dkatwr^  inqoit, 
atque  ita  ct  defcctura  credatur,  El  tamen  qoii  per  cor- 
piis  cam  localiter  tendit,%on  invenit  exitom  incre- 
nicntoriim  ejus,  quam  viilt  de  scmioe  exiguo  aMioari 
corpoi  is  qiiantilati ;  et  ait :  Sed  nt  ejui  in  qu9  *  lutfa- 
ralia  peculia  consita  retineiUur,  $atvo  tubttaMitBmodulo, 
qno  a  primordio  infata  ett,  paulatim  eum  cttme  produ- 
rt/Mr*.  Iloc  forte  non  iiilcliigeremus,  nisi  adbibiu 
similitudine  corum  qu»  videmus,  planum  facrrct 
quod  dicebat.  Conslitue ,  inquit ,  ctrtum  pondut  auri 
vel  argenti  rudem  adhue  mastam  :  cottectut  habilut  cst 
iilif  et  futuro  interim  minor ,  iamen  continent  intra  «i- 
neam  moduli  totum  quod  nalura  cst  auri  vcl  ar^enll : 
dehinccum  in  laminam  masta  laxatur^  major  fjfictfiur 
iiii(to  5110,  per  dilatalionem  ponderis  certi^  uon  pcr  ad» 
jcctionem ,  dum  cxtcnditur  ^  non  dum  augclur ;  clti  m 
quoque  augelur,  dum  cxlendilur.  Licct  cnim  ct  habilu  au- 
gni,  cum  statu  twn  ticet.  Tunc  et  spiendor  ipte  prore- 
hitur  auri  vcl  argcnti ,  ^tii  prttif  fucral  quidem  d  im 
massa ,  sed  ohscurior ,  iton  tamen  nullut  :  lunc  cl  atH 
a!que  alii  habitui  accedunl  pro  facititate  nmterite ,  i^ira 
duxerit  cam  qui  agit ,  nihit  conferent  modulo  ni»  cfi- 
giem.  Ita  et  animo!  incrementa  reputanda  non  tubttaH- 
tiva,  sed  provocativa  {Ub.  de  Anima^  cap,  57). 

45.  Qnis  hunc  crcderei,  cum  isto  corde.tam  dlscr- 
tum  cssc  poiuissc?  scd  iremeiida  ista  sanl,  non  ri- 
dciidn.  Ad  hoc  cniin  iiumqnid  cogeretnr,  si  aliquid 
cogiiarc  pt)sscl ,  quod  et  sit ,  et  corpus  Don  slt?  Qold 
autcm  absurdius,  qiiam  putare  niassam  eitjuspiam 
meialli  ex  aliqun  parte  crescere  possc  dum  tunditur, 
nisi  dccrcscat  ex  altcra ;  vel  aiigeri  latitudine ,  nisi 
crassitudine  minuatur?  aiit  ullum  esse  corpus  manente 
naturx  siix  quantitate,  quod  uiidique  crescat ,  nisi  ra- 
resrat?  Quoinodo  igitur  implebit  anima  ex  illa  stilla 
scmiiiis  ir.agnitudincm  corporis,  quod  animal,  si  ct  ipsa 
corpus  est ,  cujus  siibstantia  nullo  accessu  crcscat? 
Quomodo,  iiiquaiii,  implebil  camcm ,  quam,  vifificat« 
nisi  tanlo  rarior  fucrit,  qiianto  grandius  quod  aiiima- 
vcrit?  Timuit  vidclicet  ne  dcficcret  etlam  miiucndo, 
si  crescerct;  ct  non  timuii  ne  dcficeret  rarcscendo, 
cum  cresccrct.  Sed  quid  amplius  inunorer,  quando  et 
serino  pergit  in  prulixiorcm  modum  ,  quam  pctit  tcr* 
minaiidi  neccssitas,  et  scntentia  mca  jam  satis  lil  noia, 
Ycl  quid  certum  teneam ,  vel  onde  adboc  dobilem ,  ct 
quare  dubitem?  Proindeet  hoc  Yoluinen  jam  oonclu- 
datur,  ut  qux  scquuntur  deinde  videamus. 


1  Anud  TertuIItanum,  m  qua. 
*  EUiii  bic  adduut,  in  mcmbris;  quod  a 
liaooabest. 


elaTertni 


UBER  UNDECIMUS 


W 


LIBER  UNDECIMUS. 


la  Ulud  eap.  3  Geneseos,  ven.  S:  n  «raat  nudi,  ete. ,  et  in  toiuni  cao.  3,  oijas  Ulustrandi  causa  Uicitur  de  ooodiUooa 

el  casu  diatM}li.  vwmimwmw 


CAPUT  PRIMUM.  —  RecUato  textu  Ceneseos  explica* 
iur  vers.  25  cap.  S. 
f .  El  eranl  ntuii  ambo  Adam  et  niulier  ejui ,  et  non 
fodebaiillos,  Serpens  autemerat  prudefilismmus  omnium 
bestiarwn  quce  sunt  super  t^rram ,  quas  fecit  Dominus 
Deus.  El  dixit  serpens  mulieri ,  Quid,  quia  dixit  Deus, 
NoH  edetis  ab  omni  *  ligno  paradisi  ?  Et  diiit  mulier 
serpefttif  A  fruetu  ligni  quod  est  in  paradiso  edemus^  de 
fnctu  autem  ligni  quod  est  in  medio  paradisi ,  dixil 
DeuM ,  Non  edetis  ex  eo,  neque  tangeiis  itludt  ne  moria- 
Miiri.  El  dixit  serpcns  mulieri,  Nou  morte  moriemini  : 
seiebat  enim  Deus^  quoniam  qua  die  manducaverilis  de 
ro,  aperientwr  vobis  octi/r,  et  eriiis  tanquam  dii^  scientes 
benum  et  malum.  Et  vidit  mulier  quia  bonum  lignum  ad 
escam^  el  quia  placet  oculis  videre^  et  dccorum  est  cogno^ 
ecere.  Et  sumens  de  fruclu  ejus  edit ,  et  dedit  viro  suo 
seewM  y  et  ederunt.  Et  aperti  sunt  oculi  amborum  ,  et 
agnoterunl  quia  nudi  erimt,  et  consucrunt  folia  fici,  et  /e- 
eenmi  sibi  campestria.  El  audierunt  vocem  Domini  Dei 
deambulantie  in  paradiso  nd  vcsperam,  et  ubsconderunt 
se  Adam  et  mulier  ejus  a  facie  Domiui  Dei ,  f;i  malio 
Ugni  paradisi.  Et  vocavit  Dominus  Dcus  Adam,  et  dixit 
Hiif  Ubi  es  f  Et  dixit  ei ,  Vocem  tuam  audici  deambu- 
lantis  in  paradiso^  et  timui,  quia  nudus  sum,  et  ubscundi 
me.  El  dixit  ilU,  Quis  nuntiavit  tibi  quia  nudus  es^  nlsi 
a  Hgno  quod  prcecepcram  tibi  tantum  ne  cx  co  manduca- 
res^ab  eo  edisti  ?  Et  dixit  Adam ,  Mulicr  quam  dedisti 
mecum »  toc  mihi  dedit  de  ligno^  et  edi.  Fa  dixit  Do- 
nriniu  Deus  mulieri^  Quid  hoc  fecisti?  Et  dixit  mulier, 
Serpens  seduxit  tne ,  et  nmnducavi.  Et  dixit  Dominus 
Deus  serpenii^  Quia  fecisti  hoc ,  maledictus  tu  ab  omiU' 
but  peeoribuSf  ei  ab  omnibus  bestiis,  quce  sunt  super  ter- 
nun.  Super  pectus  tuum  et  ventrem  tuum  ambulabis,  et 
lerram  ^es  omnet  dies  vitce  tuce.  Et  inimicitias  ponam 
inter  u  et  inter  muiierem,  et  inter  umen  tuum  et  semen 
que  :  ipsa  libi  servabit  caput ,  et  tu  servabis  ejus  calca- 
neum.  Et  mulieri  dixit^  Multipiieans  mulliplicabo  tristi- 
fks  tma$  et  genutum  tuum.  In  tristitiis  paries  filios  ,  ct 
ai  wmm  inum  eonversio  tua  ,  et  ipse  tui  dominabilur. 
Adee  auiem  dixit ,  Qma  audisti  vocem  mulieris  tuce ,  ct 
edisti  de  Ugno^  de  quo  prceceperam  tibi  de  eo  solo  non 
edertf  maiedieta  terra  in  operibus  tuis  :  in  tristiliis  edcs 
Ukm omnee dies vitte  tuce ;  spinas  et  tribulos  germna- 
bit  tiki ,  et  edes  fenum  agri.  in  sudore  faciei  luas  edes 
I  twan^  donec  convertaris  in  lerram ,  ex  qua  sum- 
e$ :  quia  lerra  es ,  et  in  lerram  ibis.  Et  rocavit 
I  nomen  mulieris  suas ,  Vita  * ,  quoniam  hac  est 
;  viventium.  Et  fecit  Dondnus  Deus  Adam 


>  EdHL  aio.  At  Mss.  ut  in  sacrb  Dibliis,  omni. 

•  BdttitHOiiMn  muHeris suesBva.id  est,  rita.  AtBls8.oinncs 
cveoihisvertN8,£va,i<<esl:quaeDCC  lcguulur apQj  m- 
torpretes  iJti. 


et  mulieri  cjus  tuncas  peiilceus,  el  indtiit  eos.  Et  dixii 
Dominus  Deits ,  Ecce  Adam  fnctus  esttanquam  unus  ex 
nobis  in  cognoscendo  bonum  et  malum.  Et  nunc  n?  aU- 
quando  extendat  manum  suam,  ct  sumat  de  ligno  vita , 
et  edat ,  et  vivat  in  aternum.  El  dimisit  illum  Dominus 
Deus  de  paradiso  voluptalis  operari  tcrram^  exqua  sum- 
plus  est.  Et  ejccit  Adam,  et  coilocavit  eum  conlra  para- 
disum  Vulnptalis  :  et  ordinatit  Cherubim  .  et  flammeam 
rhomphasam  qua  vcrtilur,  custodire  viam  ligni  vitce. 

^.  Anlcquani  bujus  piopo>iL€  Scrlplunc  lcxtum  cx 
ordine  pcrlraclcmus ,  adnionendum  arbitror,  quod 
jara  mc  et  alibi  in  lioc  opcrc  inemini  prxlocutum , 
illud  a  iiobis  essc  fl;«gitandum ,  nt  ad  proprietutein 
littergc  defendatur  qiiod  gcstum  narrat  ipsc  qui  scri- 
psit.  Si  autcm  in  vcrbis  Dei ,  vcl  cujusriuam  person» 
in  orricium  prophelicum  assumptx ,  dicitur  aliiiuid 
quod  ad  liltcmm  nisi  absurdc  non  possit  inlelligi , 
procul  dubio  figurale  diclum  ob  aliqiiain  sigiiirica- 
tionem  accijii  dcbct ;  diclum  tnmcn  essc  dubitare  fus 
non  est  :  hoc  cnjm  a  fide  nurraioris,  ct  pollicitatione 
cxposiloris  cxigilur  (Lib.  8,  c.  1-7). 

3.  Erant  crgo  ambo  nudi :  vcrum  cst,  omnino  nuda 
cranl  corpora  duonim  hominnm  iii  paradi>o  cjnver- 
sanliuin.  ^cc  pudcbat  eos  :  quid  enim  piidcrcl,  quaii- 
do  nnllam  lcgem  sen^crnni  in  mcmbris  suis  repu- 
gnnntcm  legi  mrntis  sux  (Rom.  vii,  25)?  quu;  illos 
joena  pccc;iti  posl pcrpctraliuncm  prxvaricationis se- 
cula  esi,  u::urp:iote  inobeJicnlin  prohibitum,  et  jiisli- 
tia  puuienle  commissum.  Qiiod  anicquani  ficret,  nudi 
erant  ut  dicliim  est ,  el  non  coiifundcbanlur  :  nuUus 
eral  motus  iii  corpore,  cui  vcrecnndia  dcbcrclur; 
nihil  putibanl  vclanduin ,  quiu  nihil  sciiserant  rcfre- 
nandum.  Quemndmodum  propagnluri  csscnt  filios , 
jam  anlea  disputatum  est  (Supra ,  Ub.  9 ,  c.  5  11)  : 
iion  tamcn  eo  inodo  crcdenduiii  cst ,  qiio  propagave- 
runt  posieaquam  criinen  admissum  pmcdictu  ultio 
consecula  cst;  cum  priusquain  morcrenlur,  jam  in 
corpore  ii;nbedienliuui  honynnni  jiislissimo  rccipro- 
cntu  inohcdioiHium  mcnibrorum  tumullmn  inors 
conccpta  vcrsaret.  Nundum  crant  lalcs  Adam  ct 
Eva ,  cum  ambo  nudi  csscni ,  et  non  confunJe- 
rcnlur. 

CAPUT  II.  —  Serpentis  sapienlia  qualist  et  unde. 

4.  Serpens  autem  erat  ibi  prudentissimus  quidem , 
sed  omiiticm  bestiarum  quce  erant  super  terram,  quas  fi^ 
cerai  Dominus  Deus.  Translato  enim  verbo  dictuni 
Cftl,  prudentissimus^  vei  sicut  pliires  latini  codiccs  ha 
bent,  fapteiiitMfmus,  non  proprio  quo  iii  bonum  accipl 
solet  sapientia  vel  Dei ,  vel  Angelorum ,  vel  aniina! 
rationalis;  tanquam  si  sapicntes  apcs  ctiam  foriui- 
casqne  dicamus,  propter  opera  velut  imiianlia  sapieii- 
liain.  Qunnqunm  isie  serpens  non  irratiot  ali  anima 


M 


DE  GENtSl  AD  LITTEIWM,  S.  AUGUSTINI 


4U 


siM,  sed  alicno  jani  spiiilu ,  id  Cat  diabolic!) ,  possct 
^pieniissimus  dici  omnium  besiiaruiD.  QuantuinUbet 
enini  prxyaricatores  angcli  de  supemis  sedibus  sux 
pcrversiuiis  ct  supcrbix  merito  dejccti  sint,  natura 
tanien  eiccllentiores  sunt  omnibus  besliis  propter 
rationis  emineniiam.  Quid  ergo  mirum  si  suo  insiinciu 
dbbolus  jam  implcns  serpenlem,  eiquc  spiritum  suum 
misccns,  eo  more  quo  vales  datmoniorum  implcrc 
Bolct ' ,  sapientissimum  eum  rcddiderat  omnium  be- 
stiaruni  sccundum  animain  vivam  irralionalcmquc 
viventium?  Abusione  quippc  nominis  ita  sapicnlia 
diciiur  in  malo,  quemadmodum  iu  bono  astutia ;  cum 
propric  magisquc  usitate  in  lalina  duntaxat  lingua  sa- 
piciites  Inudabilitcr  appellcntur ,  asluti  aulcin  male 
cordali  intcilignutur.  Unde  nonnulli ,  sicut  in  pleris- 
que  codicibus  invenimus,  ad  usum  latin»  locutionis , 
iion  verbuin ,  sed  poiius  sentenliam  iransfcrcntes , 
asiuiiorcm  omnibus  bcsliis  istum  scrpcntem ,  quam 
snpientiorcm  dicerc  malucrunt.  Qiiid  aulcm  babe.it 
hcbrxa  proprictas,  ulrum  illic  in  malo,  non  abusivc , 
8cd  proprie  possint  dici  el  intclligi  sapicntes ,  vidc- 
rint  qui  eam  probe  novcrunl.  Nui»  lamcn  apcrtu  lc- 
gimus  aiio  Scripturarum  sunctarum  loco  sipicntcs  ad 
malum ,  non  ad  bonuin  (Jtrenu  iv  ,  S2) ;  ct  Dominus 
dicit  sapicntiores  csse  Glios  sxciili  filiis  lucis,  ad  coii- 
sulcndum  sibimet  in  posieruin  qiiamvis  fraudc ,  non 
jurc  {Luc,  XVI ,  8). 

CAPUT  lil.  —  Diabolui  nonmsi  per  tcrpcnteni  teniare 
perniissui, 

5.  Ncc  sanc  debemus  opinari  qiiod  scrpentcm  sibi, 
per  qucm  tcnlaret  pcrsuaderetque  peccatum,  diabolus 
clegeril ;  sed  com  cssei  in  illo  proptcr  pcrvefsain  et 
invidam  voluntatem  decipicndi  cupidilas,  noiinisi  pcr 
illud  animal  potuit,  pcrquod  posse  pcrmissus  est.  Nu- 
cendi  euim  voluntas  potest  csse  a  suo  qiioque  animo 
prava ;  non  est  autem  potestas  nisi  a  Deo,  et  lioc  ab- 
dila  altaque  justitia,  quoniam  non  est  iiiiqiiitas  apud 
Deum. 

CAPUT  IV. —  Tentatio  hominit  quarepermma. 

0.  Siergo  quxritur  cur  Deus  tentari  permiseritbo- 
mincni,  qucm  tcntatori  consensurum  esse  praesclcbat; 
allitudineiD  quidcin  consilii  cjus  pcnetrare  non  pos* 
sum,  ct  longesupra  vires  meas  lioc  esseconGtcor.  Cst 
ergo  aliqua  causa  ruriassis  occultior,  qux  melioribus 
sanctioribusque  rcservalur,  illius  gralia  poiius  quam 
incriiis  coriim  :  scd  tanicn  quantum  vcl  douat  saperc, 
vcl  sinit  diccrc,  non  inihi  vidctur  magnx  laudis  fulu- 
rum  fuissc  boroinem,  si  proptcrea  posset  bcne  vivcre, 
quia  nemo  male  vivcrc  suadcret;  ciim  ct  in  natura 
possc,  et  iii  poicslate  haberct*  velle  non  consentire 
suadenti,  adjuvanle  lamcn  illo  qtii  supcrbis  resisiii, 
humilibus  autcm  dai  gratiam  (Jaco6iiv,6).  Curitaque 
teiitari  non  sinerct,  quero  consensururo  esse  prsscie- 
bat,  cum  id  facturus  esset  propria  voluniate  per  cul-  , 
pain,  et  ordinandus  essct  lllius  xquitate  pcr  pa3nam : 

*  In  plorisque  Nss.,  impUri  tolent, 

*  &l6S.  noouulli;  habere.  Tum  quidam  prosoquumnr,  H 
uetUt  non  consenlue,  Alii  p.leriqae,  kabeai  veUe  non  cofUM- 

Mre.  sic  etiam  Aro.  et  Er.  At  Lov.|  habeat  velU  ei  non  con- 
ientire. 


Dt  eiiam  sic  ostenderei  animx  snpcrbae  ad  emditio- 
nem  futuromm  sanctorum,  quain  rcde  ipse  oierelur 
animarum  voluntatibiis  etiain  maliSy  ciun  ilhe  pcrfcrst 
utcrentur  naluris  bonis? 
CAPUT  y.  —  nomoateniatoredejeetui^qmaMperHti. 

7.  Nec  arbitrandum  est  quod  essct  hominem  dcje- 
cturus  istc  tcnutor,  nisi  pRccessisset  in  anima  hnmi- 
nis  quxdam  clatio  compriroeDda,  utpcr  humiliatlonrni 
pcccati,  quam  de  se  falso  prxsumpscrit,  disoeret.  Ve- 
rissimc  quippc  dictum  cst :  Ante  ruinam  exaUaim  m, 
et  ante  gloriam  hwniliatwr  (Pra9.  xvi,  18).  El  kiiJM 
forie  bomiiiis  vox  est  ii#PsalDio :  Ego  dm  m  akan* 
dantia  mea,  Non  moveborin  (etenmm^,  Deinde  jamex» 
portiis  qiiid  inali  liabcat  supcrba  prxsuinptio  prt>prt« 
potcsiaiis,  ct  quid  boni  a^jutorium  grati»  Dei :  D^ 
mine,  inquit,  in  volunlaU  iua  preeuitiui  decori  meo  trir^ 
iutcm ;  atcrtiiti  autcm  faciein  tuam^  ei  faeiui  $um  cos- 
turbatui  (Piul.  xxix,  7,  8).  Sed  sivc  illiid  de  boc  bo- 
niiiic,  sive  dc  alio  dictum  sit,  extollenti  se  taqwe 
anim;e,  et  nlmiuro  tanqiiam  de  propria  virlule  pnefi- 
dcnti,  etiam  experimeiito  pmn;e  fiK^rat  demonstnui- 
diim  qunm  non  beno  se  babeat  lacta  naturay  si  a  b- 
ciciitc  rcccsserit.  Hinc  enim  etiam  maxime  comoiei- 
dafur  qualc  bonum  sit  Dcus,  quando  nulli  ab  eo  r^ 
ce«lcnii  benc  cst :  quia  cl  qui  gaudenl  in  monifcris 
voluptatibus,  essc  sine  dolorum  timore  non  possant; 
ct  qui  oinniiio  maluin  dcscrtionis  suae  majoreseperbis 
siQporc  non  sentiunt,  aliis  qui  boBC  discemere  nove- 
ranl,  miseriorcs  prorsus  app.ireni;  ulsi  nolont  rect- 
pcrcroedicinam  talia  dcviiandi,  valcanted  exeroplim, 
qbo  pos.<unt  talia  devitari.  Sicut  Ciiim  apostolus  iaeo- 
busdicit,  Unuupiiiqtte  tentaiur  a  concupiiuni^madbi' 
tractui  et  iUectui  :deinde  coneupiicenda  cum  conceperil^ 
parit  peceatum;  peccatum  autem  cum  eonmmmaiUM  fui' 
nf,  generai  morUm  (Jaeobi  i,  14, 15)»  Unde  saoalo  se- 
perbix  tumorc  rcsurgitur,  si  volunlas  qnae  tnte  espe- 
rimentum  dcfuif,  ut  pcrmaneretur  cum  DeOt  •allen 
post  expcrimcntum  adsii,  ut  redeatur  ad  Demn. 
CAPUT  VI.  --  Ctir  Deui  pemuierii  honmmi  imlarL 

8.  Sic  autem  quidam  moventur  de  hec  prtmi  homi- 
nis  tentatione,  quod  eam  fieri  pcrmiseril  Dens»  qvaii 
nunc  non  videant  universum  geniis  humanum  diaboii 
insidiis  sine  cessatione  tentari.  Cnr  el  koc  pemiltil 
Deus?  An  qula  probator  et  exercetur  Tinus,  el  esl 
paUna  gloriosior  non  consensisse  lentaton»  qnamnen 
potuisse  tentari :  cum  etiam  ipsi  qui  deserlo  CrcMore 
eunt  pnst  tenUtorem,  magis  magisque  lentenleosqei 
in  verbo  Dei  permanent,  praeheanlqne  iliis  conlnco- 
piditaiem  devitatioiiis  exemplum,  et  incotianl  conlrs 
superbiam  iimon*ro  pium?  Unde  dicit  Aposloins:  lit 
tendeni  teiptumy  ne  el  iu  umerii  {Gaiai.  ti»  f  )•  Mirum 
est  enim  quanium  ista  humilitas,  qna  siilidimurGfea- 
tori,  ne  tanquam  ejus  adjutorio  non  egenles  de  «h 
slris  viribus  praesumamus,  per  ScriptnrM  omnes  di- 
vinas  cura  coHtinua  coomicndatur.  Cum  erfo  eiiam 
pcr  injustos  justi,  ac  per  impios  pii  proficianty  frnsnra 

*■  veieres  codices,  tn  nBcuium,  slc  faiierdum  Angnstinas» 
propter  ambiguitatem  lectionis  grascae  atud  LXX,€Ji  ion 
aiAna, 


LII>EU  UNDECIMUS. 
t:  Non  crcarct  Dcus,  quos  prxscicbal  maloftfii- 

Cur  ebim  noD  crearet  quos  prxsciebat  bonis 
Uiros  ut  ei  uiUesconim  bonis  voiuntalrbus  exer- 
I  admonendisque  nascanlur,  et  juste  pro  sua  mala 
late  poniantur? 
nr  VII.  —  Cur  homo  non  talis  crealus  qui  nollet 

unquam  peccare. 
Falem,  inquiunt,  faccrct  hominem,  qui  nollet 
M>  peccare.  Ecce  nos  concedimus  mcliorem  csse 
1»  quas  omnino  pcccare  nolil;  concedant  ct  ipsi 
tsc.malam  naturam  qux  sic  facta  est,  ul  posi^et 
«ccare  si  noilet,  et  justam  esse  senlcntiam  qua 
I  est,  qas  voluntate  non  ndccssitalc  pcccavit. 
ergo  raiio  vera  docet  meliorem  esse  naiumm 
prorstis  nibi!  delectat  illicitum ;  ita  ratio  vera 
Binut  docet  etiam  illam  bonam  esse  qiioe  liabct 
estate  iliiciiam  deleciationcm,  si  exstilerit,  ila 
m»  ut  non  solum  de  caeleris  licitis  recteque  fa« 
erum  eliam  dc  ipsius  pravx  dclectatiimis  cobibi- 
laHetur.  Cum  ergo  baec  natura  bona  sll,  iila  me- 
nr  illam  solami  et  non  uiramqiie  poiius  faccret 
'  Af  per  hoc  qui  paraii  crant '  de  illa  soia  Deum 
■e,  uberius  eum  debent  laudare  de  uiraqiic.  llii 
s  est  in  sanctis  Angelis,  lixc  in  saiiciis  homini- 
jai  autein  sibi  partcs  iiiu|uitatis  clcgcrunt,  lau- 
mque  natiiram  culpabiii  voluntule  depravaruui. 
■bii  pnesciti  sunl,  idcocreari  miniinc  debiterunt, 
it  CDim  et  ipsi  focuin  suum,  quem  in  rebus  iin- 
t  pro  nliiitale  sanclorum.  Nam  Deus  nec  justilia 
piam  recti  liominis  eget ;  qiianlo  minus  iniquiiatc 
rsi? 

IT  YIII.  —  Qnare  creati  qui  prccsciebantur  (uturi 
nmli, 

Qiils  aulcm  sobria  considcratione  dicat :  Mclius 
searct  quem  pRCsciebat  ex  alterius  iniquiiato 

corrigi,  quam  crcaret  ctiam  qucm  prxsciebat 
A  Iniquitate  debere  damnari?  Iloc  est  eiiim  di- 
melius  non  esse  qui  alterius  malo  benc  utendo 
ieorditer  coronareiury  quam  esse  ctiain  malum 
■0  soo  merito  juste  puniretur.  Cum  enim  ratio 
dcmonstrat  duo  quxdam  non  xqualia  bona,  sed 

iuperiiis,  allcrum  inferius,;  non  intclligunt  tardi 
,c«m  dicunt,  Utrumque  tale  essct;  nibiise  aliud 
I  quamy  Snlum  illud  esset.  Ac  sic  cnm  aequare 
l  genera  iiononim,  numerum  minuunt ;  et  im- 
rale  augendo  onum  genus,  altcrum  tollunt.  Quis 
I  iios  audirel,  si  dicercnt :  Quoniam  exceilentior 
i  est  vidcndi  quam  audicndi,  quatuor  oculi  cs- 
et  aures  non  essent?  Ita,  si  excellentior  est  crea- 
Oa  rationaliSy  qunc  sine  ullius  poenaa  compara- 
,  aine  ulla  snperbia  Deo  subditur ;  aliqua  vero  in 
bIIiiis  ila  crcala  est,  ut  in  se  Dei  beneficinm  non 
t  afnoscere,  nibi  alierius  videndo  supplicium,  ut 
tam  sapiat,  sed  timeat  {Rom.  xi,  20),  id  estnon 

praefidat,  sed  confidat  in  Deum :  quis  rccte  in- 
m  dicat,  Talis  csset  isia  qualis  illa ;  nec  videat 
ift  aliod  dicere  quam,  Non  csset  ista,  scd  soia 
ilb?  Quod  si  incrudilc  alqiic  insipientci:  dicitur, 
V.,  porcrf  ram. 


134 

cur  crgo  non  crearct  Dcus  ctiam  quos  malos  futuros 
esso  prxscicbat,  volcns  ostcndere  iram  et  demonsirare 
potentlam  suam,  et  ob  boc  sustinens  in  multa  patien- 
tia  vasa  iraj,  quae  perfecta  sunt  in  pcrdilioiiem,  ut 
notas  (aceret  divitias  gloriae  suas  in  vasa  misericordiae, 
qu»  pneparavit  in  gloriam  (id.  ix,  22,  23)?  Sicenira 
qui  gloriatur,  nonnisi  in  Domino  gloriaiur  (II  Cor, 
X,  17),  cum  cognoscil  non  suum,  sed  illius  csse,  non 
solum  ul  sil,  verum  etiam  ut  nonnisi  ab  illo  bcne  sibi 
sit,  a  qiio  babet  ut  sit. 

il.  Nimis  ilaquc  iinportune  dicitur  :  Non  esscni 
quibusDcus.tanlam  beneficentiam  miserieordis  siia 
iribueret,  si  aliter  csse  non  posscnt,  nisi  essent  el  bi 
in  quibus  vindicUe  juslitiam  demonstraret. 
CAPUT  IX.  —  De  eadcm  digicutlate. 

Cur  cnim  non  utriquc  polius  cssent,  quando  inutris* 
qiic  et  bonitas  Dei  ct  acquitas  jurcprxdicatur? 

i2.  Al  cnim  si  Deus  vcllet,  ciinm  isti  boni  cssenL 
Qtianto  melius  hoc  Dcus  voluit,  ut  quod  vellcnt  es.- 
scnt :  scd  boni  infructuose,  mali  autem  impiine  uon 
essent,  et  in  co  ipso  aliis  utiles  csscnt?  Scd  prxscie- 
balquod  corum  fuiura  esset*  volunus  mala.Pncscie- 
bai  sane«'et  quia  falli  non  potesl  ejiis  pncscientia,  idco 
non  ipsios,  scd  eorum  cst  voluntas  mala.  Cur  ergo 
cos  crcavil,  qiios  tales  fuiuros  esse  prxsciebat?  Qula 
sicut  prxvidii  quid  mali  essent  facturi,  sic  etiam  prx- 
vidit  dc  malis  factis  eorum  quid  boni  esset  ipse  factu- 
rus.  SfC  cnim  eos  feci(,  iit  eis  relinqueret  undc  et  ipsi 
aliqiiid  faccrenl,  quo  qiiidquid  etiam  culpabilitcr  eli* 
gerent,  illum  de  se  laudabilitcr  operantem  invenirenl. 
A  se  quippe  babcnt  voiuntatem  malam,  ab  illo  aulcm 
et  iiaturam  bonam,  el  justam  pcenam ;  sibi  dcbituni 
locum,  aliis  excrcitalionis  adminiculum  cl  limoris 
cxcmpUim. 

CAPUT  X.  —  Malorum  voluntatcm  in  bonum  convcrtere 
potcM  Deut  :  quare  non  faciat, 

i3.  Sed  possct,  inquiunt,  eliam  ipsorum  volunla* 
tem  jn  bonum  convertcre ,  quoniam  omnipoicns  est. 
Possct  plane.  Cor  crgo  non  fecit  ?  Quia  iioluit.  Cur 
r.olnerit ,  penes  ipsum  cst.  Dcbenius  enim  non  plus . 
sapere  quam  oportet  sapere  {Rom,  xii ,  3).  Puto  au- 
tem  paulo  anlc  salis  nos  osicndisse  non  parvi  boni 
esse  rationalem  crcaturam,  etiam  istam  qux  malorum 
comparationc  cavet  malum  :  quod  genus  l>onai  crea- 
lurae  utiquc  non  esset,  si  omnium  malas  voluntates  ia 
boiiam  Dcus  eonvcrtisset ,  et  nulli  iniquitali  pcenam 
debitain  infligerel ;  ac  sic  non  esset  nisi  solum  illud 
gcnus ,  quod  nulla  vel  peccati  vel  supplicii  malorum 
comparationc  proficeret.  Ila  velut  aucta  numerosiuto 
exccllentioris  gcneris,  ipsorum  gencrum  bonorum  nu  - 
mcros  minueretur. 

CAPUT  XI.  —  Malorum  pcenfs  non  indiget  Deus,  sed, 
ex  eis  eonsuHt  bonorum  saluti, 

14.  Ergo,  inqoiont,  est  allqoid  in  operibus  Dci, 
quod  alterius  malo  indigeai^  quo  proficiai  ad  boiium  ? 
Itane  obsorduerunt  et  cxcaecatl  sunt  homincs ,  ncscio 
qoo  stodio  contentionts ,  ut  non  andiant  vel  videant« 
quibusdam  poniiis ,  quam  plurlml  corrignntur  ?  QnU 


•  sic  Mis.«u  cdilf,  qusd  corum  factura  essct. 


i\5 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTIM 


4» 


enim  pac^nnas  «"qois  Judacas  ,  quis  hxrctirus  non  hoc 
iu  dnmo  sua  qootidie  probct  ?  Ycram  cnm  TCiiittir  ad 
disputaiionem  inquisitionemqiie  verilaiis ,  nofunt  ad- 
vertcre  senstis  saos  homlnes ,  ei  qiio  opcre  divin:c 
providcntix  in  eos  venlat  iinponendx  commolio  disci- 
pliiue  ;  ut  si  non  corriguntur  qul  puiiiuntur ,  eonim 
tamcn  cxemplo  cxtcri  metuant ,  valcatque  ad  coram 
salutem  jiisla  pcrnicies  aliorum.  Niim  cnim  inalitix 
eoritm  vcl  ncquitiac  Dcus  auctor  cst ,  dc  quorum  ju»ta 
poena  con^ulit ,  quibus  hoc  modo  consulcndum  csse 
constiluil  ?  Non  utique  :  scd  cum  eos  viliis  pn^priis 
malos  fuluros  cssc  pnc«circt ,  non  cos  tainen  rr.  arc 
destitil ;  utilii.iti  deputans  eoriim ,  quos  in  lioc  gencre 
ereavil,  nl  ad  bonum  pmriccrey  nisi  inalorum  coinpara- 
tioiie*,  nonpos«cnt.  Si  cnimnonesscnt,  niilli  rei  iiliquc 
prodesscnl.  Parnmnc  boni  cst  actum  ul  siiit ,  qui  ccrtc 
illi  generi  utilos  snnt ;  quod  gcnns  quisqnis  iion  vull 
ut  sil,  nibil  aliiid  agH,  ni>i  ut  ipsc  incono:i  sit? 

15.  M.igna  opcra  Domini ;  cxquisita  in  omncs  volun- 
tatcs  ejiis  (P$aL  cx,  2):  pncvidct  bonos  futnros,  et 
crcat ;  pncvidct  ninlos  ruiuros,  ct  crc.il :  scipsum  ad 
fraendum  prasbens  bonis,  luulti  inuncrum  suorum  lar- 
gicns  ct  malis  ,  miscricorditer  ignosccns  :  juste  ulci- 
sccns  ;  iicmqnc  miscKnordiler  ulciscens ,  Juste  igno- 
sccns  :  nihil  meluons  dc  cujus(|uam  maiitia  ,  nibil 
iudigcns  de  ciijiisqnnm  jiistitia  ;  nihil  sibi  consulens 
ncc  de  opcrihus  lionortim  ,  ei  bonis  consulcns  etiam 
dc  pomis  iiinlonim.  Ciir  crgo  non  pcrniiltcrct  tentari 
lioniiiicm  illa  tenlnlionc  probanduin  •,  convinccn- 
dum ,  punicmluin ,  cum  supcrba  concnpiscenlia  pro- 
pilae  potcstatis  qtiod  conccperat  pnrerct ,  suoquc  fetu 
confundcreiur ,  justo(|Uc  siipplicio  a  snperbiae  atque 
inobcdicntix  mnlo  postcros  deterrcrct,  quibus  ea  con- 
scribcnda  ct  annunfianda  parabantur  ? 
CAPUT  XII.—  CnrUfiMh  per  $erpeniem  fieripermissa. 

IG.  Si  aulcm  quanritur  cur  poiissimum  per  serpen- 

lcm  dlabolus  tcniarc  permissus  sit ;  jam  hoc  signifi- 

.  candi  graiia  factnm  essc,  quem  non^adiiioneat  Scri- 

plura  lantx'  nnctoritalis ,  lanlis  diviiiitatis  documentis 

agcns  in  proplictnndo ,  quantis  effectis  jam  niundus 

impletus  est  ?  Non  qiio«|  diabolus  aliquidad  instructio- 

nem  nostrnm  sigiiilicarc  voliierit ,  sed  cum  accedcre 

ad  teniandumnon  po.sctnislpcrmissus,numperaliud 

possci,  nisi  pcr  qiiod  pcrniittcbatnr  accedere?  Quidquid 

Igiiur  scrpcns  ille  significavil,  ci  providcntLe  tribucn- 

dnm  cst,  sub  qun  ct  ipsc  diabolus  suam  quidcmhabet 

Cti|)iditatcm  noccndi ;  faculutem  autem  nonnisi  qua». 

daliir,  vcl  ad  siibvmcnda  ac  pcrdciida  vasa  inc,  vcl 

ad  humilianda  sive  prubanda  vasa  miscrioordia:.  Na- 

tura  itaque  scriienlis  iinde  sit,  novimus  :  produiit 

cniin  terra  in  vcrbo  Dei  omnia  pccnra ,  et  besiias ,  ei 

scrpcntcs;  qax  univcrsa  creatura  habens  in  sc  animam 

vivam  irratioiialem ,  universae  rationali  creatuncsive 

boiix  sive  nialxvolunlatis,  legedivinl  ordinis  subdita 

ctt(Gm.  i,M-i6).  Quid  ergo  miram  si  per  serpentem 

nliqaid  agcre  permissus  est  diabolus,  cumdxmouia  In 

porcos  intrareChrisius  ipse  permi8erit(lf«iiA.  vin,  54)? 

l  Mti  hic,  coopen^,  Nss.  constanter,  camparaHone. 
•  in  Mss.  rrol«  notv,  prodendum. 


CAPUT  Xrif.  —  /n  Mankhaos  qm  dlabolmH  Hi  erea- 
thru  Dei  cen»eri  nolunl. 

1T.  Magis  de  ipsa  nnlura  diaboli  scnipalosius  qusri 
sold,  quatn  lotam  quidam  hxretici,  ofTen)!  nolestia 
mal:c  voluntaiis  cjus,  alicnare  conaninr  a  creaton 
sumnii  et  vcri  Dci,  ctaltcram  ci  dare  principinmy  quod 
sii  contra  Dcum.  Non  cniin  valcnt  intcHigere,  omne 
quod  cst,  in  qnanfum  aliqua  substanii»  est,  etbonuro 
cssc,  et  iiisi  ab  illo  vcro  Deo,  a  qiio  omne  bonum  «l, 
esse  non  posse :  malam  vero  volunlatcm  inorditiale 
movcri,  bona  inferiora  supcrioribuspnrponendo;  atque 
ita  factum  cssc  ut  raiionalis  crcatnrc  tpiritus,  soa 
piitcstate  propter  excellentiam  dclcctatus,  tumescefvt 
supcriiia ,  pcr  qtian|  cadcrct  a  bealitudine  spiritualis 
I  arndisi ,  ct  invidcntia  conlabesccrct.  In  qao  tamen 
honum  cst  hoc  ipsum  quod  vivit ,  ct  vivificat  corpas , 
sivc  aerium  ,  sicnt  ipsius  dlaboli  vcl  d;emonoin  spiri- 
tus,  sive  tcrrcnum,  sicut  hominis  anima,  cujusvis 
eiiam  inaligni  atquc  pcrvcrsi.  Ita  dum  nolunt  aliquid, 
quod  Dciis  fererit,  |)ropria  voIuiiLite  pcccare,  ipsius 
Dci  substaniiam  dicunt  primo  neressilato,  ct  postinex- 
pialiilitcrvoluntitecorraptam  atqitc  pcrvcrs»m.Sed  de 
istorum  dcmentissimo  crrorc  alias  jam  diximus  multa. 

CAPUT  XIV.  —  Causa  mtMc  angcUca,  Superhh; 
intidia,   ■ 

18.  In  hoc  autem  opcrc  qu.Tieiidairt  cit  sccondum 
snnctam  Scriptiiram  ,  qiiid  dc  diabolo  diccnduoi  sil. 
Prinio,  uinim  ab  iiiitio  ipsius  niiindi  siia  p.itcstate  de- 
Icclnlus  absliicrit  ab  itla  socictnte  et  charitate ,  qoa 
licali  suiit  Angcli  qul  frauntur  Dco ;  an  aliqiio  tcm- 
porc  in  snncto  coetu  fueril  Angrlorum ,  ettam  ipse  pa- 
riicr  jiistiis,  et  pariter  beatus.  Nonnulli  eniin  dicunt 
ipsum  ei  fuisse  casum  a  superais  sedibiis ,  qood  in- 
vidcrii  homini  facto  ad  imaginem  Dci.  Porro  auieni 
invidia  scqiiitur  superbiam ,  non  prxccdit :  non  enim 
causa  snpcrbicndi  est  invidia ,  sod  causa  Invldendi  so- 
pcrbia.  Cum  igitur  snpcrbia  sit  amor  excelleiitix  pro- 
prioe,  invidia  vcro  sit  odiam  felicitatls  alienae,  qoid 
undc  nascaiur  satis  in  promptu  esi.  Amandoenim 
qiiisque  cxcellcntiam  suam ,  vel  paribui  hidividet , 
qtiod  ci  coxquentur;  vel  inferioribus,  ne  slbi  co- 
flHtiicntiir ;  vel  superit>ribus ,  quod  eis  non  coxquetur. 
Supcrbicndo  igilur  invidus,  non  Invldendo  qubque 
siiperbus  est. 
CAPUT  XV. —  Supcrbia  et  amor  privatui  (otaamu" 

torum.  Amoree  duo.  Citilatei  dua.  Opu$  de  Ctnttde 

Dei  pollicetur. 

i9.  Merilo  initium  oinnis  pcccati  sui^oibian  Scri- 
plura  dcfinivit ,  diccns  :  Imtiumomnis  peccaii  mperHa 
{EecH.  X ,-  15).  Cul  testimonlo  non  incouveiiieuler 
aptalur  etiam  illud  qood  Apostoliis  ail ,  Radixommum 
malorum  est  avaritia  (  I  7fiif.  vi ,  10) ;  si  avaritiamge- 
ncralem  iiitcHigamus,  (jna  qiiistiue  appclit  aliqpid  an- 
plius  quim  oportct,  |iroptcr  cxccllcntiau  suaro,  eC 
qucmdam  proprinc  rci  anioroin  :  cui  sapienlcff  iionec 
lalina  iingiin  indidit ,  cum  appcHavil  privatoro ,  qood 
potius  a  delrimcnlo  quam  .ib  increoienlo  didum  da- 
cet.  Oninls  cnim  privatio  minnit.  Unde  ilaqoe  voil 
eiiiinere  supcrbia     indc  in  angustlas  egcstaicni^ 


LIBFJl  UMDEaMUS. 


418 


cootmdilar,  cudi  cx  Gommuni  ad  propiimn  damnoso 
tni  ainore  redigtlar.  Spocialis  est  aulcm  avarilia  » qiiae 
«ilaiiiis  appellatar  amor  pcfunix.  Ciijus  noiulnc  Apo- 
«olos  per  tpeciem  geiius  significaiis,  universulcm 
avarilian  Tolebai  inlelligi  dicendo,  Radix  ommum 
«fltoniin  €•!  oMriiM.  Ilac  enim  cidiaboluscccidil.qui 
uiiquc  Boa  amavil  pocuniain ,  sed  proprinm  polesia- 
leia.  Proinde  perversas  sui  aiuor  prival  sancla  socio- 
lalc  lurgiduai  spiriluro  ,  cuinquu  coarcial  miscria 
jam.pcr  iiiiquiiaiem  saiiari  cupieulcm.  Hinc  aiio  ioco 
cum  dixiascl ,  ^rHHl  eHim  homiuet  teipw  atuantei ; 
eoaliiiuo  subjecil ,  amalore$  pecunim  (U  7fm.  iii ,  2) , 
ab  ilh  gjcncrali  avarilia  cujus  siipcrbia  captil  csi ,  ad 
baiic  spccialoiu  deacendens  qus  propria  liominum  esl. 
Ncquc  euim  esseni  eliam  bcaiincs  aiualorcs  pccunue, 
nisi  60  se  putarent  exccllcntiorcs,  quo  ditiorcs.  Cui 
nKNrbo  contraria  cliarikis  noii  qiucrit  qux  sua  suiii,  id 
est  ooB  privata  exceUeiitia  Ixiaiur  :  meriio  ergo  ct 
a:in  iiiflatar  (I  Car.  xn\,  5,  4). 

SO.  Ili  duo  amores ,  quonun  alter  sanctus  est,  altcr 
immundus  ;  alter  sociaiis ,  alier  privalus ;  aller  cora- 
rouui  utililati  consulens  propier  supemaro  socieuiem, 
aller  etilim  rem  communem  in  poiestatero  propriain 
redigcas  propler  arrogantero  dominalionero  ;  alier 
subditos ,  alter  xmulus  Deo  ;  alier  tranquillus ,  al- 
tcr  turbuleiitus ;  alier  pacificus ,  alicr  seditiosus ;  al- 
lcr  veritatero  kiudibus  crraiiiiuro  prasfcrcns ,  altcr 
quoquo  mudo  laudis  avidus ;  allcr  auiicalis ' ,  ahcr 
iuvidus ;  altcr  boc  volens  proxiiiio  quod  sili ,  alicr 
subjiceie  proiirouro  sibi;  alier  propicr  proxiuii 
uiiliutein  regens  proximuro ,  alier  proplcr  suain  : 
praecesscrunt    in    Angelis ;    alier   iii  bonis ,  alicr 


in  malls;  ct  distiuxeruiit  comliias  in  gciieic  liu- 
naiio  eivitales  duas»  sub  admirabili  ct  iiieflabili 
providentia  Dei ,  cuiicta  qux  crcata  sunt  administean- 
lis  el  ordinaatis ,  alieram  justoruro ,  altcram  iniquu- 
nuB.  Quaruni  ctiam  quadam  iemponiU  commixtioiic 
pcragitur  sxcalom ,  donec  uliimo  judicio  separeuiur , 
61  allera  coujuacta  Angelis  boiiis  in  rcge  suo  viiain 
coosequatur  »temai|i ,  altcra  conjuncta  aiigelis  iualis 
ia  ignem  ciim  regc  suo  mittatur  xicmiini.  De  quibus 
duabus  civitatibus  bdius  fortnssc  alio  loco,  si  Dominus 
volueritp  disseremus. 

CAPUT  XVI.  -^  Diaboiut  quandonam  lap$ui  tiL 
.  il.  Quando  ergo  dejeccrit  superbia  diaboloro,  ui 
Mtaram  suani  bonaro  prava  voluntate  perverteret, 
Scriptura  iion  dicit :  ante  Umcn  racium  foisse,  et  cx 
hac  6um  liomiai  invidisse ,  raiio  manifcfiia  declarai. 
In  ppomptu  est  enim  omnibus  hxc  inlucnlibus ,  non 
ei  iovideBito  superbiam  nasci,  sed  cx  supcrbia  potius 
invidentiam.  Non  autem  frastra  putari  potesl,  ab  iniiio 
lemporis  diabolum  supcrbia  ccddissc ,  nec  fuisse  ul- 
lum  aalea  lempus  quo  cum  Angelis  sanclis  pacatus 
viieris  61  beatus,  sed  ab  ipso  priroordio  creatunca  suo 
creatora  aposlatasse ;  nt  illud  quod  Dominus  ait,  ille 
kmmeidm  ena  ab  imHo ,  ff  in  veritaie  hoh  tletit  {Jom. 
vm,  44),  iilnMM|U6  ab  initio  intcF.lgamus ,  iionso* 
ium  qood  bomicida  fuit ,  scd  etiam  quia  in  veriuic 

*  cr.  d  Ijov.»  un^itilit ;  .nrD  quo  ^ui.  ct  »M  .  amiralis. 


non  siciii.  Et  homicida  qiiidcm  ab  illo  initio  ex  qiio 
liomo  poluii  occidi ;  non  auicm  poiuii  occidi ,  aiiie' 
qiiam  cssct  qtii  occidcretur.  Ab  iiiitio  ci^o  Iiomicida 
diabolus ,  qiiia  ipse  occidii  boiniiiem  primum ,  ante 
qucm  nullus  hominuro  fuii.  In  vcriiaie  aulem  iion 
stciii ,  ct  boc  ab  iniiio  cx  quo  ipse  creatus  csi ,  qui 
siarci  si  sUrc  voluisscf. 
CAPIT  XYII.— Aii  bealut  (uerudiobolutanicpeccatum. 

S^.  Qiioinoilo  cniro  duxisse  cliam  viiani  beauni 
iiilcr  beattis  Angelos  credi  poiest,  qui  fuiuri  sui  pcc- 
cali  alquc  supplieii,  id  csi  dcseritonis  ei  ignis  «tcmi» 
pnescius  noii  fuil  ?  Si  prxsiius  iion  fuit,  mcrito  qux- 
rilur  cur  non  fucrit  ^  Nequc  enirn  sancii  Angcli 
o^lcriiae  sun  vitc  ac  bealiludiiiis  inecrli  stini.  Nam 
qiioiiiodo  bcaii,  si  inccrti?  An  diccmus  hoc  Dcum  dia* 
boio  rcveLire  iioluissc,  curo  adlitic  cssct  angcliis 
bonus,  vel  quid  facturus,  vel  qiiid  iiassnrus  cssci ; 
CTloris  vero  hoc  rcvelasse  quod  csscni  in  xicmumin 
ejus  vcrilale  mansuri?  Qtiod  si  iu  csi,  ideo  jam  iion 
aequalilcr  bcaius,  imo  jam  ncc  plane  bcatus  fuit« 
quandoquidcm  planc  beati  de  sua  bealltudinc  ccrli 
suiii,  ui  eam  nullus  periuibet  meius.  Quo  autcm  nialo 
incriloiu  disccrncbatur  a  cxieris,  ui  ei  Dcus  nec  ca 
quu!  ad  ip.suin  pcrtincrent,  fuiiu*a  revclarct?  Numquid 
iile  prius  ullor,  quam  isic  pcccator?  Absii :  ncque 
eiiim  Dcus  daronal  inuoccnici.  An  forte  cx  aliogcncro 
aiigcloruni  fuit,  quibus  Deus  iion  dedil  vel  dc  scipsis 
prxscicntiaro  fuiuroruro?  qui  qiionam  roodo  bcali 
possint  cssc  non  video ,  quibus  inccru  csl  ipsa  sua 
beatiiudo.  Nam  cl  hoc  quidam  sonscruni,  non  fuisso 
diabolum  in  illa  sublimi  iiatura  Angelomm ,  qnx  su- 
pcreoalcsiis  cst;  sed  in  eomm  qui  aliquanio  inferitis 
in  miindo  facli  sunt,  ei  per  sua  orQcia  di^tributi.  Ta- 
lcs  ciiiui  forUssc  posset  aliquid  eiiaro  4lliciium  dele- 
ciarc :  quam  Umcn  delccUttoiicm  si  pcccare  nollciii, 
libero  arbiirio  cohibereni ;  sicul  liomo ,  maxiroe  ilki 
primus,  qiii  peccaii  poanam  nonduni  habelial  in  mcm- 
bris,  quandoqiiidein  ei  ipsa  a  sanctis  viris  Dco  subdiY 
iis  per  cjus  graiiam  pieUie  supcralur. 

CAPUT  XYIII.  —  ilomo  anle  peccaium  quomodo 
bealut  fueril. 

25.  Porro  isu  quxsiio  dc  beaU  viu,  utrum  eum 
quisquani  janv  haiicre  diccndus  sii,  cui  incertum  06i  * 
uiruin  seeum  permaiisura  sit ,  aii  ci  miseria  quaiid<i- 
quc  succedat,  potest  ei  de  ipso  primo  homuic  oriii. 
Nain  bi  futuri  sui  pcccaii  prxscius  erat  diviiiicque  viii- 
dicla^,  bcatus  csse  unde  poicnA?  Ergo  erat  in  raia- 
diso  non  l>caius.  Scd  cnini  noo  crat  futuri  peccali  biii 
prj*scius?  Ergo  pcr  baiic  ignoraniiain  aut  ejusdeiii 
bcatiiudinis  incerius ;  et  quomodo  jam  vere  bcaius  ? 
aut  falsa  spc  ccrlus ,  non  scienita ;  ci  quomodo  noii 
stulius? 

24.  Sed  umeii  houiinis  adhuc  iu  oorpore  aniroali 
consiituli,  cui  oi)cdienter  viventi  daiidum  adhuc  cssct 
Angcloram  consortium ,  ct  muUiio  corporis  ex  nni» 
mali  iii  spirituale,  possuiuus  intclligere  beaUin  vitani 
sccuiiduro  quemdaro  uioduni ,  etiamsi  non  erai  pnn- 

>  Er.  iJigd.  ven.  logunt,  id  eU  detertkmt  et  ignit  aiemi 
$i  prtrsciuf  non  fuU,  merUo  qwerHur  cwr  non  f^jerii.    .vi 
*  M^s.,  cujut  incertut  cii  ulrum^  elc. 


459 

sriiis  ruturi  sui  pcrcali 
fiicriuit,  qiiibus  A|)ostolus  dicil ,  Vo$  qni  ipiriiuale» 
ef/tf ,  in$truUe  hujusmodi  in  ipiritu  Uuitalii,  iutendeni 
le  ipsum^ne  el  lu  tenteris  (Galal.  vi ,  1) ;  non  abiiurdc 
lamen  ncc  iinprobc  dicimus ,  bcatos  jain  fuissc  boc 
ip^  q!iO(l  spiiiliiales  esscnt,  non  cor|>orc,  scd  jnstitia 
fidci,  S|>c  gaiidcnlcs,  in  Iribulatione  paticntcs  {Rom. 
xu,  i2).  Quanto  magiscrgo,  ctampliore  modo  bcatus 
crat  bomo  in  paradiso  aiite  pcccatum,  qiiamvis  iiiccr- 
lus  fuluri  sui  casus,  qui  spc  ita  gaiidcbal  propter 
prxmium  fiiturx  comnuiLitionis,  ul  iiulla  csscl  Iribu- 
latio  cui  toierand:c  palicntia  miliuiret  ?  Quamvis  ciiiin 
r.on  vaiia  pr.TSuroptione  dc  inccrto  ccrlus  vclul  siul- 
IU8,  sed  spc  non  iiifidclis;  anlcqiiam  apprcbendcret 
ilbm  vitani ,  ubi  ccriissiinus  ipsius  a^ternx  vita!  sux 
fuluius  esset,  possct  cxsuUarc,  qiicmadmodiim  scri- 
ptum  cst,  cum  iremore  {Psal.  ii,  H) ;  cl  liac  cxsulta- 
lione,  roulio  abundantius  in  paradiso,  quani  sancii  in 
his  terris,  bcatus  esse,  niodu  qiiodain  iiiferiore  qiiam 
in  ilia  viia  xteriia  sanclorum  supcrcocle8tiumr|ue  An- 
gclorum,  non  lamen  nullo. 

CAPUT  XIX.  —  Angelorum  conditio. 
25.  Dicere  autem  de  aliquibus  angclis  quod  in  suo 
qoodain  gciiere  beaii  esse  possiiil,  fiitunc  sii:c  iniqui- 
titis  ct  damnationis,  vel  certe  perpetux  salulis  in« 
certi,  quibus  nec  %\\c$  subessel  qnod  aliqiiando  et  ipsi 
aliqiia  in  mclius  miitationc  certi  de  bac  rc  fuluri  cs- 
8eiit,  vix  fercnda  pracsumptio  esi :  nisi  forte  et  lioc 
dicatur,  ila  creatns  istos  angilos  mundanis  ministcriis 
distributos  sub  aliis  siiblimioribus  cl  beatioribus,  ul 
pro  recie  gestis  pnrposiluris  suis  aocipiant  illam  vi- 
lam  beatam  ac  sublimiorcm,  de  qua  possint  csse  cer- 
lissimi,  cujus  utiqiie  spe  gaudentes  possinl  non  incon- 
gnie  dtci  jam  beali.  Ex  quoniin  numero  si  diabolus 
oecidit  cum  sociis  iniquilalis  sux,  similc  esl  Iioc  ei 
quod  cadunt  a  justilia  fidci  etiam  homines,  simili  su- 
|)crbia  prxvaricati,  tcI  seipsos  seducenles,  vel  illi  se- 
diiclori  consentientes. 

2G.  Scd  asserant  lixe  duo  genera  bononim  Angelo- 
rum  qui  potucriiil,  uiium  sopercoelcBtium,  in  quibus 
iiunquam  fuit  qui  cadcndo  diabolus  factus  est;  alte- 
ruin  aulem  mundanorum,  in  quibus  fuit :  mibi  aulem, 
fateor,  unde  hoc  secundum  Scripturas  asseram,  non 
interim  occurrit;  scd  coarctatus  quxstionc  illa,  qua 
qnxritur  utrum  sui  casiis  pncscins,  anleqiiam  cado- 
rct,  fucrit,  ne  su»  beatitudinis  incertos  esse  vel  ali- 
quando  fuisse  Angelos  diccrem,  non  sine  causa  pulari 
possc  dixi,  diabolum  ab  ipso  crcalurr,  lioc  est  ab 
ipso  vel  temporis  vel  suw  condilionis  iiiiiio  cccidiss(\ 
iiec  aliqiiando  in  verilate  stclissc. 

CAPUT  XX.  —  Opinio  de  diabolo  creato  in  malitia. 
%1.  Unde  nonnulli  eiim  non  in  hanc  maliliam  li- 
liero  voluntatis  arbitrio  esse  deflexum,  sed  in  hac 
omninocreaium  putant,  quamvis  a  Domino  Deo  sumnio 
oi  vero  naturarum  omnium  crcntoro :  adliibenlque  lc* 
slimonium  de  libro  Job,  qnoniam  ibi  scriplum  esl, 
cuin  de  illo  senno  essei,  lloc  est  initium  figmcnti  Do- 
miiir,  quod  fecit  nl  iUudalur  ab  Angeiis  ejus  {Job.  xi., 

4,  scc.  LXX) :  cui  seolenti;c  congruil  quod  io  Psalmo 


DEGCNL51  AD  L&TT£R.'tM,  S.  AUGUSTLNI.  i^ 

Nequc  cniin  ct  illi  pra^scii      8cripliim  cst,  Dracohicqmm  finxiili  ad  Ukulendm  d 


{Psal.  ciii,  20);  iiisi  qiiod  liic,  quem  finnui,  dixil; 
iKiii  aiitcni  sicut  ibi,  lloc  tst  initium  figmmU  Ihmim: 
lanquam  in  iiiitio  cum  iia  finxisset,  ut  nialus»  ul  u- 
vidus,  ut  scducior,  ut  omnino  diabolus  essel,  non  vo- 
luiiiate  depravaius,  8cd  ita  creatus. 

CAPUT  XXI.  -<  nefeilitur  kae  opmh. 

28.  lla'c  opinio  qiiomodo  non  sit  adversa  ei,  quoil 
scriptum  csl,  Fecit  Deus  omniabonavalde^  ((.Vn.  i,  31), 
quamvis  concntiir  ostendcre ;  nec  insulse  etiaoi  vel 
iiicrudite  asseratur,  non  tanlum  condilione  prima, 
8cd  cliam  nunc  depravatis  lol  Tolunlatibus»  in  sarama 
Unicn  oinnia  qusc  creau  sunl,  id  est  aniTersam 
oinnino  creainram  bonam  esse  valde,  noii  quod  boiii 
sint  in  ea  mali,  sed  quod  non  eniciani  maliiia  sua  ut 
sub  Dei  admiiiistraloris  impcrio,  virtute,  sapienlia, 
decus  ct  ordo  universiiaiis  aUqua  cx  parte  tarpetur 
sive  tnrbetur ;  cum  suis  quibiisiiue  voluntalibus,  etiam 
maiis,  tribuanlur  ccrti  et  congrui  limiles  poiesUtnm 
et  pondera  meritonim,  ul  etiam  cum  ipsis  conTenien- 
tcr  jiiste.|ue  ordinatis  universius  pulclira  sil :  lamcB 
qiii.i  qiiilibet  occurrit,  ct  verum  est  atque  manifeslam, 
jii.siiiijc  ipsi  essc  contrarium  ut  nullo  praBccdenle  me* 
riio,  boc  i|i8um  in  qnoquam  Dcus  danincl  qiiod  in  co 
ipse  creai-erii,  cerUque  ei  evideiis  damnalio  diabu'i 
ct  aiigclunim  cjus  ex  Evangelio  rcoiutur,  ubi  se  di- 
cturuni  Domiiius  prxnuntiavit  eis  qui  a  sinisiris  sunt, 
Ite  t/i  igncm  aternum^  qui  praparatui  eU  diabolc  ei  oii- 
geiii  ejus  {Matth.  xxv  ,  41 ) ;  nullo  modo  iii  co  nalu- 
r:iin  quain  Dcus  crcavit,  sed  nialjm  proprijm  toIus- 
tatcm  poena  ignis  xterni  iilectcndam  esse  creden- 
dtini  est. 

CAPUT  XXII.  —  Opinionii  ejuidem  fkndametUa 
conveiiunlur. 

29.  Nee  ejus  naturam  esse  significalam  quod  di- 
cliim  esl,  Hoc  est  initium  figmenti  Domini^  quad  feeil 
ul  iiiudatur  ab  Angeiis  ejut :  sed  Tel  cor)ia8  aeriam, 
quod  lali  voluiiuii  congruenter  apuvit;  vel  ipsaro 
ordinationein,  in  qua  eum  fecit  eliam  uolenlem  atikm 
boiiis ;  vel  qiiod  prt-cscicns  eum  prupria  voluuUlo  ma- 
lum  fatunini,  recit  eum  Unien,  iion  abstinens  bonila- 
teni  suam  iii  pncbenda  viu  atqiie  subslanlia  futuns 
etiam  noxi»  vtdunUtl*,  simul  pncvidens  qnauU  de 
illo  iKHia  essel  siia  mirabili  boniute  ac  potesiate  fa- 
ciurus.  Initium  autem  figmenti  Domiai  diclus  est, 
quod  fecii  ut  iiiudatur  ab  Angciis  ejus^  non  quia  ipsnm 
priinitus  coiididil,  vcl  initio  maluni  condidit ;  scd  quia 
cum  scirct  cum  ad  boc  propria  vulunUte  nialum  fa- 
turuin  ut  boni^  iioccret,  crcavit  eum  ad  lioc  ut  de  illo 
bonis  ipse  prudcssei.  Iloe  esl  enim,  ut  iiiadatur  ab 
Angeiii  ejus;  quoiiiam  sic  illudilur,  cum  saiMSIis  pro- 
8unl  teniationcs  ejus,  quibus  eos  depraTare  cfNUitnr, 
iil  inaliiia,  in  qtia  ip^e  esse  voluii,  co  nolcuie  sil  all- 
lis  scrvis  Dei ;  quia  hoc_|irxvidens  eum  finzil.  ideo 

<  Godicos  cdiii  cl  iiss.  post,  bona  vaide^  addunl :  t'N 
inwniur  diiboius  non  propria  voiuntate  deprataluSf  eed  ab 
ipso  uomino  neo  factus  maius  vaidc ;  quod  glossema  ese 
censor  qiiidani  ncc  imjrudcns  nec  receiis  annoU? K  In  Gol- 
bcrlino  ms.  Mux  in  edilis  legehaiur :  QuamviscaneiUur  oifm- 
dere  ut  iftsutse  :  at  in  Mss.,  nec  insvtsc. 

*  SJbS.  ali(pi<a,  voiuntutis. 


LlfiER  UNDCCIMUS. 

I  ad  iUudeDJuin»  qaia  cl  mali  liomiiics  vasa 
m  diaboli»  el  uoquam  capiiis  corpas,  qiios  ni- 
nua  Dcus  malos  ruluros  prxvidoiis,  rrcavil  la- 
id  ulililatcm  sanclorum,  similitcr  iliuduntiir, 
i  ipsis  noccrc  volciiiibus,  prxsiatur  sanciis  ex 
comparaiionc  caulcla,  cl  pia  sub  Dco  liumililas 
slligcnlia  graiio: ',  cl  cicrciiatio  ad  lolorandos 
t  et  probalio  ad  diligcndos  iiiimicos.  Scd  ille  esi 
a  figmcnli,  quod  sic  illudilur,  quia  prxccdii 
H  temporis  anliquilaie,  ct  princip:\tu  malitia^. 
utcm  illi  Dciis  pcr  sanctos  Angclos  facit,  illo 
providcniix,  quo  crcaias  iinturas  administral, 
ns  vidcricct  angclos  maios  Angelis  bonis«  ut 
iim  improbitas,  non  quantum  niiitur,  scd  quan- 
nitut  possit  :  ncc  tantum  angclorum  malorum, 
I  et  bominum,  doncc  ciinm  ista  justitia,  qiia  vi- 
»  flde  (Rom.  i,  17),  qux  nonc  paiiciUer  in  bo- 
tisexcrcetur,  convcrUitur  in  jiidicium  {P$al.  xcui, 
it  possiiit  ci  ipsi  non  snluiii  duodecim  Iribus 
(  Maith.  iix,  28),  scd  cliam  aiigclos  judicare 
.  VI,  3). 
T  XXIll.  —  Ut  iuteHigendnm  e$t  dtaboltm  in 

veritule  numpiapi  $letiue. 
Quod  ergo  pulatur  nunquam  diabolus  in  veri- 
£iisse,  nunquam  cum  Angclis  beatam  duxisse 
,  sed  ab  ipso  sux  conditionis  iiiitio  cecidisse , 
ic  accipiendum  est ,  ut  non  propria  voluntate 
vatiis,  scd  malus  a  bono  Dco  crcaius  puleiur  ; 
in  iion  ab  ipitio  cccidissc  dicerctur :  ne(|ue  enim 
t,  si  ialis  est  factus.  Scd  fjcius  continuo  se  a 
eritaiis  avertit,  supcrbia  lumidus,  et  proprio} 
Btis  delcclatione  corruplus  :  unde  bealx  atqiie 
CK  vike  dulccdineni  non  gustavit ,  quam  non 
!  accepiam  faslidivit,  scd  nolcndo  accipcre  desc- 
sl  aniisil.  Proindc  ncc  sui  casus  prxscius  essc 
;  (pioniam  sapicniia  piciaiis  esi  fructus.  Ule 
iconiuiuo  impiuSy  coiise(|uenter  et  mcnle  cxcus, 
I  eo  quod  acccpcrat  cccidit,  scd  cx  eo  quod  ac- 
A»  si  ^ubdi  voluisset  Deo  :  quod  profucio  quia 
,  et  ab  eo  quodacccptcrus  crat  cecidil,  ct  potesta- 
ilius  sub  quo  esse  noluii,  non  evasii;  faclumquo 
est  pondcre  mcrilonim,  ut  nec  jusiitios  possit 
e  delecuri,  ncc  ab  ejus  sc nleoiia  liberari. 
IT  XXIV.  —  De  corpOTt  viyHico  diaMi  inleUi- 
^endum  es$€  illud^  Quomodo  cecidii,  etc. 
Quod  ci|;o  \\er  Is;iiain  pn»pbcuni  iii  cum  dici- 
jiioiiio^o  cecidit  de  ccelo  Lucifer  mane  oriens?  cou' 
€U  in  ierram,  qui  mitlebat  ad  omnes  gentes  ?  Tu 
dimUsensu  tuo^  luccdum  atccndam^  super  si- 
mii  ponam  thronum  nuum,  sedcbo  in  monte  excelto 
mMies  excelsos  qui  sunt  ad  aquilonem,  ascendam 
mttkeSf  ero  similis  Aliissimo  :  nunc  auiem  ad  m- 
ieacekda  (isas.  xiv,  12-14) ;  et  cxiera,  qux  in 
regis  velut  Babylonis  in  diaboluui  dicU  inicl- 
ur,  plura  in  cjuscorpuscoiiveniuni,  quodctiam 
019110  geiierc  congregnl;  ct  in  eos  maxinus  qui 
r  superbiam  cobxrcnt,  aposUUndo  a  mandaiis 


m 


;  ilerkiae  et  o^tiin»  noiae  uss.  At  oxcusi  babcnt,  hH- 
\g  ei  iiUiUifieniw  graiia. 


Dci.  Sicut  cnim  qui  erat  diabolus,  faomo  dictus  est « 
ut  in  Evangclio,  Inimicus  homo  hoc  fecit  (Matth.  xin, 
28) ;  itn  qtii  liomo  erat,  diabolus  diclus  est,  ut  rursiii 
in  Evaiigelio,  Nonne  ego  vos  duodecim  eiegi,  et  unusex 
vobis  diaboltts  est  (Joan.  vi,7l)?  Et  sicul  corpus  Cliristi 
quoJ  cst  Ecclesia ,  dicitur  Cbristus,  sicul  illud  cst, 
Vos  Abrahm  semen  atis,  ciim  paulo  supcrius  dlxissct , 
Abraha  dicta  sunl  promissiones  et  semini  ejus  :  non 
dicit,  Et  tcminibus,  tmtquam  in  muUis;  sed  tanquam  in 
uno,  Ei  tcmini  luo,  quod  esi  Christus  (Galat.  uu  iO, 
16) ;  et  ileruni,  Sieutcnim  corpus  unum  est,  ct  membra 
liabet  multa,  omnia  autem  membra  corporis  cum  iint 
multa,  unnm  est  corpus ;  ita  et  Christus  ( I  Cor.  xii,  12) : 
cn  modo  eliam  corpus  diaboli,  cui  caput  cstdiabolus, 
ide.sti|)S.i  impioruin  miiltiiudo,  nia&imeqne  coriim 
qni  a  Clirisio  vel  dc  Ecclcsia  sicul  dc  ca^lo  dccidunt, 
diciiur  diabolus ,  ei  iii  ipsum  corpiis  figiirate  mulu 
dicuntur,  qux  non  Um  capiti  quam  corpori  mcmbris- 
que  convciiiant.  luque  Lucifer  qui  manc  oricbatur  et 
cecidit,  poicsl  iniciligi  aposUUrum  gcnus  vel  a  Cbri* 
sto  vcl  ab  EcclCdUi ;  quod  iia  convertiiur  sd  icnebras 
amissa  luce,  quam  porubat,  quemadmodiim  qui  con- 
vcrluQtiir  ad  Deum,  a  tcncbris  «d  lucem  iranscunt , 
id  csl,  qui  fueruni  tcncbr»  lux  fiunt. 
CAPUT  XXV.  —  De  eodem  corpcre  diaboU  dictum  esu 

illud^  Tu  es  signaculum,  etc^  Paradisus  Ecclesia. 

52.  Iiem  in  figura  principis  Tyri  per  Ezecliielem 
propheum  iii  diabolum  dicU  iniclliguniur,  7u  es  m- 
gnaculum  simililudinis  et  corona  decoris ;  in  delicHs  pa- 
radisi  Dei  fuisti,  omni  lapide  pretioso  omatus  es  (Ezech, 
xxvui,  12,  13);  et  cuit^ra,  qux  non  Um  in  ipsum 
principemspirilum  nequiii(r.,qiiamin  corpusejusdicta 
convcniunt.  Paradisus  cniin  dicu  est  Ecclcsia,  sicut 
legitur  iii  Cantico  canticorum,  Horius  conclusus,  fons 
signatus^  puieus  aqum  mmf,  puradisvs  eum  ftueiu  pomo- 
rum  (Cant.  iv,  12, 13).  Inde  cecidcrunt  vel  apcrU  et 
corporali  scparalione  omnes  lixrctici ;  vel  occulu  et 
spiriiuali,  quamvis  in  ca  corporaUtcr  csse  videanlur, 
omncs  conversi  ad  vomiium  suum,  cum  posl  remissio- 
ncm  omnium  peccatonun  paululum  ambuiasscnt  iii  via 
justiiix,  in  quibus  facu  suiit  posieriora  deieriora  prio- 
ribus ,  ci  quibus  cxpcdiebai  non  cognosccre  vian 
jusiiti;c,  quam  cognosceniibus  retrorsum  rcflccti  a 
Indito  sibi  sancto  mandato  (Pro9.xxvi,ll;el  llPeir^ 
II,  21,  22).  Uanc  pcssimam  generaiionem  Dominus 
dcscribii,  cuin  dicil  spiritum  ncquamcxirc  ab  homlne, 
et  cum  aliis  scplcm  rcdire,  et  iu  domo  qiiam  munda- 
Inm  jam  inveneral,  inliabiUre,  ut  suit  novis!>i!i:a  bo- 
niiiiis  iliius  pcjora  prioribus  (Malth.  xii,  •i3-45).  Tali 
cnim  gciicri  homiiium ,  quod  jam  facliim  csi  corpus 
diaboli,  possunt  hdnc  vcrba  congrucre,  A  die  qua 
creatus  es  tu  cum  cherub ,  id  esi  cum  scde  Dei,  qu» 
interpreutur ,  Multiplicau  scicnlia,  ei  posuU  u  in 
monte  sancto  Dei,  hoc  csi  in  Ecclesia;  unde  cst,  Ei 
extmdivit  me  de  monte  sanclo  suo  (PsaL  ui,  5).  Fuiati 
in  medio  Utpidum  /lammeorum^  id  c^t  sanctorum  spi« 
riiu  icrvcnlium ,  lapidum  vivorum  :  ambulasii  siue 
viiio  tu  in  diebus  tuis,  ex  quo  die  creatus  es  iu  dones 
invcnta  tunt.dclicta  tua  in  te  (Ezech.  xxviii,  U,  15). 


liS 


DC  GENESl  AD  UTTERAM,  S.  AUGUSTIM 


44» 


IVxsunt  diligentins  isla  Iraclari,  nt  foriassis  osU*n- 
datur  non  solum  et  liunc  inlellectum  essc  in  his  vcrbis 
posse»  scd  omnino  alium  cssc  non  possc. 
CAPliT  XXYI.  —  Concluh  de  diaboii  condilione  ei 
lup$H, 

33.  Vcnim  quia  loiigum  csi ,  et  alium  sermoncm 
cxigil  cidem  Uinlum  qiKcslioni  dcpuUituin ;  ininc  siir- 
llcial  isia  complcxio,  aut  ab  iniUo  conditionis  siw 
dialH>lum  a  bcatilndiiic ,  qiiain  si  voluissct  perceptu- 
rus  fucRit,  impia  superbia  cecidissc,  aut  alios  csse 
aiigclos  iiiferioris  miiiistcrii  in  hoc  mundo,  inter  quos 
Becuiidum  eoniin  quanidam  nnn  pr;rsciam  beatitudi- 
ncni  vixcrat,  ct  a  quorum  societatc  cum  sibi  subditis 
angclis  suis  taiiqiiain  arcbangeliis  cccidit  pcr  supcr* 
bnm  inipictatciii ;  si  iioc  ullo  inodo  asscri  potcst,  qnod 
niiniin  si  polcst  *  :  aut  ccric  rationcni  rcquirendam  , 
qiicniadiiioduiii  oiiincs  snncti  Angcli,  si  inter  illos  ali- 
quanJo  paritcr  bcalus  cum  suis  nngclis  dial>olus  vi\it, 
iiondiim  habucriiit  etinm  ipsi  ccriam  prxscientiam 
])crpriiia!  felicilniis  sun.\  sed  cam  post  casum  cjiis  ac- 
ccpciiiil;  aut  quo  mciilo  aiite  sauin  pcccaium  dialio- 
lus  cum  sociis  suis  a  cactcris  Angelis  discretus  fiicril , 
iit  Ipsc  sui  casus  futuri  cssci  ignaru»,  illi  aiitcm  ccrti 
jicrniansioiiis  sux  :  dum  tamcn  ct  pcccatorcs  aiigclos 
iniiiime  dubitemus  detnisos  Uinquam  iii  carccrem  ca- 
iigiiiis  htijus  aeriac  circa  terras,sccuiidum  ai^ostolicaiii 
fidcm  ,  in  judicio  puiiiendos  scrvari  (II  Pelr.  n,  4) ; 
et  in  iila  superna  bcatitudine  saiictorum  Angcloriim 
iioi)  cssc  inccrUiin  viuim  x*tcrnam,ncc  iiobis  sccundiim 
Dci  niiscricordiam  et  gratinm  et  fldclissimain  pollici- 
talionem  inccrlain  futuram,  cum  fucrimus  cis  post 
rcsurreciioncin  cl  istonim  mulaiioncm  cnrporum  co- 
pulati.  Ad  haiic  ciiim  spcin  vivimns,  ct  ejus  pnunis- 
sioiiis  gratia  rccrcamur.  Quidquid  autcin  cliam  dc 
diabolo  dici  potesl,  cur  eum  Dcus  crcaverit,  cuin  Ui- 
lcin  prx\<circt  futuniin,  ct  cur  omnipnleiis  ejiis  vo- 
lunUilcm  m  n  convcruit  in  bonum,  sccuiidDin  cn  qwjc 
disscruimus  cuin  dc  malis  hominilHis  stniiliicr  qu:c- 
rcrcmus,  sivc  intclligatur,  sivc  crcdntur ,  sivc  qiiid 
iiiclius  invciiiri  poiosl,  invciiintur. 
CAPUT  XXVII.  —  De  tenlationc  diaboli  pcr  scrpcntcm. 

31.  Ab  illo  crgo  cujus  siipcr  omiiin  qn;c  crcnvit , 
siimnia  potesUis  est,  per  Aitgeh>s  saiictos  a  quibus  il- 
ludiiur  diabolus,cunietdeipsius  malcvolcniia  consu- 
litur '  Ecclesia' Dei,  non  est  pcrmissus  tcnuirc  fcniinnin 
nisi  pcr  scrpentcin,  ncc  vinim  nisi  pcr  reminam :  sed  in 
scrpcntc  ipsc  locutus  cst,  utcns  eo  vdul  orgaiio ,  roo- 
vcnsquc  cjusiiaturamco  modo  quo  movere  ille,  ct  mo- 
veri  illa  potuil,  ad  cxprimcndos  verborum  sonos  ct 
hignacor|)oralin,  pcrqiix  niulier  sundontis  iiilclligcrct 
voluntalcm.  Iii  ipsa  vcro  miilicrc,  quia  illn  ration:ilis 
crcntura  erat,  qux  moUi  siio  possct  uti  nd  vcrba  fa- 
cicntla,  iion  ipse  locutus  esi ,  scd  ejus  opcrntio  alquc 
persuasio;  quamvis  occulU)  insiinctu  adjuvarct  intcrius, 
quod  cxterius  egerat  per  serpcntem.  Quod  quitlcni  si 

<  nr.  et  Ijov.,  pffT  wperbiic  impietalcm  :  $cd  hoc  nnllo 
modo  aueri  poUU^  'UUia  minan  u  potea.  vibum  cst  resti- 
titere  leciioncm  Mss. 

*  Lov.,  confotaniHr.  aUI  codictfs,  consHlalur;  vel,  consu- 
iuur.     . 


solo  insiinclii  ocrultiiis  agerct,  sical  cgit  in  Juila  nt 
Iradcrct  Chrisuim  (Jooii.  xin,  9) ,  posset  efliccre  in 
aniina  sii|iorbo  a:rorc  sun;  potestatis  indiicta  :  scd, 
siciit  jnin  dixi ,  leniniidi  v<iluiiUitem  habet  diabolus , 
iii  poicslatc  aiilem  iicc  ut  faciai  Iiabct,  ncc  qtm- 
modo  facLit.  Quia  pcrmissus  est  crgo ,  lcnUivit ;  ct 
qiiomodo  iicrniissus  cst,  iui  lcniavit  :  cui  autcin  gc- 
ncri  liominiim  prodessct  qiiod  faciebal ,  nequc  scic- 
bat,  ncqiie  volcbai,  ct  co  i|>so  illudebaiur  ab  Angelis. 
CAPLT  XXVIII.  —  Afi  serpens  vcrba  vrolala  inlei- 
lexcril. 

35.  Non  itaquc  serpciis  vcrbonim  sonos  iiilcllige- 
bat ,  qui  cx  illo  fiebant  ad  roulicrem.  Ncquo  cniin 
convcrsa  crcdcnda  cst  aninia  ejus  in  naliiram  ratio- 
iialcm;  qnandoquidcin  ncc  ipsi  homincs,  quonini 
rationalis  iiatura  cst ,  cum  damon  in  els  loqtiiiar ea 
passione  cui  cxorcista  rcquiritur,  sciiinl  quid  loquan- 
tur;  qiiaiiUi  niinus  illc  inlelligerct  verboruti  sonos, 
quos  |)cr  cum  ct  cx  eo  diaboliis  illo  modo  facicbal, 
qui  homincm  loqucnu^m  non  inteHigerct,  si  cum  a 
dial>oiica  passionc  immunis  audirct?  Nam  et  qiiod  po- 
taniur  aiidircet  intclligerc  serpentcs  vcrba  Marsoniro, 
ut  cis  incanuintibus  prosiiiant  plerumqiic  dc  latebris, 
cliani  illic  diabolica  vis  operaUir,  ad  cogiioscendam 
ubif|iic  providenliam,  quain  rein  cui  rci  nnlurali  or- 
dinc  subjicial,  ct  quid  ctiam  voluni.tibus  raalis  sa« 
pientissima  potcslaic  pcmiiitat,  iit  hoc  roagis  habeat 
uMis.  scrpctitcs  movcri  canninibus  homiiium ,  quam 
u<lum  aliiid  geiius  anininiilium.  Cilam  hacc  enim  non 
parva  icsUitio  csl,  n:ituram  primitus  humanam  scr- 
|N'iiiis  scdiiclam  essc  colloquio.  Gaiidcnt  enim  d:c- 
nioiics  hnnc  sibi  potesuiiein  dnri,  ui  ad  incantationcm 
hoininum  serpcnlcs  moveaut,  ut  quolibct  modo  bl- 
laiit  quos  possunl.  Iloc  autem  permittunlur  ad  primi 
fiicii  mcmori:im  comniciidaiidam,  qiind  sit  cis  quas 
dam  cum  boc  gcncre  faiiiiliariias.  Porro  ipsum  pri- 
mum  rictum  ad  lioc  pcmiissum  est,  ut  pcr  naluram 
scrpeniis  signincaretnr  generi  homiiiuui ,  cui  erv- 
diendo  ha!cgesu  conscribi  oportebat,  Dmnisdiabolic» 
teiitnlionis  similiiudo  :  quod  apparebit,  coui  in  scf^ 
pcnlcm  profcrri  ccppcrit  divina  sententia. 
CAPUT  X\I3C.  —  Serpens  cur  dtclns  prudenlissimus. 

50.  rroiiidc  prudenlitsimus  omnimn  bestiarum^  hoc 
csi,  nsluiissimus,  ita  diclus  cst  serpcns  propun*  aslu* 
liam  diaboli,  qnn  in  illo  cC  de  illo  agebal  dolum; 
qucmadmodiim  dicitiir  prudens  vel  astiita  lingua,  quam 
prudcns  vel  a^tulus  movet  ad  aliquid  prudcnler  aslu- 
U^quc  suadendiiin.  Non  enim  csi  hxH!  vls  sea  virlns 
mciiibri  corporalis  quod  vocaiur  lingua,  icd  utic|ua 
mcniis  qiix  utilur  ea.  Iia  eiiam  dictus  esl  siilus  men- 
dax  scribariim  :  nequeenim  esse  meudacem  perUnct, 
nisi  nd  viventem  aU|ue  seniientcm;  sed  stilus  mendax 
dictus  cst,  qiiod  pcr  eum  mendax  mendadier  opere- 
lur ;  qiiemadmoitnm  si  et  isUi  serpcns  mcndaz  diccre- 
tur,  qiiod  co  diabolus  Uinquam  siilo  mendacitcr  aie- 
rctur. 

57.  IIoc  idco  commeiidandum  puUivi,  ne  quisqaam 
cxistimans  animanlia  ratioiiis  experlia  humanain  In- 
bcre  intellecluin,  vcl  in  animal  ratioiialc  repcme  ma- 


LIRER  UXDECIMUS. 
alucalur  iii  illani  opinioncrn  ridiculam  el  noxiam 
ilMNiis  animanim  vel  liominum  in  bctUas,  td  in 
1«  bestiarum.  Sic  ergo  loculus  est  serpens  ho- 
aicul  asina  in  qua  sedebat  Balaam,  locuta  est 
li  (iViiiii  XXII,  i8),  nisi  quod  illiid  fiiil  opus  dia- 
m*  lioc  angelicum.  Ilubeni  enim  qoxdam  boifi  et 
Bgeli  opcra  siniilia,  sicut  Moyses  ct  magi  Piia- 
(Exod.  Tii,  fO,  II).  Ycnim  in  his  eliam  boni 
i  poteiitiores  suiit,  nec  mali  angeli  etiam  talium 
!B  quidqiiain  possuiit,  nisi  quod  per  bonos  An« 
peniiiseril  Dcus,  ol  retribualur  unicuique  se- 
m  cor  ^us,  tcI  sccundum  graliom  Dei;  uiruin- 
Hile  ac  benigne  per  aliitudinem  diviiiarum  sa- 
e  Dei  {Rom.  xi,  33). 

JT  XXX. —  CoUoqmum  terpentii  cum  mulim, 
Ouai  crgo  ierpentmuUeri^  Quid^quia  dixii  Deu$^ 
ieiit  ab  omni  Ugno  paradi$if  Et  dixit  mulier  ur- 
i  fruclu  Ugui  quod  e»t  in  paradito  edemu$  :  de 
nfem  tigni^  quod  e$t  in  medio  paraditi^  dixil  Deu$, 
ie^  ex  eo,  neque  iangeii$  iUud^  ne  moriamini. 
ins  iiilerrogavii  scri.ens»  et  respondil  hoc  mn- 
I  prxTaricaiio  csset  inexcusabilis,  ne:|ue  ullo 
lici  posset ,  id  quod  prxceperat  Deus  obliUm 
SHilicrcin.  Quanqiiam  et  oblivio  prj*cepli,  maii' 
lins  et  tam  naccssarii,  ad  maximain  ciilpam 
biiit  iiegligeiitiac  periineret :  vcrunitamcn  evi- 
'  ^us  traiisgrcssio  csl,  coiii  memorin  rctiiictur» 
|iiam  in  illo  Deiis  assistens  prsesensque  contc- 

•  Uiide  iicoessariuni  fuii,  cum  in  Psaliiio  diccre- 
'  memoria  reiinentibut  tnandata  ejut,  addcre,  ui 
ea  {PtaL  cu,  18).  Multi  enim  rctinent  uiemoria, 
leiBiianl  ca,  pncvaricationis  majore  peccato, 
livionis  nulla  Cbt  cxcusatio» 
DixH  crgo  $erpen$  muUeri,  Non  mortemmendm. 
emm  Deut^  quomam  quo  4ie  mandmeaneritit  de 
tperientur  vobit  ocuU^  el  eritit  ticui  dii,  cogno» 
bmmm  eimaium.  Quando  bis  Tcrbis  crederoi 
a  l)0:ia  atqiie  ulili  re  divinilns  se  foisse  prolii- 
liii  jam  inesset  menti  amor  ille  propria:  pote- 
ei  qux*dani  de  sc  superba  prxsumpUo,  qnx  per 
nitatioiicm  fucr.it  convincenda  ct  humilianda  ? 
e  verbis  non  contc^nla  serpcDtis  considernvit 
,  mditque  bonum  ad  eteam^  el  decorum  ad  atpe- 
A  iion  crcdcns  posse  inde  se  mori,  arbitror 
«tj^verit  Denm  alicujus  sigiiificationis  causa 
,  Si  manducateritit ,  morle  moriemim  :  atquo 
impsii  de  fructu  cjus,  et  manducavil,  et  dcdii 
riro  suo  secuni;  fortassis  cliam  cum  vcrbo 
II,  quod  Scriptura  tacens  iiitelirgendum  relin- 
■  Ibrte  nec  suaderi  jam  opiis  ersit  viro,  quaiido 
D  cibo  mortuam  uon  esse  ceniebai? 

*  XXXi.  —  Ad  quid  aperti  ocuU  Adami  ei  Eves. 
Irgo  edertmif  ei  aperti  tuni  ocuU  amborum.  Quo  * , 
infiGem  concupiscendum ,  ad  poocati  poenam 

>  morte  conceptam ;  ut  jam  cssct  corpu^ 
tantum ,  qood  poterat ,  si  obcdientiam 
rarent ,  in  mcliorem  spiritualemque  babitum 
mc  mutari,  sed  jam  corpus  mortis^  in  qiio  lei 

tfO.  Al  M».,  QHO. 


4M 

in  membris  repugnaret  legi  mentis  (INnt.  m,  35)  ? 
Nequcenim  clausis  ocnlis  fiieti  erant,  el  in  paradiso 
dcliciarura  caici  palpantcsque  oberrabant,  ut  Tctiium 
ligiium  cUam  nescientes  aiUngerent,  palpantcsqiie 
fruciiis  proliibllos  igiiorando  decerpcrent.  Quomodo 
aotem  animalia  et  volalilia  adductasunt  ad  Adam.  ul 
vidcret  quidea  vocarct,  si  non  vidcbat?  et  quomodo 
ipsa  muller  ad  virom  adducta  est,  quando  facla  est, 
ut  dc  ilia  quam  non  Tidebat  dtceret,  Uoc  nune  ot  de 
otsibut  meit,  el  earo  de  carne  mea,  elc.  {Gen,  u, 
19,  22,  23)?  Postrcmo,  quomodo  vidit  miiller 
quia  bonum  est  lignum  in  eseam,  et  quia  placel 
oculis  ad  vidciidiim ,  et  dccorum  est  cognosccrc ,  si 
coruni  clausi  craiit  ocuU  ? 

41.  Nec  lamcn  ideo  prnpttir  unius  verbi  translatio- 
ncni  totum  ligiirale  accipicndum  esi.   ViJerit  enini 
queinadmodum  diKcrit  scipciis,  Aperieniut  vobit  ocuU. 
lloc  cnini  eum  scriptor  libri  dixi*»sc  iinrravit ;  in  qua 
vcro  signilicatione  Vi-1  sentcuiia  discrit,  lcctori  con- 
sidcrare  periui^it.  lloc  autcm  qiiod  scriplum  est,  Ei 
aperU  tmti  ocuU  corum,  H  cognoveruut  quia  fiudi  erant, 
ita  scripluin  est,  qucinadmodum  oiiiniu  quj!  gesta 
narrantur ;  nec  t.imcn  idco  in  allegoricaiii  narratio- 
ncin  iios  dcbent  duccre.  Neque  cniiii  ct  cvangolisUi 
narralor  dicta  cujusqiiaiu  ligurata  cx  cjiis  |KTsona  in- 
scrchal,  ac  non  ex  pcrsona  soa  qua:  fucrant  gcsta  nar- 
r.ilMt,  cum  diccret  dc  iilisduobus,  qudnini  uniiscral 
Cleoplms,  qiiod  cnin  frcgis>ct  cis  Douiiuiis  panein , 
aperU  tunt   ocuU  conuii,  ei  cognoreruni  eum,  qucHi 
pcr  viani  iioii  cogiiovcrant  {Luc,  xxiv,  13  31);  noo 
uliqiic  clausis  oculis  aii)bulaiitcs,scd  euiu  cognusccro 
iioii  valciitibus.  Sicui  ergo  ibi,  sic  ncc  isto  loco  nar- 
raUo  ligurala  est ,  quaiuvis  traiisluto  verbo  Scriptura 
usa  sit,  ui  aperlos  diceret  oculos,  qui  et  aiitca  paio- 
baiit :  apertos  uUque  ad  aliquid  inluciiduui  ct  cogitan- 
duui,  quod  antea  nunquam  advcrieranl.  Ijbi  cnim  ad 
traiisgrediendum  pneceptum  audax  curiositas  luota 
cst»  avida  experiri  lateniia,  qiiidnam  tacto  vctito 
scqucretur ,  ei  noxia  libertatc  babcnas  prohibitionis 
rumpcre  delectaia,  probabilius  existimans  non  esse 
iiioricin  f  quain  timiicrant ,  secuturam  :  talc  quip|ic 
poniuni  credcndimi  est  fuisse  in  illa  arboic,  cujusgc- 
neris  poina  jain  iii  aliis  arlioribus  innoxia  scnscrant ; 
undc  magis  creilidcrunt  Dcum  posse  peccanUbus  fa- 
cilc  ign(«ccrc,  quam  paUcnter  Luleruiit  *  non  coguo- 
bccre  quidiiam  cssct ,  vcl  cur  eos  inde  cibuin  sumere 
vctiiissct ;  mox  ui  crgo  prxceptum  traiisgressi  suiit , 
iiilrinsecus  gratia  dcbcreiite  omniiio  uudaii,  qnam 
lyplio  quodam  ct  supcrbo  aiiiore  sux  poteslaits  oflcii- 
dcraut,  in  sua  uicmbra  oculos  ii^eccruiit,  caqiie  nioiu 
eoqucm  non  noverant,  concupiverunt.  Ad  boc  eigo 
apcrU  siuii  oculi,  ad  quod  antca  non  patebont,  qiiaiii- 
vis  ad  alia  palercut. 

CAPUT  XXXli.  —  NortuUlatit  et  libidini$  origo.  Fi- 
culnea  tuccincioria, 
42.  Hxc  niors  ca  dic  accidit,  qua  factmn  cst  qiiod 
Dcus  veiuit.  Ainisso  quippe  sutu  mirabili»  cor|His 

>  Siic  Mbs.  At  Am.,  ^iMm  paUenier  hderU.  Er., 
(intrrr  tulerml.  Lov.|  quod  palienier  tuterini. 


4^7 


DE  GENESl  AD  LITTK 


Ipsum  cui  sialus  cliam  ilc  ligiio  \ikc  virtiilc  myslira 
pra*l)cl)alur,  pcr  qiicm  ncc  morbo  lCDUri,  ncc  mukiri 
xtale  pouiisscm,  ut  lioc  in  corum  cariie,  qtiaiiivis 
adliiic  animali  ct  in  mclius  postca  coiiimulaiid;i,  j:im 
tanicii  signiGcarctur  pcr  cscam  ligni  vitx,  quod  c& 
ipso  spirituall  alimenu»  sapientij!,  ciytis  sacramcnlum 
iliiid  lignum  erat,  fit  iii  Aiigelis  |)cr  u.tcrniuiis  parti- 
ci|ialioncm,  ul  In  dotcriiis  noii  mulcnlnr  :  lioc  crgo 
aniisso  sialu,  corpus  coriim  duxil  niorbidam  ct  nior- 
lircrnin  qiialilatcm,  quu2  incst  ctiain  pccoruin  canii , 
ac  pcr  lioc  cliam  cumdem  inutum  quo  fit  iii  pccoribus 
concunibcndi  appetilus,  iit  succcdunt  nasccnlia  mo- 
ricntibus :  scd  lamcn  eiiam  in  ipsa  Jani  pccna  sus 
gcncrosllatis  indcx  aiiiiiia  *ralioiialis  bcsiialein  motum 
iu  mcmbris  suo:  canJs  erubiiit,  eiqiic  incussil  pudo- 
rcin.  non  soluni  quia  boc  ibi  scntiebal,  ubi  nunquani 
antca  tale  aliqnid  sciiscrai,  vcrum  cliam  qiiod  illc 
pudcndns  motus  de  pncccpti  iransgrcssioiic  vcnicliat. 
Ibi  ciiim  sCMsil,  qiia  prius  gratui  vcstirctur,  qtiando 
in  sua  nuditaie  niliil  indeccns  luiticbalur.  Ibi  complo- 
tuin  cst,  Domine^  in  volunlate  lua  piwsliluti  decori  meo 
virlHlem;  averli$li  aulem  faciem  tuam  ',  et  faclu$  $um 
con!Hrbatu$  (P$aL  xxix,8).  Dcniquc illa  conturbatione 
ad  fuiia  ftculnca  cucurrcrunt,  succincloria  consucruntv 
d  quia  gloriaiida  descruerant,  pudcnda  texcrunt.  Nec 
arbilror  eos  cogilasse  aliquid  in  illis  fuiiis,  quod  tali- 
bus  congruerct  contcgi  jam  mcmbra  pruiicntia  ;  scd 
oorulto  inslinctu  ad  lioc  illa  contiirbationc  conipulsi 
sunl,  nt  ciiain  talis  poenx  silc  sigiiilirati»  a  ncscicn- 
tjbus  flcret ,  qiix  peccalorem  facki  convinccrct ,  ct 
docerct  scripta  Icctorcm  '. 
CAPUT  XXXIII.  Vox  Dci  anibulautisin  paradito, 
43.  Etavdierunt  voccmDomini  Dei  ambulanti$  in  para^ 
di$o  ad  ve$peram.  Ea  qnippc  bora  tales  jam  convcncrat 
visilaro,  qni  dcrcccranta  liicc  vcrilalis.  Fortassis  ciiiui 
aliisiiitrinsccns  vcl  cflabilibus  vcl  incflabilibus  modis 
Dcus  cum  illis  anica  loqucbalur,  sicut  etiam  cum  Angc- 
lisloquitur  ipsa  incomniutabili  vcritatc  illuslr.insineii- 
tei  eorum ,  ubi  cst  intcllcctQs  nosse  simul  qiixcumqiic 
ciiam  per  tcmpora  noii  flunt  simiil.  Furte ,  inqnain  , 
sic  cum  els  loqucbalur,  ctsi  non  taiita  participationc 
divinae  sapicntix,  quantam  cnpiunt  Angcli;  tamcii 
pro  liumano  modulo,  quantumlibct  miiiiis,  scd  i|i60 
generc  Tisitatlonls  et  ioctttionis ;  forlassis  clinni  illo 
qui  flt  per  crejitiiram »  sive  in  ecstasi  spiritiis  corpon- 
libus  imaginibus ,  sivc  ipsis  sensibus  corporis  aliqiia 
spocie  prxscniata  vcl  ad  vidcndum ,  vcl  ad  audicii- 
dnm,  sicut  in  Angolis  suis  solet  videri  Dcus  vel  so- 
narc  pcr  nnbcm.  Nuiic  tamcn  qnod  andicrunl  vocem 
Dci  ambulantis  in  paradiso  ad  vespcmni ,  nonnisi  pcr 
crcaliiram  visibilitcr  ractnni  cst,  ne  siibsiantia  iila  in- 
visibilis  ct  ubiqiie  tota,  qiia*  Patris  et  Filii  cst  et  Spiri- 
tu3  sancti,  corporalibus  eoriim  scnsibus  locali  ektcm- 
porali  moiu  npparuisse  crcdatur. 
44.  Et  ub$conderunt  $e  Adam  et  mulier  cju$  a  faeie 

■  Am.  et  Br.,  vindex  amma.  Lov.,  rindex  amma,hi  mss. 
magiio  coosensu,  index  mnma. 

*  brui  addiint,amf ;  qiKxl  abost  a  Mss.  cX  a  vcnaunc  lAX. 

s  lu  iu  MsB.  sbi  iu  exciisis  letfrlNiUir,  qua  pecralorem  fih 
tum  convinierct,  etdoccret  scnvlura  iectorcm. 


RAM,  S.  AUGUSTINI  M 

Domini  in  nudio  Uguo  quod  e$l  in  paraduto,  Gim  Deus 
avcHit  iiiirinsccus  faciem  suam ,  el  At  bomo  eontor- 
baius ;  non  mircmur  bxc  ficri ,  qiue  Mmllia  Sttnt  dc- 
mciitisK,  pcr  nimium  podorcm  ac  tlmorem;  illo 
quoqiic  occulto  iiistinctu  iion  qiiicscenle ,  ut  ca  nc- 
scicntcs  facercnl,  qtue  aliqiiid  siguificarent,  qiian- 
d(»que  Kituris  posleris,  propter  quos  isti  comscripla 
suiu. 

CAPUT  XXXIV.  —  Adam  ob  nutlitatem  $cu  abxon- 
den$  inlerrogalur  a  Dvo, 
\Tu  Ei  vocavit  Dominu$  Deu$  Adam,  et  diaal  f//i, 
Ibi  e$?  Incrcpautis  vox  est,  nnn  ignorantis.  Et  bee 
sanc  ad  aliqiiain  pertinct  significalloncm ,  quod  sicut 
prxccptnm  viro  datum  cst ,  per  qiiem  penrenircl  ad 
fcmiiiam ,  ila  \ir  prior  intcrrogatur.  1'raccptiini  cnim 
a  Doniuio  pcr  virum  usqiu;  ad  fcminam  :  peccaliim 
aulcm  a  diabolo  pcr  fcminain  usquc  ad  viniin.  Ilxc 
inybticis  sigiiificationibus  plena  sunt ,  non  id  agenti- 
bus  in  qiiibns  lacta  siint ,  scd  de  liis  id  agente  polcn- 
tissima  Siipicniui  Dci.  Nou  autcm  iiunc  signiflcata  re- 
scramus ,  scd  gcsta  derciidimus. 

4G.  iio^pondil  crgo  Adain  :  Vocem  liumi  mdivi  m 
paradi$o,  et  limui^  qnia  uudu$  iNm,  ei  ttb$eoniB  me. 
Sntis  probabilc  est ,  solcre  Deum  per  creaturam  tali 
actioiii  GOffigniam  in  forma  humana  primis  illis  homh 
iiibus  apparcrc  :  qoos  Uimen  nnnquam  pcrmisit  ad* 
vcrtcre  huditatcm  suam,  eonim  iiitentionem  in  s«- 
pcrna  suslollcns,  iiisi  cum  post  peccatum  padcndum 
in  mcmbris  motuin  poenali  mcmbrorum  lcge  sensis- 
scnt.  Sic  crgo  aflecti  sunt ,  ut  solcnt  afllci  liomines 
sub  oculis  bominum ;  et  lalis  affcciio  dc  peccati  pama 
crat ,  eum  latcro  vcllc  qucm  lalere  nihil  potest ,  cl 
:ib  eo  carncm  occnliare ,  qui  cordis  inspeclor  cst.  Scd 
qnid  niirum  si  superbi  *  volcntes  essc  sicut  dK,  eva- 
niicrunt  in  cogitiiionibas  suis ,  et  obscuralum  csl  in- 
sipicns  cor  coruin  1 5e  quippc  dixcront  essc  saptefitcs 
in  abundantia  sua ,  et  illo  avertcnte  flicicm ,  siulti  fa- 
cti  sunt  {Rom.  i ,  21 ,  2'1).  Qiiod  ciiim  jnm  ipsos  pa- 
debat  erga  seipso9,undc  sibi  et  succinctoria  fcccrint, 
multo  vcbcmcniius  ab  illo  ctiam  sic  succincti  videri 
vcrebaiilur,  qni  Unqunm  fnmillari  tempcramcnto  ad 
oos  videndos  pcr  creaturam  visibilem  vclul  huiiu.ios 
oculos  affcrcbat.  Si  enim  pmptcrca  sic  apparebat,  ut 
bomines  tanquam  cum  hoinine  loqucrentnr,  qucmaJ- 
mndum  Abraham  ad  quercam  Mambrts  {Gen.  zvin, 
I),  illa  ipsa  prope  amicitia  pudorc  onerabat  poil 
pcccatum,  qiue  flduciam  dabat  antc  pcccatum;  nec 
jain  illam  nuditatcm  audebant  oslcndcrc  talibns  ocu* 
lis ,  qn.T  dtsplicebnt  ct  suis. 

CAPUT  XXXV.  —  Exen$alione$  Admui  ei  Ecw. 
47.  Domiiiusergo  volcns  j:im  pcccatores  more  justi- 
ti»  intcrrogatos  pnnire  amplius  qiiam  crai  llla  |Hena, 
dc  qiia  jam  cogcbanlur  cruhcsccre  :  Qui$  nuntiavii  ^ 
inqiiit ,  tibi  quia  nudu$  e$ ,  ni$i  a  ligno  quod  prmeeperam 
iibi  lanlum  ne  ex  eo  manducares,  ab  eo  edi$iitjrm 
ciiim  mors  concepta,  proptcr  Dci  scnteiitiam,  qui 
sic  fucrat  comminatus ,  fccit  advcrti  concupiscentiali- 
tcr  mcmbra  ubi  dicti  sunt  apcrti  oculi ,  et  seculum 
, '  >:ss.,  superhe. 


LIBCR  UNDEaAlUS. 


am 


idpiideret.  Ei  dijatAdamy  Mulier  quam  dcdisti 
,  kme  tmki  dedii  a  ligno^  et  cdi.  Eia  supcrbia! 
id  dixil,  Pcocavi^?  Habel  confosionU  dcfor- 
n ,  61  non  baljet  oonfeasionia  bamiiiuiem.  Ad 
a  contcripu  saul,  quia  ci  ipsa  inierrogaliones 
la  ad  hoc  fact»  aunt ,  ut  et  veraciier  et  utiliier 
«nUir ;  quia  si  meiidaciter,  non  utique  utiliter : 
srtamus ,  qno  morbo  superbix  laboreni  liomi- 
die ,  nounisi  in  Creatorem  conantes  referre  si 
{eriiil  mali ,  cum  sibi  velint  tribui  si  quid  egc« 
ni.  Jftc/itT,  iiiquit.,  quam  dedisli  mecum  ,  id  cst 
dedisti  ot  esset  mecum,  hmc  mHH  dedit  a  U§no, 

qvsiai  ad  boc  data  sit,  ut  non  ipsa  potius  obe- 
iro ,  et  amlK)  Deo. 

Ef  dixii  Dominus  Deus  mulieri^  Qmd  hoc  feeiuif 
b  mmtier^  Serpeui  Meduaat  me ,  et  nmnducavi.  Nec 
nfltelur  peecatum ,  sed  in  alterum  refcrt ,  im- 
exu,  pari  fastu.  Ex  bis  tamen  natusest,  ncc 
iutus  est ,  sed  plane  pluribus  malis  eicrciutiis, 
lit  t  ei  dicet  usque  ad  (erminum  sscculi  :  Ego 
Daminet  miurere  md;  sana  animam  meam^ 
teeui  tibi  (PsaL  xl,  5).  Quanto  melius  sic  et 
led  adbuc  ccrviccs  iieccaioruin  non  concider.it 
m  (Pm/.  cxsviu,  4).  Keslabant  labores,  dolo- 
Brlbff  et  omnis  contriiio  sseculi,  et  gratia  Dci 
mpore  opportuno  subvcnit  bomiiiibus ,  qoos  af- 
docuit  oon  de  seipsis  dcbere  pracsumere.  Ser- 
inquit ,  seduxii  me ,  ei  manducan  :  quasi  cujus- 
luasio  praccepio  Dei  dcbuerit  autepoiii. 
CAPUT  XXXVI.  —  Muledictio  serpentit. 
E$  dixit  Dominus  Deus  terpenti^  Quia  feeisiilu 
wUdicius  iu  ab  omnibus  pecoribus ,  ei  ab  omnibus 
fiMS  lauil  super  tirram.  Super  pectus  luum  ei  vcn- 
mm  ambulabiSf  el  ierram  edes  omnes  dies  vitce 
'i  immieitias  ponam  inter  ie  ei  muUerem ,  et  inter 
tmm  el  semen  Ulius.  Ipsa  iibi  servabit  caput ,  ei 
flHf  ^'iis  caUaneum.  Tou  isU  seiiteiitia  (Igurau 
90  aliud  debet  ei  scriptuHs  iidcs  iiarrationisque 
(,  Disi  oe  iliam  dictam  fuissc  dubitcraus.  Quod 
positum  cst,  Et  dini  Domiuus  Dcus  nrpenti, 
ioU  scribentis  sunt ;  bxc  '  cxigeiida  sunt  pcr 
eUtem.  Iloc  ergo  vcrum  cst ,  dictuiii  est  scr- 
Jam  cxtera  vcrba  Dei  sunt ,  qu»  libero  lectoris 
aui  reliiiquuntur  iitruin  propric  an  flgurate  ac- 
ibcant ,  sicut  in  exordio  voluminis  bujiis  nostri 
ruti  aumus.  Proinde  quod  serpeiis,  cur  boc  fc- 
lon  est  biterrogatus ,  potcsl  vidcri  quod  non 
Lique  id  iu  sua  iiaiura  et  volunute  fcccrat;  scd 
us  de  illo  cl  pcr  illum  ct  in  illo  fucrat  opcratus, 
ji  ex  peccato  impieuiis  ae  supcrbix  sux  igiti 
alQs  foerat  seiupiterno.  Nunc  crgo  qufHl  scr- 
lidlur,  et  ad  cum  qui  per  serpentcm  opcraius 
qpe  refertur,  procul  dubio  figuratum  est :  nam 

Tert>is  teuUtor  ilie  describitur,  qiialis  gcneri 
10  fuluros  esscl ;  quod  gcnus  bumanuiii  propa- 
inc  eoepit,  quando  bxc  in  diabolum  est  tanquam 

lo  rrobae  not»  Mss.  m  aliis  vero  codidbas,  a  edi. 
Id  iUiit  i*eeeam,  ?  superbia  habei. 
Ugd.  ven.  Lov.  feruni,  ei  heec :  et  inTcrius,  hoe 
reesldktnnserpenli   M. 


in  scrpenlein  proVat;»  sciitcutia.  lljbc  iuque  verba 
quomodo  figuris  exposiiis  accipicnda  sint,  et  in  illis 
diiobus  advcrsus  Manichseos  cdilis  libris  de  Genesi » 
quantum  potuimus  disseruimus ,  et  si  quid  diligen- 
tius  et  congruentius  allas  potucrimus,  Dcus  adoril 
ut  efOciamus  :  nunc  taincn  nosira  nttentio  in  aliud 
qiiaai  susccpimus ,  nullo  exigcntc  avcrtcnda  est. 
CAPUT  XXXVII.  —  Pesna  mulieris. 

50.  £t  mnlieri  dixit ,  Mukiplicans  mulliplicabo  triui* 
Uas  tuas  et  gemitum  tuum  :  in  tristitiis  paries  filios ,  et 
ad  virum  tuum  conversio  tua ,  ^f  ipst  iui  dominabitur. 
ilxc  quoque  in  mulicrem  Dci  vcrba ,  figurate  ac  pro- 
plietice  multo  commodius  iiitelliguntur  :  verumuinea 
quia  nonduin  pepcrcrat  feniina ,  nec  dolor  et  geioitus 
paricntisnisi  ex  oorpore  niorlis  esi,  qiue  ilia  pne- 
ccpti  transgrcssionc  conccpu  cst ,  animalibus  quidcm 
eiiam  luiic  incinbris,  scd  si  boiiio  non  pcccissct, 
noii  utique  niorituris ,  ct  alio  quodam  sutu  fclicioro 
vicluris,  doncc  post  vitam  bene  gesuin  in  mciius  mu- 
tari  nicrcreniur,  sicut  jani  supra  pluribus  locis  nisi- 
nuavimus ,  refertnr  ba>c  poena  et  ad  propricutem  iit« 
tcrc ;  nisi  quia  id  quod  dictum  cst,  Ei  ad  virum  iuuni 
comersh  tua,  et  ipse  dominabitur  tid,  videnduni  esl 
qiicm.idmodnm  proprie  possit  accipi.  Nequo  eniin  ei 
aiitc  pcccaium ,  alitcr  facUm  fuisse  decet  credere 
mulicrcm ,  nisi  ut  vir  ci  domlnarclur,  et  ad  eum  ipsa 
scrvieiido  ccnverterciur.  Sed  recte  accipi  potest  baiic 
scrviluteni  significatnm ,  quas  ciijusdam  conditionis 
cst  potius  qtiain  dil^ctiouis ,  ui  etam  ipsa  lalis  servi- 
tas ,  qua  honiiiies  bominibus  poslca  osse  servi  cceiie- 
runt ,  de  pcena  peccati  rei^eriatur  cxorU.  Dixit  quidem 
Apostolus,  Per  charitatem  servite  inwcem(Galat.Y. 
13);  sed  nequaquam  diceret,  Inviccm  dominamini. 
Possunt  itaque  conjuges  per  cbariutem  sen-ire  invi- 
cem ;  sed  mulicrem  non  permitiit  Apostolus  dominari 
iii  virum  (I  Tim.  ii,  12).  IIoc  eiiim  viro  poiius  Dei  sen- 
tcntia  dctulit ,  et  mariium  babcre  dominum  memil 
niulieris  non  natiira ,  scd  culpa  :  qiiod  Umeii  nisi 
snrvctur,  dcpravabitur  amplius  natura ,  ct  augcbitur 
culpa. 

CAPUT  XXXVIII.  —  Pctna  Adami  ei  nomen  muliert 
impositum. 

51 .  Dhit  crgo  ct  ad  virura  ejus :  Quia  audisti  voeem 
mulieris  tuee^  el  edisti  de  Ugno,  de  quo  prmceperem  tibi 
dceo  soio  non  edere;  maledieta  terra  inoperibus  tuis  : 
in  IristilHs  edes  iliam  omnes  dies  vilee  tua ;  spinas  ei  fri- 
bulos  edet  tibi,  et  edes  fenum  a§ri.  In  sudore  facid  iuet 
edes  panem  tuum,  donee  convertaris  in  terram,  ex  qlm 
sumptuses;  qmaterra  es,  ei  in  terram  ibis.  Uos  esse  in 
terra  labores  bumani  gcncris,  quis  iguorat!  £t  quia 
non  essent,  si  felicitas  qii.xin  paradiso  fuerat,  tenerc- 
tiir,non  est  utiquedubiUndum;  acper  lioc  etiam  pro- 
prie  verba  haee  primiuis  accipere  ne  pigeat.  Servanda 
uinene&t  et  cxhpectanda  sigiiiCcatio  propbetbe,  quam 
maxime  bic  intuetur  Dei  loqnentis  intenlio.  Neqiie 
eiiim  frustra  et  ipse  Adam  miro  iiuodam  insliucta 
tunc  Tocavit  nomen  mulieris  sinc  Yitam ;  subjicicns 
etiaro,^ftiomam.fSAi  esi  mater  omnium  vitentium.  Nain 
et  hacc  non  scripioris  narrantis  vel  afUrmantis.  scd 


151  DE  GENESI  AD  LrTTOUX,  S.AUGUSTIN1 

Ipt!^  primi  Uorolnis  yeriii  liiuslligeiid»  smil,  iit  dlce-     viia  etiam 
ret,  qw>Mam  kme  €$i  mater  omitium  memmm,  iaiM|uam 
Bominto  a  ae  imposiU  causam  liiferens,  cur  caiu  vo- 
caterit,  Vluufi. 

CAP13T  X13U1.  —  TuniciB  pdlicem.  Exprobratio 
tnpcrokBm 
54.  £l  fedi  Domtm$  Dem  Adte  el  muiien  eju$  tw 
nica$  peUicea$,  d  induiteo$.  El  hoc  signittcalionis  gralla 
factum  csi,  scd  lamen  ractuni;  sicul  ilia  qii»  sigiiifica. 
tionis  graiia  dicu  sunt,  sod  tamen  diclasuiit.  Iloccnim, 
quod  Krpc  diii,  iiec  me  saepius  piget  dicerc,  a  narratore 
renira  proprie  gestarum  cxigendum  est,  ut  ea  narrel 
facU  esse  qux  iacu  suiit,  eidicucssc  quxdicU  sunt 
Sicut  autein  in  factis  quasritur  qiiid  factum  sit,  et  quid 
signiliccl;  iu  in  vcrbis  ct  qiiid  dictum  sil,  et  quid  si- 
giiificct.  Sivc  cnim  flguratc,  sive  proprie  diclum  sit, 
quod  dictuin  esse  narratur,  dictuin  tamen  esse  non 
dcbol  puUri  flgnralum. 

53.  Et  dijat  Deu$,  Ecce  Adam  factu$  e$i  tanquam 
tinu$  ex  nobi$  in  cogno$eendo  bonum  et  malum.  Quo- 
iiiam  lioc,  per  quodlibct  et  quoraodolibct  dictuin  slt, 
Dcus  Umen  dixit,  non  alitcr  imclligenduin  est  qiiod 
ait,  iinNs  ex  nobi$,  nisl  proptcr  TriiiiUtein  iiuincrus 
pliiralisacclpialur;sicutdiclum  erat,  Faciamu$  Aonii- 
nem  (Cen.  i,  26) ;  sicut  eiiam  Dominus  dcse  et  de  Pa- 
irc,  Vemcmu$  adeuw,  et  manuonem  apud  eum  facie- 
mu$  (Joan.  xiv,  25).  Rcplicatum  cst  igitur  in  caput 
supcrbi,  quo  cxilu  concupivcril  quod  a  scrpeiilc  sug- 
gcsluin  csl,  Erilis  $icul  dii  :  Kcw,  inquil,  Adamfactu$ 
t$t  lanquam  uuu$  ex  nobis.  Ycrba  enira  suiit  hjcc  Dei, 
non  lam  huic  insulunlis,  quamcKtcros  ne  iu  soper- 
biaiit  dolcrrciilis,  proplcr  quos  isU  coiiscripU  suut. 
taclu$  e$t,  iiiquit,  ianquam  unu$  ex  nobi$  in  cogno- 
uendo  bonumei  ma/mn.Quid  aliud  intclligcndiim,  oisi 
exciiiplum  limoris  inculiendi  csse  proposiium,  quod 
non  solum  nonfucrit  factus  quaPis  flcri  voluit,  sediicc 
illud  quod  faclus  fucrat,  conscrvavil? 

CAPUT  XL.  —  Expulm  e  paradi$o.  ExcotnmU' 
nicaiio. 

54.  Et  nunc,  inquil  Dcus,  ne  aliquando  extendai 
manum,  ei  $umai  de  ligno  «i/ir,  ei  edai,  ei  vivat  in 
aternum.  Ei  dimi$it  illum  Dominu$  Deu$  de  paradi$o 
volupiati$  operari  terram^  ex  qua  9umptu$  est.  Supc- 
rit>ra  vcrba  Dci  sunt;  hoc  autem  factum  propter  ipsa 
vcrba  sccutuin  est.  Alicnatus  enim  a  viu,  non  solum 
quaro  fuerat,  si  prxceptum  servasset,  cuin  Angelis  ac- 
cepiurus,  sed  ab  illa  eliam  quam  ducebat  in  paradlso, 
felici  quodam  corporis  sUtu,  scparari  utique  debuit  a 
liffno  vitx  :  sivc  qood  ex  ipso  illi  subsisteret  fclix  illc 
ipse  suius  corporis,  ex  re  visibili,  virtute  invisibili, 
sive  quod  in  eo  essct  et  sacramentum  visibile  invisi- 
bilis  sapicntias;  alienandus  inde  utique  fuerat,  vcl  jam 
moriturus,  vci  etiam  un(|uam  excommunlcatns :  sicut 
etlam  in  hoc  paradiso,  id  est  Ecclesia,  solent  a  Sacra- 
meatis  altaris  visibiiibos  homines  discipllna  ecclesia- 
stica  removeri. 

55.  Ei  ejecit  Adam^  et  eoHoeavii  eum  eontra  paradi' 
sum  votupiati$.  Et  hoc  signiflcandi  gratia  factum  esl, 
led  umen  lactom,  «tcontn  pandiiom,  qoobeau 


451 
habituet  pec- 
cator  utique  in  miscria.  Et  aHUmamt  riiiBtiX  et 
flammeam  romphtgam  qum  verf ilnr,  cuotcdire  mmm  Bgm 
mue.  Hoc  per  nodesles  atiqne  potesuics  cliam  In  pa- 
ndiso  Tisibili  factmn  esie  crcdendom  ea,  nt  peraB- 
gelieom  ministerium  eiset  illic  igneaqaaBdam  cusio- 
dia  :  non  lamenfnistn  factum  esse,  niti  quia.  sfgniA- 
cat  aliquid  etiam  de  paradiso  •pirituali,  nonest  atique 
dubitanduni. 

CAPUT  XLl.— OpinloiMi  de  komime  peccato,  quale 
fumi. 

56.  Non  auleni  ignoro  quibusdam  esse  Tisaro,  h- 
stinatione  praevertlssc  illos  hominesappetitom  acieiitioB 
boni  et  mali,  et  immaturo  tcmpore  percipere  voluisse 
quod  eisdilaiom  opportunius  senrnbator;  idqueogisfie 
lenUtorcm,  ut  pKcoccupando  ^  quod  nondum  ulibos 
congruebat,  oflTenderent  Deum,  et  ab  ejus  rei  atilluie 
alienarentur  cxclusi  atque  damnati,  ad  quaro  si  suo 
tempore,  sicnt  Dcus  rolebat,  accederent»  posscnt  ea 
salubriter  perfrui.  ifoc,  si  furte  lignnm  iliiid  non  ad 
proprieutem  ut  vcram  Itgnum  ei  ven  poina  ejns,  sed  ad 
flgiiram  Tcllnt  acciperc,  hnbeat  exitum  aliqiiein  rectjs 
fldci  veritatique  probabilcm. 

57.  Visiim  est  etquibusdam,  du^  illos  primos  bo- 
inincs  nnpliassuas  fuisse  funlof,et  ante  mistoi  esse 
concubitu,  quam  eos  qni  cres.Tenl  oopulassel ;  quani 
rcm  nomiiie  ligni  fuissc  signiflcalam,  undc  prohibiti 
erant,  doncc  op|>orUino  teinporc  jnngerentiir.  Quasi 
vero  in  ca  xute  facti  csse  crcdcndi  sint,  nt  exs|ie- 
cUiida  essct  im.iurius  puberuiis;  aut  non  illud  tuiic 
legilimum  f«et,  cum  primum  fleri  potuisset,  ciim  au- 
tem  non  potuisset,  non  utique  fleret :  nisi  forte  S|Kinsa 
crat  a  patre  tradenda,  et  exspecianda  ent  Totnrutn 
solemnius,  et  convivii  celebrikis,  et  dotis  nsliinatio, 
ei  conscriptio  Ubularum.  Ridiculum  istiid  est ;  pnctiT 
qnod  a  renim  gesuruin  proprieutc  disccdit,  qiiam 
susccpimus  assercndam,  cl  qnaiiiani  Dcus  doiiare  vo- 
luit  asseniimus. 
CAPUT  XLII.  —  An  Adam  crediderit  $erpenti^  quam 

rationead  peccandum  inductut  nt, 

58.  Illud  magis  movet,  si  jam  spiritualis  ent  Adam, 
quamvls  mcnte,  non  corpore,  quomodo  credere  po- 
luerit  quod  per  ser]>cntein  dictum  est,  Ideo  Demn  pro- 
Itibuisse  ne  fructu  ligni  illius  Tesccrenlur,  quii  scte- 
bat  eos,  si  fccissciit,  futiiros  ot  deos  propler  digno- 
scenliam  boni  ct  mali,  Unquam  hoc  tanttim  bonom 
crcnttirx  sux  Crcator  inviderit :  hoc  roirum  sl  homo 
spirituali  mcnte  pneditus  credcre  potuisscl.  An  qula 
hoc  crcdere  ipse  non  posset,  proptcrca  malter  addiu 
cst^qux  parvi  iniellectusessct,  et  adhuc  forUsse  le- 
cundum  scnsum  camis,  non  secundum  spiritum  men  - 
tis  viveret,  et  hoccst  quod  ei  Apostolus  non  tribail 
imnginem  Dei  ?  Sic  enim  ait :  Yir  quidem  mm  debet  ve» 
lare  caput^  cum  $it  imago  ei  gloria  Dd ;  muiier  autem 
gloria  viri  e$i  (1  Cor.  xi,  7}.  Non  qnod  mens  femiii» 


>  M».  plerlque,  prageerpemUk 

>  Ubri  omnes,  addila  e$i  :  exc^pto  Renilgiano  codioe,  ia 
qno  a  prima  manu  scripmm  foerat,  adUa  Ml;  non  t 
Diale*  si  subaudiasy  a  serpente. 


m 


LIBER  DU0D£€1MU9. 


VU 


gincni  capere  oonpossit,  cuni  in  illa  gra- 
la  not  dicai  ncc  maisculumcsse  nec  rcmiiinm  {GalaL 
111«  S7,  28) ;  8cd  qu()d  fortassis  illa  lioc  nondum  pi'r> 
cepcral  qiiod  di  in  agnilione  Dei,  et  viro  r^ciitc  ac 
di«pensaule  paulaiim  fuerat  pcrceplum.  Neqiic  eniin 
fruslra  eslillud  quod  Apot tolus  ait,  Adam  enimprimiu 
f9rmaUi$  tti^  deind^  Eva  :  et  Adam  non  esi  tediiciuit, 
muUer  MUiem  teducia  ta  prtevaricaiione '  facta  e$i  ( I  Tim. 
II,  13«  14) ;  id  est,  ut  pcr  illam  ctiam  vir  prasvarica- 
retur.  Nani  ei  ipsum  dicit  prxvnricntorcm,  uhi  ait : 
ia  nmlUudinem  pnctaricniiomt  Adw,  qui  est  forma  fu^ 
iwri  (Rom.  T,  \i).  Seductimi  Uinien  negal.  Nam  etiii- 
lcrrogaUis  non  ait,  MHHer  quam  dedisii  mccumj  scilu- 
xiime,  el  manducavi;  sed,  ipta  mihi^  iiiquit,  dedii  a 
lifua,  €i  mauducavi.  lUa  vero,  Serpent,  iiiquit,  teduxii 
mel 

59.  I:a  Salomon  vir  (nntae  sapicntios,  numquidiiam 
cceiloudnm  est  qiiod  in  siiiiulacroniiii  cuitu  crcdidit 
cise  aliquid  uiilitatis?  Sed  inulicrum  amori  ad  iK)C 
aulum  irahenti  resisterc  non  evaluit,  lacicns  qiirMl 
ideiMit  noa  esse  DMicndum,  ne  suas,  quibiis  deper- 
ibal  alqiie  diflluebat,  mortiferas  delicias  contristaret 
(Ili  Reg.  xf»  4).  Ita  et  Adam,  posteaquam  de  ligiio 
proliitiilo  seducta  niulicr  maiiducavit,  cique  dedit  m 
sinml  ederent,  noluit  eam  coniristare,  quam  credcbat 

>  W.  fldiqaot,  tn  prmaricalionem.  Haud  ineptc,  si  raiio 
faiteRretatlools  proxiiiie  Fubsequentis  babeatur  :  ailamea 
Aponoli  testiis  gnccus  babct,  eu  mrabasei,  quod  rcccijUiin 
catcniruin  cod.cum  Iccliouom  rcliaore  oagil. 


posse  sine  suo  solatio  contabeseere,  si  ab  ejus  aliena- 
retur  animo,  et  omniiio  illa  interire  disoordia.  ^on 
quidom  carnis  victus  coucupisceiitia,  quam  noiidum 
schserat  in  rcHisteiitc  h^ge  incnibrurum  Icgi  mcnlis 
siia: ;  scd  ninicaliqtiadam  bcncvolcntia,  qiia  pleniinqiia 
lil  ut  offcndatur  Deuf>,  ne  bomo  ex  amico  Gat  liiimi- 
cus :  qiiod  eum  faccre  non  debuisse,  divinai  sciiten- 
tiu!  justus  exitus  indicavit. 

00.  Ergo  alio  modo  quodam  ctiam  ipse  di:cci  tiis 
est ;  scd  dolo  illo  serj)entiuo,  qiio  mulier  sediicta  cst, 
nullu  modo  illuni  arbitror  potuisse  scduei  in  illu  modo 
quo  illa  potiiil.  Ilaiic  autcm  proprie  sediiciioiicni  np- 
pclbivit  Apostolus,  qiia  id  quod  suadcbatur,  cum  Tal- 
sum  esscl,  Tcruin  piilatuin  est ;  id  &«t,  quod  Deusidco 
lignum  illud  tnngcrc  proliibuerit,  qiiod  scicbat  cos,  si 
leiigi&^cnl,  velul  deos  fuluros.  tanqiinm  eis  diviniU- 
teni  iii\iJciet,  qiii  eos  boniincs  feccral.  S\id  etiam  si 
viruin  |iroplcr  :ili  ,uain  mcntis  cLitiuncm,  qiiui  netiin 
iiilei-noiuin  scnilatorcm  btcre  non  poterat,  sollicita- 
vit  aiiqua  expcricndi  cupidiUs,  cum  muliercm  vide- 
ret  accepla  illaesca  nonesse  morUiam,  secundum  ea 
quu!  buperius  tractaviiniis ;  non  tamen  eum  arbitror, 
si  jani  spirituali  inente  pncditus  erat,  ullo  modo  cre- 
dere  potuisse  quod  eus  Deus  ab  esca  illius  ligni  invh 
dcndo  vctuisset.  Sodquid  plura?  Pcrsuasum  est  illiid 
pcccatiim  sicut  persuadcri  talibus  posset :  couscri- 
ptum  cst  aulcm  sicut  legi  ab  omnibus  oporteret,  etsi  a 
paucis  bxc  iiitclligcrciitur  sicnt  oiiorlcret. 


LIBER  DirODECIMUS, 

in  quo  dc  paradiso  ct  tcrlio  coAo  auo  ra;  lus  csl  raulus,  dcque  nralliplid  visioaum  fcencre  dlsputatur. 


CAPUT  PRIldUM.  —  De  parudiso  iocus  Aiwstoli  ixa- 
minandus. 
I.  Ab  exordio  Scriplurae  saiictse,  qux  inscribitur 
Genesis ,  donec  bonio  primus  dc  paradiso  dimissiis 
cst,  ■udccim  libris  sivo  asscrendo  atqiie  defcndcndu 
qn:e  ccrta  nobis  sunt ,  sive  inquirciido  *•  et  ambi- 
gciido  deineertis,  quae  poluiinus,  et  sicnt  potuiniiis, 
disseniimns  atque  conscripsimus;  uon  tam  prxscri- 
benies  da  rebus  obscuris  unicuique  quid  sentiat, 
qnain  nos  doeendos  in  qnibus  dubiuvimus  ostendcn- 
tes,  lemeritateinque  affirmandi  amoventes  a  lcctoie , 
nbi  Doa  Taluimus  prxbere  sentenliae  firmikiicm  *  : 
Ule  aulem  duodecimus  lilicr  ea  jam  cura  expcditns , 
qna  nos  pertractandus  lexius  sacranim  Liltcranim 
ocenpabat,  liberius  atque  prolixius  vorsabil  de  para- 
diso  qaaeslkmem ;  ne  pntemur  evikisse,  qiiotl  vidctiir 
Aposlnliis  in  lertio  roelo  insinuare  parndisuin,  ubi 
ait :  Sch  komnem  in  Christo  anie  annos  quutnordecim, 
me  M  cpfpore  netdo ,  tive  extra  corput  netcio ,  Deut 
mM,  rapium  ejutmo(U  utque  in  tertium  ceelum  :  ei  tdo 
^utmdi  hmmnem  nve  in  eorpore  tive  extra  corput  ne- 
srjo,  Dmm  teii^  quia  raptut  eti  in  paradisum,  ei  audivit 


inquirendo,  arifiirando  el  mntngendo. 
'     w,  tekniiei  pmdtaiem. 


iiielfabilia  verba  t  qnm  not»  itcei  hoiMiii  lotjui  (II  Cor. 
xu,2  4). 

2.  In  liis  vcrbis  prinium  quxri  solct ,  qiiid  dical 
tcrilnni  coelum  :  doindc,  utrum  illic  inlclligi  volueril 
paradisum,  an  poslcaquam  raptus  est  in  tcrtium  cor- 
Iiim,  raptum  esse  ct  in  paradisum,  ubicuinqiie  sil 
paradisus ;  non  ut  hoc  fucrit  rapi  in  tcriium  coelum 
quod  in  paradisum,  scd  prius  iii  lertium  coelum ,  el 
post  inde  in  paradisuni.  Et  boc  sic  ambiguum  esl,  ut 
iion  niibi  videaiur  posse  dissolvi,  iiisi  alii]uis  non  ex 
prxseiitibus  Apostoli  verbis ,  scd  cx  aliis  forte  Scri- 
piuraruni  bicis,  velratioiic  perspicun,  iiiveiiiat  ali- 
quid,  quo  doccat  sive  in  tertio  coelo  cssc  paridisiim, 
sive  non  esse;  cum  el  ipsutn  tcrtium  ca^lumquid  sii 
iion  liqiiido  appareat ,  utrum  in  rjbus  corpor.ilibu^, 
an  forte  m  spiritunlibus  intelligendum  sit.  Possel  qui- 
dcm  dlci  noiinisi  in  locum  aliquem  corpnraleiii  liuini  • 
iiem  rapi  poiui>se  cum  corpon*. ;  sed  quia  et  boc  iti 
posuit  ut  ncscire  se  dixerit,  utrum  in  corpore,  aii 
extra  corpus  raptus  sit,  quis  audeat  dicere  sc  scirc 
quod  se  ncscire  Apostolus  dixit  ?  VcrumLimcn  si  ne 
que  spiritiis  stne  corpore  ad  loca  corporalia  rapi  po- 
tesl ,  ncc  corpiis  ad  spiritiialia ,  h;cc  ipsa  dubitalio 
cjus  \elut  cogii  iiitcUigi  (^iqnidcm  dc  scipso  ha:c  eiun 


ISS 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINI 


m 


ficripsissc  ncmo  aiubigit),  Ule  fulsse  illud  qito  raptot 
'  Ml,  f|iiod  utnim  corporalo  an  spiriliule  cftsci,  dignosci 
diiccrniquc  non  possel. 

CAPUT  il. -^  Apoiiolmm  potm$u  neuin  M  extra  ef^ 
pui  parattiiMm  vlderit^  ri  vidlt  in  eetlail. 
5.  Cum  cnim  Tel  In  somnis,  tcI  in  ccslasi ,  corpo* 
ram  exprimantur  imagines,  non  disccrnuntur  omnino 
a  corporibus ,  nisi  cum  liomo  redditus  sensibns  cor- 
poris ,  rccogtioscil  se  in  illis  fuisse  imaginibus ,  qiias 
non  pcr  scnsiim  corporis  hauriebat.  Quis  cnim  cum 
ft  somno  CTigilaTcrit,  non  continuo  sential  Imaginnria 
fttisse  qoae  vidcbal ,  quamvis  cnm  ca  viderei  dor- 
raifins,  a  vlgilantium  corporalibus  visis  discernere 
non  valcbat?  Qunnquam  milii  accidisse  scio,  el  ob  hoc 
diam  aliis  accidere  potuisse  vcl  posse  non  dubito, 
ut  in  somnis  vid'  ns  ,  iii  somnis  me  viderc  scniirem ; 
illasqiic  imagliics,  qunc  Ipsam  noslram  consciisionem  ^ 
lodincare  consuevenint,  iiiin  esse  vera  corpora ,  scd 
in  soniiiis  eas  prxsentari  firmissime,  etiam  dormieiis, 
lcncrcm  atque  sciilirem.  Uoc  lamen  fallebar  :iliquando, 
quod  aroico  mco,  quem  siiniliier  in  somnis  videbam , 
idipsum  [icrsuadcro  conabar ,  non  csse  illa  corporn  *, 
quo!  videbamus,  scd  essc  iniagincs  somniantiuin,  cuni 
ct  ipsc  uiique  iiilcr  illa  sic  mihr  apparerel  quomodo 
illa  :  cui  et  hoc  dicebam ,  neque  id  venim  esse  quod 
pariier  loqiieremur,  sed  etiam  ipsum  liinc  aliiid  alj«{uid 
videre  doinitciitein,  etutrum  isu  cgo  vidcrcni  oinnitio 
non  scirc;  vcnim  cum  eidcm  ipsi  pcrsuadcrc  moliebar 
quod  ipsc  noii  esscl,  adducebar  ex  parie  ciiam  ipsum 
puiare  rssc,  cui  profecto  non  loqucrcr,  si  omni  modo 
sic  afliccrcr  qiKid  ipse  non  etscl.  lu  non  potcral , 
quamvis  niirabilitcr  vigilans,  anima  dorniieiitis^ 
ni&i  duci  imaginibus  corporuin ,  ac  si  corpora  ipsa 
essent. 

4.  In  ecslasl  autcm  unum  audire  potui,  el  eum  ru- 
sljcanum  vix  valentem  qiiod  seniicbai  exprimcre,  qni 
cl  vigilare  se  scirel ,  el  videre  quiddam  non  oculis 
corporis.  Nam  ul  ejus  verbis  uur ,  quanlum  rccolere 
possum  :  Anima  mea,  Inquit,  videbai  eum,  non  ocuU 
inci.  Non  tamco  scicbal  utrum  corpus  esset,  aii  iniago 
eorporis.  Non  cnim  erat  lalis,  ul  isla  discernerct,  vc- 
ram  tam  slmpliciter  fidelis ,  ul  eum  sk:  audirem ,  ac 
si  illud  quod  se  vidisse  narrabalf  ipse  vidisscm. 

5.  Ac  pcr  hoc  si  paradisum  Paulus  ita  vidil,  ul 
appaniil  Pelro  ille  discus  submissus  o  ccbIo  {Act.  x , 
11) ,  ut  Joaniii  quklquid  in  Apocalypsi  se  vidisse  con- 
scripsil  {Apoe.  i»  IS,  elc.) ,  ul  Exechieli  campns  ille 
cuni  ossibus  mortaorum  el  illa  eorum  resurredlo 
{Etech.  xxxvn,  1-10),  ul  Isai»  scdens  Deus,  el  in 
conspectu  cjus  Seraphim ,  el  ara  unde  carbo  assum- 
ptus  Propli^tx  labia  mundavit  {leai.  vi ,  1-7);  mani- 
fcslum  est  eum  ignorare  potuisse  utrum  in  corpore , 
an  extra  corpus  ea  videril. 

CAPUT  111.  —  Apoaolui  cerloi  iefddiiie  tertium  cm- 
^  /ttin,  incertui  quomodo  mderit. 

6.  Sod  si  exira  corpus  visa  sunl,  el  corpora  noii 
fuerunl ,  adhuc  quxri  potesl  ulram  imagines  corpo- 
ram  fueriiil ,  an  ea  subslanlia  quae  nullam  corporii 

*  Editi,  coniHetudmem :  pro  qno  U».|  coRfmnoiim. 


similitudiiicm  geril,  sicul  Deut,  sicul  ipsa  ne:»  bo- 
minis,  vel  hilelligeiitb,  vd  ralio,  skul  vlrlQles,  pri. 
denlia,  justitla,  casiilas,  efaaritas.  piclasp  el  qaxem^ 
q«e  alia  sonl,  quas  imelligeado  alque  eogHando 
enumcranus ,  discernhBus ,  definimas  «  imni  oiiqae 
lalnenles  lineamenia  earam  vel  eokirvs,  aot  qoo- 
modo  soneni,  aul  quid  oleanl,  aui  q:iid  iiioro  sa« 
piant,  aui  quid  conlreclaiitibus  de  calure  aenfrigore,. 
mollituditie  scu  duritia,  leniuie  sea  asperiute  re« 
nuiitienl ;  sed  alia  quadam  visione,  alia  lucey  alb  re- 
rum  evideniia ,  d  ea  longe  casicris  pncsianliora  alqoa 
ceniore. 

7.  Rursus  igitur  ad  eadem  ipsa  AposloU  verha  ro* 
deamus,  el  ca  diligenlias  peracrolemur»  ime  sine  da 
bitalioiie  primilus  constiluto ,  multo  magis  alqao  kh- 
coiiiparabilitcr  ainplius  Apostolum  scisse ,  qaod  da 
iiicorporca  C4irporo;iquc  natura  iios  ui  ^damos  aicam» 
quc,  coiiainur.  Si  vrgo  scicbai,  fspirilualb  pcr  eorpos, 
corporalia  exira  corpus  videri  omnuio  non  posse; 
cur  non  pcr  ca  ipsa  qiue  vidit,  quomodo  eilam  poiafl 
ril  vidcrc,  discrevii?  Si  ciiim  cerlus  eral  ilb  essa 
spiritualia,  cur  oon  eonseqocnter  exira  oorpus  ea  st 
vidjssc  cciliis  nihilominus  eraiT  Si  aulcni  corporalia 
esse  no\*eral ,  nonnisi  per  corpus  videri  potuiaae  car 
oon  etiam  noverai  ?  Uude  ergo  duhiui  utnwi  ia  oar* 
pore  an  exira  corpus  ea  videril ,  nisi  forie  iu  etlam 
diibitat  iitram  illa  corpora  an  simililudiiics  carpornm 
fucriul?  Prius  itaque  videamus  quid  sil  in  vefhoram 
isiorum  coniuxiione  undc  non  dubitet,  atque  iu  con 
rcmanserit  unde  diibitel ,  forUssis  ex  bis  de  quibus 
Dou  dubiut,  quomodo  eiiam  illud  dubilel  appa- 
rcbit. 

8«  Scio,  iiiqiiit,  hominem  in  Chriito  anie  moros  qna» 
tuordecim^  iicc  tn  corpore  neeciOy  «ae  exfre  corpa»  ns- 
uio,  Deui  icif,  raplum  ejuunodi  uique  in  lertium  cee- 
tum.  Scit  ergo  ante  aunos  qualuordecim  in  Chri^o 
raptuni  honiiiiem  usque  ad  terlium  coclumy  hoc  onrni* 
nu  non  dubikii ;  iicc  nos  crgo  dubiieinus  :  sed  alrara 
in  corpore  an  exira  corpus,  dubiut;  unde  iilo  dalii- 
laiite,  quis  nostrum  certus  esse  audeat?  Num  &Nrio 
hinc  eii:im  illud  conseqaens  eril  ui  leriium  omlom 
fuisse  dubitemus,  quo  raplum  homincm  dixil?  Si  eomi 
res  ipsa  demoostrau  esi,  lertium  coelara  deaMmsin- 
tum  est :  si  autem  iniago  aliqua  corporalium  aMlis 
facu  esl ,  non  eral  illud  lertium  coelum ,  sad  ilb 
oslcnsio  sic  ordinau  est,  ut  videretur  sihl  aseendero 
primum  ccelum,  super  quod  vidercl  alieram»  qno 
rarsus  asceudens  iteram  alieram  viderol  superius, 
quo  cum  pen-cnisset,  posset  dicere  se  in  leniam  coa- 
Iiim  raptum.  Sed  iilud  quod  tcrtium  coelum  ossel,  quo 
raptus  csl ,  neque  dnbiuvit ,  neque  dublure  nos  vo- 
luil  :  ad  boc  ciiim  praMnisii ,  Scio ,  el  inde  coapil »  ol 
id  quod  sc  scire  Apostolus  dicit,  solus  ille  noB  eredat 
verum  esse ,  qui  uun  credil  Apostolo. 
CAPUT  IV.  -^  Yere  tertium  ecelum  fuiae  Htud  qno 

raptui  Cit  Apoitotui.  Dlficultai  quomodo  ApaaoUi 

certui  tit  de  cceio  vtio,  et  ineertui  de  modo  quo  mu» 

fkit. 

9.  Scil  ergo  hominem  r^pUim  esse  osqao  m  ler' 


W  UDER  DUODEaMUS. 

liiNB  rolum  :  proinde  illud  quo  rapUis  esl,  vere  tcr-     meiiCe  sapicniia,  siiie 


lium  cQBl^in  tsi ;  non  sigiiuoi  aliquod  corporale,  quod 
cum  otlenderelur  Moysi ,  usque  adeo  senliebat  aliud 
esso  iptam  Dei  substaniiam ,  aliud  visibilem  creatn- 
ram ,  in  qoa  se  Deus  humanis  el  corporalibos  sensi- 
bus  prmsenlabal,  ut  dieerel»  OiUnde  wtiU  leiueii^Mun 
(£aMif.  xuni,  i5);  nec  aliqua  imago  rei  corporalis, 
qnam  enm  Jotnnes  videret  in  spirilu,  qwerebai  quid 
easel»  eique  respondebatur,  vel,  Ci9iia$  ei/,  vel,  Po- 
|mii«H«l,  vel  aliquid  albid,  cum  videret  ille  bestiam, 
live  mulierero,  sive  aquas,  sive  quid  ejusmodi  {Apoe. 
uu«  I»  cf  xvu,  15,  18) :  sed,  Scio^  inquit,  homiuem 
fwpnm  ui^  im  lerimm  coelum. 

IOl  Qttod  si  spiritoalem  imagiiiem  corporali  similem 
cmlum  appellare  voluisset,  sic  erat  ctiani  imago  cor- 
poris  C|jQ8,  iu  qua  illuc  raptus  asccndcrat :  sic  ergo  et 
smim  eorpus  appellarety  quamvis  imaginem  corporis, 
qacVMMlo  illud  omlum,  quamvis  imagincm  coeli ;  neque 
emirel  disoemerequid  scirct,  et  quid  nesciret,  id  cst 
quin  seirel  raptum  bominem  usque  ad  tertium  coelum, 
nescirei  aa|em  utmm  in  eorpore  an  extra  corpus ; 
led  simpliciter  iiarraret  visiunem,  earum  reruin  no- 
mittibus  appeilans  illa  qus  vidit ,  quarum  erant  simi- 
litt.  Nun  et  nes  dicimus ,  cum  somiiia  nostrn  narra« 
mtttt  vel  ttliquam  in  eis  revclationem ,  Yidi  montem , 
vidi  lluviuui ,  vidi  tres  boiiiiiies,  ct  si  quid  ejusmodi ; 
en  motmtm  Iribuentes  Ulis  imaginibus,  qnas  liabent 
ics  IpiB  quarum  similes  erant :  Apostolus  aulem , 
Illud«  iiiquit,  scio,  illud  nescio. 

II.  Al  si  utrumque  imaginalitcr  apparuil,  otrumque 
priler  icitur ,  parilerve  iicscitur  :  si  autem  proprie 
cmlttm,  et  ideo  scitur;  quomodo  (loluit  imaginaiitcr 
corpus  lllias  homiids  apparere  ? 

li.  Nam  si  ccelum  corporeum  videbalur,  quare 
laielial  atrum  eorporeis  oculis  vid^rctur  ?  Si  auiem 
liicertam  eral  utrum  oculis  corporeis  an  spiritu  vide- 
Mmr,  el  Ideo  dictum  est,  Sive  in  eorpore^  nwe  extra 
eorpn^  neecw ;  quomodo  iion  inccrturo  erat  et  iilud , 
iitrum  vere  coelum  corpi>reum  viderclur,  an  im.igina- 
Bter  oaieiideretur  ?  iiemque  si  sulistantia  incorporca 
vldebtttar,  non  iii  aliqua  imngiiio  corporis ,  sed  sicut 
vldeior  jostilia,  sapientia,  et  si  quid  ejusmodi,  et  boc 
ertt  ccdam ;  id  quoqoe  nianifestum  est ,  oculis  bujus 
eurporis  videri  aliquid  taie  iion  posse  :  ac  pcr  boc  si 
aliqaid  ule  se  vidisse  scicbat,  non  pcr  corpus  se  vi- 
Asse  dubitare  non  poterat.  Scio ,  inquit,  hominem  in 
GbiifO  oM  anmf9  qmituordecim :  hoc  uio,  nemo  dubi- 
let  qoi  milii  credii;  scd  utrum  iit  corpore  an  exira 
eurpme^  Metrto,  Deue  icii. 

CAPUT  V.  —  Eadem  dificuliai  emdatur. 

|3.  Quid  ergo  scis  ,  quod  discernis  ab  eo  quod  nc- 
ids,  ne  credentes  failantur?  Jiopdim,  inquit,  eutndem 
kooAmi  mqiu  in  tertium  eakan.  At  illud  cceluiii  aut 
corpos  erat,  aul  spiritus  :  si  corpus  erat,  et  corporcis 
eculis  visum  est;  cur  iilud  coslura  esse  sciiur,  ct  in 
corpore  visam  esse  nescitur  ?  Si  autem  spiritus  erat ; 
ani  eonmris  imaginem  praebuit,  el  um  inccrtum  cst 
■trum  eorpos  fueril,  qu:im  incertum  cst  utnim  in  cor- 
pore  vlsum  sit ;  aut  sic  visuni  est,  quomodo  vidciur 
Sa!ICT.  Aooitst.  111. 


453 
ullis  iraaginibus  ccrporum ,  cl 
nibilominus  ccrtum  est  vidcri  noii  potuissc  per  corpus  : 
aut  crgo  uirumque  certum  est »  aut  utrumque  incer- 
tum  ;  aut  quomodo  certum  quod  visum  est,  incJium 
autem  per  quod  visum  est?  Ilanifcstum  est  eiiim  InAir- 
poream  naturam  ab  eo  videri  non  potiiisse  per  corpus. 
Corpora  vero  etiam  si  possunt  videri  sioe  corpore , 
iion  utiquc  sic  videiitur  per  corpus ,  sed  longe  illo 
dispar  modus  est  si  quis  est;  unde  niirum  si  possct 
Aposiolum  tanquam  simillimus  lallcre.aut  ad  dubiu- 
tionem  cogere,  ut  si  corporeum  cmlum  noii  corporein 
oculis  vidit,  inccrium  sibi  esse  diccrct  utrum  in  con 
pore  an  eiira  corpus  id  viderit. 

14.  Restat  ergo  fortasse  ul  quoniam  mentiri  noii 
posset  Apostolus,  qui  UnU  cura  egit ,  ut  discernerct 
qiiid  sciret,  ct  quid  nescirct,  boc  ipsum  eum  intclli- 
gamus  ignorasse ,  ulruni  quaiido  in  teriium  cosluui 
rapius  est,  in  corpore  fucrit,  quouiodo  est  aiiinia  iii 
c<»rpore,  cum  corpus  vivere  dicitur ,  sive  vigilantis , 
sive  dormicntis,  sive  in  ccsUsi  a  sensibus  corporis 
alicnau;  an  omniiio  de  corpore  exierit,  ut  mortuum 
corpus  jaceret ,  doncc  peracla  ilJa  dcmonstraiioiie 
memliris  mortuis  anima  reddcretur,  et  noii  quasi  dor* 
micos  evigilaret,  aut  ecstasi  aiiciiatus  denuo  rediret 
in  seiistts ,  sed  mortuus  oiunino  revivisceret.  Proindo 
quod  vidit  raptus  usi\ue  in  tertium  coBiura,  quod 
etiam  sescire  conQrmat,  proprte  vidit,  nou  imagina* 
liter.  Sed  quia  ipsa  a  corpore  alienau,  utnim  oranino 
mortuum  corpus  reliqucrit ,  an  secundum  modum 
quemdam  viventis  corporis  ibi  aiiiraa  fuerii,  scd  ineos 
ejiis  ad  videnda  vel  audicnda  iiieflabilia  illius  visionis 
arrcpu  sit ,  boc  incertum  crat ,  idco  forsilan  dixit , 
Sive  in  corpore  tive  extra  corpus ,  neecio ,  Deu$  ecit. 

CAPUT  YI.  —  Viuonum  genera  tria. 

15.  Quod  autem  non  imaginaiiier ,  sed  proprie  vi* 
detur,  et  non  per  corpus  vidctur,  hoc  ea  visione  vide- 
tur ,  qiue  omnes  ca.'tcras  supcrat.  ilaruin  specics  ai- 
que  diflereutias ,  quantum  ine  Dominus  adjuverit, 
explicare  curalio.  Ecce  in  hoc  uno  prxccpto  cum  lo- 
gitur ,  DiUgci  proximum  tuum  ianquam  ieipsum  (Uaith. 
XXII ,  39) ,  tria  gcnera  visionura  occurrunt :  uuuni 
pcr  oculos ,  qiiibus  ipsae  litterae  vidcntur ;  alteruni 
pcr  spiritum  bominis  quo  proxiraus  et  abscns  cogl- 
Utur ;  tcriium .  per  conluitum  mcutis ,  quo  ipsa  di- 
lectio  intcIIecU  conspicitur.  In  bis  tribus  gencribus , 
illud  prirauin  manifestum  est  oinnibus  :  in  hoc  eiiini 
videtur  coelum  ct  terra ,  cl  orania  quae  in  eis  conspi- 
cua  suot  oculis  nostris.  Nec  illud  aiterura,  quo  absen- 
tia  corporalia  cogiuntur ,  iusinuare  difAcile  est  : 
ipsum  qulppe  coblum  et  tcrrani ,  et  ea  qox  in  eis 
viderc  possumus,  etiam  in  tencbris  constiiuti  cogiu- 
mus ;  ubi  nibii  viUeutes  oculis  corporis,  animo  uracii 
corporaics  Imagines  intncinur ,  seu  veras,  sicut  ipsa 
corpora  vidciiius,  ct  memoria  retiiiemus ;  seu  ficUs , 
sicut  cogiutio  formare  *  potueriu  Aliier  enim  eogiu- 
mus  Cartbagincm  quam  covimus,  aliier  Aicxandriam 
quam  non  novimus.  Tertium  vero  illud  quo  dilectio 
intellecU  conspicitur,  eas  res  contiuet,  qu»  non  ba- 

>  Sic  hi  11«.  Editi,  IffUigiRari. 

(QHinze.J 


ITiO 


DE  GENESI  AD  UTTERAM,  ».  AUGCJSTIM 


lieiil  iiii.igiiies  sui  ftiiiiili*s ,  quo:  Don  sunl  quod  iptae. 
Kam  homo  vcl  arbor  vel  sol ,  el  q«xcum.iue  alia  cor- 
pora,  siTC  CQclcslb  sivc  lcrresiria,  cl  prjsemia  Tiden- 
lur  in  suis  rormiSy  ct  absenlia  cogilaiitur  imaginibus 
anlmo  impressis;  et  rjciunl  duo  gcncra  Tisonini, 
unnm  pcr  corporis  sensus,  alienim  piT  spirilum,  quo 
illae  Imagines  conlincniur.  Dilcctio  aulem  numquid 
aliter  Tidetor  prcscns  in  i^pecie  qua  est,  ci  aliicr  abs- 
ens  m  sliqoa  imaginc  sui  siiiiili  ?  Non  utiqtie ;  scd 
quaiitum  mcnte  cenii  potcst »  ab  alio  magis,  ab  alio 
iniiius  ipsa  ccmUor :  si  aulcm  aliquid  corporalis  ima- 
ginis  cogilator,  non  ipsa  ccmilur. 
CAPUT  Yll.  —  CeHera  risi(muM  :  corperate ,  »|wn- 

tuaU ,  hiteHeeluttle.  Corparale  proprie  H  tranaUte. 

SphitMoie  pturibus  modis. 

16.  Hxc  sunt  tria  gencra  Tisionum,  de  quibos  ct  in 
topcrioribus  libris  aliquid  diximus,  sicul  rcs  postulare 
videbator ,  non  tamcii  coram  numcmm  commcmora- 
Timus  ;  et  nunc  brc\itcr  cis  insinuatis,  quoniam  sus- 
cepia  quu»tio  flagiut  ot  de  bis  arHiuaiito  ubcrius 
disscramus,  dcbemus  ea  cenia  ct  congmis  signare 
Bominibiis,  ne  assidiie  circumloqucndo  moras  facia* 
mus.  Primum  ergo  appcllemos  corporale ,  quia  per 
corpos  pcrcipitur  ct  corporis  scnsibus  cxhibeiur.  Se- 
caiidum  spirituale ;  qnidquid  cnim  corpus  non  est  ct 
Umcn  aliquid  cst,  Jam  rccte  spiritus  dicitur  :  ct  uti- 
que  non  est  corpus,  quamvis  corpori  similis  sit,  imago 
abscotts  corporis,  ncc  ille  ipse  obtutus  qno  ccmitur. 
Tcrtium  lero  i:>iclleotuale,  ab  intcllectn ;  qnia  mca- 
talc,  a  menle,  ipsa  vocabuli  noviute  nimis  absordum 
aat,  ut  dicamus. 

17.  Uoram  focabuloram  rationem  si  subtilius  rcd- 
dain ,  ct  prolixior  ct  pcrplciior  scnno  crit ,  cum  hoc 
Tcl  nulla,  Tcl  cerlc  non  tanta  nccessiias  cxigat.  Saiis 
est  ergo  scire  corporale  aliquid  tcI  proprie  dici,  cum 
dc  corporibos  agitur ,  tcI  etiam  translato  vocabiilo, 
sicut  dicium  cst,  Qicta  in  ipeoinhabilatommt  pteniludo 
di9inittttii  corpcratilcr.  Nciiue  enim  divinitas  corpus 
cst ,  sed  quia  sacrameiita  Veieris  Tcstamciiii  appcllat 
umbras  futnri,  proptcr  umbranim  comparationcm 
corporalitcr  dixit  babllarc  in  Gliristo  plcnitiidincm 
diviiiitatls,  quod  in  illo  iinplcaiituromnia,  qux  in  illis 
nmbris  (Igurata  sunt ,  ac  sic  quodammodo  umbramm 
ilbmm  Ipsesil  corpus  {Cobu.  ii,  9, 17) ,  lioc  est  figii- 
rarum  cl  sigirificationum  illamm  ipse  sit  ventas. 
Sicul  crgo  ipsx  flgunc  significaliTC ,  transblo  utique 
Tocabulo,  iion  proprie  dictx  sunt  umbne ;  ita  et  (\viod 
ait  plciiitudinem  divinitatis  corporalitcr  habiUrc, 
traiisiato  vcrbo  usus  cst. 

18.  Spiriluale  autcm  pluribus  modis  dicitur.  Nam 
et  corpus,  quod  futurum  cst  in  resurrcciione  sancto- 
rnin,  spiriiualc  appcllat  Aposlolus,  ubi  ait,  Seminatur 
torpus  animate ,  resurget  corpus  spirituale  (I  Cor.  xt, 
i4) ;  eo  quod  iniris  modis  ad  omncm  faciliutcm  ct 
Incomipiiouem  spirittii  subdatur,  ct  sine  ulla  indigen- 
tla  corporalium  alimcntorom  solo  Tivincelur  spiritu, 
iioii  qnod  incorporcam  substaiitiam  sit  habitumm  : 
nequc  cnim  ct  lioc  corpus,  qualc  nunc  babemiis, 
aniinx  liabel  subsUntiam,  otboc  csl  quod  aninia,  qtiia 


dictum  cst  animale.  Iiem  spiritas  dicitnr,  Tel  aer  isie, 
Tcl  flattis  cjns ,  id  cst  motos  ejns ,  sicot  dirtnn  CM : 
ignis ,  grando^  mx,  glocies^  sfMtus  lempetiaii§  [PssL 
cxLTiii,  8).  Diciiur  etiam  spiritnt  animay  siTepeeoris, 
aive  bomiiiia,  sicut  scriptnm  est  :  Ei  quu  fdl.  ^pjri- 
ims  piiorum  hoawusn  ascendal  ipae  msnmm,  €f  spirifai 
poearis  si  descendai  ipse  dearsmm  ia  terram  {Eeck.  m^ 
21)?  Diciiiir  spiritos  et  ipsa  mena  rationalis»  nbiest 
quidam  Unquam  ocuins  aninue,  ad  qnem  pertiact 
Imago  ct  agniiio  Dei.  Unde  didt  Aposlolns,  Aoim- 
iMtNf  spiriiu  meniis  uesirm ,  d  indaiff  uooum  iMNmnan, 
qui  serundum  Deum  cremius  esi  {Eplteu  nr»  S3,  U); 
cum  ct  alibi  dicat  de  inleriore  homine,  Qai  renmmtur 
in  agnitione  Dei^  seeundum  imagmem  ejus  ^m  cretrit 
eum  {Coloss.  iii,  10).  Itcm  com  dixissel,  /^ifnr  ipse 
ego  menle  sertio  tegi  Dei,  came  auUm  legi  peeeuA  {M/om. 
Tn,  25) ;  aiio  loco  earodcm  seoientiam  eommemo* 
rans,  Caro,  '\ni{\iii  ^  coneupisdt  aduermu  sphilMm  ^  et 
spiriius  adpcrsus  carnem ,  m  non  em  cpm  ndiis  [aaeHs 
{Caiai.  T,  17),  quam  dixit  menlemy  hanc  ctiam  spiri- 
tum  appcllavii.  Dicitur  spiritus  eliara  Deus,  aicnt  ait 
Dominus  iii  Evangclio  :  Spiritus  esi  Deus^  eieosipm 
adoranl  eum^  in  spirilu  et  veritmie  oporlet  aderm 
(Joan.  iT,  24). 

CAPLT  Vill.  —  Vnde  spiriimaie  dickmr  \ 
secundum. 
19.  Ex  his  omnibus  niodia,  ( 
quibus  appellaiur  spiritos ,  non  Inximoa  hoc  Toca 
bulum,  quo  appcllavimus  sptritoale  lioc  Ti»ionis.gt- 
nos  de  qno  nnnc  agimos ;  scJ  cx  lllo  mio  modoqwm 
luTcnimiis  in  Epistola  ad  Corinthioo,  qoo  splrilnaa 
racnte  distinguitur  eiidenliasimo  testimonio.  Si  i 
oravero^  iiiquit,  lingua^  spiritus  mems  arai,  i 
mua  infruciuosa  est.  Cum  crgo  lingnam  ^  iutoUigatnr 
lioc  loco  diccrc  obscuras  ct  mysticas  slgnUlcationes, 
a  qiiibus  si  iiitellectum  mentis  remoTeaa ,  ncmo  cdi- 
ficatur,  aiidiciido  quod  iion  inlclligit;  nnde  etiam 
dicit,  Qui  enim  loquitur  lingua,  non  iiomuiuhu  loipdtur^ 
sed  Dco ;  nemo  enim  audil^  spirilus  aulem  laqmitur  «y- 
eicria  :  satis  indicat  cani  se  linguam  lioc  loco  appel- 
lare ,  ubi  suiit  significationcs  vdut  Imaginea  ronim 
ac  similitudiiics ,  qnx  ut  itttcHigaiitur,  iudigent  men- 
tis  obtutu.  Ciim  aiiicin  non  intclllguutor ,  in  spiriln 
eas  dicit  essc ,  non  in  inenie :  unde  apcrthia  all ,  Si 
benedixeris  spiriiu;  qui  supplet  iocum  idietm^  qmommdo 
^cet ,  iliii«n ,  super  tuam  benediciionem,  qmmmdofuidem 
nescit  quid  dicas  f  Quia  crgo  ctiam  lingua,  id  oatincni- 
bro  corp(»ri8  quod  morcmus  in  ore  cnm  ioquiiiuir, 
signa  uiique  rcmni  danlur,  non  res  ipsxproferuntnr; 
pro|iterea  translalo  verbo  linguam  appellaTit  qnamlibel 
sigiiomin  prolationcm  priosquam  inielligantur :  qoocon 
intcllcctus  accesserit,  qui  mcntis  esi  proprius ,  il  re« 
TcHHio,  Tclagiiitio,  tcI  prophctia,  tcI  doctrina.  Proinde 
ait,  Si  vcnero  ad  tos  linguis  ioquens^  quid  vobis  prodero^ 
uisi  loquar  vobis  in  reveiatione^  aui  in  mgnitiome^  mui  in 
proptielia ,  anl  in  doclrina  (I  Cor.  xit  ,  U  ,  S,  16,  6)? 
idcstcum  signis;  hoc  cst,  liiigwe  accesacrit  intoi- 


•  A\w]  7r.  UigJ.  von.  I^t.  icgitur, 


m  LIDER  DUODECIMtJS 

lecun.  al.iHNi  spiritu  UDtum,  scd  eiiani  mente  agaiiir 
i|«oil  agUw*. 
CAPUT  11.  —  PropktAm  ud  mentm  perlinere. 
.90.  Proinde ,  qvibus  aigna  per  alitfoas  rerum  cor- 
pomlium  siinililodines  demonstrabaniur  in  spiritu, 
idsl  aocesbissct  meutis  oflicium,  ut  etiam  intelligeren- 
tor,  flOiMlumorat  prophctia ;  magisque  propheta  erat, 
qni  Inlerprelabatur  qnod  alius  vidisset.  quam  ipse 
qul  Tidisseu  Unde  apparct  magis  ad  mentem  pertincre 
ptophelinm,  quam  ad  istnm  spiritum,  qui  modo  quo- 
dam  proprio  Tocatur  spiritus ,  ris  animx  quacdam 
OMmte  Infcrior,  nbl  corporalium  rerum  similitudincs 
aprimuiiUir.  Itaque  magte  Joseph  propheta ,  qui  in- 
lellexlt  qiiid  slgniflcarcnt  sepiero  spicae  et  scptem  bo- 
ves,  qoam  Pliarao  qui  eas  Tidit  in  somnis  {Gen.  xu, 
1  •SS).  Uiios  enlm  spirilus  iuformatus  est,  ut  videret ; 
hujos  mens  iiinminata,  ut  inielligerel»  Ac  pcr  hoc  in 
illo  erat  Nngua » in  islo  prophetia ;  qnla  in  illo  rcrum 
imaglnaiio,  inisto  imaginationum  intcrprclatio.  Minus 
enco  propheta,  qui  rcrom  qox  significaninr,  sola  ipsa 
slgna  io  spirito  per  rcrum  corporalium  imagincs  vi- 
del;  el  magis  propheta,  qol  solo  eanim  inttillcctu  pnc- 
Atos  etl :  sed  et  maxlme  propbeta,  qoi  utroque  pne- 
edlil,  «t  el  videat  in  spirilu  corporalium  rerum  signiA« 
caiivai  aimilitudlnes,  et  eas  vivacit^le  mentis  inlelligat, 
sieil  Danielis  excellcntia  tentata  est  ct  probau ,  qui  regi 
elioamlumqood  videratdixit,etquid  sigiilflcaretape- 
ndt  (Omi.  n,  S745,  H  iv,16-i4).  Et  ipsffiquippe  imagi- 
Mi  eorporales  in  spiritu  cjus  cxpressse  sunt,  cl  earum 
inlelleclus  revelnius  in  mente.  Ex  hoc  crgo  modo 
qw  appeliator  in  ista  distinctione  spiriius,  socundum 
qicm  dixll  Apostolus ,  Ora^  tpirilu ,  orabo  auum  H 
wmmo  (1  Gor.  xrv,  15),  ut  ei  signa  rerum  formarenlur 
fn  spiriln ,  d  eorum  reftilgercl  intellccuis  in  mente; 
ieeBMlom  hanc,  inqoam,  distinctioncm  spiriiuaicnunc 
appeUavimoi  tale  gcnos  visorum ,  quali  etiam  cor» 
forom  nhientiom  imagines  cogitamos. 

CAPUT  X.  —  intelUcluale  genui  visionii» 
11.  Inlellecluale  autcm  illud  excellentius ,  quod 
esl  proprium.  yec  mihl  occnrril  omniiio ,  ita 
\  modii  dici  posse  intdlectum ,  sicul  spirilum 
■ihii  BNMlii  appeliauim'  csse  comperimus.  Sive  au- 
IHB  ialeUectoale  dicamus,  sive  inielligibiie,  boc  idem 
Qoanqiiam  nonnibil  inleresso  nonnulli 
t«  ol  hUdiigibUis  sil  res  ipsa ,  qwe  solo  in- 
lelieela  pefdpi  polest ;  biteilectualis  autem ,  mcns 
qn  ialaUigil :  icd  esse  aliqoam  rem  quas  solo  intel- 
leela  oemi  posiil »  ac  non  ctiam  intcUigat,  magiia  ct 
I  qoBilio  esl.  Esse  autem  rem  quao  inteilcctu 
01  non  etlam  luteliectu  perdpi  possit,  non 
qoemqoam  vcl  putaret  vei  diccre;  mcns 
BOQ  videtor  nisi  mente.  Qoia  crgo  vidcri 
poleil,  ialeUigibUii;  qoia  et  videre,  Inteilectualis  est, 
illam  disUnciionem.  Quapropter  scqiie' 
iUn  dillcUliBia  qoasstione ,  otrom  sit  aU<|nid 
qnod  innlum  intelUgalur  nec  intelligal,  nnnc  in- 
idleclnaie  ol  inielUgUNle  mb  eadcm  siguificaUonc  op- 
feUamoi. 


402 


CAPUT  Xi.  —  Corpotialem  tiiionem  teferri  ad  sptri- 
tualem  ,  hanc  tero  ad  intellcetualem. 
22.  Tria  igiiur  ista  gciicra  visionum,  corporale, 
spiriluaie,et  intellectuale ,  sii^iiUtim  considcranda 
siint,  ut  ab  inrurioribus  ratio  ad  supcriora  consccn- 
dat.  iam  quidcm  supcrius  cxempluni  proposuimus,. 
quo  in  una  sentciitia  oronb  tria  vidcantur  gcnera. 
Cuineniro  legitur,  Diligee  proximum  tuum  tanquam 
teipsum  {MaUk.  xxu,  38) ,  corporalitcr  litterae  viden- 
tur,  spirituaUtcr  proxiroui  cogitatur,  iniellectuaUtcr 
dilectio  conspicitur.  Scd  el  litter»  absentcs  possunt 
spirituaUtcr  cogitari,  et  proximus  praesens  potest  cor- 
ponilitcr  vidcri ;  dilecUo  autem  nec  pcr  subsUnUam 
suaro  potcsl  oculU  corporis  cerni ,  ncc  pcr  iinagincm 
corporis  similcm  spiritu  cogitari,  scd  sola  mcnte ,  id 
cst  inteliectu ,  oognosci  et  percipi.  CorporaUs  i:ine 
visio  nulli  lioruin  generi  praesidcl,  sed  quod  pcr  cam 
senUtur,  Uli  spiriiuaU  tanquam  praesidcnii  nuntiatur. 
Nam  cum  aliquid  oculis  cernitur ,  conUnuo  fit  iiiiago 
cjus  in  spiriiu  ;  scd  non  dignoscitur  f.icta,  iiisi  cum 
abiatis  oculi«  ab  eo  quod  per  oculos  vidcbamus ,  iiiia- 
gincm  cjtis  in  animo  invenerimus.  Cl  siquidem  &pi* 
riios  irrationalis  cst ,  vdoU  pccoris,  boc  usque  oculi 
nuniiant»  Si  auiem  auima  rationalis  csi,  ctiain  intel- 
ledui  nunliatur,  qui  el  spiritui  praesidct,  ut  si  iUud 
quod  bauseruiil  oculi,  atque  id  spiritui,  iit  ejus  illic 
imago  fierel,  nuntiavcront,  alicujus  rei  signum  csl, 
aut  inlelligatur  conUnuo  quid  significet,  aiit  qoa^ra- 
tur ;  quoniam  ncc  intelligi  ncc  requiri  nisi  officio 
montis  potesl* 

23.  Yidit  rex  Ikiltbasar  articulos  mauus  scribentii 
iii  pariete,  conUnuoque  per  corporis  scnsum  iroago 
roi  corporalitor  factae  spiritui  ejus  impressa  est,  at- 
quo  ipso  viso  lacto  ac  pncterito ,  illa  in  cogiiaUono 
pcrmansU  :  vidcbatur  in  spirilu,  ci  nondum  inteUige- 
batur  I  nee  toiic  intcUcctuin  erat  lioc  signum ,  cum 
corporaliter  ficrct  atque  oculis  corporalibus  appare- 
rel ;  jam  tamen  slgnum  esse  intclligebatur,  Id  Iiabens 
cx  mcnlis  oUicio.  El  quia  requirebator  quid  signifi- 
caret,  cUam  ipsam  inquisitionem  uUque  meni  agcbai. 
Quo  non  comperlo  Daniel  accessit,  ctspiriiu  propbc- 
tico  mente  iiiustrala ,  perturbato  regi  quid  iUo  sigiio 
portenderetur  aperuit  {Dan.  v,  5-28) ;  Ipse  poiius 
prophela  per  hoc  gcnus  visionis,  qood  menUs  cil 
liroprium»  quam  ille  qui  el  signum  corporaUter 
factiim  corporaliter  vidcr.it ,  el  IransacU  ejos  ima« 
ginein  in  spiritu  cogilando  ccrnebat,  nec  aliquid  in- 
tcliectu  polerat,  id;>i  nosse  signum  esse,  elquid  signi- 
ficarct  inquirere. 

24.  YidUPetrus  in  alicnaUonc  menUs  vas  qnatuor 
Uiieis  alUgaturo  subiiruUdecceloplenum  variisaniina 
libus,  cum  audivit  elvoccni,  Macla^  et  mnnduca.  Qui 
cum  redditusscnsibus  de  visu  disceptarel,  ecce  quos 
Cornelius  mioerat,  nuiiUavU  ei  spiritui  dicens  :  Ecce 
viri  qumrunt  U ;  $ed  surge^  deuende^  d  tade  cum  iUis^ 
qma  ego  misi  eos.  Qiiicum  venisset  ad  Corneliuin,  qiiid 
in  illa  visione  iutcilexeril,  ubi  audierat,  Qirn;  Deus 
fNimdartl,  lii  neeommunia  i/uBerti,ip8e  indicavit  diceiis: 
Hed  miki  Deusoitendit  neminemcQmmMHem  aui  immuth 


405 


DE  GENESI  AD  LITTERikll,  S.  AUGUSTmi 


4Si 


iTiiin  kominem  dicere  ( Acl.  x«  10-28  )■  Cuincrgo  illiim 
diicuin  yklcret  &lieiuitiif  a  corporis  sensibiss,  et  iilas 
\oces,  Mttcla^  el  wumdmea,  ci,  Qua  Deu$  mundaril^  tu 
commuMa  m  iftMftf ,  iu  f pirilu  audiebal.  Rcddilus  au- 
lem  corporis  sensibus,  idipsum  qiiod  viaiim  .itqiie  au- 
diium  memoria  tenuerat,  in  eodem  spiriiu  cogitando 
ccmcbat.  Qu«  omnia  aon  corporalia,  scd  corporaiium 
imagincs  erant,  siTe  com  priinum  in  ipsa  alienaiione 
vtsae  sunt,  sive  cum  poslea  recordatx  atqiie  cogitalas. 
Ciim  vcro  disceptabatur,  et  reqiiircbaiur  ut  ilia  signa 
iiiteiligerentur,  mentis  erat  aclio  oonaiitis,  sed  decrat 
fflectus  ^  donecnuntiati  sunt  qiii  vcncraiit  a  Conielio ; 
liac  vero  corporali  etiam  accedenle  visione,  cum  et 
Bpiritns  sanctus  rursus  iii  spirilu  ei  dicorel,  Vade 
emm  eti,  ubi  et  illud  sigiiuin  ostendiTatyelimprcsscrat 
voces,  actjuudiviiiitus  mens  intellexit  quid  il|issignis 
omnibus  agerelur.  Ilis  atque  hujusmodi  rcbusdiligen- 
ler  conslderatis,  satis  apparet  corporalcm  visionein 
n^rerri  ad  spiritualcm,  eamque  spiritui.leni  referri  ad 
bteilcctaalem. 

CAPUT  XII.  —  CoTforalh  el  spMtualU  ffiiio.  - 

25.  Sed  cum  vigilantes,  neque  niente  a  sensibus  cor- 
poris  alienata,  in  visione  corporali  sumus,  dtsccmi- 
rous  ab  ea  visionem  8piritiialem,qua  corpora  abscntia 
iiiiaginalitcr  cogitamus,  sive  mcnioriter  recordantes 
qiue  novimus,  sive  quae  non  novimus  ct  taincn  suiit, 
in  ipu  spiritus  cogitaiione  utcumqiie  formantcs,  sive 
quae  omnino  nusqoam  stint,  pro  arbiurio  vel  opinatio- . 
ne  Angejites.  Abbis  omnibusila  (liscernimus  illa  cor- 
poralia  qux  videmus,  ei  in  quibus  prxscnlibus  sunt 
seiisus  corporis  noslri,  ut  non  dubitemus  lisc  esse 
eorpora,  illas  vero  imagincs  corporum.  Cuin  autem 
veS  nlinia  cogitationis  intentione,  vcl  aliqua  vi  morbl, 
ut  pbrcDCticis  per  febrem  accidere  solet,  vei  commi- 
xtione  cnjusqunm  aiterius  spiriius  scu  mali  scu  boni, 
ita  corporaliiiin  rerum  in  spiriiii  exprimunlnr  imagi- 
iies,  tariquam  ipsis  corporis  sensibus  corpora  prxsen- 
tciitur,  manente  umen  etiam  iii  sciisibus  corporis 
Intenlione ;  sic  videntur  qiuc  in  spirilu  flunt  imagines 
corponim,  quemadmodiini  corpora  ipsa  per  corpus ; 
lla  Dt  simul  ceriatur  ei  homo  aiiquis  pncsens  oculis, 
et  absens  alius  spiritu  tanqiiam  oculis.  Nam  experti 
sumus  sic  aflfecios  ci  cam  eis  iocutos  qui  vere  aderant, 
ei  cum  aliis  qui  non  aderani,  lanquam  adessent.  Ke- 
sipiscentes  autem  aliqoi  rererunl  qiiod  vidissent,  ali- 
qui  non  possuni.  Sic  enim  et  somnia  quidam  oblivi- 
scuDlur,  quidam  memincrunt.  Qiinndo  autem  penilus 
avcriitur  atque  abripiiur  awmi  inlentio  a  seiisibus 
corpccis,  iuDC  magis  ccstasis  dici  solet.  Tunc  omiii- 
no  quaecumque  sini  pncscntia  corpora,  etiam  paten- 
iibusociiiis  non  videniur,  nec  ullie  voces  prorsusau- 
diuntur  :  iolus  animi  contuilus  aut  in  corporum  ima 
ginibus  esl  per  spiritualem,  aut  in  rcbiis  incorporcis 
niilla  corporis  imagine  figunUs  per  iniellectualcm 
visionem. 

>  Mas.  masno  conseasn ,  a/fectut :  forte  melhis,  eo  vi- 
dalicei  sigutticatu,  quo  |  ostea  n.  90 ,  ag^tioinii  vocalmlum 
!ksur|iaiur. 


i6.  Sed  cnm  spirilnalis  visio,  peBltas  alieDaio  a 
sensibiis  corporis  animo,  iniaginibas  corpofiUara  de- 
linctnr,  sive  in  somnis  slve  in  ecstasi,  si  ■ibil  slgaifi' 
cant  quae  videninr,  ipsius  aniniaB  saat  ImagiBalioNes : 
sicot  eiiam  vigilantes  «  sani,  ei  aalla  aiieiiaiioae  mo- 
ll,  multonim  corponim  qii»  non  adsanl  sensibos  cor- 
poris,  eogiiaiione  imagines  versanl.  Veroro  hoc  hi- 
lerest,  quod  eas  a  prasseniibos  verisqae  eorporihos 
constaDti  afTeciione  diseemunl.  Si  aulem  aliqaid  si- 
gniflcant;  sive  dormicntibus  exliibeanlur,  iive  Tigibn- 
iiims,  Gum  ei  oculis  vkleni  praesenlia  oorpon,  el  afas* 
eniium  imagiiies  cernmii  spirita,  tanquaaioealbpr»- 
sio  sint,  sive  ilb  quae  ecslasisdlcitur«  alienalo  prorsns 
animo  a  scnsibus  corporis ;  miras  niodus  esi :  sed 
oommixtione  *  alterius  spiritus  fleri  poleslal  ea  qn» 
ipse  scit,  pcr  bnjusroodi  ioMigiaes  ei  cai  miseetur 
osteiidai,  sive  iiileiligenii,  sive  ui  ab  alio  Inleliecia 
pandaiiiur.  Si  ciiiin  deoioasirantur  bse,  nec  aliqne  a 
corpore  demonslrari  possunl,  quld  resui  nbi  al  ab 
aliqiio  spiritu  derooD&ireolurt 

CAPUT  XIII!  —  Ait  Insit  in  anima  vis  divinaliomM. 

27.  Nonnuiii  qnidcm  voiuiit  aniinain  biimMiaro  ba- 
bera  vini  quaiudam  divinationis  in  seipsa»  Sed  si  ila 
cst,  cur  DOD  8ein|)er  poie.a,  euiu  aemper  veliit  Aa 
quia  non  semper  adjuvaiur  utpossit  ?  Ciiin  ergoaiUtt- 
vaiur,  numquid  a  nullo»  aiil  a  corpore  ad  boc  a4iavari 
potest  ?  Proinde  resiai  ui  a  spiriiu  adjuveuir.  Deinde 
quomodo  adjuvatur?  Utram  iu  oorpore  fil  oliquid,  «I 
iiide  quasi  rebxclur  el  eroiccl  ejns  intentio,  qoo  in  id 
venial,  ubi  biseipsa  videatsignificantessimiiili 
qo»  ibi  jaiii  craiii,  nee  videbaniur,  sieol  muiU  1 
mus  et  in  mcmoria,  qus  non  semper  iniaenor  ?  Ao 
fiuDl  illicyqux  ante  non  fueranl,  irei  in  aliqoo  apiriin 
sunt»  quo  illa  erumpens  ei  eroergens  ibi  eas  vitei? 
Scd  si  jam  in  illa  eranl  qoasi  proprie,  cur  eu  non 
etiam  consequcnter  luteiligii?  Aiiquaiido  enbo»  iroo 
pierumqiie  non  iiilelligii.  An  sicot  spiritos  cjos  adju* 
lus  esi,  ut  eas  in  se  vhlerel,  ita  ei  mens  nisi  adljove- 
iur,  ea  quae  habet  spirilus,  inteliigere  non  poieu? 
An  forie  non  corporea  removcntor»  vd  quasi  relaian- 
lor  iinpedimeuu,  ut  suo  iinpeto  anima  in  en  qo«  vi^ 
dendasoni,ex8eratur;sedip6apror8os  lo  haee  aasu- 
roitur,  sivelanlumspiriiualiter  eemenda,  siveeiiiro 
iiiteliectualiter  cognoscenda  ?  An  aliquaodo  iu  seipsa 
videl  ista,  aliqttando  per  alterius  spiritos  eomniixiio* 
nem  ?  Quidquid  boram  esi»  leroere  affirauri  nou  ofor 
tet.  lilud  tamen  dubium  ease  non  debel,  eorporales 
imagincs,  quae  spiriiu  eeraunsiu'»  noo  seroper  aigna 
esse  aliamm  reraiis  sive  in  vigilaniibus^  sive  in  diir 
micDtibus,  sive  in  legroiaiitiiNis  :  mirum  eei  auleoi, 
si  aliquando  ecslasis  fieri  potesl,  ui  noii  iiirocorpora- 
lium  reram  simiiitiidines  aliquad  signifieenl» 

28.  Nou  sane  miram  esl  si  ei  dsmoNion  hil^iff 
aliquando  vera  dicunl,  qua  absunt  a  pneaenlian  sen* 
sibus ;  quod  ccrte  nescio  qua  ooculia  miatuFa  ejnsden 
spiritus  hif  ttt  iaiK|uaiii  unus  sit  patieniis  ouiue  veiao' 

^  Editi,  m  comndxtione ,  etc.  iia  ctiam  11«.  exco|iU)  Mar- 
li^nsi,  ciiius  Auctoritate  ropooiiiius»  $ed. 


M 

tw.CMW  aulMD  spiriliii  boous  in  bacc  visa  liamanuni 
ipiriiwn  MMnniiiaulrapit,  nullo  niodo  illaft  iinagines 
li|ni  renun  «liaram  esta  dulniandum  esl,  et  earum 
^•M  noan  nUia  eat :  Dei  enim  munusesl.  Discreiio 
saiiD  diiBciilima  ealf  cum  spiritns  maiignus  qoasi  tran- 
qnillna  agit»  ac  sinealiqua  veiatione  corporis  assum- 
pCo  iiuuiatto  spirittt  dicit  quod  polcst ;  quaudu  etiam 
vera  dicil»  et  uiiiia  prjidACsit,  iransflgurans  sc,  sicut 
icriptom  est,  wdut  ajt^e/am  /ncis  (II  Cor.  xi,  14),  ad 
Ihic  nl  cum  ilii  iu  maoifcsils  bouis  credituiii  fuerit, 
seducal^  sua.  Huucdiscerni  iion  arbitrory  nisi  dono 
iUo  de  qoo  ail  Aposiolus,  cuiude  diversis  Dei  mune- 
ribaa  loqneretort  AiU  dijudkaiio  ifNril»«m(I  Cor. 
iu,10). 

C\V\}T  JlS.^^iHUlUetuaUi  titio  aon  faiiit.  In  adts 
[alU  non  icmper  eU  pwniciotum. 

Nou  eniffl  magiiuiii  cst,  tuuc  eum  dignosccri:,  cura 
ad  aliqua  pervenerit  vcl  perduserit,  qujts  siuii  coiilra 
boooa  niorea  vel  rcguiain  iidci :  tunc  eiiiin  a  uiullis 
disceniitur.  lllo  auiem  duno,  iu  ipso  pruiiordio  quo 
multb  adboc  bouus  apparel,  conliuuo  dijudicaiur  an 
malusail. 

S9.  Tamen  el  per  corporalem  visionem»  el  p<T 
boagincs  corporalium  qu»  demoiistraiitur  in  siiiriiUy 
aiboni  iiistromit,  et  mali  (ullunt.  Inleileciuaiis  auu*m 
visio  uon  laUilur.  Aut  enlm  iion  inlelligit,  qui  aliud 
0|iioator  qoam  est ;  aut  si  iiiielligit,  coniinuo  veruin 
esL  Quid  etiim  liaciaiit  oculi  iioii  babent,  cum  simiie 
corpos  videriut,  quod  ab  alio  discernere  noii  possiai : 
ant  qnid  Daiciat  |animi  iuteiitiOy  cum  in  spiritu  facla 
liMsril  corporii  similitudo,  quam  noii  valeat  distinguc- 
ra  acorpore  7  Sed  adbibetur  iuteiicclus,  quxrcns  quid 
Uh  aigniOeent  vei  utile  doccaiii ;  et  aut  iiiveuieiis  ad 
IriicQun  anom  perveoit^autnon  inveiiiens  indiscepta* 
tionase  lenel,  tie  aliqoa  pcrniciosa  temeriiate  proia- 
liMor  in  eiitiabilem  crrorem. 

30.  Jodicat  auteiu  sobrius  iiitellcctus  divinitus  ad- 
jolos,  qo»  vel  qoanla  siut,  in  quibus  etiam  aliud  pu- 
tara  qnam  est,  non  sil  auini»  perniciosum.  Nec  cuim 
polaiilinm  perioubi,  el  iioii  potius  exitiu  siio»  quisqiie 
a  bonia  pouior  booos,  eliamsi  occuitus  sU  iiialus,  si 
in  rebuaipab,  id  esl  in  ipso  boiio  quo  flt  quisque  bo- 
008,  uon  erretor :  aut  aliquid  obcst  omnibus  bomiiii- 
bv^quodcamdoniiiunl.  vera  cor|iora  esse  arbitran- 
lor»  quoron  aimllitudines  lii  soinnis  vident :  aut  ali- 
qoid  oMill  Petro,  quod  soluto  sc  a  vinculis,  seque  an- 
gelo  deduoente,  Eactuin  est  rcpeiiiino  iniraculo  ut  pu- 
laielaa  viaom  videro(iic(.  iii,  7-0  ) :  vel  cum  in  illa 
etataai  respoodil,  Seqnnqmim^  Domine^  quia  nunqnam 
wmimcaul  onm  commuue  et  iiiunundum  ;  putaiis  ea 
ipsa  qoasindisoodemoiistRibaulur,  laiiquam  vcra  aui- 
valia  ( id.  X,  li-U).  Ucc  quaiido  aliter  iuventa  Tue- 
rial,quan  polata  sonl,  cum  viderentur,  non  nos  poeni- 
lel  lia  nobls  fuisse  visa,  si  non  arguatur  vci  infldeli- 
laadora,  vel  opinalio  vaua  sive  sacrilega.  Qiiaprapter 
ei  eom  vlaia  eorporsllbos  dinliolus  fallit,  nibil  obest 
qoodlndificantor  ocoli,  si  non  erralur  in  veritate  fidei, 
el  inieliigenliaB  sanilale,  qua  ilocet  Dcus  siibjectos  si- 
bi.  Am  sl  ludiOeel  animam  spiriluali  vibione  imagini- 


UBER  DDODECIHUS.  ^ 

bus  corporam,  Li  pulet  corpns  esse  qood  non  esi. 

non  aliqoid  ob6st  aiiim»  si  oemiciosaB  suasionl  non 

consenliat. 

CAPUTXV, —  Somnia  venerea  sine  peecaio  eonUngere, 

51.  Unde  aliquando  llt  quaistio  de  consensionlbus 
somnianiium,  cum  etiam  concumbere  sibi  videntur« 
vel  contra  proposltum  suum,  vcl  contra  etiam  liciioa 
morcs.  Quod  non  contingit,  nisi  cum  ea  quae  vigiljin- 
les  eliam  cogitamus,  non  cum  pladto  consensionis, 
sed  sicul  etiam  talia  proplcr  allquid  loquimur,  slc 
admoveniur  m  somnis,  et  eiprimuntur,  uleis  nalora- 
llier  eliam  caro  iiioveatur,  et  quod  naturaliter  colli- 
gii,  per  genilales  vias  emitiai;  sicot  hoc  ipsum  dicore 
otique  non  possein,  niai  etiam  cogtUrem.  Porro  Ima- 
gincs  renim  corporaliom,  qoas  necessario  cogiuvi,  iii 
boc  diccrem,  si  UnU  expresslone  praesenurentur  iu 
somnis,  quanU  praesenUntur  corpora  vigilaniibos, 
flerel  illud  quod  sine  peccato  fleri  a  vigilante  non 
posset.  Quis  enlm  vel  cum  loquilur,  et  postulante 
necessiuie  sermonis  de  suo  coiicobitu  aliquid  didt, 
possil  non  cogiure  quod  dicil?  Porro  ipsa  pliantasia, 
qune  flt  in  cogiiaiioiic  sermucinantis,  cum  iu  expressa 
fuerit  in  visione  somniantis,  ut  inter  illam  et  verani 
commixtionem  corponim  non  discernatur ,  contiiiuo 
movetur  caro,  el  sequitur  quod  eum  motiim  aequi  so*' 
let,  com  hoc  Um  siiie  pcccaio  flat,  quam  sine  peceaio 
a  vigilante  dicitur,  qui>d  ut  diceretur,  sine  dobio  cogi- 
tatumest.  Verumtamen  proptcr  aiiirax  airectionem 
boiiam,  quae  desiderio  meliore  mundaU  mulus  inter-' 
flcil  cupidiutes,  qiia>  ad  naturalern  camis  motum  non 
pertincnl ;  quem  casti  vigilantes  coliibeiil  ei  rcfrcnanlv 
durmienles  autem  idco  iion  possunt,  quia  non  babeut 
in  poiesUle  qu»  admoveatur  exprussio  corporalis 
imaginls,  qoae  discerni  non  possit  a  corpore :  propter 
lllam  ergo  affectioiiem  aniime  bor.am,  etiam  in  som- 
nis  quxdam  cjus  meriu  cbrent.  liim  eliain  dorraiens 
Salonion  sapleniiam  pra*posuit  omiiibus  robos ,  eam- 
qiic  noglcciis  cxtcris  est  precatos  a  Domino  :  et  aicot 
Scriptura  testatur,  placiiil  hoc  coram  Domino,  nec 
distulit  rctrilHitionem  bonam  pro  desiderio  bono  (III 
Reg.  ni,  5  15). 
CAPUT  XVI.  -—  Corporalium  timiUiudinei  a  epiritu 

tn  srifiio  formaris 

52.  Qun  com  iu  siiii,  pertlnet  corporis  scnsus  ad 
visa  corporalia,  qui  per  quinque  quasi  rivulos  disUn- 
ter  valeiiles  dislriboitor :  com  illud  quod  esi  subti- 
lissimum  in  cor|)oro,  ct  ob  boc  anims  vlciniiis  qiiam 
ca!lera,  id  esi  lux,  prlinum  pcr  ocolos  soladiffunditiir, 
emicatque  in  radiis  oculonim  ad  visibilia  coiituonda ; 
deinde  mlktura  qiiadam ,  primum  cum  aero  puro,  se- 
cundo  com  aero  caliginoso  aiqiie  neboloso,  lcriio 
cum  corpuleniioro  liumore,  quarto  cum  lerrena  craa- 
sitodine ,  quinque  sensus  cnm  ipso,  ubi  sola  exceQit  * 
oculorom  sensu  efncil :  sicut  in  libro  qoarto,  ilemqiie 
in  scptimo  disseruisse  me  recolo.  Esl  aiiiem  boe  cqb- 
liim  oculis  conspicuum ,  onde  luniinaria  et  sidera 
effulgent,  cxcelleniius  uii;uc  onmibus  corporeiselc- 
mentis,  sicut  oculorum  scnsus  exccllit  in  rorporr. 
Quia  vero  spiritus  omnis  omni  cst  cori>ore  siiie  dubi-^ 


M 


DE  GENESI  AD  LITTER 


lattoue  prxstantior,  sequilur  ut  Bon  loci  posiliono, 
icd  naturx  dignitaie  pnestatillor  sit  natura  spiritnnlis 
isto  rorporeo  ccelo,  ctiam  tUa  ubi  rcrum  corporalium 
exprinnmtur  imngines. 

33.  Hic  existit  qnidtlam  miraliilc,  ut  cnm  prior  sit 
eorpore  spiritus,  et  posterior  corporis  imngo  quam 
corpos ,  tamen  quia  illud  quod  tcmpore  poslerius  cst, 
flt  in  eo  quod  natura  prins  est,  prx^stantior  sit  imago 
corporis  in  spiritu,  quam  \\m\m  corpus  in  substintia 
i>ua.  Nec  sanc  putandum  cst  raccre  aliqnid  corpiis  in 
npiritu ,  tanquam  spiritus  corpori  racienti ,  mnteri:c 
vicc  subdatur.  0  rni  enim  modo  prxstantior  est  qui 
hcit,  ca  rc  dc  qua  arujuid  facit;  netiuc  ulio  modo  spi- 
rilu  prxstnntius  cst  corpus ;  imo  perspicuo  modo 
spiritus  corpore.  Qiiamvis  ergo  prius  videamus  ali- 
quod  corpus,  qiiod  nntca  non  vidcramus,  atquc  inde 
incipiat  imngo  ejusc^sein  spiritu  nostro,  qiio  illiid 
€um  absens  fucrit  recordcmur  :  tainen  eamdem  ejus 
imaginem  non  corpus  in  spiritu,  sed  ipsc  spiritus  in 
Rcipso  faeit  celeritate  miraiiili,  qua:  ineflnbiliter  longe 
est  a  corporis  tardilate ;  cujus  imago  moi  ut  oculis 
visum  fuerit»  in  spirilu  yidentis  nullius  puncli  tenipo- 
ralis  inlerpositione  formatur.  Itcmque  In  auitiiu ,  nisi 
aarlbus  pcrcephc  vocis  imngiiiem  continuo  splrilus 
in  seipso  formaret,  ac  memoria  rctinerel,  ignorarctur 
sccunda  syllaba  utrum  sccutida  esset,  cum  Jnm  prima 
ulique  niiUa  essct,  qnas  pernissa  auro  transiissct :  ac 
sic  omiiis  locutionis  usus,  omnis  cantnndi  suavitas, 
omnls  postrcmo  iu  actibus  nostris  eorporalis  motus 
dilapsns  occiJerct ;  neqne  uiliim  progrcssum  nniici- 
Bccretur,  si  Iransnctos  corporis  molus  incmoritcr  spi- 
ritus  non  tcncret,  quibus  conseqiicntcs  in  agcndo 
conncclcret.  Quos  utique  non  tenct,  nisi  imnginaliter 
a  se  factos  in  se.  Ipsarum  etinm  fuiurarum  motionum 
imrtgines  pracveniunt  Gnes  actuum  nostrorum.  Quid 
euim  nginius  pcr  corpus,  quod  non  cogitando  pracoccu- 
paverit  spiritus,  omniumque  visibilium  operum  siinili- 
litdliics  in  scipso  primitus  viderit,  et  quodammodo 
disp:>sucrit? 

CAPUT  XYII.  —  SimititHdwei  animo  expreMt  unde 
innotescani  dannombut.  Vitionei  quadam  mirte. 
Pkreneliei.  Puer  cegrotant. 

34.  Qux  spiriluaics  corpornlium  similitudines  ia 
animo  nostro,  qucmadmodum  innotescant  spirilibus 
etiam  in-.mundis ,  vcl  quid  obstaculi  pnlintur  aniina 
nostra  ex  isto  tcrrcno  corporo,  ut  cas  invicem  in  no- 
slro  spirilu  vidcre  nequcainus ,  invcnire  et  explicare 
dlfllcilc  cst.  Ccnissimis  tamen  indiciis  apiid  nos  oon- 
stitit  enuDiiaias  a  dTmonibus  Gogitaiioiies  bominum 
(a),  qui  tainen  si  virlutnm  internnm  spccicm  posscnt 
in  hominibus  ecmcrc,  non  tentirenl  :  sicut  iilam  in 
lob  nobilem  ac  mirabilem  patienliam  procul  dubio , 
fi  posset  diabolus  cemere,  nollet  a  leniaio  iitiqiie  sii- 
liorari.  Cxlerum  alicubi  loiige  jam  facta  quod  niin- 
tiant ,  qua:  post  aliqiiot  dies  Tcra  esse  firmeiitur ,  non 
est  mirandum.  Possunt  enim  hoc  efficere,  non  soluni 
icrimonia  ccrnendi  ctiam  oorporalia  bicomparabiliier 
nrxslanliorc  qiiam  nostra  est,  scd  cliain  corporum 

(a)  Ub.  1  oont  Academicos,  capp.  6  et  7. 


\M,  S.  AUGLSTINI  Mt 

jpsornm,  longc*  utiqut  iubtilioruni ,  nln  felocilaif, 

35.  Conipcrimiis  clinni  in  domo  eonstilatum  pati«^. 
lein  spiritum  immiindum ,  dieere  solere  quando  aJ 
cnin  veiiirc  coppissel  cx  duodecim  mUHlHis  presibykY, 
et  per  omnia  loca  iiineris  abi  essel «  et  qu«m  pr^pin- 
qiiarct,  et  quando  ingredcretur  et  fundum  el  domiini 
et  ciibiculum,  donec  in  conspectu  ejus  astarct.  Qimb 
omiiia  ctsi  non  oculis  paticns  ille  ceriiebal,  tanieii 
nisi  nliquo  modo  ccrneret,  non  lam  veraciler  cniin- 
tiaret.  Erni  aiitem  iste  febriens,  ct  lanquam  in  plire- 
ncsi  i>ta  diccbat.  Et  forte  revcra  |ihreiieiicns  crai , 
scd  pro|.tcr  isLi  dxmonium  pali  putalittur.  Nullnni 
refcciioiiis  cibum  acciplcbat  a  suis,  scd  a  solo  presby- 
lcro.  Ucsistcbat  ctiam  suis  violcnlcr  quanlum  valebal ; 
illo  solo  presbytcro  vcnienlc  quicsccbat «  illi  tantum 
subditiis  crat,  ct  subdite  rcspondcbat  Ncc  lamen  ci- 
dcm  saliem  presbylero  illa  ccssit  mentiA  tlicnaiio 
sivc  dxmonium,  nisi  cum  saiius  esset  a  febribus,  s:e- 
ut  pbreneiici  sanari  solcnl;  nec  aliquando  postct 
talc  aliquid  passus  est. 

36.  Novimus  cliam  sine  dubilatione  phrenelicQn 
fuiuram  mortcm  cujusdam  fcmtnx  praedixisse;  nou 
sane  specie  divinandi ,  scd  lanquam  faclum  ac  pne- 
lcritum  rccolentein.  Nani  cuni  ejus  apud  enm  eon- 
incmoralio  fleret,  Mortua  est ,  iiiquit ,  ego  cam  Tidl 
eflcrri,  hac  cum  ejus  corpore  traDSieranl;  cum  illauH 
columis  viTcret :  post  paucos  aulem  diet  repente  deA»- 
cla,  ct  per  eum  locum  elau  est ,  qua  ilie  praNliiciat* 

57.  Fuit  ilcm  apud  nos  purr,  qui  in  eiordio  pu- 
bertalis  dolorcm  accrrlmum  genitaliom  patlebalur* 
medicis  ncquaqiinm  valentibus  quid  illud  essel  apMH 
sccrc,  nisi  quod  nervus  ipse  inlrorsum  reoooditiK 
crat,  ila  ut  ncc  pneciso  pnrputio ,  qiiod  immoderata 
longiiudiiic  pnipcndebnt ,  apparere  potucriiy  sed  po- 
stea  vix  cssct  iiivcntus.  Iluinor  autem  viscosus  etacer 
exsudans  lestcs  ct  inguina  urebat.  Scd  acutwn  do- 
lorem  non  coiitinuum  patiebatur ,  et  cum  paticbatur» 
cjuhibnt  vehcmenier  cum  jactaiione  membroroai 
roente  sanissima,  sicut  In  cruciatibus  corporaliuB 
dolorum  fieri  solet.  Deinde  inter  voecs  suas  abripic» 
batur  ab  omnibus  sensibus,  et  jaoebat  patentibus  oco- 
lis  ncminem  circumstantium  videns ,  ad  nulbm  TcUi- 
citioncm  se  movens.  Post  aliquantum  taiMiuam  evi- 
gilnns ,  nec  jam  dolens ,  quae  vidcret  iiidicabal.  Tum 
inicrpositis  paucis  diebus  eadem  |>atiebainr.  In  omiii- 
bus  sane  vel  pciie  omnibus  visionibus  suis,  diios  u 
diccbai  videre,  unum  provectioris  alatiSv  allerun 
pucrum,  a  qiiibns  ei  vcl  dicebantur,  vel  dcnumsira- 
bantiir,  qut-c  sc  audissc  ct  vidisse  narrabal. 

58.  Vidil  quodam  dic  choniin  piorum  psallcntiuni, 
hctantium  in  hice  mirabili ,  cl  iinpionim  In  lcnebiii 
diversas  ct  atroclssimas  poenas ;  illis  diieciitibus  et 
ostcndciitibus,  et  feliciiatis  aliorom,  aliorumqno  in- 
felicitaiis  ineritum  insiiiuantibus.  IIoc  autem  vidil  die 
domiiiico  Paschae,  cum  pcr  lolam  QuadragesimtB 
nihil  doluissot,  cui  vix  intcrvallo  Iridui  anlca  paroe- 
iKitur.  Vidcral  autem  in  i|»o  ingrcssu  Quadragesinc 
illos  proniiitcnlcs  sibi  quod  per  quadraginla  dics  nulr 
luin  sciisurus  cssct  dolurcin ;  iH)stea  ipsi  ei  dedennrt 


LIBGR  DUODEGIMU& 

nin  iDcdieinalc  GOnsilium »  ul  ei  prxpulii  iongi- 
pracciderelor,  quo  facio  diu  noii  doliiit.  Gum 
lienim  siiniliter  dolercl,  el  timilia  vidcre  coepis- 
leeepil  ab  eis  nirsos  consilium,  ul  in  mare  pulie 
\  Inunret,  ac  posi  aliqiiantam  moram  inde  disce- 
9  premittentibus  sane  quod  jam  deinceps  Yche- 
en  illum  doiorem  non  esset  passurus,  sed  solius 
Tiseosi  Immoris  niolestiam :  alque  ita  scculum 
nec  on<iiiam  talem  aliquam  postea  passus  est 
ionein  mentis  a  scnsibus ,  ncc  lale  aliquid  vidit 
I  ntea  cum  in  mediis  doloribus  et  horrendis  vo« 
repente  obmutesccns  abriperelur.  Postea  tamcn 
sit  cxtera  curantibus  ct  sanantibus ,  non  pcr- 
It  in  pniposlto  saiictitatis. 

CAPUT  XVUl.  —  De  vtnonum  eaum. 
,  blaruro  visioiiom  el  divinationum  causas  et 
•  Tcstlgare  si  quis  potest,  certoque  compreben- 
eom  Diagis  audlre  vellem ,  quam  de  me  exspc- 
ot  ipse  dissererem.  Quid  lamen  puiem ,  ita  ut 
locli  me  lanquam  coufirfnaniein  derideant,  ncc 
li  taiiquam  docentem  accipiaiit,  sed  olrique  dis- 
iitem  ei  quxrentem  potius  quain  scientem ,  iion 
Itbo.  Ego  visa  ista  omnia  visis  oomparo  som- 
inBi.  Sicut  enim  aliqoando  ei  bscc  falsa,  aliquando 
I  T«ra  suot,  aliqiiando  perturbaia,  aliqiuindo 
iiilbi ;  ipsa  aotem  ^era,  aliquando  rutiiris  omnino 
1,  Td  aperte  dicta,  aliqoando  obscnris  siguiflca- 
lii  et  qoasi  figuratis  locutiunibus  pncnuiitiala  : 
faun  illa  oronia.  Sed  amant  bomines  inexperta 
fr,  ei  causas  insolilorum  reqiiirere,  cum  quoti- 
plenimque  talia  sxpe  etiain  ialenlioris  originis 
non  corent.  Nam  quemadmodum  in  vocibus, 
M  tignis  quibus  loqucndo  titimur,  audito  verbo 
alo,  quasront  primo  quid  sil,  lioc  est  quid  signi- 
qoo  cognilo  deinde  quxrunt  uiidc  iia  dictura 
m  tam  mulla  tine  cura  nesciaiil,  quae  in  osu 
«is  babent,  unde  ita  sint  dicta  :  sic  cum  aliquid 
alom  in  rebus  acciderit,  sive  corporalibus,  sive 
nllbns,  causas  raiiouemque  soUicilc  inquirunt, 
I  reddi  a  doctoribos  flagitaiil. 
Solco  antem  cum  me  quisque  inierrogat,  vcrbi 
ly  quid  slt  catos,  el  rcspondeo,  Prudens  vel  acu- 
lOC  ei  sunicil,  sed  pergil  quxrere.  unde  dictus  sit 
,  Ticissim  rellerre  et  qiiacrere  unde  dictus  sit 
ly  qnod  nibilominos  utique  ignorabat,  sed  quia 
mu  nomen  erat,  patienter  cjus  originem  nescie- 
qood  autcm  novum  insonuil  auribus,  parum 
iiosse  quid  significando  vale;it,  nisi  eiiam  unde 
ir  exquirat.  Quisquis  ergo  cx  me  quacrit  uiide 
sorporalibus  simiiia  in  ecstasi  appareant,  qiiae 
icddit  animae ,  vicissim  qoicro ,  unde  appareant 
ienlibus,  qos  qootidie  seiitii  anima,  el  iiemo 
aol  non  multum  curat  inquirere.  Quasi  vero 
ninos  mira  sit  talium  natura  visorum,  qtiia  quo- 
n  esl ;  aut  ideo  minus  curanda ,  quia  omnium 
lol  ai  recte  fociunt  qui  ista  non  quxruiit,  non 
is  fecerint  si  nec  in  illa  curiosi  siiii.  Ego  voro 
I  amplius  admiror,  inulloqiic  maxiinc  slupco 
a  celerititc  ac  facililatc  in  sc  anima  fabricetur 


470 


ima^ines  corporum,  qux  pcr  corporis  ocuios  vidcrit, 
quam  somniaiitium  vcl  ctiam  iii  ccslasi  visioncs.  Quas- 
cuniqoe  tamcn  illa  natura  visorum  est,  procul  dubio 
corpus  non  est.  iioc  iiossc  cui  non  sufGclt,  unde 
cliam  existaot,  iuquirat  ab  aliis;  me  iguorarc  con- 
.flieor. 

G^PUT  XIX.  —  Unde  nauantur  vUionee, 

41.  lUud  plane  exemplorum  expermeniis  colligi 
datur,  sictit  corporum  pallor,  rubor,  tremor,  vel 
etiam  morbus  aliquando  a  corpore  iiabet  causas,  ali* 
quando  ab  anima ;  el  a  corpore  quideni,  cuin  vel 
bumor  suiTunditur,  vci  cibus  vel  aliqoid  aliud  corpori 
injcctuni  exlriiisecus ;  ab  anima  vcro,  cum  vcl  timore 
lurbatur,  vd  pudore  confunditur,  vcl  irasciUir,  vcl 
amat,  vcl  si  quid  ejusinodi ;  nec  immcrito,  si  id  quod 
aiiiinal  ct  rcgit,  etiam  cum  vebcmcntius  movctur, 
veliemeiilius  cxagiial :  ita  et  ipsi  animae  iit  in  ca  visa 
pergnt,  qux  non  ci  |ier  sensus  corporis  nuiitiantur, 
sed  per  incorporalem  substantiani,  ct  ita  pergal  ut 
non  discernat  utrum  corpora  sint  an  similitudiacs 
corporum ,  aliquando  a  corpore  accidit,  aliquando  a 
spiritu :  et  a  corpore  quidcm,  sivo  naturali  vicissitu- 
dine ,  ol  sunl  visa  soniniantium ,  dormire  quippe  a 
corpore  esl  bomiiii ;  sive  aliqiia  roala  vaietudinc  scn- 
siLos  perturbatis,  ut  cuin  a  plirencticis  simui  et  cor- 
pora  videntur,  et  visa  similia  corporibus  lanquam  et 
ip^  a  pr»  ocuiis  adsint :  aut  penitus  interdusis,  sicut 
sa^pe  male  aflecti  morbo  aliquo  ingravescente,  pnc- 
scnle  corpore  diu  abscntes ,  ddnde  bomlnibus  red- 
ditk ,  multa  se  vidisse  dixcrunt :  a  spiritu'vero ,  cum 
omniiio  saiio  atque  integro  corpore  in  alienationcm 
rapiunlur,  sive  ita  ut  et  per  sensus  corporis  corpora 
Tideant,  et  in  spiritu  qiixdam  similia  quae  a  corpori- 
bus  non  discernanl ;  sive  pcnitus  averlantur  a  scnsi- 
bus  camis ,  et  uibil  per  cos  on)nino  senticntcs ,  illa 
spirituali  visione  babitent  in  similitudiiiibtis  corpo- 
rum.  Sed  cum  malus  in  bxc  arripit  spifitus,  aut  dx* 
moniacos  facit,  aut  arreptitios,  aut  ialsos  propbcLis  : 
cum  autcm  boiius,  fidclcs  roysteria  loqueutcsy  aut 
accedeuie  etiaro  intelligcntia  veros  prophetas,  aut  ad 
leropus  quod  pcr  eos  oportel  ostendi,  videntes  atque 
narrantes. 
GAPUT  XX.  —  Yisa  qum  a  corpore  occoiionem  habent^ 

non  tamen  exhil>eri  a  corpore. 

42.  Sed  cum  a  corporc  causa  cst  ut  uiia  visa  ccr- 
nantur,  non  ea  corpus  exbibLt;  neque  enim  babcl 
eam  Tim,  ot  formet  aliquid  spirituale  :  sed  sopito, 
aul  perlurbato,  aul  etiam  interduso  itinere  inteiitionis 
a  cerebro,  qua  dirigitur  senliendi  rootus,  anima  ipsa 
qiue  roolu  proprio  cessare  ab  hoc  opere  non  potest, 
qiiia  per  corpus  non  sinitur,  vd  non  plcne  sinitur 
corporalia  sentire,  tcI  ad  corporalia  vim  sux  inteii- 
tionis  dirigere,  spiritu  corporalium  similitudines  agit, 
aul  inloeiur  objeciaa.  Et  si  qiiidcm  eas  ipsa  agit, 
phantasix  taiitum  sunt ;  si  autero  objectas  intuetur, 
ostcnsiones  sunt.  Denique  cum  oculi  dolent  vd  ex- 
stincti  sunl,  qoia  non  est  causa  iu  sedc  ccrcbri,  unde 
ipsa  dirigitur  inlcntio  senticndi,  non  fiuiit  Iiujusinr»;!i 
vibioncs,  qiiamvis  ccrncuvlis  corporulibus  oltsiaculuca 


i7l 


D£  GCNEISI  AD  LITTEIIAII,  S.  AUGUSTINI 


m 


exislal  a  oorporc.  Magis  cnim  caRci  arK|nid  dormlcnfes 
qoain  ▼igilantes  Tidenl.  Dorniientibus  qui|ipe  in  cere- 
bro  consopilur  Yia  scniiendi,  qwB  inienlionem  ad 
oeulos  ducit ,  ideoque  ipsa  Intenlio  in  aliud  avcrsa, 
oemit  Tisa  somniorum  tanqoam  srecies  corporales 
adsint,  ul  sibi  dormiens  Tigiiare  videatur,  et  non  si- 
milia  corporibus»  sed  ipsa  corpora  inlucri  ae  puk*t : 
coin  aulem  vigilant  cxcl,  ducitur  pcr  illa  itinera  in« 
tenlio  cemendi ,  qu»  cum  ad  loca  rencrit  oculorum, 
noii  CYScriiur  foras.  spd  ibi  remanet,  ut  vigilare  se 
sciitiant ,  poiiusqiie  esse  iii  tenebris  vigilaiido  eiiam 
pcr  diem ,  quam  domiiciido ,  sive  per  diem  sive  pcr 
noctcm.  Nain  et  qiii  CTci  iion  sunl,  plerique  patetili- 
bus  oculis  dormiuiil  iiibil  per  cos  viJenlcs ,  sed  non 
ideo  nibil  vidcntes,  cum  spiritu  cernant  visa  somnio- 
mm  :  si  auieni  clausis  ociilis  vigilent,  iicque  dor- 
inienlium  prx^sio  siiiil  visionibus  ncque  vigilanlium. 
Tantum  lanicn  valct,  qiiod  iisque  ad  oculos  eorum 
ncc  sopila  nec  piTlurbata  iicc  inlerclusa  pen^enil  a 
cerebro  via  scnliundi ,  ct  aiiinix  iulenlionem  usque 
ad  Ipsas  quamvis  clausas  Ibrcs  CiTporis  dticit,  ul 
cogilenlur  quidciu  iiiiagiiies  coriMiruni ,  scd  nullo 
iiiodo  pro  cis  hubcaiilur  cur|K>ribii8  qujc  per  oculos 
seniiuntur. 

43.  Tamum  iiilen^t ,  ubi  Gai  impedimcutum  sen- 
ticndi  corporalia,  cuni  fil  in  corpore.  Si  enim  non  fil 
iiisi  in  Ipsis  aditibiis ,  ei  quasi  jannis  sensuum ,  velul 
bi  oculls ,  in  aoribus ,  cailcrisque  sensibns  cor|>orali- 
biis ,  sola  impedilur  perccpllo  corjioralium  :  non  au- 
i(*m  animsB  inleiilio  in  aliiid  sic  avcrlitur,  ut  pro  cur- 
poribus  babeat  imagiiies  corporiim :  si  autem  causa 
ist  intus  In  cerebro,  unde  diriguniur  vix  ad  ca  qu:c 
foris  sunt,  senlienda  ;  ipsiiis  inlenlionis  vasa  sopiun- 
lur,  vcl  turbantur,  vel  intercludunlur ,  quibus  nitiiiir 
anima  in  ea  qu»  foris  sunt,  inliieiula  vcl  senlienda. 
Qucm  nisum  quoiiiara  non  amiitit ,  tania  expressione 
format  similia,  ul  iroagincs  corporalium  a  corporibos 
discemere  non  valens ,  ulrum  in  illis  an  in  istis  sil 
iicscial;  el  cum  scil,  loiigo  alio  iiiodo  sci:it,  qunm 
(lum  in  cogilando  ▼crsaniur  sivc  occurruni  siniilitn- 
dines  Gorporani.  Qni  modus  nisi  ab  cxpertis  capi  iil- 
cumque  non  poiest.  Hioc  eiiim  erat ,  qnod  nic  dor- 
iniens  in  somnis  videre  sciebam,  ncc  lamcn  ilUs 
corporalium  remm  simililiidines  quas  vidcliam,  sic 
ab  ipSiS  corporulibus  discemebam,  quemadnHNlum 
e;is  cogitantcs  ctiani  dausis  oculis  vel  In  tenebris 
ctmsiituli  discemcre  solemos.  Tanliim  valcl  ipsa 
aiiiini  intcnlio  uimm  perilucatur  usqiie  ad  scnsiis 
licctclausos,  an  in  ipso  cerebro,  oiide  in  bxc  nliiinr, 
aliqoa  causa  existente  in  aliud  avertatiir,  ol  quamvis 
aliquando  so  novcril  non  corpora,  sed  corporani  si- 
mililudines  ceraere,  vel  minus  crudila  ctiam  ipsa  csse 
rorpora  existimans,  scntiai  se  non  ca  corporc,  sed 
spirilu  viderc ,  longe  sit  tamcn  ab  aflectionc  qiia  suo 
corpori  praesenutnt :  unde  sc  norunt  et  cxci  vigi- 
lare ,  cum  simililiidincs  corporam  cogitatas  a  corpo- 
ribus,  qux  vidcrc  non  possunt,  cerla  noiionc  dis- 
ccniuni. 


CAPUT  XXI.  —  Vua  carpor^Ukm  mmmm  m  gntfaM 
tiui  rapiiur^  noii  itUo  mm  nar « 
Ai.  Cum  autem  sanooorporet  nee  i 
consopitis ,  aliqiio  occulUi  opere  spiriluali  in  ea  viss 
quie  siinilia  sunt  corporjlibus  anima  rapiuir,  ikni  qiiia 
modiis  divcrsus  est,  idco  e^i  eliam  diversa  Balora  vi- 
soram;  cum  cl  in  illiscaiisisquxdecorporeexiainiii, 
sil  utiquc  diflerentia,  cl  aliqiiaDdo  a  coolrario.  Nam 
pbrciielici  iion  domiiendo  potios  penurbalas  habciit 
senticndi  vias  in  capiie ,  ul  lalia  videanl*  qualia  si>- 
mnianles  vidcnl ,  quorain  domiiciido  averliiur  uMeii- 
lio  a  sciisu  vigilaudi ,  el  io  ea  videnda  coovcrtitar. 
Cum  ergo  illud  Oal  non  dormiendo,  hoc  aulem  dor- 
niiendo ,  non  taiucn  ca  quae  vidcniur  ex  allo  gcnere 
sunt,  quam  ex  nalura  spirilus,  de  quo  vel  ui  qoo  Ouiil 
simiiiiudines  corponun.  lu  quamvis  diversa  sit  causa 
inlcniionis  alicnatc.  quaudo  sano  corpore  vigilinlis 
occulu  qiiadain  vi  spiriiiiali  anima  rapilur »  ui  vice 
corporam  exprcssns  corporalium  reram  simiUliidiucs 
in  spirilu  vidcat ,  eadem  timcn  esl  natura  viaoruaL 
Ncqiie  cnini  dici  po:est,  cum  causa  in  corpore  cstp 
tunc  animam  siiic  ulla  pnfisensAOno  futuroram  v\  se- 
ipsa  versare  iuiagincs  corponun,  siculeliam  cogiiando 
eas  solct;  cum  vero  in  ea  vidcoda  spiritu  assnmitur» 
divinilus  b:i*c  demonslrari  :  quandoquidem  aperu 
Scriptura  dicit,  Effundam  de  spirilic  meo  super  omaem 
camem^  eijuvene»  vita  videbunt^  et  unn  iomnim  to- 
tnmahuni  (JoeUiu  38),  dlvinx  operalioni  ulrumqiw 
tribucns ;  ct,  Angdu»  Domini  apparuii  Joieph  m  somMfi 
dicens^  Noli  Umere  accipere  Mariam  conjugem  iuam; 
cl  itcrain,  ToUe  pacruiii,  ei  vade  in  jEggpium  {MauL  u 
iO;  clii,  13). 

CAPUT  XXII.  —  Quomodo  coniingani  vi»a  ilUifexqat 
bu$  divinaiione»  occulto  inetinclu  teu  catm  faeietm 

45.  Itaque  bono  qiiidcm  spiiitu  assumi  spuriUin 
bomiiiis  ad  lias  vidcndas  imagines ,  nisi  aliquid  bi- 
gnificcnt,  non  puio  :  ciim  vero  iii  corpore  cau^a 
bst,  ul  in  cas  cxprcssius  intuendas  bumanus  inlett- 
datur  spiritiis,  non  semper  aliquid  signiOcare  cre- 
dendum  cst;  scd  tunc  significniit ,  cum  inspirantur 
a  demonslrante  spiritu,  sive  dormienti,  sive  aliquid 
aiiud  ex  corpore,  ui  a  camis  scnsibus  alienareiur»  pa- 
ticnti.  VigiLinlibus  cliam  neque  ullo  morbo  aflliciis 
iiec  furorc  cxagiuitis,  occiilio  quodam  inslincUi  inge- 
sUs  esse  cogititioncs  quas  proineudo  divinarenl,  nou 
solum  aliud  agcntcs,  sicut  Catpbas  poniifcx  propbela- 
vii  {Joan.  xi,  51),  cum  ejiis  inteiiiio  non  haberel  vo- 
luutatcm  |»ropbctandi ,  vcram  ctiam  id  auscipienlcs, 
ut  divinandi  niodo  aliquid  dicercnl,  novimus. 

46.  Nain  quidum  jiivenes  jocando  ul  Llleroul ,  ubi 
pcrc^Tini  itcr  agebanl ,  malbcinaiicos  se  esse  finxe- 
raiit,  ignoranica  omnino  ulruni  duodccim  signa  dice- 
renlur.  Qiii  cum  bospitem  suum  inirari  ceriierenl  quas 
diccbanl,  cl  atlesUri  csse  vcrissinui,  audacius  in  plura 
pntgressi  sunu  Al  illc  atiesUns  ad  omnia  mirabalur* 
Postrcmo  ab  eis  dc  filiisaluie  quassivityquemdiaabs- 
cntem  dcsiderabat,  ct  quod  inopinate  Unlarol,  ne 
qiiid  oi  accidisset  soilicitus  erat.  At  illi  iion  curantc^ 
qiiid  posi  corum  absccssum  vcri  cogiioK-erelur .  duui 


LIBER  DUODECIMUS. 


171 


In  praMfitia  Ixtoni  bonihicm  reddercnt,  mox 
lari  responderant  ulvum  ac  propinqmmtem,  ei 
I  die  quohsee  loquebantor,  esse  ventumm  :  ne- 
liiii  metoebant,  ne  cum  totus  dies  peractus  es- 
Ni  llle  redargocndos  postrldie  seqneretor.  Qoid 
P  dnn  Jam  abire  disponerent,  ecce  subito  adhuc 
e  podtit  Tcnit. 

alius  ante  symphoniacum  saltabat ,  obl 
i  idola  per  quamdam  Paganomm  solemni* 

Boa  aliquo  spiritu  arreptns,  sed  imiiatioiie  Iu« 
trreptitios  amitilatus,  scicntibus  circumstintibus 
Slantlbiis.  Moris  cnim  crat  ut  anle  prandium 
isaacrinciisagilalisqiiefannticis,  si  qui  adolo- 
8  post  prandium  vcllcnl  eo  more  ludcre,  iiullus 
eretur.  Ille  ergo  inter  saltandum,  facto  sibi 

0,  Jocabundus,  et  ridcnie  mtiltitudiiie  circum- 
p  ea  noctequa;  impendebat,  in  ea  silva  qn:c 
iffit,  hominem  a  Icone  intcrcmptum  iri,  ad  ciijiis 
ir  spectandnm  illucescenle  die   conflnxuniin 

1,  et  lUios  solemnitatis  loctim  descrturam ,  pRc- 
El  fiMtum  est ;  cum  satis  (innctis  qui  acXirant  iii 
ns  ejus  motibttsclaruissei,lioccumltidoiidoet 
iiBiisquani  perturbatavelalicnaia  mcntedisisse; 
Kam  tnnto  amplins  mirante  qoodaccidii,  quanto 
noBsei  quo  id  aiiimo  atqne  ore  protulerit. 
Qoonam  modo  Inpc  vis2>  in  spirilnm  liominis 
t,  ntrum  ibi  primitus  formentur ,  an  formata 
Dtor,  et  qnndam  conjiinctione  cemantur,  utsic 
iliiDS  angirli  oslendant  cogitntiones  suas,  et  cor- 
im  remm  similitudincs,  qiias  in  suo  spiriio  fu- 
m  cogniiione  pRvformant,  qticmadmodiim  et 
•Iras  cogititiones,  noii  utique  oculis,  quia  non 
e,  sed  spirilii  vident ;  venim  hoc  intersit,  quod 
ifras,  eiiam  si  nolimns,  novcmnt,  nos  atitcm 
tOf  iiisi  ostcnd.tntur,  nosse  non  possumus ;  quia 
i,  ot  opinor,  habrnt  in  potestat;  occullarc  spi- 
bos  iiKKlis,  qnemadmodum  iios  quibiisdam  inter- 
abstaculis,  nosira  corpora  ne  aliomm  oculis 
lory  abscondiinus :  el  quid  fiat  in  spirilu  nostro, 
uando  cemantnr  lantumnitido  signincanles  ima- 

el  utmm  aliquid  significent  igiioretur;  ali- 
»  aulem  aliquid  signiflcare  sentiantur,  sed  qnid 
sent  ncsciatur ;  aliquando  vcrotanquam  plcniore 
stralione  anima  huiiiana  ctspirituipsasctinente 
ignificent  videat ;  et  scire  diflicillimom  esl,  et  si 
lamiis,  disserereatque  eiplicare  operosissimum. 
r  XXIII. —  Sfririittalem  nalwram^Hbi  tammuUis 
k  mmliudinet  earporalium  formentwr^  in  nobis 

Qood  autem  nonc  insinoare  salis  arbitmr,  ccr- 
A  esse  spirilualcm  qiiamdam  natiimm  in  nobis, 
rporalium  remm  formantur  similitudincs ;  sive 
liqood  coriHis  seiisu  corporis  langimus,  et  con- 
brmalur  ejus  similitudo  iu  spiritii,  memoriaqiie 
itnr;  sive  ciim  absentia  corpora  jam  nota  co- 
s»  nt  ex  ets  formetur  quidam  spiritunlis  aspc* 
;bs  Jam  erant  iii  spirilu  ct  anieqiinm  en  cogita- 
;  sive  ciim  eomin  corpomni  qiiac  non  novimus, 
Bcn  essc  non  dubitamus,  siinililudincs,  nou  ita 


ut  sunt  illa,  sed  «t  oocurril,  mtaemur ;  sive  cum  alia, 
qoc  vd  non  sunt,  vel  csso  ncsclnnlur,  pro  arbiirio 
^-el  opinatione  cogitimiis;  sivc  undc  iinde ,  neqiie  id 
ageniibus,  neque  volontibus  iiobii  vari»  fonnce  cor- 
poralium  slinilitiidinom  vi^rsaniur  in  animo ;  sive  cnm 
aliquid  corporaliter  aclori,  ea  ipsa  disponimus  qua*  in 
illa  actionc  fulura  sunt,  et  omnia  cogitatione  aniece- 
dimus ;  sive  jam  in  ipso  actu ,  vcl  cum  loquimur,  vel 
com  lacimus,  omnes  corporales  iiiotos,  ot  eiscri  pos« 
sint,  praeveninnlursimilitudinibiissnis  intus  in  S|Mrilu; 
neque  enim  ulla  vel  brovlssima.  syllalHi  in  ordine  mm 
nisi  prospocu  sonuisset :  sive  cum  a  dormieiitibns 
somnia  videntor,  vcl  nihil  vel  aliquid  signiAcanlia ; 
sive  com  valetudine  corporali  torbails  intrinsecus 
iiineribus  scntiendi,  imagines  cort^omm  spiritos  veris 
corporibos  ita  miscet ,  ut  intemosci  vel  vii  possiiit, 
Vtil  omniiio  non  pos^itit;  et  aut  significent  aliquid,  aul 
siue  ulla  significatione  oborianlur ;  sive  prorsus  ingra- 
vcscente  aliqoo  morbo  vcl  dolore  corporis ,  et  inter* 
cludente  intus  vias  quibus  animx,  ot  per  cariiem  sen-* 
liroi,  eiserobatur  ac  niiel>alnr  inlentio ,  altius  qiiam 
somno  absenlato  spirilu,  corporaliiim  remm  existuiil 
aut  monstrantur  imngines,  vel  sigirificaiiies  aliquid  vd 
sine  ulla  significatione  apparentes ;  sive  nulla  ex  eor- 
poro  caosa  existenie,  sed  assnmente  alqoe  rapienie 
aliqno  spirito  tollitur  anima  iii  liiijnsmodi  videndas 
similitudines  corpomm,  misccns  eis  visa  eorporalia, 
cum  simol  etiam  corp4>ris  sensibus  utitur ;  sive  ita  spi- 
riln  assumente  alienatur  ab  omni  corporis  sensu,  et 
avertitur,  ot  solis  similitndiiiibus  corporum  spirituali 
visione  teneatur,  ubi  iiescio  utrum  possint  aliqoa  nU 
hil  significanlia  ▼idcri. 

CAPUT  XXIV.~  Vtsion^  intellectualem  aptrilaafr,  spl* 
-    ritualem  corporali  priB$tare. 

50.  HaK:  igilur  natura  spiritualis,  in  qua  non  corpo. 
ra,  sed  corpomm  stmilitudines  cxprimnnliir,  iiiferioris 
generis  visiones  habet,  qiiam  illud  mcnlis  atque  inlel* 
ligenlix  lumcn,  qoo  el  ista  infcriora  dijiidicantur,  el 
ea  ceraiintur  quso  neqoe  sunt  corpora ,  neqiie  ullas 
gemiit  formns  similes  corpomin ;  veliit  ipsa  mens  el 
oninis  anim»  afleclio  iMma,  cui  coiitrarb  sunt  ejus 
viiia  ,  qune  recte  cnlpanlur  atqoe  damn:inliir  in  ho« 
minibus.  Quo  cnim  alio  modo  ipse  intellcclus  nisl 
intcHigeiido  conspicilur?  lla  ct  chnritis,  gaudiuin» 
p:ix,  longaiiimitis,  benignitas,  bonilas,  lides,  man* 
suetudo,  continenlui,  elc:Rtera  biijusmodi,  quibus  pr»- 
piiiquator  Deo  (Galat.  v,  ^,  25) :  el  ipse  Dcus,  ex  qiia 
oiiinia,  per  quem  omnia,  in  quo  omnia  (Roni.  xi,  3(>). 

51.  Qoanqunm  itaque  in  eadem  aniina  fiant  visioncs, 
sive  qoae  scniiuntor  per  corpus ,  sicut  hoc  corporenm 
coelum,  terra,  et  quaxiimque  in  cisnouesse  possnni, 
quemadmodum  possunt;  sive  qiue  spiritu  videtitur 
siinilia  corpomm,  de  quibus  multi  jani  dixinius :  sive 
ciim  mente  intelliguntur ,  qtuc  ncc  corpora  siint,  nee 
similitudines  corporam ;  habent  uiiquc  ordinem  suuni« 
ct  cst  pliiid  alio  pnccelleiitiiis.  PRCStantior  esl  enim 
visio  spiritnaiis  quam  corporalis,  et  rarsus  praestiii- 
tiur  iiitcllectualis  qimm  spirilualis.  Corporalis  cnim 
sinc  spiriluali  cssc  non  iiolcst ;  quaiidoquidem  md» 


i75 


DE  GENESI  AD  LITTERAM,  S.  AUGUSTINl 


4W 


uienio  eodcin  quo  corpus  miibu  corporis  Ungilur ,  flt 
eliaiD  in  animo  tale  aliquid ,  non  quod  lioc  sit,  scd 
fuod  iimile  til ;  quod  si  non  fleret,  nec  sensus  iilc  cs- 
set,  quo  ea  qux  eitrinsecua  a^jaeetit,  lentiunlur.  Ne- 
qoe  cnim  corpus  sentit,  aed  anima  pcr  corpus ,  q»o 
Tcliil  nuniio  ulilur  ad  formandum  in  scipsa  qiiod 
extrinflecus  nuntialur.  Noii  pou^at  iuque  ficri  visio 
Gorporalis ,  nisi  ctiani  i^pirilualis  simul  fiat :  sed  iion 
disoemilur,  nisi  cum  fucrit  scnsus  ablatus  a  corpore, 
Ql  id  qund  per  corpus  videbatur,  invcniatur  h\  spi- 
rilu.  At  vcro  spiriiualis  visio  cliani  siiic  corponli 
fieri  potest,  ciim  abseiitium  corporuin  similiiu- 
d.ines  in  spiiilu  apparciii,  ct  flnguntur  ntulix*  pro 
arbilrio,  vd  prxtcr  arbitriuiu  denionstranlur.  licm 
spirilualis  visio  indigct  intellccliiali  ut  dijudlcclur, 
inteilectualis  autein  isia  spirituali  iiifcriorc  noii  indi- 
get;  ac  p-r  hoc  spiriluaii  corporalis,  intcllictuali  au-' 
tem  utraquc  subjccUi  cst.  Cum  ergo  legimus,  SfHn-' 
lualn  omnia  judicat  ^  ifne  aulmn  a  neimne  dijudicatnr 
(I  Cor.  11, 15) ;  non  secunduin  spirilum,  a  qiio  ineiis 
discerniliir,  sicut  illud  quod  dictuin  cst,  Orabo  $piritu^ 
oraho  et  menie  (id.  xiv,  15),  sed  ex  illa  nolionc  dclie- 
mus  aocipcrc  qun  diclum  est,  Renovamini  auUm  tfnrv' 
iu  uuntii  veurm  (Epk.  iv,  23).  Jam  enim  supra  do- 
cuimus  alio  modo  ct  ipsam  meiitem  spiritum  dici, 
•ecundum  quam  spiritualis  omnia  dijiidicat.  Qiui|)ro- 
pter  noD  absurde  neque  iiiconveiiieiitcr  arbitror  spi- 
ritualem  vbioiiem  intcr  iiilelloctualem  et  corporalcin 
tanqiiam  modietatom  qiianidain  oblincrc.  Puto  enim 
noii  iiic<m};rueiiter  medium  dioi,  quod  corpiis  quidcm 
noD  esl.sod  similccsl  corpoiis,  intcr  iilud  qiiod  vore 
coi  pus  cst,  ct  illud  quod  iicc  corpus  cst,  ucc  siniilo 
o^rporis. 

CAI'IJT  XXV.  —  Sotam  intdleclwdem  vieioncm  non 
fuUere. 
52.  IUudilur  autcm  aiiiina  similliudinibus  rerum , 
nuii  caruui  viiio ,  sed  opinionis  sux ,  cum  approbat 
qua:  siniilia  sunt  pro  iis  quibus  siiuilia  sunt ,  ab  intcl- 
ligenlia  dcncioiis.  Fallitur  ergo  in  visioiie  corporali , 
cuni  iii  ipsiscorporibus  ficri  putatquod  fit  iii  corporis 
seiisibus ;  sicut  navigantibus  videntur  in  terra  movci  i 
quoe  stiintt  ct  iuiuentibus  coBlum  stnre  sidcra  quai 
movciilur,  ct  divaricatis  radiis  oculorum  duas  luceriKC 
spccicsapparcrc,  etinaqua  remu&  infractus,  ctmulta 
hiijusmodi :  aut  cuin  putat  aliquid  boc  esse,  quod  si- 
wiliier  coloratum  csl,  vel  siuiililer  sonat,  vdolet, 
vcl  sapii ,  vcl  tangitur ;  binc  ciiini  et  mcdicamcntiim 
aliqtiod  ccratuiii  cocium  in  cacaiio  puiatiir  legumcn , 
ei  aoniius  traiiscuntis  vehiculi  puiatur  ex  tonitruo,  et 
si  nullis  aliis  sciisibus  ex  ploreiur,  sed  soli  adjaccat  oKa- 
clui,  cilrium  putalur  hcrba  qu»  vocalur  apiaria,  ct 
dbus  aliquo  dulciculo  succo  afiectiis  putatur  melle 
coiiditus ;  el  iguotus  aiinulus  coiitrectatus  iii  tiMiobris, 
puialur  aureus»  cum  sit  xrcus  aut  argentcus .  aut 
cum  rcpentmis  iiiopiiiatisque  corporalibus  vi^is  ani* 
nia  tiirbata  vel  in  somiiis  videie  se  putat,  vol  aiiqiio 
hujusmodi  spirituali  viso  affici  :  unde  in  omtiibus 
corporalibiis  visis ,  et  aliorum  scnsuum  cuntrstatio, 
ct  maximeipsiusmciitis  at^juc  raiiouis  adhibctur»  ut 


quod  iii  boc  renim  gencre  Temm  est,  iofeBiatar  quan 
tuni  invcniri  potest.  In  visiuDc  autcm  •pirituali ,  id 
esi  in  corporum  simililudiuibus,  quaesiHritu  videntufp 
faliitur  aiiima ,  ciiin  ea  qu»  sic  videt »  ipsa  corpora 
csse  arbitratiir;  vel  quod  tibi  suspicioDe  flslsaqiio  con- 
jcctura  finxerit»  hoc  ctiam  in  corporibut  puut,  quae 
noii  visa  conjcctat.  At  vero  in  illis  inlcllectualibus 
vlsis  uon  fallitur :  aut  cniin  inielligit,  et  vcrum  esi;' 
aut  si  vcrum  uon  est ,  dod  inielligit :  unde  aliud  est 
in  hia  errare  qua  vidct,  aiiud  ideo  errare  quia  nou 
vidot. 

GAPUT  XXYI.—  Rapiui  animas  duplex^  BpiriiMoli  li- 
stoii<  et  inuUeeiuaU. 

53.  Quapropler  cum  rapitur  anima  in  ea  visa  qua 
spiritu  ccruuniur  simirui  corporalibus,  iia  ot  omniuo 
^  scusibus  corporis  avcrtatur  amplius  quam  iu  soiuoo 
S4)lct,  scd  minus  quam  iu  uiorte ;  jam  diviii»  adoMiai- 
tionis  cst  ct  acyutorii ,  ut  se  noii  cori^ora ,  scd  visa 
corporum  similia  spiritualitcr  ooverii  cemere,  aieoii 
qua:  sc  in  somnis  vidcre,  etbm  aDtequaiu  evigiloiit* 
sciuni.  Ibi  &i  ciiam  vidcntur  futura,  ita  ut  oniDiuo  fn- 
tura  noscantur,  quorum  imagioes  pneseutcs  videiitiir» 
sive  i|)sa  hoiiiinis  nicnle  divinitus  adjuta ,  sive  aliqwi 
inter  ipsa  visa  quid  significent  expoiientey  sicut  iu 
Apocalypsi  Joanni  exponebatur  (Apoc.  i,  10  tqq.)^ 
magna  rcvclatio  e8t:atiamsi  forto  ignorei  iUe  cui 
hxc  domoDslrantur,  uirum  e  eorpore  exierit ,  au  ad- 
huc  sil  iu  corpore,scdspiritu  a  scnsibiit  eorporia 
ulieoato  ist:i  vidc^il ;  potcst  ciiim  sic  Riptus  id  i|Do- 
rarc,  si  ci  ct  Iiuc  iiun  usieiidaiiir. 

64.  Purro  aiiicm ,  si  quemadiiiodum  rapiiu  est  a 
sciisibus  cor|ioris,  utessct  iii  islis  similitudiidbuacur- 
porum ,  qwe  spiiitu  videniur,  ita  ci  ab  ipab^rapiaturi 
ui  in  illam  quasi  rcgioiicm  inieJIectualiiim  vel  Iniclii- 
gibilium  subvehatur,  ubi  sine  uib  eorporia  similitu- 
diiie  pcrspicua  vcrilas  ccmilur ;  nullis  opuiioouiD 
lalsarum  nebulis  ofiuscatur :  ibi  virtutes  DDimai  nou 
suiit  opcrosae  ac  laboriosx.  Neque  enim  eperc  |eiu- 
peraiitiae  libido  frenatur,  aut  opcre  fortitudiuls  lule- 
rantur  advcrsa,  aut  opore  Justitiue  iuiqua  puniuutur. 
aut  opere  prudentix  luala  devitantur.  Uiia  ibi  et  tota 
virtua  est  amare  quod  videas,  et  summa  fclicilu  ba- 
bere  quod  aiuas.  Ibi  eiiim  beata  vita  iii  fiDntesuo 
bibitur,  inde  aspergiiur  aliquul  huic  liumaDae  vilae,  ut 
in  tcntationibus  hujiis  saeculi » tempcraDlcr,  fortilcr, 
juste,  prudenterquo  vivatur.  Prfl|Mer  iliodquippe  adi« 
piscendum,  iibi  secura  quies  erit  et  ineflkbilii  visio 
vcriuiis ,  iabor  suscipitur,  et  conlinciidi  a  volnptiiie. 
ct  sustinendi  advcrsititcs ,  ei  subveniendi  iudigeuli- 
bus,  ct  resistendi  decipiciiiibus.  ibi  videtur  darilas 
Domini ,  non  per  visioncm  sigiiificantem ,  aive  eorpo» 
ralcm,  sicut  visa  est  in  monte  Sina  (£xod.  xii,  181, 
sive  spiritualem,  sicut  vidit  lsaias(lsai.  vi,  1)9^0! 
Joannes  in  Apocalypsi  :  scd  pcr  spcciem ,  dod  pcr 
aenigmala,  quantum  eam  caperc  mens  humaiia  poieslt 
secundum  assuiiientis  I>ei  gratiam,  ut  oa  ad  os  loqm 
tur  ci  qucm  digiium  lali  Dcus  colluqiiio  lcccrit ;  duu 
os  corporis,  scd  nicutis, 


LIBER  DUODECIMm 

r  XXYn.  —  Qu0  generi  vmonit  Deu$  a  Moyse 

vlnu, 
i  Intclligenduin  arbiiror  quod  de  Moyscs  scH- 
itt  {Kum.  XII,  8). 

mcaplverat  entm,sicntin  Exodolegimns,  tidcre 
1  non  utique  sicut  viderat  in  monte ,  nec  sicut 
l  intabernaculo  (Exod.  xix,18,fl  xxxni,  9),sed  in 
>tanlia  qna  Deiis  est,  nulla  assumpti  corporali 
n,  quse  mortalis  camis  sensibus  pncseiitetur : 
in'8|)irita  flguratis  similitudiiiibiis  corporum; 
r  spcciem  suam,  qiinntuin  eain  c.ipcre  crcaiura 
lis  et  intellectualis  potest ,  sevocata  ab  omiil 
is  seiisu,  et  ab  omni  signincaiivo  aenigmate 
I.  Sic  euim  scriptum  est,  Si  ergo  inveni  gratiam 
peelu  tuo,  ottende  mihi  tentctipium  manifeste,  ut 
1$;  cum  paulo'  superius  legatnr  locutus  I>omi- 
Moj^n  faeie  ad  faciem^  sicut  quis  loquitur  ad 
I  gtmm.  Sentiebal  ergo  quid  videbat,  et  qnod 
debat  desiderabat.  Nam  et  paulo  post ,  cum 
t  ei  Deus ,  Invenieti  enim  gratiam  in  eompectn 
$do  te  prcs  omwbus ;  rcspondil  ei ,  Ostettde  ntihi 
m  iuam.  Et  tunc  quidem  responsum  accepit  a 
>  Oguralum,  dequo  nunc  longum  est  dispu- 
lando  ci  dixit :  Non  poteris  videre  faciem  meamf 
0.  Non  enim  videtfit  homo  fudem  meam,  ei  vivei, 
snbjccit  et  ait  illi :  Eece  loeus  penes  me^  el 
uper  petram ,  statim  ui  Iransiei  mea  majestas , 
•I  ie  in  spelunca  petrm^  et  tegam  manu  mea  super 
t  transeam ;  ei  auferam  manum ,  ei  iunc  videbis 
ra  mea :  nam  facies  mea  non  apparelrit  tibi 
xin,  11-23).  Ncc  tamcn  secuta  Scriptiira  lioc 
Borporaliter  factiim  esse  narravit,  6aiisqiic 
1  dononstratum  cst  flgurate  dictum  essc  in  Eo 
iigniflcatione.  Ipse  est  enim  locus  pencs  Domi- 
nda  Ecclcsia  esi  templum  ejus  et  ipsa  .Tdificata 
er  petram ,  et  cxtcra  quae  ibi  dicta  siint.  eidcm 
Mitias  congniunt.  Nisi  lamen  conciipHam  ct 
aiam  Dei  clarilatcm  Moyses  vidcrc  ntcruissct, 
Cbro  Numerorum  diceret  Deus  ad  Aaroii  et 
firatres  ejus :  Audiie  verba  niea,  5i  fUerit  pro- 
ifff  vos  Domino^  in  vidone  illi  eognoscar  S  ei  in 
ignar  illi;non  ita  quomodo  famulus  meus  Moysrg 
iomo  mea  fidetis  csi.  Os  ad  os  toqnar  ad  iilum 
%  €f  iion  per  amigmata,  et  claritatem  Domini  vi" 
M.  XII,  6-8).  Neqiie  enim  hoc  secimdum  sub- 
I  corporis,  qux  carnis  sensibus  pncscntatur, 
mdum   est ;  nam   otique  sic  loquebatur  ad 
fade  ad  fadem^  contra  in  contra,  qiiando 
Qxit  ci,  Osiende  mihi  imetipsum ;  et  niinc  etiam 
m  qiios  objiirgabat,  et  quibus  Moysi  meritum 
ercbat,  sic  loquebatur  per  crcatiiram  corpora- 
•entaiam  scnsibus  carnis.  Illo  ergo  modo,  in 
^  qiu  Deos  est ,  longe  inelKibiliter  secretius 
sntiiis  loqiiitur  locutione  ineflabili ,  ubi  cum 
dens  vivct  *  vita  ista ,  qua  mortaliier  viviiur 
ensiln»  corporis :  sed  nisi  ab  liac  vila  quisque 


m 


lOlqiiot  probas  notae ,  5i  fiierii  propfieia  veHer^  in 
U  Domimiseognoscar. 
•risqiio  vai.|  vtvens  videi. 


quodamroodo  moriatur,  sive  onnino  exiens  dc  eor- 
pore,  sive  ita  aversos  et  alienatus  a  camalibus  sensi- 
bus,  ut  merilo  nesciat,  sicut  Apostolus  ait,  utrum  io 
corporean  extra  corpus  sit(liCor.xii,3),  cum  in 
illam  rapitur  et  subvebitur  visionem. 
CAPUT  XXYill.- J«<ww  «e/irm  ei  paradisum  da 
quo  Apostolus,  posse  inteiligi  tertium  genus  vidonis. 
56.  Quapropter  si  hoc  tertium  visionis  genus,  quod 
superiiis  est,  non  solum  omni  corporali,  quo  per  ccr- 
poris  sensus  corpora  sentinntur,  verum  etiam  omni 
illo  spirituali,  quo  similitudines  corporum  spiritu  ei 
non  mente  cemunlur,  tertium  coelum  appcllavit  Apo- 
stolus;  in  lioc  videtur  claritas  Dei,  cui  vidcndas  corda 
muiidantur,  unde  dictum  est ,  Beati  mundo  corde,  quia 
(pst  Deum  videbuni  (Maitk.  v,  8) :  non  pcr  aliquam 
corporaliler  vel  spiritualiter  figuratnm  signiflcationcm 
tanqiiam  per  speculiim  in  senigmatc ,  scd  facie  ad 
fadcm  (I  Cor.  xni,  12),  quod  de  Moyse  dictum  est, 
osados;  per  speciem  sciiicet  qua  est  Deus  quidqiiid 
esl,  quaniuiumcumque  com  meiis,  qu»  non  est  quod 
ipse,  etiam  ab  omni  tcrrena  hbc  luuiidaia,  el  ab  omni 
corpore  et  simililudino  corporis  alieiiata  ct  abrepu 
capcre  potest :  a  quo  pcrcgriiiamur  mortali  el  comn 
ptibiii  onere  gravaii,  quamdiu  per  fidein  ambulamus, 
non  per  speciem  (II  Cor.  v,  6,  7),  et  ciim  bic  justo 
vivimus.  Gur  autein  non  crodamus,  qtiod  tanio  Apo- 
siolo  doclori  Gentium ,  rapto  usque  ad  isiam  exceU 
lentissimam  visionem ,  voluerit  Deus  demonstrare  vi- 
tam,  in  qna  post  hanc  vitain  vivendum  est  in  »ter« 
num?  El  cnr  non  dicatur  iste  paradisus,  exccpto  ilio 
In  quo  corporalitcr  vixlt  Adam  inter  ligiia  nemorosa 
atque  fnicltiosa?  Quandoqutdem  ei  Ecclcsia,  qiias  iios 
congregat  in  charilatis  sinum ,  paradisut  dicta  est 
ciufi  fruetu  pomorum  (Cant.  iv,  15).  Sed  lioc  figiirate 
dicium  est,  tanqiiam  illo  paradiso,  ubi  propric  fuit 
Adam,  Ecclesia  significata  sit  per  foraiam  futuri. 
Quanquam  diligentius  considerantibus  foriassis  oc* 
cnrral  illo  paradiso  curporali ,  in  quo  Adam  corpora- 
litcr  fuit,  et  isiam  viiain  sanctorum  significatam,  qiiui 
nunc  agitur  in  Ecclesia,  et  illam  quu;  post  lianc  crit 
in  xteraum  :  sicut  Jemsalcm,  qiix  interpretitur  Visiu 
pacis.  el  lameu  quaedam  terrcna  civius  dcmonstra- 
tur,  signiftcal  Jerosalem  matrem  nostram  aitemam  iii 
coelis,  sive  in  iis  qui  spe  salvi  Tacti  sunt ,  ci  quod  iiou 
vidcnt  spmntes  per  palientiam  exspectant  (Aom.  viii, 
24, 25),8eeuiidnm  quos  multi  filii  desertx,  mag^is 
quam  ejos  quae  habet  viram  (Galai.  nr,  96,  97) ;  sive 
in  ipsis  Angelis  sanctis  per  Ecclesiam  mnHiformis  sa- 
pienti»  Dei  (Ephes,  ni ,  10),  cum  quibus  post  hanc 
peregrinattonem  sine  labore  et  sine  line  vivendum 
esu 

CAPUT  XXIX.  — itn  nl  phtres  eeeU,  ita  in  spiniuaH 
ei  inUlleeiuaU  visione  plures  gradus. 
57.  ^  autem  sic  accipimus  tertium  coelum  qiio 
Apostoliis  raptiis  esl ,  ul  quartum  etiam ,  et  aliqiiot 
nltra  svperius  coelos  esse  credamus ,  infra  quos  est 
hoc  lertium  ccefum,  sicut  eos  alii  septeni ,  alii  octo, 
alii  novem  vci  ctiam  deceiu  perhibcnl,  et  in  ipso  oho 
qiiod  dicitur  rirmamcntum,  multos  gradaiim  ciso 


m 


DE  GENESI  AD  LmilUlf,  S.  AOGUSTINI 


m 


coiirimiant ;  ac  per  boccorporeuc  esse  tcI  raliocinan- 
tiir  vcl  opioanUir,  de  quonun  nitione  tite  opinione 
nuuc  disserere  lonfoni  cst :  polest  etiam  *  fleri,  ot 
etiam  in  spiritoalibns  ycI  Intcltoctaalibus  moltos  quos- 
dam  gradus  quisqoam  esse  contewlat,  aot  sl  possit 
ustendat,  eosqoe  distinclos  juila  aliqncm  proveciuin 
magis  minusTe  iilustrium  rcTelaliouum.  Sed  utcum- 
que  se  ista  babeant,  ct  accipianiur  ui  libet,  ab  alio 
sic ,  ab  alio  aulem  sic ;  ego  ▼isoruin  vel  visionum 
pracler  isla  tria  gencra ,  aut  corpore,  aut  spiriiu ,  aut 
menie,  usqoe  adbuc  vel  nosse  vel  doccre  nun  possum. 
Sed  quot  ct  qiuntae  siiigulorum  gcacrum  sint  diflercn» 
tiae,  ul  in  unoquoquo  aliud  allo  gradatim  superfcra- 
tnr,  ignorare  me  fateor. 

CAPUT  XXX.  —  In  tpirituaU  §enert  vtdonit  «/m  vim 
quan  dimna^  alia  humana. 

58.  Sicut  auiem  iii  isu  iuce  corporea  cst  ccelum , 
quod  super  lerras  suspicimus,  onde  luminaria  ciarent 
et  sidera ,  quae  corpora  loiige  sutit  melloni  terrestri- 
bus :  sic  in  illo  gencre  spiriliuili ,  in  quo  videntur  cur- 
porum  simililudines  luce  qnadam  incorporali  ac  sua , 
sunt  quaedam  exccUenlia  ct  uierito  divina ,  qoae  de- 
monsif aiit  Angeli  nilris  modis ;  utrum  visa  sua  faciii 
qiiadam  et  prxpoicnii  juiictione  vel  commixiione 
elam  nusira  esse  facienics ,  an  scicntcs  nescio  quo- 
roodo  nosiram  iu  spiritu  nostro  informaro  visionem, 
difTicilis  perceptu ,  et  difficiliur  diciu  res  est.  Sunt 
autem  alia  visa  usiiala  el  bumana ,  qnue  sive  ex  ipso 
splritu  noslro  muliipliciter  esistunt ,  sive  ex  corpore 
spiritui  quodaminudo  suggeruniur,sicuifucrimus  aflecti 
velcamevelanimo.  Non  sulum  cnim  vigilantes  homiiics 
curas  suas  cogiUndo  versani  in  siniilitudinibus  corpo- 
rum ,  verum  eiiam  doimicntcs  boc  saepe  somniant , 
quo  indigentrnam  et  ncgotia  suagenmt  ex  aniini 
cupiditate,  et  epuiis  poculisqiie  inhiantcs  iiisistunt,  si 
Airtc  esurienies  siticniesqiie  durmierunt.  Qnu!  omnia 
poto  comparau  illis  aiigclicis  demonstratiunibus  sic 
habcnda ,  ac  si  in  ista  natura  corpomm  terrena  coe- 
lcstibus  coinparenlur. 

CAMJT  XXXI. — /n  inteUectuali  vimneaUatmU  qum 
in  anima  tideniur^  aliud  lumen  quo  ipta  iUuttratur, 
Lumen  animm  Deut. 

59.  Sic  eliam  in  illogenere  intellcciualium  visoram 
alia  simt,  quae  in  ipsa  aiiiina  videniiir,  velul  virtuics 
quibus  viiia  sunt  coniraria;  sive  permansurae,  nt 
piclas;  sive-ulilcs  buic  viLc,  ct  postca  non  futurae» 
sicut  fldes  qua  credimus  ea  qu»  nonduin  videinus,  et 
spcs  qua  futura  ciini  patieiitia  exs|>cciamus,  et  ipsa 
paticntia  qua  omnia  tuleranius  adversa ,  donec  quo 
vulumus  veniamus.  Isix  quippe  ei  btijusmodi  virlutes» 
qucnunc  propter  transigendainisUm  peregrioationcm 
valde  necessarix  suiit ;  non  erunt  in  illa  vila,  proptcr 
quam  adipisceodam  sont  necessariae :  et  tamen  cliam 
ipsae  uKellectualiicr  videntur ;  neque  enim  aut  cur- 
pora  sunt,  aut  species  babeiit  similcs  corporum.  Aliud 
aa;em  est  ipsutn  lumen,  quo  iliosiraiur  aiiima,  ut 
omnia  vcl  in  se  vd  in  iilo  veraciicr  inicUccta  con- 
8piciat:nam  illud  jam  ipse  Deus  ost,  bxc  autcui 

*  in  Er.  Lngd.  vcn.  Lov.  atffem.  M. 


creatnra ,  quanivis  ratioBalls  el  faitellcclQaiis  ad  cjus 
imsgincm  facta,  qux  cum  eonator  lumen  Ulod  biiueri, 
palpiut  inOmiiUte,etiuinus  valei*  Lide  est  Umeti 
qnidquid  iiitclligit  sicut  valet.  Com  ergo  illoc  rapi- 
air,  et  a  camalibus  sobtracu  sensibos,  illi  visioni  ex- 
pressius  prjesenutur  non  spatiis  localibus ,  sed  modo 
quodaro  soo,  cliain  supra  se  videt  iliud ,  quo  adjuu 
videt  quidquid  eiiam  in  se  intelligendo  videt. 
CAPUT  XXXII. —  Anima  carpore  exuta  qua  feratur. 

60.  Si  aiitcm  quacrilur«  cum  anima  de  corpore 
cxicrit ,  utmin  ad  aliqua  loca  corporalia.  ferator,  an 
ad  incorpuralia  corporalibus  similia,  an  vero  nec  td 
ipsa,  scd  ad  illud  quod  et  corporibiis  et  simllitudini* 
bus  corporum  est  excellentius ;  ciio  quidem  respon- 
derim,  ad  corporalta  loca  eam  vel  nun  ferri  nisi  cum 
aliqiio  corpore,  vd  non  lucaliier  ferri.  Jam  otrom 
babeat  aliquod  corpiis,  cum  de  lioc  corpore  exierit, 
ostendal  qui  poiesl ;  ego  autcm  non  puto  :  spiritualem 
enim  arbiiror  esse ,  non  corporalcm  ^  Ad  splriliialia 
vcro  pro  nieriiis  fertur,  ant  ad  luca  pceoaliji  simria 
corpuribns :  qualia  sacpe  dcmonstrau  suiit  lisqui  ra* 
pti  sunt  a  c6rporis  sensibus,  cCmortuis  simllesjacoe* 
runt,  et  infcriiales  poenas  videranl ,  cum  et  Ipsi  fai 
seipsis  gercreiit  quamdam  similitudinem  corporis  soi, 
pcr  quam  posscntad  illa  ferri,  ct  Ulia  similitodini- 
Imis  sensuum  eiperiri.  Neque  enim  video  cor  babeat 
anima  similitudincm  cor^ris  sui,  <$am,  Jaeenie 
sine  sciiso  ipso  corpore,  nondum  Umen  peniios 
mortuo ,  vidct  Ulia ,  qiialia  mulii  ex  illa  snbductione 
vivis  reddiii  narraveroni ;  et  non  h.ibeat ,  cum  per- 
fccU  morte  pcnitus  de  curpuro  exierit.  Aut  ergo  ad 
iila  rcrtur  pflenalia,aut  ad  illa  itidem  similia  corporall- 
bus,  nec  tamen  iXBiiamm,  sedquietisatquegaudionum 

61.  Neque  cnim  recie  dici  poiest,  vcl  illas  blsas 
essc  poeiias,  vel  illam  falsain  requiem  atque  laetitiam : 
tuiic  cnim  hxc  falsa  sunt ,  quandu  per  opinatkmis  er- 
rurcm  alia  pro  aliis  pnUniur.  Nam  Pctrus  non  solum 
cum  disciim  illuin  videbai ,  el  in  eo  noii  similitudlnes 
corporam,  sed  corpora  puubai  (Act,  x,  II,  li),  in  boe 
uliqiiefallobaiur;  vcram  ciiam  cum  alio  tempore  ab 
angclo  soluitts  e  vmculis  ibal  in  corpore  ambulans, 
cl  pncseiiUtus  corporalibus  fomiis ,  et  puubot  se  vi* 
siini  videro  (Id,  xit,  7-9),  nihiloniinus  fallebator.  Nam 
ci  illae  in  disco  eratit  spiriiualcs  formae  corpora- 
liluis  similes;  el  isla  corporalis  expressio  sdloti  dc 
vinculis »  propter  miraculiim  spirltiiall  similis  eraL 
Fallebatur  auiein  anliiia  io  uirisque,  nonnisi  com 
alia  pro  aliis  approbaret.  Quamvis  ergo  non  sint  cor- 
poralia ,  sed  similla  corporalibus ,  quibus  animaB  co^ 
poribiis  exuias  afliciuntur,  seu  bcne  scu  malevCimiel 
Ipsx  corporibos  suis  similes  sibimel  appareanl;  ionl 
lainen  ct  vera  Ixtitia  et  vera  moieslia  facU  de  aub* 
stantia  spirituali.  Nam  el  In'  somnis  magiii  inlererf 
utrum  in  laetis  an  in  iristibus  simus.  Unde  qnldam  lii 
rcbus  qius  concupiverant  constiiuti ,  se  evigiUsse  de- 

*  Mss.  alinuot  ortimae  nois  carent  hls  verfaU,  ipirihis- 
lem  emm  armrar  etse^  nan  corporalem^  qu«  rursus  1  ' 
tur  io  fioe  n.  61,  qiio  lorie  ex  loco  buc  Uranslau 
nt  in  vjluribus  Mss.  insigiiis  bic  transpositio 
lji\  oouunissa  cbt. 


l^ 


LIBER  DUODECIMU& 
H;  et  nirsus  ^vibus  lerroribus  aique  cruciati- 
ugiUti  atquc  vexali ,  cuui  cxpergefacli  essent , 
re  Umueraint ,  ne  in  eadem  mala  reYocareutur. 
ifue  dubitandum  non  est  quod  expreflsiora  bint 
■ae  iofema  dicuntur»  atque  ob  lioc  Yebementius 
Nam  et  qui  subiracli  sunt  sensibus  corpo- 
\  quidem  quam  si  omni  modo  morerentur, 
men  ampiius  quam  si  dormlrent,  expressiora  se 
B  narraTcrunt,  quam  si  somnia  narravisscnt. 
rgo  prorsus  inferonim  sul)s(antia ,  scd  eam  spi- 
Bm  arbitror  esse,  non  corporalcm. 
T  XXXill. —  De  in(erii  qufrstio,  Animam  eae 

ineorpcream  Sinut  Abraha. 
Nec  audiendisunt,  qui  afflrmani  inferos  in  bac  vi- 
ilicari,  nec  esse  post  inortem.  Viderint  enia 
idmodum  poeiica  figmenia  interpretentur ;  nos 
:lorilate  diTiiiaruTDScnpturanim,quibus  solisde 
«  fides  habenida  est,  recedere  non  del)emus. 
piun  possimus  ostendere.  illorum  quoque  sa- 
i  de  iiiferorum  substanlia  minime  diibitasse, 
Mt  iiancviiam  eicipit  animas  morliiorum.  Un- 
em  siib  terris  esse  dicantur  inferi,  si  corporalia 

00  Mint,  aut  onde  inferi  appenenttir,  si  sub  tcr- 
a  tout,  merilo  qnaeritur  {a),  Animain  vero  non 
orpoream  non  me  puiarc,  sed  plane  scire,  au- 
pofileri  :  tamen  liabci-e  p<>sse  sirailitudinem  cor- 
ot  corpondium  omiiino  membrorum  quisquis 

potest  negare  animam  esse,  quae  in  somnis  vi- 
laeambulare,  vei  sedere,  vel  bac  atque  illac 

1  aut  etiam  volaiu  ferri  ac  referri,  qiiod  sine 
B  similitudine  corporis  non  fiU  Proinde  si 
uotiitudinem  eiiam  apud  inreros  geril,  noii  cor- 
■i,j«d  oorpori  simiiem;  ita  etiam  in  iocis  vide- 
le  non  corporalibus,  sed  corporalium  suuilibus, 
I  requie,  sive  iii  doloribus. 
Qoonquam  et  illud  me  noiidum  invenisse  con- 

iuferos  appeilatos,  ubi  justorum  animae  re- 
ooU  Et  Ghristi  quidem  animam  venisse  usque 
loon  iu  quibus  |)eccalores  crucianiur,  ut  eos 
et  a  lonnentis  quos  esse  solvendos  occulia  no- 
m  Josiitia  judicabat,  non  immerito  creditur. 
ado  enim  aliler  aciipiendum  sit  quod  dictum 
}mm  Deui  suseitavit  ex  mortmi ,  io/mIis  dolo- 
Ukfgronm ,  qma  non  polerat  teneri  ab  eit  {Act. 
i.) ,  non  video  nisi  ul  quorumdain  dolores 
Inferos  eum  solvisse  accipiamus,  ea  potc- 
qoa  Dominus  est,  cui  omne  genu  fleclitur , 
iom,  lerrestrium,  et  infernorum  {  Plnlipp. 
,  per  quam  polestatem  etiam  illis  doloribus , 
olvit,  non  potuit  attineri.  Neque  eniin  Abraliam, 
I  paoper  In  sinu  ejus,  boc  est  in  secreto  quieiis 
n  doloribus  erat,  inter  qoonim  requiem  et  ilia 
i  lonnenla  *  legimus  magnum  ehaos'  firmatum  : 
e  opod  inferos  essedicti  sunL  Contigit  enim,  in- 
wriiaopem  iUum^  et  auferri  ab  Angelie  in  nimm 
f  :  morfKM  e$t  autem  et  dive$f  et  iepnUtue  eet;  et 


i82 


^  »oooscn8n:Eri((ain/:?nMl0nn0ila. 

.plenqae,dtoima. 

nclract.  e.  31»  n.  2^ 


nim  apud  inferot  in  tormenHi  e$$et  {Luc,  zvi,  22-26), 
et  cartera.  Yidemus  itaque  inferorum  mentioiiem  non 
esse  foctam  in  requie  pau|)eriS|  sed  in  auppiicio 
diviiis. 

64.  Illud.etbm  quod  Jacob  dicit  ad  filios  sudB, 
Dedueeti$  $eneetam  meam  cum  tri$liiia  ai  infero$  {Gen. 
xuv,  29),  videtur  hoc  magis  timuisse,  ne  nimia  tri« 
stiiia  sic  perturbareiur,  ut  non  ad  requiem  beatorum 
irei,  scd  ad  inferos  peccatorum.  Neque  enim  parvum 
aniuis  malum  est  trisiitia ,  cnm  et  Aposlolus  cuidam 
tain  sollicite  timucrit,  nc  inajore  tristitia  absorbere- 
tur  (II  Cor.  II,  7).  Proinde,  ul  dixi,  nondum  liiveni, 
et  adbuc  quxro ,  iiec  milii  occurrit  inferos  alicubi  m 
liono  posuisse  Scripturam  duiitaxat  canonicam :  non 
autem  in  bono  accipiendum  sinum  Abrahae,  et  illam 
requiem  quo  ab  Angelis  pius  paupcr  abbitus  est, 
nescio  iitrnm  quisqiiani  possit  audire ;  et  ideo  qoo- 
nM>do  eam  *  apud  inferos  credamus  esse ,  non  video. 
CAPUT  XXXIV.  —  De  Paradito  et  tertio  cctlo  quo 

raptus  e$t  Paulu$. 

65.  Yerum  boc  dum  quaTimus,  et  aut  invenimos, 
aut  non  invenimus,  urgct  nos  longitudo  libri  biijus 
euiii  aliquando  coiicludere.  Quapropter  quoniam  de 
paradiso  sermonem  instiluimiis ,  proptcr  illud  quod 
Apostolus  ait,  scire  se  raptum  bomincm  usquc  in  ter- 
tiiim  coeliim,  ncscire  autem  sive  in  corpore  sive  extra 
corpus  ,  et  quia  raptus  cst  in  paradihutn  ,  et  audivii 
iiielfabilia  verba,  quae  non  licet  honiini  loqui ;  non  te- 
nere  afQrmamus,  utrum  in  tcrtio  ccelo  sit  paradisus, 
an  etiain  in  tertium  ccDliim,  ct  inde  riirsus  in  paradi- 
siMn  raptus  sit.  Si  cnim  proprie  quidem  nemorosus 
locus,  iranslato  autem  verbo,  omius  etiam  spiritiuiiis 
qiiasi  regio,  ubi  aiiiinae  bcne  cst,  inerilo  paradisus  dici 
polest;  non  solum  tertium  coclum,  qiiidquid  illud  est, 
quod  profecto  magnuin  subliiniicrque  prxclarum  est, 
verum  eiiam  in  ipso  honiinc  Ixliib  quxdani  l)on» 
conscienti»  paradisus  est.  Unde  et  Ecdesla  in  sanctis 
lemperanter  ct  Juste  el  pie  viveniibus  paradisus  recte 
dicitur  {Eccli.  xl,  28) ,  pollens  arOuenlia  gratiarum , 
castisque  deliciis  :  quaiidoquidem  et  in  tribulationibos 
gloriatur  de  ipsa  patientia  plurimum  gaudens,  quiase- 
ciindum  multiiudinem  dolorumincordeconsolationes 
Dei  jncundant  animam  cjiis  {P$al.  xciii,  19).  Quanto 
magis  ergo  post  hanc  viiam  etiam  siniis  ille  Abrahsp 
paradisus  dici  potost,  ubi  jam  nulla  teniatio,  ubi  tanta 
requies  post  omnes  dolores  vitoi  hiijus?  Neque  eniro 
et  lux  ibi  mn  est  propria  quxdam  et  sui  generis,  ci 
profecto  inagna,  qiiam  divcs  illc  de  Innnentis  et  tene- 
bris  inferorum ,  tam  utiqoe  de  loiiginquo,  cum  ma- 
gnum  chasma  esset  in  medio,  sic  laiiien  vidit,  ut  ibi 
illnm  qoondam  comeinptum  pauperem  agnoscerei. 

66.  Quae  si  lu  sunt,  ideo  sub  terris  dicuntur  inferi 
vel  creduntur ,  quia  congruenlcr  In  spiriiu  per  illas 
corporaliom  renim  similitudines  sic  demonstrantur, 
ut  quonbni  defunctorum  aninix  inferis  digns,  caniis 
amore  peccaveront,  hoc  eis  pcr  illas  corporaliom  si- 
militudines  exhibeatur,  quodipsicami  mortuae  solei, 


•  ndkl,  anN.  At  ofluies  nostri  Has.,  eam,  qnod  ad  reqtdein 
refisrtur. 


m  DE  GENBSl  AO  UTTERAM,  S. 

m  sub  lemm  rccotidatiir.  IKniiqiie  inrcri  co  quod  in- 
fra  sini ,  btine  tppellaniur :  sScut  autem  lecundnm 
eorpus  si  ponderis  sui  ordinem  tenctnt,  infcriora  siiiit 
oninit  grtviort;  ilt  secundum  spiritum  iiiferiora  sunt 
omnia  tristiora  :  onde  et  in  grtMra  liiigua  origo  nomi- 
nk  quo  appellanlur  infcri,  ek  eo  qood  nihii  sutve  lit- 
beant ,  resonare  perliibetur.  Ncc  ipsam  lamen  remm 
partem  nostcr  Salvator  mortuus  pro  iiobis  mittre 
contcmpsit,  ut  indc  solTcret  quos  esse  solvendos  se- 
cundum  divinam  sccrctamque  justitiam  ignorare  non 
|iotuit.  Quapropter  anim»  illius  kitronis  cui  dixit, 
Hodie  meeum  erU  in  paradiio  {Lue.  xxiii ,  43),  non 
utique  iiifcros  prxstitit,  ubi  pcenap  sunt  peccatornm  : 
scd  aut  illam  requiom  sinus  Abrahx ;  non  eiiim  alicobi 
non  cst  Christus,  cum  ipse  sit  Sapientia  Dci  altingens 
ubique  propter  suam  mundiliam  {Sap.  tn,  9i) ;  aiit 
illiiin  paradisum,  sive  in  tertio  ca'lo,  sive  ubicumquo 
tlibi  cst,  qoo  post  tcrtium  coelum  cst  raplus  Aposto- 
lus  :  si  taiiicn  non  aliquiJ  unum  est  diversis  nomiiii- 
biis  appellatiim,  ubi  sunt  aiiima:  beatoriim. 

67.  Si  crgo  coelom  primum  recle  accipimus  hoc 
omne  corporcuin  gcncrali  nomine  quidquid  cst  siipcr 
tqots  et  lemm ;  becuiidnm  tulem ,  in  s imilitudine 
corfiorali  qiiod  spirilii  cernitur,  sicul  illud  uiide  ani- 
nitlibus  plcuus  iii  ccstt!«l  Petro  discus  ille  subniissus 
est  {AcL  X ,  10-12);  tcrlium  vcro,  quod  mentc  coii- 
spicitur  ita  secrcta  ct  remota  ci  oninlHO  tbrepta  t 
sciisibus  ctnils  atque  mundata,  ut  caquac  in  illo  coelo 
sunl,  el  ipsam  Dei  substantiam ,  Verbomquo  Dcum 
per  quod  facta  siinl  omnia,  in  cbariiatcSpirilussancli 
Ineirabiliter  valeat  viderc  et  tudire :  non  iucongruen- 
ler  trbitramur,  et  illuc  esse  ApMolumjaiplnm  (II  Cor. 
XII,  i-4),  et  ibi  fortassis  essc  paradisum  omnibus  mc- 
liorcm,  ct  sl  dici  oportet,  paradisum  ptrtdisonun.  Si 
enim  aiiimae  bons  Ixiitit  in  rebiis  bonfs  est  hi  omni 
creaturt,  quid  ea  laetiiia  pnpstantius  quae  in  Yetbo  Dei 
est  per  quod  facta  sunt  omiiia  ? 
CAPUT  XXXV.  —  Heiurreetio  corpmwn  ai  perftcUm 
beaiitudinem  animm  cur  »t  neee$$aria, 
68.  Sed  si  quem  movel,  quid  opus  sitspiritibus  dc- 
fuiiciorum  corpora  siia  in  resurrectione  rccipcre,  si 
poiest  eis  elitm  sine  corporibus  sumina  illa  beatitudo 
pra^bcri;  difDcilior  quidcm  quxslio  est,  qiiam  utper- 
fecte  poisit  hoc  sennone  fliiiri  :  sed  Uroen  miniine 
diibitandum  est,  et  rapiam  hominis  a  camis  sensibus 
mentem,  el  post  mortcm  ipsa  came  deposita,  tran- 
scensis  etiam  similitudinibus  corporalium,  non  sic  vi- 
dcre  pofse  mcommutabilem  substantiam,  ut  sancti 
Angdi  vldcnt ;  sive  alia  latcnliore  causa,  sive  ideo 
quia  iuest  ei  naturalis  quidam  appetitus  corpus  aduii- 
■islrandi;  quo  appctilu  rciardatur  quodammodo  ne 
louliitentionepcrgat  in  illud  suiiimum  coelum,  qoam- 
diu  non  subest  corpus ,  cujus  administratione  tppe- 
litui  llle  eonquicsctt.  Porro  auiem  si  lale  sit  corpus, 
eujus  sit  difOcilii  et  gravis  admiiiistraiio,  sicut  ha!C 
ctro  qu»  comimpitur,  et  aggravtt  tnimam  {Sap.  ix, 
15),  depropaguie  trtnsgreisionis  existens,  multo 
mtgii  tvertiiur  mcns  ab  ilhi  visione  iummi  cM :  nnde 
nccessario  abripicnda  crat  ab  ejiisdeili  camii  sensibuSf 


AtJGlJSTim  UBER  DUODECDIIIS.  414 

ut  ei,  quomodo  ctpere  ponei,  illwl  oileMleretnr. 
Proinde  curo  hoe  corpoi  Jtm  noo  tuimtle,  led  per 
futuram  commoutionem  spiritotle  receperit  AngeHs 
coicqiiaUy  perlectum  htbcbit  ntturae  tii»  modom, 
obedieni  et  imperani,  vlvificttt  et  viviflctiii,  lam 
inelTabili  faciliuie,  ut  iit  ei  glorise  qood  strcinae  fuit. 
GAPUT  XXXVI.  —  Tria  frithmm  fenera  t/uowodo 
emnt  in  beatit, 
69.  Nimirum  enim  enint  et  lunc  isU  trit  |enera 
visionum  ,  sed  nulla  Ealsitate  aliud  pro  alio  approlii- 
biliir,  nec  in  corporalibus,  nec  In  spiritotlibiis  vi- 
iis ;  miilto  minos  In  inlelleclutlibos  «    quibos  ili 
pr.rscnuiis  el  perspieiiis  pcrfruetur  *  ut  ionge  mino- 
re  evidentit  nnnc  nobis  tdjaoetnl  ist»  spedes  cor- 
porales ,  qnas  sensu  ctmis  altingimoi ,  ei  eii  BuHi 
iu  snnf  dediii,  ut  solas  esse  arbitreninr,  et  qiiidqaid 
tile  non  est,  |)uient  oninino  mm  eiie.  Sapicntci  aulen 
iia  sunt  in  bis  corporalibus  visis,  ut  quamvis  ot  p»- 
senliort  videaniur ,  certiorcs  sint  lamen  in  iiiis  qo» 
pnrler  corporis  speciem  prsterque  corporli  similiUH 
dincm  inteUigendo  ulcumque  perspiciiint;  qunmvisea 
non  valeant  iu  menle  conspioere,  ut  lime  aeiisueor- 
poris  intuentur.  Sancti  vero  Angeli  et  hit  corportlibii 
judicandis  alque  administrandis  pnciuni,  nec  eii  taa- 
quam  prgcseniii>ribiis  faroilbrius  iiudintiiiur ;  eteon» 
iigniflcailvas  similitudincs  in  spiritu  ita  disceniool, 
ei  Unla  poientia  qnodammodo  tracianl ,  ut  eas  pos- 
iint  ctiain  hominum  ipiritibui  reveUndo  miseere;  el 
illtro  iiicommouhnem  subsUnlitm  Creaiorii  iu  eot- 
i|>lciuit,ut  visibne  ttque  amore  el  eam  praepontnt  onuii* 
bus,  et  lecuiidum  eam  judicent  de  omnibus,  ei  in  eam 
dirlgaolur  ut  tfinUir,  oi  cx  ea  diriganl  quidquHl  aguol. 
Deniquo  quamvli  ahrepto  Apoiiolo  t  caniit  tensibus 
in  lertium  ccelum  et  paradisum,  boc  ipsum  oerte  defuit 
td  ploBtm  perftctom^  cognitionem  reram,  quae  Au- 
gelis  incit ,  quod  sive  in  corpore  sive  extrt  cor|>us  ■ 
esset,  nesciebtt.  Hoc  otiquo  non  deerit,  coro  recepUs 
corporihui  in  resurrectione  mortuorum  corraptibile 
lioc  iiiduetiir  incorraptione,  et  roorule  hoc  induetur 
immoruliute  (I  Cor.  xv,  53).  Omnia  eiiim  evidentia 
cmnt  sine  ulla  falsitate,  sine  ulla  iguoranilty  iuii  or« 
dinibus  distributa  et  corporalia  et  spiritualU  et  uild- 
lectualit,  in  naturt  integrt  et  beatiute  perfecu. 
GAPUT  XXXVII.  —  Sententia  quorumdam  de  lerth 

coclo. 
70.  Scio  quidem  nonnullos  eoram  qui  Scripiuits 
sanctts  tnte  nos  in  fidecathnlica  Iracltise  Itudtntur» 
etiam  sic  eipoiuiiio  quod  ait  Apostolui,  lonlum  eo- 
liim ,  ut  corporalis  et  tnimtlis  el  spirilutlii  liomiiiii 
hic  diflerentiti  accipi  vcllent,  ttque  td  iUud  hicorpo- 
rctrum  reram  genui  excellenti  evidenlit  contempfain- 
dum  esse  Aposiolum  raptum  :  quod  gennt  etiam  m 
hac  viu  ipiritualci  bomines  pne  cxteris  rebut  diligunli 
eoqne  perfrai  concupiscunt.  Ego  autem  cur  mtluerun 
spiritutle  et  mlellecluale  dicere,  quod  illi  fiMitsie 
tnimtle  el  tpiritutle  dixerant,  ut  enramdem  rormn 
tlit  Untummodo  nommt  ponerem,  jam  inr  primii  hs- 
jui  libri  ptriihui  me  diiserai&sc  sulleecrii.  Qm  si  ritc 

«  Kditi,  perfi-ueUir.  At  Um.  omncsi  pcrfruiUtr. 


4K  LOainONUM  S.  AUGUSHNl  IN  IIEPTATEUCHUM  LKBER  PRIMUS.  ||6 

prt  Bodialo  noilro  dispaUivlnas,  aul  spiriUMlis  leclor     jam  unifcrsuiii  boc  opus ,  quod  dQodedin  ?otumwi- 
lucc  approbabil«Mt  eliam  m  sil  spiriiualis,  a4ju?aiile     bus  ronUiietur,  isio  randem  Qne  Gonclndimus. 
Spirilu  sanclOp  aliquid  ei  isla  leclione  proflcid.  Sed 


DE  SUBSEQUENTI  LOCUTIONUM  OPERE. 

Lraai  II  RETaACTATiOllUH  CiPtJT  UT. 

Scplcm  Itbros  de  septein  libris  divinanim  Scripturarum ,  id  est  Moysi  quinque,  et  uno  Jesu  Na?e,  el  aliero 
Jodicum  feci»  nolaiis  loculionibus  singulorum  qu»  minus  usilatx  sunl  lingu»  nosirae :  quas  parum  advcrlendo 
seiwm  qnaeranl»  qul  legunt,  divinoruni  eloquioriimy  cum  sii  loculionis  genus,  el  nonnunquam  eisculpunt  ali- 
«l«id  qnod  a  vcrilale  quidem  non  abborreal;  non  lamen  id  sensisse  auclor  a  quo  boc  scriplum  csl  invenitur, 
ssd  genere  locolionb  hoc  dixisse  credibilius  apparel.  Mulla  aulem  in  Scripturis  sanciis  obscura,  cognilo  locu« 
lionia  ge%||[p  dilucescunl.  Propler  qiiod  cogno&ccnda  sunl  eadem  gencra  locutionum  ubi  seiiieiitiac  palent ;  nt 
diam  abi  htent  cogniiio  ipsa  succuraal,  easiiue  iiiientioni  legentis  apcriat.  Hujus  operis  titulusest,  Locuiioiies 
de  Gencsi ;  aiqae  ita  de  singolis  libris.  Quod  aulem  in  libro  primo  posui  scriptum  esse  :  Ei  [ecit  Nae  omnia 
Mia  ^/mmeumque  prmeepit  iUi  Dominui »  ne  fecit  {Locut.  tn  Gen»  vi,  22) ,  eanique  loculionem  dixi  esse  siiniicm 
ei,  quod  in  condiiione  crealurx  posteaqiiam  dicilur,  Et  »ic  ett  factum ,  additur,  et  fecit  Deut  {Gen.  i) ;  non 
iNMii  modo  simile  hoc  eidein  mihi  videtur.  Dciiique  ibi  eliam  seiisus  latel ;  hic  soia  locutio  esl.  IIoc  opus  sic 
ineipit :  LoeuHonu  Scripturarum. 


S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

3n  |^^|)tat^tidtum 
LOCUTIONUM 


LIBER  PRIMU:^. 

Locolioaes  de  Gi^oesi. 

Loculioncs  Scripturanim ,  quae  videnlnr  secundum  [Ib.  28.J  Imptele  terram,  et  dominamim  ejus :  laliiia 

Ifoprietalet  *  qiUR  idiomala  grxce  vocanliir ,  lingu»  enim  locutio  est,  Dominanuni  ei. 

kabraieaa  vel  grji^.  [Ib.  ii,  S.]  Et  homo  non  erat  operari  terram  :  qiiod 

[Gu.  cap.  I,  f  U.]  Et  dividant  inter  medium  did,  et  latini  codices  babcnl,  ^i  operaretur  terram. 

■Hr  medium  noeiii.  [Ib.  8.]  Plantofrit  Deu$  paraditum  tecundum  orien^ 

[Ib.  iO,  96.]  Voiaiiiia  tolantia  tuper  terram  seeundum  tem :  quod  lalini  habcnt,  ad  orientem. 

pmumentum  emii.  Qa:critur  qiiomodo  accipiendum  sil,  ,      [  Ib.  9.]  Qnod  habent  multi  lalini  codiees,  Bt  lignmn 

miidiim  firmamentum.  Sic  ctiam,  Facianm  Iwminem  »ciendi  bonum  et  malum  ,  vcl,  %nicm  scientuB  boni  et 

McmdiuN  imaginem  cf  ffoitidiciii  siiiii/lfadbiem :  quod  mah,  vel ,  lignum  sciemH  boni  et  mali;  el  si  qo»  suni 

BMdii  lalini  eodlCGS  habent,  ad  imaginem  et  simiHtU'  aIi?R  varielatcs  de  hac  rc  interpretiim,  gnccu»  babet, 

et  iignum  ad  sciendum  eognoscibile  boni  et  maH :  quod 

AimOZnTlO  PF.  BDlEDICTOIORITIf. 

sont  de  novo  (M  seplem bbri)  ad  uss.  vidorinos dooa,  ad  vatlcanmny  SoriKwicum,  dslerciensem,  Beocen- 
» PP.  Bcmardiiiorum  ccmegii  Parislensis  unum,  ad  Corbeiensom  vetustissimum  el  oplim»  oolae,  ad  va- 
im  lecliones  ex  qnatuor  Belgicis:  et  demum  ad  editioncs  Am.  Er.  ei  IjOt. 

C^mparavimu»  praterea  ea$  omnei  editianes  initio  Retr.  etConress.,  1. 1»  memoraias.  M. 
{u)  Hoe  opoa  adanmimrireilcr  410  referre  idciroo  vismn  cst.  quia  In  Retractalioolbus  locnm  habet  irroxumm  poet  librof 
ie  nupliin  elQNKapisoenllai  qnos  eo  fere  tempore  scri^ios  Uam  liipia. 


»7 


LOCUTIONUII  S.  AUGUSHNl  IS  nEPTATEUCnUII  491 

nonnalli  biinl  eodloet  babenl ,  ta  gneeo  toTeiihir,  ep 
iMdueam  pMUm  mptr  tmwm :  gnBca  ioevCio  geniii- 
vum  catttin  hftbei,  non  accMilivHi,  «lii  boc  inlati- 
iiaui  eipriiiiamutt  iu  dictlar.  Adbue  cbub  eeplen 
dierum  inducam  pliiviam  super  terram. 

[Ib.  6.]  Qitod  •cripuim  esl,  £f  /bcif  Noiowmk  ^m- 
cumqM£  fnwceidt  Uti  Jihmmut  Deut^  tk  {§cU^  loctttio 
esl  similis  ei  quod  incondiiione  creatar»  potteaquam 
dicilur,  Et  stc  etr  factum,  addilur,  Et  fecit  DeuM. 

[Ib.  4.]  Quod  tcriplum  ett,  DcMo  ownaR  punt»- 
tioncm,  non  crcationem  dictam  notandum  eti :  iukMmr 
viv  enim  gnrce  tcriptum  etl,  quod  nomen  edam  re- 
turrectionit  aaidue  poniiur  in  tcriplarit  graedt,  can 
potselif«i««T««i«  dici,  ol  tutciuiio  tit  Mrtw^,  re- 
turreciio  i|ac-.AvTMK.  Quo  verbo  ot  Apottolot  otut  esl, 
Si  quo  modo  occurrum  in  rciurrecdanmi  morlaomi 
{Phitipp.  ui,  11) :  ibi  enim  Grxd  non  Mrtw»,  tod 

l|eeWcrr««iy  liabcnl. 

[Ib.  14.1Quod  tcriptum  ett,  Et  amm$  kectim  «tnth 
dum  geuus,  et  omma  pecara  iecunduM  §emu» ,  cf  mm 
xepens  quod  movetur  super  terram  secuudum  gmms^et 
omne  volatite  ucundum  genus  intrarwst  ad  Noe  ta  tr- 
cam ,  Mna  ab  omni  came  in  quo  est  spiritus  vitm;  iioa 
refertur  tn  quo^  tiiMtgenus  tnbaudiat,  id  ett ,  in  qno 
genero  :  nam  si  carfte  sabaudiremat ,  in  qua  facrat 
diceiiduni ;  quod  tolus  intcrpres  Symmacbas  diiit. 

[Ib.  23.]  Quod  ilcrum  scriptum  est,  EtdelMest 
omnis  suscitatio^  notanduiu  loculionis  esae,  pro  eo  m 
si  dicerel,  coaditionem  vei  creaturam  camis.Cum 
diiisset,  Et  deleta  est  omnis  suscitatio  quas  erat  super 
faeiem  omnis  terrm ,  ak  liomine  usque  ad  peeudmu  *  <f 
repenfiam  ef  volatUium  c(e/t,  deindc  addidit,  Et  dekla 
sunt  de  terra;  locuiioneui  iliam  esse  repetltionis,  qaa 
Cimiliariter  utilur '  Scriptum,  noUndom  ett. 

[Ib.  Tin,  O9  7.]  Quod  scriptuin  esl,  Dimsit  corvum 
tidere  u  cessavit  aqua^  et  enen»  revenus  nou  eif, 
donec  nccavit  aqua  a  terra^  locutio  eat  asiiau  in  Scrl' 
piuris,  qus  jam  nunc  incipuit  advertl  :  non  euim 
postea  revcrsus  est ,  quia  dictum  est  non  reversum 
donec  siccavit  aqua. 

[Ib.  9.]  Quod  scriptum  cst,  Et  esteutUt  aMmiM 
«vaiM ,  aeeepif  eam ,  ef  induxit  eam  ad  semetipium  iu 
arcam^  locutio  est ,  quam  proplerea  liebneom  pou, 
quia  et  'panicae  lingux  familiarissima  est,  ia  qoa  i 
iuvcniinus  bebncis  verbis  consonantia  t  MU 
sufDccret,  Et  extendit  manum,  eUi  iioB  adderel»  1 
Tale  esl  etiam  quod  paulo  pott  dicit ,  iiubekd  ^w 
fotia^  sureulum  in  ore  suo» 

[Ib.  li.]  Et  non  apposuit  reverti  ad  emn  muplm,: 
locutio  est  familiarissinia  in  Scripturit. 

[Ib.  21.]  Quod  scripium  eU^  Et  men  atQiciamadkm 
matedicere  super  terram ,  simi'ic  est  superiori »  Et  uou 
appcsuit  reverU  ad  enm. 

[Ib.  21.]  Et  uon  adjidam  percutere  omnem  eeeuem 
vivam :  ipsa  locutio  est. 

[Ib.  II,  5.]  £/eiiim  sanguinem  vestrum  animamm  te- 


aotdo  «Imm  loeatiooit  tit,  et  noa  magit  ccrtam  tcn- 
tom  aliquem  intinaet. 

[Ib.  16.]  Quod  babent  btini  eodioet,  Ex  omni  tigno 
food  esl  1«  paradisot  escee  edes :  non,  in  parudiso  esca^ 
dittingueiidum  ett ;  te^  esar  edes :  nam  esea  ede«  dici 
admitiil  latiiia  loc4itio,^|BDttiam  pro  dativo  casu  grac- 
co,  ablativum  vel  quem  appeibnl  sepiimum,  iu  bujiit- 
roodi  locutionibut  tolenl  ponere.  Aut  certe  ordo  ver- 
borum  est,  Ex  omni  Ugno  escm. 

[Ib.  lu,  1.]  Serpefu  erol  pri«feiiffi»tmi«  omnium  bi" 
sUarum,  qtiod  multi  lattni  habeiit ;  in  grxco  scriplum 
est  ffovi/a^TH  S  non  oofiT«T«c* 

[Ib.  7.]Quod  scripluro  esl  de  Adam  et  Eva,  Aperfi 
taaf  oeafi  eorow;  cum  absurde  credaUr  eot  iu  piradiso 
osecos,  vel  oculis  claosls  prius  obcrraise,  locutioais 
esl,  qua  etiam  de  Agar  scilptam  est,  Apernti  ocutos 
saos,  ef  vidtf  pafeiim  (Cen.  xu,  19) ;  iiequeenim  dau- 
tit  priut  oculis  sedebat :  et  quod  in  fractione  panis 
apcrii  suut  oculi  eorum  qui  cognoveruiit  Domiaum 
posi  resarrcctionero  (Loe.  xxiv,  51) ;  iiequc  enim  per 
viam  cum  illo  cbiusis  ocuiis  ambulabaut. 

[Ib.  15.]  Quod  habent  multi  codices,  InimiciUam 
pojtam  iafer  fe  ef  «otoem ;  graDci  babent,  ia  medio  mi 
ef  tfi  meifto  nmUeris :  quod  locutionis  est;  nam  tan- 
tuindem  valet  quanlam  cum  dicitur,  iiifer  le  ef  moiie- 
rem :  boc  et  in  co  quod  seqoilur,  in  medio  seminis  foi, 
ef  tn  iNeifto  semtfite  ejiu. 

[Ib.  17.]  Quod  babcutmulti  latini  codices,  Qota  «1- 
di«.'t  vocem  muiieris  lum^  ef  eiUsti  de  Ugno  de  quo  preteo' 
peram  ft6i,  de  eo  solo  non  edere;  grxci  babent,  edtifi 
de  Ugno  de  quo  prmceperum  <t6i,  eo  soto  non  edere  ex 
eo:  alii  autem  iuierpretes  grcci  babcut,  oiafidueaifi. 
velediKi;  ut  iu  sit  seusus  sccundum  ipsos,  Quia  ho- 
disti  vocem  muiicrisluae,  el  edisli  de  tigiio  de  quo 
prxccperam  tibi  co  solo  non  edere,  ex  eo  edisti. 

[Ib.  IV,  2.]  Et  apposuit  parere  (ratrem  ejus  Abet :  lo- 
cutio  est  fre((uens  iii  Sci  ipluris,  apposmt  dicere, 

[Ib.  8.]  Et  factum  eif ,  dum  essent  in  campo,  insurrexit 
Cain  super  Abel,  el  occidit  eum  :  locutio  esl;  iiam  eUi 
iioii  Iiaberet,  Ei  factum  est,  posset  inieger  scnsus  essc, 
ei  cum  essent  in  campo, 

[Ib.  VI,  6.]  Quod  scriplum  esl  in  quibusdam  latinis 
codicibus,  Et  pcenituit^  et  dimt  Deus,  Deleam  hominem^ 
qucm  feci  a  faeie  terrm;  in  gncco  invenitur  2ttyev.eq, 
qaod  mngis  reco^tfamf,  quam  pmmtuit,  significarc  |)er- 
bibclur  :  quod  verbuni  ctiam  iionnulli  iatiui  codices 
babent. 

[Ib.  14.]  Quod  habent  hitiiii  codices  pluriml,  Nidos 
factes  in  arcam ;  cum  lalina  locutio  sit  non  lu  arcain, 
sed  In  arca  :  grxci  nec  In  arcam,  nec  In  arc;i  babent; 
scd,  Nidos  facies  arcam ;  quod  intelljgitur,  ut  ip«i  arca 
nidl  csseiit. 

[Ib.  16.]  Qucd  babcnl  plerique  codices,  Fades 
ostium  arcm  a  latere ;  iionniilli  habent,  ex  transverso  : 
sic  cnim  vobienuit  inUrpreUri  quod  grax;e  dicitur, 

(Ib.  VII ,  4.]  Qnod  scriplam  est,  AdAac  enim  scptem 
dtes,  ego  inducam  dUuvium  aqum  super  terram,  qaod 
^  omncsMss.,  icripfumeif,  loo/irdfafoi. 


t  Edbl,  pecotfom.  At  Ms. ,  pecad^ 
001  Iktinous, 
*  sequiniur  Uigd.  vcn.  Lov.  B.  babent*  ufafMr, 


JuxU  grcc.  L\|« 


m  UBER 

i;  aim  solBoercl  aot  sauswHem  veUrum,  aul 
I  miimarum  vegirarum. 

[lb.-ii.J  Boc  ti§ttum  UiUimenti  quod  ego  ponam  in- 
fer  metUim^meum  et  vestrum;  quod  csi,  itilcr  mc  el 
vos. 

[Ib.  z,  9.]  Bic  erai  gigas  ^  venator  eontra  Dominum 
l^fMi;  iDcertuni  esi  utrum  possit  accipi,  coram  Do- 
niiio  Deo;  quia  cl  sic  solet  iiitcUigi  quod  grxce  did- 
turi  iftutiofm 

[Ib.  14.]  Uude  exiit  inde  Philitifuim ;  cuin  sufficerct, 
Vude  exiii  PhilUttuim. 

[Ib.  XI 9  1.]  Et  erat  omm$  terra  labium  unum;  quod 
luitsile  DOS  dicimus,  lingua  una.  Fa  erat  omnis  terra  la- 
umim;  notandum,  oiunem  terram  appellatam 
I  bomincs  qni  tuiic  erant,  quamvis  nonduni  iii 
ilerra. 

[Ib.  S.]  Et  faed  eunl  illis  tateres  jno  lapide :  grxcus 
Jabet.  Ei  faeti  tunt  illit  lateres  in  lapidem;  quod  si  la- 
tue  dioeretary  locutio  miiius  inielligeretur. 

[lb«  4.]  Veinite^  eedifieemut  nobit  civitatem  et  turrim , 
euju»  etijimi  erii  utque  ad  ealum;  secundum  hypcrbolen 
(lictum  est,  si  locutionis  genus  hic  accipiendum  cst : 
li  auiem»  utque  ad  cwlum^  proprie  dictura  accipiiur, 
lnler  qoaestiones  cpiisidcrctur. 

[ib.  10.]  Quod  quidain  latini  codices  hnbent,  Sem 
fUme  Noe  erat  UHUorum  ceiUum  cum  genuit  Arphaxad; 
|rcci  liabcnty  Sem  filiut  eentum  annorum  cum  genuit 
Arpkmd  :  ubi  ellipsis  est,  quia  dccst  erat.  Sed  quod 
IMM  bab^l  fiHut  NoCf  sed  filiut  tantum,  nova  locu- 
lioesc. 

llb.  80.]  Ei  eral  Sara  tterilitt  et  nongenerabat;  cum 
poisel  suflleere,  Et  erat  Sara  tterilit. 

[Ib.  xu,  IS.]  Erit  ergo  cum  te  viderint  jEgyptii,  di- 
emUt  Qma  uxar  iliiut  hwc :  gencre  locutionis  adjiin- 
doffl  esl,  0«a;  nam  sufdccrc  |)Otuit,  uxor  iUiut  htec. 

[Ib.  iL]  Quod  all  Scriptura,  Factum  ett  autem  tta-^ 
ItMttf  iitlrmt  Abram  in  Mggptum;  sumcerel,  Slatim 
«■fflw  «f  imrtvjf  Akram  in  jEgyptum, 

[Ib.  18.]  Quld  koe  fccitti  mihi^  quia  uon  mmuntiasti 
mUdtpda  uxor  tua  ett?  cuiii  sufliccrct,  non  annuntiasti, 
ElipBam,iiiiittuiliff«fi,  inorc  Scripturanim  diclum  csl ; 
■am  blini  babent  pleriqiic,  non  dixisli, 

[Uk  xiu,  i.]  Ateendit  autem  Abram  de  Mgypto^  ipse 
m  uam  ejue  et  omnia  ejut,  et  Loth  cum  eo  in  descrtum; 
r,  asociidcrmil :  ncc  tauieii  proprie  diciiur 
\  cum  60  quod  habebat  cxaiiime,  sicut^au- 
mm  M  wfenlum  ei  omnis  supellcx;  ac  pcr  hoc  in- 
l&*lUf  luir  hic  locuiio,  quas  vocatur  gnecQ  ;cv7/ua  x«t* 

[Ib.  7.]  Et  faeta  ett  rixa  itUer  medium  pastorum  peco- 
tmm  Abramei peeerum  Loth : unde  laiiiii  codiccs  peiie 
\  ntm  itansiulenint  isum  locuilnoem,  sed  iia  lo- 
*  ul  consueludo  nostra  habet,  et  nohis  deiiiccps 
Dolare  non  plaeoil;  ipsa  esi  enuu  pcr  omnia  in 
gncca  scripuira,  ubi  ule  aliquid  didtur. 

[Ib.  8.]  Qmamims  hmmnet  fratret  not  tumut,  Ahram 
disu  td  Loib :  uiflle  intelligiiur  morem  esseScripturae 
lla  loquly  ut  fniUnes  .?ppellentur  unius  cognaiioois, 
'la  antiquto  codidbus  ooosunter,  gigant 
Sanct.  Aogd  III. 


PRIMUS.  ^ 

eiiamsi  gradu  sangoinls  dlfferaBt,  utallarsitin  supc- 
riorc,  alicr  in  inferiorc,  sicut  hoc  loco;  nain  palruus 
ejus*  erat  Abram. 

[Ib.  XIV,  i.]  Factumest  autemin  regno  Amarpkai 
regitSennaar;  secundum  nostrx  locutioiiis  coiisuctii- 
dlnem  sic  incipere  siifficerct,  in  regno  autem  Amarphai: 
ergo  quad  ait  Scriptura,  Factum  ett  autem,  morc  suo 
locuta  est. 

[Ib.  5.]  Quarto  decimo  autem  anno  Chodollogomor  et 
regetgui  cum  eo;  subauditur,  erant :  unde  a  quibusdain 
Uiiiiiis  ctiam  addiluin  est. 

[Ih.6.]  Et  Chorrosot  qui  in  montibut  Sehr;  suhaudituri 
erant. 

[Ib.  13.]  Advenient  autem  eorum  qm  evateruntqnL 
dam,  nuktiavit  Abram  transfiuviali,  ipse  autein  habitabat 
cd  quereum  Mambre,  Amorrhis  fratris  Eschol^  0i  fratrit 
Aunan;  qui  erant  conjurati  Abram;  obscurum  hyiier- 
haion :  ordo  est  enim,  Advciiicns  eorum  qui  evaserunl 
quidam  Amorrhis  fralris  Eschol  el  frairis  Aunan,  qui 
eraiit  conjurati,  nuntiavit  Abram  transfluviali ;  ipso 
aulcni  habitahai  ad  quercum.  lloc  hyperbalon  ohscu- 
rlus  (it  etiam  pcr  ellipsin :  cum  enim  dictum  cssci, 
quidam  Amorrhia  frairit  Aunan;  rton  dictum  esl,  quid 
fralris,  sed  iiilciligilur,  fllius :  sicot  cum  dicilur  Jaco^ 
bus  Alphei,  quamvis  non  dicaiur  fiiius,  nihil  aliud  Ih- 
telligitur;  ct  multx  suniuiesIocutiinesScripiurarum 
ubi  filius  tacclur  ei  intelligiiur. 

[Ib.  22.]  Quod  habenl  quidam  hitini  codidls,  Ei  diiii 
Abram  ad  regem  Sodomorum^  Extendo  manum  meam 
ud  Deum  altittimum,  qui  creavit  codum  et  ierrum,  ti  a 
iparto  utquead  corrigiam  calceamenti;  Ifefellil  iiilcrpre- 
tem,  quod  grajcus  hahet  cnctfntov^  qnod  latine  lilium 
Intelligilur,  ui  isU  Scripturarum  locutio  sit,  Extendo 
nanum  mcam  ad  Dcum  altissimum,  qui  creavii  ca>- 
lum  el  Urram,  si  accipiam  de  omnibus  luis :  si  enim 
pro  eo  dixit,  Extendo  manum  meam  ad  Deum  altitsi- 
mmii,  ac  si  diceret,  jnro,  non  esl  in  hitino  usiuia  lo- 
cutio,  nisl  ita  dicaiur,  Exteiido  nianum  meain  ad  Dtuiii 
altissimum,  mc  non  acciperc  de  omnibus  tuis. 

[Ib.  XV,  13.]  Sdendo  scies  qnia  peregrinum  erit  temen 
iuum  in  lerra :  locutio  quidciii  Scripturarum  est  usiu- 
Ussima;  scd  graeci  liabeiil,  Scient  tcict,  quoi  pcixe 
Untumdem  cst. 

[Ib.  XVI,  3.]  Eidedit  eam  Abram  virotuoiptiuxorein* 
plus  habel,  ipsi* 

[Ib.  4.]  Ciim  autem  vidit  se  conceptum  habere,  tpreta 
tum  coram  f7/a:grajci  habeiU  huc  ioco  particiiMuui, 
quod  !;ilina  lingua  noii  habet,  hoc  estUoGTa :  sedUn- 
quam  si  diceretur,  Vidciis  auieiii  se  conccpium  ha- 
hcrc,  spreu  sum  coram  il!a ;  quasi  soloecismus  soiiai: 
sic  etiam  per  illud  pjrticipium  quod  dictuin  esl,  XUOmi^ 
pro  quo  nos  dicunus,  Videns. 

[Ib.  xvn,  6.]  Quod  laUni  habent,  Au^ii  u  nimit 
vaide ;  groH^i  habeiit,  valde  valde, 

[Ib.  8.]  Et  dabo  tibi  et  temini  tuo  pott  U  terram  in 
qua  habitas,  omnem  terram  Chanaan  in  pottettionem 
oHemam  :  videndum  uiruiii  locutlo  sit  quod  dieil,  mter- 
«flw»  gncci  habeiit  Mhoj  :  et  quod  ait,  ct  temini  tuo 

*  In  edius  omfssum  fticral,  ejut :  quod  ex  CurbclciLa 
aliisquc  opUoiac  nct»  >lss.  rc;i:iuiii!ius. 

(SeizeJ 


191  LOCUTIONUM  S.  AUGUSTLNI  IN  HEPTATELCIimi 

pat  U:  ibi  cmin  voluit  l.lclligi  qiiod  discrat,  tlbi. 


[Ib.  IVN,  9.]  Tu  OHtem  UstamenlMm  meum  con^ertO' 
hi»,  et  temen  luum  post  te  in  progenles  suas :  ccuservabU, 
|Mro,coDScmi;proiiiissiniiii  pro  imperntiTo  inodo  |)osuiL 
[Ib.  12.]  Et  pueroclo  ditrum  drcHmcidetur^  omnemo' 
seulinum :  pro,  omois  masculus;  qimsi  possct  circum-  ' 
dili  nisi  masculus. 

[Ib.  17.]  Et  procidit  Abraham  in  (aciem,  et  dixit  in 
€nimo  gU0  dicens,  Si  mihi  centum  tmnos  habenti  nasce^ 
$mr^  ef  «i  Sara  annorum  nona§inta  pariet?  Admirnnlis 
esse  istam  locutioncm,  non  dnbiiantis,  dubilandum 
noii  est. 

llb.  24.]  Akraham  aulem  eral  annorum  nonaginta  no- 
9em  cum  circumcisut  est  earnem  prtFpulifsui :  non  diiit, 
daroe;  aiil,  in  cariXN 

[Ib.  XVIII,  7.]  Et  in  boves  accucHrrit  Abraham  :  iioa 
dixit,  Ad  boves. 

[Ib.  1  i .]  Abraham  autem  et  Sara  seniores  progressi  in 
diebus :  quod  gr.cci  liabcnt,  progresd  dierum, 

[Ib.  2^.]  Dixit  autem  Dominus,  Clamor  Sodomorum 
et  Goiuorrhcs  impleius  esl^  et  delieta  eorum  nwgna  valde. 
Clninorcm  Scripiura  solct  ponere  pro  taiita  impudcii- 
lia  ct  libcrtitc  iiiiqoilaiis,  ut  ncc  vcrccuodia,  nec  li- 
luore  abscoiidaiur. 

[It).  28.}  Et  diiitf  Quia  non  perdam  si  invenero  ibi 
tfuadragiuta  quinque:  superfluuro  videtur,  quia,  ct  ideo 
i:i  codicibus  nonniillis  laiinis  Bon  legilur. 

[Ib,  30.]  Numquid^  Domine^  ti  loquar :  subauditur, 
ii  asceris,  aut  aliquid  bujusmodi. 

[Ib.  XIX,  20.]  Cuni  everterel  Dondnus  civitates,  in  qui^ 
btts  habitabat  in  eis  ^ 
[Ib  XX,  13.]  Iii  omtu  loco  ubi  intravaimus  ibi. 
[Ib.  NXi,  19.]  Et  aperuit  Deusocutos  ejus,  et  vidil  pu- 
teum  aqwt  riva: :  ioeulio  cst,  non  eiiini  clausis  oculis 
crat ;  undc  jam  in  pi  incipio  libri  ioculi  sumus»  ubi 
scriplum  e^t,  El  aperti  sunt  oculi  eorunu 
[Ib.  23.]  Et  terra  quam  inhabitasti  in  ea. 
[Ib.  27.]  Et  disposuerunt  ambo  testamenium,  vel  (csinti 
suiit  ambo :  amai  Scriplura  testameiiti  no:iiinc  pueiuni 
appellaro. 

[Ib.  xxn,  2.]  Accipe  (iHum  tuum  dilecium :  ilki  locu- 
lione  dicium  esl,  Aecipe,  qua  eliam  ad  Ag:ir  de  iilio 
ejus. 

[Ib.4.]  Et  respidens  Abrakam  oculis;  cum  safOcerei, 
t  upidens. 

[Ib.l6.]  Per  memetipsumjuram,  niti  benedicentbene'' 
dicum  te :  ac  si  diecrel,  Per  roemctipsum  juravi  quod 
bcnediccns  beiiedicaro  te;  aut  nullo  verboaddito  sim- 
pliciier,  Pcr  meinetipsum  juravi,  beuedicens  beoedi- 
camte. 

[Ib.  17.]  Et  muUiplicant  mulUpUeabe  umeu  tuum; 
cum  suflicere  posset,  multiplicabo. 

[Ib.  20.]  Et  nuniiatum  est  Abraha,  dicentes-;  cum  con- 
sueludo  loquendi  habeat,  Nuntiavenmt  Abrabae  di- 
ecnies,  aut,  nuotiatum  csi  a  diceniibus^. 

[Ib.  xxin,  3,  4.]  Et  turrexit  Abraham  a  mortuo  tuo: 
HoQ  dijiii,  a  moriua  soa.  Ei  ilerom  de  eadcm :  Et  te- 

*\m,  habitabaH  i»  eit.  uss.  vero,  habitabai :  scUicci 

ktih^iumgrccua 


4JI2 
petinm,  iitqiiil,  mor/wtfm  meum  :  qood  oon  nculroqiiasi 
corpiis  iiioriuum,  scd  masculino  generc  diciuoi  graca 
scri|>lura  demonstrit. 

[Ib.  XXIV,  3.]  Et  adjurabo te per  Dominum  Deum arli 
et  Deum  terra :  graci  non  babeolp  per,  ted,  adjurcbs 
Dominum  Deum  aeli. 
[Ib.  5  ]  Cum  quibus  ego  kabito  in  eit. 
[In  5  ]  i\e  quando  noluerit  muiier  ire  meeum:nn' 
licrcni  reiiiinam  appellarc  propriuui  esi  illius  lingua 
[Ib.  5.]  In  lerram  de  qua  eadui  inde. 
[Ib.  6.]  Aliende  tibi  ne  revoces  filium  meum  HIhc:  lus 
vcrbissolel  comminaiiodecbrari. 

[Ib.  9, 8.]  Et  posuit  puer  manum  tuam  tub  femore 
Abraha,  etjuravitd  de  verbo  hoc  :crgo  locuUo  c« 
qiia  dixcral  Abraliam,  adjuro  fe,  ac  si  dixiisi*!,  jura 
niHii ;  non  aotcm  solcmus  sic  loqui,  sed  obscrvaiiduni 
est  utrum  sint  in  Scripiuris  alia  similcs  loculiones: 
naiii  quod  dixit  Abraham,  Si  noiuerii  muHer  vemrt 
tecum,  purut  erit  ajuramento  hoc;  maiiircsUvit  iu  m 
dixisse,  adjuro  le,  tanqoam  diceret,  jura  mihi. 

[Ib.  16.]  Quod  scriptum  est  de  Hcbecca ,  Yirgo  m- 
tem  erai  tpedota  vaide,  virgo  erat ,  w>  non  cognomfit 
eam ,  isu  repciitio  coromendalionem  viiKinilaiis  insi- 
nuai.  Sed  cur  addKum  sil ,  vhr  non  eognooerat  eam, 
nisi  locutionis  sit ,  minim  si  possit  Ira  accipi  ui  virgo 
nomen  sit  »talis ,  non  intcgritalis.  Graeci  uuiom  iHin 
h:ibcnt,  cognooerat^  sed  eognovit ;  qiiod  videturiBCoih 
scqncDS. 

[Ib.  26.]  Adoravit  Domino  :  quod  nohis  iisiaitoroasl 
dicerc,  Adoravii  Dominum. 

[Ib.  27.]  Quoniam  non  dereUquitJuttitiam  et  vmtatem 
a  bomino  meo  :  id  est  jusiiliam  et  ▼ertUiem  qoK  cst 
a  Domino  ineo,  ac  si  dicerel,  qunm  reeii  DomiMii 
nicus. 

[Ib.  28.]  Et  current  puetla  nunliavit  im  domum  mattit 
sno! :  quasi  non  ipsa  esset  et  pairis  domos. 

[H).  32.)  Et  aquam  knare  pedibut  ipdut,  H  padibut 
virorum  qui  eum  eo  erani, 

[Ib.  40.]  DominuM  eui  ptaem  ante  iptum ,  ipta  miUd 
angctum  tuum  tenMi;quasl  oon  surOcerel,  emplacm: 
an  potcral  ei  placere  nlsi  ante  ipsom  T 

[Ib.  42.]  Si  tu  prosperat  dam  meam ,  qua  ogo  uuue 
ingredior  in  eam. 

[Ib.  4&,  44.]  Gunrvcrbt  soa  narrarei  serm  Abra*  - 
hae ,  qn»  dixii  accessurus  ad  rontein,  lu  Barmvii  r  Et 
erit  virgo  eui  ego  dixero ,  Da  mihi  bibere  pumUum  aqum 
de  hfdria  tua ,  et  dieet  mJAf ,  Etlubibe,  et  eameiis  tuit 
hauriam :  kex  mutier  est  quam  paravit  Domimt  famu' 
to  tuo  Itaae.  Qiiibus  verbis  satis  evideoter  espressiiiii 
esi,  eiiam  mulieres  appeliaias  locuiiooe  hcbnuca,  qiix 
virgioes  esscol. 

[Ib.  48!]  Et  benedixi  Dominum  Domm  doadm  ».H 
Abrakam :  hooorifleeoiic  locuiio  esi,  ei  ikffliliuissioia 
Scripturis,  sicut  Deus  Helic. 

[Ib.  49]  Renuntiau  mihi  ui  redemu  hi  dmBirmm  tut 
dmttram.  Per  dextram  prosperiuteoiy  per  sioisiiam 
advcrsiialem  significavit;  id  esi  dexlrain,  si  eoooesse- 
rint ;  siuisiram,  si  oon  concesseriui :  nara  oiique  ea 
via  rcdiiurus  fucrai  qna  veoerai :  quan  looolionem 


.  m  LIBER 

Scriptunmiii  eiiain  caDlera  eaniin  loca  iadicabuiu; 
qoh  deilni  nominatur  in  omnibus  bonis ,  sinislra  in 
malis»  8i¥e  felicitas  et  infcUcitaSy  sive  jusiilia  ct  in- 
jiittida,  el  aliciuando  dexUra  in  aclernis,  sinistra  in 
temporalilMis. 

[Ib.  xxT ,  13.]  IliBe  sunt  nomna  fiUorum  hniael  se- 
cunium  nonutiagenerationum  eorum :  tanquam  dixissct, 
secimdum  qua;  nomina  gcncrationcs  corum  appcllatae 
sunl. 

[Ib.  20.],  Aceejnt  Rebcecam  fHiam  BaUmel  Syri  de 
Mee^potmma  ,  tororem  Laban  Syri ,  tibt  in  uxorem : 
cum  possel  dicl  lantummodo,  uxorem ;  aut ,  sibi  uxo^ 


[Ib.  S4.]  Ei  d  erant  gemni  in  utero  ejiis ;  cum  possct 
■on  addl  quod  diclum  est,  ejus. 

[Ib.  fl»]Crevenmt  autemjuvenes.  Est  talis  locuiio  et 
apvd  auetores  sxculares,  sicuti  est ,  Et  scuta  latentia 
eondma  (Vbrg.  jBndd.  tib.  S,  v.  237) :  id  est ,  con- 
dendo  lateotia  laciunt.  Sic  et  liic ,  Creverunt  juvenes, 
eum  infantcs  essent,  intclligiiur,  ercsccndo  facti  sunt 
Jn?enes. 

[Ib.  51 .]  Jacob  ad  Esau,  Vende  mt/rl  hodie  primogeni- 
ta  tmt  mki :  sic  enim  habeiit  codices  gneci. 

pb.  xxviy  28.]  Videntes  vidimus  quia  est  Dominus 
itetuH* 

[Ib.  28.]  Et  disponenms  tecum  testamentum  :  amant 
Seriptune  pro  paclo  ponerc  tesiamentum,  id  est 
IwOiixqy.  Quod  latini  hubont,  Et  disponemus  lecum 
tetlamentum  ne  faeias  nobiscum  malum :  tanquam  dicc- 
letur,  ut  padscaris  non  faccre  nobiscum  maluin. 

[ib.  xxvn,  1 .]  Et  vocavit  filium  suum  seniorem  Esau , 
<f  disU :  hoe  loco  seiiioris  nomen  non  sigiiiUcat  xla- 
lem  gravem,  sed  ex  comparatione  niajorein. 

[Ib.  5.]  Nune  ergo  tume  vas  tuum  pharetramque  ct 
aram  :  non  dixlt  vasa »  sed  t»»  :  quod  autem  intcl- 
lig!  voluily  non  apparct,  nisi  forte  locutio  est ,  ui  vas 
pkaretram  voluerit  iuteiligi,  et  exponendo  quid  dixc- 
rit  vas,  adjunxerit  pharetramque  et  arcum,  tanqiiam 
dixerit,  aunie  vas  luum  et  pbarelram ;  veluii  si  dice- 
ret,  saroe  vas  tuum,  id  est  pbaretram  :  deinde  aliud, 
et  arcuni ,  qnod  non  ad  illud  vas  pertineret  quod  est 
pharetra  :  aul  cert»  pharetram  et  arcum.vas  voluit 
appellare,  singularem  ponens  numerum  pro  plurali; 
tanqiiam  sl  dic^ret,  aecipe  vestcm  tuam,  quo  nomine 
intelllgeremus  plures  vestes ,  sicuti  intelUgimus  mili- 
tem  pro  roilitibus,  et  roulta  sunt  talla. 

[ib.  5.]  £xt  in  eampumy  et  venare  mihi  venationem. 

ftb,  9.]  Et  tade  ad  ovet ,  et  sume  nii/il  duos  hados 
<f  bonot :  nomiiie  oviuro  utriusque  pecoris 
aigttiflcavity  quod  in  eisdero  pascuis  simul 
eranU 

.     [ib.  xxTin  f  A.]  Ei  dei  Hbi  benedietionem  patris  tut 
Akraham  :  Isaae  dieit  flllo  sno  de  avo  ejus  paire  suo. 

[Ib.  5.]  Et  emt  in  Mesopotamiam  S|frt0:quasi  Me- 
•opoiamia  dieatur  nisi  SyriaBy  quamTii  boc  Si^ptua- 
glnu  Bon  habcre  perbibeaintur  Syrim,  scd  cum  aste- 
riseo  seriptum  esL 

[Ib.  15.]  De«s  ad  Jaeob,  iVofi  dereHnquam  te,  dtiee 
fatkm  emaia  qum  ieemm  ioeuiut  tum  :  quasj  diiuissu- 


rus,  cum  feccrit ;  non  utiquc,  scd  locutio  cst. 

[Ib.  xxviii,  16.]  Surresit  Jaeob  de  somno  suo,  et 
disAt,  Quia  est  Dominus  in  loco  hoc,  ego  autein  ignora- 
bam  :  plenus  sciisus  cst,  cisi  non  habeat,  quia.  Est 
Domittus  inloco  hoe;  ac  sl  diccret,  est  hicdemonslra- 
tio  Domini :  noti  ciiiiii  Dominus  in  loco  est. 

[Ib.  XXIX ,  5.]  Jacob  interrogans  quod  ait ,  Nostis 
Laban  fHium  Nachorl  cum  esset  Olius  Bathucl;  intel- 
ligcndum  est  nobiliorem  fuisse  Nachor,  et  tncrito  dU 
gnitatis  ejus  factum  esse  ut  de  ipso  intcrrogarct. 
Filium  autem  dici  ct  avi  ct  proavi  ct  ultra  majorls  ali* 
cujus  eum  qui  ex  i(lo  propngatur,  usitatissimae  lo- 
cutionis  est.  Ilinc  cst  quod  et  Isaac  patrem  fllii 
soi  appellavit  Abraham,  sicut  paulo  aiite  comme- 
moravi* 

[Ib.  7.]  Adhue  est  dics  multa ,  nondum  est  hora  con- 
gregantU  pccora. 

[Ib.  XXX,  4.]  Et  dedit  illi  Ballam  aneiUam  suam  ipsl 
uxorem  :  pleuum  essct,  clsi  ipsi  non  adderetur. 

[Ib.  27.]  Si  inveni  gratiam  ante  te,cnguratut  estem; 
benedixit  enim  me  Deus  in  introitu  tuo  :  non  videtur 
conscqoens;  quia  blc  dicendum  fuit,  Si  invenissem  gra« 
tiatn  ante  te,  auguratus  esscm ;  nunc  aulcm  St  iment : 
ordo  est,  Si  inveni  grntiam  ante  te,  permitie  me  aa- 
gurari ;  ita  enim  dixit ,  auguratus  etsem ,  tanqiiam  di- 
ccrct,  0  si  anguraius  csscni !  id  cst,  ad  bonum  aogu- 
rium  te  in  domo  mca  habcrcm. 

[Ib.  33.]  Et  cxaudiet  mejustitia  mea  in  die  cratUno : 
id  est,  exaudiri  me  faciet. 

[II).  XXXI,  2.]  Et  vidit  Jacob  fadem  Laban ,  ei  ecee 
non  erat  ad  eum  sicut  hesterna  et  midiustertioHa  die : 
familiarissima  in  Scripturis  locutio ,  hesterea  el  nn- 
ditisteriiana  die,  pro  tempore  praeterito  posuit. 

[Ib.  10.]  Et  vidiocnlis  meit  in  tomno;  eom  ehiusi 
sinl  in  somno  oculi  corporii. 

[Ib.  13.]  Ego  sum  Deut,  qui  apparui  Hbi  in  loeo  Dei^ 
locutio  est :  an  Dcus  in  loco  Dei  sie  accipiendum  est, 
quomodo,  Pluit  Donmut  a  Dondno  (6'eii.  xix ,  24) , 
Fllius  a  Patre  ? 

[Ib.  Z\.]Retpondnis  autem  Jacob  dixii  ad  Laban^ 
Dixi  enim  ne  forte  auferat  filiat  tuat  a  mf,  ef  tmmia 
mea, 

[Ib.  53.]  Intravii  autem  Laban  ei  intcrutaiut  e$i  .in 
domo  Lim  :  advcrtendum  est  quomodo  dicatur  domus 
uxoris,  cum  hi  iilnere  comprehonsi  sint  a  L^ban; 
nisi  forte  consuetudo  Scripturarum  didt  domum  pro 
cubiculo  vd  teiitorio,  quomodo  etiaro  andliamro  do- 
mosdicit. 

[Ib.  57.]  Jacob  dicii  ad  Laban ,  Qda  terutaiut  es 
omnia  vasa  domut  mem :  nnnc  unam  domom  didt , 
cnjus  membra  erant  domus  uxorum  ejua  et  eoneubi- 
uarum;  ut  inteHigatur  domos  appdlatas,  eum  es- 
sent  eubicuhi  aut  tentoria,  qnos  etiam  papiliones 
voeanL 

[Ib.  42.]  A*tiJ  Deut  patrit  mei  Abraham  et  iimor  Itaae 
adfuitsei  *  ndhi :  patrem  snnm  appdlat  avum  saum , 
sicut  ei  dixerat  Isaae  pater  ^os. 

[Ib.  xxxu ,  5-5.]  Mitii  autem  Jaeob  moHiot  ante  u 

1  m  HB^stff ;  ]uxta  grae.  LXXg#n  msi 


M 


LOCUTIONUM  S.  ACGUSTINI  LN  nEPTATEVaiUU 


m 


ad  Eiau  fhUrtin  $unm  in  ttrrum  Seirin  regionem  Edom^ 
mttndofit  iUit  dicetu,  Sie  dieetii  domino  ineo  Esau^ 
Sic  dieit  puer  iuui  Jaeoht  cum  Lnban  hubilau  el  demo^ 
ralus  tum  uique  m^do ,  ei  facli  iuni  nulii  bovei  ei  aeini 
el  ove$  ei  pueriei  fmelliB^  ei  miii  nnnliare  domino  mco 
Enm  :  iioii  diiit,  mUi  nuDliarc  libi. 

[Ib.  xiiii,  17.]  Si  interrogaveril  ie  Eiou  dieem, 
Cnjuieitei  quo  9adii?  ei  eujui  litec  qnof  anleceduut  leT 
ei  dke$ ,  Vueri  im  Jacob  :  plciiuiii  esftcl  et  iutcgruni , 
eliam  »i  el  aoa  liaberct. 

[Ib.  18.]  UuHcra  miiii  domino  meo  Eiou,  el  ecce  ipte 
poii  HOi  :  dicciidum  aulcm  rucRit  usitata  iocutioiie , 
domiiio  mco  tllii,  aui,  doiiiiuo  suo  libi. 

[f  b.  i2.  ]  Surrejil  auiem  eadein  noele,  ei  accepil  mxO' 
fci  duai  ei  duui  ancHlai  :  bic  dibtinguuiitiir  ab  uxori- 
bus,  quas  prius  uiorcs  Scriptura  dixcrat.  Ei  accepil 
duaa  uxorei  et  duai  ancillai  :  DOlandum  est  qucinnd- 
nodiim  dicatur  consuctiidiiie  Seripturarum  ,  accepil ; 
MOii  enln  ta»e  eas  duxii ,  aut  tuiic  a  socero  aice- 

|Ml. 

{Ib.  xxxm,  13.  ]  Quod  liabent  Liliui  codiccs,  El  ora 
ei  bovei  feianlur;fsrxci  liabenl,  felantur  iupcr  me  * 
qvod  ea  significalioDe  diclum  est,  ut  iutelligauir,  sii- 
per  sollicitudinem  vol  eurani  meam ;  quomodo  s<ilc- 
IB1IS  loqiii,  cuig  dicimus  super  eaput  nostrum  esse  ali- 
qM^  eiijiis  niaximam  curam  gerimus. 

[ib.  XXXIV,  7. 1  Ei  /l/f  j  Jaeob  teneruni  de  eampo,  et 
eum  audiiicnl,  compuncti  iuni  viri,  ei  iriiU  erai  ilUs 
tuide  quod  turpe  fecerai  in  Imrael^  quod  dormiaei  cum 
$lia  Jaeob,  et  uou  nc  erii :  difOcilc  Ulis  locutio  re|ie- 
rilnr  In  Salpturis,  non  inducU  pcrsona  io<|uciitium 
seriptorem  verba  eorum  interposuisse :  no^eaim  ait, 
d  dlxeroiil;  scd  boe  lacito  verba  dixil  eorum  :  iiani 
^ii  alli  dicere  potoeraiil,  ei  non  mc  erit^  nisi  qui  gra- 
vlter  hidlgDail  vindicUm  moliebanlur? 

[  Ib.  8.]  Noundum  quod  Emmor  loquens  do  Diua  a<f 
Jacob  el  fiiios  ejiis,  fitium  dicit  veitram ;  non  dicil,  fi- 
Kani  loam,  sororcm  Istorom. 

[Ib.  15,  10.]  In  ho€  mmiles  erimus  vobis^  ei  habita- 
MfNHt  ffi  vohit :  id  esl,  inter  vos. 

pb.  49.]  Appoiiius  ekm  erai  filiee  Jacob :  id  est,  nma- 
Int  cam* 

[Ib.  i6.]  Ei  filium  f/trs  Sicliem  interfcceruni  in  ore 
ffittdii :  »e  ^l  dicerel,  gladi^ 

[  Ik.  28,  i9.]  Qux  abstulerant  fiNi  Jacob  dc  ciTkate 
Siehlmoram  Salem,  eum  eam  cxpugnassenl,  sie  eim- 
roerantur  :  Oves  eorum^  et  bovee  eomm,  et  annos  eo- 
mm,  queeeumqua  eraui  in  eivilale,  et  quoBeumque  erani 
im  emupo  tulerunt;  et  omnia  eorpora  eorum  captivave" 
runif  ei  diripueruni  quacumque  erant  in  civitale^  ei  quas- 
cumque  erani  ln  domibus.  Iiitcr  hxc  omnia  uoa  satis 
iiileUigiUir  quid  dixit,  el  eorpota  eorum :  neque  cnim 
suspieandum  esl,  qtiod  con^ora  abslulcruiil  perem- 
pl6ram ;  sed  renmi  iulelligcnda  sunl,  qus  coipora- 
IHep  poiiidentor  :  ui  coram  sil  exseculio  qood  sequi- 
Uir,  et  tupelleetiiem,  el  c«tera»  sicul  ia  jure  dicilur 
tradiiio  oorponun ;  quaBqoam  gr«ci  cmfMxut,  servos 
sfpcllanl  osiioiissima  loeulione,  sed  ^uia  non  e«»/di- 
tm,  ted  v^mhic  dieium  esl,  non  ohemere  con- 


flnnaiidum,  scrvos  significalus :  fieri  Uith^n  poiGSt ,  m 
boc  m.igis  sil. 

[Ib.  XXXVI,  40.]  Cum  geittem  Edom,  id  esl  IdunMco- 
nim,  commemoret  Scriptura,  ct  qiii  In  ea  regnassenl, 
postea  dicit,  Hmc  nomina  principum  Esau,  secuudim 
loca  eorum  m  regionibus  eorum^  et  in  genitkus  eorum : 
gcnics  appellans  uuius  geniis,  propter  bmilianim 
muliiplicatas  gcnerjtiones,  cum  eiiam  ipse  Ednm  vcw 
caretur  ;  unde  et  gens  quam  propogavil  cogneminala 
est,  eujns  ntiqiie  pater  fiiil. 

[Ib.  XXXVII,  21.]  Cum  audissei  auiein  Ruben^  Ubera- 
xii  eum  de  manibus  eorum^  et  dixit,  Non  feriamns  eum 
f»  animam,  Noa  ergo  liberavil  eum,  cl  inde  lioc  diili; 
scd  boc  dicendo  eum  liberavil.  Prliis  cn;o  dixil,  libe" 
ravit  CHin,  ct  dciiidc  brcAi  rccapiiulallmie  qiiomodo 
euin  libcraverit,  insinual. 

[  Ib.  22  ]  Non  feriamus  eum  In^anitnam  :  hoe  kteo 
iioinii:c  aninia:  vium  corporis  auimali  signlflcal,  per 
crncieiitem  id  quod  efficitur.  Sccundun  lioc  videri 
lH)icst  etiam  ad  diaboluin  dictmn  es  e  dc  Juh,  Ajh- 
ifiAfii  ejui  ne  lantfoi  (Jobn,  6 ) ;  id  est ,  lie  oceidas 
cnm.  Nain  sccuiiduni  illam  significationem  qoa  tuitura 
aiiimx  commemoratur,  illud  a  Domlno  diciimr :  NotUi 
limere  eos  qui  corpui  occidunt^  animam  auiem  non  pot» 
sunl  occidere  {Matth.  x,  28). 

[Ib.  27.]  Quod  Judasdicit,  Manus  autem  noslrmun 
«fVii  iuper  eum^  boc  esl  quod  dici  a  nobis  solel,  Slaiius 
ei  non  inferamos. 

[Ib.  27.  ]  Oicoiiiam  fraler  nosier  ei  caro  nosira  esi : 
iion  aliud,  sed  bis  boc  idem  dictum  esl,  lanqoam  tt- 
poncndo  quid  sil  frater  nosler,  id  esl  caro  oosira, 
qtiod  cx  eadem  carne  fucraiil  procreali. 

[Ib.  Z\.]Occiderunt  hcedum  caprarum  :  alc  solei  )i»* 
qiii  Scriptura,  qucinadmodum  In  Psalmo,  Sicui  agm 
ovium  {Psal.  cxiii,  A) .  qiiasi  possil  esse  aUl  hsdot 
nisi  caprarum,  aiit  agiii  nisi  oviom. 

[Ib.  xxxviii ,  13.  ]  Et  nundaium  eU  ntarui  epu  tka 
mar  dicenies :  diceiidum  autem  foit,  Nunljavcnmt  dK* 
cenles. 

[Ib.  14.)  Et  depodtis  veUimeulis  viduiiatis  tnmate: 
quid  minus  esset,  si  non  adderetur,  a  u? 

[Ib.  2G.]  Et  non  apposuU  amplius  teire  eam  :  pr»  to 
quod  est  niisccri  ei. 

[Ib.  XXXIX,  4.]  Et  invenit  Joseph  graiiam  in  eon- 
speclu  damiui  sui  :  liax  locutio  nnlll  esi  ignoli  iii 
Scripliiris. 

[Ib.  6.]  Et  ncuiebai  quce  cirea  eum  erani  nihil^ : 
apud  Grxeos  usiiau  esl  vulgo  loculio,  apod  uo#  rccia 
uon  est ;  scd,  neseiebat  aliquid,  dicimus. 

[ib.  6.]  Prteter  panem  quem  ipse  edehai :  pei  paocm 
utiquc  omnia  intelligi  voluil  ad  viclum  ejds  perti- 
neutia  ;  unde  pro  qoolidiano  viclu,  panis  solot  posi- 
lus  inleliigitur  in  oratione  Dominica  ( Maiik.  ti,  II). 

[Ib.  7.].  Ei  ndsii  uxor  Bottntn  ejus  oeulot  tnos  in  Ja» 
seph  :  solet  el  apnd  nos  vulgo  esse  usiuia  locotiti, 
pro  eo  qiiod  est,  Amavit  eum. 

1  Editi :  Quee  drca  eum  erani^Hiec  adJam.  nikU •  qwMl 
reposuiaius  ex  msh.  quifipe  cum  b^jus  vods  causa  locwo» 
nem  iliam,couuncinoret  Aoguttimis.^ 


IXS1X,  7.]  Et  ah,  Dorm  mecuin 
Btio,  pro  eo  qiiod  est,  Concambe  mccum. 
If .]  Ei  dedit  carceri»  cn»to»  earcerem  per  manum 
:  pro  eo  quud  esi,  In  manus  Joscph ;  pcr  quod 
«t»  in  poiesiate. 

XLy  9.]  Et  dixerunt ,  Somrdum  vidimusy  et  non 
hiierpretetur  illud  :  cum  somniutii  suum  unii&- 
t  Tidissei.  non  dixerunt,  Somnia  vidimus ;  sed, 
im  Mhnm. 

IS.]  Tres[Undi,  ire»  die»  »unt :  noii  dixil,  tres 
^nificant.  El  multuin  li;rc  locutio  noCanda  est, 
laa  signirxaiilia ,  carum  rcrum  quas  signiA- 
MBlue  appellanliir  :  inde  est  qtiod  ait  Aposto* 
tri auiem  erat  Christu»{\  Cor.  x,  i) ;  non  ail» 
ignificabat  Cbristiini. 

15.]  Et  dabi»  calicem  Pharaamin  manum  eju»; 
\  esset,  eliamsi  non  addcrclur,  in  manum 


UhEK  PRIMUS. 
ct  isia  usitata      apud  nos  autcm  dicitor,  praccedam  le 


4ii. 


9.]  Et  anferet  Pharao  eaput  tuum  ab»  te :  plenum 
llam  si  non  lialicrct,  ab»  te. 
19.]  Et  manducabnnl  avc»  cxli  earne»  tna»  ab» 
liDs  siiperiori  locnlioni. 

Uf  I.]  Etfactum e»t  po»t  biennium  dierum :  qiiid 
SSiet  si  non  haberet,  dierum  ? 
7,]  Surrexit  aulem  Pharao,  et  erat  somnium  : 
Scriplurac  sic  loqni  de  somniis,  cum  rucrit  evi- 
,  tanquam  reddila  homini  verilate  vigilanlium, 
iid  appareat  somnium ,  qiiod  cum  viderettir, 
eritns  riiit. 

K]  Peccatum  menm  rccordor  hodie,  Pharao  Im- 
fueri»  »ui»^  et  po»uil  no»  in  ettrcere  :  illi  loque- 
inqiiam  de  altcro. 

II.]  Et  vidimu»  somnium  ambo  nocle  iina,  ego 
(ivasi  non  siifncerel,  quod  ambo  dixerat.  De- 
hic,  vidimu»  somnium  dicil;  non ,  vidimus 
:  lanquain  uiinm  ambo  vidissent. 
t8.]  Factum  e»t  aulem  sicut  comparavit  nobis^ 
mHgil.  Factum  est  autem ;  sic  solet  Scriptnra 
:  iiain  plenum  essei,  sicut  enim  comparavit  iio- 
et  eonligit. 

[9.]  Quales  nunquam  vidi  iates  in  tola  lerra  JE^ 
rplores :  dici  aulem  posset  morc  noslro,  qnibus 
in  vidi  turpiores ;  aut,  quales  nunquam  vidi ; 
nqaam  vidi  lales.  Exsurgens  aulem  dormivit : 
u  ait,  pro  expergiscens. 
5.]  Quanla  Deus  facit^  oslcndit  Pharaoni :  cum 
erclur,  tanquam  de  altero  dicit. 
9.]  Ete  onsumet  fames  terram :  pro,  homines  qiii 
tcrra. 

^]  Nune  ergo  vide  hormnem  prudentem  el  inlel* 
«  et  eonsiiiue  eum  super  terram  JSgypti ;  et  fa^ 
trao  et  eonsliluat  locorum  prineipcs  super  ler' 
nsi  alius  sit  ciii  diiit,  Provide  howinem  pru" 
etalius  de  qiio  dixit,  consHtuat  Pharao. 
U]  Et  eongregetur  trilicum  sub  manu  Pharaonis : 
lib  potestale. 

10.]  Tamen  thronum  pra:ce^.sm  tui  ego  :  sic  se 
rerlia  in  graeco,  qna;  dixil  Pbarao  ad  Josoph. 
v«rf«m  r«f ,  usiiala  est  apud  Grsccos  locutio, 


illujl  tero, 

pncced;im  le  ihronum,  nec  apud  Graecos  usiiaia  per- 
Iiibeiur,  sed,  prsDcednm  le  ibroiio,  id  est  boiNire  sedit; 
quod  intelligitur,  pneccdam  te  regno,  hoc  cnini  illi  ot 
postca  dicit. 

[!b.  xu,  44.]  Ego  Pharao;sinete  nemo  extotlct  manum 
suam  super  omnem  terram  JEggpti :  lanquani  dioerct, 
ego  sum  rex,  luaotem  princeps  vel  praepoutnsiBgy- 
pti.  Pharao  quippe  non  bominis  nomen  est,  sed  regiaa 
potestalis. 

[Ib.  xLii,  i ,  2.]  Yiden»  autem  Jaeob  quia  e$t  veadilia  im 
^gypto ,  dixit  fHiis  suis^  Quare  ugne»  e»li»?  Eeea 
audivi  quod  est  vendilio  in  JSgyplo  :  notandum  quia 
id  quod  audisse  se  dicit,  vidisse  eum  Scriplura  di« 
xerat. 

[Ib.  2.]  Emitle  nobis  puntlas  esca»,  ul  vivamus^  at  nan 
moriatnur :  unum  lioruni  sufliceret,  aul,  vivamua^  autt 
iioii  morianniT. 

[Ib.  1 1 .]  Pacali  sMmus;  non  nmf  pueri  tm  expiarata* 
re» :  quasi  dc  aliis  dixerint,  non  »unt  pueri  tui  expiora' 
tores^  cum  possent  dicere,  non  sumus :  boQorificeutiaB 
auiem  more  maxime  ita  loquebanlur. 

[ib.  15.]  Duodedm  gumu»  pueri  tui  fralre»  in  terra 
Chanaan :  cum  posierius  dicani,  quod  unuseomm  nam 
sii,  ipsum  scilicet  Joseph  noii  esse  cxistimantes»  id 
est,  periisse.  llac  locuiioiic  dicitim  esl  ctiain  illud,  H 
filii  Jacob  qui  facli  sunt  in  Mesopotamia  {Gen,  xxxv,90); 
cum  ibi  non  fiierit  naius  Benjamin.  Quod  autem  di- 
xeniiil,  sifiNiM  tn  lerra  Chanaan^  cum  eo  .tcmporc  quo 
loqiiebantur,  iii  iCgypto  essent,  tumm»  didum  esC» 
pro  habitamus  :  indc  ciiun  venerant  illico  redituh» 
ibi  commorantcs. 

[Ib.  14.]  Hoe  est  guod  dixi  vobi»^  dieen»  quod  explo' 
raiores  esli» :  quid  deesicl,  ctiain  li  non  adderelt  di- 
cens  7 

[Hk  19]  Ipsi  vero  ite  et dudte emptiouem  tritid  ve- 
stri :  dueite^  pro  eo  qiiod  est,  ferte;  quia  enim  duciin* 
liir  jumonta  in  quibus  fcrtur,  etiam  huc  duci  dictiMD 
cst. 

[Ib.  2i.]  Nonnelocuius  sum  tobis,  dicen»,  Nenoeaa* 
tis  puero^  et  nan  exinM<iflitoie?Noiandiiin  exauditioiieni 
non  cain  solam  dici  qna  exaudit  Dcus. 

[Ib.  ^.]  Ipsi  aulem  ignorabant  quia  audit  Joseph  : 
audit^  pro  intelligii;  nam  voces  audii  utiqiie  aure 
cliam  qul  noninlelligitlinguam.Repetituriila  iocutio 
qiiando  narrant  patri  suo  quid  eis  accideril  iii  iGgy- 
pto,  ei  quid  dixerint  ad  Joscph. 

[Ib.  3S.]  Duodecim  smnMi  fratru  fUH  patrii  nostri : 
unu»  non  e$t,  pusillu»  autem  eum  patre  noslro  hodie  in 
terra  Chanaan.  Mulla  in  bis  paucis  verbis  geiiera  lucu« 
tionum  sunt,  et  illud  qiiod  paulo  anle  mcinoravi,  duo 
decim  mmus,  cuin  ipsi  dicaiit,  iutici  ii<»ii  est :  el,  /ilH 
sumus  patris  nostri,  qiiasi  posseiit  esse  fiiii  iioii  patria 
sui.  Punltui  autem  cum  patre  nostro  hodie  in  terra 
Chanaan,  nec  dixeninl,  cst,  aiit  aliquid  bujusiiiodi. 
Deindc  nolaiidum  esl,  quod  maximc  necesaarium  vi- 
dctur  propter  EvangelisUrum  narraliooei,  quomodo 
cum  ca  qiiae  dicU  suni,  dicu  esse  narraniur,  nou 
oniiiino  codfSh  niodu  rcprtuntur.  cum  tameu  iu  duwr- 


409 


LOCUTIONUM  S.  AUGUSTINI  LN  nEPTATEUCilUM 


Fiiate  veiborum  nilill  &cnicnii.T  dcpcrcat  veriiiUis. 
Nnm  quod  dixerunt  dicluni  sibi  esse  a  Josepli,  et  in 
Urra  mercaminu  noii  invenitiir  ab  illo  dictuin.  Sinc 
mcndacio  auicin  dixcrunl,  quod  cx  vcrl)is  quac  dixc- 
r;il,  in  ejiis  Toluniate  cognovcrant :  ncque  enim  vcrba 
sunt  necessnria  nisi  ad  expromcndam,  et  in  audien- 
tium  notitiam  pcrfcrcndam,  quantum  possumus,  vo- 
Iiiniatem. 

[Ib.  XL1I ,  55.]  Et  eral  umusatjuiqtte  alligatura  argenti 
In  iaeco  eorum  :  non  dixit,  iii  sacco  cjus,  aul,  iii  sac- 
ds  conim,  sed  quasi  unus  saccus  oninium  esset. 

|Ib.  a6.]  Super  me  facta  tuni  omnia  h<ee :  id  cst,  mc 
miseria  oncrant. 

|Ib.  XLiii,  3.]  Ait  ttutem  illi  Judai,  dicen$  :  poluit 
plcnum  esse,  ctsi  non  liaberct,  dicem, 

[!b.  3.]  Interrogant  interrogavit  noi  homo  :  assidua 
esl  (alis  loculio  in  Scripturis,  interrogam  interrogavit 
noi  homo;  ant,  interrogando  interrogavit,  ct  si  qna 
eimilia. 

[Ib.  16.]  Mecum  enim  mmtdueabuni  honunet  panej 
mcridie :  numquid  pancs  tantarof  sed  ab  eo  qood  ex- 
ccllit  et  cxtera  est  complexa  loculio.  Jf^irifm  enim 
mandueabnnl  hominet  panei  meridie :  qtiod  dicit  miri^ 
die^  prnndium  significat  quod  iit  medio  die,  lioc  e|t 
eiiim  meridi(*s. 

[Ib.  18.]  Vt  accipia»  not  in  tenot  et  a^not  notlrot : 
non  utiqne  subaudiliir,  servos;  nam  quod  lalini  c*- 
dices  tervot  liabcnt,  iii  graecis  TcuXcui  lcgitur,  quod 
nullo  modo  asini  possunl  esse.  Ergo  atinot  nottrot 
tantummodo  accipiat  subauditiir. 

[Ib.  21 .]  Apcruimut  saccot  nottrot ,  et  hoc  argentum 
mniuteujutgue  in  tacco  tuo :  non  addidil,  inventum  est ; 
aol,  apparuit;  aut,  erat,  aotaliquid  bujusmodi. 

[Ib.  25.]  Propitiut  vobit^  nolite  tiniere :  in  bis  verbis 
quibus  diclum  est,  Propitiut  vobit^  duo  verba  snnt 
qunc  subaudiuntur,  et  sit,  et  Dcus.  Plcnum  est  eniin, 
IVopitius  sit  voliis  Dcus,  quod  omniiip  in  grxco  iisi- 
lalissimum  cst. 

[1b.28.]Sa/rt(i  ctl  puer  tuut  pater  notter,  adhuc  ni- 
vit :  hic  cxprcs*«ius  osienditur  pucrl  nomine  servum 
solcrc  signilicnri ;  non  enlm  in  illo  sciie  posset  li(»c 
cssc  iiomcn  rclalis. 

[Ib.  32.]  Non  enim  poterant  JEgypiii  manducare  cum 
Ilebrceit  panet :  abominutio  ett  enim  jEggptiit.  Illa  lo- 
cuiio  frcquentatur,  ul  in  panibus  omnvs  esca;  intclli- 
gaiilnr. 

[Ib.  54.]  Magnificata  factaeti  antem  pars  Benjamin 
prw  partibut  omnium  quincupiiciter  ad  illorum  :  jam 
quia  dictnm  erat,  prm  partibut  omnium^  poluit  non 
dici,  ad  iilornm, 

[Ib.  XL1V,  G,  7.]  Invenient  autem  eot^  dixit  tecundum 
mba  hwc :  potuil  diccrc,  dixit  eis  verba  hacc.  An 
lorle  non  loculionisgcnus  csl,  scd  inlercsl  eliam  sen- 
icnlix?  Aliudcnim  cst  ipsa  vcrba  diccre,  aliiid  seciin- 
ciiini  ipsa,  ut  quxcumriue  alia  dicta  rtierini,  cadem 
8"ntcn!ia  tcncaiur  qnne  illis  verbis  compreliensn  est : 
boc  cst,  sccundum  ipsn,  eiiamsl  non  ipsa.  Scd  quia 
fequilur  lllis  respondenlibus,  Utquid  toquitur  dominut 
Sf^undnm  vcrba  tocf  qui  utiqiic  dicerc  debucrunt  usi- 


tilomore,  Utquid  loqiiiiur  dominus  verba  bxc?  con- 
siat  csse  locuiionis  gonus. 

[Ib.  XLiv,  7.]  A^i}/a  puerittmt  facere  tecundumver' 
bumhoc  :potuorunt  dlccre,  Absii  a  nobis;  sed  iUabo- 
nQrificeiitia  cst  usitata  in  Sgripiuris  sic  dicerc,  lao- 
quam  de  aliis :  pic^rii  autcm,  pro  servis  diclam  cst. 

[Ib.  d]Et  nos  autem  erimut  lertt  donuno  nottro. 
Etiam  hic  vv.ictgy  grxci  babent,  lioc  est  pii€n,qQod 
tam  assidue  Scriptura  pro  scrvis  ponit,  ut  diniciU 
invcniaiur  non  isto  iiominc  appcllare  servos. 

[Ib.  34.]  Quomodo  autem  atcendam  ad  patrem^  cum 
pner  non  rit  nobiscum^  ut  non  videam  mata  qnm  infe- 
nicnt  patrem*meumf  Magis  coosuetudo  loqaendi  ^i« 
gebat  dici ,  Ut  vidcam  mula  qux  invenient  patreni 
incum*;boc  cst,  Qiiomodo  ascendam  ut  videamt 
Novo  itaque  loqucndi  more  Id  quod  dixil,  pro  eo  di- 
xit  ac  si  dixisscl,  non.  Sic  enim  usitalos  ordo  isii 
vcrborum  cst :  Non  asccndam  ad  Patrem,  cum  pnei 
non  sit  nobiscum,  ut  non  videam  mala  qoac  inveniciit 
paireni  nicum. 

[Ib.  XLV,  2, 4.]  Qunndo  flcvit  Josrpb,  cum  recogno- 
scerctur  a  fratribus  suis,  ait  Scriptura,  AwUenmt  ath 
tem  omnet  jEgyptU ,  et  auditum  est  in  domo  Pkaramis. 
Deinde  scquitur  quod  iiarrabal,  Dixit  autem  Joupk  af 
fratret  suat :  prius  itaque  Scripliira  dixit  quod  postea 
factum  est ;  hoc  cnim  fam»  celebritatc  aocidit,  u( 
omnibus  iEKyptiis  noium  Herct;  et  postca  reversa  cst 
narratio  nd  id  qiiod  dicebatur  brcvi  recapitulatlone. 

[Ib.  IG.J  Et  divulgata  ett  rox  in  domo  Pharagme^  4f- 
centetf  Venerunl  fratret  Joseph  :  dicenta^  posoit  pro 
dicentium ;  vox  enim  diccntium  divulgata  est,  Vene- 
n^t  fratres  Joseph, 

[Ib.xLvi,  2.]  At  Ule  respondit,  Quid  eti,  Aeatt 
Ordo  cst ,  At  ille  respondit  diccns ,  Quid  est  ? 

[Ib.  4.]  Dcus  ad  Jncob  dicit,  Ego  deteendam  iecum 
in  jEgijptum ,  ct  ego  atcendere  te  faciam  tn  /lnm  :  sic 
halient  graeci,  quod  lalini  hnbcnt,ef  e^  itducmte 
in  finenu 

[Ib.  28.]  Judam  autem  mitit  ante  u  a4  Jotej^f  ml  re» 
niret  tibi  otviamjuxta  Ueroum  dvitatem :  neacio  utnm 
Ilcroiim  nomen  facile  in  Scripturis  repcriator. 

[Ib.3l,  3i.]  In  vcrbis  Joscph ,  quibosftitadfhitres 
suos ,  Atcendenh  nuntiabo  Pharaoni  et  dicam  ei^  Fra* 
tret  mei  et  domus  patrit  mei  qui  eranl  in  terra  Qmman^ 
venerunt  ad  me  :  viri  autcm  sunt  pattoret  {tnri  emm  pe* 
corum  nutritoret  erant) ,  etjumenta  et  ovet  et  < 
tiiduxerunt ,  quod  interpositum  cst,  virt  efttm  ] 
nutritoret  erant,  ex  personn  siia  scriptor  intcrposoit, 
ci  rcdit  ad  verba  Joscpb,  ^djungendo,  ef  jwRMlKf 
omnia  sua  adduxerunt,  iit  ordQ  sit  in  vcrbis  Joseph  * 
Viri  auicm  sunt  pastorcs,  ct  juinenia  et  oves  ei  oouia 
sua  adduxcrunl. 

[Ib.  XLVii ,  8.]  Dixit  autem  Pharao  ad  Jacch^  Quoi 
anni  dicrum  vitce  tua  ?  subaudilur,  sunt. 

[Ib.  9.]  Pu^lli  et  mali  fuerunt  diet  annorum  mtmmem. 
Putsillit  pro  pauois,  posiiuiii  est :  neque  eoim  vii^a 

•  m  excusis  omissum  fticrai :  Bfagu  eonmetudo  loquemtt 
exigebal  dici^  r  t  rUieam  malnqnm  mteniem  patremt^^' 
ncstituii^  locus  cx  M4S. 


UBER  SECUNDtJS. 


5M 


tt  qnam  caMeronim  dics  possiml  essc  horanim 
brariores.  Iloc  aulcm  iacob  ex  comparaiiond 
ilae  mnjonim  suonim  :  nam  ulique  ccnliim  iri- 
IDHOS»  quos  ille  jnm  agebat,  ncmo  luinc  vivii. 
ZLTii,  i%J\  Triticum  iecundnm  eorpus  ;kI  esl,  se- 
m  numemm  corporum.  Per  corpus  eicnim, 
«m  corporum ;  i^r  numerum  corporum,  iiume- 
ominum  signlfic:)!. 

13. 1  invaiuerai  autem  famci  valde^  et  defecit  terru 
ti  :  Urram  posuil  pra  bominibus  qui  crant  in 

16.]  Yemrunt  autem  cmnet  ^gyptH  ad  Joiepk 
m «  i^  nofrit  pane* :  pcr  panet  (rilicuni  significal, 
mper  id  quod  efnciliir,  id  quod  cnicil. 
SO.]  Et  faeta  ett  terra  Pharaom  :  iion  ait,  Pha* 
•  Amat  Sic  loqui  Scriplura ,  sicul  in  Psalmo  di- 
Mt,  El  eu$to(Uvi  lcgem  tuam ;  Uosc  facta  eU  tnMt, 
Mfeationet  tuat  exquisin  (PtaL  £iviii,  55, 56) : 
e  Dei  dixit,  hae  facta  ctt  mihi/ni  csi,  in  i 


82.]  Prmter  terram  tacerdotum  tmUum  non  pot* 
'meph :  qiiasi  diiissot ,  Prxter  lerram  sacerdo- 
mtun ,  omncm  lerram  possedit  ioscpb. 
M.]  Etjmuit  illit  Joteph  in  prmceptum  utque  in 
num  diem  in  terra  jEgypti ,  ui  pra^tteni  quintat 
«n.-binc  inlclligiiiir  Pliaraonis  nomen  poiestatis 
regalis,  quod  dixit  utque  tn  hodiemum  diem. 
■Im  flli  qiii  iiinc  fuit,  pmi^tare  poterant  iEgypiii 
•d  lllum  dim,  quo  isia~scrii>ebantur,  quando 
m  iion  vivebai. 

SS.]  Et  fueruHt  diet  Jacob  annman  vitee  ejut  : 
anoram  sxpe  dicil  Scriptura,  cum  semel  possct 
dicere. 

ZLTUi,  1.]Quod  scriplum  ost,  Nuntialum  ett 
k,  qma  pater  tuut  turbatur :  aliqui  codices  liabcnt 
T^  ilUqilj  wtiuatur^  et  aliud  alii,  sicut  inlcrprciari 
potueront,  qiiod  graece  scriplum  esi  Uxytiwi^ 
lulem  iurifaiur,  accomodatius  dici  videtur,  quia 
id  solet  de  iis  qui  affiictalione  corporis  mprie 
iqiiante  jactanlur.  El  cx  boc  eiiam  turba  ixUe 
r :  est  enim  turba ,  mnltitudo  inordinaia ,  non 
Mipulus,  quod  i^fici  dicilur,  nec  sicut  plebs,  quod 
idlur,  sed  sicut  ixXot,  quod  turba  diciiur. 
16.]  iacob  benedicens  nepotes  suos  filios  io-f 
•il  inter  ca^tera,  Ei  inwocabitur  tn  hitnomm 
,  cf  nomen  patrum  nuorum :  unde  nolanduro  est, 
ftlBm  exauditioRcm,  sed  eiiam  invocationem  dici 
ndo  qiue  non  Dei,  sed  boroinum  sit. 
18.]  Uic  enim  primiiivut :  minus  babel,  csl,  se- 
Bi  codices  grxcos. 


[Ib.  %ux,  24.]  Li  bcncdictlonc  ioscpbait  intercoc* 
(cra  iacob,  Inde  qui  eonfortavii  Israei  :  mirum  si 
non  siibaiiditur,  est,  ut  plenum  sit,  lude  est  qui  con- 
rorlavil  l-racl. 

[Ib.L,  2, 5.]  Quod  scripluro  csi,  Dixit  Joteph  tervit 
tuit  tepuUoribut,  ul  tepetirsni  patrem  cjut ;  noo  invc  il 
liiigua  latina  qucmadniodum  nppcllarct  intifuigrai  : 
non  eoun  ipsi  sepcliunt,  id  cst,  terrx  mandant  corpora 
ntortuonim,  quod  noii  est  gnecc  i/rotf  dl^xc,  sed  Qi^t. 
IUi  crgo|yToef  iMff?fl(ii.d  dgunt  quod  exbibeiur  corporibus 
biunanis,  vei  conJicndo  vcl  siccnndo  vcl  involvendo 
ct  alligando,  in  quo  opere  maxiinc  iEgypliorum  ciira 
prxcellil.  Quod  ergodicil,  Etiam  tepelicrnni;  curave- 
nint,  intelligcre  debemus.  Ei  quod  Jicit,  quadraginia 
diet  tepuUuraSt  ipsius  curationis  accipicndi  suiii.  Se- 
piiliiis  eniin  ille  non  cst«  ni^i  ubi  se  niaiidaverai 
scpcliri. 

[Ib.  4.]  Loqmmifii  ih  auret  Pharcom  .'locnlio  est  usi- 
tala  iii  Scripliiris. 

[Ib.  6.]  Ei  dixU  Pharao  ad  Jatepb,  Descende  ei  upeO 
palrem  tuum :  etiam  si  per  polentes  iP.os  per  qiios 
ioseph  mandaveral,  Pharao  dixit  quod  pcrfcrrent  ad 
ioseph,  non  uiJque  dixil  ni  i  ipsi  iosrph.  Unde  illiid 
est  in  Evangdio,  qtiod  tiiius  Evaiigclislarum  dicit, 
ccnturionem  vcnisse  ad  nomiuum  ct  dixissc  illi,  Piier 
fiifMS  jac^  in  domo  parahjticut  {  Matth.  viii,  5,  6 ) : 
alius  aulcm  totum  diligcniiusnarrans^amicoscumad 
Dominum  inisissc  commcroorat ,  qni  boc  ei  dicercnt 
{Luc.  vii,  3) ;  in  qnibus  amicis  utiquc  ipse  venit,  cujnii 
iu  cis  voluntas  pnc.scns  fuit :  nndecst,  Quivotrecipit, 
me  recipit ;  et  qui  me  recipit,  recipit  eum  qui  me  m«ii 
(.I/a(//i.x,  40). 

[Ib.  10.]  Planxernni  ctimplanctum  magmtjn  rlr/i/i- 
dum  :  planxcrunt  plauctiiro,  non  planxerunt  planclu ; 
locutio  est  in  laliiia  liiigua  non  ignota,  siciil  diciinr« 
scrvitulem  servivil,  militiam  roilitavit,  ei  siuiilia. 

[Ib,  15.]  Et  redditione  reddet  nqbit.onmia  mala  qutt 
ottendimut  et.  Ex  U^c  loculione  ait  et  Apostoliis, 
Alexander  arariwi  multa  maia  mihi  ottendit  (II  Timoth, 
IV,  14) :  ottendimus  eniro  dicturo  esl,  vcl  osf«/i(/i7,  pra 
CQ  qiiod  cst,  fccimus,  vcl  fccii. 

[Ib.  17.]  Accipe  iniquitatem  tenorum  Dei  palrit  tui : 
iiova  locqtio  est,  Accipe  iniquitaiem,  pro  igiioscc ,  aii| 
rcmitte,  aut  obliviscere;  sed  puto  inde  csse  diciiiin 
Accipe,  ac  si  dicerelur,  aeqoo  animo  acccipc,  boc  est. 
noli  indigne  ferre. 

[Ib.  18.]  Et  venientet  ad  eum  dixerunt :  non  iteruiii 
veiierunt,  sed  quod  dictum  fuit  itenim  dictuni  esl : 
solet  boc  liacere  Scriptura. 


LIBER  SECUjyDUS. 


Locutioncs  de  Exodo. 


I0.cnp.  1,  f  .7-12.]  Et  invaleteebant  vaidevalde. 
Sl.]  Qiiid  est  qiiod  dictum  esi  de  obstclricibus, 
rmil  st^t  domoj,  quomam  timueruni  Deum  ?  Pne- 
0lt  cnlm,  Benrfaeiebat  Deu^  cum  ohtieiricibui. 


Et  ad  boc  vidctur  periincre,  quod.  feccrunt  sibi  domos 
lirocndo  Deuro,  tanquaro  benclicia  Dci  ad  boc  eis  pro- 
fuerinl  ut  raccrent  sibi  domos.  Nuroquid  antea  noii 
cas  babuiise  domos  intclligcndum  cst?  Ao  ad  divitjsvi 


5ir 


rX)Cl]TIONUIl  S.  AUGUSTINI  IN  HEPTATeUCHUM 


«A 


|:ini  ad  populam  ipsuin  ngetrn  dicnnlur  quasi  ad 
Moysen ,  Si  etneris  iervum  Hebrteum.  Non  enim  hoc 
lloysi  dictum  esi,  ficd  quod  populo  dicerel,  lanium 
fpsi  populo  dicelKil. 

[Ib.  XXI,  6.]  Pcriundet  d  Dondnus  auriculam  de  tubu' 
tg.  et  ur$iei  d  in  $empitemum^  vel  m  cstemum  :  quod 
grxciis  habet^  tU  rdv  etx&m  Ecce  qiiemadmodum  Scri- 
plura  maltis  locis  dicit  secundum  hoc  verbum  gra&- 
ouin ,  s«iii)M(«nii(iii  i  vel  mtemum.  Ubi  non  inlelligitur 
astoriiiias  illa ,  secandum  qnam  nobis  aetema  promil- 
tuntur,  vei  secimdum  qiiam  a  contravio  igne  .'ctemo 
nali  creniabantur :  neque  enim  servus  iste  qui  vivere 
in  xiemum  non  posset,  posset  servire  in  xternum ; 
sed  intcliigitur  tetemum  dictum ,  cujus  temporis  finis 
nonest;  aalcenealiquid  hpc sacramento signiacatar 
xternum. 

[Ib.  13.]  Dabotlbi  locum^  tn  quem  fugiat  ibi  quioe', 
aderU. 

[Ib.  20.]  Si  qmi  percut$eril  $ervum  mum  aut  andtkm 
euam  in  virga :  quod  est,  de  virga. 

[Ib.  i8.]  Lapidibut  lapidabitur  taurut :  qaasi  possil 
Ispidari  nisi  lapidibus.  DiflTert  aliquid  isla  locutio  ab 
iUa  qua  dicena  roore  Scripiuraram ,  Upidatione  lapi- 
^  dabihir^  sed  lamen  simiiis  est. 

[Ib.  29.]  Si  auum  taurut  comupela  erat  anU  hetter-' 
nmn  et  nudiutterlianam :  pro  tempore  praeterito  posuil 
partem  pro  toto,  qaantumcaroque  iiiud  fuisset,  more 
Scripturarum. 

[Ib.  33.]  Si  quit  autem  aperuerit  laeum ,  aut  excideril 
tacum ,  e$  non  operuerit  eum ,  el  ceciderit  illue  mtulue 
fmi  afffitts ,  dominut  laei  reddei,  Et  hxc  lociitio  a  parte 
lotwn  intelUgenda  est :  non  enim  si  equus  cociderit 
in  lacum  aut  ovis,  ideonon  reddet,  quia  hoc  scriptum 
iion  est. 

[Ib.  34.]  Quod  autem  mortuum  [uerit,  ipti  erit :  pro, 
ipsios  erit. 

[Ib.  XXII,  5.]  Si  antem  depaveritquitagmm  aulvtnMm, 
et  admiierit  pecut  tuum  depatcere  agrum  alium;  id  est* 
IHieMMn* 

[lh«  26.]  Si  autem  pignut  acceperit  tfettem  pranmi^ 
aute  toUt  occatum  reddet  d :  genus  pro  specie  posuit ; 
slc  enim  diclum  est ,  ac  si  de  omni  veste  pignus  de- 
derit ,  cum  de  illo  specialiier  se  dicere  ex  consequen- 
tibus  Scriptura  testctur,  qui  non  babet  nisi  eam  ve- 
siem  unde  se  nocte  cooperial. 

[Ib.  xxui,  20, 21 .]  Ecce  ego  mitto  angelum  meumante 
faeiem  laaoi,  «l  tervet  U  in  via^  et  inducat  te  tit  lerraiii 
quam  paraei  tibi.  AnU  Uibit^^et  exaudi  eum.  Ange- 
\um  saum  jobet  Deos  oiaudiri  a  popiilo ,  non  utique 
pelentem,  sedjubentem. 

[Ib.  28.]  El  mittam  vetpat  anu  U ,  el  ^idet  Amor- 
fheeot :  a  plurali  ad  singulareni  nuineram  sc  convertit. 
kiteHigitur  autem,  Ejiciet  Amorrli»os  vespa,  slcut 
rana ,  sicut  locasia ,  non  quod  nna  sit ,  sed  qiiod  per 
slngalarem  plaralis  numeros  Intelligatur. 

[Ib.  30.]  Per  parlet  fjidam  iUot  a  te. 

«  vctus  codex  nortyclcnsis  oplimtc  nota»,  ant?.  ibi :  fntc 
intcri«ros  in  graeco  legcraL,  pro  ekd.  mnc porro a, iid  L.XX 
liabctur,  proicche  teautb  At\cnde  tihi»  IQ  ^uljsau,  obterva 


[Ib.  xxiii,.32, 33.]  NonditpTnet  Ulit  et  dm  eorumpa- 
ctum ;  et  non  contident  in  terra  tua ,  ne  peccare  te  fa^ 
dant  ad  me  :  non  dixit,  in  me,  idem  tamen  signiGe»!. 

[In  XXIV,  3.]  Retpondit  auUm  omnit  populut  voca 
una ,  dicentet. 

[Ib.  10.]  Et  viderunt  locum  ubi  sieterat  ibi  Deut  Israd  T 
ubi  tteterat ,  posset  sufficere ,  sed  hebraica;  diaiiitttc 
istx  locutiones. 

[Ib.  XXV,  13'.]  Et  inaurabitittaauro  :  similis  est.lo- 
culio ,  iapidibus  lapidabitar. 

[Ib.  29.]  Cgathot  in  quibut  immoiabunt  in  €ts« 

[Ib.  XXVI,  19.]  Duat  batet  columnm  uni  inambeu^ 
partet  ejm,  et  duat  bates  columnee  uni  in  ambat  partea^ 
ejut.  Nedeomnibus  diceret,  dedoabus  dicil  moro 
suo  geminando :  sicut  puteos  puteos,  acervos  acer» 
vos,  gencrationes  ei  generationes ,  et  similia. 

[Ib.  29.]  Et  colunmat  inawrabit  auro ,  et  inaurabia 
terat  auro. 

[Ib.  xxvn,  6.]  Et  inaarabit  ea  mamenia :  talis  luoaiki 
est ,  Uiaurabis  aaro. 

[Ib.  21 .]  Extra  vdum ,  quod  ett  tuper  letlamenium  : 
de  lucema  accendenda  cum  dicerel ,  boc  ait ,  id  est 
quod  foris  accenderetur  ubi  est  sanctum ,  iMm  intra 
velamen  quod  est  super  testamentam ,  hoc  est  San- 
ctum  sanctorum.  Ergo  tuper  non  sicait,  tanqaam  esl 
tectum ,  vel  camera,  vel  firmamentum  coeli ,  vel  ara^ 
cooperculum ;  sed  etiam  quod  vice  parietis  oppesi- 
l\im  essct  9  tuper  dixit :  sicut  dicimus  superioren 
discumbere  aut  stare ,  non  utique  alterum  portari  ah 
altero. 

[Ib.  21.]  LegUinmm  teminiernuin  in  progemuveatraai 
eo  modo  scmpilernum  ,  quo  roiiita  superius  diximos. 

[Ib.  xxviii,  22  (a).]  Et  tumet  Aaron  nomina  fUiorm^ 
Israel  tuper  raiionaie  judidi  tuper  pectut  inlraeunii 
tanctum  ^.  Conscqucus  erat  ul  diceret,  introiens  i» 
sanctum ,  lioc  est  sumet  Aaron  iiiiroiens,  quod  aliqni 
latini ,  solGecismum  viiantes ,  iiitcrprciati  suiit.  Sed 
quia  et  gnccus  iutroeunti  habel.et  laiiui  aliqui  comcn, 
nant,  locutionem  potius  imtandam  credidi,  qaaa^ 
corrigendanu 

[Ib*  24  {b).]  Et  ponettuper  raiioaalejudicHfimbrias^ 
eatenata.  Ct  bic  latini  nonnuiii  soloecismum  caventes, 
fimbrias  catenatas ,  interpretati  sunt ;  grjecus  autem 
Iial)cl,  Tov;  xpe*99oucT^«uwiS«»r8l.  Hanc  solemus  dioeni 
absolukim  locutionem  ,  cum  generi  masculino  vel  ISs» 
miiiino  neutrum  infertur;  qucmadmodum  si  dieamaSp 
Justitioi  tcrrenx  non  suntstalNlia. 

[Ib.  35.]  El  Aaron  cum  coeperU  fungi  sacerdaiio , 
audielur  vox  ejut  intranU  in  tancium  in  contpeetu  Dom 
mini,  etexeunti.  Moeem  ejus  ex  tintinnabiilis  dixit» 
qui  magis  sonus  est  ^us.  Intranti  et  exeunti^  pro  In* 
trantis  et  cxeuntis,  posuit  dativum  pro  genitivo. 

[Ib.  XXIX,  43.]  Et  duoi  renet  et  aMpem  qum  tuper  eaa* 
subauditur,  est,  quod  nonniilli  intcrpretes  addideruiit. 

[Ib.  26.]  Ei  teparabit  iliud  teparatione. 

[Ib«  xxXy  8.J  Et  cum  accendet  Aanm  tucemas ,  sera 

I  sic  melioris  notae  liss.  At  excasi,  imroefmli  m  tanctn^ 
rffim,  Aoc  esl,  etc  _ 

(a)  4pud  I.XX.  in  vulgaui  v.  n 
(^J  Apod  lAX.  tll  TOlgaU  V.  dO. 


LIBER  SECUNDIJS. 

\  utiqite  et  iii  graBca  lingua  ahsurde  vidd  • 
m;  cl  inroen  Septuaginta  intcrpretum  aucto- 
Rta  esl,  qiiee  ita  loqui  non  piguil.  Quid  enim  ? 
m  lue  laiet?  Qnod  si  nullus  est,  ipsa  luiuiio 
I  esly  ne  aiibi  inventa  seiisum  im|ie<iiat,  vel 
qiiacrere  ubi  quxrendum  non  esi,  compcllat. 
1, 6.]  Qnod  babct  latinus,  Exmidm  gmmtum  fi' 
fmd,  quemadmodum  jEgtjptii  af/ligerent  eo§  ; 
habel  xoet«Sov)^u9?eec,  qiiod  iiit«rprelari  posset, 
kfem  rediguui  eot :  iiam  uno  verbo  noii  potest. 
k]  El  loculus  eU  Moysei  sic  ad  /5(tos  Israel,  ei 
wHeruni  Mogsen  a  defeeiione  animi  et  ab  operi- 
)$•:  exaudieruni  ait,  non,  aiidienint. 
li.]  Ego  enim  ineloquens  sum,  qnod  ntt  Moyses 
liaum,  ^[Jieyec  dixit  gnccus,  noii,  iiiipcritiis , 
MiS4«  vel  otKtilUxn^i. 

M.]  Ui  tunt  Aaron  et  Mogses^  qnibus  dixit  ds 
eiucant  filios  Israei  de  ierra  jEggpti :  sic  cnitii 
raccus. 

1^]  Ecee  ego  graeili  voce  fitm,  ei  quomodo  ex- 
m  P/Mrroof  Nolaiidum  f|uodexaiccfJcidisil,  non. 


fiW 


«i4  6.]  Fecit  autem  Moyses  et  Aaron^  sicut  prce" 
k  Dominue,  ita  feceruut :  qiiid  dccssct,  si  noa 
ir«  Ua  f  cerunt? 

h]  Si  toqueiur  vobit  Pharao  dicens,  Dale  nobit 
mt  portentum^  et  dices  Aaron  fratri  tno,  Snme 
:  nonne  loculionis  iiostnc  consuctudo  |>osceliat 
Imd  ejiis  inu^grius,  ut  iti  dicerclur,  Si  lo<|uclur 
luirao  dirensy  Date  noliis  signiim  ntit  porten- 
ces  Anroii  fratri  tun,  Sume  viigam  ?  quid  crgA 
tom^cst,  er,  nisi  aliqua  proprictatc  locutioiiis 
c?  mim  neque  grsca  esse  pcrhibeiur. 
L1.]  Nonmibi  yideniur  satis  commode  inter- 
taliiii  fopirrdkf  Pbanonis,  ut  diccrent  sapienies: 
um  sapicntes  diciintur.  Potiiit  enun  latinus 
Mi  lopliistas  dicere,  quoniain  non  e^i  quemad- 
lid  totiiie  dicatur ;  ct  idco  isto  vcrbo  jam  utimur 
Ino,  sicut  philosopliiam  dicimus  non  solum 
mom  etiam  laiine :  sopliistas  appeliarunl  ^ 
Mi  litterarum  cloqtiontissiiiii  nuctores. 
}A]Et  abtarbmt  mrga  Aaron  virgas  illarum  : 
ceret»  draco  Anron. 
19.]  Qaod  dictum  est  de  Pharaone,  Ecce  ipse 

mfuam ;  gnrcus  iiabel,  euper  aquam. 
[€.]  Dimitte  populum  meum  ut  ierviut  mihi  in 

ei  eece  non  exaudisti  usque  adhuc :  quoties  di- 
nwirfiifi,  cinn  liomini  dicaiur? 
tt.]  Feceruni  autem  similiter  ei  incaniatores 
mmm  uenefieiit  ttds.  Ei  induratum  ett  cor  Pha- 
ei  HM  exauil^vit  eot^  ucut  dixit  Domimu  :  quia 
ksriptunc  csl,  exaudivitt  curo  etiam  de  homiiie 
r.  . 
nuy  I.]  Dnmite  popnium  meum  ut  terviani  mihi; 

•enriai :  qui  loquetidi  modos  non  fere  inve- 
iai  abi  ref  ipsa  singnlaris  pluribus  constal. 
I  «nim  singulari  nomine  dicitor,  scd  constat 
lift.  Sic  eliam  esi,  Oitntts  terra  aBoreni  te  (PtaL 
\q^.  At  cditit  •tfhistm  auim  aftpellenUir. 


Lxv,  4) :  qiiia  omnis  terra  dictiim  est,  pro  bominibiis 
qiii  sunt  in  tcrm. 

[Ib.  VIII,  2.]  Ecce  ego  ferio  omnes  finet  tuot  ranit  : 
^icciiiin  iiabctgrircuselegH!itis>iina  locuiinnc,  ut  ranai 
ips»,  plaga  iiitetligniur,  qiia  teiilur  terra  i£gypti. 

[Ib.  3,  4.]  Et  eructabii  flumeu  ranas^  et  auendenteu 
inlrabunt  in  domot  tuat  ei  in  promptuaria  cubiculorum 
tuorum  super  lectos  luos,  ei  iu  diMios  sertorum  iuorum^ 
et  populi  /ift,  et  in  conspertit  tuit^  et  in  clibamt  tuit ; 
ei  tuper  ie  et  tuj^er  populum  tuum  et  tuper  tervot  luot 
atcendeni  rams.  Notandiim  qiiod  in  domot^  elc.  cum 
dixtssct,  accusativuni  casum  tenuit ;  ei  tuper  ieciot , 
eic,  ubi  dixit,  tuper,  acctisativum  simililcr  scrvavit ; 
in  contperKt  aulein  et  in  clibanit  ad  ablativum  se 
uanstulit :  nam  ct  gnccus  muuvil  praBpositionem  , 
qiiam  iion  mutat  latinus.  Ule  eiiim  habct  ft«  f\n  oT4c«v«, 
in  dom9t ;  tn  contpertit  autem  h  fU  fvp«/uc9(v  :  ubi 
miriim  si  non  etiam  sensus  eslt  non  lociitio,  ut  ia 
conspcrsionibus  ei  in  clihanis  eiortas  ranas  forsiian 
vclit  iiiteiiigi,  non  extrinseeus  ascendisse  vel  imiisse, 
otquia  eas  fluvium  enicUturum  prsdicitf  iiide  uiiphsro 
oinnia. 

[II).  6.]  Et  exlendii  Aaron  manum  tuper  aquat  sSgy* 
pti  et  eduxil  ranat^  £i  educia  ett  rana  et  operuit  terram : 
rcpciitio  a  pliimli  ad  singularca.  numerum  tnjecta 
cst ;  nam  utique  mna,  pro  mullitudine  ranarum  posi- 
tum  est ;  ncscio  quo  autem  modo  per  loqucndi  coii* 
suetudinem  imbutis  sensibus  liomiiium,  sacpe  plits 
vidclur  quod  singiilariler,  qua.ti  qtiod  |lurali:er  dici- 
lur  :  nam  pliis  accipiiur  cum  dicitur,  verbi  cnusa,  est 
illic  milcs,  qnaro  sunt  illic  militcs ;  est  illic  piscis  , 
qiiam  suni  iltic  pisces. 

[Ib.  14.]  Et  colligebani  eat  acervot  aeervot :  luce  ro^ 
petitio  multitudinem  aoervorum  signiflcat,  elScripturis 
esl  ramiliaris. 

[Ib.  16.]  Quod  habent  latiiii,  Exiende  manu  virgan^ 
iuam^  et  percute  ierra ;  non,  percuie  terram  :  gnc-. 
cus  habet  aggerem  ierree^  si  Umen  hocvcrbo  rccie  in- 
terpreutur  quod  dictum  est  x6  x^/jm  r jfc  yiu* 

[Ib.  18.]  Fecerunt  auiem  timiliter  ei  incautatoret  ve". 
nefidit  «ctt»  ut  educerent  cyniphet^  ei  non  poterani 
Notaiiduin  cst,  feceruni  dictuin  pro  eo  quod  csi,  co- 
nati  sunt  facerc.  Nani  uliquc  si  receruiil  similiter  , 
procul  dubio  eduierunt  cynipbcs :  sed  qiiia  scquhurt 
III  educerem^  et  non  poterani ;  non  ergo  simititer  fece- 
runl,  scd  similiter  Taccre  conati  sunt.  Aut  si  rarte  ev 
ipsi  quainvis  vcneflciis  agereiit,  eadem  umen  agendi 
specie  virgam  extendebant,  quod  Scriptura  non  ex- 
pressit,  ad  hoc  rercrendum  esi,  feceruni  timiliier. 

[Ib.  21 9  22.]  Et  in  terram  tuper  quam  tunt  tuper  eatn^ 
Et  gloriotam  fadam  in  die  illa  iarram  Getten^  ia  quq 
populus  meut  inett  tuper  eam» 

[Ib.  29.]  Ei  dixii  Moyses^  Ego  exeam  a  ie,  et  orabo 
ad  Deum^  ei  exibit  cynom^a  a  Pharaoneet  a  tervit  eju%i 
quasi  alleri  diceret  et  egDeam  a  ie^  et  de  altcro  Pham* 
one  sulMci|oeretur  a  quo  esset  cxitiira  cyiiomyia. 

[Ib.  IX,  1.]  Dinutte  populum  meum  uf  mihi  teth- 
viant. 

|lb.  )8,  %i']  Ecce  ego  phtam  hanc  horam  craettn^ 


Crmdo  autm  muUa  •aldg 


S01 

dirm  grandinem  whilam 
falde, 
[Ib.  IX,  29, 28.]  Et  dwnenl  wcet  ei  ifrando.  Nolanduni 
f  sl  Scriplurain,  voeet  tolefe  appellare  tonitrua ,  quas 
▼occs  Dei  etiam  riiarao  guperius  appeilavit  diceni, 
(hala  pro  me  ai  Dominwm^  ul  detinanl  fieri  ffocet  Dei : 
iihi  ct  illa  locQlio  est  quod  dixit,  de$»nant  fieri  vocet. 

[Ib.  X,  2  ]  Ifl  narretit  in  auret  filiit  vcttrit^  et  filiit 
filiornm  vetlromm  qwtcutnque  iUun  jEgyptiit  :  nolnn- 
diim  quemadmodum  dicntur  i7/Mfi ,  ne  forte  ila  sit  di- 
cttim,  Draco  hie  quem  finxitti  ad  illudendum  ei  {PtaL 
nii,  20);  et  lllud  in  Job,  Hoc  etl  initium  figmenti 
Domini  quod  fecit  ad  iUudendum  ab  Angelit  ejug 
{Job  XL,  U). 

[Ib.  4.]  Ecce  ego  induco  hane  horam  cratlino  die  io* 
cuttam  multam.  Ecce  quemadmodum  supcrius  dixit 
ranam,  ubi  diximus  plenitnquc  plus  iiitclligi  cnm  ali- 
quod  liiijusmodi  singularit^  dicitiir,  qiiam  si  plumli- 
trr  diceretur.  Ilanirestum  esl  enim  pliis  sonarc,  iocm» 
tdam  muVam^  qiiam  si  diccrel,  locuslas  multas. 

(Ib.  8.]  Qni  autem  et  qui  tunt  qni  t^MNl  f  qiioiidie 
diciiniis  coiisiictudiiic  rniniliariorc ,  Qiinin  qiii  ct  qui 
ibunt? 

[Ib.  15.]  Non  ett  rtlictum  viride  nihii  in  lignit :  dicen- 
diim  riiil  more  locnliotiis  nostnr,Non  cst  relictum  vi- 
riilo  aliquid  in  lignis. 

[Ib.  10, 17.]  Pliamo  ad  Moysen,  Peccavi  ante  Domi» 
fTVin  D^itm  vettrumetin  vobit;  tutcipite  ergo  delktum 
virum  :  linc  lociilionc  cl  nd  Joseph  iisi  siint  rrntrct 
rjns  ubi  dixenint,  Accijye  iidquitatcm  terwrum  Dei  fw- 
trittui  (Crw.  L,  17). 

[Ib.  25.]  Qiiod  latiiii  liabenl,  Et  nemo  vidit  fralrem 
tnum  tribut  dtr^iif ;  gnrcus  linbct,  Et  non  vidit  nemo 
fratrem  tnum  :  noiandum  etiam  fralrem  bominis 
qiicmlibet  lioniincin  dici. 

[Ib.  24.]  Pliarao  dlcit  ad  Moysen  et  Aaron,  Ite  el 
terviie  Domino  Deo  vettro,  praterovet  et  tovct,  relin- 
qnlte;  sic  enim  liabot  grrpcus  :  valde  inusiuila  loculio 
cst,  nisi  posl  diftlinctionem  inferalur,  reiinqmte^  et 
siibnudialur,  isia;  ut  sit  sensus,  Ite  pncter  oves  cl 
bovcs,  el  rcrmquitc  isbi :  solet  cnim  talis  ellipsis  fieri 
crcbro  in  locntionibus  Scriplnranim. 

[Ib.  20.]  Et  non  reUnqnemut  ungnlam ;  qiinsi  alxlu* 
ctis  pecoribiis,  possel  iinguln  remnnere:  qtiid  est  enim 
nliiul  non  rctiitquemut  unguiam ,  nisi ,  ncc  ungulam 
relinqnomus? 

[Ib.  28.]  I  liamo  ad  Bloysen,  Altendetibi  uilra  appo- 
vere  vidcre  faciem  meam ;  pro  co  quod  est ,  atlendc 
libi  nc  ullra  vidcas  fncicm  meam. 

[Ib.  XI,  2.]  Et  petat  ttnutquitque  a  proximo  tuo,  et  iifti- 
lier  a  proxima  vata  argentea  et  aurea  et  vettem  :  notan- 
duni  cl  iEgyplios  llcbncis  prosimos  diclos. 

|lb.  0,  7.]  Et  erit  ciamor  magnnt  per  omnem  lerram 
Mggpli,  qualit  non  fuil,  el  talit  non  adhue  apponetur  : 
in  filiit  autem  Iwrad  non  mutiet  canit  iingua  tua  ah 
honune  utque  ad  peeut.  Eleganli$sima  loculio  est :  pcr 
canem  quippe  extremum  significavil  vcl  bominum  vel 
pccorum,  iln  commcndans  qiinnln  in  llcbnris  qnies 
(iiiora  csset ,  jf.gypiiis  acer|)a  orbitalc  cbnnntibus. 


LOCUTIONUM  Sk.  ALGIiSTlM  LN  ULi  TATELCIIUM 


m 


[Ib.  xii,5.]  Accipianl  ringuli  orrm  prr  iamot  palria- 
rum.  Qiias  dicnt  pairins*  non  facile  esl  inlclllgere; 
uirum  civitalcs  in  qnibiis  commanekinl,  an  potius 
niimerosas  fnmilias  a  ciijusqiic  vclut  patcmiiate  pro- 
pngatas :  boc  cnim  magis  in  gnrco  atgnfficari  per- 
bibctur* 

[Ib.  i.]  Si  autem  pauci  pnl  qtd  in  domo,  ila  ut  non 
tinl  idonei  ad  ovem^  id  cst,  ut  ipsa  pcudiat  non  sit 
idoiiea  ad  ovem  consnmendam,  attumai  aeeum  mcimm 
proximum  fimiii,  hoc  cst  ipsa  domus  atsamet  vidnQm : 
boininem  prosimum  pro  bomine  posoic,  slngQlaren 
nuicin  pro  plurali ;  non  enim  unum ,  led  qMol  sofll' 
citiiil :  cum  de  ovc  eontumeAda  Seriptura  loquereturt 
tecundum  numerum^  inqnit,  animarum  umtuquuqm 
quod  tuficiat ;  animas  pro  bonilnibus«  a  partft  totom* 

[Ib.  7.]  Sument  a  tanguine.  H  ponaml  iupv  duat 
postct ,  ct  tuper  iimen  in  domibui  in  quibut  i 
buut  iliat  in  dt.  Cum  dixcril ,  in  quihmt ,  ditil  i 
tit  ns,  more  usitalissimo  :  scd  mmducabunl  iilaa^  qoa- 
riiur  quas,  et  intelligliur  cames ;  hoc  ciiini  seqoitnr, 
Et  manducabunl  camet  hac  nocle  attalaa  igni;  qood 
babcnt  Uiini  codiccs,  qui  manducabunt  camamf  fned 
aulcm  hnbent  xpte^,  id  cst  camem,  sed  geacfe  mo- 
tro ;  idco  iu  grxco  csl,  in  domibut^  in  quihm  mmdu' 
cabunt  ilia  in  eit,  Est  vcro  illa  loculio,  ot  prios  dicei 
rct  illns,  qtmm  pncdicerct  qtiid  in  coiisequenlibus  bi- 
lclligrreitir  quas  dixcril,  siniilis  d  locutiooi  qoam  di 
filio  Moysi  cxposuiinus  (Lib.  ii  OKirsifoiiiiiii  de  ExodOt. 
qfiteti,  11),  cnm  eum  vellel  angelus  occidere,  elexem- 
plnm  adliibtiiiniis  dc  rs:ilfno ,  Fundatnemlm  eiut  m 
monlibut  tanctit ;  diligit  Dominut  portat  Siem  {  PtaL 
LxxxTi,  1,2):  cujus  enim  rundamcnta  noo  ittleUigi- 
mus ,  nisi  cx  consequcnUbus ;  sic  el  bie»  *to  qmihui 
manducabunl  iiiat  in  ds,  id  est  iu  quibos  domlbus 
manducabunt  illas,  intcUigitnr  cames^  de  qolbos  coo- 
sequentcr  loquilur. 

[Ib.  22.J  5N»i^lii  aulem  vohit  fatciculum  kgeeopi^  el 
Hngelis  ex  tanguine  qui  ett  juxla  ottium^  et  UttMt  «• 
pcr  iimai  et  tuperambot  pottct  de  tanguine.  Etiam  hie 
fasdculus  liyssopi  plurcs  uliqiie  fasdculos  signiieai. 
slcui  rana  plurcs  raiias,  et  locusta  piores  lociatas  i 
iropus  autem  iste  quando  fil  in  rebut  qoaa  a  oobis 
non  ila  dici  solcnt,  obscuritatem  todU 

[Ib.  20,  27.]  Et  eril  eum  dieemt  ad  eoe  /m  ueM, 
Qua:  etl  tervilut  itlat  Et  diceHt  ds,  iMmolafit  pmeeke 
hoc  Dondno :  eiinm  si  non  baberel,  el,  pleoun  esael, 
dicelit  eit. 

[Ib.28.]  El  advenienla  fecerunt  filii  Itrael  eicmi  pne^ 
ccpit  Dommut  ilotjti  el  Aaron ;  ila  fecerunt :  noii  ad» 
d4!rel,  ita  fecerunt^  nisi  mos  essct  Scripiiiramiii. 

[tb.  51.]  Et  faclumeu,  iu  die  iila  eduxil  DomiuMt 
filios  Itrad  de  terra  jEgypli. 

[Ib.  XIII,  i.]  Ait  autem  Dominue  ad  Jfomen  dicemt. 

[Ib.  12.]  Omite  adaperiene  mtleam^  mmeemtimm  :  plnnh 
lem  nunierum  uilnlit  singulari,  qub  Ipsom  qood 
dictum  cst,  omne  adaperient^  non  otique  in  ono,  sed 
in  muliis  accipilur.  Similis  cst  locuUo,  AitemdiU, 
popuie  meut  (PtaL  lxxvii,  1).  Tale  csl  et  quod  paulo 
4V0S1  scqiiilur,  Omne  quod  Gdtiycril  Vitlcam  4^  «nWM 


LIRER  SECUNDUS. 
eorihuif  quorcunufUi  libi  nata  erunt :  omne  qno!' 
flH  naia  erunt^  ipsc  modas  cst  locutionis. 
in,  45.]  Omne  adaperienn  vulram  asinof  ;grcctis 
rtfnf ;  modo  illo  locuiionis ,  quem  jam  in  Ge- 
Lavimus,ubi  uiasculinum profcminino posilum 
nortc  Sanc  diccnleScriplura,  Surgem  Ahraham 
10,  et,  Sepe!i(fm  mortuum  meum  ( Gen,  xxiii, 
el  talia  ibi  sa^pc  dicuutur  de  moriua. 
5.]  Propter  hoc  ego  immoto  Domino  omne  quod 
ulvam^  mascuUna  :  similis  locutio  supcriori. 
[6.]  Et  erit  in  signum  super  manum  tuam  :  iJ 
per  opcra  tua ;  ubi  magis  sensus  cst  forsiian 
ocotio. 

nt»  27.]  El  excusdt  Dominug  ^gyptios  in  nie- 
iorfi  :  gnccus  liabel»  Et  excutsit  Dominm 
fof  medium  marls, 

M.]  Vidit  autem  Israel  numum  magnam,  qum 
mmus  MggptHs. 

Tt^  1.]  Tmne  cantavit  Mogses  et  plii  Israel  can- 
\0€  Donuno ,  et  dixerunt  dicere :  sic  eniin  habet 

i.]  Et  non  inveniebant  aquam,  ut  biberent :  pote- 
liaberc,  ut  biberent. 

11.]  Et  murmuravit  poputus  adversus  Moysen 
:  non,  dicens ;  sed,  dicentes  :  ex  pluribus 
vpfllns  constat. 

cTiy  f.]  Et  venerunt  omrds  synagogn  filiorum 
I  erenium :  nou  dtxit,  vcnit,  quia  syiingoga  ex 
i  constat. 

.]  Murmurabant  omnis  synagoga  fitiorum  Israet 
I  Moysen  et  Aaron :  eadem  cst  ista  locuiio. 
f.]  Dfjctl  autem  Dominus  ad  Moysen ,  Ecce  ego 
fMs  panes  de  costo,  Manna  pluiturus ,  pancs 
t :  locutio  est  qoa  panis  pro  alimento  pouiiur ; 
ilem  Scriptura  pluraliter  magis  panes,  quam 
ller  dicere. 

.]  Mane  videbitis,  iiiquit,  gtonam^  dum  exaudiel 
mhnem  vestram  super  Deum  :  id  est,  qnia 
rads  soper  Deum ,  quod  tantiim  valct  ac  si 
advereos  Deum.  Deinde  nolandiim  novo  modo 
nditlonem  dictam  non  prccaniium ,  sed  mur- 
om,  cum  repreliendat  utiqoe  Scripiura  mor- 
nem  :  tanquam  boc  dixcril ,  qnod  cognoverit 
inrmurationem  eomm,  et  ipsam  Dei  cognitio- 
clt  exatiditionem. 

'«  12.]  Accedite  ante  Deum  ;  exattdivit  enim 
vestrum :  iicnim  exauditioncro ,  non  precum 
it  et  petitionuro ,  sed  etiam  murmuris  malo- 
loe  et  postea  dicil  Deus»  Exaudivi  murmur 
israeL 

4.]  Et  ccce  in  facie  eremi  minutmn  tanquam 
nm.  Cum  toties  Dens  dicat,  faciem  terrcB^ 
5  pidem  erond ,  mirum  cst  unde  homincs  ita 
imi  fociem  audierint ,  ut  aliqtiid  bile  opincn- 
lis  bominis  facics  csl,  vcl  aliciijiis  aniinanlis. 
I.]  Sctundum  numerum  animarnm  vestrarum 
que  cum  commanentibus  vobis  cottigite.  Qiiam 
aiptura  anin;as,  bomincs  appcllai,  a  partc 
non  facile  auteip^carncs  pro  liominibu>,  sgd 


camem,  sicuti  cst,  Non  timebo  quid  mm  fuiai  care , 
qiiod  ap..Ttios  in  eodcm  psalino  aii.  Qnid  mihi  faciet 
homo  (Psal.  lv,  5,  11).  Non  aulcm  diccnft,  secundum 
numcmm  carnium  vcslrarum ,  sicot  dixit ,  secundum 
numerim  animarum  vestrarum. 

[Ib.  XVI,  4t.]  Et  cotlegerunt  ittud  mane  mano  :  qoo- 
modo  piiteos  piiicos ,  accrvos  accrvos,  sic  dictom  esi 
mane  mane. 

[Ib.  29.]  Nuttus  vcstrum  egrediatur  unusquisque  de 
toco  suo  die  septimo :  quod  interposilom  esl,  «inij^ji- 
que,  potuit  et  non  dici. 

[Ib.  xvn,  I .]  Non  erat  autem  populo  aqua  bibere :  M 
cst  ad  bibendum. 

[Ib.  2.]  Et  matedicebat  poputus  ad  Moysen  :  id  est, 
mnlcdicib  agebat  Moysen ;  hoc  est,  maledieebant  illi : 
nam  hoc  in  conscquentibus  ipse  dixit ,  Quid  matedi- 
citis  miitif 

Pb.  3.]  Et  murmuravit  poputus  ad  Moysen  dieentes. 

[lb.5.]  Et  virgam  in  qua  percussisti  ftumen  accipe  in 
mann  tua  :  in  qna  percussisti ,  dixit  pro  eo  qiiod  dici- 
muSy  de  qoa  percussisti ;  ct  est  iia  lociitio  crcberrima 
in  Scriptiiris. 

[Ib.  xvni,  12.]  Etsumpsit  Jothor  socer  Moysi  koto^ 
enustomata  et  sacrificia  Deo  :  sunipsitj  pro  eo  qood  est 
obtulit.  An  forle  scnsus  cst ,  non  locutio,  ut  ea  som- 
psissc  intellig.ttur,  qux  Moyses  obtulisset?  quanquam 
Moyses  non  legaiur  superios  sacriAcasse »  nee  Aaron 
ncc  quisquam  Hebncoriim  qui  ediicli  sunt  de  terra 
iEgyptl ;  scd  lanlom  superius  scriptum  est ,  quod  al- 
lareconslitucril  Moyscs,etappcllavcritillud,  Dondnus 
meum  refugium  {Exod.  xvii,  15).  Istum  autcm  iollior 
lcgimus  sacerdotem  ruisse  Madian ,  id  esl  gentis  Ma- 
dian.  Miram  esl  autem  ,  si  cjus  advenlo  ccepit  tacri- 
ficare  Moyscs,  et  non  poiius  ipse  iothor  qui  jam  sa- 
cerdos  erat. 

\\b.  18.]  Grave  tibi  verbum  hoe  :  subauditur»  esl. 

[Ib.  20.]  Et  dcmonstrabis  iltis  vias ,  in  quibus  amkU" 
tabunt  in  m. 

[Ib.26.]  Yerbum  autem  gravereferebant  super  Moysen: 
sicenim  babetgrsecus,  quod  latini  interpretaii  svnl, 
ad  Moysen.  Illa  sane  locutione  ipsa  eUam  cura  signi- 
ficalur,  qiia  dictum  cst,  super  Moysen;  velut  onusei 
signiflcaretiir  imposilum.  Yerbum  autem  grave  dictiim 
est,  pro  qna^tionegravi  :  unile  sequitur,  Omne  autem 
verbum  teve  judicabunt  ipsi. 

[Ib.  XX,  24.]  Quod  grxcus  linbei  /icovo/mmm,  super» 
nominavero  aut  annominavero  cxpressius  dicitur,  qood 
usiiaiius  cognomituxvero  nonnulii  inierpretati  aunt ; 
icd  non  babcl  nccessariam  signidcationem  cognomp- 
navero  :  propinquius  autem  dicitinr  eognominavero , 
qiiam  nondnavero;  nam  el  hoc  aliqui  intcrprclcs 
dixeronl. 

[Ib.  2i.]  Et  veniam  ad  te ,  et  benedieam  te  :  cuin  siw 
perius  ploraiitcr  loqueretur,  fadetis  el  immoiabitis^ 
dicit,  veniam  ad  te^  lanqoam  ipsi  Israel,  id  esl,  populo, 

[Ib.  XXI,  \.]  Et  liw justificationes  quas  ponescoram 
ittis.  Si  emerisservum  llebntum^  etc.  Notanda  locotio, 
qucmadmodnm  com  illud  dictitm  sit  ad  Moysen ,  boe 
cst,  tenrifl  juslificationcs  quas  apponcs  coram  il^; 


&II 


rX)Cl]TIONUII  S.  AUGUSTINI  IN  HKPTAieUCHUM 


«i 


|:ini  ad  populain  ipsum  Axtrn  dicnntur  quasi  ad 
Moysen ,  Si  anem  $ervum  Uebrteum,  Non  enim  hoc 
M«)ysi  diclum  esi,  ficd  quod  populo  diceret »  tanium 
fpsi  populo  diceiKit. 

[Ib.  XXI,  6.]  Pertundei  d  Donamu  auriaUam  de  tubU' 
<a,  et  teniet  d  m  umfiternum,  vel  m  tetemum  :  quod 
graM!iis  habet«  cW  rd^  et\&m  Ecce  qnemadmodum  Scri- 
ptura  maltis  locis  dicit  ftecundum  hoc  verbum  gne- 
oiim  t  umpttermiimt  vel  cstemum,  Ubi  non  intelligitur 
setcriiiias  illa ,  secundum  qnam  nobis  aeiema  promit- 
tuntur,  vel  secundum  qnam  a  contraFio  igne  .'ctemo 
mali  cremabantur  :  neque  enim  servus  isie  qui  vivcre 
in  xieraum  non  posset,  posset  servire  in  xternum ; 
sed  intclligitur  tgteruum  dictum ,  cujus  temporis  fiiiis 
iKA  est ;  aat  certe  aliquid  hoc  sacranMnto  significatur 
xternum. 

[Ib.  13.]  Dabotibi  locum^  in  quem  fugiat  ibi  quioC' 
ekierii, 

[Ib.  20.]  Si  qui$  percu$$erit  $enmm  9uum  aut  andtkm 
guam  in  virga :  qiii>d  est,  de  virga. 

[Ib.  i8.]  Lapidibut  lapidabitur  tauru$ :  qoasi  possit 
iapidari  nisi  lapidibus.  Differt  aliquid  isia  locutio  ab 
illa  qiia  dicena  roore  Scripluraram ,  tapidatione  lapi' 
dalntwr^  sed  lamen  sim.lis  est. 

[Ib.  29.]  Si  autem  taunu  cornupela  erat  ante  heeter^ 
nam  et  nudiu$t€rlianam  :  pro  tempore  praeterito  posuii 
partem  pro  toto,  qoantunicamque  iliud  fuisset,  more 
Scripturarum. 

[Ib.  33.]  Si  q}n$  autem  aperuerit  tacum ,  aii(  exciderit 
tacmm ,  el  non  operuerit  eum ,  et  ceciderit  ittue  mtutue 
flul  OfffitM ,  donunue  taei  reddet.  Et  hxc  lociilio  a  parte 
totam  intelligenda  est :  non  enim  si  equus  ccciderit 
in  lacuro  aut  ovis,  ideo  noii  reddet,  quia  boc  scriptuni 
iion  est. 

[Ib.  34.]  Quod  autem  mortuum  (uerit,  ip$i  erit :  pro, 
ipsios  erit. 

[Ib.  XXII,  5.]  Si  autem  depaoeritquUagrumauivineam^ 
et  admi$erit  pecu$  $uum  depa$cere  agrum  alium  ;  id  est, 
iriiemiro. 

[Ib.  26.]  Si  autem  pignu$  acceperie  veetem  proximi, 
aute  $oli$  occatum  reddee  d :  genus  pro  specie  posuit ; 
slc  enim  dictiim  est ,  ac  si  de  omni  veste  pignus  de- 
derit ,  cum  de  illo  specialiler  se  dicero  ex  consequen- 
tibus  Scriptura  tcstetur,  qui  iion  babet  nisi  eam  t»- 
siem  unde  sc  nocie  cooperial. 

[Ib.  xxiii,  20, 21 .]  Ecce  ego  mitto  angelum  meum  ante 
fadem  tuam^  ut  eervet  te  in  vta,  et  inducat  te  tit  terram 
quam  paravi  tibi.  Ante  te  ibit  * ,  ei  exaudi  eum.  Ange- 
)um  Sttum  jubet  Deus  exaudiri  a  populo ,  non  utique 
pelentem,  sedjubenlcm. 

[Ib.  28.]  Et  mittam  ve$pa$  ante  te ,  el  ejidet  Amar^ 
fhao$ :  a  plurali  ad  singularem  nuineram  se  convertit. 
Intelligitur  autem ,  Ejiciet  Amorrlucos  vcspa ,  sicut 
rana ,  sicut  locusla ,  non  quod  tina  sit ,  sed  qnod  per 
singnlarem  pluralis  nameras  intelligatiir. 

[lii.  30.]  Per  parlee  ejidam  illo$  a  te. 

*  vctus  codex  rorbcicnsis  opfimx  notan,  ant?  ibi :  f  kic 
lntcr|«re«  in  graeco  le^craL,  pro  ekd.  Mmc  porro  a,  iid  lAX 
|iat»ctur,  pro$eclie  $eaht6  Mtcndc  tihi,  |o  >ulgaia,  obKrva 


[Ib.  xxiii,.32, 33.]  iVoii di$rMe$  iillt  al  4H$ aonmpa- 
ctum ;  et  non  conrident  in  terra  fna ,  ne  paeeare  u  fa- 
dant  adme  :mn  dixit,  in  roe,  idem  taroeo  stgnifieit. 

[In  XXIV,  3.]  Re$pon^  autamoa$m$  papuUu  voce 
una ,  dicentee. 

[Ib.  10.] Et  viderunt locum ubi atelerai ibi  Deutlend* 
ubi  eteterat ,  posset  saf  Acero ,  sed  bebraics  dieuatiir 
hlx  locutiones. 

[Ib.  XXV,  13'.]  Et  inaurabieillaamro  :  similis  eH  io- 
cutio ,  lapidibus  lapidabitur. 

[Ib.  29.]  Cgatho$  in  quibue  iamotabmti  im  <is« 

[Ib.  XXVI,  19.]  Dua$  ba$e$  colmimm  «nt  ia  raiAtf. 
parte$  ejn$,  et  dua$  ba$e$  cotummB  uni  in  amba$  pariee 
^u$.  Ne  de  omnibus  diceret,  de  daabua  dicai  Bors 
suo  geminando :  sicut  puteos  puteoiy  acerroaaccr- 
vos,  gencrationes  et  generationes ,  ei  aimilia. 

[Ib.  29.]  Et  columna$  inaMrabi$  aura ,  ef  i 
$era$  aurv. 

[Ib.  XXVII,  6.]  Etinasrabi$ea4 
est ,  inaorabis  aaro. 

[Ib.  21.]  Extra  velum^  quod  eU  $uper  i 
de  lucerna  accendenda  cum  dieerei ,  boc  ail ,  id  est 
quod  foris  accenderetur  ubi  esl  sanclom ,  non  intra 
velamen  quod  est  super  teslamentam ,  boc  esi  San- 
dum  sanctorum.  Ergo  sicp^  non  sicait,  lanqoaneM 
tectum,  vel  camera,  vel  firmamenlam  ooeli ,  velarn 
coo|>erciilum ;  sed  etiam  quod  vice  parielis  oppesi- 
l\im  esscl ,  euper  dixit :  sicut  dicimoa  saperioffen 
discumbere  aut  stare ,  non  utique  altenun  porlari  ab 
allero. 

[Ib.  21 .]  Legitimum  eempiternum  m  proffHMSMririi: 
eo  modo  scmplieinum  ,  quo  multa  superios  dixinws. 

[Ib.  xxviii,  22  (a).]  Et  eumet  Aaron  noautu 
leracl  $uper  rationale  judieH  auper  pectme 
eanctum  *.  Conscquciis  erat  ui  dicerel,  iniraiene  iu 
eanctum ,  lioc  esi  sumet  Aarou  inlroiens,  quod  aliqai 
latiiii ,  solcBcisinum  viiantes ,  iiitcrpretati  sont.  Sod 
quia  et  gru:cus  iutroeunti  liabel,et  kuiui  aliqoi  oon^n 
nant,  locutionem  potius  imtandam  ccedidit  qnaKi 
corrigcndam. 

[Ib.  24  (6).]  Et  pone$$uper  ratioaateiudidifatbriat 
eateiiata.  Ct  bic  latini  nonnuili  soloBcismum  cavemes, 
fimbriae  catenatae,  inierpretati  sont;  grocoa  aoten 
habci,  Tovf  xpo»(S9o(>ix&€uv9ilmr&.  Hanc  soleBMH  dieem 
.ibsolubim  locutionem  ,  com  gcneri  mascolino  ?el  t$- 
roinino  neutruni  iiifertur;  quemadiiioduro  ai  dicaiBaB, 
Juslitioi  tcrrenx  non  sunt  stabilia. 

[Ib.  35.]  Et  Aaron  cum  cmperit  fuugi  $ae$rdali$t 
audietur  vox  eju$  intranii  in  $anctum  in  eanepeeim  D^ 
minif  et  exeunti,  Vocem  ejiis  ex  tintinnabuUs  dixUv 
qoi  magis  sonus  est  ^os.  Jntranti  ei  exeunti^  pro  hi* 
trantis  el  cxeuntis,  posuil  dativum  pro  genitivo. 

[Ib.  XXIX,  43.]  Et  duo$rene$  et  adipem  quea  $aparea$* 
subatiditur,  est,  quod  nonniilli  interpretesaddideruiil. 

[Ib.  26.]  Ei  $eparabi$  ittud  $eparatiane, 

Jlb.  XXX,  8.J  Et  cumaecendet  Aaron  Huerrmj  $er$ 

I  Sic  melioris  notae  llss.  Al  excasi,  introemtii  Ai 
riumt  Aoc  esl,  etc 
(a)  4pud  LXX.  in  ^  ulgatn  v.  n. 
{ff)  Apod  lAX.  tu  volgau  V.  dO' 


LIBCR  SEGUNDUS. 


Hll 


«  mper  iUud :  hero  dixil  pro  vesperc ,  el  iileo 
alociilioesi;  i^  quippe  graecus  babct.  Sero 
proprio  Bon  solet  dici,  nisi  cum  tempus  traus- 
10  ieri  debuii »  quod  sero  dicitur  factum. 
UUL,  ISt,  13.]  Siaceeperis  computaiionem  filiorum 
h  Miaiioneeorum ,  eidabunt  tinguU  redemp^o- 
imm  ium  Domino^  ei  non  erit  in  eit  ruina  in  ottt  • 
eonun  ^  eihocesi  quod  dabunt  tibi,  Pendct  ista 
i ,  -^uia  interposita  esi  conjunctio  copulativa , 
tton  iDlerponeretur  y  non  penderet.  Tribus  au- 
Mb  esl  posita  quorum  undelibet  detracia  ,  ple- 
idl  esse  sententiam.  Rursus  ubi  dictum  est,  Si 
m  eompuuaionem  pliorum  Israel  in  mitatione 
» #1  dakuni  tinguli  redemptionem  animai  su<b  Vo* 
ii  enim  non  diiisset,  ei  dabunt,  sed  taniummodo 
Bl»  iukuni.  finirelur  sententianec  penderet;  ita 
lieerelor ,  Si  acceperis  computationem  filiorum 
in  tisilaiione  eorum ,  dabunt  singuli  redemptio- 
muB  sum  Domino.  Si  autem  bic  ponilur  hxc 
icliOt  deorsum  tullenda  esl,  ul  iia  dicatnr,  Si 
rk  eompuiaiionem  filiorum  Israel  in  tisitatione 
» ti  dabunl  mguli  redempiionem  anim<B  suas  Do- 
ef  irofi  erii  in  ds  ruina  in  mitaiione  eorum ,  hoc 
Nf  dahmt.  Aul  certe  in  medio  ubi  dictum  cst, 
mii  in  m  ruina ,  si  dctrabas  conjunctionem , 
sndebil  sententia  :  eril  enun  sensus,  Si  acce- 
wanpuiutionem  fiUorum  Israel  in  viutatione  eorunit 
mUMiuguU  redeutptiofiem  ammm  sum  Domino^ 
il  in  «M  ruina.  Gum  vero  ubique  posila  esl  ea- 
M^unclio,  pendere  facil  locutionem  :  ideo  eam 
IsM  pmavimos. 

laxa^  1.]  Coiutirrextl  populus  in  Aaron^  et  dixe- 
\ :  nsitata  locutio  esi ,  quia  ex  mulUs  populus 
uDeinde  notandum,  tolum  pro  parte  positum. 
ilnt  enin,  sicul  revera  erai,  quosdain  eonim 
oe  fecisse,  non  lolum  popuium,  ubi  ait,  Neque 
mrwiamus^  rieuiquidam  iUorum  (I  Cor.  x,7}. 
I.]  Surge^  ei  [ae  nobis  deos  qui  uos  prmcedant. 
i  loquebantur?  an  potius  loculio  est  notnnda, 
r  fiiod  fflppe  dicitur,  Exsurge^  Dotmne  {Psal. 
18) ;  aul,  Surge^  Deus ,  judica  lerram  (Psal, 

.«)» 

10.]  El  nunc  nne  me^  ei  iraius  ira ;  quomodo, 
Borieiur :  amal  ita  loqui  Scriptura. 
24.]  Caii   Mffil  ourea  dermie  :  non  dixil  quid 
,  unde  iatinl  interpretcs  dixerunl «  qtd  habet 
demai, 

M.]  Quis  ad  Dominum^  veniai  ad  me. 
Sl.]  Feeerunt  sibi  deos  aureos :  de  uno  virtulo ; 
sm  ergo  numerum  pro  singulari  posuil.  Inde  csl 
i,  Bi  dii  lui  Israel  qui  eduxeruni  te  de  terra 
\L  Non  stne  loculiones  islae  reperiuntur  ubi 
•  pro  singulari  pooitur,  nisi  in  eo  rerum  generc 
eiiam  de  pluribus  ricri  vei  intelligi  potcsl.  Non 
l«ia  unus  ilie  vitulos  eral,  ideo  non  et  plures 
alcraol»  aul  ideo  non  mullis  idolis  siroilis  fue- 
ic  locolioue  dictum  csl  lairooes  insuliasse  Do- 
Matik.  xxvii,  44),  cum  boc  uniun  iecisseScri- 
te»lelor(Ijic.  xxiu,  39),  sed  non  soius  fucrat 


lairo.  Quin  ctiam  cum  ista  locutio  fit  pcr  nomina  pro- 
pria,  qualiier  cam  in  Scripturis  factam  nondum  comr- 
pcrimus,  plurcs  illic  iutelliguntur,  sicut  Phaxiras  cl 
Medeas  quidam  dixerunt,  cum  fucrit  u:ia  PhoHlra  el 
una  Medea ,  sed  PhaHlras  et  Medeas  nppelkiverunt 
omnes  slmiles  Pha?drsc  ct  Medex.  Iia  non  sine  cau^a 
necutcumqueacpassim  sicot  ab  impuriiisvitiose  fit, 
sed  cerlomodo  certisque  regulis  istre  locutioncsinter- 
poiiuntur* 

[Ib. ix![iii,  \.]Vude,  ascende  hinctu,  et  populustuus^ 
quos  eduxisti  de  terra  JSgypti :  non,  quem  eduxistl^ 
qiiod  ita  usilatimi  est  ul  rarius  alilcr  dicalur. 

[Ib.  5.]  El  dixit  Donunus,  Deponite  stotas  gtoriarum 
vcstrarum  et  cuUum.clostendam  quos  facturus  sumiibi. 
A  plurali  ad  siiigularem  numerum  locutioneni  tcmii- 
na  vil,  quia  mulii  erant  el  popiilus  crat,  sicul  cis  dixernt, 
Vospopulus  dura  cervice  :  non  dixlt ,  lu  populus,  scl. 
Vos  populus^  cum  vos,  numcri  sit  pluralis,  popiilus 
aulcm  numcri  siiigulipis. 

[Ib.  xxxiv,  9.]  Si  inveni  gratiam  in  conspectu  iuo^ 
simul  ambulei  Dominus  meus  nobiscum  :  laiiquain  de 
alio  dicnt.  Assiduae  snnt  hae  locuiiones,  sed  cum  di* 
cilur  ad  Oeum,  putatur  Patri  dici  de  Filio.  Cum  auteiii 
talia  dicerciitur  ad  Pharaonem  et  ad  Joseph  etad  aliiis 
multis  locis,  geiius  locutionis  intelligebatur. 

[Ib.  15.J  Nequando  ponas  testantentum  iis  qui  sedcni 
super  terram  :  ac  si  dicerel,  sedes  habent,  quud  esl» 
habitant. 

[Ib..i7.]  Et  deos  fusiles  ne  feceris  liln  :  locutio  est  a 
parte  totum  significans ;  noii  enim  qiiia  fusilcs  lan- 
lummodo  nomiiiavit,  fieri  sculptiles,  duitiles,  ficiilcft- 
que  permisit,  vel  uilum  genus  simulacrorum,  aul  qua* 
liumcumque  faclitioruin  deorum. 

[Ib.19.]  Omne  adaperlens  vulvam^  masculina :  id  esi, 
omne  adaperieiis  vulvam  mihi  erit,  ex  iis  quoi  suiil 
masculina. 

[Ib.  20.]  Prinutivum  eubjugalis  redimes  ove  :  ct  noc 
a  parte  lolum  csl ;  neque  enim  si  sul  jiigale  iion  sii 
jumentum  qiiodtibel ,  ciijus  caro  lanquam  inimuuda 
respuilur^  ideo  non  cst  redimendum,  aul  alio  quain  ove 
rciiliiDcnduni. 

[Ib.  315.]  Non  occides  tuper  fermenium  sanguinem 
immolatorum  mcorum  :  loculio  est  utique,  occidcfr 
sanguinem,  pro  eo  quoJ  est,  occidendo  effundes. 

[Ib.  25.]  Et  non  dormiel  usque  in  nuine  immolatio  «o- 
lemnitatis  Paschm :  dormiei  dixit,  manebil ;  nam  caro 
pecudis  occisae  et  coctx  quomodo  dormict?  Quod  erfor 
dicitur,  Quare  obdormis^  Domine  (Pm/.xuii,  34);  hoc 
genere  iocutionis  dicitur,  et  intelligitur,  Quare  cessas, 
id  esl ,  non  vindicas. 

[ib.28.]  De  quadraginu  dierum  jejunio  Moysi  Scri- 
plura  sic  loquilur,  Panem  non  manducavit,  et  aquam 
non  bibU :  a  parte  toium,  pane  omiiem  cibumyCl  aqua 
omiicm  potum  signihcans. 

[ib.  i.]  Excide  tibi  duas  tabulag ,  ncut  et  primm : 
subaudiiur,  fuerunt;  unde  hoc  verbum  noslri  inter- 
preles  eliam  abdendum  putaverunty  quoniam  iiiusiUit.i 
est  in  lingua  htina  talis  elltpsif . 

jlb.  xxxVy  4.]  Ei  mt  Mogses  ad  omnem  $fin(tgogam 


515 


LOCtlTlOMM  S.  AUGUSTUXI  LN  IIErTAIEUCliUM 


5i6 


/Klonim  Isra^l,  dienu:  plenuni  essel,  cU  uon  babcreip 
dkefu, 

[Ib.xixv,^!.]  EtaUuieruHl  unuzquisque  quod  alfe- 
rebat  coreorum  :poterat  usilatius  dici,  Et  atlulil  unus-i^ 
quisque  quod  affcrcbai  cor  cjus. 

[lb.2l.]  Etquibus  tisum  est  animceeorum^  attuteruni 
demptionem  '  Domino  :  non  dixil,  et  sicut  visum  est 
auinMB  conini. 

[Ib.  23.]  Et  omnis  eui  inventum  est  apud  eum  coria 
arietum  rubricata  :  quoil  dicerciur  usitate,  omnes  apud 
quos  iuvcnta  sunt  coria  arictum  rubricaia.  ^ 

[1b.  ^.J  Omnis  afferens  dcmptionem^  argentum  el  ess 
attulerunl  demptioncs  Domino  :  usitatius  diceretur  t 
onuiis  attulit,  qiiaui,  omnis  attulemnt. 

[Ib.  2i.]  Ehapud  quos  inoenta  sunt  apud  eos  ligna 
imputribiUa :  apud  eos  morc  Scripturaruin  additum  est, 
liam  siiie  lioc  essel  plcna  seulcntia. 

[Ib.  25.]  Et  omnis  mulier  sapiens  mente^  manibus 
nere;  quasi  iicre  possct  non  manibns :  ei  sapiens  nere, 
elcgans  atque  inusitata  locutio  est.  Deinde ,  Omnis 
mulier  attulerunt :  more  suporiorum  pluralt  coiicliidi- 
lur  singularis,  qiiia,  ouinis  mulicr  atlulit,  usitilius 
diceretur. 

[Ib.  26.]  Et  omnes  mulieres  quibus  visum  est  sensu 
luo,  tit  sapientia  nerunt  pilos  caprinos :  notandum  sa« 
pieiitiam  iu  liis  artibus  sxpe  apcllare  Scripiuram ,  id 

est  ffOf  iicy. 

[Ib.  28.]  Et  composiliones  et  oleum  unctionis  et  rom- 
positionem  incend  :  non  compositioncs  aiiqiias  cxlra 
dcbemus  iiileUigere;  sed  cuin  dictuin  esset,  et  compo» 
niionn^  per  coiijunclioiiem  copulalivaro  non  aliud  a  1- 
Junxit,  sed  quod  dixerat  cxposuit,  ul  sciremus  quas 
compositiones,  et  oleum^  inquit,  unctionis  et  composi- 
tionem  ineensi :  composiiioncs  autem  vocal,  quia  ex 
niiillis  ista  confecta  sunl. 

[Ib.  29.]  Et  omnis  vtV  et  muUer  guorum  afferebal  sen» 
sus  ecrum^  ut  intrarent,  et  [acerent  omne  opus  quodcum- 

^  Editi  hic  et  iofir»»  redemptUmem :  pro  quo  Mas.  coastan- 
ler«  detnpHonem^  iuxu  graDc  LXX,  apkairema. 


que  preBcepit  Dominus  /leri  iUud  per  Uogsen^  attuteruiu 
fdn  Jsraet  dempiionem  Domno,  Ergo  omnis  vir  et  mo- 
licr  ,  intelliguntur  filii  Isracl.  Cxtcrx  iocutiooes  u^ 
niiies  superiuribus. 

[lb.32, 53.]  Faeere  oMnm  et  argenlum  er  «i :  pro  eo 
quod  esi  faccrc  ex  auro  et  argento  et  aere ;  non  eiiim 
aurum  raciebant ,  sed  ez  aoro.  Tale  esl  etiam  qood 
paulo  posl  dicit,  Et  operari  tigna ;  hoe  est,  ex  ligiils. 

[ib.  35.]  Faeere  omnia  opera  sanai  texiitia^  ei  varia 
Uxere  cocco  et  bytso,  faeere  omne  apns  artkitettemcnm 
varieiGiis,  Ecce  et  in  rebos  lcxlilibus  architeclonicaoi 
opus  appellat :  niirum  iiisl  propleret«  quia  caberna- 
cuium  fiebal,  quod  xdificii  siiuile  fuil,  ei  lanquam 
domuft  erigebatur.  Quid  autcm  dical  apera  stmcH^ 
non  evidenter  apparet,  mrum  saucii  saecrdotis,  qno- 
niam  ct  de  stoh  vel  de  stolis  ejut  bace  dieuumr;  an 
lancti  Dci,  in  ciijus  cultom  bacc  ficbant;  an  open 
sancti ,  sicut  dicebatur  Sanclum  el  Sancium  sao- 
cloniiii. 

[Ib.  XXXVI,  8(o).]  nmmeraXuL  amtinenlia  e%  utrisqee 
pariibus  ejus  :  iion  dixit  ex  alrlsqite  partibos  eorum , 
quamvis  illa  humeratia^  non  bumeraie  dixis«el,  sicut 
solct  bumerale  dicere ;  Ipsom  enim  appeilavil  plurali- 
ler  humeraUa,  sieut  slolani  et  easdem  glolas. 

[Ib.  57 (b).]  EilESab  filius  Aehisamaeh  de  iriht  Dan, 
qui  architectonatus  est  iextUia  et  ronsiclt/fa,  et  dhersi- 
coloria^  texere  de  coeco  ei  bgsso.  Novo  roore  diemitw 
architcctoiiari  tcxtilia.  Etbm  illud  a  parle  UAamuiU^ 
ligciidum  est  quod  ail,  iexere  eocco  H  ^tsorexbis 
enim  el  cxtera  intelligimns,  id  esl»  purpnrun  d  hya- 
cintbnm. 

[Ib.  xxxix,  31.]  Et  fecerunt  fHii  israel  sieut  jprmcefH 
Dominus  Mogsi^  ita  fecemnt :  plenoni  esael,  eiiamsi 
non  addcreiur,  ilUi  feeerunt. 

[Ib.  XL,  U.]  Ei  fedi  Mogses  omma  qim  p^euepii  W 
Dominus ,  ita  fedt  :  similiter  ul  dietam  esl  de  filiii 
IsracL 


(d\  Apud  LXX. 


A|>iid  LXX  :  At  in  Alilgata  cap*  38,  v. 


UBER  TERTIVS. 


Locutiones  do  Levitioo. 


(a)  [LcviT.  cap,  i,  1 2.]  HoMe  ex  vobis  «  obtuleril  dona 
Dontino  a  peeoribuM^  a  bobne  ei  ab  ovibus  offeretis :  boc 
csl,  »i  a  pecoribus  ofleretis,  a  bobus,  ab  ovibus  ofTe- 
retis.  Oviuin  nomine  eliain  caprarum  genus  iiiclusit, 
aicul  in  aliis  locis  solet. 

[Ib.  u,  6.]  Ei  confringes  ea  fragnunta :  id  esl,  con- 
friiigendo  facies  ea  rragmciita. 

[Ib.  IV,  23.]  Et  eognitum  ei  fuerii  peccatum  quod  pec- 
eavit  in  eo.  Duo  modi  locutionis  liic  notaiidi  sunt ,  ct 
peccatum  peccavit^  et  quod  addidii,  in  eo.  In  quo  cnini 
nisi  jn  ipso,  id  est  peccalof 

[Ib.  V,  i.]  Si  auiem  amma  peccaverii^  et  audierit  vo^ 

(a)  Mss.  aIi(nioi  et  omncs  hactenus  ediii  cnrent  prloribiis 
klsee  3i  h)ouliooilHis;  qiiae  ex  Gtsterddnsi  codice,  necnoa 
cx  corbeieohi  ontiiux  uots  etanto  800  annos  oonscripto 
nunc  prhiMUi  viujj^auiur. 


eemjanands^aiipeeteetittkeri^mUTiierii^ai^eea' 
eeius  fuerii^  si  uon  nuniiaverii^  ei  acdpiei  paeeatmn: 
plus  videlur  habcre,  ei;  nani  eo  dempto  Intcgre  seqoi- 
lur,  aedpiet  peccalum, 

[Ib.  i.]  Si  autem  anitna  peecaverit^  et  audierii  wocem 
jurationis ,  et  ipu  iesiis  fuerii ,  aui  viderii ,  aui  couseiM 
fuerii  non  nuntiaverii :  ei  posilum  osl,  pro  idesl :  iruu 
sic  dici  possel  iioslRe  locuiionis  eonsuetmiuie ,  Si  au- 
lem  anima  pcccaverit ,  id  esl  audieril  vocem  Jaitiio- 
iiis,  ei  cxlera. 

[Ib.  3.]  iiiil  ietigerii  ab  immunditia  homiids^abomm 
immunditia  ejut^  quam  si  tetigerii  inqmneiutf  et  taiuii 
eum ,  posi  hoe  autem  cognoverii  et  deHquait;  cou  re- 
eio  ordine  dieendum  essd,  et  deliquerit,  foU  koemr 
tetn  eognoverii. 


«17 


LIBCR 


llb.  rv,  16.J  Atdm  li  [atuent  eum  oblkione,  et  pec- 
noieni  :  non  ait,  si  latucril  eam,  quoniara  ani- 
I  pro  hojninc  pnnii,  sicul  facit  el  in  aliis,  ubi  ani- 
I  pritis  dicil,  qn£  gcncris  fcminim  csl,  poslca 
maseiiliniim  infcrt  gciius  ail  lioniineni  rcrercas.  Sed 
•Imc  mnllo  est  lia^c  locnlio  prcssior,  qiionlam  conlinun- 
lim  olminqiie  gcnus  posituni  cst,  ut  diceretur,  Anitna 
d  tatnerit  euni.  Hxc  locutio  terruit  interprelcs  latinos, 
el  noluerunl  eam  imnsrerre,  sed  ita  posuerunt :  Ani' 
MC  m  qua  tatuerit,  et  peccavent  non  volens ,  cum  aliud 
8tl  uliqutt  si  anlma  lateai,  aliud  si  aiiimaro  laleat :  hoc 
anlem  Scriptara  dicit,  m  lateat  eam;  non,  si  ipsa  la- 
teat.  1d  gracco  autcm  alio  invenimus ,  Aiiimam  ^  «t  /a- 
tuifit  ea  obthume;  sed  etiam  ipse  in  consequentibus 
maaculinum  intulit  dicens ,  Sacerdos  exorabit  pro  eo, 
d  iCmufle/iir  t7/t,  qnod  ibi  habet  «Or^.  Unde  apparet 
fcriplorem  timuisse  soloecismum,  ncc  Umeii  perseve- 
rare  potui^se  in  genere  feniinino  victum  evidentia 
Scriptunc  consequentis. 

[Ib.  Ti,  9.]  Itia  holocauitom  iuper  incensionem  ejui 
,9uper  aitare  totam  noctem  utque  in  mane^  el  ignii  alla- 
ri$  ardebit  euper  Utud  :  potuit  non  babere  et^  at(|uc  ita 
dici,  totam  noetem  uufue  in  mane  ignii  attarii  ardebit, 
Sed  additi  ista  conjuiictio  racit  obscurilalem  bis  qui 
in  lalibus  Scriptorarum  locutionibus  non  assueracti 


[Ib.  li.]  liia  tex  tacrificH^quod  o/ferrent  Utud  filii 
AMron^  iaeerdotei  ante  Donunum :  nibil  deessel  &i  non 
haberel,  itlud. 

[Ib.  17.]  Sancta  ianetQrum  eit.  Sic  liabet  et  graccus, 
scd  graoca  locutio  est,  quam  nosiri  quidam  trausferre 
Boleutes  dixerunt,  Sancu  sanctoruni  sunl. 
■  \fb.  32  (a).]  Occident  arietem  qni  pro  delictoante  Do- 
wumtm.  Lalini  interpretes  addiderunt,  est,  et  dixerunt, 
^i  pro  deiicto  esl,  quod  grxcus  noii  babci. 

[Ib.  VII,  6  (6).]  Et  »  votum  aut  voluntarium  iacrifi- 
eaverit  domun  iuum ,  quacumque  die  oblulerit  tacrifi- 
tmm ,  edetur  craitina  die  :  pro  eb  quod  est ,  postera 
die;  unde  alil,  aitera  die^  interpretati  sunt. 

[Ib.  TII1,  31.]  Coquite  earnei  in  atrio  tabemacuti  teiti- 
wu>mi  tit  ioeo  Mitclo,  el  ibi  edetii  ea$,  et  pana  qui  miiI 
In  eaniitro  eoniummationii ,  quomodo  prcceptum  eet 
mUu  dieem ,  Aaron  et  filii  ejui  edent  eam,  Hunc  locu- 
tiouem  quidam  transfcrre  nolentes  dixerimt  quomodo 
prmeepU  miid  dtcem ;  quia  boc  videtur  coiisequens , 
ille  aoiem  Ui  nostraa  locutionis  consuetudine  soloeci' 
imus  esl. 

[Ib.  35.]  Et  ad  oiHum  tabemaeuii  teetimonii  iede- 
bidi  upiem  diu ,  die  ei  nocte :  pro  eo  quod  esl ,  ba- 
biubilb. 

[Ib.  IX,  7.]  Et  mt  Uogui  ad  Aaron^  Aecede  ad  attare, 
et  fae  quod  pro  peeeaio  tuo ,  et  Itoioeauitum  :  et  exora 
^teei  domo  iua,  et  fae  dona  populif  et  exora  pro  eii 
mmMdo  preeeepU  Dondnui  Moyii.  Non  ait,  Quomodo 
pnpcepil  Dominos  mibi ;  aed  ita  locutus  est,  quasi 
lUisael  alter  Moyses  cui  Doininus  pneccpit,  el  altcr 
iiie  qoi  boe  ad  Aaron  loqucbatur. 

*  Slc  vetiiscodexQorbeionsb.  At  cSsterdensta»  >minit.l 

ia)  Apod  LXX  :  at  in  vulgau,  cap.  7,  v.  i. 
)  A|4id  ULX  :  at  In  vnJgata,  v.  16. 


TERTIUS.  z\q 

[Ib.  X,  8,  9.]  Et  lecuiui  at  Dominui  adAaron  dicen^^ 
Viiium  et  iiceram  non  bibetii ,  et  cxtcra.  Quam  locu* 
tionem  Domini  ita  concludit,  Oniina  legitima  qux  io^ 
eutui  eit  Donunui  ad  eoi  per  nmmm  Motjii  :  ciim  Do- 
minus  loqucrclur,  non  ail,  Qu;e  loculus  suni  ad  co* 
|)cr  maniim  Moysi ;  scd  ea  locutione  usus  cstqua  su- 
pcrius  ipse  Moyscs. 

[Ib.  9.]  Legiiimum  alemum  in  progcniei  veitrai  dis- 
tinguere  inter  medium  mundorum  et  contaminalorum,  cl 
cxtcra.  Nolaiidum  qiicmadmodum  dicat,  cBternum, 
quud  utique  non  crit  sitie  (inc, 

[Ib.  14.]  Hoyscs  loqucns  ad  Aaron,  Elcazar  ct  Ilha- 
mar  filios  ejus,  inter  cxtera  etiani  hoc  ait,  A  iacrifi- 
dii  ialutarium  filiorum  hrael  brachium  abtationii  et 
pectuuutum  iegregatidnii  iuper  Imtiai  adipum  offerent, 
iegregationem  iegregare  ante  Dewn.  Et  erit  tibi  et  fitiis 
tuii  et  fitiabui  tuii  tecum  tegiiimum  atemum  ;  cuin  buc 
totum  /iiiein  fuissct  habiiurum. 

[Ib.  XI,  9.]  Cum  de  animantibus  quae  in  aquis  sunt 
prxcipcret ,  qux*  siiit  coruin  munda  vel  immunda,  Jn 
aquiif  in(|uit,  et  in  mari^  et  t/i  torrentibui.  Sed  tn  mari 
lalini  codices  babent ,  quia  nimis  insolens  fuit  plurn- 
lem  numcrum  transferre  de  gra^co,  et  non  dicore  tir 
tnan,  scd  in  maribui^  maxime  propter  ambiguitalem, 
ne  non  maria,  sed  mares  inteiligerentur ,  id  est  mu- 
sculi :  nam  nibilo  miiius  insolens  cst,  sed  tameii  in- 
terprctatum  est  de  sanguinibus ,  quia  laliiia  \\\\%\\jt 
sanguiuis  numerum  pluralem  non  recipit,  vel  in  ipso 
nominativo  casu.  Nam  etsi  ab  co  quod  esl  mare  neiiio 
dicit  maribus»  dicuntur  tamcn  niaria ,  cuni  sanguines 
noii  dicnntur,  et  lamen  scripium  est,  Libera  meaian- 
gmnibui  (Pm/.  l,I6)  ;  el,  Pion  eongregabo  conventicuta 
eorum  dc  eanguinibui  (P<a/.  xv,  4).  Ergo  et  maribus 
iu  dici  I  osset  nisi,  ut  dixi,  ambiguilas  vitareiur.  Tor- 
rentes  vero  isto  loco  pio  llumiuibus  posuii.Scripturj, 
cum  torreiites  proprie  dicanlur  biemales  fluvii  quisic- 
,Gantur  xstate ,  cl  ideo  pisces  habere  iion  possunt. 
Undc  nonnulli  inierpretes  nosiri  iiou  torreiiics  inter- 
preiari,  sed  flumina  maluerunl.  Poni  aulein  in  Scri^ 
pturis  torrentes  pro  flumiuibus  iocus  ille  Psaimi  satis 
oslcndit  ubi  icgitur,  Et  torrente  votuptatii  tu<s  potatfit 
eoi.  Noii  enim  taie  aliquid  intelligi  voluil  nomine  tor- 
reniis  qu(Hl  ad  lempus  flueret ,  ac  deinde  siccarctur,. 
cum  sequalur  el  dicat,  Qiioniai»  apiid  te  eet  foui  vUije 
(Piat.  XXXV ,  9, 10) ;  quae  ulique  stcma  csl  cl  indc- 
ficiens. 

[Ib.  21.]  Sed  iuBC  edetii  a  repentibui  volatiUbuif  quee 
ambulant  iuper  quatuor^  ques  iuibeut  erura  iuperiora  pe- 
dum  ejui :  non  dixil,  peduro  suorum. 

[ib.  44.]  Et  erUii  iancU,  quotUam  eanctui  ego  :  sub- 
auditur,  sum ;  unde  plerique  nostri  interpreuti  sunt, 
^ntam  ionetui  ium  ego. 

[Ib.  xn,  1.]  Et  tocutui  eet  Dominuiad  Moyien  dicem. 
Ilxc  usitatissima  locutiocsl  el  creberrima  in  Scriptu- 
ris,  iocutui  eU  dicem.  Scd  ea  quae  sequitur,  rarius  re- 
peritor,  et  latini  sermonis  coarctal  inopiam :  grxcus 
eiiim  babet,  nict  ipeit  %pit  «Mic  Oiywv,  qood  laiinc 
.  exprimi  possct,  et  dices  ad  eos  dicens;  minos  auiciu 
offendii,  «d  dicaiur,  et  iaquics  ad  cos  diceus ;  el  ^inii. 


m^ 


LOCUTIONVH  S.  AUGOSTINI  IN  HEPTATEUCHUIf 


nos  est  gmcco,  quia  cl  iUe  non  tHxii,  nitn  n^^i  a^oJ»,- 

UyOv,  6ed,  i/wl«  irf*;  btwrtwi  lfy«i». 

[ik  xii,2.]  If  !!//«•  quaeunique  iemmreceperH  etpepe- 
reritnuueulum,  el  immundaerit  teptem  (/ies:nostri  ple- 
rique  nolueruiil  Iransferre ,  sed  iu  dixcrunl ,  Mulier 
'^meumque  iemen  receperit  et  pepererit  matculum,  im- 
munda  erit  ieptem  diet.  Illa  ergo  locutlo  quoniain  et 
gfxco  eloqulo  innsitnta  esi,  posset  ncc  iii  graeco  irans- 
fcrri :  quia  vcro  eam  Groicos  transferre  non  piguit, 
tnr  Latinbs  pigiiciil,  igiioro. 

Pb.  4.]  Triginla  et  Iret  diei  *  tedehit  in  tangmne 
mundo  tuo.  Siiniliter  et  de  illa  qux  reniinam  pc|ierit, 
diciom  est,  tedebil  in  tanguine  mundo  tuo,  sed  dupli- 
calis  eisdem  diebus,*  id  est,  sexaginta  sex  dicbus.  Se- 
debit  ergo  dictum  cst  maiiebit,  non  eniin  per  tot  dies 
dc  sclla  ei  surgere  non  liccbat. 

[Ib.  xni,  2  ]  Homini  «  cui  facta  fuerit  in  cutecorporit 
ejut  cicatrix  tigni  iueida.  Noiandom  cicalricem  di- 
ccre  Scripturam  noii  viiliicris,  scd  eliam  solius  colo- 
ris  notam. 

[Ib.  2.]  Et  fuerit  in  cute  colorit  ejut  tactut  teprm : 
lactum  dicit  ipsam  maculam ,  quod  ipse  bomo  lepra 
sit  lactus. 

[Ib.  3.]  Et  mdebit  eum  tacerdot^  el  inqmnabil  eum : 
pro  eo  quod  est,  iiiquiiiatum  pronuntiabit. 

[Ib.  3.]  Et  pilut  qui  ett  in  tadu  eonvertatur  albut :  id 
cst,  convcrbitur  iu  albuin. 

[Ib.  6.]  Et  pwrgabit  eum  ta^tt(f^t ;  Ȥttum  enim  eti : 
purgatum  pronuiitiabit ;  sicot,  iiiquinabit,  quod  supra 
dixit,  inquinatuni  pronunliabit. 

[Ib.  7, 8.]  Et  viderit  eum  aacerdot^  et  eece  cemnmiaia 
ett  tignifieatio  in  cute^  et  inquinabitillum  tacerdot:  plos 
liabel,  el ;  nam  ea  conjuHctloiie  dctracta  inicger  seii-^ 
sns  cst  hoc  modo,  8i  mtem  cottverta  fueril  agnifieaHo 
in  cute^  potteaquamtidit  eum  tacerdot^  ut  purget  iUum^ 
ei  vigut  fuerii  denuo  meerdoii,  ei  viderit  eum  taeerdot^ 
ei  eece  commutata  ett  tignifieatio  in  eute ,  iwpmabil  i7- 
iumtaeerdot, 

[Ib.  9, 10.]  Et  tactut  leprm,  u  fuerii  in  homme,  ve- 
niet  ad  tacetdotem^  et  videbit  tacerdot  f  ei  eece  cieatrix 
albain  ctUe^  et  haemuiavitpitumalbum^  et  a  tano 
eamit  vivte  in  cicatrfce :  Id  est,  niotavit  pilom  in  album 
cotoTcm  in  dcairicem ,  mntavit  auiem  a  tano  eamit 
tivasj  id  est,  quianontatem  pilum  liabet,  qiiod  sanuin 
est  in  cariie  vivat. 

[Ib.  45,  46  (a).]  De  feproso  cmn  loqueretor,  ait,  Ei 
immundut  immundui  vocabitur;  qoasi  noii  satiscssct 
scroeldicere,  immundutvocMur.  Qoanquam  nonnolli 
eodices  ita  babeant,  1n  aliogncco  iia  invAnrmus  senicl 
dictum,  immuniui^mtcabitur.  Item  paulo  post  dicii, 
Cum  itl  immunduif  immundut  erit;  qood  in  fatinom 
dc  gncco  iion  slcui  positom  est  exprimi  potnit :  ait 
enhn  Girasdis,  «xAkpTec  Av  AM&Ottpxet  r^reei :  qoasl  dicc- 
ret,  Iimniifidos  nistens,  immondos  erit :  sed  non  knc 
est  e&isteiiB,  qood  gnecns  dictt  Av,  sed  si  dici  pos- 

<  1ISS.V  ie^diet.  sed  Uqoei  legendom  Ue  joxu  LXX» 
trcidiei. 

(a)  Blnc  Kber  tertius  Uidi  it  in  prius  editis. 


set,  esseiis,  ab  eo  quod  est  esse ,  aon  ab  eo  qodd  esC 
eiisiere. 

[Ib.  XIII,  47.]  Et  vettimenio  ti  fuerii  in  eo  taeiuM.  le- 
pne :  potuit  ositate  iu  dicere,  Etin  vesUmenlo  ti 
fuerit  tactus  lcpr».  ^ 

[lb.5I .]  Atf r  in  omm  mue  peUiceo^  in  quoeumqtie  fm* 
rit  in  eo  tactut :  potcrat  satis  esse,  in  quoeumque  f^ 
rit  tactut. 

[Ib.  55.]  Et  ecee  non  eommulami  iaelMi  aepeeimm 
eumn  :  id  est  colorem  in  quem  aspicitor;  fHNi  enbn 
aspectimi  quo  ipse  aspicit :  tactom  qoippe  ipsam  m; 
Golam  dicil. 

[Ib.  XIV,  15.]  El  aeeHpknt  tacerdot  de  ArailfM  ^, 
nuperfundei  in  manum  taeerdotit  timitfam  :  noa 
diiit,  in  manom  soam  sinistram,  coai  utiqoe  in  vmm 
feciet. 

[Ib.  XV,  2.]  Ftro,  viro  euieumque  fkerii  fhtor. 

[Ib.  16.]  Et  homo  cuicumque  exierit  ex  eo  eoneubHui 
icmihU. 

[\\U^{.]Ei  omne  tuper  quodeumque  domdtuper 
itlud  :  et  omne  tuper  quod  tederit  tuper  iUud,  immn^ 
dum  erit. 

[Ib.  XVI,  il.]  Etemittei  in  manu  homifdt  parmi  in 
eremum :  id  cst,  emiitet  in  cremum  in  manu  bominis 
ad  boc  parati ;  dc  bircoeniissario  loquebatiir  com  hoe 
diccret:  noiandum  est  autem  quomodo  didit  Seri- 
ptura,  tn  manu. 

[Ib.  XVII,  3.]  Bomo,  homo  filiormn  hrad :  id  est,  ex 
filiis  Israel ;  isla  auicm  repeiitio  qoemlibet  faoniiuem 
vidctnr  significare,  id  est,  ille  aot  ille. 

[Ib.  Iviii,  7.]  Turpitudinem  patrit  tui  et  turj^iudi^ 
nem  mairit  tuof  non  revelabit :  liac  locotiooe  concubi- 
tuin  veluii  cuin  bis  personis. 

[Ib.  14.]  Turpitudinem  ftalritpatrit  tui  nonreveMh^ 
et  ad  uxorem  ejut  non  intreibit  :  propinifua  emm  fM 
ett :  et  posuit,  pro  id  est;  hanc  cnim  dicit  turpitodi- 
nem  fratris  patris  cjus,  Id  est,  tUrpitodinem  patroi,  pik 
dcoda  oxoris  patrui. 

[Ib.  25.]  Et  exhorruit  terra  eot  qui  inndeni  tuper  eam : 
id  ost,  scdes  babeut,  quod  est  babitant. 

[Ib.  XIX ,  9.]  Et  permetenlibut  vobit  meteem  terree 
vettrWf  mn  perficietit  mettetn  vetiram  agri  HA  perme- 
tere.  Hoc  quod  a  plurali  ccepit,  et  ad  singularem  nu- 
incrum  tenninavil,  pleriquc  iatnii  interpretari  noliic- 
ront»  sed  dixeruiit,  agri  vettri^  ubi  dictom  cst  agri  lirt, 
qunsi  grjccus  boc  non  posset  dicerc  :  magis  eiigo  io* 
culio  notaiida  fuil  quam  emendanda. 

[Ib.  xXy  17.]  Qmcmnque  acceperit  toroeem  tnam  ex 
patre  $uo  aut  ex  maire  $ua,  el  viderit  (Urpitudinetn  ejut^ 
el  ipta  viderit  turpiiudiuem  ejue,  turpitudinem  terorit 
iua  revelavit,  peccatum  tuum  aecipient :  peccatuiu  pii- 
su*t  pro  pcena  peccaii. 

[Ib.  23.}  Et  tegfcgabittt  voinietiptoe  inter  wedium 
pecorum  muiif/orum,  ei  inier  mediiun  peeontm  immun^ 
dorumf  et  intermedium  volucrtun  mundamm  ei  immun" 
damm.  Segregabitit  votmetiptot^  dixit,'  inter  medium 
mundomm  et  imnmndomm^  quoniam  segregamur 
inunda  ab  immuiidis,  vd  a  mundis  iinmunda :  nova  csi 
omniiio  locutio.  AUiiJ  cst  eaim,  Segregabis  iiitcr  nie* 


T-TnER  0DARTU8. 


m 


\  rceoraro-miiMioniiii,  -et  inlcr  medium  pccorum 
utam  j  sicul  sn*pi»imc  lo«|Ui  solet ;  alind  «st 
^wmI  iiiodo  ail,  Segre^hUn  votmetipsos^  tanqwim  ilU 
aballenilris  Sf^gregautcs»  scipsos  scgregcniab  Htrisqiic, 
langiiam  jndicando  inicr  utr^que. 

[Hi.  m,  1.]  Dk  taeerdoiibtti  fUHt  Aaron,  et  iicn  ad 
sas,  Iff  tmimakiu  non  inquinabunlur  in  genU  eomm^  nid 
M  profknqno  qm  jfroximui  e$i  ei$:  in  luctu  dicit  qui 
lobeUir  aniaabusdermictomm;  ideo  ciiim  lagctiir, 
|ifai  eieesseriBL 

, [Ib. 5]  Et  enkUtnm nan radammi ntper tnortnnm^ ei 
anper  eamet  imai  non  teeaknni  teeiionet :  usitata^  cssel 
tocmtio^  canos  svas  non  secabont  scctioiubos. 

[Ib.  7, 8.]  Mntterem  fonntariam  ai  pmfanam  non  ac^ 
tipiat^  y  ^  mniierem  ifeciam  a  viro  tno ;  ifnoniam  taii- 
Mt  4ii  Dmtune  Deo  tmo :  non  disit,  quoniam  sancti 
siml»  sed  lanqoam  de  nno  loqoeretur,  cum  cceperit  .i 
phnrall.  Delnde  seqnitnr  singularitcr,  SaneHfiaAii  ^ 
^mn  V  iama  DamM  Dd  vetlri  itHe  offerei ;  taneint  eti , 
qnonimn  oanetm  ego  Dominn»  qui  tanciijico  eot :  rursus 
«I  pliurtlem  coiidusit. 

{Ib.  XX1I,  11.]  Sl  aniemtacerdot  pottederiCammam 
\  pecnma^  Atc  edei  de  ^nikm  ^ut :  nos  dixit , 
\  edelv  c«m  animam  dixerit,  qux  geiieris  est  le<- 
I ;  sed  poilus  ad  Xlud  respexit  quod  per  aiiimam 
aigiiifleaffe  Tolnit,  id  cst  hominem. 

[Ib.  li.]  Ei  filia  homittit  tacerdotit  si  fiutil  tmo  alie- 
nigenm :  Id  est,  si  nupscrit  viro  alienigenx. 

(Ib.  S6^  S7.]  Et  locntut  ett  Donunnt  ad  Mogten  di" 
tan$9  Witninm  ant  oeem  ant  atjjfram^  cnm  natum  fmerit^ 
et  erit  eeptem  diee  euk  matre  sna :  pkis  yidetiir  babere, 
et^  secondnm  nsitatissimas  iocotioncs  in  ScripturiSv 
qnas  latini  pleriqoe  Iransfcrre  nolucrunt. 

[Ib.  3i.]  Et  eancdficaffor  in  medio  /iiiomm  Itrael : 
fnod  esl«  sanctus  babebor;  acqiie  eiiim  Doiiiimis 
«liam  prapler  iUios  Israel  non  est  sanciiis.  Eo  scnsu 
diclam  est  ct  iii  oratione  dominica,  Sancii/iceiur  no- 
«oifiiiuii  (IfaiiA.  Ti,  9),  id  est,  sanclum  babeaiur 
abbomiidbos. 

K.  sancaficatU,  Apnd  l^X,  na^ 


[Ib.  xxiii,^.]  LoqHere  ad  fiUot  Itrael,  ci  dicct  adeoe. 
Soiemnia  Donnni  qna  vocdbiiit  vocala  tancia^  itla  ennt 
toiemma  mea :  tex  diebut  faciet  opcra :  cum  ad  pin- 
fes  loqnendnm  dixerit»  laoqaam  ad  unum  postca  lo- 
qoilur. 

[Ib.  I5el  16.]  Et  muneratidt  vohit  a  die  craelinq  tab- 
baii  qua  ebiuleril  ffrendum  superpoeiiiemt^  uptem  upii^ 
manae  iniegrat  nnmerabit:  non  dixit,  numerabitis, 
cum  ad  pinrcs  supcrius  loqiierctar. 

[Ib.xxrv,  1 1 .]  Et  eum  nominattei  filiut  mulierit  Itrae- 
iilidit^  nomen  maiedixit :  «uin  hic  non  addiderit ,  Dci, 
raanircstuni  est  tamcn  nomen  Dei  csse  intcirigendum 
cui  malcdixil. 

(Ib.  15.]  //«Mo,  konto  si  maledixerii  Denm^  tuum 
peuatum  accipiet.  Eccc  ulii  satis  apparel  loculionis 
esse,  ciim  dicitur,  BomOt  homo^  tanqtt.im  dicai,  bomo 
illc  aut  illc ,  hoc  est  qiHC«m«|ue  lioino :  iion  sicut  qui- 
dani  piitavcrunt,  Uomo,  homo  ita  dici,  tanqiiam  Liii- 
dabiliicr  nnncupetur.  ac  si  diceretur,  Uonio«  scd 
homo;  id  cst,  non  quaiiscumqtie  vehit  similis  pecgri» 
scd  qui  vcrc  sit  bomo :  quem  sensum  noo  esse  vcniin, 
scd  locutionis  boc  cssc  Scriptaranim ,  apcric  Lic 
oslenditur,  cum  in  eo  dicitur  qui  culpatur,  non  qiij 
laudatur. 

[Ib.  XXV,  46.]  Cum  de  scrvisageret,  quos  li^-^a- 
bcre  Israelilis,  Ei  emni  vobit^  inquit,  in  poimiuionem 
fn4rlmi«m,'cum  utique  asieriii  morieiido  essc  oou 
posseot  vel  domini  vcl  ser\'i;  eHemum  ergo  dixit,  ulii 
iion  est  temporls  praestitntas  modiis  quonsque  scr« 
viaiit  sicut  constitnios  est  cis,  qoos  in  remissione  dl- 
milli  jubet  libcrlali  su.i^ 

[1b.  XXVI ,  5.]  Si  rn  ^axeptie  mets  ambuiaveritie^  et 
mandaia  mea  obtervaveriiit^  el  feeeritie  ea,  et  dabo  pin- 
eiam  vobit  in  let^tpore  tuo  :  superfluum  est ,  er,  oon- 
suetudioi  locutionis  nostrm,  sed  inore  Scripturaruni 
additum ;  sequcbatur  enim,  dabo  vobie. 

[Ib.  18.]  Et  ti  neque  adhne  non  obedieritii  ndhi,  et 
apponam  eattigare  vot  sepliet  bt  peecatn  vettrit :  etiam 
faicv superfluum  cst,  ei;  scquebatur  enim,  apponam 
caaigare  vot :  quod  aolem  ait,  tepUei ,  pro  omoi  nu- 
mero  accipiendum  est. 


LIBER  QVARTVS. 


tx)cullones  de  KOmeris. 


[NoM.  cop.  I  •  t  ^*]  ^^  vosiscw»  emii  itiitti^i«7ife 
MciiodiMi  capmt  nmmeujutque  prindoutn. 

[Ib.  tt^SO.J  Filni  Simeon  tecundum  propinqmtaiet 
ior««,  sMiiiiim  popnioi  eomm,  tecnndum  domot  fa^ 
mibnrnm  eeimm^  tecundum  nnmemm  nondHum  eomm^ 
ieemnanm  camtt  eommf  omma  nuscniina^  a  viginti  anmt 
et  enwMt  ommi  qm  proee^  tn  virtute^  recognitio  eomm. 
Haec  locutSo  qood  non  dicil»  fllii  Simcon,  vel,  ez  filiis 
Sionoa,  sed,  fiiiii  Simeon^  dativo  casu,  et  boc  servat 
drioerps  io  caelens  tribobus,  noo  est  translata  ab  in- 
ItfpnHlbas  latinis  qaos  inspicere  potuuoas.  In  soU 
amem  Irilio  Rubcn,  qux  prima  namerata  est,  non  est 
Sahgt.  Augijst.  III. 


isla  lociitio  :  nou  enim  ait,  Filiis  Ruben  secmidnm 
propiiiquiiaics  eornm,  etc.,sed  ait,  Ei  fnemnl  fUH 
Ruben  primogenili  Israeiie  tecnndum  propinqniifitei  eo. 
nim ;  et  deinde  similitcr  ut  in  cxtcris. 

[Ib.  54.]  £f  feeemni  fiHi  Itraei  tecundnm  omnia  qua 
mandavU  Dondmu  Moyti  ei  Aaron;  ita  fecerunt. 

[Ib.  111,  3.]  Sacerdotet  qui  nncti  suni,  quorum  con^ 
tnmmnoemnl  nunnt  eomm  taeerdotio  fungi. 

[Ib.  IV,  44.]  Et  imponenl  euper  iitnd  omnia  vata  ejut^ 
qmbm  ministrant  in  iptit. 

[Ib.  V,  7.]  Ei  reddet  cni  ddiqmi  ei :  qnidnm  kxhilio* 
oem  istam  transfcrre  nolcntes,  emeiidato  oMiiio 
fDix-eept.l 


«3  LOCUTHXMM  S.  AUC13STLNI  LN  DEPTATEUCUDll 

•ferka  Iraiiaiitenini.  ilicciilcs,  £i  raldel  fi  cui  deVuimt 


(Ib.  6.1  *'!>  /iirt  mwliiT  qmcmnqne  fccen*  ab  omnibus 
peccttlis  iiteuumii  :  not%  ailt  <|ii;rriiuniuc  feccril;  sihI 
locutio  csl,  ubi  acius  in.iS(Miliiius  proiioiiicii  Tindici- 
?it,  qiianiTis  poslcrins  fcmininus  sit  positus,  qux 
loinitio  usiuta  non  est. 

{Ib.  1i.]  yiri  thri ,  «'  prcnaricttla  fuerit  uxor  ejut : 
iioii  soliiiu  quia  geminavit  iioincn ,  iit  diccrct ,  Ktri , 
viVt,  scd  ctiam  quia  addidit,  ejus,  notaiida  locutio  cst. 

[!!).  1 4.]  Si  tupervemel  iili  spiritus  xelandi,  iiia  auiem 
non  fiirrit  inqniiwtn,  et  addiuct  liowo  nxorem  suam  ad 
MCirdotcin  :  su|icrfluiiui  csl ,  c/,  wd  Sripturis  usilAU 
loculio. 

[Ib.  18.]  Eril  aqua  argMtioiiis^  qm  maicdidtur  fitte: 
lianc  lucutioncm  inusitatain  fccit  ordo  vcrboruin; 
possct  enim  usltate  ita  dici ,  Erit  aqua  argulionis  hmc 
ifuag  malediciiur^  atit,  Erit  Iicpc  aqna  argutiouit  qua: 
maiedicitur^  vel  si  quid  aliiid  usitata  vcrba  ordinaiido 
dici  potest. 

[Ib.  10.]  Jnnoeense  sto  ab  aqua  argmionit,  qum  nmie- 
•iHcitur  hasc.  In  Iwic  locutionc  iion  solus  vcrbonim  ordo 
iniisititc  smiat ,  scd  ctiam  casus  iiiuialus  csl  :  essct 
(4iim  intcgruin  et  usitaiuin,  Innocens  esto  ab  liac  aqua 
argutionit,  quee  maiedicitur;  aut,  ab  aqua  argntiuuit 
•hac,  qwt  maiedicitur, 

[Ib.  27.]  Et  inflabitur  ventrem;  pro,  iiiflabitiir  vcn- 
trc  :  baec  locutio  et  apud  latinos  aiictores  rrcqiicnta- 
tur;  sed  intcrpretes  nostri  qui  cam  transrerre  iioliie- 
Tiinl,  dixcrunt,  Et  inflabitur  venter  ejut, 

[Ib.  VI ,  2.]  Vir  tei  muiier  quieumqHe  magne  wnerit 
votum  :  non  dixit,  qiiaxumqiie. 

[Ib.  9.]  Et  radetur  eaput  tuum,  talis  locutio  est  qua- 
lis  superius,  inflabitur  venirein, 

:'|ib.  VII ,  5.]  Sex  tehicuia  tecta  et  duodeeim  bovet^ 
vehiculum  a  duobut  principibus ,  ei  vituium  a  tingulit : 
in  hac  locutione  nolandum  putavi  cosdein  dictos  vi- 
•  tulos  qiios  bovcs  dixerat;  sed  hoc  ctiam  graccum  idio- 
<iii»  esse  pcrhibctnr. 

[ib. 'II.]  Princeps  unutquotidiet  princept  quotidie 
offerent  dona  tm  :  pro  co  ut  diccret ,  singulis  diebus 
singuli  principcs. 

[Ib.  15.]  yituiumunum  pro  bobut^  el  hircum  ex  ca* 
pris  unum. 

[Ib.  viii,  19.]  Et  nonerit  m  fiiHs  Itraei  aecedem 
fHiorum  Israei  ad  tancta  :  videtur  potuisse  surricere, 
Et  non  erit  in  fiiiis  Israe^  accedene  ad  tancta ;  aut  certe, 
mon  erit  fiiiorum  Itraei  accedent  ad  tancki, 

[Ib.  20.]  Et  fecit  Muytes  ei  Aaron  et  omnit  eynagoga 
fiiiorum  Israei  Leviti$  secundum  qum  prtgcepit  DomUmt 
iloysi  de  Levitis ;  ila  fecerunl  as  fiiii  hraei. 

.[Ib.  iXf  15.]  Et  homo^  hotno  qmcumque  mundut  fue^ 
ril ,  et  itt  tiam  ionginquam  non  eti ,  et  defuerit  faceri 
.pouha ,  exterwAnMtur  amma  iiia  de  popuio  tuo :  ergo 
hoMO,  homo^  loculio  esl,  ac  si  dicerct,  quicumquc 
4ionio ,  ille  vel  illo. 

[Ib.  17.]  Et  cum  auendittet  nubet  a  tabemaculOt  et 
pottea  promotebani  plii  Itrad :  |ioterat  pleniim  esso, 
JS^  eum  ascendisset  nuba  a  taberaacuio ,  promovcbimt 
fUi  lira^fL 


[Ib.  X,  1 ;.]  Fd  promovebunl  orth  eatirorum  plkrvm 
Juda  primi. 

[Ib.  17.]  Et  promovebuntfiin  Certon  ti  flu  Merari ; 
riituri  tcmporis  verburo  posuii,  cum  reni  gestaa  prx« 
terium  jiarret ,  sicot  in  superioribuf  cum  de  nobe  lo- 
querelur,  ad  cujns  motiim  vcl  stationcin  castra  prooM»- 
vcbaiit  vel  Cfinsistebanl  {Exod.  xii,2l,S2),  atqoeiu 
dcinccps  in  plurium  promotionibus  lioc  verbo  utitur. 

[Ib.  29. J  Et  dixit  Mogtet  Obeth  fiiio  Raguel  Uadiamta 
genero  Moysi :  non  ail,  gcnero  suo. 

[Jb.  30.]  Et  dixU  adeum,  Non  ibo^  $ed  ad  terrm 
mcam  et  ad  progeniem  meam  :  subaudilur,  ibo. 

[Ib.  XI,  4.]  Et  promiuuut  qui  erai  iu  «'«,  eoucupin- 
fwu  concupitcenliam  :  singularem  posuit  pro  plurali, 
ui  pr4»miictiii«  diccret»  non  promiscai;  el  Umcn  plu- 
ralem  rcddidit,  cum  ait,  eoneupiveruuL 

[Ib,  6.]  iViMc  autem  anima  noetra  arida,  nikiiprmter 
in  manna  ocuii  notlri  :  desunt  verba,  esl  et  suiit;  ple- 
num  quippe  essct,  Anima  nostra  arida  esi,  iiihil  pnc- 
tcr  in  nianna  suiit  oculi  nostri  :  nam  quidam  inier- 
prcles  iu  transtulerunt,  ct  addidcmBl  vcrba  qna;  dui 
sunl  in  grxco. 

[Ib.  8.]  Et  moiebant  iUud  in  mola. 

[Ib.21.]  Sexcenta  miiiia  peditum^  in  qmbut  sam miit. 

[Ib.  25.]  Et  abttuiit  de  tinritu  qui  tuper  iptum :  iob- 
auditur,  aui  erat,  aul  crit.  Scd  hanc  locotionem,  quae 
dicitur  ellipsis,  grxco  eloquio  Iamiliaris8imam,et, 
quanlum  pulo,  ctiam  hebnro,  lutiuos  inlcrpielcs 
trausTLrrc  piguit,  cum  et  iii  laiiiia  lingiia  frcqticiiteiur, 
qoamvis  minus  quam  in  grxca. 

[Ib.  53.]  Et  percuttit  Dominutptagam  maguam  tatde: 
noUnda  fuitloculio,  percuttil  piagam;  non,  percuMH 
pbga,  qiiod  est  usilaiiim. 

[Ib.  XII,  3.]  Et  homo  Mogtct  ienit  valde  :  siibamlilifr, 
eral. 

[Ib.  9.]  Et  ira  auimationit  Domini  supereot :  suliau- 
dilur,  facu  csl. 

[Ib.  10.]  Et  ecce  Maria  teprota  neut  nix :  cl  liic  sab- 
aiiditur,  facla  cst. 

[Ib.  xiii,  20.]  Et  qu9  terra^  in  fua  itii  intidettltuper 
eam ;  et  qua  civitates^  in  qnibut  itti  kttbitant  in  ipas. 

[Ib.  25.]  Locitm  ipsum  quem  uominaveruut  tailem 
Botri^;  cum  supcriiis  dixisset,  yeneruni  in  valleM 
Botri  ;  diclum  est  crgo  pcr  anticipationcin»  non  qaia 
jani  boc  vocabatiir  quaiido  vencrunt,  sed  cum  scribe- 
rctiir  hic  libor,  jnm  vocalkiliir. 

[Ib.  52.]  Quoniam  fortior  nobit  est  magit  :  ositata 
esset  lociitio  si  non  hnlM^rcl,  magit. 

[Ib.  55.]  Etprotulerunt  pavorem  terree^  fuam  exph" 
raverunt  eanu 

[Ib.  55.]  Terramquam  iranMnmt  eam  ofpkrm^ 
terra  eomedens  qui  habitant  tuper  eam  otl :  dicendwi 
autem  fiiit  usitite,  tcrra  quam  Iranslvimiis  explorarc. 

[Ib.  XIV,  7.]  Terra  quain  expioram^nut  eum,  bona  «H 
valde  talde, 

[Ib.  10.]  Et  ait  omnis  tynagogalapidare  eo$  in  lapb' 
dibus :  non  diclum  cst,  hpidibiis ;  com  (psnm  lapliian^ 
possct  u>itat:i  locuiiiuie  sumcere. 

*  Uaer.  consranicr,  rolrio. 


m 


LIBER  QUARTUS. 


5^ 


|lb.  11.]  El  quousiiuc  non  creaunt  mihl  in  ommbui 

f^tt,  qMu%  ftd  m  IfnUf  non  ait,  qu.x  feci  in  ipsis. 

rib.  ii.]  l^uer  autem  meu$  Chaleb,  quoniam  tpiritus 

miiuM  in  M,  el  a$9ecuiu$  eHme^et  htdueam  eum  in  ter- 

mjK :  asiialum  essel ,  si  non  4iaberct ,  ei. 

[Ib.  24.]  Bi  indueam  eum  iii  terram,  in  quam  intravit 
itluc  :  sufncerol  usilata  locutione ,  in  quttm  intramL 

[Ib.  i6.]  £f  otf  Daminui  ad  Moyun  ei  Aaron^  dicent : 
lioc  illatum  est«  cnm  Dominus  ct  snperius  ioquereiur. 
Facit  bue  sacpe  Scripiura ,  cum  aliqniil  aliud  vult  cli- 
cere,  iierum  inducii  loquentcm ,  qul  jam  lo<|ucbalur. 
[Ib.^.]  Quotquot  murmttraverunt  tuperme :  iwn  ait, 
dc  me»  aui  adversiis  nie. 

[Ib.  51 .]  Ki  hcereditate  pottidebunt  ttrram,  quam  vos 
uhtcewttit  ab  ea :  usitatum  esset,  a  qua  yos  absccssi- 
stis;  nunc  Tcro,  et  quam  abtcet»stit  dictum  est  novo 
more,  et  additum  esl,  ab  ea^  sicut  Scriplurje  ioqui  so- 
leni :  siaii  est»  Peniiusque  tonante»  accettit  tcopulos^ 
id  est » accessistis  scopulos ,  non  ait,  ad  scnpuios ;  ei, 
Deeenare  loco»  {jEneid.  /t6. 1,^.200, 201 ;  ef  tib.  6 
T.  638  ),  Ron  ail,  ad  looos :  ka  el  quam  abuetsittis^ 
■011  ait,  a  qva  abscessistis. 

.  [Ib.  35.]  Ego  Dominut  tocutut  sum^  ?/tsf  ita  [ecero  sijn- 
agofw  matignm  isti.  Qu.xreudum  est  sanc  quid  sit 
cpiod  grxce  positum  est  ^  Hv  **  iiosiri  euiiu  intcr- 
|ireles  boc  pene  ubi^tie  interprctaii  sunt,  nisi. 
[Ib.  XT,  18.]  In  ierram  in  quam  ego  induco  vot  iUuc. 
(f  b.27, 28.]  Si  attiem  mnma  una  peccaverii  non  tponte^ 
cgerei  capram  unam  annicutam  pro  peccaio^  et  exorabit 
tix^rdot  pro  auinm  imrita^  et  qumpeccaverit  notenter  ante 
DomimuH,  exarare  pro  eo;ei  renuttetur  ei.  In  iiac  scii- 
iMitiay  et  iUa  locutio  notanda  erat,  quod  ait,  ejorii6/l 
tacerdot,  et  podtca  diiit,  exarare ,  utruinquc  eiiini  si- 
nul  ita  dici  possct ,  cxoraliit  exorare.  Kl  iila,  quod  a 
femiiiino  geiiere  iiicipiens  ad  masculinnm  clausit.  Cum 
enim  dixisset,  Si  amma  una  peccaeerii ;  conclnsit  di- 
€4*jis,  exorare  inro  eo :  ubi  iiiteliigilur,  pro  eo  liouiiiie : 
iiain  et  quod  adjuuxlt,  ei  dindttetur  ei ,  in  latiiio  qiii- 
dem  non  appareit  quia  boc  pronoinen  generis  omnis 
€8i ;  sed  ii  grxco  masculinum  eiucet,  ubi  babet  awrf , 
fWNl  bic  positum  est,et.  Quod  Tero  bic  dictum  est, 
vo  amma  imriia ,  Intelligitur  qu»  invita  peccaverii , 
•on  quod  oolit  pro  se  offerri.  Iloc  eiiiro  eiiam  conse-* 
fiieiiter  exposuii,  cura  ait,  el  qum  peccaeerii  notenur. 
Et  ideo  ineita  positom  esi,  quia  latiiie  non  potuit  ex- 
primi  qood  graece  dictiim  est  ebeotwModc{ci|«,  non  enim 
potuit  dici  nolentata,  vei  quid  aliud  ab  eo  quod  nolciis 
fecerit. 

[Ib.  30.J  Ei  amma  qumenmque  [ecerii  in  manu  tuper* 
bite  ;  subaudiiur  peccatum :  notandiim  etiain  quod  ait, 
maiui  mperbim ,  maiHmi  pooens  pro  opere  sive  po- 


[Ib.  35.]  Merte  mariaiur  homo;  iapidate  eum  lapidi' 
hutf  omnit  sgnagoga :  et  morte  moriaiur^  et  iapidaie  ia- 
pHdibut^  et  iapidau ,  onmit  sgnagoga,  locutiones  suni 
ioiisitalae  oobif. 

[Ib.  XTiy  17.]  El  accipiu  mguli  thuributum  tuum. 

•  RfliU,  dsa.  At  Hss.  fere  utl  apiid  lxx,  i  min,  qnod  Num. 
caii.ili  et  35»  aliaque  lods  TeriUiir,  n  ii. 


[\h,  35.]  Et  descenderunt  ipd  et  omnia  qnoe  snnt  tis : 
pncsens  posuit  pro  pnclerito,  niitl  pro  crnnt  tcI  fiM'* 
runt. 

[Ib.  3i.]  El  omms  Israet  qni  in  drcuitu  eorum ,  /W- 
gerunt  a  voce  eorum  :  subaiiditiir  crat ;  id  est ,  oinnis 
tsrnel  qui  erat  in  circuitu  corum. 

[Ib.37.]  Qttontam  sanciificaeerunt  thuributa  peccatorum 
horum  in  animabus  euit :  non  dlxit ,  qiiia  sanctiflcave- 
runt  tburibula  peccalorcs  hi  in  animabus  suis ;  S('d 
qnasi  quxrcretnr  quorum  tburibula  pro  eo  ul  dircrct 
stia,  dixil,  peccatorum  horum.  Qui  autcm  sanclilicavc- 
riiit,  intclligcndiiro  rcliquit,  id  esl,  quia  ipsi. 

{Ib.  xvii,8  ]  Et  ecce  germinavit  virgaAaron  indomum 

Levi :  laiina  consueludo,  in  domo  Levi  cxigcrctdici. 

[f b.  xviii,  G.]  Et  ego  aceepi  [ratret  vatrot  Levitat  de 

medio  filiorum  Israel  dationem  datam  Domino  :  hxc  Jo- 

ciitio  iii  laiinuro  nccessitate  tia  tmnsluia  cst.  Nani 

grxcus  habet  Zoim,  2c8o/tlvoy,  quod  c.i  qubquain  laM'nc 

veiit  exprimerc ,  dicturus  est ,  datum  daturo ,  quia  ct 

^ftx  datiim  est,  secundum  qued  dicit  Apostolus,  Non 

quia  qnetro  dalnm^  sed  reqvAro  [ructum{PIulipp. iv,  1 7), 

qiiod  in  gneco  iofUL  scriplnm  cst  r  H  iii  Gcnesi ,  Dedii 

Abraham  data  fitiis  euis  \fien.  xxt,  6) ;  grxcus  haljcl, 

ZhfUKxtK, :  et  in  Evnngeiio,  Nottis  bona  daia  dare  filiis  ve- 

stris{Blatlh.  vn,  II);  ^d/Mta  est  iii  grxco :  cl  SiSo/tlvov, 

datum  est,  non  iiomen,  sed  participlum.  Ac  pcr  iioc 

datum  daturo  dici  posset,  lanqiiaro  daluin  quod  daiur, 

nisi  arobiguitas  vitanda  esset.  Uaiic  arobiguitatem  qui- 

daro  noslri  interpretes  Titare  conantes ,  donum  datum 

dixcrunt ;  scd  dontim,  gncce  SAjm^  dicitur ,  non  Zduoi' 

iinde  hoc  loco  non  rccic  dtceretor,  quia  non  sibi  hoc 

donatiiiri  a  liliis  lirad  dicit  Dcus,  sed  pro  priinog^ni- 

lis  f^ibi  defoitis  rcddituro  :  unde  et  qux  redduntur  et 

qune  donaniur ,  daia  dici  possnnt ;  et  ideo  orone  do- 

iMim  ciiaro  daturo  cst,  non  omne  datum  etiaro  donura 

cst :  qiiia  non  oronc  quod  datur  continuo  etiaro  donaiur. 

[M).  xTiii ,  12  ]  Omiifs  prtiMtlia  o(d,  et  omnis  pritmtia 

tim  ei  tritid  ,  primitia  eorum  qumcumque  dederini  Do^ 

mino^  tibi  dedi  ea.  Non  dixit,  oinnero  priroitivaro  tllii 

dedi  eum  ;  scd  cnro  dixisset ,  omnit  primitia ,  et  cnu- 

nicrarci  dc  quibus  rcbus  esset,  intulit,  tibi  dcdi  ea: 

nec  snltcro  ,  tibi  dedi  eam,  aut,  tibi  dcdi  eas,  id  est 

primilias;  sed  nculrum  genus  Iniulity  qiiod  quidcm 

licri  absoluta  locutione  etiam  io  latina  lingiia  solet. 

Ncqiic  lioc  qtiod  dictoro  est,  primitia,  latinuro  videtur : 

priiniii.T  qitippe  nurocri  tanium  pluralis  dlci  soleni. 

Scd  si  potuerunt  interpretes  nostri  transferrc  qiiod  in 

groK^o  inTcneninty  Non  congregabo  conventicula  eorum 

de  sanguinibns  {Psal.  xv,  4) ;  et  alio  loco ,  Virtim  san- 

guinum  cl  dotosum  abominabitur  Dominus  {Psal.  v,  7) ; 

curo  sanguis  in  lalioa  iingua  nuineri  sil  taiilum  sin- 

gularis ;  cur  ctiaro  bic  pigeret  singuiarcro  niiincrtiiii 

primiiia,  sicut  babet  gnccus,  cxprimcre  ?  Aliqui  ti- 

incn  iHtcrprelcs  priroitias  transtulcruut,  et  pcr  acni- 

satiTum  casmu,  ut  dicercnt,  omtiei  primitiat  tibi  dabn, 

Ita  utramqiie  locutianem  nobis  iiiiisitatain ,  quoinodo 

in  gracco  iuTenla  csl ,  iransferrc  noluenint. 

[Ib.  XIX,  2.]  Loqucre  fiiiit  Israet,  et  accipiani  a  teju-' 
vencam  ru[am  :  pro  eo  .ic  si  diccret ,  adducaot  ad  te ; 


K7 


LOCUTIONUM  S.  AUGUSTLM  LN  IIIlPTATEUCIIUII 


S» 


«iil  ccric  ulnimquc  usitaic  diccrctiir,  accipiai.l  ct  ad- 
diicaiil  ail  lc  jiiYcncam  rufaii). 

[Ib.  7.]  El  larabU  eorpu$  mum  aqua  :  hoc  inlcllige- 
rctur  eiiamsi  non  habercl,  atjna. 
>     [Ib.  9.]  Et  ponel  exira  eattra  tn  locum  muwlHm  :  non 
in  loco  niundo  disil,  qiKMl  laUiia!  locuiioais  cst. 

[Ib.  15.]  Omne  watapertum  qutgcumqne  non  hatfcnt 
atUgaturam  aUigatam  tuper  ea. 

[Ib.  XX,  9.]  Et  aeecpit  Voytet  virgam  quas  ante  Do- 
minum :  subauditur,  crat. 

[Ib.  12.]  Qiita  non  credidutit  tanetificare  me  in  eon- 
ipeetu  filiorum  Jsraet :  id  est ,  saiiclilatcin  meam  do- 
clarare.  Secundum  istam  locutionem  diclum  Cbl ,  Et 
pro  ei$  tanetifico  tueiptnm  {Joan,  xvii,  19) :  el  iii  (ira- 
lione  Dominica,  Sanctifieeiur  nomen  tuum{klatth,  yi,S). 

[Ib.  15.]  El  incotte  [uimut  in  jEgyplo  diet  pluret : 
pro ,  aniiis  inuliis. 

[Ib.  18.]  Et  dijit  ad  eum  Edom  :  hoc  cst  gcns  ipsa ; 
non  ciilm  adbuc  vivebat  Edom  qui  erat  fclsau  :  sicut 
Ipsi  qiii  Diinilos  iniseruni,  Isracl  vocabantur,  qiKHl 
|»riiis  nomcn  unius  hominis  erat. 

[Ib.  19.]  Et  dicunt  d  filii  hrael^  Juxta  moniem  trant- 
ikimni  :  sl  autem  de  aqua  iua  biberimut  ego  et  pecora 
«M,  dabo  preiium  ti^  :  satis  eleganter  a  plurali  trnisit 
ad  singularem  numerum,  Uiiquam  Isracl  diceret,  cmn 
diiissct,  fitii  /sroe/, et  a  verbis  ooDpissct  numeri  plu- 
nlis,  quod  cst,  iraiutMmiif  cl  biberimut. 

[Ib.  30.]  Kl  friiUi  omnit  tgnagoga  qma  dinutiUi  eti 
Aanm  :  non  facilc  hoc  vcrbum  reperiiur  lii  Scri|»turis, 
iMiNiMiif,  pro  eo  quod  esl  nioi  tuus  ;  hoc  et  in  Evan- 
gelio  esl,  ubi  ait  Simeoii ,  Nune  dimitiis  tervum  iunm 
in  pace  (Lue.  n,  29) :  vcruni  taincn  kvivzit  habel  in 
graeco,  quod  magis  a  rcsolutloue  qiiam  a  diniissioiic 
didum  sonal ;  non  eiiiiu  disit  Aftit ,  quod  siiic  dubio 
est,  dimiltis. 

[Ib.  30.]  Et  fiaeruni  Aaron  tnginta  diet  omnit  do- 
mui  iiraei  :  non  diiit,  flevit;  nec  diiit,  tola  vcl  uni- 
versa,  sed  otiiNti,  qnasi  plures  essent ;  siciiti  ast, 
«•mnis  boroo.  quod  de  omnibus  dicitur ,  longe  uiiiiiie 
.^fiod  qiiam  lotus  hoaio,  quod  de  udo  dicilur :  scd  as- 
«idue  ponit  Scripiura  orone  pro  toio. 

[Ib.  XXI,  5.]  Ei  dtirahebai  popubu  ad  Deum  el  ad- 
ftertui  Magtm  :non  diiit,  de  Deo;  sed,  ad  Deum.  Quam- 
vis  banc  loculionem  quidam  traiisrerre  nolentcSy  de- 
trahebani  de  Deo ,  Iranstulerunt. 

[Ib.  7.]  Ora  ergo  ad  Deum  ui  auferai  a  nobit  terpen" 
icm :  sicut  et  in  Exodo  dictum  cst,  ranam  {Exod.  viii, 
€),  singulare  pro  plurali. 

[Ib.  XII,  9.)  El  faetum  ett  quando  momordii  terpent 
iumiinem »  ei  atpexii  in  ceneum  terpenicm ,  et  vivtbat : 
iion  solum  hoc  habet  ista  locutio  qiiod  vcrtil  modiiiii 
vcrhi,  et  a  spocie  perfecta  pncieriti  temporis  ad  im- 
•perfectam  clausit,  sed  etiam  qiiod  plus  babet,  ei. 

[Ib.  11.]  Ei  elevantet  ex  Oboth ,  eattra  eoUocavemnt 
inAehatgai  irant  in  eremo :  hoc  est,  In  ulteriore  ercnio. 

[Ib.  xin,23.]  Ei  percuu.t  annam  in  virga :  noii  diiit, 
ytkjgK  sed,  in  vbrga. 

[II  i^  n  li^]^  In  matediciionem  inimicorum  meorum 
J^tk  t,  l  Vi^  benedixitti  bencdictionem  :  noiidiiit, 


bcncdicii(»nc,  scd  laiiqiiam  diceret,  ecec  driisii I 
dictioncm. 

[Ib.  12.]  Oiurciim^iie  mfMTtl  Dciis  in  ot  meum,  hec 
obtervabo  toqui :  iion  diiil,  liaRC  observabo. 

[Ib.  15.]  Yeni  meeum  adhue  in  toeum  atium^  dequt 
non  videbit  eum  inde, 

[Ib.  XIV,  4.]  £/  aii  Donunut  ad  Magien^  Aecipe  du- 
eet  poputi^  ecotteniaeot  Dominoeonira  iotem^  eiaterie' 
inr  ira  animationit  Dondni  ab  itraei  :  cam  DomiMs 
loqncrcuir ;  non  dixit,  ct  osteniaeot  milii,  ei  avertctiir 
Ira  mca  ab  hrael. 

[Ib.  15.]  Oomift  famiUte  eti  ifoiiim:  demuliere  hoc 
diiii,  qiK-e  cum  adultcro  Israelita  perciissa  etl ;  qiiibiB 
verbis,  quanium  piitOy  inlelligi  voloit  nobilem  fDinse, 
ui  diccret  eam,  domut  famitiee^  sicut  jain  vulgoad  hisi- 
giic  diviti.irum  ci  poterfamilias  ei  materfamilias  diciuir. 

[Ib.  XXVI,  1.]  Et  loeuiui  eti  Daminui  ad  Mogten  ei 
ad  Eteazar  tacerdotetn  dicem^  Aeeipe  frineipium  ie6n 
egnagogte  fitiorum  Itruel  a  viginU  annii  ei  tupra :  iio- 
laiiduin  quid  appclbvcrit  ^rincipium^  robur  Kilicel 
aetatis  in  populo. 

[Ib.  xxvii,  20  el  21.]  Ut  exaudiani  eum  fitH  itraet; 
et,  /n  ore  ^ut  exibunt;  et,  /»  ore  i^w  iniroibuHi^  id  csi, 
cum  jusserit. 

[Ib.  iS.]  Ei  feek  Mogtei  teemidum  qum  ^nfeepU  iHi 
Dominut; et  aaumens  Jeeum aaiuii  eum  mue  Etoo^- 
rum  ioeerdotem,  etc.,  ubi  boc  nolaiMiiim  fuil,  quia  cum 
}am  dixisset,  Ei  fecii  Mmftei  teeundum  qum  prmcepk 
itU  ihminut,  eadem  ipsa  repelii. 

[Ib.  23.]  Ei  eommmidavii  eum  iceundum  qumpruee' 
pit  Dominut  Mogn  :  nou  ait,  secuiidum  qu»  praccetiil 
illi  Dominus. 

'  [lb.xxvin,13.]Dm'Mmi<0d«imisiiNi7a^'Nisr<Mtsp.'ir- 
tam  in  oleo  agne  uni :  id  est  tingiilas  decimas  siiigiilis 
agnis ;  qiiod  enim  ait,  DeriMam  decimam^  sigiiiliGa\il 
qiiod  repctpnd;c  sint  decim.x  per  singulos  agnus. 

[Ib.  IG  et  17.]  Et  in  niente  primo quariadeama  me^ 
tit  hujut  diet  fettut,  teptem  diet  azyma  edeUi  :  notan- 
dum  diem  festum  per  pliires  dics  celcl>rari ;  ei  Umea 
diem  feslum  dici,  non  dies  festos,  ipsius  festivilatis 
celebralioncm,  qnotqiiot  dies  lcnuerit. 

[Ib.  XXIX,  1.]  Eimenu  teptimo  unamenaii  Seciin- 
diim  lianc  locolionein  dictuni  csl  in  Genesi,  Ei  facte 
eti  vetpera,  ei  factum  eu  mane  diet  unm  {Gem.  i,  S) : 
nam  et  ibi  sicut  bic  grjeciis  liabet  V<f«  i»fx,  uude 
qiiidam  hic  inlerpreiantes  prima  die  mentii^  necessa- 
riam  locutioiiem  prxtermiscmiit,  quamvis  a  sculcntia 
vcrborum  non  reccsscrint. 

[Ib.  2.]  Vitutum  unum  ex  bobui.  arieiem  unum  :  noa 
ail,  exovibus,sicut  illud  ex  bobut^  cam  et  iUud  si  de- 
essct,  plonum  ossct. 

[Ib.  2.]  Agnot  anniculin  iine  vitio  tepiem  :  boe  qwMi 
in  agnis  posiiit,  liife  vi:ie,  pcr  oinnia  subaoditur,  rt 
In  vitii!o  scilicel,  et  in  arieie. 

[In  4.]  Decima  decima  agno  imi,  tepiem  of  im:  id  est, 
singiila  singtilis. 

[Ib.  39.]  Exceptit  votit  vcttrit,  ei  votuuiaria  teura^  ei 
Iwtocauaomata  vetira,  iocrificia  reHM,  <f  H^umimi  Vf 
ttra^  el  talutaiia  rettra.  ILiiic  locutionem,  si  vd  frvci 


819 


I.IBER  CUARTUS.  '  5Sa 

non  eiiim  aii,  Excepiis  volis  vc-     1i:il>cnl :  scd  iJco  pluraliler  videlur  illalum  ui  jliccrct. 


flssei,  non  notarcm 
siris  ci  Tuluiiiariis  vesiris,  cicxlera,  ui  cfcpcnt;  scd 
iiei|ue,  Excepia  vola  vcsini,  ui  ab  ipso  vdul  solocci- 
siufi  iiici|N»rei  :  s«*d  cum  prius  rccte  iisitata  locuiioiie 
dixi>sel,  Exceptit  voiis  veMtris;  ea  dciiide  adjunxit  pcr 
aliiim  casum,  ubi  siibaudiri  noii  possii,  exceplist  8cd« 
cxcepta ;  quod  non  admiuii  ncc  grxca  iiec  laliiia  lo- 
iuilo, 

I  Ib.  xxs,  3]  Uomo^  homo  qwcumque  voverit  voium 
DoiMiuo :  pro  eo  quod  est,  omiiis  liomo. 

[  Ib.  4.]  Ctfm  auUm  mulier  voverit  votum  Domino, 
aut  definierit  definitione  in  domo  patris  sui  in  juventute 
SHtt.  Hic  Dmliercm  fcmiuam  dicil  cliamsi  virgo  sit, 
iiiure  Scripimariim  :  unde  ciiara  dc  Chmio  est, 
^wid  aii  Apostolus,  Factum  ex  muUere  ( Catat,  iv,  4). 

[  Ib.  4.  J  Et  audierit  pater  ejus  vota  ejus  el  defimtiO' 
nct  ejuSf  quas  lUfinivU,  Defimtiones  definitit^  loeutio  est. 

llb.  4.]  DefinitH  adversus  animam  suam  :  id  est,  ad- 
vcrsus  dcleciaiioiies  animae  sux. 

[Ib.  4.]  Et  tacuerit  pater  ejus^  el  stabunt  omiua 
Mpia  ejus  :  bic  pliis  b:ibet ,  et ;  nam  inU*ger  sensus 
esl,  Si  audierit  et  lacuerit  pater  ejus^  stahmt  omnia 
Ma  ejus. 

[Ib.  7.]  Hi  autem  facta  fuerit  ttro  :  InieUigiiur,  luir 
|iserii;  Scriptart  sic  loquitur. 

[Ib.  7.]  Et  vota  eius  super  eam :  subaudiiar,  sanit 
quod  iKmiMilii  iDterpretes  eiiam  addiderunl. 

[Ib.  IS.j  OmnUi  tiutKum^  eximrint  ex  Mis  ejus  se- 
€Mkdum  9oia  ^us^  H  seeunduin  definitlones  qutB  adverr 
tmsammam  ejus,  non  manet  d,  ei  cum  cxspeclareCaBD»* 
Mras  pluralis,  oi  dicerei,iiaiifRaiieiiM;nam  iii  non- 
Bolli  biterprelaii  smil,  viunies  istam  qa»l  solced- 


[Ib.  xxxi,  4.]  MiiU  ex  triku,  et  ndUe  ex  trilm,  ex 
emntbus  tribubus  Israei.  Numquid  duodecics  dixii  mil- 
le  ?  Ei  lamen  repetiiio  isU  millenos  significai. 

[Ib.  %.]  Interfeceruni  in  gUidio  :  qood  usiUie  dicero- 
lur,  iiiterfccerani  gltdio. 

[Ib.  fO.J  Ei  omnes  dvitates  earum^  qwB  \n  habitatio- 
uibus  eorum :  subaudiiur,  erant. 

[Ib.  10.]  El  vittas  eorum  euccendenni  in  igiU  :  qao^ 
uiiute  dicereiur,  saccenderani  Igni. 

[Ib.  18.]  Et  mnnem  muitiiudinem  mulierum,  qum  non 
wmi  coneu^tum  mttseuUfVhificate.  Musquam  cerilut 
apparct  hebnca  locuiioiie  malieres  etiam  dici  virgine» 
solerc. 

[  Ui.  98  el  90.]  £1  a  dinddia  parU  eomm  accipUiii^  et 
daH$  ea  Eieam  saeerdoU  prtmiUai  Domini  :  noh 
disii,  dabiiis. 

[Ib.  ^.]  Ei  mmnes  kmimm  a  mutieribus,  qum  non 
eognaeerunt  concuMium  vlri,  innms  anima  duo  ei  iri" 
^gmta  mHiia  :  cl  bic  superior  locutio  conflnnaia  est » 
mafims  did  etiam  qu»  non  cognovenmi  concubitum 
viri,  Id  esl  vlrgines. 

[Ib.  54.]  Ei  aecepU  Mogses  €f  Eleaxar  saeerdos  aurum 
a  cldUarcitU  H  a  eenturionibus,  et  intuiii  eit  in  iabema' 
eu^um  teaimonH.  Vidciur  diccre  debuisse,  ei  intulii  il- 
hid  Id  laliemacalam  icstimonii ;  quoniam  aurum  ac- 
isrpiam  essa  praedixerai.  ei  plerique  latiui  codices  sic 


fi(/if//(  ca,  quia  mulia  vasa  fucrani  superius  commemo- 
rala,  in  quibus  crat  bocaunim. 

[Ib.  xxxii,  1,]  Et  pecora,  muttitudo  erat  film  Ruben 
et  fitiis  Gad^  multitudo  copiosa  vaide  :  non  dixil,  cl 
pccorum  multitudo  erai. 

[  Ib.  1.]  Et  videruttt  regionem  Jaxer  et  regionem  Ga- 
iatid,  ct  cral  locus^  iocus  pecortbus :  non  jungcndum  csl 
iii  proniintiaiioiie  quod  bis  dixit  iocus;  sed  subdisiiii- 
guciHlum ,  et  erat  locus^  ei  deinde  inferendiim ,  iocus 
pccoribus.  Qiiasi  enim  exspectaretur  qnalis  locus,  ila 
repctitio  clcganicr  illata  csi. 

[Ib.  2.]  Et  accedenles  fitn  liuben  H  fitii  Gad,  dixe- 
runt  ad  Moysen  ei  Eleazar  sacerdotem^  et  ad  principes 
synagogce,  dicentes  :  noa  esl  ista  vel  gncca  vel  laiina 
iocutio,  dixerunt  dicenles ,  sed  hcbnca  vidctur. 

[Ib.  5.]  Detur  terra  Uta  famulis  tuis  in  possesuonem  : 
qiiasi  dc  aliis  diccrcnt,  cum  sibi  peiereni. 

[II).  12  J  Non  enim  secuU  suiH  posi  nie\  prcBter  CAa- 

*^ieb  fiiius  Jephone.  Yideiur  dicere  dcbuisse,  pnetcr 

Clialcb  riliiim  Jcplione;  sed  nominative  intulii,  quia 

pnccessii ,  semit  <tiiii.  Esi  aulem  isia  locuiio  eiiam  la- 

tina ,  sed  rara. 

[Ib«  13.]  Doncc  coneumeretur  omms  generaiU  faden' 
Us  matigna  in  conspectu  Dormtd  :  doq  dixil,  lacifiDS 
maligna ;  neque,  lacleniium  maligna. 

[Ib.  16.]  J^  acceneniiil  et,  H  dixerunt :  non  ail  qood 
osiutum  esi ,  aocesseruni  ad  eum. 

[Ib.  24.]  Ei  ONUficabitis  vobU  ipsU  civilates  impedi^ 
mentU  vestri&  :  ac  si  dicerei,  xdidcabitis  vobis  ipsis 
dviiales  propicr  impedimenia  vestra. 

[Ib.  26,  27.]  Impedhnenta  nostra  el  uxores  ttostrtB  u 
oniiifte  pecora  nostra  erunt  in  ehniatibus  Gaiaadf  puerb^ 
autem  iui  irannbuni  omnes  armaU :  non  dixenml,  nos 
autcm  fransibimus  omnes  irmati,  sed  ianquam  de 
aliis  diccrcnt. 

[ib.  28.]  El  commendavit  d^Mogses  Eieazar  sacerdo» 
i^m  et  Jesum  filium  Nave,  et  principes  famiUamm  irir 
buum  Israel.  Non  aii « coromendavH  eos  Moyses  Elea- 
xar  sacerdoti,  quod  utiqaa  ordo  locutionis  usiiata» 
cxigcbai :  pef  bos  enim  introdncii  suni  hi  terram » 
qiiain  pctebani :  unde  magis  llii  isiis  a  quibas  intro^ 
ducebanlar  in  ierram  posiulatamt  quam  isti  qaiiii> 
troducebani,  ilUsqaoslntrodacebanl,  commendali  vi# 
denlar» 

[Ib.  30.]  Si  aulem  non  iransUrint  armaU  vokieeumiH 
beiium  in  ccnspectu  Doi^M^  et  iransferU  impedimenUi 
eoriim  :plushabei,  €f. 

[Ib  33.]  Ei detUtds  MogsesfiUis Cadet(im$Ruben,: 
plushabci,m. 

[Ib.  xxxm  ,'  14.  ]  Ei  non  ibi  erat  aqua  poputo^H* 
bere :  pro  eo  quod  esi.  ad  bibendom. 

[Ib.  51.]  Loquere  filus  Israel^  eitUces  ai  eos  :  sofll* 
cere  videtur,  toqttere  film  Israei. 

[Ib.  S2.J  Et  omnia  idoia  funUa  eorum  perdetis  em  : 
ploshabei,  ea. 

[Ib.  xxxiv,  6.]  ifoc  erit  vobis  Hnes  mans :  noa  oiul » 
hi  enml  vobis. 


LOCimONUU  S.  AUGUSTLM  IN  HBPTATEUau;!! 


Ht 

(Ib.  7.  Ei  hoc  eril  robit  fines  ad  AquUoncm  :  cadcni 
rcpeliia  locuiio  cst. 

[Ib.  xxxT,  5.]  El  cmnl  ciwloim  eU  kabflare]:  pro  M 
qwHl  di(  i  solet ,  ad  habitandum. 

[Ib.  11.]  Rtfvgia  erunt  volrii  fugere  Wo  honuci- 
dam  ;quod  usitatc  dici  pottftt,  ut  Tugial  illo  bomi- 
rida. 


531 


[Ib.  15.]  Ei  ineolee  ipti  m  mMi  ,  jiftv  ehkmia  in  refi^. 
ginm :  singuhri  Dumero  positam  est  incoim;  id  crt, 
buic  incolx  qui  In  Tobb ,  quoniara  Dikius  babct ,  eti  x 
non  cnin  ait,  qai  in  Tobis  esl,  noiiniaia  loaitione, 
sed  rariorc  in  lingua  latiua  quain  io  graoca. 


LiBER  Quijyiirs. 

lioctttioacs  de  Deutcronoinio. 


•^oeec» 


[Deuter.  cap.  I,  t  7.]  ViqHeadltnmen  magitsfii, /fu- 
mcii  Euphratem  :  non  dixit,  usque  ad  flumeii  niagnuia 
Euphnitcm. 

[Ib.  17.]  Ef  Jndicium  quod  durum  fkerit  a  vo6ts,  affe^ 
reti$  Utud  ad  mc :  non  dixit,  quod  dunim  fucrit  Tubis, 
scd,  a  vobie;  td  est,  ila  durum,  ul  a  Tobis  judicari 
non  possit. 

[Ib.  35.]  57  videbit  aHguU  uirorum  itiorum  ierram  op- 
iimam  hanc ,  quam  juravi  patribut  eorum ,  preeter  Cha» 
teb  fHiut  Jephone,  hic  videbiieam  :  et  in  libro  Nume- 
rorum  istam  locutioncm  notaTimus ,  quia  non  dixit » 
pra:tcr  Cbalcb  filium  Jeplioiic ;  sed ,  fUiut. 

[Ib.  11 ,  7.]  Dominut  enim  Deut  vetier  benedlxU  ie  in 
onun  opere  manuum  tuarum  :  non  ail ,  licncdixil  vot 
iii  omni  opcrc  manunm  vestrarum ,  cum  pncdixisset, 
vetler^  non ,  tuus. 

[lb.2S.]  Nunc  ergo  turgite,  et  promovete,  et  periranp- 
ite  vot  tattem  Amon ;  eece  tradidi  in  manut  tuat  Seon 
regem  Eiebon  :  non  dixit,  in  manus  vcstras,  sed  a 
plurali  ad  singularcm  transiit. 

[Ib.  iT,  7.]  Quoniam  qum  eti  gent  magna,  cui  eti  ei 
Deut  appropiant  ittit :  duo  sunt  liic  nolanda ;  vel  quod 
ail  ^euiett  eif  tcI  quod  non  ait,  appropians  illi,  scd, 
appropiant  iUit. 

[Ib.  \l]Ei  tindtiiHdinem  non  mdittit,  ted  voccm : 
cuin  Toi  iion  possit  videri »  sed  gcncraliler  boc  ver- 
Ihnii  posuit,  tinqtiam  ad  omnem  corporis  sensum  Ti- 
dere  pcrtincat. 

[Ib.  tiei  14.]  /n  ^iuim  vot  ingredimini  Ulo^  hanre- 
diiare  eam  :  plcnum  cssei  eiiamsi  non  additum  essct, 
Uto. 

[Ib.20.]  Ei  eduxii  vot  de  fomace  ferrea  ex  ^ggpto  : 
fornaccm  fenream ,  duram  tribulationcm  intelligi  to- 
luit :  sccunduni  hoc  ct  de  Josepli  diclum  cst  in  Psal- 
niSy  Ferrum  pertrantiU  animam  ejut  {Ptat.  av,  18). 
[Ib.  22.]  Etnon  tranteo  Jordanem  hune;  quasi  et 
alius  sit  Jordanis :  cx  bac  locutionc  arbilror  sspe  dici 
etiam  hunc  mundum ,  quasi  alius  sit. 

[Ib.  25.]  Si  autetn  genuerit  fUiot  ei  fitiot  fUiorum 
inorumi  noianda  locuiio  cst,  ubi  ct  avos  nepotcs 
dicit  gigncrc. 

[Ik  29.]  Ei  queeretit  ibi  Dominum  Deum  vetirwn ;  ei 
invenie^t  eum ,  quando  exquiretit  eum  ex  toto  eorde  tuo, 
et  ex  toia  anima  tua  in  iribuiatione  lua  :  non  dixit,  in 
loio  corde  vcstro ,  et  in  tuia  anima  Testra ,  in  iribu- 
Litioiic  vrslra. 


[Ib.  52.]  InierrogaU  diet  prioret,  qid  fmermxd  prioret 
U :  non  dies,  tcd  homines  intelligc»dam  est.  SiniTi- 
tcr  ct  hoc  notandiim  quod  ctiam  superias  cam  dixe- 
ht,  Interrogaie  pluraliier,  prioret  U  intulit  singuiarii- 
tcr ;  non ,  |iriorcs  vobis. 

[ib.54i.]  Si  et  Unlavit  Deut  ingrettut  aecipere  M 
genUm  de  media  genie  :  tenlavii,  pro  eo  quod  est  to- 
hiit ,  positum  est ,  aut  quid  aliud  :  qood  aulem  ait,  de 
media  gente^^  mc<liis  gentibus  iutelligendum  est, 
sUigulari  posito  pro  plurali ;  sicut  serpcntcm,  ranan, 
ct  lociistam ,  pro  serpentibus ;  ranis  ct  locastis,  scri- 
ptum  legirous. 

[Ib.  5i.]  Secwuiaiiii  omnia  quee  fecU  Domimu  Deut 
vetter  in  jEggpio  eoram  U  videnie :  Dibil  minos  esl, 
ctsi  non  addaiur,  vUienU. 

[Ib.  T,5.]  El  ego  tlabmn  inler  Daadmm  Hvotin 
iempore  iUo ,  annuniiare  vobit  verba  Domni;  quoniam 
iimuittit  a  facie  ignit ,  H  non  ateenditiit  in  monUm^ 
dicent,  Ego  tutn  Dommut  Deut  fMif ,  etc  Dieem  po- 
suit  pro,  cum  diccret. 

[Ib.  14.]  Et  advena  qd  ineoRi  in  U  :  popoto  dictun 
accipicndum  est «  non  quasi  uni  homini ,  quia  In  po- 
pulo  incoiit  ndTcna. 

[Ib.  15.]  Propier  hoe  eontiiimt  iiki  Domimut  Deut 
tUMt ,  ui  obtervet  diem  tabhaA^  ei taneiifieare  mm  :  si, 
ci,  non  habcret,  non  Tidcrctur  inusltau  lonitio,  «f 
obtervet  diem  tttbbati  tanciiftcare  eum  ;  aut  certe  si  ita 
cssci,  ut  obscrvesdiem  sabbati  ct  sanctifleci  ewn; 
aut  ita,  proptcr  hoc  constltuit  tibi  Dominut  Deus 
luus  observarc  diem  sabbatl  et  saiictiflcare  eam :  nunc 
vero,  ut  obtervet  diem  tabbaii^  ei  taneiificure  eum , 
iniisitala  ct  noianda  locutio  est. 

[Ib.  Ti ,  1.^.]  Aiiende  iibi,  ne  ditaUiur  eor  iuum ,  ei 
oblivitcarit  Domini  Dei  iui :  notandum  etiam  in  malo 
dici  possc  dilakiiionem  cordis ;  cxsuhaiio  qo^pe  in 
dilalationc  intclligilur,  cui  contrarix  saut  angusti», 
id  cst  trisliiia :  utnimque  autem  potcst  a  lii  boio  et 
hi  nialo  accipl. 

[Ib.  20.]  Et  erit  cum  interrogaverii  ie  fitmt  taai 
erut  dicent  :  cras  posoit,  pro  futiuro  qaoeomqoe 
tcmpore. 

[Ib.  VII,  1.]  Sepiem  genlet  magnat  ei  muliat :  qno- 
niodu  crgo  multas ,  si  septem?  scd  mulias  dixit  nul- 
ritudinem  babentcs. 

[Ib.2.]  iVoii  ditponet  ad  ect  tettawuniuM;am^ 
gci:til)iis  diccrct  *  fcstamcntum  ergo  pro  padopoMiit 


LIBER 
Ul  4.]  Et  fiUain  ejus  non  Mumet  fifio  tuo ;  dlxe- 
\m  fatia  fmum  twm  ame,  et  termet  du$  aliU , 
(fnr  huHgnaiione  Dominus  in  vo* :  non  ait ,  ira- 
)d  lanquam  de  alio  diccret. 
o^  f  .1  CMtateo  magnoi  €f  muratoi  Uique  in  cm- 
rperboliee  diclam. 

k]  Me  dica$  in  eorde  tuo,  eum  connanfnerit  Do- 
UuM  luM$  genia  i$ta$  ante  fadm  tuam ,  dkene , 
JmU^ae  mea$  induxit  me  Dondnu$  hanrediiare 
botuun  i$tam  :  ordo  esi,  Ne  dieai  ln  corde  tuo 

18.]  Ne  qudndo  dicant  inhabitanlee  terram, 
hu^  fiof  inde :  more  Scripturx  additum  est, 

Jt  5.]  Ques  fecit  virtutem  JSggptiorum :  hoc  in- 
!8  quidam  latini  minus  intctligentes  noluenml 
9lrtutem ,  sed  virtuU ,  Tel  exerdtui ;  quoniam  id 
if  Grxcus  96/a/tiy,  nonnulli  exercitum  intel- 
t.  Sed  clegans  locutio  est ,  Ques  fecit  vtrtutem 
iiilelligendum  esl  quid  cam  fecil ;  quoniam  ad 
01  redegil :  sed  quia  pluraliter  dictum  est,  idco 
urum  esi. 

h]  Quo$  aperien$  terra  o$  $uum  deglutivit  eo$ , 
I  earum  ^  et  tabemacula  eorum :  duae  locutiones 
;indx8aot,  quod  el  additum  esl,  «of,  cum 
e  posscl  quod  ait  supcrius ,  ^f ;  cl  domo$  €0- 
an  dixissct ,  addidil  et  tabemacula  eorum,  qiiasi 
ercmo  l»al)ercnt  domos  nisi  tabcmacula.  Sed 
D  donius  intelligi  Toluil  homincs  ad  eos  perti- 
»  sicul  ipsi  populo  dicitur,  tt  nunc  tu ,  domu$ 
lioi,  11 ,  5).  Nec  ista  locutio  alicna  est  a  lalina 
:  nam  el  Romani  dicli  sunl  domus  Assaraci 
LUbl,  V.  284) ,  quod  ex  Assaraco  Trojano  ori- 
lacerent. 

r.]  Quaniam  ocuti  ve$tri  viderunt  omnia  opera 
uuigna ,  qno!  fedt  in  vobi$  hodie :  cum  de  his 
18 dicerel ,  qux per eremum  facla sunteo  tem- 
10  Ibi  circumducebanlur  per  quadraginta  an- 
Muen  hodie  dixit,  quod  intelligi  voluil  lioc 
0,  quolquoi  ibi  annos  idem  tempus  babere  po<* 

9.]  Terram  quamjuravit  Dondnu$  patribu$  ve- 
iff  m,  $emimque  eorum  po$t  eo$  :  tanqnam 
,  kl  esl  semini  eoram  posl  eos ;  iion  enim  el 
idil,  sed  ita  ipsis  dedil,  com  semini  eonim 

3.]  Si  autem  auditu  audierm$  omnia  mandata 
M  ego  mando  tibi  hodite ;  auditu  vidclur  supcr- 
led  locutioest  Scripturae  sanctsc  ramiliarissima. 
14«]  Et  dabit  ptuviamterrcB  tum  in  tempore  $uo 
um  et  $erotinum  ^  Gum  malutinum  lompus 
calur,  nnmquid  liihc  intelligi  voluil  lempos 
bnum?  Serotinuin  vero  minus  latinum  esl;  sed 
Miil  magis  proprie  de  gncco  exprimi ,  quod  illi 
l^i/Mv*  lamen  etiam  in  laiina  lingua  vulgo  usi- 
B8l;  al  dicatur  serolinumy  sed  quod  lardius 
porleai  fadum  esl;  hic  vero  lempos  anni  po- 
elligi  voluil. 
quioqae  bic  tantum,  maiutinam  et  icroitnam. 


QCLNTUS.  5St 

[Ib.  iSt;  {6.]  Et  atm  comederi$,  et$atlatu$  fuerii-, 
attende  tibiipti  ne  dilatelur  cor  tuum^  et  pragvaricemmi 
et  $erviati$  dii$  aliii.  Jam  superius  tales  locutioncs  iioj- 
laviinus,  slve  qnod  a  singulari  ad  plunlem  lrniisii« 
sive  quod  io  malo  voliiii  inielligi  dilatetwr,  ubi  iioxlim 
prospcritatem  significavil. 

[Ib.  S4.]  Et  ftumenmtignum  fnmen  Euphratem^  re« 
petiliones  isto!  usiiatse  sunt  in  Scriplaris,  ei  rem  de- 
center  commendaiit. 

[Ib.  25.]  Timorem  ve$trum  et  tremorem  ve$trum  im-' 
ponet  DominuiDeui  teeter  iuper  fadem  universa!  terra : 
non  tlmorem  el  trcmorem  qao  ipsi  limeot  ei  trcmunt^ 
sed  quo  timentur  ct  alios  tremcrc  faciunt 

[Ib.  XII,  17.]  Non  poterii  manducare  in  dvitatUwi 
tuii  dedmationem  frutnenti  tui :  pro  eo  quod  est,  noa 
debcbis. 

[Ib.  XIII,  16.]  Et  ineendci  dvitatem  in  igni :  nos  nsi- 
taliiis  diccrcmus,  igni. 

[Ib.  XIV,  %b,]  Si  autem  longe  (nerit  da  a  te  :  ac  si 
diccret,  longa  via  fucril;  advcrbium  posuil  pro  no- 
minc. 

[K).  XV,  6.]  Et  fenerabii  gentee  mnltai.  Fenerntionem 
Scriptura  dicil  mutiio  datam  pecunkim,  etiamsi  usunn 
non  aocipianiur  :  uiide  cst  et  «Ilud  in  Psabno ,  Beatui 
qui  miieretur  et  commodat  (Psal,  cxi ,  5).  IIoc  enim^ 
malucniiil  intcrprctiri  nosiri,  qui  senlentiam  potius 
quam  verba  scqucndi  pulaverunt :  nam  in  grxco^ 
liabet  3«v«^cc,  qiiod  esl  fencralur. 

[Ib.  6.]  Et  prindpaberii  gentium  multarum;  tui  autem, 
non  principabunlur  :  tanquam  dicerel,  tibi  non  domi- 
nabontur,  boc  est  gcntes  :  geiiitivus  enim  casus  esi 
singularis  liujus  pronominis  quod  ait  fut,  cujusdativus 
est  libi;  non  pluralis  nomiiialivos,  cajus  genilivusest 
loorum. 

[Ib.  7.]  Si  autem  fuerit  in  te  egenui  in  fratribui  tuii  ; 
non  uni  bomini,  scd  populo  dicitur,  ideo  in  te, 

[Ib.  7,  8.]  Si  autem  fuerit  in  U  egenui  in  fratribui 
fifff  tit  una  ddtatum  tuarum^  in  terra  quam  Dominue 
Deu$  tuu$  dal  tibi^  non  av€rie$  cor  tuum^  nequeconetriu^ 
gei  manum  tuam  a  fratre  tuo  egente  :  aperieni  aperie» 
numui  tuai  ft,  fenus  fenerabis  d  quantumcumque  pfiitu- 
/a/,  et  quantum  cget.  liiccerte  cnm  opera  nriscricordi» 
pnecipiat,  non  uliqne  usurarum  cnidelitas  suscipienda 
esl :  unde  apparel  qnod  ait.feiiuf  fenerabie  et,  miituo 
dandum  qood  poslularct ,  imelligi  voloisse.  Qood  ao- 
lem  ail,  aperien$  aperie$  manu$  tua$^  lale  esl  el  quod 
seqoilor,  fenue  fenerabii^  osilaU  loculio  esl  in  Scri- 
pluris  sanctis. 

[lb.l7.]Cum  de  aiirc  pertundenda  scrvi  prxcepis- 
sel,  Et  andllamt  inquit,  tuam  facia  mmiliter  :  accu«- 
salivum  pro  dativo  ponens ;  non  ait ,  ancillfe  lux  fa- 
cies ,  quod  locutionis  iiostrae  consuetudo  poscebai. 

[Ib.  91.]  Si  autem  fkerit  in  eo  vitium,  claudum  aut 
ceeeum^  vel  omne  vitimn  malum  :  non  ait,  claudicatio 
aal  caecitas,  ipsa  enim  sunl  vitia ;  sed  claudum ,  ei 
ceecumt  quod  sunl  noii  vitia,  sed  animalia  qux  babciil 
vilia.  Doc  quoqoe  notandum  esl  quod  aii,  vtiiiMi  lua- 
lum,  qnasi  possel  essc  vilium  lionuin. 

[Ib   XVI,  ^]Et  non  durmict  dc  larnlbus,  de  quibu 


r.55  LOCUTIONES  S 

hmnotaventh  vnifcre  the  prinio  usqne  m  mane 
quod  e^t,  DOii  rcmaocbiiea  nocle,  non  dormiei diclum 
esl. 

[Ib.  xni,  1 .]  Non  oferet  Dondno  Dto  tno  riiuhun  vel 
orcm,  in  quo  e$i  in  ipto  miiwn  :  ittitala  locutio  essei , 
tn  qno  e$i  vitimm ;  sed  isU  Scriptiiris  e^t  usilatior. 

[tb.  5.]  Ei  tapidabis  eo%  m  tapidibuM,  ei  morieniur: 
(|uod  cx  nostra  consuetudinediccreiur,  lapidibus,  non 
fN  tapiditms. 

[Ib.  16.]  Non  mutilplicabii  M  eqmum :  pro  equis  tcI: 
pro  cquiUtUy  equum  posoit ;  onde  nonnulli  equiiatum 
iiilcrprcLiti  sunt. 

[Ib.  45.]  Non  poierii  connUuere  mtper  te  tioHunem 
a/fVfium,  quia  non  esi  ftaier  tuus :  Non  poteris^  diclum 
est  pro,  iion  dcbcbis. 

[Ib.  xviiiy  16.]  Secundum  omnia^qum  petUsii  a  Do' 
mino  Deo  tuo  in  lloreb,  in  die  convocationiSt  dicentee  : 
cum  dixcrit  snpcrius  petiisti ,  dteenies  subjecit ,  iion , 
diccns. 

[Ib.xx,  4.]  Quoniam  Dominus  Deut  noster^  qui  pror- 
cedii  vohiscwm  :  non  dixil,  vos. 

[fb.  siii,  6.]  Siocevrreris  nido  auis  anie  faeiem  iuam 
in  via,  Noiaiidun  quod*«cciirrerJf  dixit  etiam  non  am- 
biilaiiti. 

[Ib.  8.]  Si  auiem  SBdificaveris  domum  novamt  faeies 
coronam  soiario  iuOf  et  non  facies  homiddium  in  domo 
tua,  si  cadat  qui  cecidii  abeo:id  esl,  a  solario  cadat 
qoi  cccidit;  nimis  inusiuta  loculio  esl. 

[Ib.  XXIV,  2  el  5.]  £l  abiens  fuerit  viro  atteri^  et  oderit 
eam  vir  novissimus.  Notaiidum  ei  duobus  posteriorem 
novissimum  dici  :  talis  loculio  esi  et  in  Cvangelio » 
quando  quxriinr  ei  duobus  fratribus  quts  eorom  fe- 
cerit  volunlatem  palris,  ei  respondclur  ftoviMtmiM , 
cum  duo  fuerinl  {Matth.  ixi,  31). 

[Ib.  6.]  Non  piqnerabis  molam^  neque  superiorem  ta- 
pidem  motee,  qma  animam  iste  piqnerat :  pro  eo  qvod 
csi,  quia  animam  pigneras ,  si  feceris.  Dcinde  nolan- 
dum  animam  dixisse ,  pro  ci  vila  quam  babet  anima 
iii  oorpore  :  ex  qoa  locntione  el  iliud  esl  in  Evan- 
gclio,  iVofiiie  amma  plus  est  quatn  esea  {Maith, 
VI,  46)? 

[Ib«  l.]Si  autem  deprehendaiur  homo  furans  animam 
ex  fratribus  suis  filHs  Israel :  aiiimam  pro  homine 
posuil.  Dciiiqiie  sequitur,  et  opprimens  eum  vendiderii; 
qiiae  non  niinus  noiaiida  est  loculio  :  noloil  enim  di- 
ccrc,  eam,  quod  esscl  magis  conseqncns ,  qoonianl 
aniinani  dixerat ;  setl  eum ,  id  esl  liommem,  in  cojos 
iMgnificalione  dixcrat  auimam. 

[Ib.  10.]  Si  dcbiiHm  fueril  in  proximo  tuo,  debitum 
quodcumque  ;  rcpeiitiu  vcrbi  locotioncm  noUndam 
facii. 

[Ib.  ixv,  7.JSi  autem  noluerii  homo  acdpere  uxorem 
fratris  suij  et  ascendei  mutier  m  porta  ad  senaium  et 
dicett  Non  vutt  frater  viri  mei  susdtare  nomen,  frairis 
mri  tii  Iwaet^  notuii  frater  viri  md.  Quamvis  vcrborum 
nrpctiiioiics  amct  Scriptura,  inusiutior  esl  Umen 
repeiilio  lixc  :  sed  elcgantius  qiierclx  ostciital  af- 
feclum. 

[ib.  zxvn,  21.]  Maledicius  omnis  qui  dormicrii  cum 


AUGUSTLM  IN  UGPIATEIKIHinr  6M 

pro  eo     omm  pecore  :  pro  eo  quo4  ea.  cOBcrimcrit.  Deiiiile 


cum  omid  peeore^  pro  €0  qnoii  esC,.€Mi 
core. 

[ib.  iiviii^  4S.]  Et  serwiet  mimfetf  taii. 
JDoimiiM  Deus  tuus  super  H,  Gtxcm  iiiAel  XmptMfv 
nbi  latimis  incerprcumseti,  soiMi  ;  lolei  milem  Iwe 
verbum  in  ea  lerviiule  Scripun  ponere.  qius  deklar 
Deo ;  onde  idololairaB  tppeUanuir ,  qvi  ei  eervhale' 
idolis  lerviunl :  crgo  hic  inuaiuic  poeiiimi.  eti  Ikmi 
verbiifiK  Qoanqoam  possil  eiino  linK  acoswi  liabere, 
quod  Um  graviier  mulu  dixcril,  ul  Inimicit  aois  ni- 
mium  superbicniibus  Unqotm  diis  aervlisc  cogminr. 

[Ib.  49.]  ^Viii^m  eujus  non  audiee  voeem  ejue :  el  boe 
nobinduiii  est,  quod  el  cuius  dixil»  d  ^iit,  iieol  lcqQi 
Scripturx  soleoi ;  ct  in  qucil  ail»  euiuo  wom  mi^  vo- 
eem,  pro  co  qinHl  csl,  cigus  linguam  non  inlciliges. 

[Ib.  54el  55.]  MoUis  inUet  temera  valde  fatduabH 
oeuto  suo  fratrem  sumn^  H  uxorem  qum  ett  im  simu  qut^ 
ei  qui  retfqui  sunt  filH  quiaemque  veUetblMm  ilR;  in 
ut  det  uniexeisa  eanubus  filiorum  tmeeum  ie  qmbus' 
eumque  edet,  eo  quod  non  dereticium  nt  d  quidquam  iu 
angnstia  ei  tribuUtlione,  qua  tribulabuni  te  kumd  tui  i» 
emuibus  dviiatibus  iuis.  NoUndom  csl  qnenmdmodnm 
bic  diclum  sil  fasduMt^  pio  invidebil»  d  Unqoam 
ad  boc  dereliclo »  ul  nccesse  sil  ei  dare  de  eaniibis 
flliorom ,  qou  cogil  nccessius  in  cilmm  sumi  a  p»- 
rcntibus.  Nam  el  in  Proverbiii  qnod  hiinl  ecdices 
liabcnl,  Non  eesnabis  eum  viro  inmdo  {Prov.  xxiu,  6); 
graucus  babel ,  Mf\  /tmnmv^'  /kwjcft«M  iulem  lasdiws 
dicitor. 

[Ib.  65.]  Et  ent  deut  Imtoiws  est  Dommmln  voHs, 
benefacere  vobit  Grxcus  babel,  benefaeere  vot^  nee 
vidctur  csse  saltem  grxca  loculio  :  accusalivus  Umen 
pro  dalivo  positus  inlelligilur ;  ondc  malucninl  Ullni 
bilcrpreles  diccro  vobit^  qoam  vos. 

[ib.  XXIX,  S.]  Yot  ddtttit  emmm  qmm  feeH  Dmmmt 
Deut  vester  in  terra  JSgifpU,  cormm  vobit.  Pknmd  H 
tervit  ejut  onmibut  H  omm  terrm  illimt^  lofcfisMS 
mnfiiat,  quas  viderunt  oeuR  ttd  ;noUndmn  UIm  pbgas 
etiam  tentationes  vocari. 

[Ib.  XXX,  4.]  Si  fuerit  disperde  Aw  m  tmmtmto  eeeR 
usque  ad  summum  cwli^  inde  eomqre§abii  ie  Domdmus 
Deus  iuus.  Mirom  si  uon  bocdidl,  cfomomMifi  WfM 
ad summum  eedi,  qood  solel  diim  dicerc,  a  swudo 
temc  osqoe  id  sommom  tcrro  :  forUisc  ptoplcfcs 
qiriasecoDdom  id  qnod  d  islc  acrcmloaidicte,. 
co^jongilor  lerrm. 

[Ib.  IS<ll5.]  JVon  tnecBioesi,  diceme^  Quiemteemdeim 
cedum ,  et  aedpiet  nobis  illud^  e*  vmdiemlm  i»mm  fmde-' 
mus?  Nequetramtmareesi,dleemt^  Quk  trmmtfrdM 
mobis  irmmt  mare,  ei  aedpiH  mobit  iliud^  ei  mudkuim 
illud  fademmtf  dkent  |iro  eo  posoil  quod  Cilv  d  di- 
cas :  nova  locuiio. 

[Ib.  xxiq,  8.]  Et  Dominut  qui  eomdtatmr  tiH  leemm. 

[Ib.  16.^  Et  dint  pomduut  ad  Mo^tem ,  JSjeee  tm  dor* 
mies  cum  patribut  tuis :  hoc  verbo  cjus  niiorlemiigiii- 
ficavii. 

[Ib.  27.)  Amaricantes  eratis  qum  ad  Demm  :  U  Cfl| 
amaricalKitis  ca  qoae  Dei  sunl. 


83T  UBER 

[Ib.  M. J  5el9  «rIiii  qma  paU  obUum  meum^  itdqnUate 
bAqt^em  fadetU  :  mip  vcrbo  auieni  graece  dicitar, 
imqwUatem  ftteiciis^  qiiod  est  «ve/uii4vtrc. 

[Ib.  29.]  Ei eeeurreHt  vobu  mata  novlsrimmn  dienm: 
slc  cniiii  liabet  gnccus»  pro  In  iiOTissimis  diebus,  aoi 
In  noTlssiino  dieram. 

[Ib.  xxni,  6.J  iVoftfif  hie  ip$e  pater  tuu$  poseedit  te^ 
et  fedt  te,  et  ereant  lef  ordo  notandus  est;  prius  enim 
Tidetur  dicere  debnisse»  ereavit  te  et  fedt  te^  ot  deinde, 
possedit  te.  Qnomodoenim  Intelligitur  posse  possiderl 
i|ni  non  est  ? 

[Ib.  14.]  Cicm  adtpe  reaum  Inltd.  IIsc  meiaphora 
nluiis  inusitata  est,  nt  renes  tritici  intelligantur  velot 
Inlerlora  iritici ,  unde  farina  ejicitur :  hoc  enim  et 
adipem  dixit;  iiam  hoc  noniiiie  eliam  farinam  solent 
Graeci  dicero  :  boc  enim  liabet  graKSus  in  Exodo,  ubi 
icriplum  est ,  Eietantes  [arinam  super  Itunuros  suos 
(£Md.  XII ,  5-i) ;  gra^cus  quippe  intcrpres  9xi»w  po- 
siiit,  qaod  suiit  adipes. 


SE&TUS.  55f 

[Ib.  20.J  FHH  m  quibus  non  est  fides  in  eis  :  usitaU 
Scripturis  locoiio. 

[Ib.  56.]  QuonicmjuiUeabU  Donmms  populum  euum^ 
et  in  s^tfis  suis  ccnsolabitur  :  pro,  servos  suos  coiiso- 
hbitar;  nisi  forte  ipsum  consolari  diclt  translato 
verbo ,  vdut  ab  indignaiione  et  offcnsione ,  qua  euiA 
olTendont  mali.  Sic  autem  ejus  coosolaUo  acclpienda 
est,  non  ex  more  homtnuiB,  sicotnec  ira  ei  lelus,  oi 
castera  talia. 

flb.  37.]  Vbi  sunt  dii  eorum^  in  quibus  fidebant  in 
IjMts  ;  plenuni  esset  et  sine,  in  ipns,- 

[Ib.  AO.]  Ei  jurabo  dexteram  meam :  sd  est,  per  des« 
tcrain  meani. 

[Ih.  42  («).]  lABtanmu  ectU  ttuml  cumeo^  et  adorent 
eum  omnes  Angeii  Dei :  alii  codices  habeitt,  et  adorent 
eum  omnes  filii  Dei.  Kilios  autem  Dei  diclos ,  qui  Aii- 
geli  suiit  in  co^lis,  non  racile  in  Scrifitoris  sanctis 
invenitur. 

(a)A|)odLXX. 


l 


LIBER  SEXTUS. 

liOcatiQncs  de  Jeso  Nave* 


[Joo.  eap.  I,  f  14.]  Vos  autem  tranmbitis  expeditiores 
fratribns  testris,  omnis  forHs  :  id  est ,  omiiis  qoicam- 
qoe  in  vobis  fortis  cst. 

[Ib.  ni,  4.]  Ut  sciatis  vjam,  quam  ibids  eam :  plenom 
csset,  etiam  si  non  haberct,  eam. 

[Ib.  T ,  13.]  Et  faetum  est ,  cum  esset  Jesus  in  leri' 
tko  :  notanda  locotio  est ;  nondum  qoippe  erant  in 
eadem  civltate ,  cojos  portae  contra  illos  chos»  fue- 
ranl » onde  fiictum  est  ut  in  eam  intrare  non  possent, 
uisi  muri  ejus  cecidissent  circumacta  arca  Domini  i 
f  rgo  tn  Jerietto  dictum  est,  ui  terra  quae  pertineret  ad 
Jericho. 

[Ib.  iri,  I.]  De  Jericho dictum  est  cum  cbusa  csset» 
Sic  quisquam  ex  iUa  prodibat^  neque  inlroibat :  utique 
In  illam  subauditur,  non  ex  illa ;  hoc  appellatur  gnece 

[In  21.]  Dominos  dicit  td  Jesum  :  Ecce  ego  trado 
liN  snbjuffatam  Jerieho ,  et  regem  ijus  qui  est  inea^ 
potentes  fortitudina.  Mirandum  qiiod  non  hlc  posuit 
ennjonclionem  copulalivam  ot  dic^ret,  et  potentes 
fbrtitodlne,  qoam  solet  Scriptura  tain  assidoe  ponere, 
01  etiam  ibi  Invcniator  obi  sehsom  sKdits  locotlonls 
fanpediat :  an  el  Jcricbo  et  rex  ^ns  dicU  sunt  poieii- 
tes  fortituiine? 

[Ib.  23,  el  iT,  9.]  £1  Raab  ineretricem  ei  dmum  pa- 
iemam  efus  vivifieavit  Jenu^  et  commofaia  esi  in 
israd  usqne  in  hodiemum  diem.  Noiandumcst  qnem- 
admoduin  dicat  ScTiplura,  kkque  in  hodiemum  diem^ 
qoodassiduedicit;  nam  el  dc  lapidibus  illis  dnode- 
cim  qoi  positi  sont  obi  Jordahls  ex  ima  parte  deflu* 
xeral ,  et  cx  pwte  superiore  (ConsUteral,  arca  trans- 
eonta  vel  populo ,  ita  di^Uum  est ,  quod  essent  ibi 
«aoiK  tn  hodiemum  diem  :  quod  videlur  ita  sonare , 
Isnquam  pos»t  plurimum  icmporis  pcr  hanc  Scriptu- 


ram  ista  nanreiitur,  nec  eo  lempore  li  libri  conscriptl 
fuerint  qiio  erant  haec  reeentissuna.  Qpisqois  aotcm 
putat  lioc,  quid  de  isu  meretrice  didunis  est ,  qu» 
utique  quantum  cst  xlas  onius  hominis  vixil,  el  tamcn 
dicitiir,  usque  in  hodiernum  diem?  De  his  ilaque  relws 
hoc  dicitur,  qux  non  Ita  constitntae  sunt ,  ut  postea 
mntareniirr  ab  eis  qui  constitueront :  quomododicitor 
aliqiiis  in  exsilium  pcrpetoom  mlssus,  qiiia  non  ad 
leiiipus  prxfinitum  hoc  supplicio  plectitur ;  noii  quia 
qiiisquam  potcst  csse  perpetuos  in  exsilio,  com  homo 
ipse  uon  possit  esse  perpeluus.  Sic  ergo  et  ista  nicrc- 
trix  iion  est  prxcepu  ad  tempos  habiUro  in  Isracl ; 
ideo  diclom  est,  usque  tn  hoiUemum  diem* 

[Ib.  vii  ,11.]  Dominos  didt  ad  Jesom :  Peceavit  po* 
putus^  ettransgressus  est  testamentum  meiim,  quod  dis- 
posui  ad  eos,  NoUndum  qoemadmodom  lesUnientiiro 
appcllet  hoc  qood  prxceperat,  ot  anathema  esset  Je- 
richo,  et  nemo  sibl  inde  aliqoid  osorparet. 

[Ib.viu,  \et  2.]  Dominos  loqoens  ad  Jesom  ait  iater 
csten  :  Ecu  dedi  in  mamu  iMas  regem  Gai  et  terram 
ipsius^  et  fades  Gai  ncui  fedsti  Jericho  ei  regi  ^us ,  H 
prcedam  peeomm  prcedaberis  tibi,  Pr»cipoo  nounda 
locotio  est,  iion  solum  quia  pretdaberis  tibi  dixit,  lan- 
qnam  unios  roiora  essel  iUa  prxda,  com  omniom  es- 
sct  futura  ;  nam  ulcs  locutiones  usiutissinue  sunt , 
cum  Deus  Unquam  ad  onom  loqoitur,  qoae  ad  popo- 
lom  loqailor  :  sed  boc  no\iim  est  hic,  qoia  pracdixit 
Scriptura ,  Et  dixit  Dondnus  ad  Jeemn ,  qoem  consUt 
nnHiii  hoinincm  foisse ;  qood  lamen  dixit  prsedaberis 
tibi ,  noii  oiiqoe  iu  drctom  esl,  ol  praMla  illa  hiym 
miius  homuiis  esse  prsoepu  Bil,  aed  univcrsi 
popull. 

[Ib.  12.]  Et  insidies  erant  civiuui  a  mari.  Qm  nescit, 
puut  bum  civiutem  mariliuiam.  Consoetndinia  ObC 


539 


LOCUTIONUM  S.  AUGUSTLNl  tN  UCriATEUCIIUtf 


54fr 


aotem  Scriplurirani,  Qt  occfdcnulein  partcm,  a  mari 
appellei,  Tcl  ad  mare;  quia  ex  ipsa  parte  lcrra  ubi 
Imbc  agebantur ,  propltit  babei  maro  quam  a  cxieris 
parlibua. 

llb.  18.]  &l«Mft  mam«  Uuan  in  gtno^  quod  at  m 
fliNnw  iua ,  emOra  cMtafON.  bla  locutio  noUnda  non 
easel,  nisl  propler  nomca  qnod  obacurum esl  eia,  in 
qoorum  consududine  non  csl.  Quid  enim  dicaigxson, 
non  ficiie  intelligitur  :  boc  interpres  Symmacbus  scu- 
tom  appellasae  pcrbibctor.  S(*ptuaginU  autcm  inter- 
pretea,  secundum  quoa  isu  traciamus,  qui  posueruni 
gKSon ,  niiror  si  et  in  graeca  liiigua  ba>Um  Tel  bn- 
ceam  gallicanam  inldligi  volueninl :  ca  quippe  di- 
cuntur  gaesa»  quorum  el  Virgilius  meminil,  ubi  ait  de 
Gallis  in  sculo  iEnese  piclis ,  Duo  quitqiu  Alpina  ca- 
nueani  gam  nutnu  (JEnmd,  lib.  8 ,  tt.  661,  662). 

[Ib.  2S.]£l  facti  ranl  inter  medium  cattroruin^  hi 
hinc  et  hi  hinc,  Duo  noUnda  snnl  in  liac  ioculione  : 
unum,  quod  cum  bosies  qui  vincebanlur ,  iii  medio 
essenl,  unquani  de  bis  dictum  esl,  qiiod  bi  essciit 
biiic  el  hi  binc,  cum  polius  iU  Israelita:  rueriiil ,  qui 
eoa  in  medio  posueranl  pcrculicndos ;  allcrum, 
qiiod  intcr  mcdium  caslrorum  eos  factos  essc  dicii 
Scripiura,  cabtR4  appellans  eiiam  productas  acics  in 
pneiio  consiiliiUs,  cum  castra  non  soleant  appellari, 
nisi  ubi  cxerciiub  ad  mancndum  consisiii :  nisi  forie 
Idco  casira  ap|>elbu  aunl ,  quia  cum  omnibus  suia 
ibanl. 

[Ib.  27.]  Exeeptu  peeoribui  et  ipoUie^  qum  eranl  in 
driu/f,  prmdmii  eunt  filH  lerael  tacundum  prasceptum 
thmini ,  quemadmodum  conttituit  Dondnut  Jew  :  iU 
diclum  cst  Ejcepti$  pecoribue  et  ipoliie,  prffdati  iunt , 
qoasi  ipsa  non  fuerini  praBdati ,  cuin  poiius  ipsa  prae- 
dail  sinl,  el  esce|.ia  ideo  dicu  sint,  quia  bxc  illo  pra&- 
lio  sola  consunipi&  non  snnt. 

[Ib.  IX,  7.]  Uraclitx  rcspondenles  Gabaonitis  dixe- 
runt :  Vide  ne  in  me  kabitei.  Et  quomodo  diiponam  tibi 
teUamentum  t  Jani  el  sopcriua  lales  loculioiies  nouvi- 
mus  :  boc  esl  enim  Vide  ne  in  me  habita ,  qiiod  esl , 
apud  me ,  id  est  in  lerra  quam  eia  promiseral  Deus. 
El  bic  Unquam  ad  unum  buminem  videiilur  loculi , 
com  legaius  ad  eos  non  unus  vencril :  sed  niore  suo 
genti  ct  populo  responsa  reddenles,  singulari  numero 
loqouiitur,  sicul  plerumque  el  ad  ipsos  Deus  vel  du- 
clor  ipsorum.  NoUndum  etiam  quod  pactum  pacis  te- 
aUmentum  vocni  ScripUira ,  morc  quidem  suo ;  nam 
atepe  iU  liiquitur. 

[Ib.  X ,  17.]  Et  nuntiatum  ett  Jau  dicenteit  Inventi 
$unt  quinque  re*jei  abiconditi  in  ipeUnea  :  pro  eo  quod 
cai,  nuntiaveruut  diccnles. 

[Ib.  25.]  Ita  faciet  Dominui  omnibus  inimicii  vatriif 
quoi  voi  debellabitii  eoi  :  nibii  miiius  essei  buic  sen- 
lentiae,  clsi  iion  babcret,  eos. 

[Ib.  XI ,  19  el20.]  Et  omnei  eepit  in  beUo,  quia  per 
Dominum  factum  en  conforlari  cor  eorum ,  lU  obi^am 
irent  ad  bellum  ad  lirad ,  «1  exterminarentur  :  noUn- 
dum  esl,  confortari  cor^  non  scmper  in  bono  acci- 
piendom. 

[Ib.  XIV,  6.]  Tu  uii  verbum^  quod  locuUu  cn  Domi- 


nui  ad  Moyicn  hominem  Dci  ia  me  ai  te  :  iioa  diiit , 
boniiiiem  suum. 

[Ib.  XVII.  16.]  Et  diseruni  fitH  Jaupk^  Non  iu/icii. 
nabii  mom  af  equui  electut^  et  ferrum  Ckmnanaso  qui  kt 
Mfol  in  Deihian  :  equmn  aieeium  dixil,  pro  cqiiia  elee- 
tis,  quod  usiuiom  in  noatro  aemione  nm  esl ;  unde^ 
Donnulii  laiiiii  interprelca  noloeruhl  «^imift  Interpre- 
Uri,  acd  equitaium,  Sk  aulem  dlclum  esA^equui  eiec- 
In,  pro  equis ,  aicol  in  Doatra  conaueiodine  dicitur 
miles,  pro  miliiibos. 

[Ib.  xn,  S3  ei  54.]  Et  fadi  amU  axiiui  WmnmJordu- 
nii »  ei  reverieniur  finaod  wmra :  non  dixil,  rerersi 
aonl,  aot  salt«m ,  revertontor,  aicnl  aolel  de  flnibus 
dici;sed,  reverteniwr^  Unqoam  adboc  fblurom  sit, 
cum  praeteriiorum  sil  isU  narralio :  el  in  omnibus  fere 
ipsis  terrarum  divisionibus,  per  singobs  qoasqne  Irihoa 
iu  ioquiiur  Scripiura,  ut  fuiuri  tempor^  verM  ouinr. 

[Ib.  XX,  9.]  Refugere  illuc  qtd  percuioerii  animam 
noieni :  bic  animam ,  vel  bominem  intdligere  debe- 
mus,  vci  viiain  camis  qiue  fll  per  animam;  qoa  loco- 
iione  cl  itlud  diclum  esl  a  fratribua  Joseph,  ^Toii  per» 
cutiamui  ejui  animam  {Gen.  xxxvii,  22) ,  id  eal ,  non 
eum  occidamus.  Nam  si  anima  possel  ab  inlerfedora 
perculi ,  non  diccrel  Dominus,  NoHieHmmre  eet  qui 
eorpui  occidunt^  animam  auiem  oeddera  nen  poimH 
{Maith.  X,  28). 

[Ib.  XXI,  2.]  Mandavii  Domtnm  in  manu  Mofd :  lo- 
culio  famili.irissiina  Scrlpiuris ;  iu  enun  diciiur,  Ver- 
bum  quod  laclum  esl  in  maiiu  illius  vel  illloa  pio- 
pliclx,  boc  eal  in  poicsute  diccndi  datnm. 

[Ib.  40  («).]  Ei  aceepii  Jeeui  cultroi  peirinoi^  in  qui- 
bm  circumcideral  filioi  lirael :  iion  dixil ,  quibus  cir- 
cumcidcral,  acd  inquibui. 

[Ib.  xxu,  7.]  Ei  ubi  dindiii  eoi  Jmm  in  domoi.aaai^ 
ef  benedixii  eoi  dicem :  plus  vidciur  hic  copubliva 
conjunciio,  id  cst,  ei;  nam  iu  did  posscl,  Eiubidi- 
midl  eoi  in  domoi  ium^  btnedixit  eoi  dieem. 

[Ib.  8.]ltcm  alia  lociitio  notanda  esl,  qood  coro 
dixlsscl  Scriptura,  Et  benedixii  eoi  JeiUi  dicam^  alqoe 
hia  vcrbis  inicntos  fccisset  audire  qiiid  benedicendi) 
dixit  Jesus;  boc  soium  subjccil,  In  divitiii  wwtiii  abie» 
runt  in  domoi  iuu ,  et  pecora  muUa  vatde^  ef  arqenlum 
ei  aurum  ei  veHmm  multam  vatde ,  diviieruni  prmdam 
inindcorum  iuorum  cum  ftalribm  euii  :  qnod  magis 
esse  narraniia  qiiam  behediccnlis  appard. 

[Ib.  \t^.\JEdificaneruni  ibi  aram  iuper  lordanem^ 
earam  magnam  videre  :  isia  locutio  diam  lii  acrmouo 
lalino  nou  est. 

[Ib.  1 1.]  El  audieruni  /Utt  laraet  dicentiam  :  Bon  air, 
dicenlem,  vel  dicenles. 

[Ib.  27.]  Servire  ierviiutem  Dondtd  :  \n  qiu  Idco- 
llone  duo  noUnda  suni,  el  eervire  iorvituiem^  qux 
eliam  lalina  locuiio  reperilur;  d  ffrrffMfan  AMniif, 
M  esl  quae  dcbeliir  vel  exhibetur  Domlno. 

[Ib«  50.]  Ei  audieniei  Phineei  tacerdoi  eH  omiiet  piw* 
cfpei  «fnagoqm  qui  erant  cum  t7/o,  verba  qum  iocuiipnsi 
fitH  Ruben  ei  fitH  Gad  ei  lUmidium  tribm  Mananea^a 
ptacmruni  ittii  :  audientei  pro  aiidierunl  posilum  est; 


LIB^R  SEPTIMUS. 


54t 


.  csl  iiic,  et;  lum  plcnus  cst  scnsus  ,  andkntei 
m,  placuerunt  iUn  :  ncc  lamen  sinc  inconsc- 
;  quia,  cum  audisscnl ,  dicendum  fuil. 
lin»  !•]  El  Jesuz  senior  provcctus  diebut  :  Iioc 
ham  diclum  notuvimus ,  scniorcm  in  Scriplu- 
solum  illum  appcllari  qui  esl  inrra  xlalem  se- 
d  eliam  valdo  senem.  Unde  non  omnis  se- 


niorscncz,  omnis  aulcni  scncx  senior  diei  pofoM. 

[II).  xxir,  7.]  Ei  indujtt  superilioi  mare^  et  operuk 
snper  ilhs :  non  ail,  opcniil  illos,  qiiamvis  uonnalli  \n 
lcrprelcs  lioc  mnlucrunt  diccre. 

[Ib.  17.]  /n  ommbus  gentibus  quas  iransivbnus  per 
'  ipsas  :  osiuiae  In  Scripturis  siiiit  islafi  locutiones ,  nec 
tam  crebro  nolandx  quam  crcbro  inlercumint. 


LIBER  SEPTIMVS. 

LocutioDes  de  Judicibus. 


eap.  1 ,  t  i.j  El  faclum  e$t  postquam  defunetus 

f,  interrogabant  plH  Israel  in  Domno  :  non 

«nlnum,  quod  scrroonis  nostrl  consuctudo 

it. 

L]  Et  bellenms  in  Chananago :  non  dixit,  adver- 

Rtnxum,  aul  contra  Chananxum,  aut  saltem» 

ansnm. 

1 ,  8.]  Et  mortuus  est  Jesus  filtus  Nave  servus 

^filius  eentumdecem  annorum,  Ista  rcpetiiio 

om  dixisset  /i/ltii  Nave^  rcpctivit  /ffftfi,  et 

iddidii,  cenlum  decem  annorum,  inusitata  est ; 

is  filius  centum  dccem  annorum  diccrcl,  qiiam 

senium  dcccm  annorom  :  sed  tamcn  ct  alibi 

ir. 

0.]  Et  omnis  generatio  apponli  snnt  ad  patres 

oUnda  loculio  cst,  qood  non  alt,  apposiuest, 

ures  eranl. 

lA.]Tradidit  eos  in  manu  prmdanlium  :  non 

n  manom ;  quod  videttir  btina  locuiio  pos- 

18.]  Et  cum  guscitavit  Dominus  ds  judices.ei 
\minus  cum  judiee :  solita  locutione  plus  est 

nam  pleuum  esscl,  Et  cum-suscitavit  Donunus 
ces ,  erat  Dcminus  cum  judice.  Nolandiim  cst 
loc ,  qi!od  a  plurall  ad  singularcm  transicns, 
,  aim  jiidlcibus »  ^cd^  cum  judiee,  id  esl ,  cum 
qite  Jiidice. 

,9] Et  factum  est, eum  moreretur  judex ^  et  re- 
ilKr,  et  iterum  eorrumpebant  super  patree  suos. 
Dcutio  esse  i'a  potfrat  sccundiim  consuelu- 
lermoiiis  nostri ,  Et  flebat  cum  moreretur  ju- 
rvYcrtebanlur,  et  ilenim  cornimpebant  super 
Mos.  Si ,  et,  iion  haberet ,  plenum  essct ,  cum 
urjudex,  revertebantur,  et  iterum  corrumpebant 
wtres  suos ,  id  est  plnsquam  patres  eorum. 
!0.]  Propter  quod  tanla  dereliquil  gens  heee  testa- 

mewn  :  tanta  dixit,  pro  taiitum ,  id  csl  tnin 
I  noinen  pro  adverbio ,  qiiod  ciiain  in  latinis 
ubus  maxime  pocticis  invcnitur. 
0.]  El  non  obandierunt  vods  meee  :  grxca  ina- 
itioest. 

tt,  10.]  Factus  est  tuper  ewn  Spiritus  Donuni : 
iriius  Domini  ulique  factus  nun  sil ;  sed  super 
!<gi  Ml ,  iu  dictum  est  ac  si  diccretur,  ractiim 
isel  supcr  cum.  Ex  qua  locutiooe  ct  in  Evan- 
riUir.  Antc  me  factus  est  (Joan.  i ,  27) ;  id  cst, 


factum  est  u(  esscl  an!e  roe  :  qiiod  alio  ii«odo  dicere- 
tur,  prjcbtus  est  mibi. 

[Ib.  Sl.]  Et  sumpsit  Aioth  gladinm  de  super  femore 
suo  dextro :  sic  Interprelari  potiiit  qnod  graecus  habet: 
M  £>ft»9r^,  nam  locutio  minus  latiiia  cst. 

[Ib.  17.]  Erat  autem  Eglom  vir  exilisvalde :  hoc  x«t' 
&ni9fot9tv  dictum ,  id  est  locufKmc  contraria,  sequen- 
tia  indicant ;  quando  enim  percussus  est,  dictum  ea 
qudd  coiicluserunt  adipes  vulnus ,  quia  non  eductus 
cst  gladins  de  ventre  ejus. 

[Ib.  31 .]  Et  percussit  aliemgenas  in  sexeentos  viros  : 
non  ait,  alicnigcnnrum  sexcentos  viros,  aut  certe  alie- 
iiigas  in  sexcentls  virrs. 

[Ib«  iT,  6.]  Nonne  prcecepit  Dominus  Deus  Jsrael  libl, 
el  perges  In  montem  Thabor?  Non  ait,  ut  pergas,  qiiod 
vidclur  esse  consct|ucns;  sed  inusiuu  locutione, 
Nonne  prescepit  libi,  et  perges^  m  subaudiainus  verbum 
quod  sopra  positom  esi ,  et  sit,  Nonne  pcrgcs?  aul 
soliU  locutione  plus  liabet,  et ;  nam  isU  conjunctiona 
dctracU  sensus  currit,  Nonne  niandavU  Donunus  Deue 
Israel  iiM,  Perges  in  montein  Thabor,  et  accipies  tecwn 
decem  millia  virorum?  cte. 

[Ib.  8.]  Oiioftianf  iifscto  diem  in  quo  Dominus  prosperat 
angelum  mecum  :  utrum  prosperst  actos  angeli  cjus 
qui  mocum  cst?  an  prospera  roihi  facit  per  angclum  ? 

pb.  13.]  Omncs  currussncs,  nongenloscurrusferreos. 
Ubilibet  dislinguattir,  elegans  Tepetitio :  ulrum  omiies 
cumis  tuos,  el  deiiidc  seqnatur  nongentos  currus  fer^ 
reos ;  an  onmes  currus  suos  nongentes^  el  deinde  in« 
feratur  ciirnis  ferreos. 

[Ib.  15.]  Et  patefedt  Dominui  Sisaramf  et  omnes 
currus  ejus^  ei  omnia  caslra  ejus ,  tii  ore  gladn  in  cou" 
spectu  Barach.  Qiiomodo  pavefecit  corrfis,  nisi  eos 
intelligas  qui  erant  in  curribus?  Et  pavefecit  Dontinus 
Sisaram^  et  omnes  eurrus  ejus^  el  omnia  castra  ejus^  in 
ore  gladn  in  conspectu  Barack.  Pavefedt  in  ore  gladii^ 
ac  si  diceret ,  iuterfecit  in  ore  gladii :  pavefecit  ergo, 
cum  cscdercntur  gladio. 

[Ib.  16.]  Et  descendit  Sisara  detuper  curru  suo :  ita 
dici  latine  poluii,  quod  est  gracce  M  Stm9n. 

[Ib  i^.]Etcooperuit eum in pellema : non dixil, pelle, 
aut  de  pelle ;  sic  enim  habct  gneeus  h  rf  U^t  «¥ns«. 

[Ib.  20.]  Et  erit ,  si  quis  veneril  ad  te,  et  dixerit,  EsS 
hic  virf  et  dices^  Non  ett.  DeipcU  conjonctione  con- 
sequentem  habet  sensuro,  Si  quit  venerit  ad  te^  es 
dixeritf  Est  hic  vir  ?  diees^  Non  est. 


541 


jlb.  24.]  Ei  pergebat  manu$  filhrum  Israel  pergtMi  . 
frolila  et  frcquciitata  locutio  est. 

[Ib.  24.]  El  iHdurabalur  in  Jabin  regem  Chanaan : 
iiovo  niod»  posiluni  cst  boc  vcrbiini,  iiidurabatur,  pro 
co  quod  esl,  fi  rli»  eflicicbattir  et  pnjcvalidus. 

[Ib.v,  26.]  Perforavit  caput  ejus,  ei  percuwi :  id  M^ 
rorcusi^it  c:iput  ;Ja»,  ct  perforavit. 

[11).  5!.]  Sie  pereani  omnes  iminici  /nt,  Domine;  ei 
diligaites  eum  sicut  ortus  solis  in  potentia  ejus  :  non 
dixii,  diligcutcs  le,  cuin  utiqucde  Douiino  iiitclligi 
vcllel. 

[Ib.  VI,  3.]  Et  faclum  esi,  quaiido  seminarii  vir  Israel : 
110«  unum  boniinem  slgniricat,  scd  ipsam  genlein. 

[Ib.  3.]  Ascendebat  Uadianet  Amalech  ei  filH  Orien- 
tis,  et  ascendcbat  super  cum  :  isla  repclitio  vcrbi  noa 
viJcUir  habere  solikim  cleganliam  vcl  afleclum. 

[Ib.  9.]  Etiiberan  vos  de  mttnu  jEgypti :  pcr  iiianum, 
polestatem  significat ;  pcr  iEgyptum,  iEgyplios. 

[Ib.  13.]  Ei  dixit  ad  eum  Gedeon^  In  me,  Domine  mi : 
subintelligilur,  inlcndc,  boc  cst,  lu  me  intende ;  el 
Cdt  ista  l(.cii(io  Scripturis  familiarissiiiia. 

[Ib.  13  ]  El  si  est  Dominus  nobiuum^  et  uiquid  fnvf- 
ncruiit  itos  oinnia  mala  isia?  Viug  babctconjuiiclionem, 
f/,  sicut  solct  *lo4|ui  Scriptura,  qux  si  dctrahatur, 
pleiia  scutciilia  cst,  Et  si  csi  Dominus  nobiscum,  «I- 
4iuid  invenerum  nos  omnia  mala  isiaf  Quamvis  ct  supo^ 
rior  coojunctio  poisit  salva  scntenlia  detrabi,  ut  cum 
dixissct,  In  nie,  Domine  ad;  deiode  subsoquatur,  si 
€s(/)oiiifiiiis  nobiscum^  uiquid  inveneruni  nos  omuia 
maia  ista:  magis  enim  boc  cxigit  nostrx  locuiionit 
consuctudo. 

[Ib.  23.]  Et  vitulum  mimrum  uplem.  Ilic  maniresium 
est  quomodo  vUulot  appellet  Scriptura  :  bos  enlm 
annorum  scptem,  secundum  consuctiidinem  locutionis 
iiostnc,  non  est  utique  vitulus.  Secundum  hanc  crgo 
lociitlonem  dictum  est  de  Samegar  \  quod  occiderit 
seicentos  viros  prcBter  vi:ulos  boum  (Jud.  ui,  31),  hoc 
est  pnuter  boves. 

[Ib.  34.]  Ei  cecinit  ut  eomea :  subauditur  tuba ;  grac- 
€us  eoim  non  habet,  tuba,  sed  tantum  comea. 

[Ib.  vu,  12.]  Cameiis  eorum  non  erai  numerus^  el 
eranl  mui  ofrena  ques  eU  ad  labium  maris.  In  multiti^ 
dine  constat  Oicc^Mcxiif  dictum.  llxcautem  translalio, 
ubi  iabium  maris  yiosuit  pro  littore,  assidua  est  in 
ScripCuris,  scd  rara  esf  iu  laiinis  codicibus,  quia  ple- 
rique  liitus  intcrprciati  sunl,  magis  quid  significaret 
labium  voleiitcs  ponerc,  quam  ipsum  labium.  Nam  lit- 
Jus  si  vcllent  Sepiuaginla  interpreles  dicerei  non 
decsset  lingua*  grxc»  quod  dicerent. 

[Ib.  16.]  Et  dinsU  trecenlos  viros  per  iria  prindfna  : 
pro  partibus  principia  posiiit. 

[Ib.  viu,  1.]  El  dixerunl  ad  Oedeon  thi  Epkretm :  id 
est  viri  de  Iribu  Ephncm. 

|lb.  1.]  Quid  terbum  hocfed^ti  nobis,  ui  non  voeares 
nos  cum  emes  pugnare  in  Madian?  whum  pro  focto 
pDSuit. 

[Ib.u,  ^.]  Ei  dederuni  septuaginla  or^tfiUf  :subaudi- 
tur,  pondo,  vel  Ule  aliqnid :  inlcrprctatio  cx  bebrxo, 
septuaginla  pondo  habct. 
*  in  Mss.,  scgcmar» 


LOCUTIONUM  S.  AUCCSrai  IN  nErT.\TEC)CIIOM 


541 


[Ib.  A.]El  condunl  in  ipms  Ammekek  wir*§:inipm 
dixii,  pro  es  ipsis,  id  cst  cx  argenU  pondo  sepcwniia 
conduiit  viros. 

[Ib.  4.]  Viros  inaneselpenstrbatos :  Imnes  pn«iit  prv 
lcvibus,  quibiis  sunt  contrarii  gfavcs;  umledidiv, 
In  populogran  iaudabo  te  {PsaL  xxxiv,  18). 

[Ib.  5.]  Et  intravii  in  damum  patris  aui  m  Epkratkti 
el  interfecil  frales  suos  fiUot  Jerokaai  sepiuaginia  viru^ 
super  lapidem  unum  :  qaia  Jam  soperius  septuagisu 
diicrai  aiios  Jerobaal,  id  est  Gedeoa ;  eliiiiiic  aos 
soptuaginu  dicit  occisos :  quarovis  minus  oecisi  (ms- 
riiit  duo ;  id  est,  ipse  qui  ooddil,  el  loaiham  junior  • 
qui  latuit,  de  quo  adjungens  didl,  rf  remaneit  Jaalkam 
filius  Jerobaai  junior,  quoniam  akseomdUu  ;acper  hoc 
universum  numerum  posuit  pro  peae  nniveffso. 

[Ib.  23.]  Et  spreveruni  viri  Sickimarum  im  domo  iK- 
melcch  :  iion  dixit,  spreverunt  domum  Abiraelech. 

[Ib.  34.]  £t  inmdiati  sunt  super  Sickimam  qualuot 
principia  :  id  esl,  quatuor  pertes :  jam  Istam  locutio- 
iiem  superiiis  eiiam  notavimos. 

[Ib.  43.]  Ei  accepU  popuimn,  ei  divisii  emm  in  tria 

pnncipia:accepii,  dixil  de  illo  popalo  qul  cum  ilk^ 

crat;  d  bic  Iria  principia  pro  tribitf  parUlms  pobuit. 

[Ib.  55.]  Ei  abierunt  viri  ioeum  smum,  •  id  est ,  mius- 

quisque. 

[Ib.  XI,  8.]  Ei  eri$  mokis  imxapmt  mmmikms  kakitmuikus. 
Caiaad:twn  dixil,  eris  Dohis  capoi;  sic  eaiai  solet 
loqui  Scripiora  :  uode  etl,  Esto  miki  im  Damm  pratetta^ 
rem  etim  dommm  refkgH  ( IVil.  xxx,  5  ),  el  m^ 
hujusmodi. 

[Ib.  54.]  £^  Acc  MiiM  €i,  <l  iMii  stlprMr  ^MM /r. 
(ucsMii^.hoceUqQoddicUnaeU,  iuddi«|;se(l 
propter  affecium  repetiu  seoleolia  tsLEtmomeatek 

pi^  ipum  fiUmsaut  fiiia : mam  ettai.pto  nmienlA 
dictom  esl ;  praeteriu  qoippe  narranlor. 

[Ih.  XIII,  2.]  Et  uxor  ejus  sisrtfis,  et  mam  paridat : 
eum  potuissel  suflicere  qood  diclun  esl,  etmi^. 

[Ib. 8]  Et  precatus  e$i Mamma Domiimmm H dint^  tm 
me,  Domine ;  komo  Dei  qmem  mmsisti^  veriat  imM  ilf- 
rmm  ad  nos :  In  me  ita  dictom  csl  ol  sobaodialor»  ii^ 
tcnde. 

[Ib.  XV»  8.]  £i  poviissJI  eo$  tikiam  eupar  f^mmr :  hac 
locuiio  inusitau  esl,  tameo  locutio  esl»  oon  allqois 
in  corpore  vulneris  locus,  slcui  iii  Qoffsiiooihos  ex- 
posui;  hoc  eu,  pcrcussii  eos  ad  adnuratiooeoi ,  ad 
Sluporero  (Qumst.  in  Jud.  qumst.  55). 

[Ib.  10.]  Et  dixerpmt  vir  Jmda,  Quare  ascemdistit  mper 
mos : singolarcro  posoil pro plorali, dixenml euimvin 
ioda,  non  unus  vir. 

[Ih.  12.]  Ne  foru  oceurratis  im  mm  vo$ :  pto  to  food 
est,  occidaiis  me ;  el  hxc  loculio  iu  Qussliouihos  ex- 
posiu  est  (id.  ^ifiBii.  56). 

[Ih.  13.]  Et  reduxermmt  emm  de  petra^  et  uemt  osfos 
ad  Maxitlam  :  locns  esl  sic  appdhilos  poslca  es  ee 
faclo  quoil  ibi  gessil  ipse  Samsoo,  qoando  nuxipa 
asini  pugnans,  miiie  prostraVit :  hoc  ei^o  per  pro- 
Jppsim  dictum  esl,  quia  posl  iUa  omnhi  fesU,  liaee 
historia  conscripU  csl. 
[Ib.  1 4  ]  Sicut  stupa  ^m  otefearit  igmmm :  aeUpMa 


545                            DE  SUBSEQUEXTI  QUiESTIONmi  OPEUE  S.  AUCUSTlNf.  546 

ab  animali  td  iiuinimale ;  non  cnim  slupa  sensum  ha-  nulli  inlerprelali  sunt,  obiidebani,  sed  graecus  ix&Onr^, 

bd  olfiieius  :  sod  ita  diclum  csi,  ac  si  dicerclur,  cum  lioc  est  sedcbal,  quia  insidix  singulari  numcro  grseco 

ignem  lenserit ;  ^iiamvis  ci  lioc  quod  dixi,  scnscrii.  dicuniur,  iiec  potest  latine  dici  insidia  :  locutlo  aii- 

adearodem  meuplioram  pcrtiiieat,  sed  ad  cclcrilatem  tcin  notanda  erai,  quia  dictiim  cst,  lu^dim  udebant^ 

liilelligendam  periinel  quod  dictiim  csl,  olefeceriL  pro  iis  qni  insidiabanlur ;  ipsi  enim  sedebant. 

[Ib.  15.]  Et  epctendit  mmmm  suam,  et  aecepit  eam:  [lb.  10.]  Nnne  erga  indica  mifn  in  quo  Ugaberis  : 

«isl  non  dicercC  extemUt  mamim  suam,  iitiqiic  eitenia  non  ait,  qiio  ligabcris,  aui  uiidc  ligal>eris. 

inanu  accepbim  inielligercmns.  [Ib.  H.]  Si  Ugavcrint  me  in  funibus  no»i«:iion  diiU, 

[Ib.  iTi,  2.]  Et  mmtiatum  est  Gaxitis^  dicentes  :  non  funibns. 

•It,  nanliaTerant  dicentet,  aut  nuntiatum  est  a  diccii-  [lb.  II.J  Item,  Si  Ugaverint  me  in  fmueutisnovis,  vi 

'•***•  quibus  non  esi  factwm  ojms^  et  in/inmbor :  plenum  c- 

[Ib.  7.]  Si  ligambti  me  in  septem  nerris  kumidis  scl,  etsi  iion  pra^ponereiur,  et. 

'UMdum  necaiis :  nou  flit,  sepiem  ncr%  «,  scd  «1  septem  [lb.  15.]  Et  hoc  tertium  fefetristi  me :  /<r/i«»i,  posiiit 


pro  tcrtio,  sive  lcr,  nomcn  scilicct  pro  adverbio, 
[Ib.  7.]  Si  iigoHrint  me  in  septem  nerris  Itumidis     qaod  et  iii  laiiiiis  loculionibus  clegaiiler  ficri  solcl. 
nendum  siccatis,  ei  infirmabor  :  pletium  esset ,  etsi         [Ib.  26.]  Dimitte  me,  et  palpabo  columnas,  inper  quas 
oon  baberet,  €f.  domus  confirmata  est  super  eas, 

flb.  9.]  Et  inndim  ri  sedebant  in  cubiculo  :quod  non- 

^*- . 

DE  SUBSEQUEIVTI  QUiESTIOIVUM  OPERE. 

UB.  II.  BBTBICT.  CAPUT  LV. 

1«  Eodem  tempore  {a)  seripsi  etiam  libros  Qutestionum  de  Lbris  asdem  dirinis  septem^  quos  ideo  appellare  stc 
tiW,  fBM  m  ques  iki  ^ptaantur^  magis  quofrenda  proposui^  quam  quafsita  dissolvi ;  qumnris  multo  piura  in  eis 
mbi  widenmtnr  iia  pertraetaia^  ut  posmnt  eUam  soluta  et  exposita  non  immerito  judicari.  Regnorum  quoque  libros 
eedem  modojmn  eonriderare  cesperamus ;  sed  non  mullum  progresri,  in  alia  quw  magis  urgebanl^  animum  iniendi- 
nms,  in  primo  mUem  Ubro^  ubi  agitur  de  virgis  variatis^  quas  ponebat  lacob  in  aqua^  ut  in  eoneeptu  positm  oves 
ens  widerent  enm  biberent^  et  varios  fetus  parerent  (Quesst,  93) ;  non  bene  a  nobis  exporita  esi  eausa^  eur  iterum 
cenapieniiknt  non  pombat^  id  est  cum  alios  fetus  conripereni^  sed  in  priore  conceptu.  ^am  queesAonis  alierius  ex^ 
poflljo  (Id.  95),  uki  tfueeritur  eur  dixerit  socero  suo  Jacob,  c  Et  decepisti  mercedem  meam  decem  agnakus  t  {Gen , 
«sii»  41),  folif  veradter  enodata,  demontlrat  istam  stcut  sotri  debuit  non  solutam, 

i.  In  tertio  qtioque  libro  ubi  de  summo  agitur  sacerdote^  quomodo  creabat  fiUos,  cum  haberet  necesritatem  bis  in 
die  ingredi  in  Sauetm  snnetorum,  ubi  erat  altare  incenri,  ad  offerendum  incensum  mane  et  vespera  {Exod,  xxi^,  7, 
S),  qm  non  possrt^  ricnt  Lex  diat^  immundus  intrare ;  et  eadem  Lex  dicat^  immundum  fieri  hominem  etiam  ex 
eaneitkiin  eonjngali,  quem  jubei  quidem  lavari  aqua^  sed  et  btum  dirit  immundum  esse  usque  ad  ve^peram  {Le- 
tir.  xTt  t6) ;  smde  diari,  1  Consequens  fmsse^  ut  aut  contlnens  esset.  aut  diebus  aliquibus  intermitterelur  incensum  1 
{Qntm.  8S)  :  noii  vldi  non  fmsse  eonsequens.  Potest  enim  rie  inteUigi  quod  scriptum  esl,  1  Immundus  erit  usque 
ad  vesperam^  i  nt  per  ipsam  vcsperam  jam  non  esset  immundus^  sed  usque  ad  ipsam^  ut  vespertino  jam  tempore 
ineentnm  mnndm  oferrei^  cum  propter  creandos  filios  poit  matutinum  ineensum  mixtut  esset  nxori,  Itemque  vbi 
t  «tf,  qnonmdo  prohiMtm  esset  super  funus  patris  sacerdos  summus  intrare  {Levit,  xxi,  1i),  cum  eum  fieri 
I  (f  KBwfo  muif  erat)  mri  post  ntortem  sacerdoUs  patris  non  oporleret ;  did^ «  Propter  hoc  necesse  fuisse^ 
I  tepmito  paire  tiatim  posi  ejus  mortem^  fiUum  ejus  constitui^  qui  succederet  patri ;  propter  eiiam  continua" 
\  imeemMmt  quod  bit  in  die  neeette  erat  offerri  >  {QHcett.  83) ;  qui  tacerdot  tuper  mortem  nondum  sepulti  pa- 
irit  pnk^einr  intrttre,  Sed  parum  aUendi^  potmtte  hoc  prtcripi  magis  propter  illot,  qui  futuri  fuerant  tummi  ta- 
eerdoim  uoti  pntrikm  mmndt  tacerdotibut  succedentes,  sed  tamen  ex  /!/tif ,  id  est  ex  posteris  Aaron,  ri  forte  smnmut 
tneerdm^  mU  fUim  non  kaberet^  aut  ita  reprobot  haberet  ut  nullut  eorum  patri  driteret  tuccedere  :  ricut  Samiiei 
mmnm  wmordoA  BeU  tuecetrit  { I  Reg,  1 ) ;  cum  taeerdotit  fiUut  ipte  non  essei  sed  tamen  ex  filUs,  hoc  eti,  ex  potte- 
fif  ewtet  Amwn» 
3»  Dw  Imrone  edam  cm  dictum  eit,  1  Hodie  meeum  eris  in  paradiso  1  (Lttr.  xxni,  43),  quod  non  fuerit  visibiti- 
eerfnm  posid  {Quofst,  84),  cifm  rit  incertum,  magisque  illum  baptizatum  fmsse  credendum  rii^ 
r  wAiposim  disputori,  Item  quod  in  quinto  libro  dixi^  ubi  commemorantur  matres  in  generationibut 
\  em  poritm  niri  eum  patribm  1  {Id,  46),  verum  est  quidem^  sed  ad  rem  de  tfua  agebatur  uon 

teaipore  superiorcm  tocutionom  coUectkmem,  qnae  in  lil).  U  netractationiun  ctp.  51  receosita  est, 
.^  ipio  &  Doctor  suliseciucntcsQuaesUonum  in  lie|4ateuditim,  uti  in  aiitigiiis  codicilius  i.iScrilMuaur,ill)ro 
qyod  giuntioaes  |irifnum,  dcinde  tuiii  l4)CiiUoncs  do  iisdt^ni  diviiiis  Liiiris  dictasic  iuieliigitur  cx  locutiiNii- 
i  etp.  li»  T. 7,  et  fjDcuiionibiis  de  JuJicilHis,  cap.  15,  vv.,  8  et  1  j;  iaiiiot.si  ioiietniQiaiiuuilNis  prtureui  Iuciim 

collectioiil,  lortequia  eaiu  lioc  ordine  sivc  didare  cii*iH.Tai,  sive  l*'^i  u,\clui. 


M7  QliCSTlONUM  &  ADGIISTINl  LN  HEPTATEDCIIUli  S48 

periinH.  Agebalur  aulm  de  t»  fid  dueebaU  fratrmm  wel  ffropmquarum  conjuga^carum  qui  eiue  /S/8i  difkueH 
euenl^  fnropUr  duoi  pairee  Jouph,  quorum  o/ltTitm  MaUhmus  cominemorai,  alierum  Luee».  De  qua  quetHioM 
diiigetUer  in  hoc  opere  diuerui^  cum  rctraclaremui  opnt  noilrum  conlra  Fauitum  Mamchcoim,  Hoc  0|Nis  m  inci- 
pit :  c  Cum  Scriplurai  ianctai^  qucc  appeUantur  canonicm.  i 
^aammaaamama,i^ma,emBmsmmmimsmBBMmmmm\\\\\  i  i       i ,,8»^— a— ^—^^^ 

S.  AURELII  AUGUSTINI 

IIIPPONENSIS  EPISCOPI 

QUJESTIONUM 


LIBRI  SEPTEM 


(-) 


LIBER  PRIMUS. 


rMMUlIVH. 

Cmn  Scripiiiraft  ftancias,  qtue  »p|)cUaiiiiir  canonicx, 
l<t;ciido  et  cum  aliift  codicibus  sccuniium  Sepluaginla 
inierpreiaiionem  coolerendo  pcrcurrcrerouft,  placuit 
casqMeftlioneft,  qu«x  in  nienlcni  venireiii,  ftive  brevilcr 
coainieiiioraiido»  vel  cliain  pcrlraciaiido  lanturomodo 
proponerenlur,  ftive  etiam  qualitcrcumque  tanqunm  a 
Ibstinantibiift  ftolverentur,  stilo  alligare,  ne  de  mcmo- 
ria  fiigereni.  Non  ut  eas  satis  cxplicaremus,  sed  ut 
eura  opos  esftci,  poftsemus  inspicere ;  sive  ui  admone- 
remur  quid  adhuc  esset  rcquirciidum,  sive  ui  ex  eo 
qufid  jam  vidubatur  invciilum,  ui  potcramiis,  esftcmus 
ei  ad  cogiiandum  inslrucii,  ei  ad  rcspondendum  pa- 
rati.  Si  qiiift  igiiur  h:ec  lcgere  proptcr  inciiltum  in 
nosira  fesilnaiione  ftcrmonem  non  rasUdierit,  si  qiiaft 
quoesiioncs  propoftiiaft  iiiveiierit  nec  soiuUis,  non  idco 
ftibi  nibil  coUatum  piHei.  NonnuUa  enim  pars  inven- 
tioiuft  cftt,  iioftftc  qiiid  quautift.  Qaararo  antem  solutio 
placueril,  noii  ibi  vile  contemaac  cloqiiiuni,  sed  de 
aliqua  participaiione  docirime  potius  graiulctur.  Noii 
cuim  dispiibilio  veritate,  sed  veritas  dispiitniione  re- 
qiiiriiur.  Eiceptls  ergo  iis  qiue  a  priiicipto,  ubi  Deiift 
roelum  ci  lcrrani  Tccisse  narratur,  iisque  ad  diniissio- 
nem  doonim  primorum  bomlniim  dc  pnrndiso,  Ira- 
ciari  inultiplicitcr  possuiii,  de  qiiibus  alias,  qiiantui^ 


Quxstloncs  In  Gcncsim 

potiiiniiis,  disseruimiift  {In  librii  deGenem):  hn: 
ftiint  qu;c  lcgciitibus  uobift  occurrcntia  v«iluimusJiUc- 
ris  aiiincri  *  . 

QuxsT.  1.  [Geh.  cap,  IV,  y  17.]  Quomodo  Gaiii  po> 
iiicrit  coiidere  civitaicm,  cum  civitas  alicul  otiqoe 
constiliiatur  hoiniiiuin  muliitudini,  Uli  auiem  duo  pa- 
reiiics  et  duo  filii  fuissc  rererantur,  quonun  iUionun 
ab  nliero  altcr  occisus  est,  in  ciyuft  occisi  locum  aUus 
iiatus  esse  narratiir.  An  ideo  quaeftUo  efti,  qooniam 
qui  legunl,  puuint  solos  iuiic  ruisse  horoincs  quos  di- 
vina  Scriptura  commcmorai,  ncc  advcriuni  coft  qui 
prius  snnt  condili  duos,  vel  cos  ciiam  qtios  geoueniat, 
Uin  diu  vixissc,  ui  mulios  gignercni?  Non  aiin  eC 
Adaro  ipse  cos  solos  gcnuii,  quonHi  momm  lcfunittr, 
cum  dc  illo  ScripUura  loqnenft  iia  concludai,  quod  ge- 
nucrii  filh»  ei  niias  {Gen.  v,  4).  Proinde  cum  multo 
pluribus  illi  vixcrini  aiinis,  qiiam  Israclitap  in  iEgy- 
pto  rueninl,  quis  iioii  vidcat  quam  mulii  liomines 
nasci  poiueruiit,  uiidc  illa  civiuift  iinplerctttr,  fti  He- 
brxi  muIU)  minore  U^niporc  iia  muiUplicari  polue- 


ADUO^IITIO  PP.  BBREDICTINOnUH. 


riinl  ? 

II.  [Ib.  V,  2o.]  Quxri  ftolci  qiiomodo  Hatlinsakim 
sociiiidiim  nnnorum  computatlooem  vivere  posldUo- 
viiim  potuerii,  cnm  omaea»  pnctcr  eos  qui  in  arcam 
ingrcssi  siint,  pcrusftc  dicantur.  Sed  hanc  qiuefttioneui 


aiuios 
el 


les  lecilou(!:s  ijuvaiiienslwn  Tbeologonim  c\  quinqiie  Belgicis  decen^tas  :  itum  ad  Rxceri.u  E«ffy|.ii  al)baUs  in  diiabus  u». 
Gouieiita,  el  ud  Flori  oollectioncm  iiianu  dcscripUiii.  Postramo  oollalt  ruenint  ad  antiquiores  emuones  Bad  seu  Bai.  U  est 
qu»  ex  AogttsUni  italisiNmciisls  ecogniUone,  cura  Jodoci  BadU  prodiii  l4igduni ,  an.  14t^,  ad  Anierbacfaianam.  ad  Vtabc- 
nianam  Eraknil,  ei  ail  Ixivaniciisiam  Aiitueri  iensem.  ^        ^^ 


Comparavimus  praterea  eas  omncs  ediliones  inilio  Rclr.  ol  Confoss.,  (.  1,  menioratns, 

^u)  Scrlidi  cirdUT  -  JihsU  aumun  119. 


M. 


•  Am.  Er.  ct  lx>v. ,  aWngere,  jtes  antkiniorcs  llss.  •  atlt 
mre.  Nus  cum  nai.  et  duobus  Mss.,  atliaeri. 


&49 


LmER 


plurluni  codicum  mcDdositas  pcpcril  (a).  Non  solum 
quippo  in  llebncis  allter  invenitur;  Tcrum  cttam  in 
Sepluaginta  intcrpreUtionc,  Mathusalam  iti  coilicibus 
paucioribus,  scd  veracioribus,  sex  annos  aute  dilu- 
rium  rcperilur  Aiissc  dcfunelus. 

ni.  [Ib.  Ti,  4.]  Itcm  quxrilur  quemadmodum  po- 
tuerint  angeli  cvm  Gliabus  horoinum  concumbcrc , 
uiide  gigantes  nati  essc  pcrliibcntur :  qiiamvis  nonnulli 
et  tetiiii  et  graeci  codices  non  angelot  halieant,  sed 
filios  Dei ;  qnos  qnidam  ad  solvcndam  isiam  qnxstio- 
nem,  jiistos  homines  fuisse  credidenint,  qui  potuemnt 
eiiam  nngclorum  nomine  nuncupari.  Nam  de  homiiie 
Joar.nc  scriptum  est,  Eea  ego  tnitto  angelum  meum 
^nte  fRciem  tuam,  qui  prwparabit  viam  tuam  (Malach,  iii, 
!).  Scd  hoc  movct,  qiibmodo  vel  cx  hominum  con- 
cubitu  nati  sunt  gigantcs,  vel  reminis  miscerc  se  po- 
tuerunl,  si  nou  bomincs,  scd  angeli  fuerunt?  Sed  dc 
gigantibiis,  id  esl,  nimium  grandibus  atquc  fortibus, 
-puto  non  esse  mirandiim  qiiod  ex  hominibus  nasci 
pntueniiit ;  qiiia  et  post  diluviuiti  quidam  Lilcs  fubse 
Tcperiunlur ;  ct  qiixdani  corpora  hominum  in  incrc- 
dibilem  modum  ingentia,  nostris  qiioque  lemporibiis 
«xstitcront,  non  solum  vironim,  verum  etiam  femi- 
nnrnm.  Unde  credibilius  est  hominesjustosappellatos 
vel  angelos,  vel  filios  Dei,  concupiscentia  lapsos  pcc- 
casse  cum  reminis,  quam  angelos  camem  noii  haben- 
4cs  usqtie  ad  illud  peecatum  descendere  poluisse : 
quamvis  de  qtiibusdam  daemonibns,  qui  siiit  improbi 
miilicribus,  a  multis  tam  multa  dicantur,  ut  non  fa- 
cile  sit  de  hae  re  definienda  aentcntia. 

IV.  [Ib.  VI,  <5.]  De  arca  Noe  quscri  solel  ulrum 
tanta  capacitate  qoanta  describitur,  animalia  omnia 
qiiae  in  eam  ingressa  dicuntur,  et  escas  eoruiii  fcrra 
potocrit.  Quam  quxstionem  cubito  gcometrico  solvit 
Origenes,  assercns  non  frusira  Scripturam  dixisse 
qiiod  Moyses  omui  sapicnlia  iEgyptiorum  fucrit  eru- 
4lilus  (AcL  VII,  i2),  qiii  geomctricam  dilexcranl.  Cu- 
Inlam  autem  gcometricum  dicit  lantum  valere  qiian- 
tnm  nostra  cubita  sex  valenl.  Si  ergo  tam  magna  cu- 
biu  intelligamiis,  ntilla  qiia^tio  est,  taniae  capacit^tis 
aream  fuisse,  ut  possct  illa  omnia  coiitinere. 

V.  [Ih.  VI,  15.]  Itein  qiKcritur  iilrum  arca  tam  ma- 
-gna  centum  aniils  polucrit  fabricari  a  qualuor  homi- 
aibus,  Id  esl,  Noe  el  Iribiis  filiis  ejus.  Scd  sl  non 
polail,  non  erat  magnum  fabros  aliosadbibcre :  quam- 
vis  operis  soi  mercedo  accepu  non  ciiravcrini,  ulrum 
eam  Noe  saplcnter,  an  vcro  inaniter  fabricaretur ;  cl 
ideo  non  in  eam  failraverinl,  qula  non  crcdidcrint  quod 
Hle  erediderai. 

VI.  tlb.  VI,  16.]  Quid  est  quod  ait,  eum  de  arcoB 
fabricatlone  loqoeretur,  Inferiora  bkamerata  ei  irica* 
merata  fadea  aam  ^  ?  Non  enim  iiifcriora  futiira  erant 
bicaiiierata  el  nicjmerala.  Sod  in  hac  distincUoiie 
Utan  insinicturam  ■  ejus  inlclligi  voluit»  ut  liaberet 

RdiU,  M ;  pro  q!»  Il«.t  eom,  JuxU  IXX,  auUn :  refer- 

«larcam. 

EdiU,  «IrMUiiraM  om-  ^  <nn^  ^ 

ram, 

(4)  GOBfcr  lih.  15 dc  Civit.  Oii,  cap.  1 1. 


Urad  arcBiii. 


riinius.  850 

Inrcriora,  haborel  el  sopcriora  hiferiorum  *  qu»  ap- 
pellaniiir  bicamerata  ;  haberct  et  superiora  superio- 
rum,  qo»  appellavil  tricamcrau.  In  prima  quippe 
habiUUone,  id  est  In  Inferioribus,  semel  caiiicraia 
erat  arca ;  in  secoiida  vero  habiuiione  supra  inferio- 
rem  jam  hicamerau  erat,  ac  per  hoc  in  tertia  supra 
secundam  slne  dubio  tricamerau  erat. 

VII.  [Ib.  VI,  21.]  Quoniam  non  S(diim  vivere,  sed 
etiam  pasci  in  arca  animalia  Dcus  diiii.  et  jiissit  ut 
Noe  ab  omnibus  escis  sumeret  sibi  et  illis,  qtiac  ad 
illum  fueranl  iiigressura :  quxritur  quomodo  ibi  leoncs 
vcl  aqiiilac,  qux  consuevcrunt  carnibus  vivere,  posci 
potuerint ;  utrum  et  animalia  pnctcr  illuin  iiumcnnii 
propter  aliorum  escam  fuerint  inlnimissa,  an  aliqu.i 
pnetcr  cames  (qtiod  m.igis  crcdeiidum  est)  a  viro  sa- 
piente,  vcl  Deodcmonstrnnte  provisa  sini,  qiiae  Ulium 
qiioqiie  animanlium  escis  convcnirent? 

VIII.  [Ib.  VII,  8,  0.]  Qiiod  scriplum  est,  Ei  a  toia^ 
tilibut  mundis  et  a  volatilibui  immundie^  et  a  pecoribu» 
mundit  el  a  pecoribus  immundis^  et  ab  ommbui  scrpen- 
tibut  in  terra  ;  quod  deinde  non  addiliir,  siibaudittir 
mundis  el  immundis  ;  ct  adjungitiir,  Duo  duo  ■  intra- 
rerunt  ad  Noe  in  arcam^  matculut  ei  femina,  Qu^eritiir 
quomodo  supcrius  disUnxerit  duo  duo  ab  immumUs, 
nunc  autem  sive  a  mundis  sive  ab  immundis  duo  duo 
dicat  inlrassc.  Sed  lioc  refertur  non  ad  numerwn 
mundorum  vel  immundoruta  aiiimaliiim,  sed  ad  ma- 
sculum  et  fcminam  ;  qnia  in  omnibus  sive  mundis  sive 
imniuiidis  dno  siint,  masculus  et  femiiia. 

IX.  [Ib.  VII,  15.]  NoUndum  quod  acriptom  esl,  in 
^io  eti  tpiritut  vitcB^  non  solum  de  hominibos,  sed 
eiiain  de  pecoribtis  dictnm,  proptcr  iUod  quod  quidam 
de  Spiritu  snnclo  voliint  inleirigere^  ubi  scriplum  est, 
Et  intulflavit  Deut  in  faciem  ejut  tpiritum  vitce  (Gen.  ii, 
7) :  quod  mclius  quidam  codices  liabent,  fliiium  vitce. 

X.  [Ib.  VII ,  20.]  De  montium  altitudine ,  qiiam 
omnem  scriptum  esl  iranscendlsse  aquam  cubiiis 
qiiindecim,  qiixrilnr  propter  Olympi  montb  histo- 
riam.Si  eniin  lerra  invadcre  potuit  spaiium  tranquiUi 
illlns  acris,  ubi  dicitur  nec  nubcs  vidcri,  ncc  veiUos 
seniiri,  cur  nuii  ct  aqua  crcsceiido? 

XI.  [Ib.  vii,  24.]  Qiiod  scriplum  est,  Esaliaia  eti 
aqua  tuper  terram  centam  quinquaginia  diet ;  qtupritur 
utrum  usiiue  ad  liuitc  diem  creverit,  an  per  tot  dies 
In  alUludinc  qtia  creveral  manserit :  quoniam  aUi  in- 
lerpretcs  planius  videiitur  lioc  diecre.  Nam  Aquila 
dixit,  Obtinuii  :  Syuimachus,  PrtBvaluermU^  \d  esl 
aqu:p '. 

XII.  [Ib.  VIII, !.]  Qtiod  seripUim  ea\  post  cenium 
quinqiuigiiiU  dics  adductum  esse  spiritum  supcr  lcr- 
ram,  el  desiisse  aquam,  et  oonclusos  footes  abyssi,  et 

i  Sicplurcsetincliorisrnols  ^iss.  At  excnsi  rcrcbaiit :  fi 
luiberct  inferiora^  haberd  medhi  ei  superiora,  quee  appeiUm' 
iur  iricanerata,  ,  

•  ui  cdiUs,  Duo  ei  duo.  Abcst  ooqJuucUo  , ei,  a  llss.  ei  a 

*  EdiU,  i^ranatueruni  09110;  ootao,  Id  eif,  quod  habooi 
nostrionmcsliss. 

^FMiiQuodtcripimnetiexalitaametteaquampottcp-' 

iuni  qidiuiuaginla  diet^  ei  adductum  ette  tniriium ;  r<s&4r 
ga:iUhuss4»i.loni  mcUi^is  nol»  Mas.  quos  bk*  siHi«hDUr. 


851 


QUJISTIONUM  S.  AUGUSTIM  IN  IlEPTATEUr.HUII 


Ki 


raliricUif  coBli,  el  deleiiUni  pluviam  de  ocelo;  qux- 
ritur  «truin  posl  cenlum  qninqnaginia  dics  bacc  facia 
ainl,  an  per  recapiuilationem  omnia  commcmoraui 
siiit,  qtue  pos^t  qiiadmginta  dies  plmria!  fieri  coepe- 
runl :  ul  lioc  solum  ad  cenlum  quinqiiaginta  dies  |ier- 
tineai,  quod  usqoe  ad  ipsos  aqua  eialiata  ost,  aut  de 
fonlibus  abyssi  cessanie  jam  piuvia,  aut  qnia  mansit 
inaliiiudine  sua,  dum  nuUospiritu'  siccarelur;  cx- 
tera  vero  quac  dicu  sunt,  non  post  cetitum  qoinqiia- 
ginu  dies  omnia  TacU  sint,  sod  commenM)rau  sliit 
oinnia,  qux  ex  fine  quadraginU  dieriim  fieri  os^ie- 
runl. 

Xllf .  [Ib.  vin,  6-9.]  Quod  scripinm  est,  dimissnm 
csse  corvum,  nec  rediisse ;  etdimissam  post  oum  co- 
luiidKim,  el  ipam  rediisse»  quod  non  invenisset  re- 
quiem  pedibus  sub :  quxslio  solet  oboriri*  utnim 
corvus  uicirtuus  sii,  an  aliquo  modo  vivcre  potuerit? 
quia  utique  si  fuit  lcrra  ubi  requicscercl,  etiam  co- 
Imnba  rcquiem  poliiit  invcnire  pedibus  snis.  Unde 
coiijiciiur  a  muliis  qiiod  cadaveri  potiierit  corvus  in- 
•idere,  quod  columba  iiaturaliier  rcfiigit. 

XIV.  [Ib.  vui,  9.)  Item  quxstio  cst  quomodo  60- 
Iwnba  non  invenerii  ulii  residcret,  si  jam,  sicut  nar- 
rationis  ordo  conuxiiur,  nudau  fuerant  cacumina 
rooiiiium.  Qiia^  vidctur  quaesiio  aui  per  recapiuiUlio- 
m»m  posso  dissolvi,  ut  ea  poslcrius  iiamiU  inlelli- 
fiinliir,  qii»  prius  lacU  sunt ;  aut  potius  qiiia  iioudum 
siocau  rucranl. 

XV.  [Ib.  viii,  il.JQuid  sibi  vuil  (|und  Domiuusdi- 
dt,  Nom  adjieiam  odhuc  maledieere  iuper  terram  pro^ 
fHer  operm  kominum;  qma  appouta  cU  meus  hominU  ad 
maligmi  ajuwentute*»  Aon  adjidam  ergo  adkuc  percu- 
tere  omnem  camem  mvam^  quemadmodutn  feci;  ct 
deiiidc  aiiyiingit  qua  socuudum  largiiaiem  lioniutis 
su»  donat  bominibusiudigiiis?  Utruni  bic  TcsUmcnli 
Novi  uMlulgentia  figurau  sil,  et  pRcloriu  ultio  ad  Yc- 
Itts  pcrtincat  TesUmenluin  :  boc  est«  illud  ad  Li*gis 
«everiutem,  boc  ad  gratias  boniUbuu'! 

XVI.  [Ib.  IX,  5.]  Quid  esl,  Et  de  manu  hominii 
firatrii  exquiram  mumam  komnitfhn  oiiiiicni  hoiuiiiein 
fralrem  omnis  bominls^  iutclligi  voluil,  secunduin 
cognalionem  ex  uno  ducuni  ? 

XV  M.  [Ib.  IX,  S5.]  Quarc  peccaiis  Cham  In  patrii 
nflensa,  non  in  seipso,  sed  iii  filio  suo  Cbanaan  ma- 
ledicitnr;  nisi  quia  propbeutum  esl  quodaminodo 
lcrram  Cbanaan,  ejociis  iiulc  Cbaiiamcis  ct  debellatis, 
aceepluros  fnisse  fllios  Israel,  qui  vcnircut  de  scmine 
Sem? 

XVIII.  [Ib.  x,8.]  Quxritiir  qtioiiKKlo  dictum  sil  de 

Nembroth,  ttic  ceepit  em  gigat  super  terram ;  cum 

gigantes  el  antea  natos  Scrip:ura  commemorct.  An 

iMie  quia  post  diluviiim  novius  geiieris  liuinaiii  rcpa- 

raudi  denuo  coinmemoralur,  in  qim  iioviiaie  hic  ccd- 

pit  esse  gigas  super  terram? 

«Am.Er.et  Lov.,  dmn  in  iUosfdriiu,  At  RaL  et  omncs 
lim.,  dmm  mitio  epHtm, 

*  Edili ,  ad  maliUam  afuveniui  .  At  '-^ss.  CorbeleDsis  et 
Fiig7(4i  dno,  ad  mtdigna :  juxu  grxc.  lxx,  ta  ponira. 

*  \ettts  oodex  Corbeiensis,  terUatetn. 

^  Bdm,  koadnisnomineiHUUigi.  Mtei^,  nondne^  a  Sljs.  e 
qulUis  duo  ejus  looo  kabcnt,  vetkmdm. 


XIX.  [Ib.  X,  35.]  Qttxritiir  qiiid  sk,  O  Jfs^  naH 
fitii  duo;  nomen  unius  Pkaleek^  qmm  m  Se 

ku$  ejui  divisa  est  terra  :  mm  forte  in  diebus  ejiis  lin- 
gnarum  illa  diversius  exstiteril,  per  quam  faOum  csi 
01  gontes  dividcrcutur. 

XX.  (Ib.  XI,  I.]  Ei  erai  ownjt  terra  labimm  mnum: 
quomodo  boc  potest  intelligi,  quando  superius  diciuin 
est  quod  filii  Noe,  vel  fllionim  ejos  disUribuii  esseai 
per  terram  secundom  tribus  el  secundum  genles.  ct 
secundum  linguas  suas,  nisi  quia  per  recapitubiio- 
ncm  posiea  commemorat  quod  prins  ent?  sed  obscu- 
riuiem  racit  qnod  eo  genere  locutionis  isu  conlexit, 
quasi  narratio  de  iis  quas  poslea  bcU  suul,  conse- 
quaUir. 

XXI.  [Ib.  XI,  4.]  Veitile  wdificemui  mobis  dmtaiem^ 
ei  turrim  cujus  capui  erii  utque  in  ccelmm.  Si  boc  se 
posse  credidcrunt,  nlmium  stulu  audacia  ot  impieus 
dcprehcndilur.  Et  quia  ob  boc  Dci  vindicu  secuu  e^i, 
uteorum  lingnai  dividercotur,  uoii  absorde  hoc  cogi- 
Ussc  creduiitur. 

XXII.  [Ib.  XI,  l.]Veuiie  descendamui^  ei  confunda- 
muu  ibi  iinguam  eorum^^  ne  mudiai  mmmsgmiMiimo  mocem 
proximi  :  utrum  ad  Angelos  Dominus  boc  dixiise  io- 
telligilur?  an  secuudum  illud  acdpieiidum  est,  quod 
in  exoniio  libri  legitur,  Fiiciamiii  Iwmiiieiii  ad  imaqh' 
mem  ei  nmHitudiMm  nMtram  {Gan,  i,  26)  ?  Nam  H 
quoiiiodo  posiea  dicitur  siiigulari  Aumero,  ^iiia  sM  cm- 
fudit  Dominus  labia  terrw :  sic  et  illic  cum  diclum  ei*«l, 
Facianmt  ad  imagimem  mostram ;  in  conseqtientibus  ta- 
men  non  dictuma>t,  Fcceruiit,  scd,  Fictl  Dem». 

XXIII.  [Ib.  XI,  12, 13.]  Quod  seripium  esl,  Ei  erat 
Arphaxad  annorum  cenium  triginia  quinqucp  cmm  geumk 
Ckainan ;  ei  vixit  Arpkaxad  postqmam  gemmii  Ckmnau 
annos  quadringenlos^  vd,  sicut  iu  grxoo  Invenimus, 
eiuios  trecentos;  quaeritur  quomodo  dixeril  Deus  a«l 
Noe,  KniNl  ffniii  ntas  eorum  cenium  riginii.  Noudum 
eiiim  iiatus  erat  Arpliaxad  quando  dixil  lioc  Deus, 
iicc  fuil  in  arca  cum  parenlibus  suis  :  qiumiodo  ergo 
intciliguiitur  deiuceps  anni  vike  buman»  prmdictioe.i- 
tum  viginii,  cum  inveniaiur  homo  viiissc  ampliiii 
qiiadringcntis  aiinis?  Nisi  quia  iulcUigitur,  anhi  vi- 
ginti  aniios  qiiam  iiidperet  arra  ficri,  qua  oemnro 
annis  lacu  reperitur,  boc  Dcum  dixisse  ad  Noe,  cum 
Jam  prauiuniiaret  ractunim  se  esse  diluYiom,  nec  vi- 
t£  bumaiuc  ddnceps  futune  in  iis  qui  posl  diluviom 
nasccrcnlur  spatium  prcdiiisse,  scd  vil»  bomuHUi 
quiMi  ruerat  diluvio  deleturus. 

XXi  V.  [Ib.  x,S1 .]  Qof  ritur  quare  scriplam  sil,  Smi 
erat  paier  omnium  fiOorum  ifeker  ;  com  iiiTeuiaior  llc- 
licr  quinlus  a  Sem  filio  Nue :  olnun  qnia  cx  illb  Ilebnri 
dicuiilur  appdlati?  pcr  illiiui  enim  gencratio  traiisiil 
•d  Abrabam.  Qtiid  crgo  |inibabilio8  sil,  llebrmus  ttn* 
quam  llelicraeos  dictos,  au  Unqoam  Abrahsros,  mcrilo 
quxritur  (a). 

>  FiiUi,  HngHos  eorwn.  Et  |iaulo  inlra,  confku(U  TsCmhmslO' 
bkm*  terrw.  K<>8  juxu  gnraum ,  i.rlm  i  ad  ONiidcoaeu  oo- 
dicem  rqioiiiinus,  confundamus  tbi  tii^mam  eormm ;  ddiHle 
ad  alios  cuiii  eodcm  seinem,  labia  terrm. 

(a)  vid.  lih.  iO  dc  civit.  od,  cap.  3;  et  iib  S  ttctiML, 
caj.  18. 


L1BER  PRIMUS 
:V.  [Ib.  si,  2C.]  i.  Qiiomodo  accipicnJum  sit, 
cund  esset  Tharra '  paier  Abrahx  annorum  se- 
inta,  gcnuil  Abraliam,  cl  i>os(ca  cum  suis  omni- 
lansil  in  Charran,  et  vlxit  annos  duccntos  quin- 
1  Cliarran,  cl  morluus  est :  ct  dixit  Doininus  ad 
lam  ct  cxirct  de  Charran,  cl  exiii  inde,  cum  cs- 
Inii  Ahraham  scptuaginta  quinqnc  annonim? 
uia  pcr  rccnp.lulationcm  osienditur,  vivoTharra 
im  esse  Duminum;  et  Abrahain  vivo  palre  suo 
dum  prxceptnm  Doniini,  cxiisse  dc  Charran, 
easel  septunginla  qninquc  annorum,  ccntcsimo 
tdragesiino  qninto  anno  vit;i!  patris  sui,  si  dics 
latris  sui  anni  diiccnti  quinqnc  fucrunt :  u(  ideo 
um  sit,  Fuerunt  anni  vUce  Tharra:  duccnli  quin- 
Charran^  qiiia  ihi  coinpIc\ii  oinncs  annos  lolius 
<u».  Solvitur  ergo  quxstio  por  recapilulalioncm, 
ndissolubilis  reuinncret,  si  post  niortcm  Tharnc 
»iemus  locutum  esse  Dominiim  ad  Abrnham  ul 
de  Cfaarran,  quia  non  poicrat  esse  adhuc  an  - 
1  aepluaginta  quinqiie  cum  palcr  cjiis  jam  mor- 
Mset,  qui  eum  septungc^imo  xiaiis  sua;  anno 
rat ;  nt  Abrahnm  posl  morlem  patris  sui  anno- 
net  centum  triginta  quinque,  si  omnes  anni  pa- 
08  dticenti  quinque  fuerunt.  Rccapitulatlo  ilaqiic 
si  adveriatur  in  Scripluris,  mullas  quxsliones 
,  qux  iiidissolubilcs  possunt  vidcri  sccundum 
ioperiorum  qoxstionum  cxposiiioncm,  pcr  eam- 
lecapitulationcm  fuctam. 

Quanquam  et  aliter  ista  qaxstio  a  qiiibusdam 
lor,  ex  ilio  computari  annos  xiatis  Abrahx,  ex 
ilKiratus  cst  dc  ignc  Chaldxorum,  in  quem  niia* 
iil  arderct,  quia  euindem  ignem  superstitione 
beoruin  colcre  noluit,  libcratus  inde,  eisi  in 
loris  non  legitur,  Judaica  tamen  narratione  tra- 
Potest  et  sic  solvi,  quoniam  Scriptura  qux 
Cmn  euet  Tharra  annorum  uptuaginta,  genuil 
mm  el  Naehor  ei  Arran ;  non  utiqne  hoc  Inteiligi 
t,  quia  eodem  anno  scptuagesimo  .rtatis  sux 
s  Ircs  geiiuit,  sed  ex  quo  anno  generare  ccepit, 
annum  commemoravit  Scriptura.  Fieri  auteia 
t  ut  poslerior  sit  gcneratus  Abraham,  scd  incrilo 
lcntix,  qua  iu  Scripturis  valde  commendutiir, 
foerit  nominatus  :  sicut  prophcia  priorem  no- 
rk  minorcm,  Jacob  diUxi,  Etau  auiem  odio  habai 
wk,  I,  2,  3) ;  et  in  Paralipomcnon  cnm  sit  quar- 
asocndiordineJudas,  prior  est  commemoratus 
rai.  lY,  1),  a  quo  Judaicx  geuti  nomen  est,  pro- 
iribuin  regiam.  Commodiiis  autem  plures  exitus 
liuutiir,  quibus  quaestiones  diniciles  dissolvantur. 
Cpusideranda  est  sane  narraiio  Stephani  de  liac 
li  fnagis  liarum  exposiiionniii  non  repugnet.  Et 
qoidem  cogit  ut  non  sicut  narrari  vidctur  in  Ce- 
Gen.  xu,  I ),  post  morlein  Tharne  lncutus  sit 
ad  Abraham,  ut  exiret  de  C(*giiationc  sua  et  de 
I  pttris  sui ;  sed  cum  esset  tn  Mcdopoiamia  prius- 
I  habilaret  in  Charran,  jam  utique  egressos  de 
Cbaldj!orum,  ut  in  iilo  iiincre  iuiclligaiur  ei  lo- 


854 
cutus  Deus.  Sed  quod  Slephanus  postea  sic  narrat» 
Tune  Abraham  egreuut  de  lerra  Chaldasorum  habitavU 
in  Charran ;  et  inde,  postquam  mortuug  e$l  pater  ejusp 
cotlocavit  eum  in  terra  hac{  Act.  vu,  4  ) ;  non  parvas 
aflTert  angnstias  huic  cxpositioni,  quae  fit  per  recapi- 
tulationem.  Yidetur  enim  habuisse  imperium  Dominx, 
qoo  ei  foerat  locutus  in  itinere  Mesopotamix,  egresso 
de  tenra  Chaldxorum,  et  eunti  in  Charran,  et  hoc 
impcrium  posi  mortcm  palris  sul  obcdicnler  implesse, 
cum  dicitur,  Et  /labitavit  in  Charran ;  et  inde^  pottquam 
mortuui  ett  pater  ejut^  coHocami  illum  in  terra  hac,  Ac 
pcr  lioc  mnnct  quxsiio,  si  septuaginta  quinque  anno* 
ruin  {  siciit  evidcntcr  Scriptura  Gcncscos  loquilur ) 
fuit,  quando  egrcssus  est  de  Charran,  quomodo  csse 
possit  boc  vcrum,  nisi  fortcquodait  Stephanus,  Tune 
Abraham  egrettut  etl  de  terra  Chaldoforum  et  habitatit 
in  Charran,  non  slc  accipia:ur,  Tunc  cgressus  est  post- 
eaqiiam  ei  locutus  cst  Dominus ;  jam  enim  erat  in 
Mesopotamia,  sicut  supra  dicium  est,  quando  illiid  au- 
divita  Domino  :  scd  ipsa  regula  recapitulationis  con* 
texereyoluitStcphanus,  eisimul  dicere,  unde  egres- 
sus,  ubi  habitavcrit,  cum  ait,  Timc  Abrahcm  egrettui 
etl  de  Terra  Chaldworum^  et  habitavit  in  Charran,  In 
medioautcm,idest,  intcr  egrcssum  dclerra  ChaIdxo« 
rum,  et  habilationem  in  Charran,  locutusestel  Deus. 
Postea  vero  quod  adjungit  Stcphanus,  Et  inde^  pott^ 
quam  mortnut  etl  pater  ejut,  coltocatit  iltum  in  tcrra 
hac ;  uituendum  est,  qnia  nondixit,  Et  postf]Uam  mor* 
tuus  est  pater  ejus,  cgrc«?5iis  est  dc  Charran ;  scd, 
Inde  cottoeavit  eum  Dcus  in  terra  liac  :  ut  post  hablKi- 
(ioncm  in  Charran  collocarciur  in  lerra  Chanaan,  non 
post  mortero  pntris  egressus,  scd  posi  morlem  patris 
cullocalus  in  tcrra  Channan,  nt  ordo  verborum  sil» 
llahitavii  in  Charran,  et  indo  collocavit  illum  in  tcrra 
bac,  postquam  mortuus  est  patci  ejus ;  ut  tunc  iiitclli- 
gamus  collocatum  vel  constitutum  Abraham  in  (crra 
Chanaan,  quando  illic  eum  nepotem  susccpit,  cujus 
uiiiversum  scmen  illic  fuerat  regnaturum ,  ex  proinis- 
so  Dei  hafredilate  douata.  Nam  ex  ipso  Abraham  na« 
tuscst  Ismael  de  Agar,  nati  ei  alii  ex  Ceihin*a,  ad  (pios 
inius  teme  non  pertineret  hxrcditas.  Ct  ex  Isaac  na- 
tuscstCsau,  qui  similiterab  illa  lia*rcditate  alienatus 
esl.  Cx  Jacob  aotem  filio  Isaac,  quotquot  filii  nati  sunt, 
id  est  universum  semen  ojiis,  ad  illain  boircdiiatem 
pertinuit.  Sic  ergo  coliocatus  ei  constitulus  in  illa  ter- 
n  Abraham,  quoniam  vixit  usque  ad  nativitatem  Ja- 
cob,  st  recte  intelligitur ;  soluta  quastio  esl  secundum 
recapitulaiionem ;  quamvis  el  alix  solutiones  non  sunt 
contemnendae. 

XXVI.  [Ib.  XII,  12,  U.  ]  Erit  ergo  cum  le  viderini 
jEgyptiif  dicent  quia  uxoriltius  hae.  Factnm  ett  uutem 
ttatim  ut  inlravit  Abraliam  in  jEgyptum,  videntes  Aigg" 
ptii  mutierem  quia  tpcciuta  erat  vatde.  Quomodo  acci- 
piatur,  quod  Abraham  veuiensin  ^gyptum  celare  vo- 
luil  uxorcni  siiain  csse  Sar.im  *,  secuiiduin  omnia  qua 
de  bac  re  scripia  suiit,  utrum  hoc  convencrit  tam 
sanclo  viro,  an  subdefcctio  *  fidei  ejiis  intcUigalur» 


excosis,  Ttiare.  At  In  3lss.  constantcr,  Thara.  vcJ 
a ;  ct  sic  in  gneco. 

Sa>ct.  AtGtST.  111. 


>  Mss.  consunler  cmn  gcmlna  rr^  uti  a(.ud  tJtX,SArraiii. 
* bdiU,  tub  defectkme  fidei.  l^cuauiu  cuni  ^tss. ,  t.bde' 
fcctio pdci ;  uti  rursuoi  yl^wjl  U!).  0,  quusi  50. 

{Utj'huUj 


TO  QUiESTIONUM  S.  AUC 

f  iCJt  nonniilli  arbiirati  sunt ;  jam  quidcni  el  contn 
Fnostum  dc  luc  rc  disputavi  ( Contra  FaHslum^  Ub. 
2i,  cap.  35  e/  54 ) ;  cl  diligeiitius  a  presbytero  llicro- 
nymocipositum  csi,  quare  non  sit  conscqucns  ut  cum 
aliquot  dics  apud  regem  iEgypti  Sara  rucril ,  cliam 
ejus  coocubitu  crcdatur  cssc  polluia  ( Hieron.  Ub. 
Qwttlionum  iii  Gen. );  quoniam  mos  crat  regius,  vi- 
cibus  ad  so  admittere  muiiercs  suas,  ct  nisi  lomcntis  ' 
ct  unguentis  diu  prius  accurato  corporc,  nulla  intrabat 
ad  rcgcm.  Quai  dum  fieront,  afQiClus  csl  Tliarao  nianu 
Dei,  ut  viro  redbiberet  inuctam,  quam  ipsi  Dco  ma- 
ritus  commiscrat,  tacciis  quod  uxor  cssci,  scd  iion 
mcnlicns  quod  soror  csset :  ut  caverot  quod  potcral, 
quanium  bomo  potcral,  ct  Dco  commcndarctquod  ca- 
vcrc  non  polerat ;  no  si  et  illa  qux  *  cavcrc  potcrat, 
Dco  taiilum  diiniltcrct,  iion  in  Dcum  crcdcrc,  scd 
Dciiin  tcntarc  polius  invcniretur. 

XXVU.  [Ib.  XIII,  10.]Qiiod  icrra  Sodomonim  ct 
Gomorrb.r,  antcquam  dclerctur,  comparalur  parndi- 
80  Dei,  co  quod  crat  irrigua,  cl  lcrras  iEgypii*  quam 
Nilus  irrigal ;  satis,  ut  opinor,  ostendilur  qiioinodo 
inlclli^i  dcbcat  ille  paradisus  quem  plantavit  Dcus, 
ubi  coristituit  Adam.  Quisenim  alius  inteUigalur  pa- 
radisus  Dci,  non  vidco.  Et  uiiquc  si  arbores  rruciirc- 
nu  in  paradiso  virtutcs  animi  accipiciidx  cssciit,  sicut 
iinnnulii  existimant,  nulio  corporali  in  lcrra  paradiso 
vcris  lij^noruin  gciieribus  instituto,  iion  diccrclur  de 
ista  lcrrn,  iicut  paradisut  Dei. 

XX VIII.  [Ib.  XIII,  14.  ]  Respicictu  ocuUs  tuis^  vide 
a  loco  in  quo  nunc  tu  es  ad  Aqmlonem  et  Africuni  et 
Orienlem  ct  niure^  quia  omnan  terram  quam  lu  vidcSf 
ubi  dabo  eam  et  semini  tuo  usqne  in  taculum.  Quxri- 
tur  iiic  quomodo  intciligatur  laiitum  tcrro:  proinissum 
esse  Abraliae  ct  sciuini  ejus,  quantum  poicrat  oculis 
cjrcumspicerc  pcr  quatuor  cardincs  niuiidi.  Quanluin 
c^  ciiim  quod  ad  tcrram  conspicicndaiu  acics  curpo- 
ralis  visus  possit  attingcrc  !  Scd  nuila  cst  quxstio, 
si  advertamus  non  lioc  solum  esso  proinissum  :  non 
cnim  dictum  cst,  Tanlom  tcrros  dabo  tibi  (luanluin 
vidcs;  scd,  Tibi  dabo  lerram  qiuim  vides.  Cuin  cniin  et 
uUcrior  undiquc  dabatur,  profeclo  ba^c  iiro^cipuc  qu» 
vidcbaiur  dabutur.  Dcindc  altcndenduin  cst  quod 
sequitur ;  quoniam  r.e  pularet  cliain  ipso  Abrabam 
hoc  bo!um  proniitli  tcrnc  quud  aspiccro  vel  circum- 
spiccre  posscl,  Surge^  inf|uit,  et  perambula  terram  in 
longitudine  ejus  ct  latitudinc^  quia  tibi  dabo  eam :  ut 
pcranibubindo  pcrvcnircl  ad  cani,  quam  oculis  uno 
ioco  stans  vidcrc  non  possci.  Signiticatur  autem  ca 
tcrra  quam  prius  ^  populusacccpit  Isracl,  scincu  Abra- 
hx  secundum  carncm ;  non  iliud  iatius  scmcn  sccuii- 
dum  fidcm,  qiiod  nc  laccrclur,  dicium  csl  ci  futiirum 
sicut  arena  maris,  sccuiidum  bypcrbolcn  qiiidcm, 
seJ  tamen  tauluin  quod  numcrarc  nullus  possei. 

»  Editi,  fonmtis :  pro  quo  Mss.,  Imnentis, 

*  hic  in  Mss.  M  in  odiiiouibus  Am.  !:r.  ci  Lov.,  nedcl  Hta 
quod.  lu  edilione  auicm  itat.  (id  est  i\ux  ex  Au^^usiiiii  uaii- 
fi  uiieoaisreoeusionijpui.  4U7,  vulgau  esi)  iiv^'iiur ,  ne  si  ei 
iUeauodm 

*  Editi»  ttf  terraA^gijptu  iiss.  vero, et  terra^  ig\j]'.ii :  sup- 
plOf  comparatur. 

*  vcius  codex  oorbcicosiSy  prums. 


^''TIN!  IN  UEPTATEUCIIUM  M 

XXIX.  [Ib.  XIV,  I3.]£ltiiciiriarii  AbralU:  UuntpU' 
viaii.  Transfluvialcm  Abrabam  appdbtum  ctiam  grae 
ca  cxemplaria  Fatis  indicant :  scd  cur  iia  appeliatus 
sity  bxc  ^idetur  causa,  quod  ex  Blcsopotamia  veniens 
iransiio  flumine  Euplirate,  scdcs  consstituit  in  tcrra 
Cbanaan,  et  Iransfliivialis  ap|>ellatus  cst  ex  ea  rcgioDti 
undc  vcnei-at.  UndcJcsusNavedicitlsraclitii  *  Quidf 
ruUis  serrire  diis  patrum  vettrorum  qui  sunt  irans  fu" 
men(  Josue  xxiv,  13  )? 

X\X.  [Ib.  XV,  12.  ]  De  co  quod  scriptum  cst,  Gr- 
ca  solis  aulem  cccatum  jyavor  irruit  super  Abraham,  el 
ecce  timor  magnus  incidii  ei ;  tracianda  est  isla  qajcslio, 
propter  cos  qui  contendunl  pcrlurbationes  isl^c  n«''n 
cadcre  in  aniinuin  sapicntls  :  ulnim  tale  aliqrk'i*  sit 
qunlc  Agcllius  *  conunemorat  iu  libris  Noctium  .\Ui- 
caiuni,  qucmdam  pbilosopbum  in  magna  maris  ttun- 
pestaic  tuibaium,  cum  cssetin  navietanimidrefbuiu 
a  quodam  liixurioso  adulcsccnte ;  qui  cum  ei  post 
traiisacluin  pcriculum  insultarct,  quod  philosophus 
ciio  pcrturbatus  cssct,  cum  ipsc  ncque  timucrit  ncque 
pallucrit ;  rcspondit,  idco  iilum  iion  pcrturbatum , 
quia  ncquissimx  animjc  sua^  nibii  timerc  dcberet, 
quod  ncc  dignacssct  pro  qiia  aliquid  timcrelur  (il^f//. 
Ub.  ld,c.\.De  Civit,  Dei,  iib.  9,  c.  4 ).  Ca^tcris  au* 
tem  studiosis,  qiii  in  navi  rucraut,  cxspectantibus  pro- 
tulil  librum  quemdain  Ei>ictcti  stoid,  ubi  lcgebaUir 
iioii  ita  placuissc  Stoicis,  nullam  talem  perlurbatio- 
ncm  cadcre  in  aiiimum  sapicntis,  quasi  niliil  talc  in 
corum  ap|)urcrct  aiTcciibus,  scd  perturbationero  ab 
eis  dcfliiiri,  cuni  ratio  talibus  motibus  cedcret ;  cun 
autem  non  ccderct,  non  diccndam  perturbationem. 
Sed  considcrandum  cst  quemadmodum  hoc  dicat  Agcl- 
lius,  et  diligcntcr  inscrendum  *. 

XXXI.  [Ib.  xvii,  %.]Dabo  tibl  el  semini tuo  posi  ff 
terram  in  qua  liabitas^  omnem  terram  cuitam  *  in  posse^ 
sionem  aternam.  Quxstio  cst  quomodo  dixeril  «ter- 
naui,  cum  Israelitis  tcmporalitcr  data  sil :  ainmi  se- 
cundum  hoc  sxculum  dicta  sit  xiema,  nt  ab  eo  qood 
csl  kUiv  graxCy  quod  sxculum  siguiflcat,  dictumsit 
vXiino^ ,  tanqui.m  si  latine  did  possct  saccularc  : 
an  cx  hoc  aliquid  sccundum  spirllualem  promis- 
sioucm  bic  inlclligere  cogamur,  ut  xternum  dictum 
sil,  ideo  quia  hinc  xternum  aliquid  signiflcatur :  aa 
potius  locutionis  est  Scripturarum,  ut  xteriium  appd- 
lcnt»  cujus  rci  flnisnon  constiluilur ;  auC  non  iti  fll  ul 
dcinccps  iion  sit  racienduui,  quanturo  perlinet  ad  cu- 
ram  vd  potestatcm  facicntis ;  sicut  aii  Iloratius, 


i 


serviel  aelemum.  qui  narvo  ncsdct  uti. 
(Aorctf.,/i6. 1,episl.i0.) 

Non  cnim  potcst  in  xternum  scrvirc ,  cujus  ipsa  viia, 
qua  servit ,  .Ttema  esse  non  |M>lesL  ()uod  lcsliino- 
nium  non  adhibcrcm,  nisi  locutioi;is  csset.  Verborum 
quip|ie  illi  suut  nobis  auctorcs ,  non  rcrum  vel  scii- 
tciitiarum.  Si  autem  dcrenduntur  Scriptune  secundain 

*  m  excusis,  Auiu»  ceitius.  At  hi  Mss.  optbnae  «Aat  viA^ 
que,  ^geUius  :  uU  |;assim  rcstitmtun  eont  \1ri  Bnerail. 

*  Am.  Er.  et  i:x>v. ,  et  ditiqenurdissereiidum.  Edilio  Ml.s 
trl  diligenter  misereiuius.  iX  Mss.  duodedm,  ei  diUigenlier 
iiueraidum 

*  Apud  lAX  ct  iu  vulgata,  terrm  cAiDuai.'  in  Hs.  oofi>.f 
icrrum  biadUau. 


UBER  PRIMUS. 


,  qo»  IdlomaU  Tocanuir.  qiniiio 
t$M  4Mi  tam  atiis  linguift  commuoes 


Xn.  pb.  xTnt,  16.]  Qosrilar  «luomodo  didM  «il 
inham  de  filio  ejus,  Kt  rege$  genthim  ex  Uh 
:  nlmm  quia  non  proTonit  sccundum  regna  ter- 
lecandum  Ecclesiam  accipi  del)cai ;  an  propier 
eiiam  ad  liiieram  conligil. 
Klll.  [Ib.  xvni,  2.]  £l  videiti  procueurrit  in  o^« 
tffif  ab  otlio  tabeniacuii  tui^  et  adoratit  super 
t,  et  dijdt :  Domine ,  $i  inveni  ffratiam  ante  te^ 
ttereai  tervum  tuum.  Quxritur  ciim  trcs  viri 
;  qui  ci  apparuemnt,  quomodo  singulariler 
mro  appellet,  dicens,  Domine,  $1  inveni  graiiam 
e  :  an  intelligebat  unum  ex  eis  Dominum ,  el 
ingelos  :  an  poiius  in  angelis  [)ominum  sentiens, 
10  potius  quam  angelis  loqui  elegil :  quia  uno  ex 
eum  ipso  Abraliam  postea  remanente,  duo 
itnr  in  Sodomam,  et  illis  sic  loquitur  Loth  lan* 
Domino. 

UY.  [Ib.  XTiii,  4.]  Sumalur  aqua^  et  lavem  pedee 
tf  et  refrigerate  tub  arbore^  et  sumam  panem^  et 
waf».  Qoxriiur  si  angelos  iutelligebal,  quomo- 
nerii  ad  hnnc  humanitatem  inviure ;  quoiiiam 

0  nortali  carni  *  ncccssaria  est,  non  iininorla- 
kBgeloriim. 

KY.  [Ib.  XVIII,  11.]  Abraliam  autem  et  Sara 
9,  progre$^  in  diebui  :  defecerant  autem  Sara 
mliabria.  Seniorum  xtas  minor  esl  qiiam  sc- 
qaamvis  ei  senes  appelleulur  seniorcs.  Unde  si 
anl  qu9c  a  nonnullis  medlcis  asseruniur ,  quo- 
tenior  vir  cum  miiliere  seniore  filios  facere  non 
p  etiamsi  adhuc  fcminae  muliebria  vcniant;  sc- 
n  lioc  admiratum  Abraham  de  promissione  filii 
XTn,l7),  el  miraculuin  posuisse  Apostoliim, 
re  possumus,  ubi  dixit  emortuum  eorjme  Abrahs 

IT,  19).  Emortunm  quippe  corpus  non  ita  in- 
ndom  esl ,  ac  si  omnino  nullam  vim  gencrandi 
s  pnssel,  si  mulier  juvenilis '  xLitis  esset ;  sed 
Inm  hoc  emortuum ,  iit  etiam  dc  provcctloris 

mniicre  non  posscl.  Nam  ideo  de  Geihura  po- 
|aia  et  juvenilis  ilkim  Invenit  aeiatis.  Sic  enim 
i  iradunl,  quoniam  cujiis  corpus  viri  secundum 
n  defecil,  ut  cum  femina  provectioris  aeiatis, 
Is  menstrua  adhue  patiatur,  gcnerare  non  pos- 

1  juTcncula  polesl.  Et  rnrsus  mulier  quae  jam 
im  selatis  esl ,  qiiamTis  adliuc  menstrua  fluant, 
leniore  parere  non  possit,  de  juvene  potesl. 
laqoe  Ideo  miraculum  fuit ,  quia  secundum  id 
liximus ,  emortuo  corpore  Tiri ,  femina  quoque 
;Ua  xiatis  fuit,  ui  ei  deatiiissenl  fieri  muliebria. 
i  qood  ail  Apostohis ,  eorpus  emortuum ,  Tcrbo 
remat,  quia  diiil  emorliiftm ;  jam  eigo  nec  ani- 
labulsse,  sed  cadaTcr  fuisse  iotelligi  debet ;  quod 
bafanas  falsiutis  esl.  Sic  iuqne  solvitor  ista 

0.  AUoquin  merilo  movoi  quomodo  cum  essel 
am  prope  mediae  aeiaiis,  f  econdom  quaro  bomi- 

1.  HMfioris  not»,  immreftcthnimortaUs  earms, 
laikiais  eodldkins  consl&utcr  tcrir^tum,  JutemUU. 


nes  lane  TiTebanl,  el  poslca  fllios  deCelhura  fecerit* 
dicatur  ab  Aposlolo ,  corpore  emortao,  el  pro  mira- 
eulo,  quia  genoil,  prxdicelur? 

XXXVI.  [Ib.  XTiii,  15.]  Et  diiil  Dominus  ad  Abrth^ 
ham^  Quare  ri$it  Sara  in  temeUjwi  dicens,  Ergo  vera 
fknriam^lego  autem  senni.  Quxritur  quare  isUm  ro- 
dargaal  Dominas ,  cum  el  Abraliam  riscrit,  nisi  quia 
illius  risus  admiralionis  et  Ixliti»  fuii,  Sanc  autem 
dubiUlionls ;  et  ab  ilio  hoc  dijudicari  poluit,  qni  corda 
hominum  novit. 

XXX VII.  [Ib.  XTiii ,  15.]  Negavit  Sara  dieens ,  Tion 
risi :  timuit  enim.  Quomodo  intciligebanl  Deum  ess*. 
qni  loquebatur,  cum  cliam  negare  ausa  sil  Sara  quod 
riscrit,  unquam  hoc  ille  posscl  ignorare  :  nisi  forto 
Sara  homincs  eos  putabat,  Abraliam  Tcro  Deum 
intelligcbat?  Scd  eliam  ipse  ilia  humaniuiis  olBcia 
praebeiido,  dc  quibus  supra  dixi,  quac  necessaria  nisi 
infirmae  carni  esse  non  possenl,  mirum  nisi  hominea 
prius  esse  arbilratus  csl  :  scd  foriassis  in  quibus 
Deum  luqui  intellexil,  quibusdam  divinae  majesUlis 
existentibus  el  apparenlibus  signis,  sicui  in  hominibna 
Dei  *  sxpe  apparuisse  Scrlptura  lcsutur.  Scd  rursua 
qiiairitur,  si  ita  est,  unde  angelos  fuisse  postea  oogno« 
verinl ,  iiisi  forle  cutn  eis  vidcntibus  in  coelum  iissent.  * 

XXXVIII.  [Ib.  xTiii,  19.]  Seio  enim,  q^a  eonstituei 
fUiis  tuiSt  et  domui  suob  ffost  se^  et  custodient  vias  DO' 
mim,  et  facere  *  justitiam  etjudidum,  ut  adducat  Do-- 
minus  tn  Abraham  omnia ,  gum  locutus  esi  ad  iiium* 
Eccc  ubi  promiltit  Dominus  Abrahx  nou  solum  pra^- 
mia,  sed  ciiam  obcdicntiam  Juslitia!  filionim  ejua,  ut 
circa  eos  etiain  prx-inia  promissa  compleantur. 

XXXIX.  [Ib.  XTiii,  21.]  Descendens  ergo  videbo  si 
seeundum  clamorem  ipsorum  venientem  ad  me  eonsum» 
manturf  si  autem  non^  ut  sciam.  Verba  haee  ai  non 
dubiUnlis  qiiid  duorum  potius  CTcnturum  ail,  sed  ira- 
scenlis  el  minantis  accipiamus,  nalla  quaeaiio  est. 
Bfore  quippe  humano  Deus  iii  Scripturis  ad  homiiics 
loquiiur,  el  cjus  iram  novcruni  sine  pcrlurbaliono 
cjus  iiilelligere ,  qui  noTcrunl.  Solemas  auiem  eli;ira 
sic  minacitcr  loqui ,  Videamus  si  non  tibl  facio ,  aiii^ 
ViJeamus  si  non  illi  fccero ,  et ,  si  non  poiuero  tibi 
facere ;  tcI  ,  Sciam ,  id  e^l ,  hoc  ipsum  experibor, 
ulrum  noii  possim  :  quod  eum  miiiando  uon  ignoran- 
do  dicitur,  irati  apparet  afleclus ;  sed  periurKiatio  noii 
cadit  in  Deum.  Mos  autem  liumanx  locutionis  et  usi« 
uius  est,  ul  liunianx  iiifirmiuti  congrual  \  cui  Deus 
coaptal  loculioncm  suam. 

XL.  [Ib.  xviii,  3i.]  Quasri  solel  ulram  quod  do  &>- 
domia  dixit  Deus,  non  se  pcrdere  locuro,  ai  inTenircu* 
liir  il|ic  Tel  decem  justi,  speciali  quadam  senlenlia» 
de  ilb  dTiUle,  an  de  omnibus  inlelligendum  sil  genc- 
raliier,  parcere  Deum  loco,  in  quocuroque  Tel  deceni 
justi  fuerini.  In  qua  i|uaestJone  noii  e&l  qaidein  neccsse 
ui  hoe  de  omni  loco  accipcro  compellaronr  :  Terum- 
Umen  de  Sodomis  potuil  cl  aic  did,  quia  sciebai  Deos 

*  slc  Mss.  JoxU  graeemn.  Editl  vero,  ego  voro  parmm, 

*  Editi,  Deum.  M  Mss.,  nd. 

*  sle  aias.  ]uxu  gncc.  i.\x.  At  cditi  baljcui,  u  cuooaumf 
vias  Domiid^  et  fuaimt. 

^  Kss.,  congiUiL 


8B»  QUi£STIONUM  S 

ibl  non  esM  Tel  decem ;  ei  ideo  uc  reftpondebtiBr 
Abrahao,  ul  significareiur  nec  lol  ibi  posse  iDTeniri, 
ad  exaggcralionem  iniquitaiis  illonim.  Non  enim  ne- 
cesse  cral  Dco  tam  sccleraiis  bominibos  parcerc ,  ne 
rtim  illis  pcrderei  justos;  com  posset,  justis  inde 
liberatis,  reddcre  impiis  digna  sopplida  :  scd,  ut  dixi, 
ad  ostendendam  maUgnilatem  muliiiudiuis  iHius,  di- 
xit,  Si  deeem  ibi  invenerOj  parcam  univemB  cicitati: 
tanquam  si  dicerct,  Certe  possum  ncc  pios  cum  impiis 
pcrderc,  ncc  tamen  propterca  iinpiis  parccre  quia 
liberatis  et  separatis  inde  plis ,  possura  impiis  digna 
rcpendere;  et  Umen  si  Ibi  inTcniantur,  parco;  lioc 
osl,  quia  nec  tot  ibi  posscnt  invcniri.  Taie  aliquid  esl 
«pod  Jercmiam ,  ubi  ait,  Circuite  viatJeruialem,  ei 
^ideUy  ei  qutgriu  in  plate»  ejui ,  et  cognoscite  a  inve* 
nietii  hominem  facientem  fuUitiam  et  quarentem  fidem, 
et  propitiiu  ero  peccatie  eorum  (Jerem,  v,  1) :  id  est, 
inveiiite  vcl  onum,  et  parco  cxleris ;  ad  cxaggerandum 
€t  demonslrandum  quod  nec  unus  ibi  posscl  invcniri. 

XLI.  [Ib.  XIX,  !.]  Quod  <Krcurrit  Lolb  angclis,  et 
adoravit  in  raciem ,  vidclur  intcllexissc  quod  angeli 
essent ;  scd  rurstis  cum  cos  ad  rcrcciioncm  corporis 
invitat,  qux  morlalibus  ncccssaria  est,  videtur  puiaise 
quod  bomines  essont :  crgo  quxstio  siinililtT  solviiiir, 
ul  solula  cst  in  (ribus  qui  vcncrunl  nd  Abraham ,  ut 
nnqiiibus  sigiiis  ai^parcrct  cos  diviuilus  inissos,  qui 
lamcn  bomincs  crcdcrcniur  Nain  boc  cl  iu  Epistola 
«|U£  cst  ad  Ikbrscos,  cum  dc  bospiialiuuis  bonoScri- 
puira  loqucrclur,  uil :  Per  hanc  enhn  quidnm  nciiientei 
koipitio  recepemnt  angeios  (llcbr,  xiii,  i). 

XLIl.  [Ib.  XIX,  8}  Quod  ail  Sodomilis  Lolb ,  Sunl 
wihi  duee  filiw  qua  nondum  noverunt  viros ,  producam 
Hla$  ad  voi ;  ulimini  iUi$  quomodo  placuerit  vobi$^  tan'- 
ium  in  tirot  i*to$  ne  faciatii  iniquum;  quoniam  prosti- 
tucre  volcbat  lllias  suas  bac  compcnsalione,  ut  viri 
bospilcs  ejus  nibil  a  Sodomiiis  lale  palerenlur  :  ulrum 
admiitenda  sil  compensaiio  Aagitiorum  vel  quorum- 
que  pcccaionim,  ut  nos  laciamus  mali  aliquid,  ne  alius 
gravius  malum  laciat ;  an  potius  perlurbationi  Loih, 
jion  consiiio  tribuendum  sil  quia  hoc  dixerii,  mcrilo 
quxriiur.  £t  nimirum  pcriculosissime  adniiltilur  bxc 
compciisatio  :  si  autem  periurbalioiii  humaiiffi  tribui- 
lur,  ct  incnii  lanto  malo  permoix,  nuilo  modo  imi- 
tiinda  est. 

XLIII.  [Ib.  XIX,  II.]  Yiroi  vero  qui  erant  adottium 
domui  percuiterufit  ctecitate,  Gncci  habent ,  «tpMif, 
quod  inagis  significat,  si  dici  posset ,  avidentia ,  qiue 
faciat  noii  videri,  non  omnia,  sed  quod  non  opus  est. 
Nam  merilo  movet  quomodo  polucrunt  deficere  qoae- 
,reiido  ostium,  si  tali  crant  cxcilate  pcrcussi,  ut 
oinnino  nibil  vidcrcnt.  Hoc  cnim  modo  sua  calamitate 
hirboli,  ultcrius  ostium  non  requirerent.  Ilac  Atftui^ 
et  illi  percussi  suni,  qui  quo^rcbant  Elisxum  (WMeg, 
VI,  18).  Ilanc  et  illi  babuerunt,  qui  Dominum  poet 
resurrectionem  ctun  illo  ambulantes  in  via  non  eogno- 
vcrunt  (Luc.  xxiv,  IG) ;  quamvis  ibi  non  sit  hoc  vcr- 
bum  positiim ,  scd  rcs  ipsa  intelligntnr. 

XUY.  [Ib.  XIX,  18,  19.1  ^M»^  ouiem  Lcih  ad  i7- 
M  ;  OrOf   Dominef  quia  invemt  puer  tuui  miieri' 


ACGUSTINI  L1  HEPTATEUCHUM  810 

cwdiam  ante  le,  et  mmpdfkmA  JuiUiiam  luam^  fMii 
facii  in  me,  ui  vitai  amma  mea;  e§Q  aaiem  noii 
pouum  talvut  fieri  in  monte ,  ne  forte  comprekendatt 
me  mala  et  moriar.  llaec  perinrbatlonc  iimorb  neii 
credebat  iiwi  Domino ,  qacm  in  angelis  GognosGebal, 
qua  etiam  illud  de  filiabua  suis  prostituciidis  dixerai: 
ut  intelligamus  non  pro  auctoritate  lial>endum  quod 
dixit  dc  turpiiudine  filiarum  :  non  eaim  ci  boc  pro 
aiictoritatc  babendum  est ,  Dco  non  esse  credendun. 

XLY.  [Ib.  XIX,  29.]  Ei  recordatu^  eu  Deut  Abra- 
ham ,  et  exemit  Loth  de  medio  evemomt,  Gommcn- 
dat  Scripiura  meriiis  magis  Abrabs  liberalum 
esse  Lolli ,  ut  intclligamus  justum  Lotb  dictuni 
secunduiii  quemdam  luodum ,  maxime  quod  unum 
veruni  Dcuin  colebai,  ct  proptcr.comparationem  see- 
lcruin  Sodomorum,  inlcr  quos  vivens  ad  vitam  simi- 
lcin  non  poiuit  inclinari. 

XLVL  [Ib.  XIX,  30.]  Aaeendit  auiem  Loik  de 
Segor ,  et  tedebai  in  monte.  Mirum  iiisi  ipae  moos 
cst ,  in  qucm  spontc  ascendit ,  quo  admonente  Do- 
uiino  asccndcre  noluil :  aut  cniiu  nullus  est  altos, 
aul  non  apparcl. 

XLYII.  [Ib.  XIX,  30.]  7tiitiijf  enim  kahUare  » 
Segor.  Iiilirmiiati  ejus  Dominus  et  timofi  conccs- 
scrnt  civiiatem  quam  Loth  ij>se  deicgerii,  et  in  ea 
proiniscrat  ci  sccuritaiem  ,  quod  propter  iiium  par- 
ccrel  civitaii :  tamcn  etiam  ibi  esse  timnii ;  ita  fides 
cjus  noii  magni  roboris  fuit. 

XLYIll.  [  Ib.  XX ,  2.  ]  Dimt  autem  Abraham  dt 
Sara  uxore  tua ,  Soror  mea  eti,  Timidi  enm  d^ 
cere ,  Vxor  mea  ett ,  ne  forte  occidereni  eum  viri  dvf- 
tatit  propler  illam,  Quxri  solet  qiiomodo  adhoe  in  ilb 
xtaic  pro  Sarae  pulchriiudine  Abraham  peridiUiri 
mctucbat.  Scd  magis  forrox  illius  vis  miranda  est, 
qux  adbuc  amari  potcrat,  quam  quxstio  difficilts 
putaiida. 

XLIX.  [Ib.  XX,  6.]  Quod  ait  Deus  ad  AUme- 
lccli ,  proptcr  Saram ,  Ei  peperci  Abi  ui  wm  peceo' 
ret  in  mf,  quaiido  cum  adinonuii  uxorem  Abrabas 
cs^e ,  qiiam  puiabai  sororem  :  advertendum  est  et 
nolandum ,  in  Deum  pcccari ,  quando  talia  eommil^ 
tuntur  qua:  putant  bomines  lcvitcr  hai)enda,  ianquam 
in  canie  peccau.  Quod  autem  dixit  ei ,  Eeee  1«  ma- 
rierii  :  ctiam  hoc  notandum  cst,  quomodo  dictt  Deos 
tanquam  prxdicens  sine  dubio  futiirum  quod  admo- 
ncii;!<)  dicit,  ut  a  pcccato  abstincndo  caveatnr. 

L.  [Ib.  rxi.  8.]  Mcrito  quxritur  cur  Abrabam  nec 
die  quo  nalus  ?st  ei  filius ,  nec  dic  quo  drcumcisos 
cst,  sed  die  quo  ablactatus  est,  epulum  fecerit.  Qnod 
nisi  ad  aliquam  spirituulem  significationcm  refcratur, 
nulla  solutio  quxstioiiis  est ;  tunc  sdlicei  csse  debere 
magniim  gaudium  spiritualis  xtatis ,  quando  fueril 
faclus  homo  novus  spiritualis,  id  est,  non  ialis  quall- 
bus  dicit  Apobtolus ,  Lae  vobit  potum  dedi^  non  eeeam; 
nondutn  enim  poleratit :  ted  nec  adhuc  poteuu*  adhm 
enim  ettit  camalci  (I  Cor,  iii,  2). 

LL  [Ib.  XXI»  10.]  Quxritur  Sara  dicenie,  Kfkean^ 
ciilam  et  filium  cjut^  non  enim  erii  heeree  fiHui  dnciiu» 
cum  /Uio  meo  Itaac ,  qiiare  conlrislaini  fic  Abmham» 


LIBER  PRIUUS. 
ista  IVient  propbelia ,  quam  uliqoe  magis  delHiil 
ipse  quam  Sara.  Sed  iiitclligendum  est,  ycI  ex 
idone  hoc  dixisso  Saram ,  quia  prius  ilU  Tucrax 
ktum ;  illum  Tero  quem  dc  bac  poslea  Dominus 
It ,  patemo  affectu  pro  filio  fuissc  commoium ; 
ibos  prins  nescisse  quidnam  iliud  essel ,  et  per 
I  ncscienlem  lioc  propheiice  dictum  esse ,  caro 
lota  essct  mulicbri  animo  proplcr  ancillae  su- 

ilD. 

.  [Ib.  XXI,  13.]  Notandum  quod  ct  Ismael  dictos 
)€0  scincn  Abrahx,  propter  illud  qiiod  sic  acci- 
un  docct  Apostolus  quod  dictuin  est,  /n  Itaac 
Iwr  tibi  semen ;  id  est ,  non  filii  camit ,  $ed  filH 
moHit  deputantur  in  temine  {Rom,  ix ,  7 ,  8) :  ut 
■opric  pcrtincat  ad  Isaac,  qui  non  fuii  filius  car- 
id  filius  promissioiiis,  ubi  promissio  flt  de  omni 
intibus. 

.  [Ib.  XXI,  14.]  Surrejit  autem  Abraham  mane,  ct 
H  panet  et  ulrem  aqtuB^  et  dedit  Agar ,  et  imposuit 
moty  et  puerum^  et  dimisit  iitam,  Tieri  qunDstio 
luomodo  imposucrit  in  huiiii  ros  cl  puoruin  tam 
cm.  Nam  qui  fuerat  antca  qiiam  naius  cssct 
'  iredecim  annorum  cifcumcisus ,  com  essct 
lam  nonaginia  novem  ,  cl  nntus  sil  Isaac  cciitc- 
patre,  ludcbat  aulcm  Ismacl  cuni  Isaac  qunndo 
comir.ola  est ,  uliquc  cum  graiicliusculo ,  qui 
jcrat  ablactatus;  profccto  annoruni  fuit  Ismacl, 
0  cuin  ninlre  sua  de  doino  patris  expulsus  csf, 
is  scxdcciin.  Sed  ul  hoc  quod  cum  parvulo  lu  ir, 
icapiiulationcm  dicluni  accipiamus,  anlcqunin 
atetur  Isaac ;  prorccio  ctiuin  sic  amplius  qiiaia 
:iin  annorum  pucr  in  humcros  ninlris,  cum  ulro 
libus ,  iiimis  absurduiii  cst  ut  imposilus  cssc 
ur.  Quain  facilc  autcm  sohitur  quaslio,  si  noii 
Jlanius,  iinposuit ;  scd,  dedil.  Dcdil  cnim  Abrn- 
sicut  scriptum  cst,  mnlri  cjus  pnnos  el  utreiii, 
lla  Imposuit  in  humcros  suos.  Gum  autcm  ad- 
n  ct  dictum  csl  et  puerum ,  subaudimus  do- 
|iii  panes  ct  ulrcm  dedcrat ;  non ,  in  humcros 
iiit. 

'•  [Ib*  XXI ,  io-i8.]  Defecit  autem  aqua  de  utre, 
jeeit  puerum  tub  utiam  abietcm ,  et  ditcessit ,  ct 

ectpit  contra  illum  louge  quantum  arcus  miltit ; 
nfm,  Kon  videbo  morlem  filii  mci :  et  tedit  contra 
Etcbmans  autem  pner  ploravit ;  et  excudivit  Dcut 

pueri  de  loco  ubi  erat  :  et  vocavit  avgclut  Dci 
ie  cmlo^  et  didt  ei,  Quid  est,  Agnr?  Noli  timere, 
Itit  euim  Deut  vocem  filii  tui  de  loco  in  quo  est. 
,  et  accipe  pucrum ,  et  tene  illum  in  mauu  tna  : 
grnfffti  enim  gcntem  faciam  illum.  Solct  quTri 
^do,  cum  pucr  es.sct  nnnorum  amplius  quinde- 

prctcccril  cuin  mater  siib  arborcm  ,  ct  ierit 
qiuintum  arcus  mittit ,  ne  vidcrei  ciim  moricn- 
quasi  enim  quem  portabat  projcccrit,  ita  vide- 
nare  quod  dicitur,  maximc  quia  scquilur,  Ftevit 
Scd  iiitclligcndum  est  projeclum  esse  non  a 
ite,  8cd  ul  fit,  ab  animo ,  tanquam  moritiirum. 
!  eniin  quod  scriptum  est ,  Proiectut  tum  a  fa- 
ilarum  tuortm  (Ptat.  xxx  ,  23),  portabatur  qui 


m 

hoc  dixK.  Ft  est  in  quotidiano  loqnondi  osu ,  com 
projici  dioitur  aliquis  ab  aliqao  cum  qoo  erat ,  nt 
ab  illo  Tidcaturant  cum  illo  maneat.  Intelligendum 
C8t  aotem  qood  Scriptura  lacuit ,  ita  discessisse  nw- 
ircm  a  filio ,  ut  pucr  ignoraret  qoo  mater  abierll,  el 
eam  in  sUvcstribus  stirpibus  latuisse,  ne  filiom  sUi 
deficientem  vidcrei.  lllc  auicm  eiiam  ilia  xtate,  quid 
mirum  si  matre  diutius  non  visa  cl  tanquam  pcrdita, 
eo  loco,  ubi  solos  remanserat,  flcTit?  Quod  ergo 
postea  dicitur ,  Accipe  puerum ,  non  ut  eum  de  terra 
ydut  jacentem  tolleret,  dictum  est,  sed  ui  ei  conjun^ 
geretur,  et  eum  manu  tenerct  deinceps  comiiem, 
siciit  erat :  quod  plenimqiie  raciunt  simul  ambulantcs 
cujuslibet  xiaiis. 

LV.  [Ib.  XXI,  22.]  Factum  est  autem  in  tcmpore  illo^ 
et  dixit  Abimelechy  etc.  Qunnri  potest,  quandocom  isto 
Abimelcch  pnctuin  fccil  Abraham  ,  ct  appellaliis  eat 
putcns  quem  fodit,  Puteus  jurationis,  quoniodo  con- 
gniat  veriinti.  Agar  enim  de  Abrahx  domo  exptilsa 
cuin  filio ,  juxta  putcum,  siculi  dicluni  cst,  juralionis 
errabat»  qui  valde  poslea  dicitur  factus  ab  Abrabam : 
ibi  cnlm  Abimelerh  el  Abraljam  juravcrunl,  quod 
nondnm  uliquc  factum  crai,  cum  dc  domo  Abrah» 
Agar  cum  filio  fuissct  cxpiilsa.  Quomodo  ergo  erra- 
bnt  juxta  puleum  jurationis?  An  factum  jain  fuisso 
iiitclligonduni  csi,  et  pcrrccapitulaiioiiemposteacom. 
inemoralum  quod  egit  Abraham  cum  Abimelcch? 
Nisi  fortc  qiii  longe  iwstea  librum  scripsil,  ex  nomino 
putci  jurationis  appcllavil  rcgioncm,  in  qua  cum  fillo 
matcr  errabal ,  lanquam  diccrcl ,  Crrabat  in  llla  rc- 
gione ,  ubi  putcus  jurationis  factus  04  :  qiiamvis  pu- 
tciis  posica  sit  factus,  scd  longe  nntc  a^talcm  scripto- 
ris ;  sic  autem  nppcllabatnr  putcus  cum  libcr  scribe- 
rciur,  nomcn  tcncns  nntiqiium,  quod  Abraham  im- 
posucrat.  Si  aiitem  ipse  csl  putcus,  qucm  apcrtis  ocu- 
lis  vidit^gar,  nihil  rcsiat  nisi  ut  pcr  rccapitulalioneni 
qii.TStio  dissolvntur.  Ncc  movcrc  dcbcl  quomodo  pu- 
teum,  qiieni  fodcrat  Abrahnm ,  nescicbat  Agar  si  anlo 
csl  iilc  fossiis  quam  illa  expulsa.  Yalde  cnim  fieri 
poluil  tit  prconim  suorum  causa ,  longc  a  di)mo  iu 
qiia  ctiin  suis  li.nbitabat,  putcum  fodcrct,  qiicin  ilki 
ncsciret. 

LVI.  [Ib.  XXI,  33.]  Quxrl  potcst  quomodo  ad  |)u- 
tcum  jiiraincnti  agrum  ^  planlavcrat  Abraham ,  si  in 
tcrra  illa,  qucmadmodum  Stephanus  dfcit,  non  nccc- 
pcrat  ba&rcdilatcm ,  ncc  spatium  pcdis  {Act,  vii,  5). 
Sed  ea  est  Intelligenda  bxrediias  quam  Deus  mimero 
suo  fuerat  daturus,  non  emptn  pretio.  Intclligilur  au- 
tem  spatium  circa  putcum  ad  illud  emptionis  pactuni 
pertiiierc ,  in  quo  fuerant  agnao  sepiem  data; ,  qiiando 
Abimelech  ct  Abraham  sibi  eliam  juraverunl. 

LVII.  [Ib.xxii.  i.]  Fa  tentavit  Deut  Abraham,  Qii.Tri 
solcl  qoomodo  hoc  vcrum  sit ,  cnm  dii  al  in  Epistola 
stia  Jacobus  quod  Ucus  ncmiiiem  tentat  {Jacobi,  i , 
15) :  nisi  quia  locutione  Scripturarum  solct  dici,  leii- 
lat,  pro  eo  quod  cst  probat.  Teniatio  Tcro  illa  de  qtu 
Jacobus  dicU ,  non  intclligilnr  iiisi  qoa  quisqiic  pcc- 
c;ito  implicatur.  Unde  Apostolus  dicil :  Ne  forte  !««• 

*  MsB.  Becccnsis  ct  MiGliacUausi  nemm. 


505 


QUi£STIONUM  S.  AUGUSTINI  IN  IIEPTATEUCnUM 


S64 


iatmi  fM  ii  qui  tentat  ( I  Thm.  iii«  5).  Nam  et  alibl 
scripluro  ctt,  Tentai  roi  Dommus  Dau  ve$Ur ,  ut  iciai 
»  diilgitii  eiun  {Deut.  mip  5) :  eliam  hoc  gcncrQ  lo- 
coiioiiii  9  ot  idaf,  dictnm  cst^  ac  ai  diccrctuTy  ut  scire 
Tos  faciat;  quonlam  vircs  dileclionis  sux  hominem 
laicnt,  nisi  divino  cxpcnincnlo  ctiann  eidem  inno- 
lescanL 

LYIII.  [Ib«  XXII,  12.]  Yox  angeli  de  coelo  ad  Abra- 
Iiam ,  Ne  injiciai  manum  in  jmerum ,  neque  fadai  d 
^fddquam.  Uodo  enim  cognovi ,  quomam  timeat  Deum 
iu ;  ctiam  isla  quxslio  simili  locutione  solvilur  :  lioc 
estenim,  Nune  cognoiiy  quoniam  limeoi  Deum  tu^  quod 
significal,  Nunc  le  fcci  cognoscere.  In  conscquenli- 
btts  autcm  lioc  gcniis  locutionis  CTidcnter  apparct , 
obi  dicilur,  Kt  vocarit  Abrakam  nomen  loci  iiliui,  Do^ 
uunui  vidit ;  ut  dkant  iiodie^  In  monte  Dominui  appa- 
ruit.  Vidit^  pro  eo  quod  cst  apparuit,  hoc  est  ridil, 
pro  60  qiiod  est  vidcri  fccit;  sigiiificans  per  erficien- 
tem  Id  qiiod  cfficliur,  sicui  frigus  pigmm  quod  pigros 
lacit. 

UX.  [Ib.  xxii,  12.]  Et  non  peperdtti  fUio  tuo  diiecto 
propter  me.  Niimqiiid  Abraham  proptcr  Angclum  non 
pepercit  (ilio  suo,  et  non  proptcr  Duom?  Aut  ergo 
angeli  nomine  Dominus  Christus  significatus  est ,  qui 
line  duhio  Dous  est,  et  manifesie  a  prophcla  di- 
ctus  est,  maffnicontilii  Angelui  {Itai.  ix,  6,  iec.  LXX); 
aut  quod  Dcus  crat  in  angclo,  ct  ex  pcrsona  Dci  an- 
gclus  loqnebator,  sicut  in  Proplietis  ctiam  solet. 
Nam  in  conscqucntibus  lioc  magis  vidctur  npp.nrcre 
iibi  legiliir,  Et  vocarit  angeliti  Domini  Abraiiam  ilerum 
de  ceelo ,  dicem^  Pcr  memetipium  juravi^  didt  Domi- 
nui.  Non  facilc  cnim  iiivcnilur  Dominus  Chrislus  Pa- 
trcm  Dominum  diccre  tanquam  suum  Dominum,  illo 
pncsertim  lempore  antcqiiam  sumcret  camcm.  Nam 
sccundum  id  qnod  formam  scrvi  acccpii ,  non  incon- 
grucnter  hoc  dici  vidctur.  Nain  sccundum  hujus  rci 
futurac  propbetjam  illud  cst  in  Psalmo,  Doitiimis  dixU 
ad  me ,  Fiiiui  meui  ee  tu  {Ptai.  ii,  7).  Nam  ncque  in 
ipso  Evangclio  facilc  invcnimus  a  Christo  Dcum  Pa* 
f  rcm  Dominum  appcllatuin ,  quod  Dominus  cjus  esscl ; 
quamvis  Denm  invcniamus  in  illo  loco,  ubi  ait,  Vado 
ad  Patrem  meum  et  Patrem  vetlrum ,  Deum  meum  et 
Deum  vetirum  {Joan.  xx  ,  17).  Quod  antcm  scripium 
cst ,  Dixit  Dominui  Domiiio  meo  { Ptai.  cix,  i) ,  ad 
ipsum  qui  l<lqiicbatur  rcfcrtur,  id  cst ,  Dtjtl  Donunui 
Domino  meo,  Palcr  scilicci  Filio  :  et,  Piuit  Dominui 
a  Domino ,  qui  scribcbat  dixit  {Cen.  xix,  24) ;  ul  Do- 
minus  ejiis  a  Domino  cjus,  id  cst,  Dominus  nosfcra 
Domino  nostro  pluisse  intelligator,  Filinsa  Patre. 

LX.  [Ib.  XXII,  21.]  Quod  in  his  quos  nuniiavcrnnt 
Abrabac  natos  esso  filios  Melcho!,  nominaliir  et  Cha- 
muel  pater  Syrorumy  non  utlque  illi  qui  nuniiaveniiit, 
nontiare  patrem  Sjrorom  potuerunt  :  cx  origine 
quippe  illius  Syrorum  genus  longe  postea  propagatum 
cst.  Sed  dictom  cst  a  persona  scribentis,  qui  post 
omnia  ilb  tempora  haeo  scrihemlo  narraTit;  quemad- 
modum  sopni  diximoa  de  poteo  jorationis  ( Sup* 
quiCik  55). 

LXI.  [Ib.  xxin,  7.}  Eiturgem  autim  Abraham  ado- 


ravii  popuiam  terrm.  Quxritor  qHomodo  seriptum  sii, 
Daminum  Deum  iuum  adcrabk^H  ittifo/i  imia  {Deut. 
Ti,  13 ;  X,  20) ;  cum  Abraham  aic  bonoraferit  popu* 
lum  qoemdam  gentiom,  ut  etlam  adorareL  Sed  anin». 
advcrtcndum  est  in  eodem  praeeepto,  non  dictuai, 
Dominum  Dcum  tuom  solum  adorabls ,  aicut  didam 
csl,  Et  iili  ioii  iervia^  qood  est  gr»ce  jncr^c^it.  Talis 
enim  senritus  nonnisi  Deo  debctor.  Unde  damnanlar 
idululatnc,  id  cst,  cjusmodi  servitutem  exhibentes  ido- 
lis,  qii9c  debcturDeo.  Nec  moveat  quod  alio  loco  io 
quadani  Scriptura  prohibct  angelus  hominem  adorare 
»se,  ct  admonet  ot  Domlnos  potios  adoretur  {Apoc. 
XIX,  10).  Talis  enim  apparocrat  angclus  ot  pro  Deo 
posset  adorari ;  ct  idco  fucrat  corrigendus  ador^tor. 

LXII.  [III.  xxiv,  5.]  Quod  Abraham  jubet  poero  soo 
01  luanum  suam  ponat  sub  cjus  fcmore,  ctsiceum 
adjurat  pcr  Dominom  Deom  cceli,  et  Dominom  lcrrae, 
solct  impcritos  movere;  non  aitendentes  magnam 
isiam  de  Christo  exstitisse  proplieliam,  qood  ipse 
Dominus  Deus  coeli  et  Dominus  terrx  in  ea  came  vcn- 
turiis  esset ,  qiLnc  de  illo  fcmore  propagata  est. 

LXIII.  [Ib.  xxiT,  12  i4.]Qiixrcndiim  quodlfferaot 
anguraiiones  illicitac  ab  illa  petilione  signi ,  qua  petivit 
scrviis  Abrahx  ut  ci  Deus  ostcnderet  ipsam  esse  fa- 
luram  uxorem  dominl  sui  Isaac ,  a  qoa  cuih  petivissct 
ui  bibcret,  diceretur  illi ,  Bibe  ei  fa,  et  adi^mbo  ca^ 
meloi  tuoi  quoadutque  bibere  dednent.  Aliud  cst  cnimy 
mirum  aliquid  petere  qiiod  ipso  miracolo  signomsit; 
aliud  ea  obscrvare ,  qux  iia  flunt  ot  mira  nonsuit» 
sed  a  conjcctoribus  snperstitiosa  vaniute  inlcrpre- 
lcniur.  Scd  hoc  ipsum  etiam  quod  mirum  aliqoid  po- 
siulatur,  quo  significetur  quod  quisqoe  Yolt  nosse, 
uinim  audcndum  sit,  non  panra  quxstio  est.  Eo  nam- 
qiie  pcrtinet,  quod  dicuntur  qui  hoc  non  recie  facioiit, 
tcniarc  Dominom.  Nam  ipse  Dominos  com  a  diaholo 
tcnuretur,  tcstimoniom  de  Scriptorisadhiboit,  Nou 
icntabit  Dominum  Deum  tuum  {  Deut.  ti,  IG  ;  ifolfA. 
IV,  7).  Suggcrcbatur  cnim  tanquam  homini  ot  signo 
aliquo  explorarct  ipse  quantus  esset,  id  est,  qoammol- 
tum  apud  Dciim  posset ;  quod  vitiose  fit ,  com  fit.  Ab 
hoc  aulcin  disccrnitur  quod  Gcdeon  fecit  pugnx  im- 
m.nente  pcriculo  ( Jud.  vi,  17)  :  consulutio  qoippe 
llla  magis  quam  tciiUiio  Dci  fuit.  Unde  et  Achaz  apud 
Isaiam  timct  signum  pctcrc,  ne  Deum  tciiUre  videa- 
lur,  cum  hoc  eum  Dominus  admoneat  per  progfie- 
Um  ( Itai.  Ti ,  1 1 ,  12) ;  crcdo ,  existimans  qiiod  ab 
ipso  propheU  cxplorarctur  utrum  prancepti  memoi 
esset ,  quo  tenlare  Dcom  prohibomor* 

LXIV.  [Ib.  XXIV,  S7p  58.]  Servos  Abrah»  narrans 
qox  sibi  mandaU  fuerant  a  domino  soo»  dicitcom^ 
sibl  dixisse ,  Non  tumei  uxorem  fUio  meo  u  fiiiatui 
Cliananeeorum^  iniar  quw  ego  Imbito  in  inra  eomm, 
ied  in  domum  patrii  md  ibit ,  ei  in  irikum  meam ,  d 
iumei  uxorem  piio  meo  inde  :  et  caetera  ai  Icgantiff 
quemadmodum  illi  mandata  sint.  senteniia  eadem 
rcpcritur;  vcrba  yero  non  omnia,  tcI  ipsa,  vd  iu 
dicu  sunt.  Quod  admoncndum  puUvl  proplecstoltoi 
et  inJoctos  bomincs,  qui  Evangelistis  hinc  calnmniaa- 
tur,  quod  in  aliquibus  vcrbis  non  omnl  modoconvo» 


eCS  LinEU  PRIMUS. 

iiiuiit ,  qiiamvis  rcLus  alquc  sontcntiis  omnino  non      hacc  Terba  grxca  mdius  intelliganl. 


•4;- 


m 


iliscn'pcut.  Ccrto  cnim  islum  librum  unus  bomo  scri- 
lisil»  qui  ca  qux  supra  dixit  cum  mandaret  Abraham, 
vd  rclccta  sic  ponerc  poluit ,  si  ad  rcm  pcrtinerc 
Judicarct,  aim  vcrilas  narralionis  cxigilur  »,  nisi  ut 
reniin  scnteiiibrumque  sit,  quibus  voluiUas ,  propter 
quam  intimandam  verbn  fiunt ,  satis  apparcat. 

LXV.  [tb.  XXIV,  41.]  Quod  babcnl  lalini  codiccs, 
Banranlc  scno  Abrabx  qux  sibi  mandavcratdominus 
ejiis ,  Tunc  hmomis  erii  a  juramento  meo ,  vel,  jura- 
Aone  Mca ;  grxci  babcnl,  a  niaUdkio  meo  :  ipm  cnim 
dicitur  juratio ,  «f>&  maledictum ;  unde  el  xaripaxoi 
malcdicius  vcl  iitu»r4if<txGi  dicitur.  Proinde  oritur 
qn.TStio ,  quon)odo  illa  juraiio  malediclum  possit  in- 
tclligi;  nisi  quia  maledictus  cst  qui  contra  jurationcui 
fccerit. 

LXYI.  [Ib.  XXIV,  40.]  Si  crgo  facltU  mhencordiain 
ti  juititiam  ad  dominum  meum ,  renuiuiate  mihi,  Duo 
illa  quae  asbiduc  pomintur  in  aliis  sanclis  Scripturis , 
ei  niaxime  in  Psalmis ,  niiscricordla,  ct  justitia,  tan- 
lumdcm  ciitm  valet  miscricordia  ct  vcritas ,  binc  jitin 
apparere  coepcrunt. 

LXVII.  [Ib.  XXIV,  51.]  Ecee  Rcbecca  in  conspectu 
r«ro;  accipieni  recurre^  et  ut  uxor  filii  domini  tui, 
guemadmodum  tocutus  ntr  Domiiius,  Q  ixTitur  quando 
locutus  sit  Dominus ,  nisi  quia  vei  propbctam  essc 
Abraham  novcrant ,  ct  propbciicc  a  Doniino  diclum 
quod  pcr  illum  dictum  riierat ,  agnosccbant :  aut  sl- 
giium  illud  quod  sibi  datum  scrvus  cjus  narravit , 
locutioncm  Domini  appcllavcrunt;  boc  cniin  magis 
dcHebccca  cxprcssum  cst.  Nam  quod  Abrabam  dixc- 
rat,  non  dc  Rebccca  dixcrat,  sed  de  arKpia  femina 
ex  tribu  vd  cognatione  sua  ;  ct  lioc  ad  uirumqiie,  ut 
immanis  essci  a  juramcnio  scnus ,  si  non  iinpctras- 
set:  quod  utiquc  non  dicitur,  cuin  aliqiiid  propbc- 
latur.  C^tari)  cuim  dccct  esse  propliciiam. 

LXVIII.  [Ib.  XXIV,  CO.]  Quod  Rebeccaj  dixerunt  fra- 
trcs  cjus  proficisccnti ,  Soror  nottra  et ,  esto  in  millia 
miHium^  et  hasreditatem  obtineat  semen  tuum ,  ciritates 
ndvenariorum  :  non  propbetx  rucrunt ,  aiit  vanitate 
um  magna  opUvcnint ;  sed  cos  qux  promiscrat  Dcus 
Abrahx  lutere  non  potult. 

LXIX.  [Ib.xxiv,  65.]  Quod  scriptum  cst,  Et  exiH 
Jsaae  exerceri  in  campo  meridie;  qui  vcrbum  do  hac 
rc  graDCiim  nesciunt ,  exercitationcm  corporis  putant. 
Seriptum  est  aiitcm  grxcc  iooUvxftoai :  ahUixxti'*  vero 
ad  animi  cxercitationem  pcrtinct,  ct  sxpc  vitio  dcpu- 
laiar;more  tamen  Scripturarum  plcrumqucin  bono 
ponitor.  Pro  isto  verbo  quidam  intcrpretati  sunl  cxcr- 
titationem,  quidam  gamililatemy  quasi  verbosiutem, 
quae  iii  bono,  qaantum  ad  latinum  cloquiiim  pcrtinet, 
Tix  aiitnanqoaminvcnitur;  sed,  utdixi,  inScripturis 
plcrumqoe  in  bono  dicilur :  et  videlur  milii  signi- 
ficare  animi  aflectum  studiosisslnic  aliquid  cogitantis 
cum  dolccUtione  cogiUlionis ;  nisi  aliud  scutiunt  qui 

•  Edlti,  iMfi  esiqHHr,  Abcst  nccatio  a  Mss.  qux  htc  proptcr 
i^l«oqaeotcm  iiarticulam  tiist ,  i.iserui  uil :  sed  |H:n<eraiii, 
e«ndctracu  itu  terelegaos  sil  istc  diceiidi  modus,  si  ad 
ftm  perlmere  jitJicaret ,  nid  ut  rermn  scntentiarumque  sU 
teriUiSt  (lutr  in  mvraiiane  exigHur. 


LXX.  [In  xsv, !.]  Adjicieni autem  Akrahtm  tumpsit 
uxorem  nomine  Ccthuranu  Qaxstio  han;  esset,  si  pcc- 
catum  cssct ,  maxlme  in  antiqiiis  dantibas  opcrani 
propaganilx  proli.  Quodlibct  cnim  hic  qoam  ineomi- 
nentia  susplcanda  est  tanii  vlri,  in  illa  prxsertim  jam 
xUte.  Cnr  autcm  dc  liac  filios  fcccrit,  qui  cum  mba- 
culo  de  Sara  receral,  supra  dictum  cst  (Quatt.  55): 
qnanquam  nonnulli  donum  quod  acccpit  Abraham 
vclut  rcvivisccntis  corporis  ad  filios  procrcandos,  diu 
pcrmansisse  asscrant,  ita  ut  possct  et  alios  procrcarc. 
Scd  multo  est  absolutius  dc  adolescentula  potuisso 
seniorcm,  qnoJ  scnior  dc  scniorc  non  posset ,  nisi 
Dcus  illic  miracuhim  pncstitissct ,  maiime  propter 
Sarx  non  solum  xtatcm ,  vcruni  ciiam  stcrilitatem. 
Sanc  cliain  grandioris  lUlis,  ct  sicut  Scriptura loqui- 
tur,  plenum  dicruin  possc  dici  seniorcm,  boc  cslprc- 
sbylcrum,  binc  Inlclligi  potest,  qula  iioc  Abraham 
appcllatus  cst  quando  inorluus  csi.  Proinde  omnis 
scncx  ciiam  prcsbytor,  non  oinnis  prcsbytcr  ciiam  sc* 
ncx ;  quia  plcrumqnc  cst  hoc  nomen  xuiis  qiix  inrra 
scncciutcm  scncctuti  vicina  cst,  ct  cx  boc  eiiam  ii^sa 
a  scncctiilc  iioincn  accepit  iii  laliiia  lingiia,  ut  prcsby ' 
tcr  seiiior  appcllctur.  Apud  Grxcos  autcm ,  maximc 
sicul  Scriptura  loquitur,  vft^\ntf>ci  ct  y((&Ttpoi  dicun- 
tur,  etiamsi  xtates  juvcnum  comparentur;  quod  di- 
cimiis  nos  majorcm  atqac  juniorcm.  Vcrumtamcn  boc 
factum  Abraba^,  quod  post  mortcin  Sarx  deCctnura  i\- 
lios  procrcavil,nonsicacc!picr.dumcst,  qnasihumana 
consuctudioc  et  cogitationc  lanlummodosubstitnendas 
numcrosioris  prolis  hoc  factum  sil.  Sic  cnim  posscnt 
acciperc  bomincs  ctiam  qnod  dc  Agar  facium  csl , 
nisi  Apostolus  admom  ret  illa  fuissc  facta  proplictice, 
ut  in  utrisquc  pcrsonis  mulicrum  carumque  filiornm 
duo  Tcstamcnta  ad  futurorum  pncnuntintioncm  allc- 
gorica  significatio  figurarct  {Galat.  iv,  2i-2i).  lUidc 
in  isto  qiioque  Abralix  facto  aliquid  talc  qii.i  rcndiim 
cst ;  ctsi  non  facile  occurrat,  cgo  intcrim  quod  occur- 
rit  :  munera  qiue  accepcrunt  filii  concubinarum  ,  vi> 
dcntur  milii  significare  quxdam  Dci  dona ,  vel  ni 
sacramenl's  vel  ih  quibusque  signis,  ctiam  cnrnnli 
populo  Judxorum  et  bxrcticis  daia,  vclut  filiis  conru- 
binarum;  cum  bxreditatis  munus,  quod  cst  cliarius 
ct  viia  xtcrna,  nonnisi  ad  Isaac  pcrtmcat,  hoc  est,  ad 
filios  proniissionis. 

LXXI.  [Ib.xxv,  15.]  Quidsibi  vult  quod  scriptum 
est,  Hccc  sunt  nomina  pliorum  limael  tecundum  nomina 
generationum  eorum?  Non  cnim  satis  elucct  cur  addi- 
tum  sit,  tecundum  nomina  generationum  eorum  ;  cum  ii 
soli  nomineniur  quos  ille  gcnait,  non  etiam  qui  ab 
ipsis  geniti  sunt.  Nisi  forte  quia  iialioues  ex  illis  pro- 
pagatxeorum  nominibusappellantur,  hocsignificaium 
sity  cum  diclum  cst,  tecundum  nomina  generationum 
eorum  :  quamvis  hoc  modo  illae  D»tloues  sint  potins 
secunduni  nomina  istorum,  non  i&U  ^oniina  secuDdiini 
illas  naiiones ;  quia  illae  postcrius  essiitcnmt.  U:u!c 
nounda  locatio  est,  quia  ct  postea  de  illis  dicitur, 
duodecim  principet  tecundum  gentes  eorum, 

LXXIl.  I  lu.  XXV,  ^.  ]  Quod  dc  Rebccca  scripin» 


un 


QUifiSTlONDM  S.  AUGU8TIN1  LN  HEPTATEUCHUy 


m 


est»  qDh  Tcnit  interrogare  Dominum  cum  gcsUrcnl 
puerperii  in  ulero  cjus,  quaerilur  qno  ierit.  Non  enim 
eranl  inne  propbets,  aut  sacerdoles  sccundam  ordi- 
nem  tabcniaculi  tcI  lcmpli  Domini.  Qno  ergo  icrii, 
merito  movet,  nisi  forte  ad  locum  ubt  aram  consiilu- 
cral  Abraiiam.  Sed  illic  quomodo  rcsponsa  audicritS 
omniiio  tacct  Scriptura ;  ulrum  pcr  alifiucm  sacerdo- 
tcm,  quoJ  incrcdibilc  cst,  si  crai,  non  fuisse  nomina- 
lum,  ct  nullam  ibi  omnino  saccrdotum  aliquonim 
factim  csse  n»enlionem.  An  fDric  ibi  cum  orando  allo- 
gnssciit  desidcria  sun,  doriiiicbant  in  loco,  ul  pcr 
aomniuin  moncrcnlur?  An  adliuc  \ivebat  Mclcliiso- 
ficcb,  cujus  l;inta  fuil  exccllcnlia,  ul  a  nonnullis  du- 
liilctur,  utrum  Iioiuo,an  angelus  fticril?  An  enini 
aliqul  mlcs  cliam  illo  lcmpore  liumines  Dci,  in  quibus 
)>osscl  Dcus  iiilorrognri  ?  Quidquid  bonim  csi ,  cl  si 
quid  aliud  qiiod  nic  fortc ,  nc  commemorarcm ,  prx- 
lcricril ,  nicnliri  tanien  Scnpiun  non  potcsl ,  qux 
dixit  Hcbcccaiii  iissc  ad  inicrrogandiim  Dominuni, 
eiquc  Dominuin  rcspoiulissc 

LWIII.  [Ib.xxv,  23.]  lu  co  qiiod  Dominus  rcsj)on- 
dil  llcbeccj! ,  Dua  gcntes  in  utero  tuo  sunit  cl  duo  po^ 
puli  de  ventre  tuo  scparahuntur,  ct  populus  popidmn 
supcrabit,  et  mnjor  serviet  minorit  spiriliuili  iiilclligon- 
lia  carnnlcs  iii  )Mtpulo  Dci  signilicanlur  |  cr  niajorcin 
liliuin,  cl  .spirilualcs  |ht  ininorcm  :  quia  sicul  dicit 
Aposlolus,  yon  prius  quod  spiritualc^  ted  quod  animale; 
postea .  spiriluale  (1  Cor,  xv,  40).  Solcl  et  sic  inlelligi 
lioc  quod  dicluin  csl,  ul  in  Esau  liguratus  sil  ni:ijor 
popiilus  Doi,  lioc  c^l  Israernicus  socuiiJiiin  carnein  : 
por  Jacitli  aiilcin  flguialus  hil  ipso  Jacob  secunduni 
npirihialcni  proi^onicni.  Soil  ciiani  bislorica proprielatc 
lioo  ros|H)nsuiii  iMvoniiiir  onnc  coinploiuui ,  ubi  popu- 
lu.H  Uracl,  boc  osl  Jacob  niiiior  liliiis,  sn(>eravil  Idu- 
iinoos,  lioo  os(  geniciu  (|uani  pi  :)pagavil  Esau,  cosquc 
fcril  iributarios  |icr  David  :  quod  diu  fucrunl»  usque 
ful  roi;oni  [sciliccl  Joraiu  *]  sub  quo  Iduuuci  rcbellavc- 
ruiii,  ci  jiigiun  Israclilaruin  lduiua.'i  a  ccrxice  sua  dc- 
|N)Micrmil,  sccundum  prophcliani  ipsiuslsaacquando 
nilnoroni  pro  niajorc  benedixil ;  lioc  cuim  dixit  eidero 
niujoil,  cuiii  cl  ip$um  poslca  bcucdiccrcl  {Gen,  zxvii, 
40). 

t«X\IV.  [II).  x\v,  27]  Jacob  aulem  erat  liomo  iim- 
|).V.«  habitavs  domuni.  Quodgra-cc  dicilur  •tjryacTOf, 
lim;  lalini  siinpliccm  inlcrprclali  sunl.  Propric  aulem 
4ii)«fT6c  non  fictus ;  undcaliqui  latini  intcrpreles,  sine 
ilolo,  liilcrprctaii  sunl,  diccnlcs,  Erat  Jacob  sine  dolo 
kubilaus  in  domo  :  ut  iiiagna  sil  quxslio,  quomodo  per 
iluliim  accc|N?ril  bciicdiciionem  qui  cral  sinc  dolo.  Scd 
nd  KlKulllcaiiduiii  luagnum  aliquid  lioc  ScripUira  pnc- 
iiiUit  *.  llliic  enim  niaximc  cogiinur  ad  inldligcnda 
lllu  luro  hpiriliialia ,  quia  hino  dolo  crat  qui  dolum 
fucll.  Uiidc  quld  scnlircmus ,  in  sermonc  quodam  ad 
|Mipulum  liubilo  saiis  dixiuius  (Scrm,  4,  n.  iG-2i). 

•  Slc  Id  llsi.  Bcoccnsl  et  lUicliacllno.  la  cxtcris.  responsa 
dmlur,  ' 

*  Id  abait  a  Uss. 

«Am.  Er.  ei  i^v.,  aliouid  qiiod  ficriiHiara  pnrtcrmisit. 
ast. ,  aHqutd  quod  seriptura  pranni^.  ijonge  melius  Mss. 
quDS  boe  kico  seipiimur. 


LIXV.  [Ib.  XXVI,  I.]  In  eoquodscriptumett,  Faa$ 
est  autem  fames  superterram^  prmterfammqummUefaetM 
est  in  tempore  Abraham :  alriit  autem  Isaae  adAMmeleelt 
regem  Philistinorum  in  Cerara;  quxritur  hoc  qnando  sil 
lactum :  ulrum  posteaquam  Esau  Tcndidit  primo  geiiha 
sua  cibo  leniiculx;  posl  illam  qiiippe  narrationem  hoe 
narrari  incipit :  an,  ut  flcri  solct,  pcr  recapitulalio* 
ncm  iiarraiorad  ea  rcvcrsus  sii,  cum  progrcssus  de 
liliis  ejus  ad  cum  loctim  pcrvcnissct,  qui  de  lenticula 
commcmoraius  esl.  Movcl  aulem,  quia  ipse  inrcniiur 
Abiinclccb  ,  qui  ciiam  Saram  concupivcrat :  ipsios 
enim  paranymplius  et  princeps  militiac ,  qui  ibi  com 
mcmorali  bunl,  ciiain  bic  commcmorantur,  ulrum  vel 
vivorc  polucrint.  Quando  cnim  focius  cst  amicos 
Abrahx,  noiidiim  natus  en»t  isaac,  scd  jam  promissns* 
Poiiamus  anlc  annom  quam  nascerolur '  Isaac,  illud 
fuissc  facium  :  dcindc  isaac  susc<pil  fllios»  cum  cssct 
annorum  sexaginia ;  illi  auleui  juvciics  erani  qiiaodo 
\cndidil  Esau  primogcnila  sua  :  ponamus ellim  ipos 
circa  viginli  annos  fuisse;  flunt  nnni  xlatis  !s:iac 
usqiic  ad  illud  faclum  flliorum  cjus,  ciicitcroclogiula : 
adolosccnlcm  accipiamus  fuissc  Abimclccb,  qiuiitdo 
roatroin  ipsius  coiicupivii,  cl  Abralix  amicus  est  fa- 
clu>;  poiuit  crgo  jam  essc  qtiasi  cenicnarius,  si  [lost 
illud  faclum  flliorum  suoruni  perrexit  in  illam  lerram 
faiuis  neccssilalc  Isaac.  Non  crgo  cx  hoc  cogit  ulla 
noccs:>itas,  pcr  rccapiiulalioncm  puiare  narralam  pro- 
feclioncui  Isaac  in  Gerara.  Scd  qiiia  ibi  diutumo  tcm- 
porc  fuissc  Isaac  scribilur,  cl  pulcos  fodissc,  et  de  bis 
contendissc,  cl  dilatiim  fuisse  pccunia ;  mirum  nisi 
rccapituLindo  isla  comr.icmoraiilur,  qux  idco  fiienmt 
prxtcrnnssa ,  ul  priinum  dc  flliis  cjus  nsque  ad  illuiu 
lociiin  de  lenticula  narralio  pervcnirel. 

LXXVI.  [Ib.  XXVI,  12,  13]  Ideo  quod  scriptum  esl 

dc  Isaac,  Bcncdijit  autem  eum  Dominus^  et  exaltatus  est 

homo ,  et  procedcns  major  fiebat ,  quoadusque  magnu 

factus  est  valde,  sccundum  tcrrcnam  feliciUlcm  dictum 

aequcniia  doccnl.  Exsequitur  enim  narralor  casdcni 

cjus  divilias,  quibus  magnus  facius  csl;  et  biiie  molos 

Abimclecb,  liniuii  illum  ibi  esse,  ne  poteniia  ejus  sibi 

csscl  infcsU.  Quanquam  crgo  Aliquid  spiriluale  isla 

signiflccnl,  tamcn  secundum  id  quod  coiiligcrunt,  idco 

prxniissum  cst,  Dencdixit  enm  Dominus  ,  nt  sana  flde 

iiileHigainus  eliam  ista  tcmporalia  dona,  nec  dari  poS' 

sc,  ncc  s|N}rari  dcberc ,  ctiam  cum  ab  inflrmioribus 

appeluntur,  nisi  ab  uno  Dco  :  ut  qiii  in  niimmis  fiddis 

est,  ciiam  in  magnls  fldelis  sil;  cl  qui  in  mammona 

Iniquo  fldelis  invenlus  cst,  ciiam  vcrum  accipere 

mercalur ,  sicut  Dominus  in  Evangelio  loquitur  (Luc 

XVI,  10).  Talia  eliam  de  Abraham  dicu  sunt,  quod  ei 

munere  Dci  provencrint.  Undc  non  parum  acdificat 

sanam  fldom  pie  inteHigcniibus  isu  narratio,  cilanisi 

de  liis  rcbus  nllegorica  signiflcaiio  nuUa  posset  ex- 

sculpi  *• 

LXXYII.  [Ib.  XXVI,  «28]  Fiat  exsecratio  inter  ne$  d 
inter  te;  h\  csl,  jiiralio  qiuu  uialedictis  obstringil,  qua 
accidanl  ci  qui  pojeravcril :  sccundum  qiiam  cmiside* 

•  Sic  Mss.  At  iHliiU  fmieqwan  nasecrelur. 
»  Mss.  ires  I  i-obar  uoUi,  exctuOt, 


UBER 
m  esl  quod  el  semis  Abrahff  commemoravit, 
le  cis  a  qiiibus  acccpil  tiiorcm  domino  suo  Isaac. 
XVUl.  [Ib.  XXVI,  52.]  Quid  est  quod  scriplum 
Dod  cum  Ycnisscnl  pucri  Isnac  et  dixissenl,  Fo' 
puteum^  el  non  invenimui  aquam;  appdlavit 
»  imieum  Isaac  juramenlum?  An  qunmvis  fa- 
all,  in  aliqunm  significationero  sine  dubio  du- 
B  est  spiritualem ;  quoniam  nihil  habct  conve- 
B  tecundum  lilleram,  ut  idco  juramcntuin 
averit  puteum ,  quod  ibi  aqua  non  sit  invenla  ? 
nam  alii  interprctes  pueros  Isaac  invcnlam 
aquam  nuiitiassc  dixerunt :  sed  etiam  slc  quare 
«laum  appellatum  est,  ubi  nulla  fuerat  racta 
.?    . 

UX.  [Ib.  ]^xvii,  1-17.]  Quoniam  lanlus  pntriar- 
ite*  antcquam  moriatur,  quxrit  a  filio  suo  vcna- 
I  ei  escam,  qualcm  amat,  pro  mngno  bencficio, 
mittit  bcnediciionemy  nullo  modo  vncirc  arbi 
r  a  signilicalione  propliclica  :  maximc  quo- 
sstinal  uxor  ejus  ut  illam  benediclioncm  minor 
it,  quem  ipsa  diligcbat,  el  ca^lcra  in  cndcm 
ione  mulium  movenl  ad  majora  inlclligcnda  vel 
mda. 

i%.  [Ib.  XXVII,  53.]  Quod  iiabent  latini  codices, 
I  autem  Iwac  patore  magno  valde ,  grxci  Im- 

i{l«Tvi  ik  UoKx  fxarafftv  fjLVjxj.ti*  ofoZfcCf  ubi  lanla 

itio  intelligitur,  ut  quxdam  menlis  alienalio 
etiir.  Ipsa  enim  propric  dicilur  ocslnsis.  El  quia 
1  magnarum  rcrum  rcvelalionibus  fieri,  in  bac 
;endum  cst  raclam  csse  spirilunlcm  admonilio- 
I  conrirniarct  bcncdiclioncm  suani  filio  minori» 
ius  irascenduin  fuil  qnod  refelleril  palrcin.  Sic 
kdam  cuin  prophctalnr  lioc  sacramenlum  ma- 
quod  dicil  Aposlolus  in  Chrislo  cl  in  Ecclesia; 
iuo  in  carne  una^  dicilur  quod  ccsLisis  pra:ces- 
^en.  II.  2124,  et  Ephes.  v,  51,  52). 
.11.  [Ib.  xxvii ,  42.]  Quomodo  annuntiala  vcl 
ala  sunt  vcrba  Esau  Piebecc;e,  quibus  coinmi- 
st  occidcrc  frairem  suum,  cum  Scriptura  dicil 
nlu  sua  cogiialione  dixisse;  nisi  quia  hiuc  iio- 
iir  iiitcUigere,  quod  divhiitus  eis  revelaiianlur 
f  Undc  ad  magnum  myslerium  pertincl ,  qnod 
;iium  niinorem  pro  majoro  voluit  bencdici. 
XII  [Ib.  28,  2.]  Qiiod  lialicnt  laliui  codiccs, 
icenle  filio  sno,  Vade  in  M esopotannam,  in  do^ 
athuel  palrii  matris  tuw^  ct  sume  inde  libi  uxO" 
*xci  codices  non  habcnt  Vade^  sal  fuge:  lioc 
kip«Bi.  Unde  intclligitur  ctiaui  Isaac  cognovissc 
lius  cjus  Esau  dc  fratre  suo  in  cogitalione  sua 

XIII.  [Ib.xxvni,  16, 17.]  Et  snrrexit  Jacoh  de 
«0,  et  dixitj  Qnia  est  Dominus  in  loco  hoc,  ego 
\euiebam :  et  tiniuit  f  et  dixit,  Quam  terribiiis 
c  !  hoc  *  non  est  nisi  domus  Dei ;  et  heec  porta 
•  llsKC  verba  ad  prophetiam  pcrtinent,  quia  ibi 
1  erat  tabcmaculum,  quod  constituit  Domiims 

iiBicfWHeslmsi dmtu Dei,  Mas.  v ero, Aar, quod 
iesitcuto. 


PRIMUS.  <  510 

in  homiiiibus  in  primo  populo^suo.  Portam  coell  ao- 
tcm  sic  IntcIIigere  dcbemus,  tanqiiam  indc  fiat  aditus 
credenlibns  ad  cnpcsscndum  regnum  ccelorum. 

LXXXIY.  [In  xxviii,  18.]  Qiiod  stniuit  Inpidcm  Ja- 
cob ,  quem  sibi  ad  cai»ut  posucral ,  et  constiluit  eum 
liluluin,  cl  perfudil  illum  oleo,  noii  aliquid  idolola- 
triae  simile  fecit;  non  enim  vel  lunc  vcl  postea  fre- 
quentavil  lapidem  adorando,  vel  ei  sacrificando  :  scd 
signum  fuit  in  propheti.i  cvidcnlissima  constitutum, 
quse  perlinct  ad  unctionem ,  unde  Christi  nomen  a 
chrismate  est. 

LXXXV.  [Ib.  xxviii,  19.]  Et  vocavit  Jacob  nomen  loci 
illius  Domus  Dei,  et  Vlammaus  erat  nomen  civitati  ante. 
Juxta  civitatcm  dormissc  si  intelligatur,  nulla  qiixstio 
est;  si  autcm  in  civitatc ,  mirum  vidctur  quomodo  po- 
luerit  iilum  litulum  constilucrc.  Quod  auiem  vovit 
votum  si  prospcrarelureundoelrcdcundo,decimas(|iio 
proiuisit  domui  Dei  fuiunc  in  loco  illo,  prophetia  cst 
domus  Dei,  ubi  el  ipse  rediens  Dco  sncriftcavli;  iion 
illum  Inpidem  Deum  appcllans,  sed  domum  Dci,  id 
cst,  quia  in  illo  loco  futura  cral  domus  Dci. 

LXXXVI.  [Ib.xxix,  IO.]Qiiod  vcnil  Rachclcum  ovi- 
bus  patris  sui,  et  diCit  Scriptura  quod  cum  vidisset 
Jacob  Rachd  Hliam  Laban  fratris  niatris  sux,  acccssit 
ct  rcvolvit  lapidcm  ab  ore  puiei;  niagis  notanduni 
esl,  aliquid  Scripturnni  prx*termiiterc  quod  intclligcre 
debcmus,  qunm  ulia  quxstio  commovenda.  InicUi- 
gitur  enim  quod  illi ,  cnm  qnibus  primo  loquchatur 
Jacob,  inlcrrogali  quaj  csscl  quae  vonicbnt  cum  ovibus, 
ipsi  dixerunt  (iiiain  essc  Labnn,  qunm  utiquc  Jacob 
iion  noveral;  scd  illius  inteirogationcm  rcsponsio- 
nrmque  illoruui,  Scriptura  prxtermittcns,  intclligi 
voluit. 

LXXXVII.  [Ib.  xxTx,  II,  12.]  Quod  scriplum  esl, 
Osculatus  esi  Jacob  liachel^  et  cxclamans  voce  sua  flevit ; 
ct  indicavit  ei  quia  frater  esl  ejus^  et  quia  fHius  Rebeccm 
est,  Consuetudinis  quidem  fuit,  maximc  iii  illa  simpli- 
citate  antiquorum ,  iil  propinniii  propinquas  oscula- 
rcnlur,  ct  hoc  hodic  (it  iii  multis  locis  :  sed  quxrl  po- 
tcst  qiiomodo  ab  incognito  illa  osculum  acceperit,  si 
poslca  indicavil  Jacob  propinquiialcinsuam.  Ergo  in- 
tclligcndum  Cbl ,  aut  illuin  qui  jnm  audierat  qux  illa 
cssct,  tldentcr  in  cjus  osculum  irruisse;  aut  postca 
Scripluram  narrassc  pcr  rccapitulationem  quod  primo 
factum  erat,  id  cst,  quud  indicavcrit  Jacob  quis  esset. 
Siculde  paradisoposica  dicitur,  quomodo  Deus  eum  in«- 
stituerit,  cum  jam  dictnm  essct  quod  planlavit  Deus 
paradisum ,  et  posuerit  illic  homincm  quem  finxerat : 
et  multa  alia  pcr  recapiiulalionem  dicta  intelliguntur* 

LXXXVIll.  [Ib.  XXIX,  20.]  Quod  scriptum  est,  Ei 
servivit  tacob  pro  Rnchel  annii  septem  ;  ei  erant  in  coth 
spectu  £jus  velui  pauci  dies ,  eo  quod  diHgebal  Hlam^ 
quxrendum  quomodo  diclum  sit ,  cum  magis  etiam 
breve  tempus  longum  esse  solcat  amantibus.  Dictom 
est  ergo  proptcr  laborcm  servituiis,  quem  facilcm  et 
levem  amor  faciejl^t. 

LXXXIX.  [Ib.  XXIX,  27-51 .]  Si  parum  adverUtor  rei 
hujus  narratio ,  putabitur  quod  postoaqoam  Uam  la- 
cob  duxit  uxoremi  dcindc  servivit  alto  septem  i 


n 


QUiESTIOMJM  S.  AUGUSTiNl  IN  UEPTATEUCIIUU 


m 


pro  Raclicl,  ct  lunc  cam  duxit.  Ycnnn  autcm  non  iu 
esc,  scil  Labnii  ci  dixit,  Consumma  itaque  uptimatttan^ 
ittius ,  fi  dabo  tibi  el  hane  pro  opere  quod  operaberis 
apud  me  adhuc  ieptem  onno$  alioi,  Quod  ilaqiic  ail, 
Ccnnmwia  septimanam  istiui ,  ad  iiuptianim  celcbra' 
tioncm  periinet,  qux  scptcm  dicbus  celebrari  solcnt. 
IIoc  itaquc  ait,  Iniple  dics  nuptiarum  scptcm  pcrlinen- 
tes  ad  istam  quam  duxisli,  ct  dabo  tibi  et  hanc  pro 
eo  quod  operabcris  apiid  me  adhucseptem  annos  alios. 
lyeinde  sequitiir,  Ftcitautem  Jacob  sic^  et  implevit  tcpti- 
puinam  ejus^  id  est,  scpicm  dics  nupliarum  Lix,  et  dcdit 
illi  Laban  tlachel  filiam  tuam  ipsi  uxorem,  Dcdit  au^ 
iem  Laban  Rachel  fili(B  suce  BaUam  *  ancillam  sunm  ci 
ancillam ,  et  intravit  ad  Rachel.  Dilexit  autem  Rnchcl 
magis  quam  Liam ,  et  servivit  ilti  septem  annos  alios, 
Utiquc  apparet  qnia  posleaqunin  duxil  Rachcl,  tiinc 
servivil  pro  ca  scptem  annos  alios.  Nimis  enini  duruin 
et  valde  iniqiium  Tuit,  ut  dcceplum  adhuc  difTcrrct 
alios  annos  scptcm,  ct  tunc  cam  traderet  quam  priino 
debuit.  Scptcm  nulem  dicbns  solcrc  niiplias  cclcbrnri, 
etiam  libcr  Judiciim  ostciidit  in  Snmson,  quando  recil 
potum  *  scplein  diclms  (yi<c/.  xiv,  iO).  El  aildidit  Scri- 
ptura ,  quod  sic  solercnt  Tacere  juvciies  :  fecit  autcni 
lioc  proplcr  nuplins  suas. 

XC.  [Ib.  XXX,  3,  9.]  Non  facile  dignoscitiir,  quns 
concubiiias  appcllct  Scriptura,  qiias  uxores ;  quando- 
quidcm  et  Agar  dicta  cst  uxor ,  qua:  postea  dicilur 
concubinn,  et  Celhura  {Gen.  xvi,  3,  et  xxv,  I ,  C),  et 
ft^icillx  quas  dcdcrunl  Racliel  cl  Lia  viro  .suo  (/(/.  xxx, 
5y  4,  9).  Nisi  Turtc  oinnis  concubina  iixor,  non  auicni 
oiniiis  uxor  concubina  more  loqiicndi  Scriplurarum 
appellalur  :  id  est,  ut  Sara  ct  Rcbecca  ct  Lia  ct  Rachcl 
coiicubinx  dici  iion  possinl ;  Agar  vcro  el  Ceibura  ct 
Bnlla  ct  Zclfn,  ct  uxurcs  ct  concubinnc. 

XCI.[lb.xxx,ll.]Qtiodlaliiiihnbcn:,natorilioLia^do 
Zelfa,  quod  dixcril,  Deata\c\  FeUx  facta  sum,  gneci  ha- 
bciil,  cuTux^,  quod  magis  bonam  forlunam  signinc^it. 
Unde  videtur  occasio  non  bcnc  inlelligentibusdari,  Inn- 
qiiam  illi  )iomines  rortunam  colucrini,  aut  hoc  verbuin 
divinarum  Scripturarum  aiiclorius  in  usu  rcccpcrit.  Sed 
aut.fortuna  intclligenda  est  pro  his  rcbus  qux  rortuiio 
videntur  accidcre,  non  qnia  numen  aliquod  sit,  cuni 
bxc  ipsa  tamen  qux  fortuiia  vidcnlur,  causis  occiiltis 
divinitusdcnlur;  unde  ctiam  vcrba,  qiw  ncino  polcst 
aufcrre  a  coiisueludine  loqncndi,  pnrnla  suiil,  id  csl» 
iorle,  et  fortasse,  et  forsiian,  el  fortuiio ;  unde  vidclur 
et  in  (;ncca  lingtia  resonare,  quod  dic!int  zk/»,  vcliit 
ab  eoqaodest  twx*»  '  nulccrlc  Lin  proplcren  sic  locula 
est,  quod  adhiic  genlililntis  coiisucludiiiem  relinebnU 
Non  enim  boc  Jacob  dixit,  ut  cx  hoc  daia  huic  verbo 
puletnr  auctoritns. 

XCII.  [Ib.  XXX,  50.]  Qiiod  Jacob  dicit,  Et  benedixit 
te  Dominus  in  pede  meo;  salis  advertendus  est  et  no- 
tandus  Scripturarum  scnsus,  ne  cuin  ila  quisque  locu- 

« 1188.  Novem  constaDtcr  habent,  septima.  Sic  eliam  Am. 
etRat. 

L  hi  M88.  eum  gemina  (/scribilur  i?(i(. 


•lacditi8,i?atoii.  Ali 
lanitUlingneco. 


•  IjOV.,  omrfriiim,  pro  quo  nau  Am.  Er.  et  Mss.,  potitm  • 
q|iw  vox  usurpata  esl  ex  iiliro  Judic,  cap.  li.  v.  10.  ubi 
LXX  verterun^  ^poi^se  potpn. 


tus  fiicril,  quasi-aiigiirarl  vidcauir.  UuiUim  cnim  in- 
tcrest  quod  adjccit,  Denedixit  le  Domimu  in  pede  me$: 
in  ingressu  eiiim  mco  voluit  iutclligi ,  gratias  Liiic 
agcns  Dco 

XCIIl.  [Ib.xxx,  37,  4i.]  In  facto  Jacob  cam  vhgAs 
excoriicavit ,  delrahens  viride ,  ot  album  varie  api^a- 
rcret,  et  sie  in  conceptu  fetas  peconim  TariareiiUir , 
ciim  matrcs  in  alveis  aquaram  biberenty  et  visis  viigis 
illnm  varictaicm  conspicerent ;  multa  dicuntorsimili- 
liicr  fieri  in  animalium  fetibus  :  sed  et  mulieri  acci- 
disse  iraditur,  et  scriptum  repedtur  in  libris  antiqais- 
simi  ct  pcrtissimi  medici  HippocratiSp  quod  suspiciooe 
adultcrii  fuerat  punienda,  cum  paenim  puiclierri* 
mum  peperisset  utrique  parenti  generique  dissiroilem, 
nisi  memoratus  medicus  solvisset  quaesiioiiem,  illls 
admoniii*;  quxrcre  ne  forte  aliqua  talis  pictura  esset 
in  cubiculo ;  qua  invenUi  mtilier  i^suspicloiie  iiberata 
est.  Sed  ad  haiic  rem  quam  fccil  Jacob,  virgarum  ex 
divcrsis  artioribus  trium  copulatio  quid  contuleril  uli- 
lali<,  quod  alliiiet  ad  varias  pccudes  multiplicandas, 
non  npparct  omnino ;  nec  aliquid  ad  boc  commodiim 
intcrcsl,  utrum  cx  uniiis  gcncris  ligno  varientar  virgsr, 
aii  pliira  sini  lignorum  gcnera,  cum  sola  quxratur 
ligi.oruni  vnriclas :  ac  ptT  hoc  cogil  iiiquiri  proplie- 
tiani,  et  nliqiinm  figuratam  significalioncm  res  isui, 
qunm  sine  dubio  ut  prophela  fccit  Jacob ;  et  ideo  nec 
fraudis  argiiendus  est.  Non  cnim  tale  aliquidf  nisi  re- 
velalionc  spiriiuali,  eum  fccisse  credendum  est.  Quod 
autcm  ad  jusliliam  pertincbat,  sicut  alii  inierpretfs 
apcrtius  hoc  narrant,  non  poncbat  virgas  in  secundo 
coiiceptu  ovium  :  quod  tanto  obscurias,  quanto  bre* 
vius  a  SeptuaginUi  dictum  est ,  Qicta  cimi  peperissent^ 
non  ponebat;  quod  intelligitur  cum  priinum  peperis- 
scnt :  ut  jam  iion  solere  ponere  iiitclligniur,  cuni  se- 
cuiido  pariturx  esscnt ,  nc  ipse  auferrct  onines  fetus, 
quod  iniquiim  fuit  (a). 

XCIV.  [Ib.  XXXI,  SO.j  Quod  Lnban  dicit,  Quare 
furatuM  esdeos  meos?  hiiic  cst  illud  fortasse,  quod  et 
augurari  se  dixcrat,  et  ejus  filia  bonain  fortunam  no- 
minaverat.  Et  noiandum  est,  quod  a  principio  librt 
uiinc  primum  invcnimus  dcos  gcntium  :  supcrioribiis 
quippe  Scriptunc  locis  Deum  nominabani. 

XCY.  [Ib.  XXXI ,  41,  7.]  Qiiid  cst  qiiod  dicit  Jacob 
socero  suo,  Et  decepisti  mcrcedem  meam  dccem  agtia' 
btis?  Iloc  cniin  quaiido  ct  qiiomodo  factum  sit,  Scri- 
piura  non  nnrral  :  scd  ullque  factum  cst  quod  istc 
coinmcmorat;  iiam  dixit  hoc  ctuxoribus  suis,  qnando 
eas  vocavit  in  campuin.  Couqucrcns  cnim  de  patre 
illarum,  ait  iiitcr  ca:tera,  flt  mutavit  mercedem  mcatn 
decem  agnorum.  Intelligitur  ergo  per  singula  tcmpora 
pnrtus  ovium,  cum  viderct  Laban  tales  feius  csse  n.i- 
tos,  quales  placucrat  ut  ad  Jncob  pertincrenty  pacuim 
fraude  muuisse,  et  dixissc  ut  futuro  fetu  alios  pecu* 
dum  colorcs  haberet  in  mercedc  Jacob.  Tunc  auiein 
ille  virgas  varins  non  supponebat ,  et  iiou  oasceban- 
tur  varii,  scd  unius  coloris,  qu.x  Jacob  ex  novo  pacto 
aufercbat.  Quod  cum  vidisset  Laban,  nirsiis  pacUim 
fraude  muubat ,  ul  ad  Jacob  varia  pertiaereat :  UuK 
(a)  U  Reuract.  cap.  88^  n.  !• 


m  LIBER 

Blamiii  soppostiione- ▼irgimm  varia  Dasoebanttir. 
Dgo  qiiod  ail  Jacob  uxoribus  suis,  Mutatfil  mercedem 
meam  decem  apiorum,  ct  postea  ipsi  Liban,  Decephti 
mereedem  meam  decem  agnabus^  non  ita  dixit  quasi 
provcnerit  socero  ejus  ipsa  fraus ;  ut  cnim  non  ei  pro- 
vcnircl»  Detim  slbi  dixit  advcrsus  illum  adfuisse : 
dcccm  Tero  agnos  vd  decem  agnas,  pro  dccem  tem- 
poribus  posuit,  quibiis  oves  quas  pasccbat  pcr  scxcn- 
niuni  pcpcremnt.  Bis  quippe  pariebant  in  aniio :  coii- 
ligcrat  atitcm  nt  primo  anno,  qno  inter  se  pacti  sunt, 
el  ad  eas  pasceqdas  pladio  hujus  mercedis  acccssit, 
iemel  parcrcnt  in  flnc  anni ,  quia  cum  acccssit,  jam 
semcl  pcpcrcranl;  rursumque  sextoanno,  id  est  uliimo, 
cnm  scmei  pepcrissent,  exorta  nccessitaie  profeciio- 
Bii,  prius  recederet,  quam  iterum  parcrent :  ac  ppr 
hoc  aim  primus  anniis  atque  uliimus  duos  ovium 
parlus  sub  iilofiabcrenl,  lioc est,  singulos,  mcdii vcro 
quatuor  anni  binos ,  fiunt  omncs  dccem.  Ncc  iniriini 
quod  bxc  dccem  tcmpora  nomine  agiiorum  appclla- 
Til,  qui  cisdcm  lemiMribiis  nasccbanlur;  vdut  si 
quisqiiani  dicat,  Pcr  lol  vindciniaSy  aut,  Pcr  tot  mcs- 
scs,  quihus  numcrus  inlcllignlur  annoruni :  unde  ait 
quldam,  Voitallquot arl$tas(YirgiLm  Bucol  ^Eclog,  i, 
t.  70) ;  pcr  arisins  vidcliccl  incsscs ,  ct  pcr  messes 
annos  significans.  Pcciidum  autcm  illius  rcgionis  fe- 
eunditas ,  sicul  Italarum,  tanU  rcrlur,  ul  bis  in  anno 
pariant  (a). 

-     XC YI.  [Ib.  XXXI,  45.]  Sifiiipjil  autem  Jacob  lapidem^ 
ei  constituit  eum  titulum,  Diligcntcr  animadvertendum 
esl»  qiiomodo  istos  litulus  in  rei  cujusque  teslimonio' 
eonsiitucbant ;  non  ut  cos  pro  diis  colercnt,  sed  ul  eis 
•li  Iiiid  significarcnt. 

XCVII.  [ib.xxxi,  47,  48.1  Q^^  accrvum  lapidum, 
qucm  intcr  sc  constituerant  Laban  cl  Jacob,  cum  ali- 
quanta  diversitate  appellaverunt,  ut  eum  vocaret  La- 
ban  Acervum  testiinonii ,  Jncob  Acervum  tcstcm ; 
Iraditur  ab  eis  qui  et  syram  el  hcbrxain  linguam  no- 
verunt ,  proptcr  proprietatem  $nx  cujnsqut^  lingux 
factum.  Fieri  enim  soiel,  ut  alia  iingna  non  dicaiur 
cnoverbo,  qiiod  alia  diciltir,  et  vicinitate  significa- 
tionis  quidque  appelleiur.  Nam  postca  diciiur,  Pro- 
pter  hoc  appellatum  m  nomett^  Acervui  teitatur»  lloc 
enim  modie  posiium  est,  quod  ulriquc  coiivenirct,  cl 
dquidixerat,  Acenm$  tettimonH.ei  ei  qui  dixerat, 
Aeermu  te$tis. 

XCVIII.  [Ib.  XXXI,  48,  49.]  Quid  est  qiiod  loquendo 
Laban  ad  Jacob  dicit ,  Teitaiur  aeervui  hic ,  et  tettatur 
Hlului  kic  Propter  hoc  appellaiur  nomeu ,  Acervui  le- 
iloliir.  Ei  wido  quam  dixit,  Respiciat  Deui  inier  me  et 
le?  Nisi  forto  ordo  cst ,  £l  viuo  quam  dini  Deui^  Re* 
ipiciai  inUr  mieei  te^  Dcus  quippe  ilU  dixerat  in  vi- 
tione,  ne  lapderet  Jacob. 

XCiX.  [Ib.  XXXI,  50.]  Quid  esl  quod  dicit  in  consc- 
quentlbus  Laban»  Vide^  nemo  nobUcum  etif  nisl  forte 
mMio  extraneorum,  anl  propter  tesUficaiionem  Dei, 
qnem  ila  babere  dcberenl,lanquam  nemocumeis 
esset,  quem  teslimonio  ejus  adjungerenL 

C.  [Ib.  XXXI,  53, 4S.]  Et  juravU  Jacob  per  iinwrem 

(•4tineiraci.ca|r.  :i5,n.  L 


PIIIMU&  5-r| 

patrii  iui  liaac.  Per  timorm  ulique  quo  tinicbaf 
Deum,  qtiem  liniorem  clinm  stipcrius  commcndavit. 
ctim  diccret,  Deui  patrismei  Abraluc^  ei  timor  palrh 
mei  Isnac, 

CI.  [Ib.  XXXII,  2. J  Caslra  Dci  qtias  vidil  Jacob  iii  ili  - 
ncre,  nulla  dubilalio  cst  quud  Angclorum  fiicrilmnl- 
titudo :  ea  quippc  in  Scripluris  mililla  cceli  iiomiiia- 
Itir. 

Cir.  [Ib.xxxii,  C-i2.]  Nuniiato  sibi  fralre  suo  Jacob 
vcnicnte  obviam  cl  cum  quadringcntis  viris,  lurbatus 
est  quiJein  el  mcnle  confusus,  quoniam  limuit  valde; 
et  ut  visum  cst  boinini  pcrturbato  ,  divisam  multitu- 
dincm  suam  iii  duo  castra  disposuil.  Ubi  quxri  po- 
tcst,  quomodo  h;ibucril  fidem  promissis  Dei,  quando- 
qiiidem  dixil,  Si  venerit  ad  castra  prima  (ratermeui^  ei 
exciderit  ea,  erunt  secunda  in  ialutem.  Scd  etiam  lioc 
fieri  potuit,  ut  everlerct  caslra  ejus  E^au,  et  lainen 
Deus  post  illani  affliciioncm  adessct,  ci  liberaret  eum, 
et  qu.x  promisit  impleret.  Et  admoncndi  fuimus  hoc 
exemplo,  ut  quamvis  crcdamus  in  Deum,  faciamus 
lamen  qua^  (acicnda  sunl  ab  iiominibus  in  praesidium 
saluiis,  ne  pnctermiitentes  ea ,  Deum  tenlare  vidca- 
mur.  Denique  post  hxc,  qux  vcrba  dicat  idcm  Jacob, 
.  considerandum  est :  Dm,  inquit,  patrii  md  Abraham , 
el  Deui  patrii  mei  liaac^  Domine,  qui  dixiiti  mihi^  Rc" 
eurre  in  terram  generaUonii  tute^  ei  bene  tibi  faciam^  ido" 
neui  et  ndhi  ab  omni  juoitia  et  ab  omni  veritate,  qwe 
fecisli  puero  iuo,  In  virga  enim  mea  ista  transii  Jorda" 
nem  nune^  nunc  autem  facius  sum  in  duo  cuitra  :  erue 
me  de  manu  fratrii  mei^  de  manu  Eiou;  quia  ego  timeo 
iilum,  ne  cum  venerit  feriai  me  et  matrei  super  filioi. 
Tu  autem  dimUi^  Benefaeiam  tibi^  ei  ponam  iemen 
tnum  tqnquam  arenam  nians,  qum  non  dinumerabitur 
priB  muitiludine.  Satis  in  his  vcrbis  et  bumana  iiifir- 
roitas,  et  fides  pietaiis  apparet. 

CIII.  [Ib.  xxxii,  20.]  Quod  latini  codices  habent  de 
Jacob,  Dixfl  enim^  Placabo  vultum  ejui^  in  muneribui 
prauedentibui  eum ;  scriplor  libri  qui  narrans  ait  de 
Jacob,  Ducil  enim^  Placabo  vuitum  ejui^  buc  usquo 
verba  Jacob  dixisse  intelligitur,  cxlera  vero  sua  in- 
tulisse  quod  ait,  in  muneribus  pracedentibui  eum  : 
tinquam  diceret,  In  muncrious  qu»  pncccdebanl 
Jacob,  placalio  vultum  fratris  mei.  Ordo  est  ergo  ver- 
borum  Jacob,  Placabo  vultum  ejui^  ei  poii  hoe  videbo 
faciem  ejui ;  fonitan  enim  iuicipiei  faciem  meam,  In- 
tcrposiu  autem  suut  vcrba  scriploris,  in  muneribus 
praxedentibui  eum. 

CIV.  [Ib.  xxxii,  2G.]  Quod  ab  illo  angcio  desideral 
Jacob  benedici,  cui  iuctando  prxvaiuil,  magna  cst  de 
Cbrisio  prophctia.  Nam  eo  ipso  adinonet  mysticum 
aliquid  sapcre,  quia  omnis  homo  a  majore  vult  bcne- 
dici.  Quomodo  ergo  ab  eo  benedici  iste  voluit,  qnem 
luctando  superavit?  Praevaluil  enim  Jacob  ChrtslOy 
vel  potius  prsBvalcre  visus  jesl,  per  eos  Israditas  a 
quibus  crucifixus  est  Christus ;  et  ab  eo  lamen  bene- 
dicilur  in  eis  israeiilis  qui  credidemnl  in  Christum» 
ex  quibus  crat  qui  dicebal,  Nam  ei  e§o  Israeiita  sum 
ex  umne '  Abreham^  de  tribu  Benjamin  {Rom.  xi,  i). 

« iisi.  el  editicncs  Rai.Am.el  Er.,  ex  geuere. 


17S 


QUiESTIOiNUII  S.  AUGUSTIN1  IN  llEPTATEUCnUM 


87« 


\Jri33  crgo  Htquc  idcm  Jacob  cl  claudus  cl  bcncdi- 
ctus  :  claudiis  iii  laliludiiic  fcnioris,  lanqtinm  In  mul- 
liliidine  gencris ,  de  quibiis  diclum  esl,  El  aandiea' 
$erunt  a  ienulti  suis  {Psal.  xvii,  46) ;  b^Miediclns  au- 
tem  in  cis  de  quibus  di»  liim  csl,  lleUqmie  per  eLetio- 
nem  gratiasalva  (actcesnnl  {Rom,  xi,  5). 

CY.  [Ib.  ixxiir,  iO.]  Qnid  sibi  viill  quod  Jacob  ail 
fralri  suo,  Propter  hoc  vidi  facicm  liiam^  quemadmO' 
dum  cum  videt  aGqids  faciem  Dei?  ulrum  paveniis  cl 
pterlurbali  animi  vcrba  iisquc  in  liaiic  adnlaiionem 
proriipcrunl  ?  an  sccundum  uliqiicm  inlellecluui  sinc 
peccato  dicia  accipi  possuiit?  Fortissis  ciiim  quia 
dlcti  sunt  ct  Gcntium  dii,  qurc  sunt  d;cmonia,  non 
pnrjudicetiir  ex  bis  vcrbis  liomini  l>ci.  Non  cnim  di- 
xic,  Qucmadmodiim  si  viilcrcm  riciem  Dci,  scd,  Cuni 
videt  aliqnis ;  ipsc  autcm  aliq:iis ,  qiicin  signilicarc 
possit,  incertum  est :  atque  ita  forl:isse  tcmperota 
8unt  verba,  ul  ct  ipsc  Esnu  sibi  delatum  tnnlum  lio- 
norem  gralc  accipercl ,  el  qui  lijcc  eliam  aliler  *  in- 
tclligerc  possuiit,  cum  a  qiio  dicta  suiil  nullo  criminc 
impietalis  argiicrcnt.  Qiiod  ctsi  benigno  animo  dicta 
hxc  vcrba  fralcrna  sunl,  quoiiiam  et  post  Imiiain  stis- 
ccplioncm  inelns  ipsc  transicrat;  potuit  sic  dici, 
qiicmadniodnm  ct  Moyses  Pliaraonis  deus  diclus  esi 
{Exod.  vii,  1),  secundiim  qnod  dicil  Apo^toliis,  Etsi 
sutit  quidicuutur  dii,  sivc  itt  copIo,  sive  iti  tcrra^  quetuad^ 
moditm  sutit  dii  tiiulti,  et  domitii  mulii  (I  Cor,  viii,  5) : 
mnximc  qnin  sinc  articulo,  iii  gr.Tro  dicluin  cst;  qiit 
articulo  CNidcnlissinio  solcl  vcri  Dci  uniiis  fieri  sigid- 
ficatio.  Noii  cnim  dixit ,  -nfi^ot^zo^  'tcC  eieO,  sed  dixit, 
Tp6it»Tto'j  OuZ  :  fncile  niileiii  lioc  intcHigunt  qua  di- 
Blaiilia  dicntur,qiii  Grxcorum  cloquium  audirc  atqne 
inlclligerc  solciit. 

CYI.  [Ib.xxxiif,  ii.]  Qu.rritiir  utrum  mendacilcr 
promiserit  Jacob  frnlri  suo,  quod  sciiucns  pcdcssuo- 
rum  ,  in  ilincrc  proptcr  qiios  si  *  morarctur,  vciitii- 
rus  essct  ad  eum  in  Seir  :  boc  cnim ,  sicut  Scripiiira 
dcindc  narrat ,  non  fccit ,  scd  eo  [icrrcxil  ilinerc  quod 
dirigcbat  ad  suos.  An  fortc  vcraci  animo  promiscrat, 
8cd  aliud  poslca  cogilaudo  dek^git  ? 

CYII.  [Ib.  xxxiv ,  2,  5.]  Quomodo  Scriplura  dicit 
qiiod  vidit  Sichem  filius  Emmor  Evasi  * ,  princeps  tci'" 
tmt  DiHam  fiUam  Jacob^  et  accepit  eam,  et  dormivitcrm 
#a,  et  humiUavit  eam  :  ct  intetidit  aninio  Dinai  fUiw  Ja^ 
co^,  et  mdamavil  virgiiietn^  et  locuius  est  secundum  sett- 
$um  virginis  ipsi  ^  ?  Quomodo  virgo  appcUaiur,  si  jain 
cum  illa  dormicrat ,  eamque  Iiumiliavcrat  ?  Nisi  forlc 
virgo  nomen  sctatis  esl  socundum  bcbrxum  cloquium : 
an  poiius  per  rocapiiulniionem  posiea  coinmcmoraltir 
qiiod  primo  factuin  esl?  Prius  cnim  poliiil  inlenderc 
animae  ipsiiis  et  amare  virgiiicm ,  ct  ioqui  sccunduin 
sensum  virginis,  ct  dcindc  cum  illa  dormirc ,  eamqiie 
hiuniliare. 

CYIII.  [Ib.  xxxin,  5,  ct  xxxnr,25.]  Curo  p.^^ulo  ante 

*  Duo  Mss.,  etiam  rite  inteUigere. 

*  In  Ijov.  ,  propter  quos  sic  moraretur,    if. 

*  ilss.  odo,  Bnmiar  chonams  priaceps  terrte, 

*  <UD.  Er.  et  Lov. ,  ipsius.  M  lial.  et  meli(>ns  notac  Xss.^ 
pd  :  Juxu  intorpreiationeui  LXX ,  mctiw 


loqucns  Jacob  cum  fratre  suo  Esau  lnr.intes  fllios  suos 
cssc  significet,qui  grxr^  dicontur  MccSta,  qoaeri  polest 
quomodo  polucrunt  faccre  taniam  stngein  direptio- 
ncmquc  civiiaiis ,  iiitcrfectis  quamvis  in  doloro  cir. 
cumcisionis  constiiutis  pro  sororc  sua  Dina.  Sed  io- 
tclligcndum  cst,  diu  illic  habitasso  Jacob,  donec  ci 
filia  ejus  virgo  (iercf,  ct  filii  juvenes.  Nam  iu  scri. 
ptiim  est :  Et  venit  Jacob  in  Salem  in  civitatem  Sichim^- 
rum,  qtue  est  in  terra  Clianaan,  eum  advenlt  de  ttesopo^ 
tamia  Stjrice ,  et  appUcuit  ad  faeiem  civitatig ;  et  cmii 
partem  agri,  in  qno  statuit  ilUe  tabemaeulum  nmm ,  eb 
Emmor  patre  Sichem  >  centum  agnis ;  et  ttaluit  ibi  onim, 
et  itttocavit  Deum  JsraeL  Exiit  autem  Dina  filia  Ue, 
qdam  peperit  ipsiJacob,  ut  eondiscerel  filiae  regionis  ejnt 
(dVn.  xxxiii,  1 8-20,  fi  xxxiv,  1 ) ,  et  cxtera .  Apparet  ergft 
liis  vcrbis  non  ti*ansciinter,sicut  fiator  solet,  illic  man- 
sis<ic  Jaeob ,  scd  agrom  emissc,  tabernaculum  coiisii- 
tuisse,  aram  inslruxisse,  .ic  pcr  boc  diulius  babilasse : 
(iliani  vero  ejiis  cum  ad  cam  yenisset  xtatcm,  ut  amicas 
liabcre  jain  posscl.condiscerc  voluisse  ftlias  civiuui  locl ; 
atquc  ita  fa<rtam  cssc  pro  iila  cnientissimam  cx&em 
'  ct  depr.edalioiicm,  qu:c  jain,  ut  pulo,  quacstionem  noii 
habet.  Miiltiludo  cnim  non  parva  crat  ci^m  Jacob,  qai 
plurimnin  dilnliis  fuit ;  scd  fliii  cjiis  in  hoc  faclo  iiv- 
minnniur,  qitia  cjusdcm  facti  principcs  atque  aucto- 
rcs  fucriiiit. 

CIX.  [1!).  xxxiv,  50.]  Qtiod  ait  Jacob,  timcns  Mh 
flnitiinonim  apud  civititcm  Salein,  quam  expiignave- 
rtnit  filii  ejus,  Ego  aulem  exiguus  sum  nttmcro,  et  eon- 
venietttes  super  ttte  occidettt  me ;  proptcr  bella  pliiriuiii, 
qux^  consurgerc  poterant ,  se  dixit  numcro  cxiguiim, 
noii  (|iiod  iniiius  multos  baberct,  quam  posscnt  siifll- 
cerc  cxpugnnlioni  illius  civiiatis,  cum  siios  iu  iiiiiere 
in  biiia  castra  diviscrit. 

Cl.  [Ib.  XXXV,  1 .]  Dixit  autem  Deut  ad  Jacob^  Surge^ 
et  ascende  in  lociim  Bethel^  ei  habita  ibi ;  et  fae  ibi  arem 
Deo,  qui  npparmt  ttbi,  cum  fugeree  a  fade  E$au  frairis 
ittj.  Quid  e^t  quod  non  dixit,  Et  fac  ibi  arain  mibi,  qiii 
apparui  tibi ;  sed  [>cus  dicil,  Fae  ibiaram  Deo  qui  ap* 
parttit  tibi?  iilruin  Filiiis  ibi  apparuil,  ct  Deus  Pater  hoc 
^  dicil  ?  an  iii  aliqiio  gcnerc  lociitionis  annumerandum  ? 

CXI.  [Ib.  XXXV  ,  i.]  Quod  Jacob ascciisurus  Betbd, 
ubi  jiissus  cst  aram  faccrc,  dicit  domui  sua  et  omni- 
bus  qui  ciim  illo  erant,  ToiUte  deot  aUenot^  fici  volif- 
eutn  sutitf  de  medio  vestrttm,  ctc. ;  dcinde  dicitury  Et  de» 
derunt  Jacob  deot  aiienot ,  qui  erant  in  ^twnikut  eomm, 
€t  inauret  qum  erant  in  auribut  eorum  :  qu.xritur  qoara 
et  inaurcs ,  qiiae  si  omamcnia  crant ,  ad  idololalriam 
non  pcrtincbant,  iiisi  quia  intelligendum  esl  pbylaele- 
ria  fuisse  deomm  alicnorum.  Nam  Rebeccaro  aservo 
Abrahsc  inaiircs  accepisse  Scriptura  teslalur ;  qood 
non  ficrct,  si  cis  inaurcs  habcre  omamenti  graiianon 
liccrct.  Ergo  illae  inaures  qnaecum  idolis  datx  sunt.  ul 
dictum  cst ,  idoloram  phylacteria  fuemnt. 

CXII.  [Ib.  xxxv,5.]  Et  faetutcti  UmorDelin  cMftH 
Hbnt  qttag  circa  iilot  erant^  ct  non  tunt  eantecuHpoeifihM 

1  QuiiK|uc  niciioris  noue  Mss. ,  tabemacuimn  tumn  «4 
Entmor  putrcm  ^icht^m  ¥X  slc  I.itioa  editio  vcfsioais  araMS» 
L\.\. 


LIBER 
iMCiliianttisaiitmiidvcncre  qucmadmodum  Deus 
■r  in  liomifium  mcnilbus.  A  quo  enim  Umor 
iM»  est  in  illis  civitatibus ,  nisi  ab  illo  qui  sua 
M  in  Jacobfiliisque  tucbaiur ? 
U.  [Ib.  XMV,  6.]  Venil  aulem  Jacob  in  Luxa^  qu(B 
UnraOumaan.qum  est  BetkeL  Animadveriei)- 
)i  tria  jam  nomiua  hujus  civilatis  commemorala ; 
laus,  quod  diclum'c&i  eaia  prius  vocainm ,  cum 
trius  pcrgcus  in  &Iesopotamiam  venisscl  Jacob 
Lxviii,  19j ;  el  Bctbel,  quod  uomcn  ipse  im|)0- 
d.  XXXV,  15) ,  et  inlerpreutur  Domus  Dci ;  ct 
quod  modo  commemoratiun  est.  Ncc  mirum 
fideri :  multis  enim  locis  lioc  accidit,  ci  in  civi- 
»,  et  in  fluminibus,  et  in  quibusque  tcrrarum,  jit 
»  atque  aliis  catisis  vel  addcrcntiir,  vel  ntuta- 
vocabula,  sicut  eiiam  ipsis  hominibus. 
V.  |lb.  xxxv,9,10.]  herum  in  Luzaapparuit 
[ac(4>9  ct  dixitci :  Nomen  tuumjam  non  vocabi- 
'Mb,ud  Urael  eril  nomen  luum.  Hoc  ei  dicit  ccce 
t  Deus  111  bencdictione»  qux  repetitio  coiinrmat 
im  proiuissum  in  iioc  noiiiine.  Nani  hoc  miruiii 
libu:»  cliam  semcl  dicturn  est ,  amplius  eos  noii 
quod  vocabantur,  scd  «iuod  eis  novuin  noinen 
ebatur,  omnino  amplius  ali(|uid  nou  vocatos  nibi 
m  imposiitim  sit :  istum  autem  pcr  totam  viiam 
ei  dcinccps  post  vitani  suam  appellittun  csse  Ja- 
ui  11011  seinel  '  Deus  dixcral,  Nonjam  vocaberit 
ted  hrael  eril  nomen  tuum  (Id.  xxxii ,  28).  Ni- 
icrgonomcn  hoc  ad  iilaiii  rccte  intolligitur  per- 
promissioncm,  ubi  sic  vidcbiiur  Deus,quomodo 
MTantca  Patribus  visiis.  Ibi  noii  crit  noincn  vc- 
nia  niliil  rcmaiicbit  vcl  in  ipso  corpore  wlUbta- 
Dci  \isio  suinnium  crit  pramium. 

V.  [Ib.  XXXV,  il.J  In  promissis  Jacob  dicitur, 
;  el  congrcgationei  gentium  erunt  ex  te  :  quserilur 

gentcs  secundum  cariiem ,  congrogalioncs  aw- 
;cDtium  sccundum  (idom ,  an  utrumque  propter 
gentium  dictum  est,si  gentcs  appellari  noii  pos- 
ina  gons  Israel  sccundum  carnein. 

VI.  [Ib.  XXXV,  13-15.]  Auendit  autem  Deu$  ab  eo 
iH  locutus  esl  cum  eo ;  et  itatuit  Jacob  titulum  in 
t  quo  locutus  est  cum  eo ,  titulum  lapidium ;  et 

tuper  eum  Ubamen  ,  et  infudit  tuper  eum  olcuni ; 
mt  Jacob  nomen  /oci,  in  qno  tocutut  est  cum  eo 
eut^  Dethel.  llcrum  facium  cst  hoc  ioco,  qtiod  fa- 
ruerat?  an  itcrum  commcmoratum  est?  Scd  quod- 
lorum  sit,  supcr  lapidem  libavil  Jacob,  non  lapidi 
t.  Non  crgo  sicul  idololalrx  solcnt  aras  anie  la- 
coiislitucrc,  cl  lanquam  diis  libare  lapidibus. 
VIL  [Ib.  XXXV, 26.]  1.  Quod  duodccim  filii  com- 
tur  Isracl ,  qui  nali  sunt  ei ,  ct  dicilur,  Ui  tunt 
wdel,  qni  nati  tunt  ei  in  Metopotama,  cum  Bcnja- 
opge  poslea  natus  sit,  cum  jnm  transiisscl  Re- 
ei  appropinqtiarct  Bethlebem  :  frustra  quidain 
Oes  isiaro  solvere  quacslioncm,  dixcruni  iion  le- 
im,  nati  tunt,  sicul  laliui  plcrique  codicos  habent ; 
^acti  tunt ;  gra:ce  enim  scriptum  cst  f/fvovr* :  ita 
:  bal)et  Er.,  el  mc1ius,nt  probat  coutcxtus  scrics.  in 
i  teinel^  tiQuQCta  bac  noU  in  roargioe :  t  fortasse» 


PKIMLS.  ^7S. 

volenies  inielligi  eliam  Bcnjamin ,  quamvis  M  natua 
non  fuerit,  ibi  factum  tamen ;  quia  jam  fuerat  in  utero 
seminatus,  ut  prxgnans  inde  Kachel  exiisse  creda- 
tur.  lloc  autem  modoetiamsi,  nati  suni,  lcgeietur, 
possent  dicere,  jam  in  utero  natus  erai ,  quia  conceptua 
crat ;  sicut  de  sancia  Maria  dictum  est  ad  Joseph» 
Quod  enim  in  ea  nalum  est,  de  Spuritu  sancto  ett  (Matth. 
1.20). 

2.  Scd  aliud  estquod  impcdit  hanc  soluiioncmqusB 
stionis  hujus ;  quia  si  jam  ihi  Benjamin  conceplus 
crat,  qui  lilii  Jacob  grandes  inde  exierunt ,  vix  anne- 
rum  duodecim  csse  potucruiit.  Viginti  nainque  aniios 
illic  explevit ,  quoruin  primis  septem  siue  conjugio 
fuit,  donec  scrviendo  id  adipisceretur  *.  Ul  ergo  primo 
anno,  quo  duxit  uxorcin,  ci  lilius  nascerelur ,  duodo* 
cim  aHiiorum  esse  potuit  primitivus  ,  cum  inde  pro- 
fectus  esl.  Proinde  si  jain  conceptus  fucrai  Benjamin, 
intra  dcceni  mcnses  illa  oiniiis  via  pcracta  est ,  et 
quidqnid  in  itinerc  scriptuin  est  de  Jacob.  Uiide  sc- 
qiiitiir  ut  fllii  cjiis  laiu  parvuli  pro  sororc  sua  l>itia 
tanlam  str.tgem  ficcrint ,  tot  htmiines  trucidavcrint , 
ita  cxpiigiiaverint  civitatcm  :  in  quibus  Simcoii  cl  Lc- 
vi,  qtii  priini  gladiis  accincti  iutravcrunt  ad  illos  ho- 
mincs  eosqiie  pcremerunt,  undccim  uniis,  alter  auiem 
^lcccm  annorum  fui^se  repcrialur  ctiamsi  pcr  singulos 
aiinos  sine  intermissione  illa  pcticrcrat :  quod  uliquc 
incredibilo  est,  ab  illius  ulalis  i»ueris  illa  omnia  flcri 
potiiissc ;  quando  et  ipsa  Dina  vix  adhuc  scx  annoruin 
fuil. 

3.  Proinde  aliter  solvcnda  quxstio  cst ,  ut  ideo  ia- 
telligatur  dictiim,  coinmemoratis  duodecim  flliis,  Ui 
tunt  filii  Jacob ,  qui  facti  tunt  ei  in  Mesopotamia  Syna:, 
quia  iutcr  omncs  qui  lain  mulii  erant,  uuus  tantum 
erat  non  ibi  natus ,  qui  lamcn  inde  habuit  iiasccndi 
causam,  quod  ibi  matcr  cjits  patri  copulata  est.  Scd  so- 
lutio  isia  quaBstionis  aliquo  exemplo  shuilis  locutionis 
flrmanda  est  *. 

i.  Niilb  t:imen  est  facilior  solutio  quxstionis  hujus, 
quam  ut  per  synccdocliea  diclum  accipiatur.  Ubi  euioi 
pars  major  cst ,  aut  potior ,  solet  cjus  nomine  etian 
illud  cumprcliendi  quod  ad  ipsum  nomcn  non  perli- 
nct.  Siiut  ad  duodecim  Apostolos  jam  non  pertiuebat 
Judas ,  qui  ctiam  mortuus  fiiit  cum  Domiiius  resur- 
rexit  a  iiiortuis,  et  tameii  ipsiua  duodenarii  iiumeri 
nonicn  Apostolus  in  Episiola  sua  tenuit»  ubi  ait,  euia 
a|ipartiisse  illis  duodecim  (ICor.  xv»  5).  Cum  arliculo 
eniin  1m>c  grarcicodioesbabent  (a),  ut  non  pos&int  in« 
lelligi  qiiicumque  duodccim ;  sed  illi  in  eo  numero  iih 
sigiics.  Co  modo  Incutionis  ptito  et  illud  a  Domino  di- 
ctuni ,  Nonne  ego  tot  duodecim  elegi ,  ei  unut  ex  vobie 

«  Am.  Fr.  ci  lx)v.,  donec  tervietido  ita  a  despontarelur. 
At  ^:ss.  (avenlc  ivai.  serviemio^  id  adipisceretur  :  scUicei, 

^»^"lH)6t,  */in?wiu/a  cf/,  babol  \etuslissimusoodex  Cur- 
heifnsis  in  mcdiocoiilexiu,  ^b  lanc  scribendum,  Ex  quo  in- 
telli^cre  esl  isluni  codicem  forte  dC8cn|;lttm  muBe  ad 
exemia»  iUud,  iu  quo  Eugypius,  qui  buiic  locuro  ex- 
ciiriisil  Ui  sua  manu  auuotaveral :  et  comeauram  toget 
qu(il  silet  cum  Eugy|iii  excerptls  in  vanantibus  lectionibiit 
eonfeoire. 
(a)  grsc.»  (M  dM«M.  M  vulgai^  lONlfciBi. 


ri 


QUiESTIOMIM  S.  AUGUSTiNI  IN  UEPTATEUCIIUU 


tm 


pro  Raclicl;  ct  tunc  cam  duxit.  Yennn  autem  non  iu 

est,  scil  Laban  ci  dixil,  Consttmma  itaque  uptimatttan^ 

istitis ,  M  dabo  tibi  et  hanc  pro  opere  quod  operaberi$ 

apud  me  adhuc  teptem  annos  aHos.  Quod  ilaque  ait, 

Ccnsunma  septimanam  istius ,  ad  nuptianim  celebni' 

tioncm  periinet,  quae  septcm  diebus  celebrari  solent. 

IIoc  ilaqiie  ait,  Imple  dies  naptiarum  scptem  pcriinen- 

,tes  ad  istam  quam  du\isli,~et  dabo  tibi  et  linnc  pro 

eo  quod  operabcris  apiid  me  adhiicseptcm  annos  alios. 

lycindescquitury  FecitautemJacob  sic,  et  implevH  tepli- 

numam  ejus^  id  est,  scptem  dics  nuptiarum  Lix,  ct  dedil 

iili  Laban  tlachel  filiam  suam  ipsi  uxorem,  Dcdit  au^ 

tem  Laban  Rachel  fiHa  sute  Ballam  *  ancHlam  sunm  d 

ancUlam ,  et  intravit  ad  RacheL  Dilexit  autem  Rachel 

magit  quam  Liam ,  et  tervivH  illi  septem  annos  alios. 

Utique  apparel  quia  posteaqunm  duxil  Raclicl,  lunc 

aervivii  pro  ea  scptem  annos  alios.  Nimis  enim  durum 

et  yalde  iniquum  Tuit,  ut  deceptum  adliuc  diffcrrct 

alios  annos  scptcm,  et  tunc  eam  tradcret  quam  priino 

debuit.  Scptcm  aulem  dicbus  solere  niipiias  cclcbrari, 

eiiam  libcr  Judicum  oslciidilin  Samson,  quandofccit 

potum '  scpteni  dicbus.(Juc/.  xiv,  iO).  Et  addidit  Scri- 

plura ,  quod  sic  solercnl  faccre  juvcnes  :  fecil  aulcm 

lioc  proptcr  nuplias  suns. 

XC.  [Ib.  XXX,  3,  9.]  Non  fiicilc  dignosciliir,  quas 

concubiiias  appcllct  Scriptura,  quas  uxores ;  quando- 

quidem  et  Agar  dicta  cst  uxor ,  qux  postea  dicitur 

concubinn,  el  Ccthura  (Cen.  xvi,  3,  et  xxv,  i  ,  C),  ct 

ft^icillx  quas  dcderunt  Racliel  ct  Lia  viro  suo  {Id.  xxx, 

5y  4,  9).  Nisi  rortc  omnis  concubina  iixor,  non  autcni 

oinnis  uxor  concubina  more  loqucndi  Scripturarum 

appellalur :  id  est»  ut  Sara  et  Rcbccca  et  Lia  ct  Raclicl 

concubinx  dici  non  possint ;  Agar  vcro  el  Cethura  ct 

Balla  ct  Zelfa,  et  uxorcs  cl  concubinac. 

XCL[Ib.xxx,il.]Quodlatiiiihnbcn:,natoniioLia^de 

Zelfu,  quod  dixerit,  Beata\e\  Felix  facta  ttiin,  gncci  lia- 

bcnt,  cvTux«>*  ^l*'^^^  mngis  bonam  fortunam  significnt. 

Unde  vidctur  occasio  non  bcnc  intelligenlibusdari,  tnn- 

qiiam  ilii  )iomines  fortunam  coluerint,  aut  hoc  verbuin 

divinarumScripiurarum  auctoritas  In  usu  rcccpcrit.  Sed 

aut.fortuna  intdligenda  est  pro  his  rcbus  qun  fortuito 

vldentur  accidcre,  non  qiiia  numen  aliquod  sit,  cum 

hxc  ipsa  tamen  qux  fortuita  videntur,  causis  occnllis 

divinilusdcntur;  undc  ctiam  vcrba,  qiia:  ncino  potcst 

auferre  a  coiisueludine  loqncndi ,  parala  suiit ,  id  cst» 

iorte,  et  fortasse,  el  forsitan,  et  forttiiio ;  unde  vidctur 

et  in  jraeca  lingua  rcsonare,  quod  dicunt  7«;^,  vcliit 

ab  eoqaodesi  twx*»  :  autccrlc  Lia  propterea  sic  locuta 

est,  quod  adbuc  gcntiiiutis  consueludinem  retinebnt. 

Non  enim  boc  Jacob  dixit,  ut  cx  hoc  daia  huic  verbo 

puleturaucioriias. 

XCII.  [Ib.  ixx,  50.]  Qiiod  Jacob  dicit,  El  benedixii 

U  Domlnus  in  pede  meo ;  satis  adverlendns  est  et  no- 

tandus  Scripturarum  scnsus,  nc  cum  ita  quisque  locu- 

^  Hfi).  Novem  oonstanlcr  habent,  septima,  Sic  ctiam  Am. 
etRat. 

•  lacdltls,  Bakam,  At  in  Mas.  eum  gemina  //scribitur  Bal' 
lanitUlingraeoo. 

•  Ijov.«  omrfriiim,  pro  quo  nat.  Am.  Er.  ct  Mss.,  pottmt ; 
qoK  roj  usurpata  est  ex  liliro  Judic,  cap.  U|  v.  10,  ubi 
LXX  verterun^  ^poifse  poton. 


tus  fiierif,  quasi-aiigiirari  vidcalur.  Mullum  CBim  In- 
tcrest  quod  adjccit,  Bentdixit  le  Domiaus  in  pede  meo: 
in  iitgressu  eiiim  mco  voluil  intdligi ,  gratias  laiiic 
agcns  Dco 

XCIII.  [ib.xxx,  57,  4i.]  In  faclo  Jacob  cum  ▼irgas 
excorticavit ,  detrahens  viride ,  ut  aibum  varie  ap|a- 
rcrct,  et  sic  in  conceptu  fetus  pecorum  variareiitur , 
ciim  maircs  in  alveis  aquarum  biberent,  et  visis  virgis 
illnm  varictatem  conapicerent ;  mulu  dicuntor  simili- 
liter  fleri  in  animalium  fetibus  :  sed  et  mulieri  acd- 
disse  traditur,  et  scriptum  repecitur  in  libris  antiquis- 
simi  et  periissimi  medici  Hippocraiis,  quod  suspicione 
adultcrii  fuerat  punienda,  cum  puerum  pulclierri* 
mum  peperisset  utrique  parenli  generique  dissiroilem, 
nisi  memoratus  mcdicus  solvisset  quxstionem,  iliis 
admonitis  quxrcre  ne  forle  aliqua  talis  pictura  easet 
in  cubiculo ;  qua  inventa  mulier  i^suspicionc  liberata 
est.  Sed  ad  hanc  rem  quam  fccit  Jacob,  virgarum  ex 
divcrsis  arboribus  trium  copulatio  quid  contulerit  uti- 
tatis,  quod  attinet  ad  varias  pccudes  multiplicandas, 
non  apparct  omnino ;  ncc  aliquid  ad  hoc  commoduiii 
intercst,  utrum  cx  unius  gcncris  ligno  variciilur  virgx, 
an  pliira  sint  lignorum  gcnera,  cum  sola  quxratur 
ligiiorum  varicias :  nc  prr  hoc  cogit  inquiri  prophc- 
tiam,  el  aliquam  figuralam  signincalioncm  res  isia, 
quam  sine  dubio  ut  propheta  fccit  Jacob ;  ct  ideo  nec 
fraudis  argiieiidus  est.  Noii  cnim  tale  aliquid,  nisi  re- 
velatione  spirituali,  eum  fecisse  credendum  est.  Quod 
autcm  ad  juslitiam  perlinebat,  sicut  alii  interpretes 
apcrtius  hoc  narrant,  non  ponc))at  virgas  in  secundo 
conceptu  ovium  :  quod  taiito  obsciirius,  qiianto  bre- 
vius  a  Septuaginta  dictum  est ,  Qma  cum  peperisscnt^ 
non  ponebat;  quod  intelligilur  cum  primum  pcpcris^ 
scnt :  ut  jam  non  solcre  ponere  iiitclligntur,  cuni  se- 
cundo  parilune  esscnt,  nc  ipsc  aufcrrcl  onincs  fetus, 
quod  iiiiquiim  fuit  (a). 

XCIV.  [Ib.  XXXI,  30. J  Quod  Lnban  dicit,  Quare 
furatut  esdeos  meos?  binc  est  illud  forlasse,  quod  ct 
augurari  se  dixcrai,  et  cjus  filia  bonain  fortunam  no- 
minavcrat.  Et  notandum  cst,  qiiod  a  principio  libri 
iiiiiic  primum  invenimus  dcos  gcntium  :  supcrioribns 
quippe  Scriplunc  locis  Dcum  nominabant. 

XCV.  [Ib.  XXXI ,  il,  7.]  Quid  cst  qiiod  dicit  Jacob 
soccru  suo,  Et  decepisti  mcrcedetn  meam  dcceni  agna^ 
bus?  Iloc  cniin  quaiido  ct  quomodo  fnctum  sit,  Scrio 
piura  non  narrat  :  scd  ulique  faclum  cst  (|uod  istc 
commcmorat;  nam  dixil  hoc  etuxoribus  suis,  quando 
eas  vocavit  in  campuin.  Conqucrcns  cniin  de  patre 
illarum,  ait  iiiter  ca:lcra,  flt  mutavH  mercedem  meam 
decem  agnorum.  Intelligitur  ergo  pcr  singula  tcmpora 
pnrtus  ovium,  cum  vidcrct  Laban  talcs  fetus  csse  nn- 
tos,  quales  placucral  ut  ad  Jacob  pertincrcnl,  pactiim 
fraude  mutasse,  et  dixissc  ut  futuro  fetu  alios  pecu- 
dum  colorcs  haberct  in  mcrcede  Jacob.  Tunc  autein 
ille  virgas  varias  non  supponebat ,  et  iion  nasccbaii- 
tur  varii,  scd  unius  coloris,  qii.x  Jacob  cx  iiovo  pacto 
auferebat.  Quod  cum  v tdisset  Laban,  rurstis  pactiim 
fraudemutabatfUt  ad  Jacob  varia  pertinereut :  tiiu< 
(a)  U  Reuract.  cap.  8890.1. 


m  LIBER 

Blarmii  sappostUone-  Tirginim  varia  Dasoebanttir. 
Ciigo  qiiod  ail  Jacob  uxoribus  suis,  Mutmit  mercedem 
meam  decem  agnarum^  ct  postea  ipsi  Laban,  DecepiiU 
merczdem  meam  decem  agnabus,  non  ita  dixil  qnasi 
proTcnerit  socero  ejiis  ipsa  fraiis ;  ut  cnim  non  ei  pro- 
vcnirct,  Denm  sibi  dixit  adversus  iilum  adfuisse : 
dcccm  vero  agnos  vcl  decem  agnas,  pro  dccem  lem- 
porlbtts  posuit,  quibus  oves  quas  pasccbat  per  scxen- 
niinii  pcpcrerant.  Bis  qulppe  pariebant  in  aniio :  coii- 
ligcrat  antcm  nt  primo  anno,  qtio  inter  se  pacti  sunt, 
el  ad  eas  pasccqdas  placiio  bujus  mercedis  acccssit, 
icpiel  pifcrcnt  in  flne  anni ,  quia  cum  accessit,  jam 
semel  pcpcrcrani;  rursumque  sextoanno,  id  est  uUimo^ 
cumsemel  peperissent,  exorta  nccessitate  profectio- 
niSt  prius  recederet,  quam  iierum  parcrent :  ac  ppr 
boe  euni  primus  anniis  alque  uliimus  duos  ovium 
parlus  snb  ilio  babcrenl,  boc  est,  singulos,  mcdii  vero 
quaUior  aniii  binos ,~  fiunt  onincs  dccem.  Nec  minini 
quod  lixc  decem  tcnipora  nomine  agnorum  appclla- 
til,  qtii  cisdcm  ienii>onbus  nascebanlur;  vdut  si 
quisqiiani  dicat,  Pcr  loi  vindeinias,  aut,  Pcr  tot  mes* 
scs,  qiiilius  numcrus  intclligaiur  annorum  :  unde  ait 
quldnin,  Pottaliquot arislas(YirgiLin  Bucol  ^Eclog.  i, 
f.  70) ;  per  arist.i8  vidcliccl  incsscs ,  ct  pcr  messes 
annos  siguificans.  Peciidum  aiitcm  illius  rcgionis  fe- 
conditas ,  sicut  Italarum,  tanU  rcrtur,  ut  bis  in  anno 
pariaiit  (a). 

XC YI.  [Ib.  XXXI,  45.]  Sumpsit  autem  Jacob  lapidem^ 
Hconstituiteum  titulum.  Diligcnter  animadvertendum 
esC,  quomodo  istos  litulos  in  rei  cujusque  testimonio' 
consiitucbant ;  non  ut  cos  pro  diis  colercnt,  sed  ut  eis 
aliinid  significarcnt. 

XCVII.  [Ib.  XXXI,  47.  48.1  Quod  accrviim  lapidiim, 
qucm  intcr  sc  consiltuerant  Laban  ct  Jacob,  cum  ali- 
qnanta  divcrsitate  appellaveruiit,  ut  eum  vocaret  La- 
ban  Acervum  testiinonii ,  Jacob  Accrvum  tcstcm ; 
traditur  ab  eis  qui  el  syram  ci  bcbrxam  linguam  no- 
verunt ,  propter  proprietutem  sii.nc  cujusque  lingux 
(actum.  Ficri  cnim  solet,  ut  alia  lingna  non  dicatur 
uno  verbo,  qiiod  alia  diciliir ,  et  vicinitate  significa- 
tionis  quidque  appellelur.  Nam  postca  diciiur,  Pro- 
pter  hoe  appellatum  est  nome}i,  Acervus  testatur.  IIoc 
etilm  mcdie  posiium  est,  quod  uiritiuc  convenirct,  et 
el  qui  dixerat ,  Acervus  testimonii,  ei  ei  qui  dixerat, 
Jicervus  testis. 

XCVIII.  [Ib.xxxi,  4«,  49.]  Quid  est  quod  loquendo 
Laban  ad  Jacob  dicit ,  Testatur  acervus  hic ,  et  testatur 
tilulus  hic  Propler  hoc  appellatur  nomen  ,  JLeervus  le- 
itatur.  Et  visio  quam  dixit,  Rcspiciat  Deus  inler  me  et 
Uf  Nisi  forlc  ordo  csl ,  Et  visio  quam  dixit  Deus^  Re* 
Mpicint  inUr  meet  te^  Dcus  quippe  illi  dixerat  in  vi- 
•ione,  ne  Isedcret  Jacob. 

XCIX.  [Ib.  XXXI,  50.]  Quid  est  quoddicit  in  conse- 
quentibus  Laban,  Vide^  nemo  nobiscum  est?  nisi  Torte 
pcnio  cxtraneorum,  aut  proptcr  testificaiionem  Dei, 
qocm  ita  habere  dcberent  ^  tanquam  iiemo  cum  eis 
essct,  quein  testimonio  ejus  adjungerent. 

C.  [Ib.  XXXI,  53, 42.]  Et  juratit  Jacob  per  limorem 

(«0  H  neu-act.  csnf.  :k(,  n.  1. 


PSII1IC&  5-r| 

patris  iui  Isaac.  Per  timorem  utique  quo  timcbaf 
Dcum,  qtiem  timorem  ctinm  supcrius  commcndavit. 
cum  diccrel,  7)m  patrismd  Abraluc^  et  timor  patrh 
mei  Isnac, 

CI.  [Ib.  xxxii,  2.J  Castra  Dci  qiu-c  vidit  Jacob  iii  iti- 
nere,  nnlla  dubilalio  cst  quod  Aiigelorum  riieril  mul- 
titudo :  ea  quippc  in  Scripturis  militia  coBli  nombia- 
tur. 

CII.  [Ib.xxxii,  0-12.]  Nunliato  sibi  fratre  sno  Jacob 
vcnicnte  obviam  ci  cum  qnadringcntis  viris,  turbatut 
est  quidem  et  mcnle  confusus,  quoniam  timuit  valde; 
et  ut  visiim  cst  homini  pcrturbato  ,  divisam  multita- 
dincm  suam  iii  duo  castra  disposuil.  Ubi  quxri  po- 
tcst,  quomodo  habuerit  fidem  promissis  Dei,  quando- 
qiiidem  dixit,  Si  veneril  ad  castra  prima  fraUrmeus,  ei 
exciderit  ea,  erunt  secunda  in  salutem.  Scd  etiam  lioc 
fieri  potuit,  ut  everterct  casira  ejus  E!>au,  et  tainen 
Deus  post  illam  afflictioncm  adessct,  etliberareteum, 
et  qwc  promisit  impleret.  Et  admoncndi  riiimus  hoc 
exemplo,  ut  quamvis  credamus  in  Deum,  faciamns 
Umen  qu»  (acienda  sunl  ab  liominibus  in  praesidium 
saliitis,  ne  pnctermiltentes  ea ,  Deum  tenlare  videa- 
ronr.  Denique  post  hxc,  quae  vcrba  dicat  idcm  Jacob, 
.  considerandum  est :  Dm,  inquit,  patrismd  Abraham , 
ei  Deus  patris  mei  Isaae,  Domine,  qui  dixisti  mihi^  Re* 
curre  in  terram  generaUonis  lim;,  et  bene  tibi  faciam,  ido* 
neus  es  nuhi  ab  omni  justitia  et  ab  omni  veritate,  quee 
fecisti  puero  tuo.  In  tirga  enim  mea  ista  tranm  Jorda^ 
nem  nunc,  nunc  autem  factus  sum  in  duo  castra  :  eme 
me  de  manu  fratris  met,  de  manu  Esau;  quia  ego  timeo 
illum,  ne  cum  venerit  feriat  me  et  matres  super  filios. 
Tu  autem  diaisti^  Benefaeiam  tibi,  et  ponam  semen 
tuum  tqnquam  arenam  nians,  qum  non  dinumerabitur 
pr<B  muititudine.  Satis  in  his  vcrbis  et  bamana  iiifir- 
mitas,  et  fides  pietaiis  apparet. 

CIII.  [Ib.  xxxii,  20.]  Quod  latini  codiccs  babeiit  de 
Jacob,  Dixit  enim,  Placabo  vuUum  ejus,  in  muheribus 
prauedenlibus  eum ;  scriplor  libii  qui  narrans  ait  de 
Jacob,  Dijdt  enini,  Placabo  vuitum  ejus,  biic  usque 
verba  Jacob  dixisse  inielligitur,  cxlera  vero  sua  in- 
tulisse  quod  ait,  in  muneribus  prtecedentibus  eum : 
tinquam  diceret,  In  munenous  qu»  prxcedebant 
Jacob,  placabo  vullum  fratris  mei.  Ordo  est  ergo  ver- 
borum  Jacob,  Placabo  vultum  ejus,  et  posi  hoc  videbo 
faciem  ejus ;  forsitan  enim  susdpiiet  faciem  meam,  In- 
tcrposita  aulcm  suut  vcrba  scriptoris,  in  muneribus 
praxedenlibus  eum. 

CIV.  [Ib.  xxxii,  2G.]  Quod  ab  illo  angCiO  desiderat 
Jacob  benedici,  cut  Juctando  prxvaluit,  magna  cst  de 
Cbrisio  propbctia.  Nam  co  ipso  adtnonet  myslicum 
aliquid  sapcre,  quia  omnis  bomo  a  majore  vult  bcne- 
dici.  Quomodo  ergo  ab  eobenedici  iste  voluit,  qnem 
luctando  superavii?  Praevaluit  enim  Jacob  Chrtsto, 
vel  potius  prahvalere  visus  icst,  per  eos  Israelitas  a 
quibus  cmcifixus  est  Cbristus ;  et  ab  eo  tamen  bene- 
dicitur  in  eis  Israelitis  qui  credidemnt  in  Cbristum, 
ex  quibus  erat  qui  dicebal,  Nam  et  ego  Israeiita  sum 
€X  umne  '  Abrehamy  de  tribu  Denjamin  {Rom.  xi,  i). 
*  lisi.  et  editioncs  Rat.  Am.  et  Er.,  ex  geiier$. 


17S 


QUiESTIONUII  S.  AUGUSTIN1  LN  llEPTATEUCnUM 


876 


\JriU3  crgo  ntquc  idcm  Jacob  ct  claudus  cl  bcncdi- 
ctus  :  claudiis  in  laliludinc  fcmoris,  lanqtiam  In  mul- 
tiludine  generis ,  de  quilxis  dictum  esf,  Et  aaudica' 
0erunt  a  tenutlt  suis  (Psal.  xvii,  iG) ;  boncdiclus  au- 
tem  in  eis  de  qiiibus  di(  lum  est,  Reliquiie  per  elcctio- 
nem  gratiatalm  factcevinl  (Uonu  xi,  5). 

CY.  [Ib.  ixxin,  iO.]  Quid  sibi  vull  quod  Jacob  a!t 
fralri  suo,  Propter  lioc  vidi  facicni  tuam,  quemadmO' 
dum  cum  videt  aliquis  faciem  Dci?  utrum  paveniis  ct 
|)^rturbati  animi  vcrba  usque  in  lianc  adulaiionem 
proriiperunt  ?  an  sccundum  aliqiicm  inlclleclum  sine 
peccalo  dicia  accipi  |K)ssunt?  Fortnssis  enim  qnia 
dicti  sunt  ct  Gcnlium  dii,  qure  sunt  dxmonia,  non 
pnrjudicetiir  ex  liis  verbis  liomini  l>ci.  Non  cnim  di- 
xil,  Qiicmadmodum  si  vidcrcm  faciem  Dei,  scd,  Cum 
videt  aliquit ;  ipse  aulcm  aliquis ,  qucm  significare 
possit,  incorlum  est :  atque  ita  forlasse  temperata' 
suntverba,  ulct  ipse  Esau  sibi  dolalum  tnnlum  bo- 
norem  gralc  accipercl ,  ol  qui  bxc  cliam  aliler  *  in- 
tcliigcrc  possunt,  cum  a  quo  dictn  sunl  nullo  criminc 
impictatis  argiiercnt.  Quod  etsi  bcnigno  animo  dicta 
hxc  vcrba  fralcrna  sunt,  quoniam  et  post  boitam  sus- 
ccplioncm  mctus  ipse  Iransicrat;  potuit  sic  dici, 
qncmadmoduin  ct  Moyscs  Pbaraonis  deus  diclus  csi 
{Exod,  VII,  1),  sccundum  qnod  dicit  Apo^tolus,  Etti 
tunt  quidicuniur  diiy  tive  in  coelo,  sive  in  terra,  quemad^ 
tnodnm  sunt  dii  mulli,  et  domini  muiii  (I  Cor.  viii,  5) : 
niaximc  quia  sinc  articn!o,  i:i  grxcodictum  cst;  qiit 
aiticulo  c\idcntissimc  solcl  veri  Dci  unius  fieri  signl- 
ficatio.  Non  enim  dixit ,  npdvuTOv  tgC  e<eu,  scd  dixit, 
fcp67^Tto9  OuZ  :  facile  aiiicin  hoc  in(cHi;:;unl  qna  (li- 
Blantia  dicatur,qui  Grxcorum  eloquium  audirc  alquc 
inlclligcre  solcnl. 

CYI.  [Ib.xxxiif,  14.]  Quxritur  utrum  mcndacitcr 
promiscril  Jacob  frulri  suo,  quod  sc(|uCns  pcdcssuo- 
rum  ,  in  itincre  proptcr  quos  si  *  morarctur,  vcniu- 
rus  e^sct  ad  eum  in  Scir  :  hoc  cnim ,  sicut  Scriptura 
dcinde  narral ,  non  fccit ,  scd  eo  [>errexil  itincrc  quod 
dirlgebat  ad  suos.  An  fortc  vcraci  animo  promiscrat« 
scd  aliud  poslca  cogitando  dolegil  ? 

CYII.  [Ib.  xxxiy,2,5.]  Quomodo  Scriplura  dicit 
qiiod  ridit  Sicltem  filiut  Enunor  Evat  * ,  princept  ter^ 
rm^  DiHim  filiam  Jacob^  et  accepit  eom,  el  dormivii  crm 
#a,  et  humiUavit  eam  :  et  intendit  animo  Dince  filia:  Ja" 
€obf  et  mdamavil  virginem^  et  locuiut  ett  tecundum  seti- 
$um  virgimt  ipti  ^  ?  Quomodo  virgo  appellaiiir,  si  jam 
cum  illa  dormicrat ,  eamque  liumiliavcrat  ?  Nisi  forto 
virgo  nomen  «ctatis  est  secundum  bcbncum  cloquium : 
an  poiius  per  recapitulatiofiem  posica  commcmoratur 
qiiod  primo  factuin  ost?  Prius  enim  poluil  inlendore 
animae  ipsiiis  et  amare  virgincm ,  ct  loqui  secunduin 
sensum  virginis»  ei  dciiidc  cum  illa  dormire ,  eainqne 
hamiiiare. 

CYlll.  [Ib.  xxxm,  5,  et  xxxnr,25.]  Cum  paulo  ante 

*  Duo  Mss.,  etiam  rite  mtelligere, 

*  in  Lov. ,  propter  quot  sk  moraretur.    If . 

*  iiss.  octo,  Bmmor  chonanu  princept  terrce. 

*  Am.  Er.  ei  lov.  ,  ipsiut.  M  liat.  et  mc^lioris  Qotx  Kes,t 
pd  :  Juxu  inlQrtirciationcia  LXX ,  oaef^^ 


loqucns  Jacob  cum  fratre  suo  Esau  inf.intes  fllios  suo» 
essc  significet,  qui  ^ce  dicuntur  iratSla,  qu.icri  pocefti 
quomodo  polucrunt  faccrc  tantam  stnigem  direptio- 
ncmqnc  civitatis,  interfoctis  quamvis  in  dolore  elr* 
curoci:>ioiiis  constiiulis  pro  sororc  sua  Dina.  Sed  in- 
tclligendum  est ,  diu  illic  habilnsse  Jacob ,  donec  ei 
filia  ojus  virgo  fiercf,  ci  filii  juvenes.  Nam  ita  scri. 
ptiiin  est :  Et  venit  Jacob  in  Salem  in  civitatem  Sichitn^^ 
rum,  quce  ett  in  terra  Chaman,  cum  advenit  de  Uetop& 
tamia  Syrio! ,  et  applicuit  ad  faciem  civitatit ;  et  cttdi 
pnrtem  agri,  in  qno  ttatmt  iltic  tabernaculum  tuum ,  ak 
Emmor  patre  Sichem  *  centum  agnit ;  et  statuit  ibi  aram^ 
et  invocavit  Deum  ItraeL  Exiit  autem  Dina  filia  Uee^ 
qdam  peperit  iptiJacob^  ut  conditcerel  fUiat  regionit  ejnt 
(Gen.  xxxiii,  1 8-20, «/ xxxiv,  1 ) ,  ct  cxlera .  Apparel  erg* 
his  veriiis  non  transeunlcr,sicut  viator  solet,  illic  maii* 
^issc  Jacob ,  scd  agrum  cmissc,  labemaculum  coiisli- 
tuissc,  aram  inslruxisse,  nc  pcr  hoc  diulius  habifasse : 
filiam  vcro  cjus  cum  ad  cam  venissel  xtatcm,  ut  atnicas 
liabere  jam  posset.condiscere  voliiisse  filias  civiuni  locl ; 
atque  ita  factam  cssc  pro  illa  cruenlissimnm  cxdcra 
'  cl  dopnodalioncm,  qune  jain,  ut  pulo,  quxstionem  non 
halict.  Multiludo  cnim  non  parva  crat  ci^m  Jacob,  qai 
pturimum  diutus  fuit ;  sed  filii  cjiis  in  hoc  faolo  im>- 
minnniur,  qitia  cjusdcm  facli  principcs  atque  aucto- 
rcs  fiicriint. 

CIX.  [!!).  XXXIV,  50.]  Qiiod  ait  Jacob ,  timcns  helb 
finitimonim  npud  civitatem  Salein,  quam  exptignave- 
rmtt  niii  ejus,  Ego  autem  exiguut  tum  numero,  et  con- 
venientet  tupcr  vie  occideut  me ;  |.roptcr  bella  pliiriuni, 
qiix  consurgcrc  poterant ,  se  dixit  numoro  cxiguiim, 
non  qnod  ininus  mullos  bnbcrcl,  qiiam  possonl  siifti- 
cerc  expugnationi  illius  civitatis,  cum  siios  iii  itinerc 
in  bina  caslra  diviscrit. 

CX.  [Ib.  XXXV,  I .]  Dijat  nutem  Deut  ad  Jacob,  Snrge^ 
et  ascende  in  locum  Beihel^  ei  habita  ibi ;  et  fac  ibi  aram 
Deo^  qui  npparmt  tibi,  cum  fugeret  a  facie  Esau  fratrii 
iui.  Quid  e^t  quod  non  dixit,  Et  fac  ibi  arain  mihi,  qiii 
apparui  libi ;  sed  Dciis  dicil,  Fac  ibi  aram  Deo  qni  «p- 
paruit  tibi?  iitrum  Filius  ibi.appaniit,  ct  Deus  Patcr  hoc 
^dicil?  nn  iii  aliqito  gcncrc  locutionis  annumeranduin  ? 

CXI.  [Ib.  XXXV  ,  ±]  Quod  Jacob asccnsurus  Dclhcl, 
ubi  jtissus  cst  aram  faccrc,  dicii  domui  su»  el  omni- 
bus  qui  ciim  illo  erniit,  ToUit4  deot  alienoi,  qui  vobit^ 
cum  sunt^  de  medio  vehtrum^  ctc. ;  dcinde  dicilur,  Et  de* 
derunt  Jacob  deot  alienos ,  qui  erant  in  manibut  eorum^ 
et  inauret  quee  erant  in  auribut  eorum  :  quncritur  quara 
et  inaurcs,  quae  si  omamcnta  erant,  ad  idololatriam 
non  pcrtincbant,  ntsi  qnia  intclligendum  est  phylacte- 
ria  fuisse  deoram  alicnornm.  Nnm  Rebeccam  a  servo 
Abrahas  inaiircs  accepissc  Scriptura  tcstatur ;  quod 
non  ficret,  si  eis  inaurcs  hahere  omamenli  graiia  noa 
liccrct.  Ergo  illae  inaures  quaecum  idolis  datx  sunt.  ut 
dictuin  cst ,  idolorum  pliylacteria  fucrunl. 

CXII.  [Ib.  XXXV, 5.]  Et  faetut  ctt  timorDel  in  civita* 
tibut  qttw  eirca  illot  erantf  ct  non  snnt  contecuti  pott  /iCtoM 

1  Quiaquc  mclioris  Dotae  Mss. ,  tabemaadimi  suunt  ^ 
Emmor  putrem  yichem  F.i  slc  l.itlna  editio  vcrsionis  ^«eci» 

LXX. 


*     L1DER 

•bcrlalis  ct  duo  famls ,  doiicc  ad  cuin 

•s  Tcnit ;  triginta  noTcm  profectO 

'inndo  Jacob  iiilravii  in  yEgy- 

'  cob,  quod  orc  suo  Pharaoni 

luui  annum  agcbnl  xla- 

Mn  cl  viginti  Jacob , 

!)h :  quod  verum 

■0  dccimo  anno 

! ,  procul  du- 

lion  ccntuni  tri- 

c.i  diios  annos  agere 

111.^  mortis  Isaac,  nonduni 

.  »>|)tcm  Joseph ,  sed  aliquan- 

.iinriem  avi  sui  ad  seplimum  deci- 

.i:inum ,  quoanno  Scripiura  testante  in 

:.  csl  a  frnlribus  venditus ,  plurium  eliam 

ccnlum  quadraginla  duum  annorum  csse  debuit 

ejas,  quando  cst  filium  in  i£gypium  consccutus. 

Inra  quippo  postcaquam  narravit  annum  vilx 

uin  Isaac  centcsimHm  et  oclogesimum ,  ct  cjus 

m  ac  sepulluram  (Id.  xxxv ,  28 ,  29) ,  deinde 

icmoravit  quemadmodum  digressus  essct  Esau  a 

I  fluo  dc  tcrra  Chanaan  in  montem  Seir ,  et  con- 

l  commemorationcm  regum  et  principum  gcnlis 

I,  in  qua  se  constituit,  vcl  quam  propagavit 

;  post  h.TC ,  narrationem  de  Jos(*ph  sic  intulit 

xxxvi ,  G-i3  )  :  Uabilabat  autem  Jacob  in  terra 

aan.  Um  autem  procreaturas  Jacob,  Jotcph  autem 

I  H  septcm  annorum  erat  pa$cen»  eitm  fratribuM 

Deindc  narralur  causa  somniorum  qucmadmo- 

odiosus  rratribus  sil  factus,  et  vendilus  (/</. 

I ,  i-28).  Aut  ergo  eodem  anno  septimo  dccimo, 

jani  aliquanto  major  Tcnit  in  iCgyptum  :  ac  pcr 

Irolibct  modo  permanet  quaestio.  Si  enim  deccm 

it^in  annorum  fuit  post  mortcm  avi  sui ,  quando 

ejusccnlum  viginli  fuit ;  profcclo  anno  cjus  tri- 

10  et  nonf>,  quando  Jacob  venit  iniEgypium, 

10  quadraginla  duos  annos  idem  Jacob  agcrc  de- 

:  fuil  aiitom  tunc  Jacob  centuin  trigiiita  ;  ac  pcr 

i  deccm  et  sepieni  annorum  Joseph  in  iGgyptum 

cndiius ,  aiile  duodccim  annos  quam  moreretur 

ejus  y  vcnditiis  inveniiur.  Dcccm  enim  cl  septem 

■uni  essc  non  poluit ,  nisi  aiite  duodecim  annos 

8  Isaac,  centesimo  et  octavo  anno  vito:  patris  sui 

u  liis  cniin  cum  adjecerimus  viginti  duos  annos 

t  Joseph  osque  ad  advcnlum  patns  sui  fuit  in 

ito,  ficnt  xtaiis  anni  Josepli  triginta  novem ,  ct 

I  centuin  triginta ,  et  nulla  erit  quxstio.  Sed  qoo- 

Scriptura  post  mortem  Isaac  ista  narravit ,  pu- 

Joicph  post  cjusdcm  avi  sui  mortem  dcccin  ct 

BH  annonim  fuisse.  Quapropler  intelligamus  do 

saac,  tanqnam  mullum  docrepiti  senis,  tacuisse 

Liiram ,  cum  jam  de  Jacob  et  cjus  filiis  loque^ 

:  vIto  lamen  Isaae ,  deccm  ei  seplem  imionim 

sOBpil  Joscph. 

XiJLI.  [lb.xxxTU,10.]  Quod  dicitJacobad  Joscpb, 
mi  murfMsi  Am  ^Mod  tami^aMH  f  NumjM  vemen* 
wkmm^iimalertua  ei  fratre»  tid  eukTareUni- 
rramf  vM  in  aliquo  mystcrio  diclum  accipiatur» 


pRiMus.  sn 

quoniodo  iiitciligitur  de  matrc  Joscph,  quac  jam  eral 
iiiortua  ?  Undc  non  in  iEgypto,  cum  sublimarctur,  p»j- 
tnndum  csl  hoc  cssc  compleium ;  quia  nec  palcr  cu.n 
adoravit ,  qiianda  ad  cum  vcnit  in  iEgypiuin,  neo 
inatcr  olim  defuncia  poluit.  In  Chrisii  ergo  persona 
facilc  inlclligi  poiest  eiiam  de  mortuis,  sccundum  il- 
lud  quod  dicil  Apostolus,  quia  donawt  ei  nomen  qnod 
est  super  omne  nomen ,  ut  tn  nomine  Jesu  omne  genu 
flectalur,  coslenium,  terreilrium^  et  infcrnorum  (PAi- 
lipf).  II,  9,  iO). 

CXXIV.  [Ib.  xxxvii,  28.]  Quxritur  quare  Ismaelitas 
Scripliira,  quihiis  a  fratiibus  vendilus  est  Josephy 
cliain  M.idianilas  vocel,  cuin  Ismael  sit  de  Agar  filius 
Abrahae,  Madianiios  vcro  de  Cethura?  An  quia  Scri* 
piura  dixcrat  de  Abraham,  quod  munera  dederit  filiia 
concubinnrum  suarum,  Agar  sciUcct  ct  Ceihuras,  et 
dimiscril  *  cos  ab  Isaac  filio  suo  in  terram  Oricntis 
{Cen,  XXV,  G) ,  unam  genlcm  fecisse  inlelligendi  suul? 

CXXY.  [In  XXXVII,  35.]  Dc  Jacob  scripium  csi,  cum 
Iiigcrct  Joscph ,  Congregati  $unt  aulem  omncs  filii  ejus 
el  filim ,  et  venerunt  consolari  eum.  Qua:  filisc  praitcr 
Diiiain?  An  filios  et  filias  dicit  connumeralis  iicpoli* 
bus  et  neplibus?  jam  cnim  niajorcs  filii  ejus  lilios 
habcre  poiucrunt. 

CXXYI.  [Ib.  xxxvii,  35.]  JEl  noluit  eonsolari,  dicens^ 
Quoniam  dcscendam  adfilium  meum  lugens  in  infemum. 
Solet  csse  ningna  qudestio,  quomodo  intelligatur  iu- 
fcriius ;  utrum  illuc  mali  tantuin,  an  ctiain  boui  mortui 
desceiidcre  soleant.  Si  crgo  lanluni  niali,  quomodo 
i&tc  ad  filiuin  suum  se  dicit  lugcntem  vclle  dcsccn- 
dcrc?  Non  cniin  in  pocnis  infcrni  eum  csse  credit.  An 
pcrturbati  cl  dolcnlis  verba  sunl,  niaia  sua  eiiam  liiiic 
exaggeraniis? 

CXXYII.  [Ib.  xxxvii,  30. j  Et  vendidernnt  Joseph  in 
jEgypium  Petephrm  spadoni,  prmposito  coquorum.  No- 
lunt  quidam  praeposituin  coquorum  intcrpreiari,  qui 
gra?ce  Af^tfuc^tpoi  dicitur;  sed  prapositum  miiiiiK, 
cui  esset  poiestas  occidendi.  Nam  sic  appcllatus  eu 
etiam  iile  quem  Nabucbodonosor  misit ,  pcncs  quem 
polius  invenitur  primatus  fuisse  militix. 

CXXYill.[Ib.  xxxviu,  i-5.]  Factum  est  autem  in 
tempore  illo  descendit  Judas  a  fratribus  suis  ad  Iwnu* 
nem  quemdam  Odollamitam^  cui  nomen  Iras:  et  vidU 
Hlic  Jttdus  fiUam  hominis  Chananmi  nomme  Savam  *,  el 
accepit  eam ,  et  introivit  ad  eam^  et  eoncepit,  ei  peperil 
filium ,  et  cxtera.  Quxriiur  quando  ista  fieri  poiue- 
runt.  Si  enim  posteaquam  Joseph  devenit  in  i£gy. 
ptum ,  quomodo  intra  Tiginti  ferme  et  duos  annoa 
(nain  post  tantum  lemporis  colligitur  eos  venisse  ad 
eumdcm  Joscph  fratrem  suum  in  iEgyptum  cum  patre 
8U(»)  fieri  potucrit  ul  Juds  filii  cjus  aetatis  omnes 
possenl  duccre  uxores?  Nam  Thamar  nurum  suam, 
morluo  primogenito  suOy  altcri  filio  dcdil :  quo  etiam 
murluo»  cxspecuvit  ut  cresccret  tertius;  et  cum  cro- 
Yissct,  ncc  illi  cam  dcdit ,  timcns  ne  el  ipse  morere- 
tur :  uode  factum  cst  ut  eidem  socero  suo  se  iila 

>  TrcsMas.,  dkUerU.  m  codices»  aMeerii :  boeneiape 
accepium  esl  ex  Lxx,  exapesieUen^  iUud  coacoraai  aua 
'\u1gata9  sfparavif. 

« :aic  Mas.  Juxta  ixx.  Ai  editiy  ui  ia  vulgatay  SMt»       ..% 


Qll^TlONUM  S.  AlGOSTlfll  IM  UEPTATCUCI1I« 

lerrMtEM, 


diabolui  eti  (Jooh.  ti,  71)?  ul  non  ad  efectloom 
etiam  ipsc  iicriincrc  ▼idcaior.  Non  cnini  CMilo  lnw- 
iiitur  clectonim  nomcn  in  nuilo«  nisi  ifoando  mali  cli- 
gunUir  a  malis.  Quod  ti  pnta^mus  ct  illum  eleclum, 
ut  pcr  ^us  iradilioncm  Domini  passlo  complercinr, 
iJ  cst  maiiliam  cjtis  ad  aliquid  eleclam ,  bcne  utenie 
Dco  cliam  malis;  aliud  atlcndamus  ubr  ait,  Non  de 
onwibttt  vobU  dico ;  ego  icio  quot  elegi  (/d.  xiii ,  18)  : 
iibi  declarat  ad  eleclioncm  non  perUnere  nisi  bonos. 
Ac  per  hoc  illud  quod  dicluin  esl ,  Ego  vot  duodecim 
eiegi^  per  synecd^Hiben  dictum  esl,  ul  nomine  m:ijoris 
uidiorisquc  partls,  cliam  illud  complcclcrclur ,  quod 
ad  ipsum  nomcn  non  pcrlinci. 

5.  Hicmodus  est  inhoc  codcmlibro,u1»i  Emmor  pro 
filio  suo  Sichcmy  ut  accipcret  Diiiam  (iiisin  Jacob, 
cxiit  loqui  com  codem  Jai  ob ,  ct  Yciicnint  c.liaiu  fllii 
ejus  qui  absentcs  crant,  ct  ad  omnos  dicil  Eiiinior  : 
Sickem  filiut  meut  elegil  animo  filiam  teitram ;  date 
ergo  illi  eam  uxorem  {Cen.  xxxiv,  6-8).  Quia  cnini 
potior  erat  patris  pcrsona,  per  synecddclicn  illiani 
Tcstram  dicens,  ctiam  fraircs  tciiuit  huc  nuininc, 
c|uorum  non  cral  filia.  Hiiic  cst  ct  illiid ,  Curre  ad 
mm ,  et  aceipe  inde  mihi  duot  hadot  {Id,  xxvii,  9) : 
simul  enim  pasccbanlur  ovcs  cl  li.Tdi ;  cl  quin  potiores 
suiit  OTCS,  carum  noniinc  cliani  capriiiuiii  pecusconi- 
plexus  esl.  Sic  quia  poiior  crat  iiiiiiioriis  undcciiii  filio- 
nm  Jacob,  qui  nali  liicraiii  in  Mesop4>laiiiia,  ipsorum 
oommemoralione  Scriplnra  couiplesa  c&l  ciiani  Bcn- 
jamin ,  qui  non  cral  ibi  iialus ,  et  dicliim  cst ,  //: 
tunt  fiUi  Jacob ,  tim  facu  lunt  ei  m  sVcsopotamin  Syria,, 

CXVIII.  [Ib.xxxvi,  1.1  Qu«hJ  p«»si  iiarralioiicin  inor- 
tis  Isaac  narratur  qiias  iiiorcs  K&nii  :k  cc|>crit,  el  quos 
creaverit ,  rccapitulalio  iiilelligcnd.i  csl.  Ncque  cnim 
post  morlcm  Isaac  fieri  ccppit,  ciiiu  jain  csseiit  Esau 
et  Jacob  ccntom  viginli  annonim.  Nam  cos  sexagena- 
rios  susccpil ,  et  vixit  onincs  annos  vit:e  sux  ccDlum 
oclogiiita. 

CXIX.  [Ib.  XXXVI,  6,  7.]  Quxstio  csl,  quomodo 
Scriptura  dicat,  post  mortem  Isaac  palris  sui  Esau  abs- 
ccssisse  de  tcrra  Chanaan,  et  habitasse  in  monie 
Seir ;  cum  veniente  de  llesopotamia  Jacob  fralre  cjus, 
legatur  quod  Jam  illic  habitabat.  Proinde  quid  lieri 
potuerit  ut  Scriptura  falli  vcl  rallere  noii  credalur,  in 
promptu  cst  cogitare ;  quod  scilicet  Esau  posieaquam 
In  Mcsopotamiam  rraier  cjus  abscessit,  noluit  habitare 
cum  parentibus  suis ,  sive  ex  illa  commotione  qua  do- 
lebat  se  benedictione  fraudatum ,  sive  aliqua  caiisa 
vel  uxorum  suarum ,  quas  odiosas  videbat  csse  paren- 
tibus ,  vel  qualibct  alia  :  et  coepit  habitare  i»  moiile 
Seir.  Deinde  post  redituin  Jacob  fratns  sui ,  facta  in- 
ler  eos  concordia ,  rcversus  cst  cl  ii»se  ad  parcntcs , 
et  cum  mortuum  pairem  simul  scpclissent ,  qiiia  eos 
In  plurimum  ditalos  terra  illa ,  sicut  scripluin  est,  mi- 
nlme  capiebat ,  absccssit  nirsus  in  Seir,  et  ibi  propa* 
gavit  gentem  Idumaeorum. 

CXX.  [Ib.  XXXVI,  Sl.]  Quod  scriptum  est,  Hi  prin-- 
dpa  ChorrcBi  filii  Sdr  in  terra  Edom ;  secundum  tem- 
pos  quo  vivebot,  scriptor  commemorai.  Cum  auiem 
Scir  habiuret  qni  istos  geniiit,  Bondom  venicnte  ui 


Edom.  Non  enim  nomen  iiisi  ab  ipso  Eiau  loditiui 
esi  terr» ,  quoniam  idcm  ipse  et  Euia  et  Edom  vo- 
cabatur ,  de  quo  propagati  sunt  IdumaBi ,  boc  Oit  gens 
Edom. 

CXXI.  [Ib.  XXXVI 9  3i,  32.]  Qood  icriptoniett,  Et 
hi  reget  gui  regnaverunt  in  Edom^  aiUequam  regaaret 
rex  in  Itrael^  non  sic  accipiendum  esl,  tanquam  onnct 
reges  nominati  sint  usque  ad  ea  lempbra,  quibuscce- 
pcrunt  regcs  Israel ,  quorum  primus  fuit  Saul.  Multi 
cnim  rucrunl  in  Kdom  usque  ad  tempora  Safil ,  tem- 
poribus  etiani  Jtidicum ,  quorum  tempora  fuerunt  ania 
regcs  :  sed  ex  his  multis  eos  solos  potuit  commcmo- 
rarc  Moyscs ,  qui  ruenint  aniequam  ipse  moreretur. 
Nec  inirum  cst  quod  numcrantibus  ab  Abraham  pcr 
Esau  patrero  gcuiis  Edom ,  aiqiie  per  Ragnel  flliuoi 
Esau  ,  ct  Zara  filiuin  llagiicl ,  et  Jobab  flllam  Zara , 
cui  Jobab  succcssit  in  regno  Eilac ,  qui  primus  in  lem 
Edom  rex  fuisse  commcmoratur,  usquead  ultimum 
regem  qucm  poiuit  nominare  Moyses ,  plures  gcnera- 
tiones  invcniuntur  qtiam  numerantur  ab  Abraham  pcr 
Jacob  usque  ad  Moyscn.  Nam  illic  invenlantnr  fere 
duodecim,  liic  auiem  usque  ad  Moysen  ferme  icpleffl. 
Fleri  enim  potuit  ut  Ideo  ibi  plurci  nominarentur, 
quia  ciiius  moriendo  plures  alter  aiteri  iocoesseront 
Sic  ctlam  contigii  ut  alium  ordinem  icqoens  Mattbsos» 
ab  Abraliam  usqiie  ad  Joseph  quadraginta  doai  geno- 
rationes  numeraret  {Matth.  i»  i-17) :  Lucasaolcmhi 
ordhie  alio  numerans  gcncrationci  non  per  Saloino* 
nem ,  sicut  ille,  sed  per  Naihan ,  ab  Abrabam  usqoa 
ad  Joseph  quinquaginU  quinqoe  commemoret  {Lmc. 
III ,  23-58).  In  illo  quippe  ordino  abi  plures  nume- 
raiilur ,  ciiius  mortui  sunt ,  quam  hie  ubi  paoclores. 
No  forte  autcm  moveat  aliqueni,  quod  inter  regcs 
Edom  coinmcmoraiur  Babc  filius  Beor,  el  de  simifi- 
tudiiie  nominis  existimet  illum  esse  BalaCy  qal  restltit 
Moysi  duccnii  popnlum  Israel :  iciat  illam  liabc  Moa- 
biuin  fuisse,  non  Idumxum,  cumquefuiise  filiun 
Scphor ,  non  filium  Ikor ;  scd  fuisse  etiam  Ibl  tane 
filiiim  Bcor  Balaam ,  non  Balac ,  quem  Balaam  eon- 
diixeral  idem  Balac  ad  maledicendum  populum  Israel 
{Num.  xxn,2-6). 

CXXIl.  [Ib.  XXXV,  29 ,  et  xxxvii,  2.]  Qaomodo  po* 
lucrii  mors  Isaac ,  deccm  et  scptcm  annorum  infonire 
Joseph  ejus  nepotem «  sicut  videtur  lanquam  ex  or- 
dinc  Scriplura,  narrarc ,  quocumque  se  quisque  con- 
vertat,  invenire  difficilo  esl.  Nolo  enim  dlcmy  non 
posse  invcnirif  ne  forie  roe  fugiat  quod  aliom  non 
fugii.  Si  ciiiro  post  roortem  avi  sui  Isaae,  deeem  et 
septcm  annornm  fuit  Joseph  quando  cum  liratrei  in 
^gyptum  vcndideruni » prociil  dubio  et  pater  ejns  >-! 
cob  scpiimo  dccimo  anno  fifii  sui  Joscph  centum  vh 
ginti  annorum  fuit.  Cenuit  enim  eos  Isaac ,  eam  escel 
annorum  sexaginta,  sicul  scriptum  est  {Gen.  ut,  96) : 
vixit  ergo  Isaac  postea  ccntuni  viginti,  quia  ceniesioio 
ociogcsimo  mortuus  est ;  idcirco  dlniislt  filioieentom 
vigiiiti  annos  habenles ,  et  Joicph  decem  el  sepieiii. 
Joseph  autcmquoniam  triglnU  annorom  ruil,qaaiido 
aj^ruit  in  conspcctu  Pharaonii ,  ioeoii  anM  i 


'     LIBER 

t  ftnni  abertatis  el  duo  ramls,  doiicc  ad  cum 
emD  fralribus  ▼enil ;  irtginta  noTCin  profecio 
•gelNit  Joscpli  quando  Jacob  inlrayit  in  i£gy- 
Tonc  autcm  idcin  Jacob,  quod  ore  suo  IMiarauni 
oentesiinum  ct  trigcsinium  aiiiium  a$;cbat  xta- 
mu  XLVii,  9) ;  centum  aulcm  ct  viginti  Jacob , 

0  erat  decem  ci  scpiem  Joscph  :  quod  verum 
allo  modo  potcst.  Si  enim  septimo  dccimo  aniio 
OMpb ,  Jacob  centum  viginti  ageret ,  procul  du- 
ijefimo  et  nono  anno  Josepb ,  non  cenluiii  tri- 

ied  ccntum  quadraginta  et  duos  annos  agere 
reiar  Jacob.  Si  aulem  die  roortis  Isaac,  noiidum 
nnofum  dcccm  ct  scptcm  Joseph ,  sed  aliqtian- 
anpore  post  morlcin  avi  sui  ad  scpiiinuin  deci- 
penrenit  annum ,  quo  anno  Scriplura  testanie  in 
mm  est  a  fralribus  veiiditas,  plurium  eiiam 
eentum  quadraginia  duuro  annorum  esse  debuit 
ejns»  quando  cst  filiiim  in  iEgypium  consccutus. 
Bra  quippo  posteaquam  narravit  annum  vilx 
m  Isaac  ccntcsimiim  et  oclogesimum ,  ct  cjus 
II  ac  sepolluram  (Id.  xxxv ,  28 ,  29) ,  deiiide 
finioravii  qiicmadmodum  digressus  essct  Esau  a 
•u6  de  tcrra  Clianaan  in  montcm  Seir ,  ct  con- 

eommcmoratioiicm  rcgum  et  principuni  gcnlis 
,  iii  qua  se  constituit,  vel  quam  propagavit 

post  h.TC ,  narrationcm  de  Joscph  sic  uittihi 
KXXVi ,  6-i5  )  :  Habitabat  autem  Jacob  in  terra 
OR.  Utt  ttutem  proercatura  Jacob.  Joteph  autem 

ei  ieptem  annorum  erat  pateen$  citm  fratribui 
[>eindc  narratiir  causa  somniorum  qucmadmo- 
)dio§ii8  rralribus  sit  factus,  ei  venditus  {Id. 
,  1-28).  Aut  ergo  eodem  anno  scptimo  dcclmo, 
ain  aiiquanto  major  venit  in  iEgyptum  :  ac  pcr 
rolibct  modo  permanet  quxstio.  Si  enim  decem 
j^  annorum  fait  post  moriem  avi  sui ,  quando 
jusccntum  viginli  fuii ;  prorcclo  anno  cjus  tri- 
)  ei  nonf> ,  quando  Jacob  venit  in  iEgyptum , 
D  qiiadraginla  duos  annos  idem  Jacob  ngcrc  de- 

fuii  aiitcm  tunc  Jacob  centum  Iriginta  ;  ac  pcr 
deccm  et  sepieni  annorum  Joseph  in  iOgyptum 
^nditus ,  anle  duodecim  annos  quam  morerctur 
jus ,  vcnditus  inveniiur.  Dcccm  cnim  ct  septem 
mi  essc  nnn  potuit ,  nisi  ante  duodecim  annos 
.  Isaac,  ccntcsimo  et  ociavo  anno  vito!  patris  sui 

llis  cnim  cum  adjccerimus  viginti  duos  aunos 
i  Joscph  usque  ad  advcnlum  patns  sui  fuit  in 
10 ,  ficnt  xtatis  anni  Josepli  triginta  novem ,  ci 
centuin  triginta ,  et  nulla  erit  quxslio.  Sed  quo- 
kriplura  post  roortem  Isaac  ista  narravit ,  pu- 
Joseph  post  ejusdcm  avi  sui  mortem  dccein  ei 

1  annonim  fuisse.  Quapropier  intelligamus  do 
aac,  lanquam  multum  dccrepili  senis,  lacuisse 
uram ,  cum  jam  de  Jacob  et  ejus  filiis  loque- 
:  vivo  tamcn  Isaac ,  decem  ei  seplem  annonim 
aapii  Joscph. 

Ull.  [lb.xxxvii,10.1  Quod  diciiJacobad  Joscpb, 
sl  fOflmiauH  hoe  quod  somnkuA  t  Num^uid  vemett" 
kmut  ogo  ti  mater  tua  et  fratret  tid  adorare  U  su- 
ramf  ntsi  in  aliquo  mystcrio  dicium  accipiaiur» 


pRiMus.  nn 

quomodo  iiitelligitur  de  matro  Joscph,  qux  jam  eral 
iiiortua  ?  (Jndc  non  in  iEgypto,  curo  sublimarctur,  pa- 
tnndum  cst  hoc  cssc  coinpletum ;  quia  nec  pater  ecm 
adoravit,  qtiando  ad  cum  venit  in  iEgyptuin,  neo 
matcr  olini  deruncia  poiuit.  In  Clirisii  ergo  persona 
facilc  inlelligi  potcst  eliam  de  mortuis,  sccundum  il^ 
lud  ()uod  dicit  Apostolus ,  quia  donavit  ei  nomen  4iuod 
est  mper  omne  nomen ,  ut  in  nomine  Jesu  omne  genu 
flectaiur^  ccsleilium,  Uireslrium,  el  infcrnorum  {Ph§- 
lipp.  II,  9,  10). 

CXXIV.  [Ib.  xxxvii,  2«.]  Quarilur  quare  Ismaclitas 
Scriptiira,  quihiis  a  rratribus  vcnditus  est  Joseph, 
cliam  M.idi:iiiilas  vocct,  cum  Ismael  sit  de  Agar  filius 
Abrah»,  MadianilO!  vcro  de  Ccthura?  An  quia  Scri* 
ptura  dixcral  dc  Abraham,  quod  munera  dederit  filiis 
concubinaruin  suarum,  Agar  scilicct  et  Ccthurx,  ei 
dimiserit '  cos  ab  Isaac  filio  suo  in  terram  Oricnlis 
{Cen,  XXV,  G) ,  unam  gcntcm  fecisse  intelligcndi  sunt? 

CXXV.  [lo  xxxvii,  35.]  Dc  Jacob  scriplum  est,  cum 
higerct  Joscph ,  Congregati  tunt  aulem  omnct  filii  ejut 
et  fiUas ,  et  venerunt  contolari  eum,  Quab  filix  pra*lcr 
Diiiam?  An  filios  et  filias  dicit  coiinumeraiis  ncpoii* 
bus  et  neplibus  ?  jam  eiiim  majorcs  fiiii  ejus  Ulios 
habcre  poiucrunt. 

CXXVI.  [Ib.  xxxvii,  55.]  Et  noluit  contolari,  dicent, 
Quouiam  dcscendam  adfilium  meum  lugent  in  iiifemum. 
Solct  csse  magiia  qua»tio,  quomodo  intelligatur  in- 
rcriius ;  utrum  illuc  mali  tantum,  an  ctiam  boui  mortui 
desceiidere  soleant.  Si  ergo  lantum  niali ,  quomodo 
iate  ad  filium  suum  sc  dicit  lugentem  velle  desccn- 
derc?  Non  eniin  in  pccnis  iiirerni  eum  csse  credit.  An 
perturbati  ct  dolcniis  verba  sunt,  niala  sua  etiam  hiuc 
exaggeraniis? 

CXXYll.  [Ib.  xxxvii,  30. j  Et  vendidernnt  Joseph  in 
jEgyptum  PeUphrm  spadoni,  prwposilo  coquorum.  No- 
lunt  quidam  praepositum  coquorum  intcrpreiari,  qui 
grxce  ^iiueigipoi  dicitur;  sed  prapositum  mliitix^ 
ciii  esset  poiestas  occidendi.  Nam  sic  appcllaius  esi 
etiam  ille  quem  Nabuchodonosor  misit ,  pcnes  quem 
poiius  invenitur  primatus  fuisse  militix. 

CXXVllI.[Ib.  xxxviii,  1-3.]  Factum  ett  autem  im 
tempore  illo  descendit  Judat  a  fralribut  tuit  ad  honu* 
nem  quemdam  OdoUamitam^  cui  nomen  Irat:  et  vidit 
iliic  Judat  filiam  homimt  Chananmi  nomine  Savam ',  a 
accepit  eam ,  et  introivit  ad  eam ,  el  eonupit^  et  peperit 
filium ,  ei  cxtera.  Quxritur  quando  i&ta  fieri  potue- 
ruiit.  Si  enim  posleaquam  Joseph  devenii  in  i£gy- 
pium ,  quomodo  mtra  viginti  ferme  ei  duos  annoi 
(luiin  post  lantum  temporis  coUigitur  eos  venisse  ad 
eumdem  Joscph  fratrem  suum  in  i£gyptum  cum  patre 
suo)  fieri  potucrit  ui  Judae  filii  ejus  aetatis  omoes 
posseni  duccre  uxores?  Nam  Thamar  nurum  suam» 
niortuo  primogenito  suo,  allcri  filio  dedii :  quo  etlam 
mortuo,  exspectavii  ui  cresceret  lcriius ;  et  cum  cre- 
visset,  nec  illi  cam  dcdit ,  timcns  ne  ei  ipse  morere- 
iur :  uodo  iacium  est  ut  eidem  socero  soo  se  illi 

« Tres  MiB.,  dheiserU.  aUI  eodSces,  oMterU  :  hoe  nerilpe 
acceptum  esi  ex  LXX,  exapesUUen^  lUud  oouoordai  ciun 
^uig^tfa,  teparavU» 

•aieMss.Juxtaiu.  AtediU^uiiaTulgaiaySMe.       -^ 


CM  QUJESTlONUil  S. 

sapponeret.  Qiiomodo  ergo  hxc  omnia  intra  tam 
paucos  annos  fieri  polueritit,  merilo  movcl,  nisi,  tit 
foite  solet,  Scriptura  per  recapitulalioiiem  aliquot  an- 
Bos  ante  venditum  Josepli  hoc  fieri  coepisse  inteliigi 
▼elit ;  quoniam  sic  posiium  est,  ut  dicerelur,  Factum 
€tl  autem  in  Ulo  tempore  :  ubi  tamen  qtixritur ,  si 
dcccm  et  scptem  annorum  erat  Josepb  quaiido  vendi- 
tus  est ,  quot  annoriim  esse  Judas  potuerit  quarlus 
filiiis  Jacob ,  quaiidoquidem  ipse  primogenitus  Rubcn 
ut  plurinmm  frairem  suum  Joscib  quinque  aut  scx 
annos  poiucrit  oitate  prfl^cedcrc.  Cvidenter  auiem 
Scriplura  dicit  trigintn  annorum  fuisse  Joscpli,  quando 
hmoluit  Plioraoni  (Cen,  xli,  4G).  Cum  crgo  ipse  anno 
,  scplimo  dccimo  xtalis  suae  Tcnditus  fuisse  crcdatur, 
tredecim  annos  peregerat  in  iOgypto  ignolus  Piia- 
rapni ;  ad  hos  auteiii  tredecim  antios  accesserunt 
ieptem  anni  ubertatis,  et  faai  sunt  anni  viginti;  bis 
adduntur  duo,  quia  secundo  anno  famis  intravit  Jaccb 
in  ^gyplum  cum  illiis  suis,  ct  invcnitmtnr  viginti  duo 
anni,  quibus  abfuit  Joseph  a  paire  et  a  frairibus  suis : 
quo  medio  tempore,  quomodo  fleri  potuerint  de  uxore 
ct  filiis  et  nuru  Judoc  omnia  quse  narrantur,  indagare 
difficile  cst  :  nisi  forte^^t  crcdamus  (et  boc  cnim  ficri 
potuii),  mox  utadolesccfeJudascocpit,  cum  incidisse 
in  ainorcm  cjus  quam  duxit  uxorcin,  nondum  tendito 
Josepii  in  iCgyptum. 

CXXiX.[tb.  xxxvm,  ii.]  Et  ticpontU  vestimentit 
tiduilatit  su(B  a  se,  ilinc  insiituatur  et  temporibus  Pa- 
triarcharum  ccrla  et  sua  fuissc  vcstimenta  vidunrum, 
»on  iitique  talia  qualia  conjiigaiarum. 

CXXX.  [Ib.  XXXIX,  i.]  Quod  ilcrum  diciliir,  Joseph 
avtem  depositut  ett  in  Mgijpium ,  et  pouedit  eum  Pe- 
Uphra  spado  Pharaonis ,  ad  ordinem  redit  Scriptura 
vnde  recesscrat,  ut  illa  narraret  qux  supra  digesta  sunt. 
CXXXl.  [Ib.  XL,  iG.]  Quod  aliqtii  codices  iatini  ba- 
bent,  tria  canistra  alicos^  cum  grxci  babcant  xovo/^tTfiy, 
quod  inlerprctantur  qui  usum  eju^dcm  lingii»  balicnly 
panes  csse  cibarios.  Sed  illud  movet,  quomodo  pancm 
cibarium  polttcrit  Pbarao  babere  iii  escis.  Dicit  enim 
In  supcriorc  canistro  fuisse  omnia  ex  (piibus  edebat 
Pbarao,  opus  pistorum  *.  Sed  intelligendum  cst  ctiam 
il^sum  canistrum  babuisse  panes  cibarios,  quia  dictum 
est»  tria  canistra  xov^piTAv,  et  desuper  fuisse  illa  cx 
omni  genere  opcri&  pistoris  in  eodem  canistro  supe- 
riorc. 

CXXXll. [Ib.  xu,  i.]  Quod  putabat  se  stare  Pharao 
snper  ftumen ,  quemadmodum  servHS  Abrali»  dixil, 
Ecce  ego  sio  tuper  fontem  aqum  (/d.xxiv,  i5)  (nam  ot 
Ibi  grxcus  inX  x^i  Tna^i  dixit  quemadmodum  iiic  lirt 
9oO  iror«/MC) :  liscc  locutio  si  inteliigalur  in  Psalmo  ubi 
KCriptum  est,  Qm  (undavit  terram  iuper  a^m  (Ptal. 
xzin ,  2) ;  non  coguntur  homioes  puure  sicut  navcm 
iiaiare  lerram  super  aquam.  Sccundum  hanc  enim 
Ixutionem  recte  inteiligitor  quod  aliior  sit  terra  quam 
aqua;  altius  qoippe  ab  aquis  siistoIUtur,  ubi  habilent 
tetrena  animalia. 
CXJULIII.  [1b.  xu»  30.]  Qiiod  scriptum  esf,  Oblki- 

*J^  cscrb.  opui  pUtorhan;  et  paub  iafra,  itperu 


AUGUSTLNI  IN  IIEPTATEUCIIUM  £g| 

eceniur  uhertatis  futurw  in  tola  terra  jEgyptl ,  non  fn* 
tnnc  i!li8  qui  famcm  patieiitur,  taiiquam  postca  vcniai 
iliis  ubcrlas ;  sed  fuluca  erat  lunc  qiiaiido  loqneb&fttr, 
tanqiiam  diccrot,  Ubertalir»  hnjus,  quam  futuram  si- 
gnificarunt  boves  boiia»  ct  spica^  bonx,  obliviscentar 
homines  in  ea  fame ,  quam  «ignificavcrunt  lM>Tes  el 
spicae  malae. 

CXXXIV.  [Ib.  xu,  38.)  Numquid  inveniemut  hond* 
nem  talem,  qui  liabeat  Spiritum  Dei  in  tef  Ecce  jamp 
nisi  fallor,  tcrtio  insinuatur  nobis  in  boc  libro  Spiri« 
tus  sanclus,  id  cst,  Spiriius  Dei.  Priiiio  nbi  diciuiu  esC, 
Et  Spiritut  Dei  ferebatur  super  aquam  (Cen,  i,  2)  :  se* 
cundo  ubi  dicil  Deus,  Non  permanebit  Spiritus  meu$  in 
kominibus  istis ,  propler  quod  carnet  tunt »  (Id.  vi,  3) : 
ct  tcrtio  niiiic,  quod  Pliaiao  dicii  de  Joscpli ,  csse  ia 
illo  Spiritum  Dci ;  uondum  tanicn  Icgiuius  S{>irilum 
sancium. 

CXXXV.  [Ib.  xu,  45.]  Et  imposwt  Pharao  nomeit 
Joteph  Psonthomphanech  :  lioc  nomen  interpreiari 
dicilur,  Occulla  revelaoil;ei  illo  utiqiie  quod  somnla 
regi  apcruit :  i£gyptia  vero  lingtia  Salvatorem  mundi 
pcrhibeiit  appellatum  isto  nomine. 

CXXXVI.  [Ib.  XII,  45.]  Et  dedit  ei  Aseneth,  filiam 
Peuphra  sacerdolit  Solit  civitatis,  ipsi  uxorem.  Qu;cri 
solet  cujus  Petepbrx ,  ulrum  illius  cujus  ser>'us  fuil, 
an  altcrius  :  scd  credibilius  xslimalur  allcriiis.  Nain 
de  ilk)  cur  non  credaiur ,  mulla  stmt  qux  movcnia. 
Primum,  quia  Siriptura  non  commcmoravil,  cum  vi- 
dealur  hoi!  non  potuisse  praMcrire,  quod  ad  illius 
jtivenis  non  parvam  gloriam  perliiiebat,  ut  ejus  fiiiain 
dticerct,  cujus  famulos  fuit.  Dcinde  quomodo  spado 
filiam  bal)ere  potuerit?  Scd  respondctur,  Quomodo 
uxorem  :  postea  quippe  crediiur  abscissus,  vel  casa 
vuhieris,  vcl  propria  voluntale.  Et  quod  honor  ejus, 
noii  ipse  comuiemoratur  qui  solel,  id  esl,  quod  «^x«* 
/utr/iipei  luerit ,  qucm  principcm  coquorum  latini  in-p 
terprctes  posucrunt,  principcm  autcm  miliiix  quidam 
intelligi  volunt.  Sed  ctiam  bic  respondctur,  duos  illuro 
honorcs  babuisse ;  et  saccrdotiuin  Solis ,  ct  militia 
prin(  ipatum  :  congruenler  autcm  alibi  ille  boiior  ejus 
commcmonitus  cst,  qui  talibus  nciibus  congrucbal; 
hic  vcro ,  posieaquam  in  Josepli  apparuit  non  parva 
divinius,  ipse  honor  dcbuit  nominari  soceri  ojiis,  qul 
periinerct  ad  divinitatem  non  parvam,  secundum  opi- ' 
nionem  iEgyptiorum  in  sacerdotio*  Solis.  Verum  in 
his  oninibus,  quia  et  pnepositus  fuit  custodianim  car* 
ceris ,  nimis  incrcdibile  est  buic  pra^posiluin  officio 
sacerdotem  *.  Deinde  non  sinipliciter  dictuni  est,  quod 
saoerdos  Solis  esset;  scd  civitaiis  Solis,  qu:e  vocatiir 
Ileiiopoiis  :  abesse  aulem  diciiur  ainplius  quam  vigintl 
millibus  a  civiiate  Mcmphi ,  ubi  Pbaraoncs ,  id  est« 
regcs  raaxime  commanebant.  Quomodo  crgo  desertu 
oflQcio  sacerdoiii  sui  potuit  strcnue  rcgi  scrvire  in 
roilitiae  principaiu  7  Acccdil  eiiam  qiiod  iEgyptii  sacer* 
dotes  periiibcntur  non  servissc  scnit  cr ,  nisi  lemplo 

*  In  excusis,  cdrb  sunt,  At  in  melioris  notn  Mss.  hic  el 
iJifra  ia  lih.  3,  (|uxst.  55,  came^  sunt.  sic  apud  LXX. 
<  ti^W^  in  sacerdote  :  pro  quo  »13S.,  in  sacerdotio. 
» sic  Mss.  ot  I  at.  At  Am.  Er.  et  Lov.»  hmtc  fuUse  prono* 
offdo  tacerdotuuL 


m  UBER. 

.dcariMD  tiiQnmit  neciliiid  aliquid  officii  gcssissc  :  sed 
ii.lMleiiiDe,idilcriiial,  crodai4|uisque  quod  placiH; 

,  Mn^est  jUmttii.qtt:i^8iio.ci4tts^  ejiiivts  dausus  sit ,  sive 
i  lomx  Pelephres,  sive  duo :  qupdiiliel  enin^  ho- 
I  quisque  exislimct,  non  esi  fidci  pcriculosuni»  ncc 
cciitnriain  Tcriiati  Scriplurarum*  Dei. 

CXXXYH.  [ib.  xu,  A9.]EieonffregamliJo$eph  Iri- 
Hcmm^ttcui  arenam  marit  nmitum  mUde  y.quoudn$que 
fioii  potuU  numerari;  non  enim  eral  numerut :  pro  eo 

.  dietani  est ,  tteii  euim  erat  numerus ,  quod  noroen  na- 
BMri  omnis  nsiiati  excederct  illa  copia,  et  quumodo 
appellaretur  non  inTenicbatur.  Nam  unde  ficri  potest 

.  ut  qiHUitumliliet  mngiia; ,  liiiltx  tamcn  muliitudinis, 
Bumerus  non  sit?  Quainvis  lioc  potuerit  etiam  sccuu- 
dom  byperboleii  dici. 

CXXXVIH.  pb.  xui,  9.]  El  commemoraiue  eU  Jo- 
tepk  tomniorum  suorum ,  quee  mdii  ipse :  adoraverant 
enim  eum  fratres  sui.  Sed  aiiquid  in  iilis  somnlis  ex- 
celslns  inquirendum  est.  Non  eniin  potest  eo  modo  de 
paire  ejus  ac  mairc  compleri ,  quac  jam  inortua  fueral, 
qoed  de  sole  ct  luna  cum  vidisset,  a  patrc  increpaulc 
aiidicrat  (6'eft.  xxxvti,  40),  qui  Tivebal  ^ 
CXXXJX.  [Ib.  xui,  15, 16.]  Quidcst  quod  Joscph 

-  Tir  um  sapicns ,  aique  iia  non  solum  bominum  inter 

.i|U06  vivebat  lestimonio ,  sed  ipsa  eiiain  Scriplora 
teste  laudatos ,  ita  jiirat  per  salutcm  Pharaonis,  non 
exitoros  dc  iCgypto  fraircs  snos,  nisi  frater  eomm 
junior  vcniret?  .An.  etiani  bono  ct  fideli  viro  viiii 
fueral  saluis  rbaraonis ,  cui  fidem  sicul  primiius  do- 
roluo  suo  servabot  in  omnibus?  quanto  cnim  magis 
ipil ,  qui  eum  in  tanto  honorc  locavcmt,  si  iiii  serva- 
Tit»  qui  cum  scrvum  cmplitium  possidebat?  Quod  si 
iMAi  cupaliat  I^haraoiiis  salulem,  numquid  ct  pcrjurium 
ppo  cujiuiiibel  homtnis  salute  vitare  hon  debuit?  An 
non  est  perjurium  ?  Tenoit  enim  unom  eonim  doiicc 
vepirct  I^cnjainin,  ct  vcrum  Tactum  est  quod  dixcrat : 
Nm  exibilit  kinc ,  njst  vcnerit  frater  vetter.  Ad  ouincs 
emin  non  poiuit  pcrtinere  quod  dictum  est;  nam 
quoniodo  ct  iile  venlurus  essct,  nisi  ad  eum  adduceii- 

-dum  aliqui  rcdiissenl?  !Scd  quod  sequitur  magis  urgel 
qujcsLiuncm,  ubi  iicrum  jiu*avil  diccns,  Mittite  ex  vobit 
u^um^  et.adducitefmtrem  vestrum ;  vot  autem  ducemi- 
«^,  quoadusque  manifesta  mt  verba  vesira,  si  vera  di^ 
dd$  an  non :  nn  autem,  per  salutan  PharaoniSt  explo- 
raioret  eift<;id  csl,  si  nou  vera  dicitis,  exploralores 
estis.  iluic  scnlcntix  intcrposuit  jui-ationem ,  quia  si 
¥era  non  dixisseiil,  expioralorcs  csscnt,  id  cst,  cxplo- 
ratonim  poena  digni  esscnt ;  quus  tamen  vcra  dicere 
icicbaL  Ncque  enim  perjurus  cst  quisque,  si  ei  qucm 
castissimum  novit,dicat,Si  boc  aduitcrinm  dequoar- 
gucris  commisisti ,  damnat  te  Deiss,  et  bis  vetbis  ad- 
biiieat  juratiouem ;  vorutii  omiiino  jurat :  ibi  est  cnim 
conditio  qua  dixit ,  Si  recisii ,  (iiiem  tamen  non  fecisse 
eertum  liabet  Sed  ait  aliquls,  Verum  est  qiiia  si  fecit 
adulteriuni,damn.ntillum  Dciis:  lioc  aulcm  quomodo 

*  Hss.  duo,  qus  vtderat. 

*  Edili.  non  educenwii.  At  Mss.  alisque  QCgaUuoc  hahcnt, 
ducemimi  supple,  in  carccrcm  :  quou  in  Vulgata  sic  cuun- 
liator,  enfts  m  rincutis.  Ai  ud  LXX,  humeis  dS  apachik^te. 

Sanct.  Alt.lst.  lil. 


PitlMUS.  W 

verum  est,  Si  non  verum  dicitis,  exploratores  eitit 
.  cum  etiamsi  mentiantur,  non  sint  exploratores!  Soi 
boc  es^  quod  dixi,  ita  dictum  esse ,  expioraiaret  etlk^ 
tanquam  si  dictum  esset ,  exploratoruin  pouia  digni 
cstis,  lioc  cst  exploratorcs  deputabimlui  merilo  men- 
dacii  vesiri.  Estis  autem  poluisse  dici,  pro  babebiminl 
cl  deputabimini ,  innumeRe  similes  locutiones  doeent. 
Unde  est  illa  EXia^^  Quicumque  exaudierit  in  igne^ 
ipte  eril  Deui  (III  Reg.  xvui,  24).  Noneuim  tuoc  erit, 
scd  luno.  babebitur. 

CXL.  [II».  xui ,  23.]  Quid  est  quod  cum  inter  so 
pcenitentcs  filii  israei  ioquercntur  de  fratre  suo  Jo- 
scpli ,  qiiod  cum  ilio  male  cgcrint ,  et  hoe  eis  divlno 
judicio  redderetur,  quqd  se  periclitari  yidebant ,  ad- 
jtingil  Scriptura  et  dicit,  /psi  ignorabaui  quia  audiebat 
Joupk :  interpret  enim  inier  iilot  erai.  lloc  scilicet  in- 
telligendum  csl,  idco  eos  putasse  quia  iile  non  audi- 
rety  quod  vidcbaul  interpretcm  qtii  iiiter  ilios  erat,  ni» 
hii  ci  dicere  eorum  quae  loqueiiantur ;  nec  ob  aliuA 
adhibitum  putabant  Interprclem ,  nisi  quod  eorum 
iinguam  iile  nesciret ;  nec  cura  ent  mterpretb  ea  di- 
ccre  illi ,  a  quo  positus  fuerat,  qoac  non  ad  iUum,  sod 
iiiter  se  ioquebanlur. 

CXLl.  [Ib.xui,  2i.]  Et  iterum  aecettiiadeot,  et  dixii 
illit :  ncc  adjungil  quid  iliis  dixcrit.  Uudc  in;eil*gitur 
iucc  endcin  disisse  qux  dixerat. 

CXLII.  [Ib.  xui ,  38.]  Et  deducetit  tenectam  nuam 
cum  trittitia  ad  infernum.,  Utriiiu  idco  ad  infcrnuui , 
quia  cuui  iristitia?  au  ctiaoisi  abcsset  Uristitia,  tan- 
quam  ad  infcrnui^.  n^oriendo  dcsccnsurus  hx*c  iuqui- 
tur?  Dc  iiiferuo  enin|  magna  qua:stio  cst,  ct  quid  indo 
ScriplLM^  scntiat,  ioqis  o^unibusy  iibi  furte  hoe  com- 
mqmoru.tuni  fucrit,  observandum  cst. 

CXLIII.  [Ib.  xuii ,  28.]  Quod  a  pnrposito  domus 
audiunt ,  Deus  vestcr  et  Deut  patrum  vestrorum  dedii 
vobis  thesaurosintaccit  vestris ;  argentum  uutem  vestrum 
probalum  habeOy  tnendaciuin  vidctur,  sed  aiiquid  si- 
gnificaic  crcdeiiduni  est.  Argentuin  eniin  quud  el  da- 
tur,  et  nun  ininuitur ,  quia  ct  probatum  *  appcllatum 
est,  nimiriim  illud  inteliigitur.de  quo  alibi  iegimus, 
Eloquia  Domini  eloquia  catta,  argcntum  igne  examiua' 
Ji^m,  probatum  tcrra:^  tmrgatuup  septuptum  (Psal.  xi,  7), 
id  cst  pcrfeclc. 

CXLIV.  [Ib.  xuii ,  3i.]  Biberunt  autem ,  et  iuebriad 
sunt  cum  eo.  Sulent  hiiic  cbriosi  adliibcro  tcstimoiiii 
I  alrocinium;  noii  propler  iilos  liiius  isracl,  sed  proptrr 
Joscpli ,  qui  valde  sapiens  commcndatur  :  scd  hnc 
verbum  et  pro  satieiate  sulere  poni  in  Scripturis,  qtii 
diligcnter  advertcrit,  mullis  iii  locis  invcniet.  Undo 
est  iilnd,  Yisilasti  terram  et  iuebriatti  eam,  muttiplicatti 
ditare  eam  (Ptal.  lxiv,  40) :  eo  qiiod  iii  laudo  iiene- 
dictionis  Iioc  posilum  est,  el  doiium  Dei  coimncmora 
tur,  apparct  hacebrietate  saturitatem  significari.Nam 
ita  iiiebriari  ut  incbriantur  ebriosi ,  nec  ipsi  terr» 
utile  est,  quoniam  mnjore  quain  satietati  sufficit,  hu- 
more  corrumpitur ;  sicut  vita  ebriosorum ,  qui.iMui 
salictaic  sc  roplcnt,  sed  niergunt  diiuvio. 

CXLV.  [Ib.  3U.iv,15.] Quod uit fratribus splo Josc jb« 

*  itic  aiss.  onmes,  probimi.  crxc.  Lxx « euMifiioioi. 
(Dix-neuf^) 


C35 


QUJESTlONUil  S.  AUGUSTIM  IN  !:EPT.\TEUCI1UM 


m 


tapponcrel.  Qiiomodo  ergo  hxc  omnia  inlra  um 
paucos  annos  flcri  poiucriiit,  mcrilo  movrl,  nisi,  iit 
knte  solet,  Scriplura  pcr  recapitulalioncm  alicpiot  an- 
Bos  ante  vcndilum  Josepli  hoc  ficri  cccpissc  iniclligi 
▼elit ;  quoniam  sic  positum  cst,  ut  dicerclur,  Facium 
ht  aulem  in  illo  tempore  :  ubi  tamen  qiixritur ,  si 
dcccm  ct  scptem  annorum  crat  Joseph  quaiido  vendi- 
tus  est ,  quoi  annoriim  cssc  Judas  polucril  quarlus 
rilius  Jacob ,  qiiaiuloquidem  ipsc  priniogeiiitus  Kubcn 
ut  plurinium  Iraircm  suum  Josc|  li  iiuini|ue  aiit  scx 
aniios  p')liiorit  ;c(ale  pncccdcre.  Cvideiitcr  nulcm 
Scrtptura  dicit  trigiiita  annorum  fuisse  Joscph,  quando 
hmoluit  Plioraoni  (Cen.  xli,  4G).  Cum  crgo  ipse  anno 
,  scptimo  dccimo  a:talis  sux  Tcnditus  fuisse  credaliir, 
tredfcim  annos  pcrogcrat  in  iOgypto  ignotns  Pba- 
rapni;  ad  hos  autem  trcdecim  anitos  accesscnint 
ieptem  anni  ubcrlalis,  ct  facti  sunt  anni  viginti;  bis 
•dduntur  duo,  quia  sccundo  anno  famis  intravit  Jaccb 
in  ^gyptum  cum  illiis  suis,  cl  invcniuntur  vigiiiti  duo 
anni,  quibus  ahfuit  Joscph  a  palre  ct  a  fratribus  suis : 
quo  mcdio  tempore,  quomodo  (ieri  potuerint  de  uxore 
ct  niiis  et  nurti  Judx  omnia  quse  narrantur,  indagaro 
diflicilc  cst  :  nisi  fortc  ^ t  crcdamus  (ct  hoc  cnim  (icri 
potuit),  mox  utadolcsccfe  Judascocpit,  cum  incidisse 
in  ainorcm  cjiis  qiiain  duxit  uxorcm,  nondum  tcndilo 
Joscpli  in  .4kgy{>tum. 

CXXIX.[lb.  xxxvm,  ii.]  Et  dcpoKtit  vestimentit 
viduilatiB  sum  a  $c.  Ilinc  insiiiualnr  ct  tcmporibus  Pa- 
triarclianim  ccrla  ct  sua  fuissc  vcstimcnta  \idunrum, 
non  iiliquo  talia  qualia  conjiigaiarum. 

CXXX.  [Ib.  xxxix,i.]  Qiiod  itcnim  dicitiir,  Joseph 
auiem  depoiitus  e$t  in  A^gypium ,  et  pouedit  eum  Pe- 
Uphrci  tpado  Pharaonis ,  ad  ordincm  redit  Scriptura 
unde  rcccsscrat,  ut  illa  nnrrarct  ()ux  supra  digcsta  suiit. 
CXXXI.  [lb.XL,i^.]  Quod  aliqui  codiccs  latini  ba- 
hent,  fria  canistra  aliae^  cum  grxci  babcant  xo^Qfir6v, 
quod  intcrprctanlur  qui  usum  eju-^dcm  lingu;c  halicnl, 
panes  csse  ciharios.  Sed  illud  movet,  quomodo  pancm 
cibarium  potucrit  Pharao  hahere  in  cscis.  Dicit  enim 
in  supcrioro  canistro  fuissc  onmia  ex  qiiibus  cdebal 
Pharao,  opus  pistoriim  *.  Sed  inlelligendum  cst  cliam 
ipsum  canistnini  babuisse  panes  ciharios,  quia  dictum 
est,  tria  canistra  xo^^p^tAv,  etdesuper  fuisse  illa  ex 
omni  gcnere  opcris  pistoris  in  eodem  canistro  supe- 
riorc. 

CXXXll.[lh.  xu,  i.]  Quod  potahal  se  sure  Pharao 
snper  ftumen ,  quemadmodum  servus  Ahrah»  dixit, 
Ecce  ego  «fo  super  fontem  aqua  (/rf.xxiv,  i3)  (nam  cl 
ibi  gr«cus  ijti  r^it  Tvnynii  dixit  quemadmodum  liic  i;ti 
9oO  noTcc/Mv) :  hflcc  locutio  si  inteliigatur  in  Psalmo  uhi 
ecriptum  est,  Qm  fundavit  terram  tuper  aquam  (Ptal. 
sziii ,  2) ;  non  coguntur  bomioes  puure  sicut  iiavcm 
miare  lerram  super  aquam.  Secundum  hanc  enim 
Ixutionem  recte  intelligitur  quod  altior  sii  terra  quam 
aqua ;  altius  quippe  ab  aquis  sustollitur,  uhi  bahjtoiit 
terrena  animalia. 
CXXXiil.  [Ib.  xu,  30.]  Quod  scriptum  esf,  Obtivi- 

*Jf^  ^^*  ^^  phtorhan;  et  paub  iafra,  operu 


eceniur  ubertntis  futurw  in  tota  terra  JEgyj^ ,  non  fn. 
tnrx  i:ii8  qui  ranicm  patientur,  taiiquam  postca  veniat 
illis  ubcrtas ;  scd  futuia  erat  tunc  qiiandu  loquehsivr, 
tanqiiam  diccrct,  Uhcrlaiii  hiijus,  quam  fulurain  ii- 
gnincnrunt  hoves  honae  ct  spicoi  honae,  ohlivisceiitQr 
homihes  in  ea  fame ,  quam  signiGcavcrant  bores  el 
spicac:  maix. 

CXXXIV.  [Ib.xu,  38.)  Numquid  inteniemut  Aomi* 
nem  talem,  qui  habeat  Spiritum  Dei  in  te?  Eccc  jau), 
nisi  fallor,  tcrtio  insinuatur  nohis  in  hoc  lihro  Spiri- 
lus  sanctus,  id  csl,  Spiriius  Dci.  Prinio  uhi  dtctum  esl, 
Et  Spiritus  Dci  fcrebatur  super  aquam  {Ceu.  i,  2)  :  se* 
cuiido  ubi  dicit  Dcus,  Non  permanebit  Spiritus  «eaf  m 
hominibus  isiit ,  propter  quod  carnes  iunt  *  {Id.  Tl,  3) : 
ct  tertio  niiiic,  quod  Pharao  dicit  do  Joseph,  rsse  ii 
illo  Spiritum  Dci ;  nondum  lanicn  Icgimus  S|iirituni 
sancium. 

CXXXV.  [!b.  XLi ,  45.]  Et  impo$u!t  Phara»  nomeu 
Joseph  Psonihomphancch  :  hoc  nomen  inlerprelari 
dicitur,  Occulta  revelaoU;ei  illo  utiqne  quod  somuia 
regi  apcruii :  iEgyptia  vero  Hngua  SaI?alorem  mondi 
pcriiibent  ap|)cllatum  isto  nomine. 

CXXXVl.  [Ib.  xu,  i5.]  Et  dedit  ei  Atenetk,  filiam 
Peuphra  sacerdoiis  Sotis  civiiaiit,  ipti  uxorem.  Qoari 
solct  cujiis  Pctephraj ,  ulrum  illius  ciijus  senrus  fuil, 
an  altcriiis  :  scd  credihilius  xsUmatur  alteriiis.  Nain 
de  illo  cur  non  crcdaiur ,  multa  sunt  qux  niovcanL 
Primum,  quia  Striptura  non  commcmoravil,  cum  vi- 
deatur  luw.  non  poluisse  prxtcrirc,  quod  ad  illius 
jnvcnis  non  parvam  gloriam  pertinehat,  ut  ejos  fiiiaia 
duccrct,  ciijus  famulus  fuit.  Dcinde  quomodo  spado 
liiiam  hal)cre  poiucrit?  Scd  respondctur,  Quomodo 
uxorem  :  postca  quippe  crediiur  ahscissus»  vel  casa 
vulncris,  vcl  propria  voluntale.  El  quod  bonor  ejos, 
noii  ipse  comnicmoratur  qui  solet,  id  est,  quod  «pxi* 
/utr/iipet  fuerit ,  qucm  princij^em  coquorum  latini  ini> 
terprctcs  posucrunt,  principem  autem  miliiix  quidam 
intcliigi  volunt.  Sed  ctiam  hic  respondetur,  duos  illuro 
bonorcs  hahuisse;  et  snccrdotium  Solis,  cl  militiai 
prim  ipatum  :  congruenter  autcm  alihi  ille  lioiior  ejus 
commcmomtus  cst ,  qui  talibus  actibus  congruebal; 
hic  vcro ,  postcaquam  in  Joseph  appariiit  non  parva 
divinius,  ipse  hunor  dchuit  iiomiuari  soceri  cjus,  qui 
pertinerct  ad  divinitatem  non  par\'am,  sccundum  opi- 
nionem  iEgyptiorum  in  sacerdotio'  Solis.  Verum  in 
bis  onmihus,  quia  et  pncpositus  fuit  custodianim  car« 
ceris ,  nimis  incrcdibile  cst  liuic  prxpositum  oCilcio 
sacerdotcm  *.  Deinde  non  simpliclter  dictum  esl,  quod 
saoerdos  Solis  esset;  sed  civitatis  Solis»  quas  vocaUir 
lleiiopolis :  abesse  auiem  diciiur  amplius  quam  vigiDtl 
millihus  a  civiiate  Memphi,  uhi  Pharaoncs»  id  esl, 
reges  maxime  commanehanl.  Quomodo  crgo  deserto 
oCQcio  sacerdotii  sui  potuit  strcnue  regi  senrire  in 
roilitiae  principatu  7  Acccdit  etiam  qiiod  iEgyptii  sacer* 
dotes  perbibcntur  non  scrvissc  scm^  cr ,  nisi  lemplo 

*  In  excusis,  cm>  tunt,  At  in  melioris  ootc  MBs.  bic  61 
infra  in  Uh.  3,  (pixst.  55,  camet  tum.  sic  apud  LXX. 
<  tiiiii^  in  sacerdote  :  pro  quo  aus.,  tn  tacerdoHo, 
>  hic  Mss.  H  I  at.  At  Am.  Er.  et  Lov.,  kmw  him  pmm* 
'"-  olPao  sacerdotum. 


UBER. 

n  suonimy  nec.iliiid  Aiiquid  offidi  gcssissc :  setl 
aUioc.idltcriuit,  crodal4|uisquc  qiiod  plam; 
it,piiien.qiia^8lio.cujus  exilus  dausus  sit,  sive 
'Mril  Pctephres,  sivc  duo  :  quodiibel  eniin  ho- 
nisque  cxistimct,  non  est  fldci  pcriculosuin»  iicc 
riam  vcritati  Scrijiturarum'  Dei. 
ULVIl.  [Ib.  xu,  Ad.]Eieonifregaml:Joteph  iri- 
dcut  arenam  marit  m^Uum  valde  r.quoudtt$que 
9tmi  numerari ;  non  enim  erai  numerut :  pro  eo 
I  etl ,  nan  euim  erat  nuinerut ,  quod  nomen  im- 
Mnnis  usiiali  excederct  illa  copia ,  et  quomodo 
iretur  non  inveniebatur.  Nam  uiide  ncri  polest 
uitumliliet  m.igii9c ,  linltx  tamcn  mullitudiiiis, 
us  non  ftit?  Quamvis  Ik>c  potueril  etiam  sccun- 
yperbolen  dici. 

LXVIH.  [Ib.  xui,  9.]  El  commemoratus  esi  Jo- 
mmiorum  suorum ,  quee  vidit  ipse :  adoravcrant 
«m  fratres  sui.  Sed  aliquid  in  iilis  somniis  ex- 
inquirendum  cst.  Non  cniin  potest  eo  modo  de 
jtts  ac  matrc  compleri ,  quo:  jam  mortua  fuerat, 
le  sole  ct  luna  cum  vidisset,  a  patre  incrcpautc 
it  {Cen.  xxxvii,  40),  qiii  vivebat  ^ 
;XIK.  [Ib.  xui,  15, 16.]  Quid  cst  qiiod  Joscpb 
I  sapicns ,  aique  ita  non  solum  bominum  inter 
iv^t  icstinioiiio  y  sed  ipsa  eibni  Scriptora 
Budatus ,  ita  jiirat  pcr  salutcm  Pbaraoois,  non 
it  dc  iEgypio  fratrcs  stios,  nisi  frater  eomm 
Tcniret?  An  ctiani  bono  ct  fideli  viro  viiis 
nliis  Pbaraoitis ,  cui  Qdcm  sicut  primitus  do- 
no  scrvabot  in  omnibus?  quanto  cnim  magis 
01  eum  in  lanto  bonorc  locavcmt ,  si  iili  senra- 
i  cum  scrvum  cmplitium  possidcbat?  Quod  si 
mbat  rbaraoiiis  salulcm,  numquid  ct  pcijurium 
UKlibet  lionitnis  sulutc  vitarc  taoii  debuit?  An 
k  perjurium  ?  Tenoit  enim  unom  eorum  doncc 
Bcnjainin,  ct  vcrum  factum  cst  quod  dixcrat : 
iMtis  hine ,  nid  vcnerit  frater  vester,  Ad  ouincs 
Km  potuit  pertinere  quod  dictum  est;  nam 
lo  ct  ille  veiiturus  essct,  nisi  ad  eum  adduccii- 
iqui  rcdiissent?  Scd  quod  sequitur  magis  urget 
incm,  ubi  itcrum  juravit  diceos,  Miuiteextokis 
ei.adducite [ratremveslrum ;  vos  autem  ducemi- 
lomiusque  masdfesta  siut  verba  vessra^  si  tera  di- 
noa  ;  itii  autem^  per  salutem  Pkaraotus,  explo^ 
eatis;  id  est ,  si  non  vera  dicitis ,  e\ploratores 
Inic  scntcntic  interposuit  jurationem ,  quia  si 
m  dixisseiii,  exploratorcs  csscnt,  id  csl,  explo- 
B  poena  digiii  essent ;  quos  tamen  vcra  dicere 
.  Neque  cnim  perjurus  cst  quisqne,  si  ei  qucm 
Hoo  novil,dicnt,Si  boc  adultcriom  deqiioar- 
MHnmiikisti ,  damnat  le  Deus,  et  bis  verbis  ad- 
jnratiouem ;  ^eruni  omnino  jurat :  ibi  est  enim 
>qoa  dixit ,  Si  fecis^ti ,  qiiem  tamen  non  iecisse 
inbel.  Sed  aii  aliquis,  Verum  esl  quia  si  fecit 
IHB,  damnat illum  Dcus :  boc  antcm  qoomodo 

6u%qmtsderai. 

L  «H  edueemim.  M  hb.  alfiqne  ocflatiunehabcnt, 
1;  iBpfie,  io  carcetcai :  quod  iii  Vatgats  ac  eiuui- 
rmis  m  rmctMs.  a\  od  iJtx,  kumekaccpechtkiu. 

Sasct.  ALr.isT.  III. 


PRIMUS.  W 

vcrum  cst,  Si  non  verum  dicitis,  exploratores  esiis 
cuni  etiamsi  mcnliantur,  non  sint  cxploralores!  8ci 
boc  est  quod  dixi,  ita  dictum  csse ,  exploraiares  estis^ 
tanquam  si  dicium  cssct ,  exploratoruin  poona  digni 
csiis,  boc  cst  exploratorcs  dcpuubimiui  mcrito  men- 
dacii  vcslri.  Esiis  autcm  poluissc  dici,  pro  babebimini 
ct  dcputablmini ,  innunieRC  similes  locutiones  docent. 
Undc  cst  illa  ClisB,  Quicumque  exaudieril  in  igne^ 
ipse  erii  Deuf  (III  Reg.  xvui,  24).  Non  euim  tuuc  erit, 
scd  tuno.  luibcbitur. 

CXLm  [lli.  xui ,  23.]  Quid  est  quod  cum  iiiter  se 
pceiiiteiitcs  filii  Israel  loquerentur  de  fratre  suo  Jn- 
scpli,  quod  cum  illo  malc  cgcrint,  et  boc  eis  divino 
judicio  rcddcretur,  qood  sc  pericliuri  videbant»  ad- 
jiingil  Scriptura  ct  dicit,  /psi  ignorabant  quia  audiebat 
Joseph :  interpres  enim  inter  illos  erat.  iloc  scilicet  in- 
tcUigeiidum  cst,  idco  cos  putasse  quia  illc  non  audi- 
rcty  qiiod  vidcbaiit  ititerprctcm  qui  uiter  illos  eral,  ni- 
bil  ci  dicerc  eorum  quae  loqueinntur ;  nec  ob  aliu4 
adbibitum  putabant  interprclem,  nisi  qnod  eorum 
linguani  ille  nesciret ;  nec  cura  ent  mterpretb  ea  di- 
ccre  ilii ,  a  quo  positus  fuerat,  qux  non  ad  iUum,  scd 
inter  se  loquebantur. 

GXLI.  [Ib.xLii,  2i.]  Ei  iierum  accesmiadeos,  et  dixii 
iltis :  ncc  adjungit  quid  illis  dtxcrit.  Uudc  in;cll*gitur 
bxc  cndcm  disisse  qux  dixcrat. 

CXLII.  [Ib.  xui ,  38.]  Ei  deduceiis  seuectam  meam 
cum  tristitia  ad  infernmn.  Utruin  idco  ad  iiilcmuui , 
quia  cum  iristilia  ?  ao  cliauisi  abcsset  Uristilii ,  tan- 
quam  ad  infcrnum.  n^oricndo  dcsccnsurus  bxc  ioqui- 
tur?  Dc  infcriio  euiin  magna  quj«iio  cst,  ct  quid  inde 
Scriptura  scntiat,  locis  omiiibus » iiiu  furte  iioc  com  - 
nicmoratuni  fucrit,  observandum  csL 

CXLIII.  [Ib.  xuii ,  28.]  Quod  a  pnrposito  domus 
audiunt ,  Deus  vestar  et  Deus  patrum  vestrorum  dedii 
vobis  thesaurosinsaccis  testris;argentum  uutem  vestrum 
ffrubatum  habeo^  incnd:iciuin  vidctur,  sed  aiif|uid  si- 
gnificaie  credcitduin  est.  Argentum  cniin  quod  et  da- 
lur,  et  non  ininuitur^  quia  ct  probauun  *  ap|ieIlatom 
cst  9  niuunim  illud  iuteirigitur  de  quo  alibi  iegimos , 
Etoquia  Domni  eloqtda  casta,  argeutum  igne  examiisa^ 
tum,  prohatum  terree^  purgatmH  septuplum  {Psal,  ju,  7), 
id  cst  perfecie. 

CXLIV.  [Ib.  xuu »  3i.]  Biberunt  autem »  et  imehritd 
sunt  cum  eo.  Solent  biiic  dinosi  adbibcre  toslimoiiii 
I  alroclnium;  uou  propter  iilos  lilios  Isracl,  sed  proptrr 
Joscpii ,  qui  valde  sapiens  conuncndatur  :  scd  lioc 
verbum  et  pro  satieiate  solere  poni  in  Seripturis,  qni 
diligcnler  advertcrit ,  multis  in  locis  iiivcniet*  Undc 
esl  iilod,  Visitasti  terraui  et  iuebriagti  eam^  muidpCeasti 
ditare  eem  {PsaL  lxit,  10) :  eo  qiiod  in  iaode  bene- 
dictionis  boc  positum  esl,  ei  douum  Dei  commeniora 
tur,  apparet  bac  ebrieUte  saturiuien  significari.  Nam 
iu  uiebriari  ut  incbrianiur  ebriosi ,  nec  ipsi  lerr» 
utile  est,  qoonlam  majore  qoam  satieuti  soflidt ,  bu- 
more  eomimpiiur;  sicut  viu  ebriosonun»  qoi.noo 
salicutc  sc  n-plcnt,  sed  mergunt  diluvio. 

CXLV.  [ib.  wv,l5.]  Quod  ait  fratrilwssidB  Jnsq.b, 

*  inc  las.  ooaest  praham.  craK.  utx ,  euMtkiumu. 
(Dix-neuf.J 


QUiESTIONUM  S.  AUGUSTINI  TN  lIEPTATF.UCflUM 


Neiciebatii  ifuia  augurio  auguratur  homo  qualis  cgo  ; 
de  hoc  augurio  eiiuiii  mandavit  eis  diceiidum  per 
hominem  suum  ;  quid  sibi  vclil ,  quxri  soiel ;  an  quia 
nonscrio,  sed  joco  diclum  esl,  ui  cxiius  docuit,  iion 
<4t  habendum  meiidacium?  Mendacia  cnim  a  incnda- 
cibu5  scrio  aguntur,  non  joco :  ciiin  aulem  qu.c  iion 
sunt ,  tanquain  joco  dicuntur,  nou  dcputanlur  mcn- 
ilacia.  Sed  magis  inovet  quid  sibi  volit  isla  actio  Jo- 
scph,  qna  fraires  suos,  doncc  cis  aperirct  quis  csset , 
loiics  ludiUcavit ,  ct  lanta  cxspcclaiione  suspciidit : 
quud  licet  tanlo  sit  suavius  cum  logitur,  qiianto  illis 
fit  inopinatius  com  qutbus  agilur,  tamen  sapienli.-c 
illius  gravitate,  nisi  magnum  aliquid  islo  quasi  Iiido 
significaretur,  nec  ab  ilio  fierct»  nec  ea  Scriptura 
contincretur,  in  qua  cst  tanta ,  saiictitatis  aoctorilas  ct 
prophctandoruin  tantaintentiofuturoruni;quam  niodo 
cxscqui  cxponendo  non  susccpimus,  sed  admonere 
taiitum  voluimus,  quid  hic  oporleat  inquiri.  Nam 
nec  illud  vacarc  arbitror,  quod  non  ait ,  augiiror  ego, 
scd  ttuguralur  homo  qualii  ego.  Quod  si  tocutioiiis  ge- 
nus  est,  in  Scripturx  corpore  simile  aliquid  repcricn- 
dum  cst. 

CXLVI.  [Ib.  XLiv.]  Non  iicgligontcrconsiderandum 
puto,  tnntnm  miserinm  in  hac  porliirbalione  frairum 
suorum  quomodo  Josepli  quamdiu  voliiit  tcnuit,  et 
qiianta  voluit  innra  produxit :  non  cos  utiqiic  faciciis 
calamito^os,  qii.indo  tanuc  etiam  ipsoruin  futunc  Ix- 
titix  exituin  ct^itahal;  ct  totum  hoc  quod  agcbat,  ul 
corum  gaudium  diflcrrotur,  ad  hoc  agrbat ,  ut  cadem 
diiotione  cumubrctur  :  tanquam  noncsscntcondignnR 
passioncscorum  in  toto  illotcmpore  quo  turhabanlur, 
ad  futuram  gloriam  cxsultationis,  qua^  In  cis  fucrat 
rcvelanda  ,  fralre  cognito,  qucni  a  se  pcrditum  csse 
arbitrabantur. 

CXLVII.  [Ib.  xuv,  49.  ]  Miilta  iii  nnrratione  Judaj 
aliterdicu  8unt,quam  cum  iliis  cgcrat  Josoph,  quam- 
visapudeum  loquerctur,  ut  oinninn  de  ilia  insiinu- 
latione  quod  cxploratorcs  csseiit,  nihil  diccrelur.  Qiiod 
utrum  consulto  lacituin  sit,  an  et  id  fecerit  pcrturba- 
tionis  oblivio,  non  apparet.  Nam  ct  illud  quod  dixc- 
runt,  sc  ab  ipsoJosoph  inUTrogalos  de  patrc  et  fratre 
suo,  seautem  illa  interroganti  indicasse,  mirum  si  vcl 
ad  scntcntiam  potest  ista  pervcnire  iiarratio,  ut  cam 
conslet  csse  veracem.  Quanquam  eisi  aliqua  falsa  in 
ea  sunt,  falli  potius  pcr  oblivionem  potuit,  quam  au- 
dcro  mentiri ;  apud  eum  prxsertim,  cui  non  sicuine- 
scienti,  scd  etiam  illa  qiix  noverat  eum  scire,  adfle- 
cteiidam  cjus  miscricordiam  narraiioni  suae  inse- 
rebat* 

CXLYIU.  [Ib.  XLV,  7.  ]  Quid  cst  quod  dicit  Joseph, 
Mintenimme  Deusante  oof,  remanere  veslrum  reli- 
quuu  iuper  terram^  et  enutrire  veslrumreUqidarium  ma- 
gnum '  ?  Hoc  enira  non  usquequaque  consonat,  ut  rc- 
liquias  vel  reliquiarium  accipiamus  Jacob  ct  filios  cjus, 

*  Mss.  septero,  tanUg, 

•  KdiUoncs  Kr.  el  Lov.,  el  enutrire  vestrum  reliquias,  Mu 
t  um  esl  :hoc  emm,  etc.  Rat.  et  Ain.,  vestnan  retiqmarum  mi  • 
rum  est.  noc  emin,  ctc.  vaUcani  mss.,  enutrire  vearanan  reti- 
qmarum  magnum  semen  noc  erdm^  etc.  rliuaiicus,  BcntffDia 
wis,  aliique  veteresood.  0|4inKc  nolaB ferunu iwlnim r^tf- 
qiaarium  magnum;  juxui  i..\x,  humon  katalSpsin  mcgalin 


cum  omnes  sint  incolumcs.  An  forte  Illad  slguifinit 
allo  sccrctoquo  niysicrio,  quod  ait  Apestolus,  HfH' 
quicD  per  electionem  gratim  salvte  faetw  mijiI  (  Rom.  xi, 
5  ) ;  quia  prophota  prasdixerat,  Etsi  fuerii  nument 
filiorumlsraet  sicut  arena  nunii,  reliquieB  ialvm  licut 
( Isai.  X,  ^).  Ad  hoc  enim  occisus  estChristus  a  Ji- 
d.cis»  et  trndilus  Gentibus  tanquam  Joseph  iEgyptiis 
a  fratribus,  ut  et  reliquix  Israel  salvx  nerent.  Unda 
dicit  Apostolus,  iVain  et  ego  Isradita  sum  :  ct,  Vt  pif- 
niiudo  gentium  intraret^  et  sic  omnii  Israet  satous  fiertt 
(Hom.  XI,  1  f/  25  ) ;  id  est, ex  reliquiis  Israel  seciui- 
dumcarnrm,  et  plcnitudine  gentium  qux  inflde  Qiii- 
sti  secundum  spiritum  sunt  IsraeL  Aut  si  et  genti  illi 
laraelilicac  restal  Gdei  plenitudo,  ex  qua  eraol  itli* 
quia^,  in  quibus  rcliquiis  luiic  ct  Apostuli  salvl  facti 
sunt,  hoc  significatur  ca  plcnitudiiic  liberalionisbrael, 
qua  per  Moysen  ex  iEgypto  liberati  sunt. 

CXLIX.  [  Ib.  XLVi,  6,  7.  ]  Intrarunt  in  JEggplum 
Jacob  et  omne  semen  cjus,  filii  el  filii  filiorum  ejus, 
filia  ct  filia:  filiamm  ejutcum  eo,  Quxreiiduin  quoino- 
do  dicai  filias  et  filioi  filiarum  ejui  cum  ro,  cuin  Gliuin 
unam  Icgatur  habuissc.  Superius  auiem  fili.is  ejus  dl- 
xcramiis  accipi  posse  iiepics  eju.«,  siciu  fllii  Isracl 
omncs  dicuiitur  ctiam  universus  populus  ab  illo  pro- 
pagaius.  Sed  nunc  cum  dicit,  filiai  fiUarum^  propier 
uiiam  Dinam,  pliiralis  numeru$  pro  singulari  positu 
e;t,  sicut  etiam  pro  plurali  singiilaris  soh-i  :  nisi  nu- 
rus  ojus  quisqiio  asscrat  filias  cjus  potuiase  appellari. 

CL.  [In  XLVl,  15.  ]  Quod  dicit  Scriptura  tot  aiilinas 
pc|)cri8se  Liam,  vel  tot  aut  lot  animas  exiisse  de  fe- 
morihus  Jacob ;  videndum  est  quid  liinc  rcspondeauir 
eis  qiii  hoc  tcstimonio  confirmare  nituntur,  a  parcuti- 
biis  siiiiul  nniinas  cum  corporibus  propagari.  Animas 
eiiiin  dictas  pro  hominibus,  a  parte  totuin  significaiiie 
Itcutionc,  iiullus  ambigiL  Sed  quomodo  ipsain  par- 
tcin,  ex  qua  tolum  eommemoratum  cst,  hoc  est  aiii- 
mam,  cujus  nomine  totus  homo  significatas  est,alie- 
iiemus  ab  eo  quod  dictum  est,  ejderunt  de  femmihu 
ejusf  ut  carnes  Untum  ex  illo  naUs,  quamvis  solaeanl- 
rox  nominentur,  accipiamus ;  quierendi  sant  loctlio- 
num  modi  secundum  Scripturas. 

CLI.  [  Ib.  XLVi,  15.  ]  Hi  filH  Um,  quoi  peperit  ipd 
Jacob  in  Mesopotamia  Syrim,  et  Dtnam  fUiism  ejui^ 
omncs  animw  filii  et  filice  ejus  triginla  tres,  Nnmquid 
istoi  omncs  triginta  tresanimae  ex  Lia  in  Mcsopoumia 
Syrix  naL-c  sunt?  Sex  ^  utique  Glii  ctuna  filia,ex  qul- 
biis  iicpotes  commcmorati  sunt.  Si  ergo  de  uno  Ben- 
jainin  quxstio  nnu  fuerat,  quando  Dumeratis  dnode- 
cim  filiis  Jacob  et  nominatim  commcmonitii  dietiim 
cst,  lli  filii  Jacob  qui  facti  sunt  ei  in  MesopotamtM  5y- 
rias  [Supra^  quwst.  117]) :  quantoin^yor  nunc  quacstio 
cst,  quomodo  triginia  tres  animoc  ex  Lia  in  llesojiou- 
mia  Syriae  natx  sunt ;  nisi  quia  illa  locutio  confirma- 
tur,  Unquam  ibi  omnes  orti  sunt,  quorum  pareuiM 
ibi  orli  sunt?  Deindcct  illud  jam  non  dubium  esi,  hi 

Errandi  oocasio  lil)rariis  fuit  vox,  reliqmarimn  :  qna,  Uci?i 
l)arbara  vocc,  haud  illil)eatcr  i)OSt  ScniJturam 


fuit  AugusUnus  iu  lib.  5  (xmress.,  cap.  6,  n.  IS. 

'  Libri  omnes,  h.ed  utique  fitU ;  ox(^uU>  uoo  e  Tailc.  Nss. 
T"  h3l>^^  ^^X'  ^i^^lius ,  scriiaura  sullragaate  Ised  uUqae 


LmER  PRIMUS. 


m 


^  lilias  noininnri»  plttrali  namcro  pro  singuluri 

.  [  Ib.  XLvi,  2G,  i7.  ]  Quod  legilur  scxnginta 
iuias  intrasse  cuni  Jacob  in  iEgyplum,  excc- 
lelicei  Gliis  Joscph,  cl  deinde  illis  annumeralis 
r,  SeptmgtHta  quinque  aninuB  erant^  cum  quibus 
mravit  in  jEgyptum ;  sic  accipicndum  est,  qui 
iu  domo  Jacob,  quando  intravit  Id  iEgyptum. 
ilique  quos  ibi  invcnit,  non  cum  eis  inlravit. 
oniam  drligentius  discussa  veritaie  reperiuniur 
ti  jam  fuisse  cum  inlravil,  Epliraem  ct  Manas- 
nmI  non  solum  hoc  l>co  hebru!i  codlces  habcre 
ar»  verum  ctiam  ipsa  sccundum  Scptuaginta 
ictatio  in  Exodo  declarat ;  nec  Septuaginta  in- 
tes  mihi  in  hoc  vidciitur  cmssc,  qiii  propier* 
n  mysticam  signiflcationcm  qnadam  velut  pro- 
I  libertatc  hunc  numerum  complere  volucnmt, 
nc  vivenie  Jacob  illi  ex  duobns  filiis  Manasse 
tracm  propagnti  sunt,  qoos  eidem  numcro  do- 
acob  aggrcg  '.ndos  judicavcrunl.  Scd  quia  inve- 
acobdcccm  ct  septem  annosvixfsse  in  iCgypto 
XLVii,  28),  quomodo  potuemnt  fllii  Joscpb  ilio 
iam  ncpotes  babcre,  non  invenitur.  Ingrcssus 
Im  iOgypium  Jacob  secundo  anno  famis  ( Id, 
) ;  nati  sunt  autem  fllii  Joseph  in  annis  abun- 
(id.  XLi,  50  ) :  quibuslibct  annis  ubertatis na- 
timentur,  a  primo  anno  ubertatis  usqiie  ad  se- 
n  annum  faniis,  quo  ingrcssus  cst  Jacob  in 
nukf  novcm  anni  sunt ;  liuc  additis  dcccm  et 
\  -quibus  ibi  vixit  Jacob,  viginti  sex  anni  rcpe- 
r«  Quoinodo  ergo  minus  qiiam  viginli  ct  sex 
im  jovcnes  etiam  nepbtes  habere  potoerunt  ? 
iqiie  uUa  hebraica  vcritale  ista  solvitiir  quxslio. 
idmodum  enim  impleri  potnit,  ut  tot  nepotcs 
rrct  ^acob  antcquam  iniraret  in  ^gyplum,  ctiam 
jamin  qui  illa  xtaie  vcnit  ad  rratrem  ?  Non  so- 
ilem  Scriptura  cuin  fllios  habuisse  commemo- 
1  el  nepotes  et  pronepotcm,  qni  oinnes  annume- 
lexaginta  sex  hominibus,  cum  quibus  Jacob  in 
lun,  ciiam  secundum  hebraicain  veriiaiem  per- 
r  Intrassc.  Videndum  est  etiam,  quid  sibi  vclit, 
um  Joscph  et  fllii  ejos  non  amplins  quam  octo 
!morentor,  Bcnjamin  vcro  ct  cjos  fiiii  simul 
■reperianlur,  nondeccm  ct  novem  omiics  sic- 
il  ocio  el  ondecim,  sed  deccm  et  octo  referan- 
moimam :  cl  postea  Joseph  com  filiis  suis,  non 
odo,  sed  Dovem  fuissc  dicantur,  com  oclo  in- 
lor  ( Id.  xLvi,  21,  22,  27  ).  IIxc  omnia,  quae 
iliibilia  videntor,  magnam  contincnt  sine  dobi- 
I  ralionem  ;  sed  nesdo  olrom  possinl  concta 
aram  convcnire,  praecipoe  in  Domeris,  qoos  in 
irisessesacratissimos  el  mysteriorum  plenis- 
ei  qoibusdam  quos  inde  nosse  potoimos,  dignis- 
fedlmos* 

B.  pb.  XLVf,  32.]  Commendator  in  Palriarchis, 
^eeorom  nolritores  erant  a  piieritia  sua  et  a  pa- 

0  sois.  El  merilo,  nam  hxc  est  sine  olla  dubi- 
ijotia  icrviios  el  josta  dominatlo,  com  pecora 

1  servionl,  el  homo  pecoribos  doininaiur.  Sic 


ctiiin  diclum  csl,  cura  crcarcltir  :  Faciamu^  homincm 
ad  imaginem  et  simintudincm  noztram^  et  kaheat  pol&- 
ilatem  piidum  mitri$  et  volatilium  cmli^  et  omniwn  pe- 
corum  qum  iunt  super  terram  (Cen,  i,  26).  Ubi  inslniia- 
tnr  rationcm  dcl)cre  dominari  irratiouabili  vlias.  Scr- 
vom  anlcm  honilncm  homini,  vel  iiiiquiias  vel  adver- 
silas  fccit* :  iniqiiitas  quidcm,  sicutdiclum  cst,  Jl/a- 
iedictus  Chanaan,  erit  servui  fratribus iuii  {Id.  ix,25 ) ; 
advcroitas  vero,  sicut  accidit  ipsi  Joscph,  ut  vetidittis 
a  frairibus  servus  alicnigcnai  ficret  (/d.  xxxvn,  28, 
56  ).  Itaqiic  primos  sorvos,  quibusboc  nomcn  in  laii- 
na  rnigiia  inditum  cst,  liclla  feccnint.  Qiii  enim  hom/i 
ab  hoiiiiiie  supcralus  jure  bclli  possct  occidi,  quia  scr  • 
vatus  esl,  scrvus  cst  appcllatiis  :  inde  ct  mancipia, 
quia  mann  capta  sunt.  Est  eliam  ordo  naturalis  in  ho- 
minibos,  ut  serviant  feminx  viris,  ei  filii  parentibus  - 
quia  el  illic  haec  justitia  est  ul  infirmior  raiio  servial 
fortiori.  ILtc  igitiir  in  dominationibus  et  servitutibiis 
chira  justiUa  est,  ut  qui  exccllunt  ratione,  exccllaat 
dominalione  :  quod  cum  in  hoc  so^culo  per  inii|uita< 
tein  hominum  periurbatur ,  vel  per  naturarum  carna- 
lium  divcrsilatem,  fcrunt  justi  lcmporalem  perversita- 
tem,'in  floe  habituri  ordinalissiinam  ct  sempitcrnaiii 
fclicitatcm. 

CLIV.  [Ib.  XLVi,  54.  ]  Abominatio  est  enim  jEgtj- 
pliit  omnis  pastor  ovium,  Mcrito  iOgyptiis,  in  quibus 
flgura  est  praesentis  s.xcoli,  in  quo  abundat  iiiiqultas, 
abomiiiatio  cst  omnis  pastor  pecorum  :  abominatio 
esi  enim  tniquo  vir  jiistus. 

CLY.  [Ib.  XLVii,  5,  6.]  Venerunt  autem  in  JEggptum 
adJoseph  Jaccb  et  fiiii  ejus :  et  audivit  Pharao  rex 
A^gpti,  et  ait  Pharao  ad  Joseph  dicens^  Pater  tuus  et 
fratrcs  ttu  venerunt  ad  u :  ecee  terra  jEgypti  aiUe  te  est^ 
in  terra  optima  colloca  patrem  tuum  et  fratrestuos.  II»c 
rcpctitio  non  prxtermissae  rei,  ad  q;iam  sarpc  obscii- 
re  pcr  recapiiulationcm  rcditur,  sed  omnino  apcrta 
est.  Jam  cnim  dixcrat  Scriptura  quomodo  venerint  ad 
Piiaraoncm  fraircs  Joscph,  ct  quid  eis  dixerit,  vcl  ab 
eis  aodicrit(  Id.  xlv,  46-20  );  scd  hoc  nimc  vclut 
ab  iniiio  repeiivit,  ut  inde  contexerel  narrationcm  ab 
his  verbis,  qoae  soli  Josc|>b  Pharao  dixit :  quomiii 
omniom  in  codicibusgnccis,  qiii  a  diligentioribus  con- 
scripti  sont,  qoaedam  obeliscos  habent,  el  signiflcant 
ea  qnx  In  hcbroco  non  iiireiiiuntur,  ct  in  Septuaginli 
inveniuntur;  quanlain  astcriscos,  quibuscasigniflcan- 
tur  qn»  habcnl  bcbrxi,  ncc  habent  Septuaginta. 

CLYI.  [  Ib.  xlvu  ,  9.  ]  Quid  est  qiiod  dixit  Jacob 
Pliaraoni ,  Dia  annarum  vitte  meas ,  quos  ineolo?  Sic 
cniin  liabent  gncci ,  quod  lalini  habci.l ,  ago ,  vel  /m- 
beo,  vci  si  qoid  aliud.  Utnim  ergo  ideo  dixit,  qnos 
incolo^  qoia  in  terra  natos  est,  quam  nondum  popuhis 
divina  jjiromissionehflereditatii  acceperat ;  et  ibi  vitam 
ducens,  otiqiie  in  aliena  lcrra  erat,  iion  solum  quaodo 
pcregrinabaiur  i  sicol  in  Mesopotamia,  verom  eiiam 
quando  ibi  crat  ubi  natos  est?  An  potius  secoiiduro  id 
acxripiendum  est,  qood  ait  Afiostolos,  Qiiaiiu^fK  fWNirf 
in  corpwe^  peregrinamur  a  Domino  (II   Cor,  v,  6) ! 

*  Aro.  Er.  etLov.,  damimai  fecU,  Al>cst  domkmi  ab  opm» 
bos  Mss.  d  ib  cdittone  lun. 


591 


QUiESTIONUM  S.  AtCUSTlM  IN  IIRPTATEUCIIUII 


59) 


SccunJum  boc  el  illud  iii  Psalmo  Jiclum  iiilclligilur, 
inqwlinut  ego  tum  in  terra ,  et  peregrinus  sicui  omnet 
patret  mei  (Ptal.  xxxviii.  13).  Nain  itcrum  dicit  de 
ipsis  diebus  vit»  sua\  iVoii  pervenerunt  in  dies  anHO- 
rum  vita  patrum  meorum ,  quos  diet  incolucrunt.  Non 
enim  bic  aliiid  voluit  iiilelligi,  quam  id  (|uod  latiiii 
codices  habent,  vixerunt ;  ac  per  boc  sigitificavit  haiic 
vilam  incoiatum  csse  supcr  tcrram,  id  cst  pcregriiia- 
tionis  habitationem.  Scd  crcdo  saiiciisboc  convenire, 
quibus  aliam  palriam  xlcrnam  Dominus  polliceiur. 
Unde  videndum  cst  qucmadmodum  dicium  cst  de  im- 
p!is,  Incolent  et  abtcondent^  ipti  caUaneum  meum 
oburvabunt  (Ptal,  lt  ,  7).  De  bis  eniin  coiivcnicntiiis 
nccipilur,  qiii  ut  abscondant  incolunl ;  id  est ,  ut  insi- 
dientur  filiis,  non  mancnt  in  domo  in  xlernum. 

CLVll.  [II).  xLVii,  41.]  Et  dedit  eit  potteuioncm  ia 
terra  optima,  iu  terra  Ramettem,  ncut  pracepit  Pharao, 
Quxrendum  cst  uiruin  lerra  Ramessem  ipsa  sit 
Ccsscn.  Ipsam  cnim  pctioraiit,  ct  ipsam  cis  Pbarao 
duri  pnrcepcrat. 

CLYIII.  [Ib.  XLvii,  12.]  Et  metiebatur  triticum  patri 
tuo  Joseph ;  ct  lamcn  cum  patcr  iicc  qiiando  vldit 
aiioravil ,  ncc  qiiando  ab  iilo  trilicum  accipicbal  : 
quoinodo  crgo  soinniiim  Joscpb  inodo  implclum  pu- 
labimus  (Gcn.  xxxvii,  9),  ct  non  polius  majoris  rci 
coniincre  prophelinin? 

CLIX.  [Ib.  XLVii,  li.]  Et  inlulit  Jotcph  omnempccu' 
hiam  in  dommn  Pharuouis.  Pfrliiitiil  ad  ScripUirain  in 
ii.ncMinni  rc  coinmciidare  lidcin  ramuii  Dci  ^ 

CLX.  [Ib.  xLVii,  IG,  4.]  Dixit  autem  ilUt  Joseph, 
Adducite  pccora  vcstra,  et  dabo  vobis  pancs  pro  pccoribus 
rettris,  si  defccit  *  argentum.  Qiixri  poicst ,  cuiii  Joscpb 
fnime.itn  collegerit  undc  boiiiiiiiis  vivcrcnl,  pccura 
iitide  vivcbanl,  cum  l:mta  raines  invaiescerct :  niaximc 
(]tiia  fratres  Joscph  Pbaraoni  dixeraiil,  Non  tuni  enim 
patcua  pecoribut  puerorum  tuorum  ;  invaluit  enim  fa- 
met  in  tcrra  Chanaan ;  ct  proplcr  banc  eiiam  inopiam 
pascuorum  se  venissc  commeinoravemnt.  Proinde  si 
ea  fame  pascua  defecerant  in  terra  Cbanaan ,  cur  in 
iiDgyplo  non  derecerant,  cadcm  lunc  famc  ubique 
iiivalescente?  An  bicut  pcrbibeiur  ab  cis  qui  loca 
sciiint,  in  muliis  iEgypli  pnludibus  potcrant  i>ascua 
non  deesse,  etiani  cum  fames  cssetfrumcnloruin,  qux 
solent  Nili  flumiiiis  iniindatione  provcnirc?  Magis 
oniin  dicunlur  paludcs  iilx  feracia  '  pascua  gignere , 
quaiido  nqna  Nili  miiius  excrescit. 

CLXI.  [Ib.  xLvii,  29.]  Morilurus  Jacob  filio  suo 
Joscph  dicil  :  Si  inveni  gratiam  in  contpectu  tuo^  sub- 
jice  manum  tuam  tub  femore  meo,  et  faciet  in  me  misc- 
ricordiam  et  veritatem.  Ea  filium  juralione  constringit, 
qua  servum  constrinxit  Abmbam  (Gen.  xxiv,  2) ;  illc 
mandans  unde  uxor  ducalur  lilio  suo,  iste  scpulturam 
commendans  corporis  sui.  In  ulraque  tamen  causa 
nominata  siint  diio  illa,  qua'  magni  babcnda  atque 
pendenda  suiit  in  Scripturis  omiiibus,  quacumque  di- 

*  v^uiis  codox  Corbcieiisis,  faimdis  Pa. 

■  FxJiii,  defiat.  Mss.  vero,  juxU  gncanii,  defecii. 

•  Uju.  ciuiiiilL'tiir.t  f^'!(u-iHs 


s])crsiin  legiintur,  misericordb  et  justilia ,  ?f>J  niisc 
riconlin  et  judicium,  vel  niiscricordia  ei  ▼crilas, 
qiinndoquidcm  inquodam  loco  scriptuin  cst,  Ummta 
viw  Domini  misericordia  et  veritag  (Ptal,  xxrr,  10). 
Iia  h;rc  duo  muUum  commendata  mulium  cooside- 
ramln  suiit.  Servus  autcm  ^rabx  dixerat ,  51  facitit 
f/i  dominum  mcummitcricordiamet  futtiHam  (Cm.xxit, 
49) ;  sicut  ct  isic  filio  suo  dicit ,  Vt  factat  in  me  imte- 
ricordiam  et  veritatem.  Quid  sibi  autem  vellt  a  lanlt 
viro  tain  sollicila  corporis  commendatlo ,  ut  non  In 
iEgyplo  se|)e!iainr,  sed  in  terra  Cbanaan  jdxta  paires 
suos,  miruin  videlur,  etquasi  absurduin,  dcccoAt^ 
nicns  laiitic  cxcellentix  mentis  propbeticac,  si  boc  ki 
lioiiiiiinm  consuctudine  metiamur.  Si  auti^m  In  h» 
omiiibus  sacramcnta  quxniiliir,  mnjoris  adniiratiouis 
gaudiuni  i])si  qui  invencritorietur.  Cadaveribus  qalppe 
iiioriuorum  peccaia  significari  in  Lcgc,  non  diibiom 
est ,  ciim  jubcniur  bomines  post  eorum  contreclatio- 
nem,   sivc  qualcnicumque  coiitactum,  tanquam  ab 
iminuiulitia  purificari.  Elbinc  illa  sententia  ducla  eit, 
Qui  baptizatur  a  morluo ,  el  iterum  tangit  I/Ikw,  q»d 
pro/icit  lavalio  ejus  ?  Sic  et  qui  jejunat  tuper  peeetia 
sua,  ct  itcrum  ambulant  ha:c  eadem  facit  {Eccli,  xxxrr, 
oO,   31).  Scpullura  crgo  mortuorum   rcniissioiieui 
significat  peccatorum,  c<>  pcrthicns  quud  dictum  eit, 
lieati  quorum  remittee  tunt  imtfuitatet^  tt  qaorum  teela 
tnit  pcccata  (Ptal.  xxxi,  I).  Ubi ergo scpelieiida  erant 
Itoc  sigiiillcaniia  cniKivcra  Patriarcbarum ,  oisi  bi  ea 
lorra  ubi  ille  crucilixiis  est,  ciijus  sanguiiic  facta  cst 
remissio  peccaiorum?  Mortibus  cnim  Patriarchaniin 
|)occaia  homiiiiim  Hgurau  suiii.  Dicitur  autcin  ab  eo 
loco,  qiiod  Abrahamium  vo  atur,  ubi  sunl  Isia  cor(io- 
ra,  abcssc  locum  ubi  crucifixus  cst  Dominus  fcr.' 
triginta  inillibus  ,  iit  etiam  ipse  numeriis  eum  signifi- 
cnre  iiitelligntur,  qiii  in  baptisinoapparuitrci^trigiiila 
onnornm  :  et  si  quid  aliud  de  re  tnnta ,  vcl  lioc  niodo 
vcl  sublimiiis  iiitelligi  poicst,  dum  tamcn  n6n  frustn 
arbitremur  lalcs  ac  lantos  bomincs  Dei  tanlam  gcssisie 
cunm  pro  sepeliendis  corporibus  suis ;  cum  sit  atqoe 
esse  debcat  fidelium  isu  sccuritas,  quod  abicuiDque 
corpora  eorum  8e|)eliaiitiir  vel  insepulia  cliam  |ier 
iiiiinicorum  rabicm  rclinquanlur,  autprocorum  libidiiic 
dilnccrata  absumautur,  non  ideo  vel  mlnus  intcgraui, 
vel  minus  gloriosam  corum  rcsurrcctionem  Aitonni. 
CLXII.  [Ib.  xLvii,  51,]  Qiiod  babenllatini  chdices, 
Etadoravit  tuper  caput  virgoeejut;  nonnulli  codiccs 
emendatius  habenl,  Adoravit  tuper  caput  virgm  «ui, 
vel  in  capite  virga  tua,  sivc  in  eacumine  *,  vdfipff 
cacumen.  Fallil  eos  enini  verbum  gnLCum,  qaod  cis- 
dem  liitcris  scribitnr,  sive  ejut^  sive  tuw  :  sed  acccn- 
lus  disparcs  sunt,  et  ab  cis  qui  isla  iioveniiit ,  In  oo- 
dicibus  non  contemnunlur ;  valeot  enlm  ad  magoam 
discretioncm.  Quamvis  ct  unam  plifi  Iltteram  habere 
posset,  si  esset  tuce^  ut  non  esset  KvreO,  sed  htvn^  Ae 
per  hoo  merito  quxritur  quid  sit  qnod  dicton  csi. 
Nam  facile  inlelligeretur  6enem,  qui  virgam  fercfaal 
eo  more,  quo  illa  xtas  baculum  solci;  ot  se  Indloavit 
ad  Deum  adorandum,  id  utiqiic  liBielsn  soper  < 
>  Hcriqae M»,  t^ M cooiaHM ; pro, M 4 


LIUER 

luc,  quam  sic  fcrebal,  ul  supcr  oani  capul  iii- 

0  adorarcl  Deum.  Qiiid  cstcrgo,  AdoravU  $uper 
nmrgof  ejuSfide&ii^ii  sui  Juscpli?  An  forle 
ab  eo  virgain,  quando  ci  jurabal  idcm  filius,  el 
m  leoct,  post  vcrba  jurantis,  noiidum  illa 
mox  adoravit  Deum?  Noiieniin  piidebat  eum 
ntiaper  insigiie  potestatis  filii  sui,  ubi  .figora 
rm  fulunc  prsesignabatur :  quamvis  in  liebrxo 
a  biyus  qusstionis  absoluiio  esse  dicalur ,  ubi 
n.fierbibent ,  El  adoravil  Itrael ad  caput  lecii^ 
iffique.senc]^  jacebat ,  et  sic  positum  babebat^ 
sine  labore,  quando  vellct^  oraret ;  nec  ideo 
iniod  Sept(iaginla  interpretati  sunt,  nullum  vd 
ensam  babere  putandum  est. 

jL  [Ib.  XLviii ,  4<1  Eli^ini  hic  commcmorans 
romissiones  Dei  erga  sc  factas,  dicit  sibi  di- 
FMtam  te  iu  congregationes  gentium  :  qtiibus 
magis  fideiium  vocationcm  significat,  quam 
geoeris  propagatipnem. 
Jl^  [ib.  xLviii,  5, 6.]  Quod  seriptum  est,  dicente 
e  Ephrsem  et  Manasse,  Nunc  ergo  fiUi  tui  duo , 
i  «Kiif  9kbi  in  lerra  jEgypli  priusquam  ad  te  ve- 

1  JEggplum ,  itiet  sun/,  Ep/urcem  el  Manasse^ 
\  R»ben  et  Simeon  erunt  mi/u  (natot  autem  ti 

poitea ,  tibi  erunt) ;  in  nomine  fratrum  tuorum 
uniur  in  tortibnt  eorum:  falliticgontesaliquan- 
ibttment  ila  dictum,  tanquam  si  alios  genuissct 
Utorum  noininibus  coi  Jacob  appcllari  prx- 
quod  iiori  iia  est.  Verborum  quippc  ordo 
Jir,  Nunc  ergo  filii  tui  duo  ,  qui  facti  tunt  tibi 
jEggpti  priutquam  ad  te  venirem  in  Mgyptum^ 
t  Ep/uroem^  et  Manatte ,  tanquam  Ruben  et  Si- 
iMf  mi/ii;  in  nomine  [ratrum  tuorum  appella" 
n  iorUbut  eorum ;  hoc  cst ,  simul  bicredilatem 
CUB  fratribus  suis,  ut  simul  voccntur  filii 
Dox  quippe  ipsac  tribus  adjiinctx  sunt,  ut 
tribu  Lcvi,  quoi  sacerdotaiis  fuit,  duodecim 
pna  terram  dividerent,  ct  dcciinas  prxbcrent. 
lem  inierposiium  est,  quod  de  aiiis  filiis  Joscph 
fenlar  dixit. 

IT.  [Ib.  XLViii,  7.]  Quod  Jacob  filio  suo  Joseph 
a  nescienti  voluit  indicarc ,  ubi  et  quaiido  se- 
malrem  ejus,  cum  et  ipse  simul  fucrit  cum 
s  8uis;  sed  etsi  erat  tam  parvus  xtatc,  ul  illud 
ire  vcl  animo  retinere  noii  possel,  qux  res 
it  modo  dici  ?  nisi  forte  ad  rem  pertinuit  com- 
ire  ibi  sepuium  matrcm  Joseph,  ubi  Cbrislus 
ascitiirus. 

/1.  [Ib.  XLViii,  U,  19.]  Quod  ita  benedicit  ne- 
108  Isracl ,  ut  dexteram  manum  niinori  impo- 
ijori  autem  sinistram,  et  boc  filio  suo  Joscpb 
*orrigere  quasi  errantem  alqiie  nescieiitem,  iia 
et,  Scio^  fiii,  tdo,  et  /lic  eril  in  populum,  el  /lie 
tur;  sed  fraierejutjumor  majorUlo  eril^  et  te- 
m  orii  lYi  muititudinem  gentium  :  liactcniis  de 
accipiendum  est,  quatenus  etiam  de  ipso  Ja- 
ratre  cjos  dictum  est,  Quia  major  sertiel  ntinori 
tv,S3).  Secondumbocenim  significavitaliquid 
ice  boc  laciendo  Israel»  qoodpopulos  posierior 


PRIMUS.  m 

pcr  Christum  futurusgencratione  spirituaii,  superatu- 
rus  crat  populum  prioreiii  de  carnali  patrum  genera- 
tione  gloriantcm. 

CLX  VII.  [Ib.  XLvin,  %i.]  Quod  dicit  JacobSicbimam 
sc  praccipuam  dare  filio  suo  Joseph,  et  addit  quod 
cam  possederit  in  gladio  suoet  arcu.  quu^ri  potcst 
quemadmodum  valeat  ad  litlcram  couvenire.  Emit 
enimccnlum  agiiispossessionem  illam^G^n.  xxxiii,  19), 
non  cepit  jore  viciorix  bcllic».  An  quia  Salem  civi- 
tatcm  Sichimorum  filii  cjus  expugnaveruni  {Id,  xxxiv, 
25),etjiirebelli  poiuitcjus  fieri,  ut  justum  bellum 
ciim  eis  gestum  vtdoatiir,  qoi  taiitam  priores  injuriam 
feccrunt  in  ejus  fiiia  contaminaiida?  Curnonjcrgo  illis 
illam  lcrram  dcdit,  qoi  hoc  perpetraverunl,  hoc  est, 
majoribus  filiis  suis?  Dcinde  si  modo  ex  illa  victoriu 
glorians,  dat  eam  tcrram  filio  suo  Joseph,  cur  ei  dis- 
plicuerunt  lonc^fllii  qui  hoc  commiscrunt?  Cur  doni- 
qiie  etiam  nunc,  cum  eos  bciicdiccret,  exprobrando 
id  commemoravit  in  faclis  coruni  (Id.  xux,  5)?  Pro- 
cut  dubio  ergo  aliquod  hic  laiet  propheticum  sacra- 
mcntum  :  qula  et  Joscpb  qiiadam  prxcipua  significa- 
tione  Chrislum  prxfiguravit,  et  eidatur  ilia  teira,  ubi 
disperdiderat  obrucndo  deos  alicnos  Jacob ;  iit  Cliri- 
stns  intelligatur  possessunis  geiitcs  diis  {^atrum  su9- 
rum  renuntiantcs,  ct  credentcs  in  cum. 

CLXVIII.  [Ib.  XLix,  32. j  Videndum  quomododic^t 
Sci  ipturae,  quod  assidue  dicunl  de  mortuis,  Et  appoti* 
tutett  ad  paires  suos :  yc\f  Appositus  est  ad  populum 
suum.  Ecce  enim  de  Jacob  dicitur,  jam  quidem  mor- 
tuo,  scd  nondum  sepulto;  etad  qoempopulum  appo- 
natur,  non  in  promptu  est  videre.  Ex  iilo  cnim  popu- 
lus  prior  nascilur,  qui  dictus  est  populus  Isracl :  qui 
vero  eum  prxccsserunt,  tam  pauci  justi  nominanlur, 
ui  eos  populum  appdlare  cunctemor.  Nam  si  dictuin 
esset,  Appositus  est  ad  patres  suos,  nulla  quxstio  fie« 
rct.  An  forte  populusest,  non  solum  hominum  sancto- 
rum,  verum  et  Angclorum,  popolus  civitatis  illius, 
unde  dicitur  ad  Hebrxos,  Sed  accessistis  ad  moniem 
Sion,  etadcivitatem  DciJerusa/em^  et  ad  mUUaAngeio  • 
rum  exsuttantium  (  Heb.  xii,  22)?  Huic  populo  appo- 
nunliir  qui  baiic  viiam  placentcsDeofiniunt  ^Tuiic 
cnim  dicuntur  apponi,  quandonulla  jam  renianet  sol- 
liciludo  tentationum,  et  periculum  pcccaiorum.  Quod 
intueiis  ait  Scriplura :  Ante  mortem  nc  laudes  /lominem 
quemquam  {Ecc/i.  xi,  30). 

CLXIX.  [Ib.  L,  3.]  Quadraginta  dies  sepulturae,  quos 
commcmorat  Scriptura,  forte  significant  aliquid  |iee- 
nitentix,  qua  peccata  sepcliuntur.  Non  coim  frustra 
etiam  quadragiiita  dies  jejuniorum  sunt  constiluti,  qui- 
bus  Moyses  (Exo(/.xxxiv,28)  et  Elias  (III  A^^.xix,  8), 
et  ipse  Doroinus  jejunavit  {Matt/i,  iv,  2) :  ei  Ecclesia 
prxcipiiam  observationem  jejunioriim  Quadragesimani 
vocat.  Unde  et  in  hebrxo  de  Ninivilis  apud  Jonam 
prophetam  scriptum  perhibent,  Quadraginta  dies  it 
Ninive  everietur  (Jona:  iii,  4)  :  ut  per  tot  dies,  accom- 
modatos  videiicct  humiliationi  pa:nitcnlium,  intelli- 

'  Ediii,  qui  posi  /umc  viiam  ptaccnies  neo  fitmi.  fnmc 
locum  emeodamos  aoctoritate  Mss.  quibos  EoffTpH  abbatis 
ooUectlo  com  ia  excosis,  tiun  ia  duobos  Gorbeiensibos  lis^ 
soflra^tiv. 


m  QUiESTIONUM  S.  AUCUSTIM  IN  liEPTATEUCIIUM 

4}ueiDaJiiiodiim  possil  itiielligi  irasccns  Dciis ,  qnTi 


990 


non  slcul  Iioino  pcr  irralionabFlcin  peru/fbntionerft , 

pcr  omiii:i  lenendum  est ,  ubi  tale  aliquid  Scri(iftara 

dicil,  iie  de  boc  eadcm  sxpe  diccnda  sint.  Sed  merico 

|i:iTUiir  ciir  hic  irnliis  de  fralrc  liofy^i  dixerit ,  qubd 

ip-^c  illi  loqiierelur  ad  populum  :  vidclur  cniin  lan- 

i|iuiin  dinideiili  non  dedisse  pienissimam  facutlatcm, 

qiiain  daturus  crat ;  ct  per  duos  agi  voluisse ,  quo<l  ct 

|ier  unam  possel,  si  crcdidissci.  Ycruinlainen  cadcin 

«crba  oninia  dillgentiiis  consklcratn,  non  significant' 

iralum  Dominum  pro  vindicta  dcdisse  Aaron.  Sic 

eoim  dicit,  Nonne  ecce  Aaron  ftatef  tuns  Le9Ue$?  scio 

tfttla  toqnens  loquetur  ipse  *.  Quibus  tcrbis  ostciidilur 

Dcus  increpassc  potius  cum ,  qui  limcrct  ire  quod 

ipsc  esscl  ininus  idoncu^ ,  ciim  babcret  rraircm  pcr 

qucm  possct  ad  poputuni  loqiii  quo<l  vellet ;  quoniam 

erat  ipse  gracilis  vocis,  cl  liiigu;n  kirdioris :  qiianqunm 

de  Dco  totum  spcrarc  dcliorct.  Ocindc  cadcm  ipsa 

qux  paulo  antc  proniisent,  et  poslcaquam  iratus  esl, 

dicit.  Dixcrat  cnim,  Aperinm  os  tuum,  et  instruam  te  ; 

iiunc  aiilcin  dieit,  Aperium  o$  tuum  et  os  ejus^  ct  m- 

Uruam  vos  quee  faciatis  :  scd  quoniuin  addidit,  Et  to- 

qnetur  ipse  tibi  ad  populum^  viileiur  oris  apcrtio  prcc- 

stila,  propter  qiiod  dicil  Moyscs  lingu.T  sc  tardioris. 

Dc  vocis  autom  gmcilitnle  niliil  ci  pr;rstnre  Doniinus 

voluit,  scd  propler  lioc  ndjtitorium  rnitris  adjunxit, 

qiii  posset  ca  uti  voco .  qn:i;  populo  doccndo  sufncc- 

ret.  Qiiod  crgo  ail,   Et  dabis  vcrba  mca  in  os  cjus^ 

ostciulit  quod  cn  loqiiondn  ossot  dnluriis  :  nam  si  tnn- 

tummodo  nuJicndn ,  siciit  populo,  in  aures  diccrct. 

Dcinde  (juod  paiiTo  po>t  ait,  Et  loquctur  ipsc  tibi  ad 

populum ,  et  ipse  crit  tuum  os,  et  liic  subnndiiur,  nd 

populum.  Cl  cum  dicit,  Tibi  toquetur  ad  poputum;  sn- 

lis  indical  in  Noyse  priiicipaluin ,  in  Aaron  niinistc- 

rium.  Dcinde  qiio<l  nit .  Tu  autem  itli  eris  quce  ad  Dcum  *, 

magnum  hic  forlnssis  pcrscnilniidiimostsncramontum, 

cujiis  figumm  goml,  vciuli  miMlius  Moyscs  interbeufu 

ct  Aaron ,  ot  mcdius  Aaroii  inter  Moyscn  ct  populiim. 

XI.  [Ib.  IV,  34-25.]  In  co  qiiod  scriptum  cst,  El 

faetum  est^  in  via  ud  rcfeclionem  obviavit  ei  angctus ,  et 

quesrebdt  eum  oceidcre :  et  assumpto  Seppliora  cnlculo , 

eircumcidit  prceputium  /5/ii  sui;  et  procidit  ad  pedcs 

ejus,  et  dixity  Stctit  sanguis  circumcisionis  infantis  mm. 

Et  rcccssit  ab  co;  propter  quod  dixit^  Desiil  sanguis  cir- 

cumcimnls ;  primum  qii.Triliir,  qucm  volcbat  nngelus 

occidcre,  ulrum  Moysen ,  qiiia  dirtiim  cst,  occurrit  ei 

angeltts,  et  qucvrebat  eum  occidere.  Nam  cni  pulnbiliir 

occurrisse,  nisi  illi  qni  universo  siiorum  comitatui 

prxfuit,  ct  a  quo  ca*tcri  duccbanlur  ?  An  puerum  quac- 

rcbat  occidcre ,  ciii  mator  circumcidcndo  subvcnit ; 

ut  ob  boc  intclligntiir  occiderc  voluissc  infantcni,  qiiia 

Bon  eral  ciriuincihus,  alqiie  iin  sancirc  prupccptum 

circumcisionis,  scvcrilalc  vindictx?  Quod  si  ila  cst , 

iiiccrtuni  cst  prius  dc  qiio  dixcril,  quarcbat  enm  occi- 

dere ;  q:iia  ignoralur  qiicm ,  iiisi  cx  conscquciitibus 

*  Sic  Mss.  jiixta  LXX;  hoU  talon  taUiei  autos.  At  ediii,  quia 
eit.quetis  ett,  toquetttr  tpse. 

*  >\c  Uss.  li)oui)one  gracca,  esi  ta  pros  ton  Theon  :  quam 
Wiilio:ieui  alius  rcliaiionint  in  cxeusis,  alias  miiuveniut 
Miik'  Li  niodum,  ciis  bi  iis  quw  ad  heum. 


rcticriaf o^ :  minr  sane  lOtfutiOne  tt  innitali,  ul  pnm 
diccrel,  occurriV  ei,  ei  qwgrebiit  emm  ocdden,  de  qno 
nnill  antca  dixemt.  Scd  talls  cst  in  Psalmo  :  Fmm^ 

menta  ejus  in  montihus  sanetis;  diligit  Damimm  portat 
Sioii  {l*saL  lxxXVi,  4.2).  Indc  cnim  Psalmus  inctpii, 
nec  aliquid  dc  illo  vcl  de  illa  dixcrat,  cujus  funda- 
nent')  intclligi  yoluil,  dicciis,  Fundamenta  ejus  tn  n«N- 
If^tff  sanctis.  Sed  quia  scquitur,  diligit  Dominus  porias 
Sion;  ergo  fundameiita  vel  Doniini  vel  Sion,  ct  ad 
faciliorcm  sensum  iiiagis  Sion,  ut  fmidameiita  civitarit 
accipianlur.  Scd  qiiia  in  boc  pronoroine,  quod  esl, 
cjus,  geiius  ambigiium  est  (omnis  enim  generitesl 
Iioc  pronomen,  id  cst  et  inasciilini,  el  feminini,  ct 
neuiri),  in  graxo  auicm  in  fcminino  generc  diciittr 
«uT4f,  masculino  ct  iiculro  aureC,  ct  babet  codci  gra^- 
cus,  KuToC;  cofiit  iiilclligere  non  fundamenU  Sion, 
sed  fundamcnta  Doinini,  id  csl,  qnx  consiituit  Domi- 
nus.  de  quo  dicluni  c^-t,  yEdificans  Jerusalem  Dom- 
nus  {PsaL  cxlvi.  2).  Nec  Sion  Uimen,  nec  Dominum 
anloa  nominnvcrnt .  ciim  diccret,  Fundamenta  ejus  m 
montibus  sanciis  :  sic  ot  liic  iioiidum  noniinato  infante 
dicliim  cst ,  occurrit  ci,  et  qumrebat  enm  occiden;  uf 
dc  qiio  dixerit,  in  coiisequciitibus  agnoscamus.  Quan- 
quam  etsi  de  Moy^c  accipcre  quisquam  volocrit,  non 
est  mngnoporc  rc>istcndum.  Illud  potius  quod  seqoi- 
tur,  si  fieri  poti^st,  inlelligntiir,  quid  sibi  vclit  idoo  re- 
ccssissc  angciuiii  ab  inlcrfcclione  cujuslibet  eorum, 
quin  dixit  miilicr,  Stelit  sanguis  circumdsionis  infaw 
tis.  Non  cnim  nil,  Rcccssit  ab  eo,  proptcr  quod  cir- 
cuincidit  infantem  :  scd  qiiia  stclit  sangiiis  circunici- 
sionis;  iion  quia  ciicurrit,  scd  quia  stctit:  magno, 
nisi  fallor,  sacranicnto. 

XII.  [II).  iT,  20]  Qiiod  supcrins  dictum  est,  qnod 
Moyscs  iixorcm  et  infanlcs  suos  imposuit  vebiculis, 
ut  cum  cis  in  iEgyptiim  pergerct,  postca  vcroJotlior* 
soccr  ejiis  ilii  cuin  eis  occiirrit ,  poslcaqnam  oduxil 
popiilum  cx  iEgyplo  {Exod.  xviii,  1-5) ;  qirari  polest 
quomodo  iitruniqiic  sit  vcrum.  Scd  iiiielligendum  esi, 
postiilam,  qux  ab  angclo  futura  crat,  inlcrfcctionem 
Moysi  vel  infantis.  rcversam  fuissc  cum  panruiis.  Nam 
qnidnin  putavenint  propter  boc  angclum  lcrniissc, 
nc  ad  impcdimciilum  ministcrii,  quod  divinitus  impo- 
siiuin  Moyscs  gcrelKii ,  fcmiiicus  sexus  comitaretur. 

XIII.  [Ib.  V,  I-3.]QuxriturquomodopopuIodlcatur, 
quod  mnndavit  Deus  ejecturum  sc  eos  de  iEgyplo  in 
terramCbanaan ;  Pbaraoni  atilcm  dicalur,  quod  Iriuin 
dicrum  itcr  cxire  vcllont  in  descrtum  immolarc  Dco 
suo  cx  mandalo  cjiis.  Scd  intclligcndum  csl,  quani- 
vis  Dcus  scirct  qiiid  cssct  faclurus ,  qiioniam  pnc- 
sciebat  non  conscnsiirum  Phnraoncin  ad  populum 
diniiilcndum  ,  iliud  primo  diclumesse,  qnod  etiafli 
primiius  rieret,  si  ille  diiniiterei.  Ut  cnim  sic  fiercnt 
omnia  qtieiuadmodiim  consequens  Scripiure  tostatur, 

^Phnrnonis  contumacia  mcruit  et  suorum.  Neque  enim 
mendacittT  Dcus  jubct  quod  scit  non  factunim  cui 
jul)ctiir,  iil  justum  judicium  conscqualur. . 

XIY.  [Ih.  V ,  22 ,  23.]  Verba  qux  dicit  Moyses  ad 
Domininn,  Quarc  ufjiixisti  popuium  huuc?  eiuiquid  me 

*  lii  ediUs,  rcthro.  Ai  in  hss.  u(i  ipul  IXX, « 


eOI  •  LIBEU  SECUN DUS 

mWillf  Ex^^miimimTintMm  ad  Pharamum  loqui  in  iuo 
RMiiftit',  in  ^mii''  pdfM/iMi';  el  non  HberasU  pofmlnm 
rtiM;  iMm  omtnMciiB  veriMi  sutU  vcl  indignaliOHis,. 
led  iDquisitioiiiff:  etkomiionis-:  qood  cx  hts  apparet^. 
qiuo  iUi  Dooiinus  resfwndit.  Nbn'  enim  arguit  infid^ 
litaleniijjusysod  quidistt  factunis  apeniit. 

XY.  [IK  vi»  14-ig.]Sacranicnti  iocuin  esse  dubium. 
non  est,  quod  Scriplura  volcns  origiMem  Moysider 
nonstmre,  quoniam  ejni  actio  jamcxpetebat,.a  pri- 
dMigeniio  Jacob,  id  est  Ruben ^  prc^cnies  ccepil,  indo 
ad  Siroeoo ,  inde  ad  Levi ;  ultra  progressa  non  esl, 
qvoniam  ex  Levi  Moyses.  Hi  autem  commemorantur, 
qui  jam  oommemoraii  fucraut  in  iliis  sepiuaginla 
quitique,  in  quibui  Israel  intravit  in  iEgyptum  :  non 
eaim  primam  neqiie  secundam  ,  sed  tertiam  iribum, 
id  est  Leviticam  Dcus  esse  voluit  sacerdolaiem. 

XYL  [Ib.  VI.  30.]  Quod  Moyses  dicit,  Ecce  ego  gro- 
etli  voea  ium,  ei  quomodo  exaudiei  me  Pharao?  non 
videtur  tanlum  propier  magniludinem  populi  excusare 
de  vocis  gracilitaie,  verum  etiam  propler  unum  ho- 
roinem.  Mirum  si  lam  grnciiis  vocis  fuil ,  ut  nec  »b 
uno  bomine  possel  audiri :  an  forie  rcgius  fasliis 
iion  eos  permittebat  de  proximo  loqui  ?  Diciiur  auiciu 
iili  :  Ecce  dedi  te  deum  Pharaoni^  a  Aaron  fraler  luu$ 
erii  tuus  propheta  {Exod^  vii,  i). 

XYIi.  [Ib.iv,  iG.]  Notandumqiiod  cnmad  populuin 
millerelur,  non  ei  dictuin  est,  Eccodedi  lc  dcuin  po- 
pulo,  et  frater  tuus  eril  tuus  prophet:i;  scd  [rateriuHs, 
inquit,  loquetur  tibi  ad  popuium,  Diclum  eliam  cst, 
Erii  0$  iuum  ,  et  lu  Hli  quw  ad  Deum  :  non  dictuin  cst, 
Tn  illi  dciis.  Pharaoiii  ;iutcm  dicilur  Moyscs  dalus 
deus,  et  secundum  analoginm  propbeln  Moysi  AnroiKy 
sed  ad  Pharaonem.  Uic  insiiiuatur  nobis ,  ca  loqui 
proplieuis  Dei  qux  audiunt  ab  eo,  nlhilque  aliud  csse 
propbetani  Det ,  nisi  cnuiiti;ilorcm  verborum  Dci  bo- 
ninibus ,  qui  Deum  vei  noa  possunt  vel  non  meren- 
lur  audirc. 

XVIll.  [Ib.  VII,  3.]  Assiduc  Deos  dicit,  Indurabo  cor 
Pharaonit :  et  velut  causam  infei  t  cor  iioc  faciat,  /n- 
durabo^  iiiquit,  eor  Pharaoni$^  ei  implebo  tigna  mea  ei 
porlenia  mea  in  JEgypio ;  tanquam  necessaria  fucrit 
obduralio  cordis  Pharaonis »  ut  signa  Dei  multiplica- 
reiitur  vcl  implerentur  in  iEgypto.  Ulitur  ergo  Deus 
bene  eerdibus  maiis,  a(i  id  quod  vult  oslendere  bonis, 
Tci  qiiod  facturus  est  l>onis  ^  El  quamvis  uniuscujiis- 
que  cordis  in  malitia  qualitas ,  id  est ,  quale  cor  ha- 
lieat  ad  malom,  suo  fiat  viiio ,  quod  inolevit  ex  arbi- 
Irio  voluntalis ;  ea  lamen  quaiitale  maia  ut  buc  vcl 
illuc  moveatur,  cum  sive  huc  sive  illuc  male  movca- 
tiir,  causis  fit  quibus  animus  propcllitur  :  qiix  causx 
i'.t  existanl  vel  iion  eiistant ,  non  ebt  in  boininis  po- 
lestaie ;  sed  veniunt  ex  occulta  providentia,  justissima 
plane  et  sapientissima,  universum  quod  crcavit  dispo- 
iieiitis  et  administrantis  Dei.  Ut  ergo  ule  cor  haberct 
Pbarao,  quod  palientia  Dei  non  moveretur  ad  pieta- 
tem  I  sed  polius  ad  impietaiem ,  vitii  proprii  fuit : 
qood  vero  oa  facta  sunt ,  quibus  cor  suo  vitio  tam 


*  vetus  oodcx  CorbcieDsis,  ct  Clugyi  u  collcaio  in/luol)US 
Mss.,  vei  qHot  Murus  esi  bonos. 


OOt 
niaiignum  resisteret  juasiooibos  Dei  (boc  esl  enlm 
quod  dicilur  induratum ,  qula  non  flexibiliter  consen« 
tiebai,  scd  inflexibiliter  resistebat),  dispensationla 
fuit  divin» ,  qua  tali  cordi  non  solum  justa  ,  sed  evi* 
denter  justa  poena  parabatur,  qua  timentcs  Deum  cof- 
rigerentur.  Proposito  quippc  iucro,  vcrl)i  gratia,  priH 
pler  quod  homicidium  committntur,  aliter  ayarus, 
aliter  pecuui»  contemptor  movetur ;  iile  scilicet  ad 
facinus  pcrpetraiidum ,  ille  ad  cavcndum  :  ipsius  ta- 
men  lucri  propositio  in  alicujus  illorum  non  fuit  po- 
testate.  Ita  caiiso!  vcniunt  hominibus  malis,  qux  non 
sunt^uidem  in  eorum  potestate,  sed  hoc  de  illis  fa- 
ciunt,  quales  eos  inveneriiil  jam  factos  propriis  vitils 
ox  pnetcrita  votuntaie.  Videndum  sane  est,  utruiii 
eliam  sic  accipi  possit,  Ego  indurabo^  tanquani  dice- 
rct ,  Qiinm  durum  sit  demonstrabo. 

XiX.  [Ib.  VII ,  9.]  Si  loquetur  vobis  Pharao  dicent^ 
Date  nobis  signum  aui  porlentum  :  et  dices  Aaron  frairi 
/tio,  Suwe  virgam ,  et  projice  illam  palam  Pharaone  ei 
paiam  serms  ejut;  ei  erit  draco.  Ilic  ccrtc  non  mini* 
sicrio  vocis  opiis  crat ,  cui  vidcbatur  velut  cx  neccs* 
silnle  datus  Aaron  propler  gracililatcm  vocis  Moysi ; 
scd  virga  erat  piojicienda  ut  draco  ficrct :  cur  hoc 
crgo  Moyscs  ipse  r.on  fecit ,  nisi  quia  ista  mcdiatio 
i|isius  Anrou  intcr  Moyseu  et  Pharaonem  aliciijus 
mngnx  rci  figurnm  gerit? 

XX.  [Ib.  VII,  lO.j  Ciiam  boc  DOtandum ,  quod  cum 
signum  palnm  Pharnone  ficret,  scriplum  est,  Et  pro- 
jecii  Aaron  virgam  suam  :  cum  forte  si  dixisset ,  Pro- 
jccit  virgain  ,  nuiia  esscl  quxstio ;  quod  vero  addidit, 
snam ,  cum  eam  Moyscs  dedcrit ,  noii  frustra  forsitan 
dictum  est.  An  crat  ulriquc  illa  virga  comniunis,  ut 
cujiisribet  eoruin  diccrctur,  vcrum  dicerctur? 

XXI.  [Ib.  VII ,  12.]  Ei  absorbuit  virga  Aaron  virgat 

iUorum.  Si  dictum  essct,  Absorbuit  dmco  Aaron  vir- 

gns  iiiorum ,  intelligeretur  vcrus  draco  Anron  phan- 

tastica  illa  figmenu  noa  absorbuisse,  sed  virgas.  IIoc 

cnim  potuit  absorbere  qood  erant ,  non  quod  esso 

videhantur  et  non  erant.  Sed  quoniam  dixit,  Absorbmi 

virga  Aaron  virgas  iltorum  ;  draco  utique  poluit  virgas 

nbsorbere,  non  virga.  Sed  eo  nomiiie  appcllnia  res 

cst  unde  vcrsa  esl,  non  in  qiiod  vcrsa  esl,  qiiia  in  id 

ciiam  revcrsa  est :  et  ideo  hoc  vocari  debcbat  quod 

principalitcr  erat.  Quid  ergo  diccndum  est  de  virgis 

inagorum?  utrum  et  ipso!  veri  draconcs  facue  fucrant, 

sed  ca  ratione  virgjc  appcUatx  sunt ,  qua  et  virga 

Aaron  ?  an  potius  vidcliantur  esse  qiiod  nou  eraiil, 

ludiricaiione  vcnclica?  Cur  ergo  ex  utraque  parie  el 

virgx  dicuutur  ct  dracones,  ut  de  rigmcntis  illis  niliil 

di(rcr.it  loqucndi  modus?  Sed  demonstrare  difficile 

est  quomodo  cliain  si  vcri  draconcs  facti  sunt  ex 

virgis  inagonita ,  non  ruerini  t;ime:i  crealores  draco- 

num,  nec  magi,  ncc  angeli  niali  qiiibus  ministris  illa 

operabantur.  insunt  enim  corporcis  rebus  pcr  omnia 

elementa  mundi  quxdam  occulto:  scininarix  raiiones, 

quibus  cum  data  fuerit  opporlunitas  temporaiis  atque 

causalis,  prorumpunt  in  species  dcbitas  suis  modis  ct 

fiiiibus.  £t  sic  non  dicuntur  angeli ,  qui  isia  faciunt^ 

animalium  crcatorcs ;  sicut  nec  agricokc  segctum  vel 


«5 


QUiESTlONUM  S.  AUGUSTINl  IN  HCPTATEUCllUM 


arbonuD  vcl  quoruoKiue  in  tcrra  gignenlhun  crcatores 
dicendi  sunt,  quamvis  noyerinl  praeberc  qua&dam  vi- 
sibiles  opportunilaies  e4  causas  ,^  ot  illa  nascanlur. 
Quod  autem  isti  faciunt  visibiiiter,  hoc  angeli  invisi- 
biiiter ;  Deus  vcro  sohis  *  veruscreaior  cst,  qui  causas 
jpsas  ct  raliones  seminarias  rebus  inscruit.  Res  brevitor 
dictaest,  qux  siexemplisetcopiosadisputalionecxpli- 
cetur,  ut  facilius  intelligatur,  longo  scrmone  opus 
est ,  a  quo  se  mtio  nostrae  fesiinationis  excusnt. 

XXII.  [Ib.  vii,  22.]  Fectrunt  autem  $imililer  et  incan' 
iatorei  jEgypttorum  vcnepciit  twt :  it  induratumeit  cor 
Pharaonis,  ct  non  exaudivit  eos,  ticut  dixit  Dominus.  Guni 
hxcdicnniur,  vidclur  propterea  cor  Pbaraonis  indura- 
tuni  fuisse,  quia  ct  incantalorcs  ^gyptiorum  similia 
fccerunt  :  sed  conscqncnlia  docebunt  quanla  fuerit 
illa  obduratio ,  eliam  cum  incantatores  defecerunt. 

XXIII.  [Ib.  VIII,  7.]  Fecerunt  autem  timiliterel  »fi- 
cantatoret  ^gyptiorum  veneficiit  tuit;  et  eduxerunt 
ranattuper  terram  jEgypti»  Quxritur  undc,  si  jam 
ubique  factum  erat.  Scd  similis  quastio  est ,  unde  et 
aquam  in  sanguincm  vertcrinl ,  si  tota  aqua  i£gypti 
in  sanguincm  convcrsa  jam  fuerat.  Proinde  iiiteliigcn- 
diun  cst  regioncm ,  ubi  filii  Israel  babilabant,  plagts 
t;ilibus  non  l\jisse  percussani  :  ct  inde  potuerunl  in- 
canialores  vcl  aquam  haurire,  quam  io  sangiiinem 
verterent ,  vd  aiiquas  ranas  cducere  ad  soiam  de- 
inonsirationem  magic»  polenli».  Quanquam  iMitiie- 
runt  eiiam ,  posteaquam  illa  compressa  sunt ,  faccrc : 
sed  Scriplura  cito  narrando  conjunxit  quod  etiam 
pi)Stea  fleri  potuit. 

XXIY.  [Ib.  viu,  45.] £<  vidit  Pkarao quonwm  facta 
ctt  refrigeratiOf  et  ingratatum  ett  cor  ejut ,  et  non  exaU' 
divU  eot ,  sicut  dixerat  Dominut.  Hic  apparet  non  illas 
tanium  fuisse  causas  obdurationis  cordis  Pbaraonis , 
quod  incantatores  ejus  similia  faciebant;  verum  etiam 
ipsam  Dci  patientiam ,  qua  parcebat.  Paiientia  Dei  se- 
cunduro  corda  hominum ,  quibusdam  utilis  ad  poeni- 
tcndum ,  quibusdani  inutilis,  ad  resistendum  Deo  et 
in  mnlo  perseverandum  :  non  tamen  per  se  ipsa  inu- 
tUisest,  sed  secundum  cor  malum,  sicut  jam  diximus. 
IIoc  et  Apostolus  dicit :  Jgnorat  quia  patientia  Dei  ad 
pcenitentiam  te  adducitf  Secundum  atUem  duritiam 
cordit  tui  et  impoenilens  cor,  thetaurizat  tibiiram  in  die 
ira  et  revelationit  juttijudicii  Dd^  qui  rcddet  unicuique 
tecundum  opera  ejut  (  Rom.  ii,  4-6).  Nam  et  alibi 
cum  diccret ,  Chritti  bonut  odor  tumus  in  onmi  loco ; 
ctiam  illud  adjunxit ,  Et  in  iis  qtii  salvi  fiunt ,  et  in  iit 
qui  pereunt  ( II  Cor.  ii,  45).  Non  dixit  Gbristi  bonum 
se  odorem  esse  iis  qui  salvi  fiunt ,  malum  autem  iis 
qui  pcrcunt ;  sed  tanlum  bouum  odorem  se  dixit.  Illi 
vero  talcs  sunt,  utet  bono  odorepcreant  seciindumi' 
sui  cordis,  ut  sa*pedictum  est,  qualitatem ,  qiiae  mu- 
taoda  cst  boiia  volunlate  in  Dei  gratia  ,  ut  incipiant  ei 
prodesse  judicia  Dci,  quae  malis  cordibus  noceiit. 
Uiidcille  mutatoinineliuscorde  cantabat,  Vivet  anima 
mM,  et  laudabit  U;et}udicia  tua  adfuvabunt  me{Ptai. 
cxviii,  475).  Non  dixit,  Muncra  tua,  vel,  pncmia  tua ; 
iedjttdicia  tua.  Multum  est  autem  ^  «ic/^cra  fiducia 

1  uss.  Quiadccim*  wm. 


€04 

dici  possit ,  Proba  me,  Dandmf  M  Wda  wu;  wre  rcHet 
meot  et  cor  meum.  Et  ne  sibi  &liquid  ei  suls  viribiis 
Iriboisse  videretur,  continuo  addidit :  Quamam  aiMf- 
ricordia  tua  ante  oeulot  meot  etl ,  et  comjfiaan  im  terH 
laie  tua  ( Ptat.  xxv,2, 5).  Factam  erga  se  coaunemo- 
rat  misericordiam ,  ut  compboere  possel  iii  veritale: 
qiioniam  universaeviae  Domini  miscricordia  et  veritas 
{Ptal.  XXIV,  40). 

XXV.  [Ib.  Tiu,  49.]  Qood  dixeniiit  inagi  ad  Pharao- 
nem ,  Digiiut  Dei  ett  hoc  ^  quoniam  non  potoenmt 
educcre  scynipbes ;  senseroot  profecto ,  cum  aninm 
suaruin  nefariarum  scireot  potentiam,  non  taiibis 
ariibus ,  velut  potentior  in  eis  essel  Mojses ,  soos 
conatus  fuisse  frusUratos,  otnoo  possent  educere  scjr 
niphes,  sed  digito  Dei»  qui  otique  operabatur  per 
Moysen.  Digitus  autem  Dei ,  sicot  Evangelium  mani- 
fcstissime  loquitur,  Spiritus  sanctus  iutelligitor. 
Namquc  uno  evangelista  ita  narrantc  verba  Domioi, 
ut  diccret ,  Si  ego  in  digito  Dei  ejieio  damonia  (  Liic. 
XI,  20) ;  alius  evaiigclisu  idipsum  narrans  expooere 
voluit  quid  sit  digitus  Dei,  et  ait,  Si  ego  m  Spirifh 
Dd  ejicio  dcsmonia  ( Mattk.  xu ,  28).  Gum  itaquemagi 
fatcrcntur,  quoruin  Pbarao  poleniia  praDfidebat,  digi- 
tuni  Dei  esse  iii  Moyse » in  qoo  soperabantur,  et  eo- 
rum  veneficia  frustrabantur ;  tamen  induntum  est  cor 
Pharaonis  nonc  mirabili  omoino  duritia.Gur  aotem  io 
teriia  ista  plaga  magi  dcfecerint  (nam  plags  cceperonfr 
cx  quo  aqua  in  saiiguinem  versa  est ) ,  et  seiitire  et 
cxplicaredifncile  est.Poterant  enira  et  in  primosigoo 
deficerc,  obi  in  serpcntem  virga  conversa  esl;  et  in 
priina  piaga,  ubi  aqua  in  sanguinem  commutau  est; 
et  in  secunda  do  ranis ,  si  hoc  voluisset  digitus  Dei , 
id  est  Spiritus  Dei.  Quis  eniro  dementissimus  dixerii 
digiium  Dci  in  hoc  signo  poluisse  conatus  magorom 
iinpedire ,  ctin  superioribus  nequivissc?  Omnino  ergo 
ccrta  causa  est  quare  illa  facere  huc  usqoe  pennissi 
suot.  Gommcndatur  eniro  fortasse  Trinitas ,  el  quod 
verum  est ,  summi  philosoplii  gcntium ,  «luantom  in 
eorum  litteris  indagatur ,  sine  Spiritu  sanctopbiloso- 
phnti  sunt,  quamvis  dc  PalreelFilio  non  tacuerint,  quod 
etiam  Didymus  in  iibro  suo  mcminit »  quem  scripsil 
de  Spiritu  saiicto  {Didgmut  in  lib.i  de  Spiriiu  taucio). 

XXVI.  [Ib.  vm,  21-23.]  Ecce  ego  miUo  in  ie^etim 
tervot  tuot ,  et  in  populum  tuum ,  et  tn  domot  iuat  €f- 
nomyiamf  et  implebuntur  domut  jEgyptiorum  cynonqfM; 
ut  tdat  quoniam  ego  tum  Dominut  Deut  omnit  tenw: 
el  dabo  intervallum  inter  populum  meum  ei  inier  popm* 
lum  tuum.  Quod  hic  Scriptura  aperuil ,  ne  ubique  di« 
ceret ,  intelligere  debemus  et  in  posterioribus  et  m 
prioribus  signis  factum  esse ,  ut  terra  iii  qoa  babiu- 
bat  popuIusDci,  nullis  plagis  Ulibus  vexarelur.  Op- 
portunum  autem  fuit  ut  ibi  boc  aperte  poneretor,  ondo 
jam  incipiunl  slgna  quibus  magi  similia  noc  conali 
sunt  faccre  :  procul  dubio  enim  quia  ubique  fuenul 
'acyniplies  in  regno  Pbaraonis ,  non  autem  foeranl  ia 
terra  Gessen ,  ibi  conati  sunt  magi  similiter  facere  • 
et  minime  potucrunt.  Quousque  ergo  deficerenl,  nihif 

>  aic  Mss.  Juxia  grxcam  interprcUtionem  UOL  Al  edU^ 
etiMc. 


605 


LIBCU  SECUNDUS. 


de  illius  ternc  se^rcgatione  dtcium  est;  scd  ex  quo 
coeperant  ea  flcri »  ubi  jam  illi  similia  facere  nec  co- 
nari  auderenl. 

.  XI VII.  [Ib.  Tin,  25.]  Quod  latini  habcnt,  Euntes  tm- 
wtQlaU  Donitno  Deo  vestro  in  terra  *,  grxcus  babet,  Ve- 
menieg  (a)  immolaie  Donuno  Deo  veuro  in  ierra,  Nolebat 
enim  eos  ire  qno  dicebant ,  sed  ut  illic  in  iEgypto 
iinmolarent,  volcbat.  Hoc  ostendunt  verba  Moysi  qua: 
sequuntur,  ubi  didt  non  posse  flcri  propler  abomina- 
liooes  iEgyptiorum. 

XI VIII.  [Ib.  Tiii,  26.]  Qnod  ait  Moyses,  Non  poUst 
pm  nc  :  abominatioues  enim  jEgyptiorum  immolabi' 
vuuDonuno  Deo  nosiro  ;idest,  bxc  immolaluri  sumus 
quae  abominanlur  i£gyptii ,  et  propterea  in  i£gypto 
iion  possumus  :  boc  manifesiant  verba  qux  adjungit 
et  diclt ,  Si  enim  immolaverimus  abominationes  JEgyp' 
ItonfiM  palam  iptis  ,  lapidabimur.  Hoc  non  inteiligen- 
tcs  qoidam  iolerprctes  nostri ,  sic  interpretati  sunt » 
otdicerenl,  Non  potcst  fieri  sic  :  nomquid  abomiua- 
tiones  ifigyptioram  immolabimus  Domino  Deo  nostro? 
Cummagis  boc  Scriplora  dixerit,  quia  iEgyptioram 
abominaiiones  immolaturi  sunl.  Alii  vero  latini  sic 
babent,  Non  potest  fieri  sic  ,  quoniam  abominaiiones 
JEgyptiorum  non  immolabimus  Domino  Deo  nostro. 
Coiitrarium  sensum  facit  addita  parlicula  negativa, 
cum  Moyses  dixerit ,  Non  potesi  fieri  tic  :  abomina' 
ffonef  enim  jEgyptiorum  hnmolabimut  Damino  Dco 
uoMtro^ :  et  ideo  in  eremum  dicebant  se  ire  velle ,  ubi 
i^yptii  non  viderent  al)ominationes  suas.  Hoc  autcm 
intelligendum  est  mysiice  significari ,  qnod  etiaro  de 
pastoribus  dicimus ,  qui  erant  iEgyptiis  abominabiles 
( Gen,  zm,  34  ) ;  et  ideo  separatam  tcrram  Israeliue 
acceperant ,  cum  veiierunt  in  iOgypium.  Sic  enim  et 
lacriflcia  Israclilaram  abominaiiones  sunt  iEgyptiis , 
sicut  iniqnis  vita  Justoram. 

XXIX.  [Ib.viii,32.]  Cum  ablata  esset  locusta,  dictum 
e$t  de  Pbaraone,  Et  ingravavit  Pharao  cor  iuum  etiam 
in  hoc  tmpore^  et  noluit  dinttttere  populum,  Certe  nunc 
non  dictum  est ,  Ingravatum  est  cor  Pharaonis ;  scd, 
higravamt  Pkarao  cor  $uum.  Sic  ulique  in  omnibus 
plagis.  A  volunlale  quippe  hominis  cst  origo  vilioriim: 
nioventur  autem  causis  corda  hoininum ,  talia  sic  , 
talia  vcro  sic,  etiam  non  diversiS  causis  saepediverso 
iQodo ,  secundom  proprias  qualiiates,  qux  ex  volnn- 
lalibus  vcniunt. 

XXX.  [Ib.  IX,  7.]  Videns  autem  Pharao  quia  non  est 
wwrtuumdepecoribut  /iUorum  Itrael  ullum,  ingravatum 
ettcor  Phttraonit.  Quomodo  ex  contrariis  causis  facta 
est  hxc  ingravatio  cordis  Pbaraonis?  Si  e:iim  et  pe- 
cora  Israelilaram  morerenlur,  tunc  Tiderclur  causa 
eompetens  qna  or  ejos  ingravaretur  ad  contemnen- 
duni  Deuin,  lanquam  si  et  magi  ejus  pecora  Israelita- 
mm  fedssent  niori :  nunc  vero  unde  debuit  ad  timen- 
dum  vel  credendum  moveri,  videns  nullum  pecus 
■lonuain  ex  pecoribus  Hebncorum,  hinc  ingrava- 

^Editi,  in  lerrahac.  Abestdemoostrati^-a  particula  a  liss., 
tnest  qDoqae  ab  Interpretatione  IJCX,  quo  ik  m  Augustl* 
MinuoiiiJgeaiiiiuiitrarobaiiclocuiii. 


tum  est;  id  est,  illa  ingravatio  ctiam  hoc  usque  pro- 
gressa  est. 

XXXI.  [Ib.  IX,  8.]  Quid  est  quod  dicit  Deos  ad  Aaron 
et  Moysen,  Sumite  vobit  pleitas  manut  faviMa  de  for^ 
nace^  et  aspergat  Moyses  in  ccelum  coram  Pharaone  et 
coram  servis  ejut,  el  fiat  pnlvis  in  unkerta  terra  jEgy- 
p^i?Sigiia  enim  supcriora,  virga  fiebant,  quam  non 
Moyses,  sed  Aaron  vel  extendebat  super  aquam,  vel 
ea  terram  pcrcuiiebat:  noiic  vero  intcrpositis  duobus 
signis  de  cynomyia  et  pecorum  mortibas,  ubi  nec  Aaron 
nec  Moyses  aliquid  manu  opera  ti  sunt,  dicitur  ut  Moyses 
favillam  spargat  in  coelum  de  foraace,  ct  banc  ambo 
sumere  jubeniur,  sed  ille  spargere  non  in  terram,  scd 
in  coelum :  tanqiiam  Aaron  qui  datus  erat  ad  populum, 
tcrram  peroutero  deberet,  vd  in  terram  sive  in  aquam 
manum  cxtendero;  Moyses  vero,  de  quo  dictum  est, 
Erit  tibi  («)  quee  ad  Deum  {Exod,  iv,  46),  inca?Ium  ju- 
betur  faviilamspargere.  Quid  duoilla  supcriora  signa, 
ubi  nec  Moyses  nec  Aaron  manu  aliquid  operantur  ? 
Quid  sibi  vuli  ista  diversitas?  neque  enim  nihil.     . 

XXXII.  [Ib.  IX,  16.]  Et  propter  hoc  ipsum  conterva- 
tut  et,  ul  ostendam  in  U  virtutem  nuam,  et  ut  attmfR- 
tielur  nomen  nUum  in  universa  terra,  Uxc  Scriptune 
vei  ba  ct  Apostolus  posuit,  ciim  in  eodem  loco  perdif- 
ficili  vcrsarctur.  Ibi  aulem  et  hoc  ait :  Si  autem  votent 
Deut  ostendere  trmn,  et  demonslrare  potentiam  tuam^ 
attulit  in  muita  patientia  vata  irce :  parcendo  utique  iis 
quos  inalos  futuros  csse  prxscicrat;  qu»  vasa  dicit 
perrecla  in  perditioncm.  Et  ut  notat,  hiqait,  faceret 
divitiat  gloria  twB  in  vata  ndsericordim  (Ronu  ix,  22, 
23).  Unde  vasoram  misericordis  vox  est  in  Psalmis  : 
Deut  meut,  mitericordia  ejut  prceveniet  me;  Deut  meut 
demonttrafril  mihi  in  ininttcit  meit  {PtaL  lviii,  11,  42). 
Novit  ergo  Deus  liene  uti  malis,  in  quibus  tamen  hu- 
manam  naturam  non  ad  maiitiam  creat,  sed  perfert  eos 
palienter  quoosqne  scit  oportero;  non  inaniter,  sed 
utens  eis  ad  admonitionem  vel  exercitationem  booo^ 
ram.  Ecce  enim  ut  annuntiarotur  nomen  Dei  in  ani- 
versa  terra,  vasis  mlsericordiie  otique  prodest.  Ad 
eoram  itaqiie  utilitatem  Pharao  servatus  est,  sicut  et 
Scriptura  lestatur,  et  exitus  docet. 

XXXIII.  [Ib.  IX,  19, 6, 20.]Quid  estquod  maiid.ivit 
Deus  Pharaoni,  cum  se  facturam  magnam  grandinem 
minarotur,  ut  fesUnet  congregaro  pecora  sua,  et  quae- 
cumque  illi  csscni  in  campo,  ne  grandine  intereant? 
boc  enim  non  tam  indignanier  quam  misericorditcr 
videtur  admoncro.  Sed  hoc  non  facil^  qoaestionein, 
quando  Dens  etiam  irascens  temperat  poenam.  liluil 
est  quod  merito  movet,  quibus  uunc  pecoribus  consu- 
latur,  si  omnia  mortua  fuerant  plagn  superiore,  ubi 
scriptum  est  quod  discrevit  Deus  inler  pecora  UebraDO- 
ram  et  iEgyptioram,  ita  ut  illinc  nulluui  mororetur, 
omnia  vero  i£gyptioram  pecora  morercntur.  An  eo 
soivitur  quxstio,  quod  pncdixerai  ea  morittira  qua:  in 
campo  fuissent,  ut  hxc  accipiantur  omiiia ;  intciiigaii* 
tar  aotem  evasisse  quas  in  domibus  eraut,  qux  putue« 
rant  etiam  a  dubiiantibus  colligi,  ct  in  domo  teueri, 
ne  forte  vcrum  esset  qui>d  Moyscs  Dominum  l^tunmi 

{a)  vulgau :  Erit  ei  in  Ati. 


\jii.€STIONl)M  S.  AUGUSTINi  IN  IIEPTATEUGIIUM 


1^7 

rb4i>  |»iardi\ciai  c4  c\  l»to  ci^c  iii  campis  llcniin  po- 
U-raiil,  i\\LK  ukkIo  juIukmk'1  iH>iigrcgari  in  domos,  nc. 
gra>utMic  (Kicuui.  iiaxiiiio,  quia  scquilur  Scriplura ct 
diiil.  (/ni  LUHikU  ¥%'f^mm  Dommi  urvorum  Pharaonu, 
iiM^n^^^a  ^«v#a  MMi  in  (/omos :  ^ui  autem  non  inlendil 
m^iti<  :m  ^iifutH  iU}mini,  dimintpecora  sua  in  campo? 
IKm;  Ki^y  lk'ri  |K>luit,  quando  etiam  mortem  pecorum 
mii^Au»  c«l  Deus,  quamvis  id  Scnptura  tacuerit. 

WXIV.  [Ib.  IX,  «2.]  El  dijat  Domwus  ad  Moyun, 
l^sWnde  manum  Umm  in  ccclum^  el  eril  grando  in  omni 
mra  sEgypii.  Eccc  itcrtun  Moyscs  non  iii lerram,  Svd 
lii  coelum  manum  jubctur  citendcre,  sicut  supcriusde 
favilla. 

XXXV.  [Ib.  IX,  27,  50.]  Cuin  fragore  coeli,  qui  vc- 
hcnicns  erat  in  graiidiiie,  Pharao  lcrriiits  rngarcl 
Moysen  ut  orarct  pro  illo,  coiinicns  iDi(|iiitilem  suam 
e.i  populi  siii,  Moyses  ei  (iixil :  Ei  lu  et ifrri  (iii scio quod 
nondum  linietis  Dominum.  Qualem  limorem  quj^rcbat, 
tui  tiinoristo  noiiduii).  crat  Domini  timor?  Facilo  csl 
enim  poenam  timere,  sed  non  hoc  cst  Deum  limerc, 
illoscilicet  tiinore  piclaiis.quemcommcmorat  Jacob. 
ubl  dicit:  A'isi  D.us  palnsmciAhraham,  ellimorlsaac 
adetut  *  Mii/ii,  nwnc  me  inancm  diiuisisscs  {Gcn.  xxxi,  ii). 

XXXVI.  [Ib.  X,  i.]  Dixit  Dominus  ad  Moyscn,  Intra 
ad  Pharaonem :  ego  enim  gravavi  cor  cjus  et  scrvorum 
ejus,  ut  ordine  superveniant  signa  mea  hcec  super  cos  ■ ; 
tantiiiam  opus  habcat  Dcus  cnjusquam  malitia.  Scd 
«ic  iuteiligcndum  csl,  ac  si  dicercl,  Ego  cniin  i>atieiis 
fui  siipcr  cuin  et  servos  ojiis,  ut  noii  eos  aurericm,  ut 
ordiiie  supcrii-cniaiii  signa  iiiea  snpiT  eos.  Quia  enim 
paticnlia  Dei  obslinaiior  flobal  malusauimus,  ideo  pro 
co  quod  est,  Palions  in  euni  fui^dicilur,  gravavi  cor  ejus. 

XXXVII.  [Ib.  X,  19.]  Et  non  esl  relicta  locusta  una 
iu  omni  terra  ^Egypti :  et  induravit  Dominus  cor  Pha- 
raonis,  Ueiieficium  certeDeicommcmoravitScriptiira, 
quo  abstulit  locustas;  et  secuu,  dixit  indurasse  Do- 
minutu  cor  Pliaraonis,  bcneficio  utiqucsuo,  ct  patieo- 
Ih  sua,  qiiaillefiebatobstinatior,  diim  ei  parcerctur: 
sicul  omnta  mala  corda  bominum»  palienlia  Deimale 
ulendo  diirescunL 

XXXVIil.  [Ib.  x,2I,  la.lTcrtiodicituradMoysen, 
Extende  manum  tiiam  in  coelum,  ut  ficret  etiain  plaga 
tenebrarum.  Nunquam  autem  dicium  est  ad  fratrem 
ejus  AaroD,  ut  extcndcrct  manum  in  coeluin.  Quod 
crgo  dictum  estad  Moysen,  Exteudemanumtuamsuper 
tcrram  AHgypti,  cl  asccndat  locusla  super  terram,  credo 
id  significatum,  etiam  miiius  posse  qiii  pliis  potest ; 
Don  autcm  coniinuo  cui  minora  conccduntur,  posse 
nugora. 

XXXIX.  [Ib.  XI,  2.]  Deus  ad  Moysen :  Loquere  ergo 
mreio  in  avrei  populi,  et  petat  unusquisque  a  proximo, 
et  9mlier  a  proxima,  vasa  aurea  et  argentea  ei  vestem. 
NoR  hinc  quisquc  sumeiidum  exemplum  piitare  debet 
ad  exspoliandum  istomodo  proximum.  Ilocenim  Deus 
Jussit,  qiii  novcrat  quid  quemque  pali  oporteret:  ncc 

•  Scptem  meliorls  noiae  »ub.,  esset;  juxto  graH»m,  in 
wioi, 

*  ^mS*  '^  ^  *"  ***•  Corbeiensi  additur  .  itu  dicil, 
Ego  cmm  gravari  cor  cjus  ut  ordine  sttpcrvenian:  siana 
ntea  htec  super  cos.^  ' 


€M 


Israclitx  furtum  fecerunt,8ed  Deojabentimiiiitlerim 
prxbuerunt.  Quemadmndum  cum  minlster  Judicis  oe- 
cidit  eum  quem  judex  jiissil  occidi,  profecto  sl  id  sponte 
faciat,  liomicida  cst,  eliamsi  cum  occidat,  quem  scif 
occidi  n  judice  debuisse.  Esi  etiam  ista  nonnulla  qux- 
siio,  si  seorsum  habitabant  Ilebraei  in  terra  Gessen, 
ubi  nec  plagac  fieliani  quibus  regnum  Pbaraonis  aflli- 
gebaiur,  quomodo  pciil  quisque  a  proximo  vel  a  pro- 
xima,  aiiruin,  argontum,  et  vcstcm ;  pnesertim  qiiia 
ubi  primuin  hoc  mandalur  per  Moysen,  sic  posituiD 
cst,  €t  mulicr  a  vicina  sna  et  coneeitaria,  vel  coneella- 
nea  (si  ita  dicendum  est),  \'(^cohabitatrkeim  («).  Uiida 
intolligendum  est,  eliam  in  lerra  Gessen  non  solot. 
Ilebrxos  babitasse,  scd  eis  aliquos  iEgypiios  in  ill» 
lcrra  coliabitatores  fiiisse,  ad  quos  poiuerunl  merito 
Hebrcorum  eiiam  iila  divina  beneficia  penrenire,  ut 
binc  eos  ct  diligerent  iidem  iEgyptii  cohabitatores,  ct 
qiiod  |>elcbant  facile  commodarent :  nec  tamen  Deus 
judicQvit  ita  illos  alicnos  fuisse  ab  injurils  ei  oontri- 
tionibus  quas  populiis  Dci  perlulit,  ut  nec  isto  dainn« 
ferircnlur,  (|ui  plagis  illis  proplcrea  quod  lcrRC  illi 
parcobatur,  pcrcu^si  non  eraiii. 

XL.  [Ib.  XI ,  9.]  Dijfif  autcm  Dominus  ad  Moysen, 
Non  exaudict  vos  Phurao,  ut  multiplicem  signa  mea  et 
portenta  mea  in  terra  jEgypti  :  ianquam  opus  fuerii 
ejus  iiiobcdienlia,  ut  signa  illa  inultiplicarentiir,  qux 
utilitcr  fiobant  ad  lorrcndum  populum  Dei,  aique  ipsa 
discrolionead  pioiatem  inferinandiiin.  Sed  boc  Dcifuit. 
malilia  cordis  iiliiis  bcttc  utontis;  noii  Pharaonis,  Dei 
palicDtia  malc  abulcniis. 

XLI.  [Ib.  xii,  10,  46.]  QucB  autem  superaverint  ab  co 
in  mane^  igne  concremabitis,  Quxri  polesi,  qoomodo 
aliqnid  supcrabil,  cum  hoc  prxmonili  fuerint,  ui  si 
doinusnon  habucrilconsunicndo  pccori  idoneam  muU 
titudincm,  vicini  assnmantur.  Sed  inteHigitur  quoniam 
dictum  cst,  Os  non  conteretis  ab  «o,  remansuni  uliqiie 
fuisse  ossa,  qux  igne  crenvircnlur. 

XLll.  [Ib.  XII,  5.]  A^iiiu  pcrfectus,  masculus,  anni' 
culus  crit  vobts,  Movcre  polesl  isla  locutio,  quasi  agnus 
possit  osse  iion  masculus,  nc^cicDlem  qua  ncccssiiiite 
ita  sit  translalum.  Ovis  enim  trausferri  debuiiy  quia 
grxcus  irpd6aTov  habcl;  sed  irp^Carov  in  grxca  iingu^ 
generis  neuiri  esl,  ct  potuerunt  qux  scquunlur  omnia 
convenire,  tanquam  si  diceret,  Pecus  pcrfecium,  ma- 
sculum,  anniculum  erit  vobis.  Potuii  enim  laline  did» 
masculuni  pecus,  quomodo  dicuntur  mascula  ihura, 
genere  neuiro :  ovis  auicm  masculus  dici  non  posset, 
quia  femiiiini  generis  est  ovis.  Itein  ovis  mascula  si 
dicerelur,  esset  absurdius.  Pecus  vero  si  ponereiur, 
etiam  aliud  intelligeretur ;  nec  servarctur  sacramcn- 
tum,  qtiod  cum  Scriptura  de  ove  loquatur,  posi  dicii, 
ab  agnis  et  hcedis  accipietis  illud.  Qua  iii  rc  Cbnstus  si« 
gnificari  mcrilo  accipitur.  Quid  enim  opus  crai  ove.n 
vel  agnuin  nb  agnis  et  bxdis  accipicndum  moncri,  nisi 
ille  figurarclur,  cujus  caro  iion  solum  cx  jusiis,  VC" 
rum  cliam  ex  peccatoribus  propagata  est?  Quanquam 
conentur  Judxi  etiani  bxduin  intclligcre  aocipienduro 
ad  celebranduin  Pascba,  et  hoc  csse  dicUun  puianlaA^ 

(a)iDgreco,  parageitmHnkaisuikimmmilk. 


fi09  LIDEn  SECUNDUS. 

*  rt^ms  et  tuedis  aecipcre,  tanquam  diccret,  vcl  ab  agnis 
agiiiim,  vcl  ab  bx^is  ba^dum,  si  itlud  dcsit,  sumi  opor- 
tere :  apparet  tamcn  in  Cbristo  rcbus  impleiis  quid  illo 
prsrccpto  fucrit  riguralum. 

XLIll.  [Ib.  XII,  14.]Quod  scriptum  esi.El  facieiis 
diem  hunc  in  progenies  veslrat  iegitimuni  (ttemum  vcl 
mternalem^  quod  grxce  didtur  a^Mvcov,  non  sic  acci« 
picndum  est ,  tanquam  |;ossii  islonim  practcreunlium 
dies  esse  ullus  xternus  ;  sed  illud  a^tcmum  cst,  quod 
islc  siguificat  dics  :  vclut  cum  dicimus  ipsum  Deum 
atcrnum  ,  non  ulique  istas  duas  syllabas  xternas 
dicimus,  sed  quod  sigiiificant.  Qiianquam  diligenter 
scrutaiidum  sit  qiiomodo  appellare  Scriptiira  soleat 
^ctcriium,  nc  fortc  ita  dixerit  solcmniler  xternum , 
quem  neras  babeant  prxtermiltcrc , '  aut  sua  spoi.te 
miiiare.  Aliud  cst  cnim  quod  prxcipitur  quousquo 
Gat,  sicut  pra!replum  est  utsepties  muros  Jcricho  cir- 
cuiuirct  arca  ijosue  vi,  3,  4) :  aliud,  cum  pnccipiliir 
sic  obscrvari  aliquid ,  ut  nullus  tenninus  procfiniatur 
observalionis ,  sive  quotidie,  sive  per  menses,  sive 
per  annos  solcmnitcr,  sive  permullorum  vel  aliquo- 
runi  annorum  ceria  in:ervalla.  Aut  ergo  sic  appellavit 
.Tternum ,  quod  non  sua  sponte  audeant  desincrc  ce- 
lebrarc;  aut,  sicut  dixi,  ut  noii  ipsa  signa  rerum  , 
sed  res  qux  lis  significantur  xternx  intelligantur. 

XLIY.  [Ib.  XII,  50.]  Elfactus  est  clamor  magnus  in 
terra  jEgypli.  Pion  cnim  erat  domus  in  qua  nbn  erat  in 
ea  mortuus.  Nonne  potuit  essc  aliqua  domus  qux  prl- 
roogcnitum  non  habercl  ?  Cum  ergo  primogeiiiti  tau- 
tummodo  morercnlur ,  quomodo  nulla  erat  quae  non 
baberet  mortuuni  ?  An  et  boc  divinitus  prxscienlia 
Dci  fucrat  procuratuin ,  ul  in  omnibus  omnino  essent 
domibus  primogeniti,  in  quibus  pcrcutcrenlur  ^Egyplii? 
Ab  bac  saiie  plaga  non  putandi  sunt  immunes  fuisse 
AL^jplJl  qui  habitabant  in  terra  Gessen ;  bominum 
quippe  erat ,  vcl  aiiimalium  ,  non  terrx  :  id  esl ,  ho- 
mincs  et  animalia  priiuogcnita  moriebautur  occulto  et 
angelico  pcrcussu  ,  non  aliquid  in  tcrra  vel  in  coelo 
fucluni  crat ,  sicut  rana ,  vel  locusla ,  vcl  tencbrx  , 
undc  qui  habitabant ,  afQigcrcntur.  A  talibus  enim 
^plagiscum  tcrra  Gesscn  fuisset  aliena,  procul  dubio 
|)crveiiiebat  bencncium  ad  eos  iEgyptios  qui  in  eadem 
terra  cum  Ucbrxis  morabantur  :  bac  vcVo  prunogc- 
niti  eorum  omnes  percussi  sunt. 

XLV.  [Ib.  xu ,  3o,  3G.]  Fitii  autem  Jsrael  fecerunt 
sicuU  prwceperat  illis  Moyses ,  et  petierunt  ab  /Egypiiis 
vasa  aurea  et  argentea  et  vestem ;  et  Dominus  dedit  gia- 
tiam  populo  suo  coram  ^gyptiis ,  et  commodaverunt 
iltis ,  et  prcedati  sunt  ^gyplios.  Jam  hoc  (actum  fucrat 
anto  mortes  primogeniiorum  iEgyptiorum ;  scd  nunc 
per  recapitulationem  repetitur.  Nam  narraCnm  cst 
quando  faclum  est.  Hodo  cnim  (ieri  quomodo  posset, 
ot  iii  tanto  luctu  ex  morlibus  suortim  accommodarent 
i8ta  filiis  Israel?  Nisi  forte  quis  dicat  cliam  ista  plaga 
non  fuisse  percussos  iEgyptios  qui  cuni  Ilebracis  in- 
liabilabant  terram  Gessen. 

XliVl.  [Ib.  xn ,  tt.]  Quid  esl  quod  ait ,  Acdpietis 
milem  foMclculum  hyssopi ,  et  ting^tes  ex  sangmne  qui 
est  iuxia  ostium ,  linietis  super  ttmen  ^t  super  andfos 


011 

postes  ?  Quxriiiir  cniin  qucm  sangumem  dicat  juxta 
oslium ,  ciim  illiiis  agiii  utique  vclit  intelligi  sangui- 
nem  ,  cujus  immolaiionc  fit  Pascha.  An  eo  modo  con 
sequenlcr  prajcipit,  quamvis  hoc  tacuerit,  ut  idem 
agnus  juxta  oslium  occidalur?  An,  quod  cstcredibi- 
lius ,  idco  df  xit  ex  sanguine  qui  est  juxta  ostium ,  quia 
utique  ille  qui  liniturus  est  super  limen  et  postes,  vas 
ipsum  in  quo  sanguincm  excepit,  juxia  osiium  jysi- 
turus  est ,  ut  ad  manuin  habeat  qnando  tingit? 

XLVII.  [Ib.  XH,  37,  iO.]  Sustulcrunt  cutem  filii  Jsraet 
de  Ramesse  in  Socchothy  m  sexcenta  miliia  peditum 
viri ,  prceter  instructum ,  vel  censum;  si  islo  modo  |)0- 
tcst  recie  interprelari  quod  graecus  habet  ^itovxcviiv. 
qiio  verbo  non  solum  mobilia ,  vcriim  etiam  moventia 
stgnificari  indicat  Scriptura ,  ubi  Judas  loquens  ad 
patrem  suum  dicit :  Mitte  puerum  meeum ,  et  surgen- 
Us  ihimus  ut  vivamus ,  et  non  moriamur  et  nos  y  et  tu^ 
et  tubstantia  noslra  {Gen.  xliii,  8).  Ibi  enim  grxciis 
«no9x(u:^v  babct ,  nbi  substantiam  latinus  intcrpretaliis 
est;  quod  nliqunndo  censum  interprelanlur  nostri: 
sicut  nunc  instructum  dicere  voliiimus,  dum  tamen  eo 
nomine  ei  hominesct  jumcnta  vcl  omnia  pccora  intcl- 
liganlur.  Ubi  etiam  ulrum  ct  uxores  possint  intclligi , 
nescio.  Sexcenla  tamcn  niillia  pcditiim  cum  Scriptura 
commemorct,  addens  et  dicens,  Excepto  instructu^ 
vel  censu ,  vel  substantia ,  vel  si  quo  alio  verho  meliut 
inlerprelatur  inovxtvii,  manifeslum  cstet  homines  si- 
gnrficatos ,  sivc  in  scrris ,  sive  in  mulieribns ,  sive  in 
bis  «tatibus  quae  miKtiae  non  esseiit  idoncx,  ut  scx- 
centa  minia'peditum  In  cis  solis  intelligamus ,  qui 
possent  militari  agmine  armari. 

Quxri  autelm  solct  dirum  ad  tantnm  numerum  llc- 
brxi  pcrvciilirel  potUertnt  per  eos  annos  in  iEgyplo, 
qitos  ostendere  cOnsiderafus  in  Scripturis  numenit 
potest :  qui  priinum  anni  quot  fuerint  non  parva  quao- 
stio  est.  Dicit  enim  Dciis  ad  Abraham  cum  faclum  cs- 
set  ittud  sact-ifidUfnif  de  vaoca  trima,  et  capra,  et 
atiete ,  et  turftire  ^et  columba ,  antequam  noii  solum 
Isaac,  sed  nee  Ismael  quidem  natus  esset:  Sciendo 
seias  ^  qmit  peregrinHm^ erit  semen  tuum  in  terra  Mn 
propria;  el  in  servitutem '  redigent  eos ,  et  nocebunt 
iliis  quadringentos  annos  (Gen.  xv,  45).  Si  crgo  qua- 
dringentos  annos  sic  acceperimus ,  ut  in  servitute  sub 
-i£gyptiis  Intelligantur ,  non  parvum  spatium  teni- 
porisfuit,  quo  ita  populiis  muUiplicafetun  Sed  tot 
annos  non  Aiissc,  apertissimo  indicio  •Scriptnra  te- 
Btatur. 

'  Quldam  enim  pntont  qoadringenlos  triginta  annot 
accipi  debere ,  ex  qoo  Jacob  intravit  in  iC^ptom , 
donoc  inde  populus  pcr  Moyscn  liberatus  est,  quo- 
niam  in  Exodo  seriptnm  est :  Jncolatus  autem  fiHorum 
Israel^  quem  incoluerunt  in  terra  jEgypti  et  in  terra 
Chanaan,  ipsi  et  patres  eorum^  anni  quadringefiti  iri^ 
ginia.  Senritulis  autem  eoium  Tolniit  esse  aiinos  qna- 
dringentos ;  proptcrea  quod  scriptum  est  in  Gcnesi  : 
Sciendo  scias ,  ^icta  peregrinum  eril  iemen  tuum  in 
terra  non  sua;  et  in  serviiutem  redigent  eos,  et  noce^ 


*  sie Mit. boclooo : 
dosdes. 


at  inferiuft  ooBStaoter  babeot,  '^cten 


611  QU/ESTIONUM  S.  AUCUSTLNi  IN  ilEPTATEUCnUM 


eii 


bwU  illit  quadringenioi  aniioi.  Sed  qiiouiain  scrviliitis 
anni  post  niortcni  Joscph  computantur  (illo  ciiini  vivo» 
non  snlum  ibi  non  scrvierimt,  vorum  clinm  rcgiia- 
vcnint),  noii  cst  qucinadmoduin  coinputcntur  qiia- 
dringenti  triginia  in  i^Lgypto.  Ingressuscsl  ciiim  Jacob 
aiino  niii  siii  trigcsimo  et  nono :  quoninm  Irigiiita  an- 
noniin  emt  Josepb,  cum  apparuit  in  coiispcctu  Pba- 
rynis  (Gen.  xli,  46),  el  regnarc  coepilsub  illo;  trans- 
actis  aulcm  8e|)tcm  aniiis  ubertatis,  sccundo  anno 
famis  iiigressus  cst  Jacob  in  iOgyptum  cum  aliis  filiis 
suis  (/(/.  XLV,  6) ;  ac  pcr  hoc  tunc  agcbat  Josepb  tri- 
gitila  et  novcm  annos,  qiii  implelis  vitx  sunc  annis 
ceutum  et  deccm,  mortuus  cst  (Id,  l,  S2,  25):  vixit 
ergo  in  iCgypto  post  ingrcssiim  ad  sc  p;ilrissui,  scplita- 
ginta  et  L-num  aniios ;  quos  si  detraxerimus  a  quadrin- 
gcnlis  trigiiita  aniiis,  rcinancbunt  serviiutis  anni ,  id 
est  post  mortcin  Jos«'p)i ,  non  qiiadriiigenli ,  sed  Irc- 
ccnli  ct  qiiinquagiiila  novcm  anni.  Quod  si  cx  illo  pu- 
labiintis  nos  computarc  debere,  cx  quo  Josepb  snb 
Pharaone  rcgnarc  coepil ,  ut  lunc  qiiodammodo  in- 
telligntur  intrassc  Isracl  in  i£g)'ptum ,  quniido  ibi  fi- 
lius  cjus  tanta    potestale  subliinatns  est,  ctiam  sic 
ireccnti  quinqungiiila  crunt,   quos  Tycboniiis  vult 
accipi   quadringeiitos,  ut  a  toto  pars  intcliigalur,  id 
est  a  loto  ccnlcnnrio  pars  quinqungenaria ,  ct  probat 
lincbK|uendi  regiila  scdere  uti  Scriplurim  (Tychoniut^ 
in    Regulur.  lih.  5).  Si  aulcm,  quod  aliquanto  pro- 
Iiabilius  dici  potcst ,  tunc  babeainus  inlrasse  Isracl  in 
iEgyplnm ,  quando  illic  Josepli  csse  vcnJiius  coepit , 
dctracturi  sumus  adhucannos  tredccim ,  ut  trecentos 
triginla  scptcm  annos  pro  qiiadringcnlis  accipiamus. 
Scd  cum  Scriplura  commcmoret  Caath  filium  Levi 
avum  Moysi  cum  avo  suo  Jacob  intrasse  in  i£gyplum 
(Gen,  XLVi,  II);  dicatautem  cum  vixisse  aunos  ccn- 
tum  trigiiiu  (Exod.  vi,  18,  20)  (a) ;   filium  vero  ejus 
pnlrem  Moysi  Anibram '  ceiilum  triginta  sepiem ;  Moy- 
scn  vero  dicat  octoginta  annorum  fuisse  cum  de 
iEgypto  popuium  liberavit  (Id.  vii,  7} :  etiam  si  tuiic 
genuissetCaath  pntrcm  Moysi,  quo  anno  mortuiis  est, 
ille  quoquc  Ainbrain  ultimo  vilae  suae  anno  genuissct 
Moysen;  coniputati  anni  cenlum  triginla  ct  centum 
triginta  scptcm  ct  octoginti,  treccntos  et  qiindra- 
ginta  septein  aniios  faciunt ,  non  quadringcnlos  tri- 
ginta.  Quod  si  quis  dicat  extrcmo  anno  vil;c  Joseph  * 
natiim  esse  Cnath  filium  Levi;  septiiaginta  rernieanni 
possunt  accedcre  illi  summ:e ,  quia  scpluaginta  unum 
annos  vixil  in  iCgypto  Joseph  post  ingressum  patris 
8ui.  Quapropterctiamsicseptuagintaanni  vit.-cJoseph 
ab  ingressu  Jacob  in  iOgyptum  usque  ad  nntiviuitem 
Caath,  si  tunc  nalus  asscratur,  et  ccntum  triginta 
anni   ipsius  Caath ,  et  centuin  triginia  scptem  filii 
ejus  Ambram  patris  Moysi,  et  ocioginU  ipsius  Moysi, 

'  lo  editSs,  camh^  AmranL  At  in  Mn.  coastanlcr  scrlpuim 
est  caih^  Atnbram.  Graec.  LXX  habcnt,  Ambram^  non  cath. 
quod  (luidem  sic  etslal  Gen.  46;  sed  Exod.  6,  cum  gemi- 
110  aii  legitur,  KaaUi. 

*  in  cditis,  vita  Jacob.  Lcgendum  cum  opiimis  Mss.,  vitce 
Josepfi. 

{fi)  Nnnc  lamen  Exod.  vi,  18,  Caath  cenlum  iriginta  tros 
aonos  vixisse  referuir,  tumia  VulgaUylumapud  LXX. 


quadriiigcntos  dccein  et  soptcm  annos  raclunt,  noa 
quadringciitos  IriginU. 

Proinde  illa  nimirum  compulatio,  qnam    secitas 
esi  Euscbius  in  hisioria  sua  Qiroiiica,  perspicua  veti- 
tatc  subnixa  cst.  Ab  illa  enim  promissione  computat 
quadringenlos  triginU  annos,  qua  Tocavil  Deus  Abra- 
ham,  ut  exirct  de  lerra  sua  in  terrain  Gbanaan  (  Eu- 
$ebiu$  in  Chron.  ad  mundi  an.  3260 ) :  quia  et  Apo- 
siolus   cum    Abrahx  budaret  ct  commcndaret  fl- 
dem,  in  ea  promissione  qua  Cbristiim  vultinielligi 
prophelatum,  id  cst  qiia  promisit  Deus  Atirahx  quod 
benediccrcntur  iii  eo  umncs  tribus  tcmc ,  Boc  auiem 
dico^  iiiquit,  quia  letiamentum  confirmatum  a  Deo^  poil 
quadriiigentot  et  triginta  annoi  faeta  Lex  non  infirmai 
adecacuandaipronuuione$(Calai.  iii,  17).  Ex  illa  ergo 
promissione  qua  vocahisest  Abraham  ct  crcdidit  Deo. 
postquadringcntosettriginU  annosfacUin  Legemdicil 
Apostolus,  non  exUiinporcquoJacob  inlnivit  tni£gy 
ptiiin.  Deinde  etiam  ipsa  Scriptiira  Exodi  s.-iiis  boc 
significavit :  non  eniin  dixil,  Ineolaiut  fiUorum  Itrael^ 
quem  incolucnint  in  terra  iEgypto,  anni  qaadringenti 
trigiiiu ;  scd  aperte  dixit,  quem  ineoiw£runt  in  ierra 
^^gypto  et  in  terra  Chanaan^  ipd  ei  patret  eorum.  Ac 
pcr  lioc  maniFcstum  cst  compuUndum  essc  lempus 
etiain  Patriarcharum  Abrahx,  Isaac,  eiiacob,  ex  quo 
perogrinari  coepit  Abrahnni  in  terra  Chanaan;  id  esl 
ex  illa  promissione  in  qua  ejus  fidcm  laadal  Aposto- 
liis,  usque  ad  illud  tempus  qiio  ingressus  esl  Israel  in 
-^gyplum.  Toto  qiiippe  isto  teinpore  pcrcgrinaii  sunl 
IJatrcs  in  lerra  Chanaan ,  el  dcinde  scmen  Israel  in 
^gypto ;  ac  sic  complcli  sunt  qundriiigcnll  irigiiiu 
aiini  a  promissioue  usque  ad  cxituin  Israel  ex  i£gy- 
pto ,  quando  rncta  est  Lcx  in  monie  Sina ,  quae  non 
infirmat  tcsUmenium  ad  evacuandas  promissionet. 

Septuagesimo  ergo  et  quiiito  anno  vit«  su»  Abra- 
ham ,  sicui  Scriplura  dicil »  egressus  csi  in  lerram 
Chanaan  (  Gen.  xii ,  4  ) ,  ei  genuit  L<aac  cum  essef 
annorum  centum  (Id.  xxi ,  6).  Fiunl  itaqoe  anoi 
vigintiquinque  ex  promissione  usqae  ad  natam  Isaac 
Ilis  adduntur  omnes  anni  viias  Isaac,  id  esl  oeniaiB  ^ 
ocloginu  (/d.  XXXV,  28  ),  fiuni  ducenii  qainqne  : 
luiic  eral  Jacob  annorum  cenlum  viginti ;  nati  sanl 
enim  sexagenario  paire  gemini,  ipse  et  Esaa  (Id.  xxv, 
26):  posl  deccm  auiem  nnnos  intravit  Jacob  in  iEgy- 
ptum,cumessel  annonim  cenlumtriginu(/(f.xLvii,  9). 
Joscph  autcm  essct  triginU  noveni.  Fiuiii  proinde  aiini 
a  promissione  usque  ad  ingrcssum  Jacob  in  iEgypion, 
ducenti  quindccim.  Joseph  auiem  ab  illo  Irigesimo  et 
nono  aiiiio  xutis  suas,  in  qiio  cum  pater  In  iGgypio  in- 
venil,  vixitseptaaginu  etunamannos;qiiiaomDes«U- 
tis  ejus  anni  centum  decem  ruerunt  (Id.  l,  22).  Cum  iU- 
quead  duccntos  quindecim  annos  accesserinl  seplua- 
ginu  unus,  fiunt  anni  ducenti  ocioginia  sex.Rcslant 
cenlum  quadraginu  quatuor  vd  quinque,qaibus  inicl- 
ligitur  scrvissc  in  iEgypio  populas  Israel  posl  moitem 
Joseph.  His  annis  qunntum  muliiplicari  poiucrinl,  si 
fecunditas  hominis  considerelur,  adjuvanle  illo  qiii 
eos  voluit  valde  multiplicari,  reperitur  non  esse  mi- 
rum  quod  in  scxcentis  millibus  pedilum  egressos  es. 


«IS  LIDER  SECUNDtJS. 

popalns  cx  iEgypto,  exceplo  crclcro  art>J»ratu,  «bi 
el  >emila  cranl,  cl  scxus  muliebris  el  inibcllis  a»las. 
Quod  ergo  dixil  Dcu9  ad  Abrabam ,  Sciendo  scias , 
(fuia  peregrinum  erit  setnen  Uium  in  terra  non  propria ; 
ei  tft  ienilutem  redigenl  eos^  et  nocebunt  iUis  quadrin- 
gentos  atmos,  non  slc  accipicndum  est,  tanqunm  in  illa 
durissima  senrilute  quadringenlos  annos  Dci  populus 
fuerit :  sed  quia  scriptum  est,  In  Isaac  vocabitur  tibi 
semen  {Id,  xxi,  12) ;  ex  anno  naiivitatis  Isaac  usquead 
Mnmm  egressionis  cx  iOgyptocomputanturanni  qua- 
dringcnit  f|uiAque.  Cum  ergo  de  quadringentis  triginla 
ddraxeris  Tiginti  quinque  qui  sunl  a  proroissione  us- 
que  ad  natum  Isaac,  non  mirum  est  sl  quadringcntos 
el  quinque  annos  summa  solida  quadringentos  voluit 
appcllarc  Scriptura,  quae  solct  tempora  ita  nuncupare, 
ul  qnod  de  aumma  perfcclioris  numeri  paululum  ex- 
crescit  aut  infra  est,  non  computetur.  Non  itaque 
quod  ait,  In  servitutem  redigcnl  eos ,  et  nocebunt  ilUs , 
ad  qiiadringentos  annos  refcrendum  est,  tanquaro  per 
tot  annoa  eoa  habuerint  in  senritute ;  sed  referendi 
funt  quadringenti  anni  ad  id  qiiod  dictum  esl,  Pere- 
grinum  erii  semen  tuum  in  lerra  non  propria :  qiiia  sive 
in  tcrra  Cbanaan  ,  sive  in  iEgypto ,  peregrinum  erat 
illud  semen,  antcquam  hxreditatem  sumcrent  lerram 
ex  proniissionc  Dei ;  quod  factum  est  posteaquam  ex 
4Cgyplo  liberali  sunt :  ut  hyi^erbaton  bic  intelligntur, 
et  ordo  verborum  sit,  Sciendo  scias,  quia  peregrinum 
enlsemen  tuum  in  terra  non  propria  quadringentis  an- 
mm;  illud  aulcm  interpositum  intclligatur,  Etinserti" 
tutem  redigent  eos^  et  nocebunt  iUis;  ita  ut  ad  qundrin- 
gcntos  annos  isla  interpositio  non  pcrtineat.  In  cx- 
trcroa  enini  parte  annorum  summac  hujus ,  hoc  cst , 
post  mortcm  Josepb,  factum  est  ut  in  iEgypto  popu- 
liis  Dei  duram  perageret  servitutem. 

XL^UI.  [ib.xni,  9.]  Quid  esl  quod  ait,  cum  dc  Pa- 
seba  pncciporct,  Erit  tibi  in  ^gnum  super  manum 
Umm?  an  intclligitur  super  opera  tua ,  id  est,  i]uod 
pncferre  debcas  operibus  Inis?  Pertinet  eniro  Pascha 
propter  occisionem  ovis  ad  fidem  Christi,  et  sanguinem 
quo  redempti  sumus.  Hxc  autem  lldes  opcribus  pne- 
ponenda  cst ,  ut  sit  quodamroodo  supcr  manum ,  ad- 
vcrsua  illos  qui  in  operibus  Legis  gloriabantur  :  de 
qua  re  Apostolus  loquitur,  et  multum  agit^  qui  fi- 
dem  operibus  sic  vult  anieponi,  ut  ex  illa  pcndeant 
Ofera  bona,  atque  ab  ca  pneveniantur,  nbn  ul  ipsa  vc- 
lut  merilis  bonorum  operum  retribui  videatur  {Galat. 
in,  et  Uebr.  xi).  lUa  enim  ad  gratiam  perlinct :  nau- 
tem  gratia^  jam  non  ex  operibus;  alioquin  graiiajam 
non  estgratia  {Rom.  xi,  6). 

XLiX.  [Ib.  XHi,  47.]  Cum  autemdinttnt  Pharao  po- 
pulum^  nan  deduxit  eos  Deus  viam*  terrcg  PhiUstiim^ 
qma  prope  erat.  Di:atenim  Deus^  Nequando  pasnitcat 
populum  eum  mderit  pngUum^  et  reverlatur  in  JEgg- 


*  B<c  Mss.  At  prius  excBsf,  et  nuUum  aU  posse  Deo  pLicere 
mefidef  qut^  etc  rauloque  |.ost  Am.  Er.  et  Lov.  posuorant, 
pertment »  pro  perHnet^  quod  prorecto  fidem  spectat,  dcbuit- 
«ic  per  nos  restiloi  audoriuto  liss.  qulbus  ooosentit  edi- 
tio  RatiHioneDSis. 

*  Edltlt  JMT  viam.  Abcst,  per,  a  llss.  eta  gnec  Lxx. 
Hox  Am.  Er.  et  Lov.,  qstw  prope  erat.  At  Mss.  et  Rat.,  qiiu ; 
iuxia  LXX|  hati  eggns  in. 


ptum.  Ilic  ostendilur  omnia  ficri  debcrc ' ,  qu»  con- 
silio  recte  fieri  possunt,  ad  deviUiida  qwe  adversa 
suut,  eliam  ciim  Deus  apertissime  adjotor  cst. 

L.  [Ib.  XIII,  48.]  Quinta  auiem  progenie  ascenderunt 
fUH  Israel  de  terra  jEgypti.  Ltrum  progeniem  in  ccn- 
tum  annis  vult  compulari ,  et  ideo  quinta  progenie » 
quia  post  quadringentos  triginta  aiinos?  an  pcr  homi- 
num  generationes  boc  potius  intelligendum  est ,  ab 
ipso  Jacob  qui  inlravit  in  iEgyptum ,  usque  ad  Moy- 
scn  qui  cum  populo  egressusest?Jacob  enim  primus, 
secundus  Levi,  tertius  Caath,  quarlus  Ambram,  quin- 
tus  Moyses  invenitur.  Has  autem  dicit  progcnies  lati- 
nus  interpres,  quas  ycvcecc  GraKU  vocant,  qua:  in  Evan- 
gelio  generationes  appellautur,  nee  numerautur  nisi 
per  successioncs  bominum ,  non  pcr  numerum  an- 
norum. 

Ll.  [Ib.  XIV,  13.]  Dixit  autem  Moyses :  ConfiiUle,  H 
slale*^  el  videle  salutem  quceesl  a  Dotnino^  quam  faciet 
vobis  hodie.  Stcut  emm  vidislis  JEgyplios  hodie ,  non 
apponeiis  ampUus  videre  eos  in  asiernum  tempus.  Quo- 
modo  accipicnda  sunt  bscc  verba,  cum  viderint  postea 
Israelitx  iEgyptios?  An  quia  isti  qui  tunc  videbant , 
non  eos  ultcrius  viderunt;  quia  et  illi  sunlmortui  qui 
conscqucbaiitur,  et  isli  omnes  quisque  dic  niortis 
suac?  nam  posteri  eoruin  vidcrunt  postcros  illorum. 
An,  Noncos  videbitis  sicut  bodie,  intclligcndum  est, 
non  sicut  hodie  pcrscquentes  et  inimicos,  cl  tanto  post 
vos  agmine  vcnientcs ;  ul  omniiio  nulla  sil  quxstio , 
iicc  dc  aetcrno  temporcquod  hic  posuii;  quia  ctsi  vi- 
debunt  se  utrique  teinpore  resurrectionis,  non  sic  uti- 
quc  videbunt  ut  bodie? 

Lll.  [Ib.  XIV,  15.]  Quid  est  qiiod  dixit  Dominus  ad 
Moyscn  ,  Quid  tu  clamas  admef  cum  Scriptura  non 
dixerit  aliquid  de  Moysi  vocibos ,  nec  eum  prantem 
commemoraverit ;  nisi  quia  intelligi  voluit,  hoc  eum 
cgisse  vocis  silcnlio,  ut  corde  clamaret. 

LIIL[Ib.  XIV,  16].  Et  tu  eleva  virgam  tuam^  et  ex- 
tende  manum  tuam  super  mare.  Haec  cst  illa  virga ,  in 
qua  ficbant  mirabilia,  quae  modo  dicitur  esse  Moysi : 
tunc  autem  fratris  ejus  fuisse  dicebatur,  quando  pcr 
illam  ipse  opcrabatur. 

LIV.  [In  XV,  12.]  ExlendisU  dexleram  tuam*^  Irans- 
voravit  eos  terra.  Terram  pro  aqua  non  mirum  est 
positam.  Tota  quippe  pars  ista  extrema  vcl  infima 
mundi,  terne  nomine  censetur;  secundum  id  quod 
sxpe  dicitiir,  Deus  qui  fecit  coelum  ct  terram  :  et  il- 
lius  psalmi  distributione  commemoraiis  coelestibus , 
Laudate,  iiiquit,  Dondnum  de  terra ;  et  ea  exseqniiur 
in  laudc ,  quac  etiam  ad  aquas  pertineant  ( PsaL 

CXLVIII,  7). 

LV.  [Ib.xv,  10, 8.]  MisisU  Spiritum  tuum^  et  cooperuii 
eos  mare.  Ecce  jam  quinto  comniemoralur  Spiritus 
Dci,  ut  in  hoc  numcro  accipiamus  et  quod  dictuni  esu 

*  Lov.,  fieri4ebere  consiUo,  qna:  conMHOy  eic.  Aliae  editio* 
neset  mcliorisnoUe  Mss.  non  babeiit,  consUiOf  nisi  in  posto- 
riori  loco. 

*  vaticani  Hss.,  confidile^  state  :  omisso,  e(,  quod  etiaia 
a  graeco  abesl. 

»  Edill,  mammi  tuam.  wss.,  dexteram  tium;  juxta  LXX, 
tin  dexian  sou :  nc^uc  aote  transxoramt,  babetor  particub, 
er,  quae  addita  fiiit  in  cxaisis. 


QUiESTIONUM  S.  AUCUSTIM  !N  IIEPTATEUCHUM 


•15 

DigUui  Dei  eH  koc  {Exod.  viii,  19).  Primo,  ubi  Scri- 
puiin  cst,  Sfririius  DH  iuperferebalur  wper aquas  {Gen. 
1, 9)  :  sociiQtlo,  iibi  dicitur,  Non  permanebit  in  islis 
ho%Himhui  Sfririltti  inn»,  quoniam  cariui  iunl^  {id.  vi, 
5)  :  teiiio,  ubi  Pharao  (Jicit  ad  Josepb,  Quomam  Spt- 
riiHs  Dt*i  est  in  le  {Id,  xu,  58)  :  quarlo,  ubi  iiicatila- 
lorcs  iEgyptlorum  dicuul,  Digitus  Dd  est  hoc  :  quiiilo, 
iii  h<)C  canlico,  Misisli  Siriritum  fuiim,  ct  cooperuit  eos 
vittre,  Meminoriinus  auicni  Spirilum  Dci  non  Sdluni  ad 
itciicncia,  vcruni  ctiam  ad  vindicUim  coinmomoran. 
Num  quid  ahud  ctiain  supradixit,  Per  Spiritum  irte 
tua  divisa  est  aqun?  Istc  ilaque  Spiritus  Dei  in  iEgy- 
plios,  Spiritusirx  ejus  fuit*,  quibns  nocuitaquanim 
divisio,  ut  inlrantcs  posscnt  aquis  redeuntibus  obnii: 
fiiiis  vero  Israel  qiiilxis  proruit  qiiod  aqua  divisa  cst, 
iioii  Tuit  illc  Spiriiiis  irac  Dei.  Uiidc  sigtiiflcatnr  pm- 
pter  diversas  opcrationes  et  effcclus  Spiriuim  Dei  dis- 
similiter  appeiiari ,  cuin  sil  uniis  aique  idom  illc  diin- 
taxal,  qui  otiani  Spiritiis  sanctus  iii  uniuiic  Trinilaiis 
accipiUir.  Proindc  non  arbilror  aliuni  quain  ciniidcni 
signiflcari,  ubi  dicit  Aposlohis,  Non  enbn  acccpistis 
Spiritum  scrvilutis  iterum  in  timore^ ;  sed  accepistis  Spi^ 
ritum  adoptionis  in  quo  clamamuM,  Abba,  Putcr  { Rom. 
viii,  45)  :  quia  codom  Spirilu  Dci ,  id  cst,  digito  Doi, 
qtio  Lcx  iti  Uibulis  lapidcis  conscripta  cjt  {Exod,  xxxi, 
iS),  timnr  incussus  cst  cis  qui  graiiam  nondum  iiild- 
ligcbant.  u(  dc  sua  innrmitato  atfiuc  peccatis  pcf  Lc- 
gcin  convinccrentur,  ct  Lcx  iltis  flcret  pxdagogus ,  a 
qiio  T)ordiiccrcnlur  ad  graliam  qiiac  cst  in  lide  Jesu 
Chrisrt  (Cfl/a/.ni,  22-26).  Dohocauicm  Spirilu  ad- 
oplioiiis  ct  grali;i»,  id  esl  dc  hoc  oi>erc  Spiritus  Dci , 
qiio  impcrlitur  grali:i  et  regciicratio  in  vilam  .Tter- 
nam,  dicitiir,  Spiritus  autem  vivificat;  cuin  supra  dice- 
rcttir  Litlcra  occidit  (11  Cor,  iii,  6) ,  id  cst,  Lex  coii- 
scripta ,  Uinluinmodo  jubcns ,  sinc  adjutorio  gratiai  ^. 

LVI.  [Ib.  XV,  23,  24.]  Vencrunt  mttem  in  Merra^  et 
non  poterant  bibcre  de  Blerra  ";  afiinra  fiii/n  ernt.  Si 
propicr  Iioc  appellatum  cst  niMncn  loci  ejus  amaritiido, 
quia  non  poluerunt  ibi  aquam  bibere,  quod  ainara  cs- 
sel  (Mcrra  enim  inlerprcUitur  Amaritudo) ;  quonu)do 
vcncrunt  in  Mcrra,  nisi  quia  eo  nomine  locnin  Scri- 
ptura  appellavil,  r.i  qucm  vciieninl,  qiio  jam  appclla- 
balur  ctiin  bxc  scrtbcbantur  ?  Postcrius  ciiiiii  uliiitic 
srripia  sunt,  qnam  illa  conligerunt. 

LVll.  [Ib.  XV,  25.]  Et  ostendit  d  Dominus  lignum,  et 
misit  illud  in  aquam,  et  facta  est  aqua  dulcis,  Gcntis 
ligni  erai  islam  habens  vim ,  an  quolibet  ligno  id  Ta- 
ccre  potcrat  Dcus,  qui  tanla  miraliilia  facichat?  Noc 
tau:e:i  \idc(ur  signincare  qtiod  diclum  csl,  ostendit  ci, 

»  Ain.Er.  ct  lx)v.,  quoniam  caro  sunt,  Al  odlllo  Raiisponcn- 
sis,  soflragantlbus  nosiris  \!ss.,  cames;  |ihu^  nuoiero,  ut 
csi  ia  gneco  LXX. 

•  Plcrique  »:ss.,  iste  itaqite  Sfiritus  Dct  in  ^gifptiios  : 
nam  spirUm  irte  i^us  quibus  twcuiL  tbi  addiuir,  nuin ;  ct 
oiuiiUlur,  fuit, 

*&bs.  opliiuae  noia?,  in  timorcm  Juxia  gncc.,nspAofron : 
qux  eiiani  iectio  erat  vulgaUc  vcrsionis  m  autiquls  Cor- 
boieiisibus  Bibtiis. 

^»iss.  aliquot,  i£X  conscripta  tantiimmodo^  svfieadjn- 
torio  qratix, 

*  Kiiiii,  bibere  aaman  de  Mcsra.  Al  Slss-,  biln^rc  de  Mcira, 
Sic  eliaiuLXX. 


«16 


tanquam  uile  jam  lignum  eiacl,  quo  possa  hocAcri : 
iiisi  forte  locus  crat  ubi  ligiia  omiiiiio.Dan  iiiveoiebaiH 
tur,  ut  boc  ipsiim  essct  divuii  a(ijutarti,.^und  ci  U* 
gnumDominus  obtondit,  ubi  nvUam  erat^^perli- 
gnum aqoas dulcca  focit,  pncfigunn^gloriam  el gra- 
ti.im  cnicia  :  sed  in  tali  ctiam  natura  ligni,  quia  uisi 
creator  et  demoiistralor  laudandus  esi? 

LVlil.  [Ib.  xvi,  4.]  Dixit  auifm  DominuM  ad  Mo^, 
Ecce  ego  pluam  vobis  panet  de  cetlo  :  ti  ejaet  popuki 
€i  coUiget  unius  diei  in  diem^  ut  teulem  illo»  si  ambuia' 
bunt '  in  lege  mea,  an  non.  Tcntatio  ista  probalio  esl, 
non  ad  peccaUim  seductio :  iiec  ideo  probaiio  ulDcos 
novcrit,  sed  ut  ipsos  *  ipsia  bominibut  oaieiidat,  qao 
humiliores  fiant  ad  petendum  a^julorium  ct  agiioscen- 
dain  Dci  gratiam. 

LIX.  [ib.  XVI,  8.]  Moyses  ct  Aaron  dicuot  ad  popii- 
luni  inicr  coitcra  :  Propler  quod  exaudivit  DomiHHS 
murmurationem  vestram ,  quam  vo»  murmuratis  aduer' 
9uin  nos.  Pio»  autem  quid  sumus  f  Non  euim  adversum 
nos  murmur  vestruin  est ,  scd  adversus  Deum.  Non  ex 
hoc  tantum  se  valere  voluerunt  qiianlum  Dcus :  dixe- 
runt  enim ,  Quid  sumus  nos?  ul  illi  adversus  iUuro  se 
scircnt  murmurasse,  qui  istos  iiiiserat,  et  qui  pcr  istos 
opcrabatur.  Ncc  Udis  illa  csl  senUmliay  ubi  Pelnis 
dicit  Ananix  :  Ausus  es  mentiri  Spiriiui  saneiof  mm 
liominibns  meniitui  ei,  sed  Deo  {Act  t,  3,  4),  Noii 
cnim  »it ,  Aiisus  cs  mentiri  mihi?  non  niibi  mentitas 
es,  sed  Deo  :  quod  si  dixisset,  siniile  fuisscl.  Neqiic 
iu  dixit,  Ausus  cs  mciitiri  Spiritui  sanclo?  non  Spiri- 
lui  sanclo  nieitittis  cs ,  scd  Deo  :  iui  euiin  Ioqueiii| 
ncgarct  Dcuin  cssc  Spiriluin  sauctuin.  Nunc  Tcro  cuin 
dixissct ,  Ahsus  cs  mentiri  Spiritui  sancto  f  cum  illc  16 
puUircl  hominibusfuissc  mciititum,  ipse  Spurituin  san- 
ctuin  Dcuni  csse  mt^nstravit  sidijungens,  Nou  komini' 
bus  mentitus  cs,  scd  Deo. 

LX.  [Ib.  XVI,  12.]  Dcus  mandnt  per  lloyscn  popnlo, 
Ad  vesperam  edeiiscarneSf  et  mane  replebiadni  painbus. 
£cce  non  pro  omni  alimenU)  paiica  nominanlur.  Nain 
isU>  nomine  ct  carncs  complcctcrenlur ,  quia  el  ipsa 
alimenui  sunt :  nec  umen  paiics  eos  modo  dicil,  qui 
fiunt  cx  frunientis;  ipsos  enim  proprie  panes  appd- 
larc  consuevimus :  manna  autem  panum  nomioe  ap- 
pellai.  Non  autem  vacat  quod  dicitad  vespcram  cames 
el  mane  pancs  sc  daturuin.  Tale  quippe  aliquid  etiam 
in  £lia  signilicatuin  csl,  cum  cialimenta  eorvnsaffer- 
rct  ( III  Reg.  xvii,  6).  An  forte  candbus  ad  vcsperam 
ct  inanc  paiiibtis  ille  signiUcatur,  qoi  traditus  esl  pro- 
ptor  dclicui  nobira,  ct  rcsurrexit  propter  jnslificallonem 
nostrani  {Rom,  iv,  25)  ?  Ad  vesperani  quippe  roortous 
ex  infirmiuilc  sepuluis  est,  mane  autem  appaniitdisd- 
pulis,  qui  resurrcxcrat  in  virtute. 

LXI.  [Ib.  XVI,  55. 1  Et  dixit  Moyses  ad  Aaron^  Aedps 
VQs  aureum  unum^  et  mitte  itlud  plenum  ^omar  wuama, 
et  repones  iUud  ante  Deum^  ut  serveiwr  tn  pirogemts^ 
quenmdmodum  prmcepit  Dominus,  Quxri  polest  9  obi 
Aanin  poncrrt  nnie  Deum,  qiiando  aec  uilnm  aimula- 

*  la  cdilis,  it  ambuleni,  In  Uss.,  si  ambukAum.  hpad  I1X« 
ei  poreusuniaL 
s  tdili,  sed  ut  ipse  tpsis.  McUus  Kss.,  fpsos  iptis 


M7  LIDER 

cram  fait,  neearea  lestamenti  jam  rnent  instituta.  An 
fcrta  ideode  futuro  dixiti  ffponei,  ut  intelliffcretur 
Innc  ante  Deum  posse  reponi,  quandofuiura  erat  arca? 
m  potios,  ante  Deum,  dicium  est  quod  fit  ipsa  devo* 
tloiie  olfttendi ,  in  quocnmqae  loco  poneretur!  ulii 
eninr  mni  est  l>eus?  Sed  illud  quod  adj«ngil,  Et  repo- 
BMlt  Aaron  ttute  lestimonium  ad  reservMdum,  priorem 
magls  scnsum  asserit.  Hoc  enim  modo  Scripiura  dixit 
per  prolepsim,  qnod  postea  faclum  esl,  cum  esse  caepit 
labemacalom  testimonii. 

Llll.  [Ib.  XTI,  55.]  Ffitj  ttutem  Imel  ederunt  numntt 
ttnmi  tfuadrttginta,  quoaduique  tenirent  in  terram  qum 
iHkabitatuf.  Uanna  ederunt  quoadusque  vemrent  in  par* 
tem  Phmicit.  SigRiOcavil  Scriptura  per  prolepaim»  id 
esl,  boe  loco  commemorando  quod  elium  postea  fa^» 
ctum  est,  ndn  ddisse  filios  Isracl  in  eremo  itisl  matnna. 
Uoc  esi  enim  quod  ait,  uique  ad  tcrram  qum  inhabiia-' 
<Mr,  id  esl,  qux  jam  non  cst  eremus :  non  quia  continuo 
ui  veneruni  ad  terram  liabiubilem  destiteruni  vesci 
fliauna,  8<hI  quia  non  alite.  Trajecto  enim  Jordane  sl< 
gnificalur  manna  ccssasse,  ubi  panes  lerrx  manduca- 
venmt  :qaando  ergo  ingressi  sinit  habitabilem  terram, 
anleqoam  iransiieAl  Jordanem,  vel  tantum  raanna 
veaci»  yel  olroque  cibo  potueruiil;  hoc  quippc  intel^ 
ligi  potesl,  quaiido  cessasse  manna  non  dicitur  nisi 
lordane  Irajedo.  Cor  aotem  in  illa  eremi  mopia  etiam 
cames  ^eaideriveriiil ,  quando  de  iEgypto  cum  suls 
valde  mullls  pecoribos  exieront ,  magna  quxstio  est. 
Nisi  forte  dicatur,  cum  per  eremum  pascua  tanta  non 
essenl,  el  ex  eo  minor  fuinra  videreiur  fecunditas 
pecorum,  pepercisse  ilios  pecoribus,  ne  omnibus  de- 
leienlibas,  etiam  sacrificiis  necessaria  defuisscnt,  tel 
sl  qoid  aliud  dici  potest,  unde  quxsiio  isla  solvatur. 
Coiigroentius  tamen  creditur  non  eos  camcs  desidc- 
raase^  qoas  de  pccoribos  habere  potcrant ;  sed  eas 
qo»  deerant ,  ex  aqois  videlicel.  fpsas  quippe  in  illa 
ereino  non  InvenieBanl  :  onde  el  illis  ortygomelra 
daia  esl,  id  esi|  aves,  qnas  eolumices  multi  toiine  in- 
lerpretali  sonl,  com  sil  aliod  gcnus  avlum  ortygome- 
Ira,  qoamvte  cptumicibos  non  osqucquaque  dissimile. 
Noverai  enim  Deos  quid  desidcrarent,  et  deslderium 
eoram  qno  camis  gencre  satiarcl.  Scd  qiiia  Scriptora 
concoplvisse  illos  cameft  dixerat,  nec  expresscrat  cu- 
Josmodi  cames,  ideo  qiixstio  fada  est. 

LXIII.  [Ib.  XVI,  55.]  Manntt  ederunt  quoudusque  ve^ 
nireni  in  partem  Phttmeit.  Jam  dixerat ,  quottdutque 
vetdreni  eid  terram  qurn  inhabitatur;  sed  quia  non  ex- 
preaserat  proprle  qoam  diccret ,  repelitioiie  vidcior 
qoaindaffl  propriclatem  expressisse,  dieendo,  in  par- 
tem  Phmiki».  Sed  lunc  illam  terram  sie  crcdendum 
esl  apprfblam ;  roodo  enim  hoc  non  vocator  nomine. 
Alia  qnippe  esl  tpus  Phasnice  appellatur  regi»  Tyri  cl 
Sidonls,  qiia  illos  tninsisse  non  legitur.  Qiianquam 
Scripliira  forusse  potoerit  terram  Phocnicis  appellare, 
ubl  palmarom  arbores  Jam  esse  coeperant  post  ercnii 
vaalllalen ;  qaoniam  palma  gnece  sic  appellatur.  Iiii- 
ilo  enim  profectionia  soas  Inveneraiit  locom,  ubi 
septoaginu  palmaram  arbores  foerant,  el  doodecim 
fbnles  :  sed  postea  eos  excepil  eremi  prolixilM,  oM 
SAMcr.  AroufT.  m.  -^'-. 


SECUNDUS.  618 

lale  aliqald;iion  rttil^  quposqoe  veiihM  ad  loca  quas 
colebantur.  Verum  ille  sensos  esl  probabilior,  ot  cre* 
damus  sic  appellatam  lunc  fuisse  terram.  Mullarum 
enim  terrarum  et  locorum,  sicut  fluminum  ct  urbium« 
nomina  cei  Us  existcntibus  causis  antiquitaie  mutaii 
sunt. 

LXIV.  [Ib.  XVII,  5.]  Et  diMt  Dondrtut  ad  Moyten, 
Antecedepoputum;  tume  ttutem  teeum  de  teidoribut  po' 
puli ;  et  virgam  in  quu  pereuttitli  ftumen,  ttceipe  in  nuuiv 
tua.  Flumcn  Aaron  legiiuTy  non  MoyseSf  virga  percust 
sisse.  Nam  Moyscs  eadem  virga  mare  divisit,  iion  flu- 
men  :  quid  sibi  crgo  vult ,  Aeeipe  virgam  in  qua  per" 
eustitti  ftumen?  An  forle  mare  appcllavit  flumen? 
quxrendum  excmplum  locutionis  bujus,  si  ita  est.  An 
quod  Aaron  fecit,  Moysi  potius  tribulum  est,  qiiia  per 
Moysen  Deus  jobebat,  qox  iaeeret  Aaron ;  et  in  Moyse 
aucloritas ,  in  illo  aulem  ministeriom  fuil  :  qiiandu- 
quidem  et  primis  suis  verbis  i>cus  boe  iili  ait  de  fratro 
SUO4  Erit  tibi  ad  populum^  tu  iili  qum  ud  Deum  {Exod, 
fv,  i6)? 

LXV.  [Ib.  XVII,  9.]  Et  ecceego  tto  tuper  Ctteumen 
collit^  ct  tirga  Dei  in  manu  mea^  dicit  Moyses  ad  Je- 
sum  Nave,  cum  praeciperet  pognari  adversus  Ama* 
lcch.  Nanc  ergo  virga  Dei  dicilur,  quae  primum  dicu 
esl  virga  Aaron,  poslea  vcro  virga  Moysi :  sicoi  di<* 
citur  spiritus  EliaD  qui  est  Splritos  Dei  (Lue.  1»  17)^ 
cujus  pariiceps  faclus  est  Elias;  aic  iila  poloil  dici. 
Dicitur  ctiam  Dei  jiistitia,  qo»  noatni  esl,  sed  donaU 
a  Dco  i  de  qua  loqoeoe  Aposlolus,  Jodacos  arguit  di^» 
ccns,  Ignorantet  Dei  juetiUam^  ct  tuttm  juttitiam  vo» 
Untet  conttitucre  ( Rom.  x,  5),  id  esi,  Uuqoam  a  se 
sihi  paraum;  contra  quales  dicit,  Quid  enim  habet 
quod  non  ttceepitti  (i  Cor.  iv,  7)  ? 

LXVL  [N^.  xviii,  \%\YenitmUmetAaronetomnet 
teniorct  itrael  manducare  panem  cum  toeero  Moyti 
ante  Deum  1  vel,  sicot  alii  codiccs  liabcnt,  roraiii  Deo; 
quod  gncce  scriptum  esl  imvtia*  reO  Bieu.  Quxritur 
ubi  anle  Deum»  quando  iiee  laberaaculum  fuit,  nce 
arca  tcsUincnli,  qux  poatca  sunt  iiistituu.  Ncque 
enim  el  bic  de  fuUiro  dictum  accipcre  pessumus, 
sicol  diclum  est  de  manna  quod  pt«itum  esl  in  vase 
aureo  (Suprttf  qumtt.  61).  Ergo  aate  Deum  id  acci- 
pere  debemus  flKlanf,  quod  in  boiiorem  Dei  foclum 
esl :  ubi  cniin  iion  Deus? 

LXVll.  [Ib.  XVIII,  15.]  Moysea  socero  dixil :  Quia 
venit  ad  me  popuiut  inquirere  judicium  a  Deo;  cum  cit 
eontigerit  ditceptttliot  et  tenerint  ad  me,  judico  unwn* 
quenuiue^  el  moneo  eot  prmccpta  Dd  et  tegem  ejut 
Quxri  potesl  quomodo  isU  Moyscs  dixcrily  com  lei 
Dei  adhuc  nulla  conscripia  essel :  nisi  qoia  lex  DcL 
aempiloma  esl«  qoam  coosolunl  omnes  pis  raenles» 
ul  quod  in  ea  inveiiertnt,  vel  ladanly  vel  jubeanl,  vt>! 
vetenlf  seeondom  qood  illa  incommotabili  veri« 
Ute  pneceperil  ^  Nomqoid  enim  Moysea,  qoam- 
via  com  illo  Deos  loqoerelur,  per  aingola  cre* 
dcndom  esl  quod  consulcre  8o!eret  Deum»  si  quid 

«  Editi,  lecMiidtoii  quod  iUtt  bumnmulabUi  verkate  perco^ 
perittl :  excepu  editione  Ratisponeasi,  quecam  noslnsiifiii 
tok,  Ma....  prcKeperlt. 

(Yingt.J 


CI9  QUiESTIONUM  S 

«8961  iii  disceptalionibus  tantx  multiludiiiis ,  qu» 
illuin  iii  lioc  judicandi  negotio  a  manc  usquc  ad  vcs- 
pcrain  dctinebal?  Ct  Umcii  nisi  sux  nieiiti  prxsi- 
dentciii  Domiiium  consulcrcl,  lcgcniqiic  ejus  atcr- 
uarn  s;ipicnlcr  attenderct,  quid  justibsiiuum  judicare 
intcr  disccpUntcs  possci,  non  invcnircU 

LXVlll.  [Ib.  xvm.  18,  49.)  In  co  quod  Jollier  cen- 
BiKum  dal  gcnero  suo  Moysi,  ne  occupatus  judiciis 
populi  ct  ipsc  et  popolus  consumerctur  consuiiipiione 
intolerabiii;  prima  quaestio  est,  cur  boc  Dcus  famuhmi 
suum,  cuin  quo  ipsc  tanta  et  talia  loquebatur,  abalie- 
nigcna  passus  esl  admoncri.  In  quo  Scripium  nos 
a«lmonct,  per  qucmlibet  bomincm  dctur  coiisilium 
Tcritatis^.  non  debcrc  contcmni.  Vidciiduin  etiam  ne 
forte  ibt  volucrit  Dcos  ab  alienigenn  admoncri  Moy- 
sen,  ubi  et  i|)suin  posscl  lcnlarc  supcrbia  :  scdebal 
eniin  judiciaria  subrnnilalo  solus,  univcrso  populo 
siante.  Nam  biinc  scp.siim  indical,  cum  ip&e  Jotlior 
cos  cligi  jussil  ad  judicandas  causas  popiili,  qul  odis- 
scnl  sur,crbiain.  Deiiidc  quam  sil  obsenraiidum  qucjd 
alibi  Scriptura  dicit,  Fili,  ue  in  muUii  iint  actus  mi, 
{t:cdi.  XI,  10);  satis  ct  liic  apparet.  Dcinde  verba 
Jotlior  dantis  cousilium  Moysi  consideranda  sunl  : 
dicit  enim,  Nunc  ilaque  audi  me^  et  coniilium  dabo 
Ubi,  et  erit  Deui  Ucum.  (Jbi  mihi  videtur  signilicari, 
«imis  intcntum  bumanis  actionibus  animum,  Deo 
quodammodo  Tacuari,  qio  (It  tanto  plcnior,  qiianlo 
in  siipcma  atque  xtcina  liberius  extenditur. 

LXIX.  [Ib.  xnii,  19,  20.]  Qiiod  vcro  adjungit  ct 
dicit,  Eito  lu  populo  qwB  ad  Deum,  el  refera  9eiba 
eorum  ad  Deum  :  et  taiabcrii  illii  pracepta  Dei  et 
iegim  ejui;  et  dcmomtrabii  Ulii  vlai  in  quibui  ambh- 
labunt  in  eis,  et  opera  queefacient;  cum  populo  uni- 
irerso  hxc  agcnda  esse  demonslrat.  Non  enim  ait, 
Uniuscujusque  verba  rereres  ad  Deum ,  sed  verba 
eorum,  cuni  supra  dixissct,  Eito  tu  populo  qme  ad 
Deum  iunt.  Post  hxc  admoncl  nc  siiigulonim  negotia, 
quic  iiiter  se  Iiabeiil,  dcscrantiir,  clcctis  vidclicet  po- 
tentibus  f  iris  Dcum  colenlibiis,  justis,  et  qui  odcrinl 
ftiiperbiam,  quos  consiituat  supcr  roiUenos,  alios  so- 
per  centenos,  alios  super  quiii<iuagenos,  aKos  super 
denos.  Sic  el  ab  Ipso  Moysc  rcmovil  gniTCS  et  pcri- 
ctilosas  occnpationes,  ncc  istos  gravavii.  Quandoqni- 
dem  ipsi  mille  habcrent  ununi  super  se,  et  sub  illo 
iMbercnt  alios  dcccm,  ct  sub  eis  alios  vigiiili,  cl  sub 
his  »lios  ccntuni,  ut  vix  aliquid  ad  singulos  quosque 
pra*posito»  penrcnirct,  quod  judicare  nccesse  babe- 
rent.  insinttatur  bic  etiam  htimilitatis  cxemp!um, 
quod  Moyses,  eiim  quo  loqnebatur  Deiis,  non  fasii- 
divit,  neqae  contempsit  alienigenje  soceri  sui  consi- 
linm.  Quanquam  et  ipse  Jothor,  cum  Israelita  non 
fuisset,  utrum  inter  «iros  Deum  veriim  colentes  rdi- 
gioseqne  sapicntcs  babciidus  sit,  quemadmodum  ei 
Job,  cum  ex  ipso  pepulo  non  fuissel,  nerito  quxri- 
lur  :  imo  crcdibilius  habetur.  Ambigue  quippe  po- 
sita  sunl  Tcrba,  tcI  utnim  sacrificaveril  Deo  Tcro  in 
p4ipuk>  ejus,  qiiando  vidil  generum  suum,  Tel  ulnim 
eiim  adoniTcrit  ipsc  Moyses  :  quanquam  de  adora- 
noua  etiain  »i  cxprcsse  positum  essel,  honor  tMc- 


AUGUSTINI  LN  UKPTATKUCIIUM  9» 

rcliif  socero  redditus,  eo  modo  quo  8olel  hominibiis 
bonorificentkc  caiica  exhibcri  a  Pairibus;  sicul  dt 
Abraham  seriptnm  esl,  quod  adoraveril  Alios  Qid 
{Cen.  xxiii,  7).  Qiios  aulem  dicat  7p«/K/MeTecc0«ywyflU* 
pokt  dccurioncs,  non  facilc  scirt  potest ;  quoniam  lioe 
iicmcii  !ii  nullo  usu  habemus,  Td  ofDcionim,  irel  nia- 
gisicrionim.  Nam  quidam  doctora  in!erprelali  sunt, 
ttt  intcliigantur  uiique  lilterarum,  qiii  inlrodacanl  in 
h'lteras,  sicut  rcsonal  graccum  Tocabulam.  Hicsane 
sigiiificatur  qitod  ante  Legem  datam  habuerinl  lle- 
brxi  litieras  :  qux  quando  coeperint  esse,  nescio 
Htrum  valeat  tndagnri.  NonnuUis  enim  Tidetor  a 
priniis  hominibus  eas  ccBpisse^  et  perdoctas  esse  ad 
Nne,  atque  inde  ad  parentcs  Abrahs,  ei  inde  ad[*p^ 
piilum  Israel  :  sed  unde  hoc  proban  possilt  tgnoro. 

LXX.  [Ib.  XIX,  1-11.]  Menmautem  lertii  exitui  fh 
tiorum  Uraet  de  terra  jEgijpti  hae  die  uenerunt  im  ere^ 
mum  SinOf  et  profecti  eunt  ex  Haphidin^  ei  vemerunt  m 
eremum  Sina^  et  appticuit  iiraet  ibi  contra  montem^  rt 
Mo^ui  aicendit  in  montem  Dei^  et  uocant  eum  Domi^ 
nui  de  monie  dicem^  Uasc  dicet  dound  Jaco^,  ei  nun- 
tiabii  filiii  Israel^  et  captcra.  Dcinde  paalo  posl  :  De- 
icende^  et  tatare  populo^  et  pnrifica  iUot  kodie  et  erai^ 
et  tavent  veitimenla^  et  mt  parati  in  diem  lertium, 
Tertia  enim  die  daeendet  Dominui  in  montem  Sina 
coram  onmi  poputo.  Iloc  die  rcperitiir  data  Lei,  quas 
in  tubiilis  lapideis  scripta  csl  digilo  Dei,  sicol^eonse- 
quciitia  diiccnt  (Exod.  xxxi,  18).  Diesanlein  isle  lcr* 
tiiis  apparet  teriii  mciisis  ab  cxilu  Isracl  ex  iEgyplo.  • 
Ex  die  orgo  quo  Pasclia  feccnint,  id  est^agnutn  im- 
molavcruiil  ct  cdcnint,  qui  fult  quarliis  decimus 
primi  iiieiisls  (Id.  xii,  6.)»  usque  ad  istum  qiio  Lex 
datur,  dics  qiiinquaginta  numeranlur  :  deccmelse- 
ptein  scilicct  primi  mensls,  reliqui  ab  ipao  quarlo  de- 
cimo;  dciiidc  omnes  triginu  sccundi  mensis,  qui 
fiuiit  (|uadraginta  scpteni;  et  tcrtitis  lenii  nicusis, 
qui  cst  a  solciiinitatc  occisi  agni  quinqnagesimos.  Ac 
per  hoc  in  isia  unibra  fu|uri,  secundum  agni  immolaii 
dicm  fcstum,  sicul  quinqiiagestmo  die  Lex  dala  e^i, 
qux  conscripta  est  digito  Dei  :  ita  in  Ipsa  Terilate 
Novi  Tcstamenti  a  festivitate  agni  immacahill  Ghri^ti 
Jcsu  quinquaginU  dies  oumenmtur,  ul  Spirilut  laii- 
ctus  '  do  altissimis  datus  esl  {Act.  u,  2  4).  Digitum 
Dci  autem  csse  Spiritum  sanctpiii,  et  supra  Jan  dixi- 
mus  tcstc  Evaiigelio  (Supra^  quasit.  25). 

LXXI.  [ib.  XX,  1-17.]  Quxritur,  decem  prxcepU 
Legis  qucmadmodum  dividcnda  siiil :  ulnun  qaaiuor 
sinl  usquc  ad  pnccepuun  de  sabbalo,  qux  ad  ipsun 
Deum  pcrtinent ;  scx  autem  reliqiia,  quorum  pnmum 
est,  Eonora  patrem  et  maircm^  qux  ad  homincm  iicr* 
lincnt :  an  potius  illa  tria  sint,  el  isu  septem.  Qui 
enitn  dicunt  illa  quatuor  esse,  separant  qjuod  diduin 
est,  IVon  encfil  tibi  dH  aiii  prmter  me;  ut  aliud  prae- 
ccptum  sit,  Non  faciei  tibi  idoluniy  clc.  ubl  figinenU 
eolcnda  prohibentur.  Unum  autcm  volonl  esse,  iVeii 
concupiicti  uxorem  proximi  tui^  Non  concupiicei  dc^ 

«  Apod  Er.  Lov.  babetur,^u(m(/os»irtUisMfirfiis.  koom 
melius  legerctur,  et  ?  Fulcitur  hspc  oosira  conjeclnra  altno 
8.  AugiistTiii  kxx),  nemrc  serau  8,  o.  I3w  14L  io  mio  hm 


iuarcpctumur.  IL 


I»l 


LIDER  SECUNDUS. 


m 


tnum  tfroximi  Iw^  cl  omnia  usque  in  fincm.  Qui  vcro 
illa  tra  esse  dictml,  ct  isu  sopiem,  uniim  volunt 
csse,  quidqoid  de  uno  oolendo  Deo  prxcipilar,  ne 
aliquid  aliud  prxler  illum  pro  Dco  colatar  :  hxc  au- 
tem  exlrema  in  duo  dividunt ;  ul  aliud  sit «  Non  con- 
cuffiice$  uxorem  proximi  tuiy  aliud,  Non  eomxpitcei 
dontum  f/roxinu  tui.  Decem  inmen  esse  prxcepta  neu- 
iri  amhigunt,  quoniam  boc  Scripttira  testatur. 

Mihi  umen  vidclur  congrucntius  accipi  tria  illn, 
rt  isin  septem,  quia  et  TriuiUtcm  videntur  illa  qux 
ad  Dcum  pertinent  insinuare  diligcntius  iniuentibus. 
Et  rcvcra  quod  dictum  est,  Non  erunt  tibi  dii  aUi  praS' 
ler  me,  boc  ipsum  perfcctius  cxplicalur  cum  prohi- 
bentur  colenda  figmcnU.  Concupisceiitia  porro  uso- 
ris  aliensc,  et  concupisccnlia  domus  aliencc,  Unlum 
in  pcccando  diflerunt,  ut  illi  qiiod  diclum  csl,  Non 
concupiscei  domum  proximi  lui,  adjuiicla  sint  et  alia 
diccnle  Scriptura,  neque  agrum  ejui^  neqne  servum 
ejuSf  neque  ancillam  ejus^  neque  bovem  ejus^  neque 
subjugale  e/m,  neque  onme  pecus  ejus^  neque  qutecum'' 
que  pronmi  Im  sunl.  Discrevisse  nulcm  videtur  con- 
cupiscentiam  uxoris  aliena;  a  concupisccntia  cujiis- 
libet  rei  alienx,  quando  utnimqiic  sic  cocpit,  Non 
concupisces  uxorem  proximi  lut,  Non  concupiices 
donrnm  proximi  ttUf  et  huic  coepit  cxtera  adjun- 
gere.  Non  autem  coin  dixissct,  Non  concupisces 
uxorem  proximi  lui^  buic  conneiuit  alia  dicciis,  nc- 
quc  domum  ejus,  neque  agrum  ejus,  ncque  sen'um 
fjus,  et  caeiera  :  scd  omnino  apparent  hxc  esse  con- 
juiicU  quae  uno  pra.'Ccpto  videnlur  contineri,  ct  dis- 
creU  ab  illo  ubi  uxor  nominaia  cst.  lllud  auiem  ubi 
dictiim  esl,  Non  erunt  tibi  dii  alU  preeler  me^  apparet 
biijus  rei  diligentiorem  exsecutionem  csse  in  iis  quas 
subjccU  suiit.  Quo  cnim  pertinet,  Non  facies  libi  ido- 
lum,  neque  uUum  Mintt/acriim,  quacumque  in  calo  bunt 
sursumf  el  qwecumque  in  lerra  deorsum,  et  quacumque 
in  aqua  sub  lerra;  non  adorabis  ea,  neque  servies  i7/u,  iiisi 
ad  id  quod  dictuni  est,  Non  erunt  tibi  dii  alii  prxter  me? 

Sed  rursrim  qnaerilur  quo  diflcrat,  Non  furlum  fa-- 
cies^  ab  co  quod  pniilo  post  dc  non  coiiciipiscciidis 
proximi  rebus  prxcipitur.  Non  quideui  omiiis  qui  rem 
proximi  sui  concupi&cit,  furatur  :  sed  si  omnis  qui 
furatur,  rem  proximi  concupiscit,  poterat  in  illa  gene- . 
raliute ,  ubi  de  non  concupisceoda  re  proximi  prxci- 
piiur,  eiiam  illud  quod  ad  furium  pertiiict  conlincri. 
Simililer  etiam  quxrilur,  quo  differat  quod  dictum 
csl.  Non  machaberiSf  ab  eo  quod  pauio  post  dicilur, 
Non  concupisces  uxorem  projdmi  lui,  In  eo  qiiippc  quod 
diclum  esi,  Non  nuBchuberis^  polerat  et  illud  iutcUigi. 
Nisi  forte  in  illis  duobus  pnccepiis,  noii  mocchandi  ct 
non  furandi ,  ipsa  opera  nolaU  suut ;  iii  liis  vero  cx- 
tremis  ipsa  concapiscentia  :  qux  untum  differunt,  ul 
aliquando  mcechclur,  qui  non  concupiscit  uxorem 
proximi,  cum  alia  aliqua  causa  illi  mh(cetur;  ali- 
qiiando  autem  concupiscat,  nec  ei  misceatury  pcenam 
timens :  et  hoc  fortasse  Lez  ostendere  volait,  qaod 
iitraqae  peocaia  sinL 

llem^qiucri  solel  atmm  nMsdiiae  nomina  etiam  for- 
niMiio  icneatiir.  Hoe  enlm  graDcnm  Tcrhom  esl,  qno 


jain  Scriplura  utitur  pro  latino.  MoBchos  Umen  Grni 
nonnisi  adulleros  dicunt.  Sed  otique  isU  Lex  non  su- 
iis  viris  in  (lopulo,  vcriim  eliam  feminisdaU  est.Ncquo 
enim  quia  diclum  est,  Non  concupisces  uxorem  proximi 
/tti,  nibil  liic  sibi  pnrcepium  dcbet  puUre  femina ,  et 
tanquam  licite  concupiscere  virum  proximae  sux.  Si 
ergo  hic  ex  illo  quod  viro  diclum  est,  intclligitur, 
quamvis  non  dictum  sit,  quod  cliam  ad  fcminani  per- 
tiiieat;  quanto  magis  eo  quod  dictum  ett,  Non  nue- 
chaberis,  iiterque  sexus  asiringitur,  cum  et  ipsum 
prscceptum  potest  referri  ad  utrumque,  sicul,  Non  oc^ 
cides^  Non  furaberis^  et  quaealia  similitcr  non  expresso 
uno  sexu  ulriquc  vidcntur  sonare  coinmunilLTT  Ta- 
men  ubi  unus  exprimitur,  honoratior  utiquc  cxprinii- 
tur,  id  cst  masculinus ,  ut  ex  hoc  inlelligat  ctiam  fe- 
mina  quid  sibi  prxceptum  sit.  Ac  pcr  hoc  si  feinina 
moccba  est,  babens  virum,  concumbcndo  cum  eo  qiii 
virejusnon  est,  eiiamsi  ille  non  liabeat  iixorem; 
profecto  moecbus  est  et  vir  habcns  uxorem,  concum- 
beiido  cum  ea  qu;e  uxor  ejus  non  est,  etiamsi  illa 
non  habeat  viriim.  Sed  utrum ,  si  faciat  qiii  uxorem 
iion  babct,  cum  fcmina  quae  viruin  iion  babct,  ambo 
pracccpli  bujiis  transgrcssione  tcneantur,  merito  qiix- 
riiur.  Si  eiiim  non  tcncnlur,  noii  cst  prohibila  in  De- 
calogo  foruicatio,  sed  sola  moecliia,  idest,  adiilierium : 
quamvis  omuis  inoechia  etiam  fornicatio  csso  intelli- 
giiiir,  sicui  loquuntur  Scripturac.  Dominus  enim  dicil 
in  Evangelio  :  Quicumque  dimiserit  uxorem  suam,  «p- 
cepta  causa  fornieationis,  facil  eam  moechari  (Mallh.  v, 
52).  Hic  utique  fomicationcm  appelluvit,  si  cum  alio 
pcccct  quae  virum  liabet,  quod  est  moccbia,  id  esl, 
adiilierium.  Omnis  ergo  moechia  ctiam  fornicatio  in 
Scripturis  dicitur.  Sed  ulrum  eliam  oriinis  fomicatio 
moecJiia  dici  possil,  in  eisdem  Scriptnris  non  mibi 
inicriin  occurrit  locuiionis  excmplum.  Sed  st  non 
omnis  fornicatio  etiam  moecliia  dici  potest,  ubi  sit  in 
Dccalogo  probibiln  illa  fornicalio,  quam  faciiint  viri 
qui  uxores  non  babent,  cum  feminis  qiia»  maritos  non 
babent,  ulrum  inveniri  possit,  igiioro.  Scd  si  furli 
noniiiie  bene  inlelligitur  oinnis  iiliciu  usurpatio  rei 
alicnx  (iion  cnim  rapinam  |)crmi8it  qui  furtum  prohi- 
buit;  sed  utique  a  parte  tolum  intelligi  voluii,  quid- 
quid  illicile  rerum  proximi  aufertur);  pnifecto  ct  no- 
niine  moechix'  omnis  illicitus  coiicubiius,  atque  illo- 
rum  mcnibrorum  non  legiiimus  usus  prohibltus  debe* 
intolligi. 

£t  quod  dictum  est,  Non  occides^  non  puUndam  esi 
ficri  contra  boc  pRcceptum,  qoando  lcx  occidil,  vel 
occidi  aliquem  Deus  jubct.  Ille  enim  facil  qui  Jabet, 
quando  mlnistiTium  negnre  non  licet. 

In  eo  ciiam  qiiod  dictum  esl,  Falsum  teilimoniMm 
non  dices  adversus  proxinmm  Imim,  qoaeri  solet  utnim 
prohibitum  sit  omne  mendacium  :  ne  forte  non  sit 
hoc  praeceptum  adversos  eos  qui  dicunt  lunc  csse 
menliendum  quando  id  meudacliim  prodcsi  alieui,  el 
iiibil  ohesl  ei  coi  meniiris.  Tale  quippe  non  est  adur" 
su$  pmmnmm  tmm^  ul  ideo  vidcatur  hoc  addidisao 
Seriplan,  qoae  poatel  brcviter  dicere,  Faltum  lesti^ 
mmibmi  non  dieee^  licut  dlxil,  Nott  oemdes^  Nim  mm* 


eiS  QUiESTIONUM  S 

ihaktri;  Kon  piraberii.  Setl  liinc  magna  qnxtlio  esl, 
nec  a  fe&4iiianlibus  commode  explicari  polest,  qoo- 
Bodo  accipiendiim  si(,  Perde$  amneM  tfui  loquuHiur 
meHdaehim  (  Ptal.  v,  7  );  cl,  Soli  velU  meatiri  omna 
mendaeium  (EccU.  vii,  14);  el  cxlcra  Imjusmodi. 

LXXII.  [Ib.  XX,  48.]  Elomnit  popului  videbal  wocem, 
ei  tampada$f  el  wcem  tukw,  et  montem  fumamem.  Sokl 
qiueri  quomodo  populus  videbai  Tocem,  cum  tox  non 
ad  Tisumy  sed  poUus  ad  audilum  periinere  videalur. 
Sed  sicut  modu  dixi,  Videalur,  dc  omuibus  qu;e  a  nia 
dicla  sunt ;  sic,  Tidere  solet  |iro  generali  seiisu  ponl, 
iion  solum  corporis,  Yerum  diam  anmii :  nnde  ct  11- 
Iud  est,  Cum  tidi$tet  Jaeob  quia  $unl  eeece  in  jEgypto 
( Gen.  xLii,  I,  tee.  LXX) ;  unde  utique  absens  craU 
Quanquam  nonnoUi  Tidcrc  vocem  nihil  aliud  esse  ar- 
bilrati  sunt  quam  inteiligcre,  qui  visus  mcBlis  est. 
Gum  Tero  bic  brcf  itcr  dicciidom  cssct  qnod  populut 
Tidebat  voccm  ct  lumpndasi,  ei  voccro  tubx  ac  mon- 
tem  fumantcin,  quxstiu  m^ijor  oriretur  quomodo  au- 
dicbat  lainpadas  el  munlein  fumantem,  quod  pertinct 
ad  scnsum  vidcndi.  Nisi  quis  dical,  uec  uim  breviier 
dicciidum  fuisse;sed,  ut  tutuni  diccretur ,  audicbal 
voecm,  ct  vidcbat  huiipadas,  cl  audicbat  vocein  tubx, 
cl  vidibat  muiitcm  ftinuiiilein.  Duo  qulppe  genera  vo- 
Cis  cranl,  ct  dc  iiubibiis,  sicut  tonitnui,  et  dc  tuba ;  sl 
t»meii  ipsam  dixit  voccm  qua:  de  iiubibus  edcbatur. 
Ae  pcr  boc  melius  in  iis  quse  ad  scnsiim  audicndi  pcr- 
tinebanl,  gencralis  sciisiis  est  pusitus,  boc  esi,  videii- 
di,  cum  brevitcr  tolnin  veilct  Seriptura  cumplccti, 
'  ^oam  m  iii  iis  qux  pertiiicnt  ad  vidciidi  sensuin,  sub- 
iiiteUigerelur  atiditus  :  qiio  niorc  loqui  nun  soicmus. 
Nam«  Yide  quid  soiict,  solemos  dicere ;  Audi  quid 
iQceat,  non  solcmus. 

LXXIIi.  [Ib.  XX,  19.]  Loquere  tu  nobU,el  non  loqua^ 
Uor  ad  no$  Deue^  ne  quando  w$oriamur.  Multum  et  so- 
Ude  significatur,  ad  Vetus  Tesiamentum  timorcin  po- 
lins  pertinere,  sicut  ad  Nuvum  d.lccliunem :  qunnquam 
cl  in  Yetere  Novum  lalcal ,  et  iii  Novo  Yetus  palcal. 
Quomodo  aulcm  taU  populo  irihuatur  vidore  voccin 
Dei,  si  bocaeeipicndnm  est  intelligere,  cum  sibi  loqui 
Demn  timeanl  ne  morianior,  non  satis  elucet. 

LXXIV.  [U>.  XX,  iO.]  Et  dint  eit  Moyrn,  Con$lante$ 
e$toU  :  propterea  etdm  ventt  Deu$  ad  vo$^  tentare  vo$  ui 
$U  iimor  eju$  m  vobi$,  ne  peeceti$.  Sic  iUi  ccliibendi 
iuerant  a  peccatis,.  utiquo  linicndo  ne  pcenas  sensibi- 
lct  patcreiitiir;  quia  iionduiii  potcrant  am^irc  jiisli- 
liara  :  el  in  boc  crat  ilUs  lentatio  a  Doniino,  qiia 
frobubantop,  ul  apparcret  cujusmodi  essent ;  non  nt 
9oo  Buti  Qereiit,  quem  non  latebanl  qualeaeumqiie 
•saciit^  sed  ut  iuter  so  ac  sibimel.  Ilultum  tamcn 
istis  lerror'd»us  TcstamenU  Yeteris  diflerentia  coin- 
mcndatur,  quod  eUam  in  Epistola  ad  llebraeos  aper- 
lissime  dictuin  est  (Bebr.  xii,  24-^). 

LXXY.  [Ib.  XX,  2U]  Moy$e$  auiem  intravii  m  nebu- 
lom,  «^t  erai  Deu$ :  id  esl,  obi  expressiora  flebant 
signa,  quibiis  cognoscerctur  Deus.  Nam  qnomodo  in  ne- 
bttla  erat ,  cui  cocli  ccelonim  non  sufDdunt ;  nlsi  quem- 
adinodum  nosquam  nonest,qui  Inloconuilo  e8l*t 

»iiMd.ifaMl  .'proq^omaeaHss.^esf. 


AUGUSTINI  LN  IfEPTATEUCIILM  m 

LXXYL  [Ib.  XX,  «5.J  Nom  faeleii»  vaki»  4eo$  ar^ 
leM,  ei  deot  aureo$  man  fneieiu  vokit  iptU.  Repeiitor 
qood  in  primo  prec*'pto  iiicnleainm  esl ;  el  ex  diis  a^ 
gentcis  ei  aureis  utique  omnia  timnlaera  inleUigmilor, 
aicut  in  illo  eUam  psalmo,  Idoia  ^eniimm  mr§eniMm  H 
aurum  (P$ai,  cxin,  4,  ef  cxxxiv,  15). 

LXXVII  [U>.  XXI,  S.]Qu»  de  senro  Hebneo  prBCt- 
pinntur,  ut  sex  annos-senriat,  et  dimituiar  libergra- 
lis,  ne  senri  Gliristiani  boc  llagiiarenl  a  dominis  sois, 
apostolica  auctoritas  jubet  serrot  dominis  auis  esse 
subi!iios,  ne  nomen  Dei  el  doctrina  bbspheractitr 
(Ephet.  VI,  5,  et  I  Tim,  vi,  1).  Illud  enim  ex  boc  saiis 
ioiisial  in  mysterio  prsceptum,  quia  el  pertundi  sif 
btila  cjus  aun-m  ad  postem  praeccpil  Dens,  qui  libcr- 
latcin  illam  rccusasset. 

LXXVIII.  [Ib.  XXI,  7-11.]  Siquit  emiem  vendiderit 
fHiam  tuam  famutam  \  iiofi  abibit  iia  tU  reeeduni  an- 
ciitce.  Quod  m  non  plaeuerit  domina  tmo,  quam  nom  am- 
nominavit  eam^  remunerabii  eam.  Genti  auiem  exterm 
non  eti  dominut  vendere  f//«m,  ^uoiiMrai  tprevit  m  ea. 
Qmod  ti  filio  annominaverii  eam,  teeumdmm  pmtfieaiuh 
nem  fitiarum  faciet  o.  Quod  ti  aUam  aecipia  d,  quti 
ojmt  tunt,  H  veuem,  et  eonvertaiionem  ejut  non  ftauda- 
kit.  Si  auiem  Iria  htve  non  fecerit  ei^  exibii  gratit  tint 
preiio.  Obscurissimum  istnm  locom  inusitau  verba 
loeutionesque  fccerunt,  iia  ot  intcrpretes  nostri  quem- 
admodum  eum  explicarent ,  pene  non  iiifcnircnL  h) 
ipso  qnuque  gneco  eloqiiio  multum  obscurum  esl 
qiiud  hic  dicitur.  Tamen  quid  videatur,  ul  potero,- 
aptTinm. 

Si  qui$  autem,  inquil,  vendkderiH  fOiam  tuam  fmvh 
tam,  id  cst  ut  sit  ramiila,  qiiam  oUimv  Graeel  vocaiiC: 
non  abitnt  ita  ut  reeedum  andttet^  inteHigeiidiim  est, 
noii  sic  rcccdct ,  qoomodo  recedunl  ancillx  Uebra» 
pust  sex  annos.  Eam  quippe  oportel  eiiam  in  femina 
Uebnca  legem  daum  intelligiy  quae  senrator  ui  marj- 
bus.  Cur  ergo  isU  non  iu  recedel,  nisi  quia  in  illo 
fainulatu  inielligilur  bomiliau ,  qnod  ei  se  dominos 
miscuerii?  Hoc  quippe  in  conseqoentibas  utcumq^ 
elarescit.  Sequitnr  enim  et  dicil,  Oiied  si  non  ^foM- 
rii  dotnino  tuo^  quam  non  annominamt  eam^  Id  esl  non 
eain  fccit  oxorem  :  remunerabii  eam,  boc  esl,  qued 
supra  dixit ,  non  alnbit  ita  ui  reeeduni  ameiUm.  Justnm 
est  *  qoippe  aliquid  accipere  pro  eo  quod  huniiliau 
est;  quia  nun  ei  sc  iu  miscuit^  ut  Ciecrei  uxorero,  id 
est  9  ul  annoniinarct  eam  sibi.  Uoc  aolem  quod  dixi- 
mus ,  remuneratit  eam ,  quidam  inlerpretes  diacmnt, 
redimH  eam.  Quud  si  in  grxco^dictum  essel  iLicolinpif 
ctracy  scriptum  esset  sicut  scriptum  est,  EiiptarO' 
ditnH  Itraei  ( Ptai.  cxxa,  8) ;  nam  et  AmXurpAntst 
Scriptum  csl.  In  boc  autem  loco  anoXvrp^i  legitor, 
nbi  intelligitur  qiiud  acclpit  magis  aliqnid ,  qnaffl  pro 
ea  datur  ut  redimaiur.  Coi  eniin  dabit  dominus  ^os  ^ 
iil  redimat  quain  ipsc  famulam  possidct?  Genti  auiem 
extera  nen  a$  dominus  vendere  itiam  ^  quia  tprevU  iu 
ea  :  id  cst,  iion  qiiia  sprevit  in  ea ,  ideo  dominus  eM 
vendere  illaiii ,  id  esl  in  Unhim  ei  dondnabitnr,  «t 


\  sie  uss.  oonsiaoter,  Juxu  LXX.  Al  ediU,  in 
*uti^.^iuitaeu. 


m  LIBRR  SECUNDUS 

etriim  eilcrji*  gonii  «ain  Ik-ilc  vciidai.  Iltic  osi  &n(em 
tprent  in  m  ,  qiiod  Cj^t  «prcvit  in  cam  :  sprcTil  cam 
autcmf  lioc  cst  hamiliavii  eain  *  id  cbt  coiicuntlMHulo 
•cc  niorero  racicndo.  Dixit  auicm  grxce  ^Mt^mv, 
fiiod  Bos.diiimus  spretii^  quoverbo  Scriplura  iititur 
apud  Jeremiain ,  Sicut  ipenut  muiier  eiun  ad  eommi' 
Meeimr  {Jerem.  lu,  20). 

Delnde  seqoitaret  dicit,  Qmod  m  fiUo  mpiomimnerii 
eam^  iecmndmn  jueiificationem  fUiamm  faciei  ei.  Ilic 
Jum  apparere  Incipit  qnemadmodum  supra  dixerit, 
quam  non  mmominant.  Nam  quid  eat  aliud,  si  filio 
annomiKafferit  eani,  nisi  lilio  conjunxeril  eam  uiorem? 
quandoqiddein  iHcit,  eecundum  jiMifieationem  /iiiarum 
fxeiet  ety  Id  est,  nt  sic  tradal  tanquam  llliam,  doCcm 
bcilicet  apponens  ei.  Dcinde  adjungit,  Quod  ei  aUam 
accipiet  ei^  id  est  non  islam  drpiilavcrii  uxorcm  filio 
sno,  sed  ei  aliam  acciplat :  qna!  opus  sui:t ,  ei  uetiem  et 
eonversationem  ejus  non  fraudabit ;  d:ibit  ci  simili  lcge, 
quae  compeiunt ,  quoniam  non  niansit  uxor  fiiio  cjus , 
qnemadmoduin  ei  daret,  si  eam  srlii  iion  annoniinas- 
set,  et  tamen  concombendo  bumiliasset.  QuikI  autcm 
nos  diiimos,  coneersationem  non  ftmdabit^  gnrcifls 
liabet  &/ftc>(«v,  id  cst.  locutioncm,  qiio  iiominc  inlclligi- 
lur  Scrlpiora  lioneslius  appellurc  concubimm.  Qiiid 
est  aulem ,  Goncubitum  non  rrandalMl ,  nisi  pro  con- 
cobiin  niercedem  dubit?  Namquc  apiid  Danielem  con- 
Ira  Susannam  lalsimi  tcslintonium  dicentcs  scniorcs , 
f  mtf ,  inquiunt,  ad  eam  adolescent^  qtii  erat  in  iaienti 
aksconditus^  et  concubuit  cnm  ea,  Daniel  aiitom  de  boc 
Ipso  intcrrognns,  ait,  Sub  qua  arbore  viditii  eos  coliO' 
fnenfef  :  quod  illi  dixeninl,  concubnit  cum  ea.  Dtinde 
alti^niin  argiicns  alqno  convincens  dixit,  Semen  Cha- 
naan ,  et  non  Juda ,  species  deicctavit  te,  ei  itia  concu- 
piteentia  evertit  cor  tuum  :  sie  enim  faciebalis  fdiabus 
ierael,  sed  i((m  timentet  acquiescebant  vobis  {Dan,  xiii, 
87,  54-58).  Grxcus  autem  babct  6u£)su^/  O.urv,  qiiml 
posset  lutine  verbum  e  vcrbo  diii ,  Lo<|iicb:iiiiiir  vti- 
bis  :  quo  sigiilflcarctur  conciibilus.  Nuin  ubi  diciiur, 
Sub  qua  arbore  eomprehendisiis  eos ,  tT.rcui^  bnbcl , 
Coinprebeiidislis  cos  colloquentcs  inviccm  :  oi  illic 
•igiiiflcaiur  concubitiis. 

Quod  ergo  de  liac  de  qua  agltur  adjiingii  Scriptura, 
tl  dicit,  Si  ttuiem  tria  hac  non  fecerit  d^  exibit  graiit^ 
lioe  intenigilur,  Si  enm  ipsc  concnbitii  non  himiilia- 
fcrit,  ncquc  filio  suo  conjiinxerit,  iicqiic  alia  a  filio  suo 
doda  isiam  ejeccrit,  abibit  grads^  id  est  surficict  ei 
non  leneri  in  scrviiute.  Ablbit  cnim  nibil  nccipiens,  ut 
servus  Hebnriis.  Non  cniiii  licet  dumino  ejus  copulare 
illam  viro  non  llobnco ,  qunm  non  licet  exlene  gcnii 
Iradi.  Siautcm  scrvo  ITebrxo  eam  copulaverit,  boc 
otique  inielltgitur,  quod  cuin  co  gratis  exibit,  ncqua- 
qnam  a  marito  sepnrata. 

LXXIX.[ib.  XXI,  12, 13.]  Siquis  percuuerii  aiiquem, 
e$  mortuut  fuerit^  nwrte  moriatur.  Qui  auiem  noiens^  sed 
Deu  tradidit  in  manus  ejus^  dabo  tibi  tocum  in  quem 
fiigiat,  Qiixritnr  hoc  quoinodo  diclum  sit ,  Si  auiem 
nolentf  ted  Deut  tradidit  in  manus  ejut ;  qiiasi  clsl  vo- 
lens  occidcrit,  possct  occidorc,  nisi  Dcus  tradcrct  in 
manus  cjos.  Inlelligitur  ergo^  laiiluninodo  Deum  fe- 


m 

cisse ,  cooi  qiiisqiic  occidilur  a  nolcntc  :  el  pro  koc 
quod  lantummodo  Dcus  id  ff.cii,  diclum  csl,  sed  Deut 
iradidii  in  manus  ejus.  Cum  vero  voleus  occidit,  et  ipso 
occidit,  et  Dcus  tradidlt  iii  niaiius  ejus.  lloc  crgo  in- 
terest,  qood  illic  lanturo  Deus  recit :  bic  auicm  ci  Dcus 
Gi  honio,  proptcr  voluntalom  facieiitis ;  sed  non  sicut 
Deus  bomo.  Dcus  eiiim  nonnisi  jusic ,  bomo  autein 
poena  dignus  :  non  quia  illum  occMit  quem  Dciis  nol- 
let  occidi,  sed  qiiia  per  iiiiquilatem.  Non  cniin  miiii- 
stcrium  Doo  jiibcnti  pnisbuii,  sed  su»  malign»  cupi- 
ditali  scrviviL  In  uno  igitur  codemquc  facto  ci  Dihml 
de  occulla  xqnitalo  laudalur,  ci  bomo  de  propria  iiii- 
quitale  punitur.  Non  eniin  quia  Dcus  proprio  Filio 
nonpepercit,  sed  pro  nobis  oronibus  tradidii  illum 
(R0111.  vni,  32),  ideo  Jiidas  excnsatus  est ,  qui  cum- 
dcm  ad  roortcm  tradidit  Christum.  {Matih.  xxvi,  48). 
LIXK.  [Ib.  XXI,  22  25.]  Si  autem  iitigabuni  duo  virt^ 
e<  pereusserint  muiierem  in  utero  habcntem  *,  et  exieril 
infans  ejus  nondum  formatus;  detrimentum  patieiuef 
quauium  indixerii  vir  mulieris,  et  dabii  cum  postntaiione^ 
Uilii  videtur  sigoiflcitioiiis  alicujus  causn  dici  lixc, 
niagis  quam  Scripliirain  circa  biijusinodi  iacta  occu- 
palam.  Nam  si  illud  allenderet,  ne  pnrgnans  .mulicr 
pcrcussa  in  aborium  coinpellcrctur,  non  poneret  diios 
liiigantes  viros,  cum  possit  ct  ab  uno  boc  admiiii,  qui 
cuin  ipsa  mulicre  lillgavcrit,  vei  eliam  non  liiigaverit. 
scd  nlicnas  poslerilnli  iioccre  volcndo  hI  fcccrii.  Qaod 
vcro  non  tormalum  pucrperium  noluit  ad  hoiiiicidiiini 
licrlincrc,  profecto  nec  tomliicm  depiiiavil  quotl  kdo 
iii  utcro  gerilur.  Ilic  dc  ainma  qu.TStio  solci  a^iiari, 
iilruin  quod  rormniitm  non  cst,  nc  aninmlum  quidem' 
poisit  iiaclligi ,  ci  idco  iion  sit  boinicidiiun ,  qiiin  nec 
cxamiiiaium  dici  poicst,  si  adhuc  animain  non  babc- 
liat.  Scquiiur  enini  et  dicil,  Si  auiem  formatum  fuertt, 
dabit  aninwm  pro  uninia.  Cbi  qiiid  aliiid  intelligitiir, 
nisi ,  ct  ipsc  moriclur?  Nain  lioc  cl  in  cvicris  cx  bac 
ocrasionc  jam  pnccipil,  Ocninm  pro  ocnto^  deniem  pro 
dente,  manum  pro  nuiiiff ,  pcdem  prv  pit/t*,  combuslionem 
pro  cowbustione.  vninns  pro  tninere^  lirorem  pro  livore : 
t;ilionis  vidclicet  xquiuilc.  Qiin:  l^x  idoo  coiisliluit, 
ui  donionslrarci  qu.-e  vindicia  del)caliir.  Ni^i  cnim  pcr 
Legcm  scirciur  quid  viiidici;e  dcbcrciur,  undc  scircinr 
quid  vciiia  relaxnrei,  ut  dici  possct,  Dimille  nobis  de- 
bita  nostra^  sicut  et  nos  dimittimus  debitoribus  notiris? 
(Id,  VI,  12.)  Dcl)ilorc8  igitnr  Lege  monsiranlur,  ut 
quando  ignoscilur  apporcai  quid  diiiiiltalur.  Nc4|ue 
eiiini  dcbiia  diniiiicrerous ,  nisi  qiiid  nobis  debcrcliir 
Lcge  indice  discerciniis.  Si  ergo  illiid  informc  piierpc- 
rium  jam  quidom  fiierit,  scd  adhuc  quodammodo  in« 
formiter  animaluro  (quoniam  magna  de  aninia  q<i;esiio 
non  esiprxcipitanda  indi&cussx  temeriiate  scntcuilx), 
ideo  Lex  noliiit  ad  liuniicidiuui  pcrtincrc ,  quia  iiou-» 
duin  dici  polcst  aninin  viva  in  co  corporc  quod  sensu 
caret ,  si  lalis  est  in  carnc  nondum  formaLi ,  et  ideo 
nondum  sensibus  pnrdiu.  Quod  aatem  dixit,  Et  dabit 
eum  postuiationt  qiiod  amriius  iniilicris,  iurorini  ex- 

>  Ita  roelioris  nolx  vss.  Juxta  Lxx,  et  syriacam,  dialr 
dacaiii,  saiDariianain  al4|uu  aral icani  versiooeui.  Ai  oilit^ 
fcriiiit,  ei  percusserit  quis  muiierem  f  tum  in  ttero  bobef^ 

ttnu 


«37  QUiCSTIONlIM  S.  ACGUSTINI  IN  ilEPTATCUCHUM 


nt 


cla^,  dandum  consiitucrit,  non  esl  iii  prompiu  intel- 
ligere  :  a|te/ft«  quippe ,  quod  gnecus  habet ,  pluribits 
»odis  intelligitur ,  c.t  tolmbiliiis  eum  poUulatione 
dictum  est ,  quam  si  aliud  diceretur.  Foriassis  enim 
postulabit  ut  del,  ut  eo  modo  *  satis  Deo  focial,  etiamsi 
uaritus  mullenre  non  eipetat. 

LXXXI.  [Ib.  XII,  «8.]Si  mUem  comu  pereuaerii 
Imurui  virum  aut  mulierem,  el  mortuus  fuerit,  lapidibui 
kpidakHur  (imnis,  el  non  manducabuntur  camet  ejm; 
dcminus  mUem  tauri  innocens  erit.  Ad  justiliam  perli- 
nel  ut  animal  bomiiiibus  noxium  perimalur,  ei  quod 
de  lauro  posilum  est,  a  parte  totum  intelligenduiii  est, 
qaidquid  In  pecoribus  usui  humano  subditis  infestum 
ett  bominibiis.  Scd  si  necesfie  est  occidi,  numqiiid  la- 
pidari?  Quid  inlcrcst  eiiim  animal,  quod  auferendum 
eaty  qua  morte  auferalur?  Dcindc  quod  addidil,  car- 
njhus  ejus  non  esse  vesoendum ,  quo  pertinet ,  nisi 
oinnia  ista  significenl  aliqiild,  qiiod  Scriptura  maxime 
solct  intiieri  ? 

I.XXXU.  [Ib.  Kxi ,  55.]  Si  autem  cornu  percusserit 
alicujus  taurus  taurum  proximif  et  mortuus  [uerit,  ven- 
umtt  ttturum  vivum ,  et  partientur  preiium  ejus ,  et  tau- 
rum  qui  morluus  fuerit  dispertientur,  Numquid  in  solo 
taaro  liaec  jusiificatio  servanda  cst,  et  non  de  omtti 
pccori  in  tali  casu  ?  Poinde  a  parte  loium  et  hoc  intcl- 
ligciiduMi  est :  sed  hoc  de  carnibus  occisi  pccoris  (icn 
noii  potcsi,  quae  non  vescuntur. 

LXXXIII.  [Ib.  XXII,  i.]  Quaejustincalio  esl  ut  pro 
▼ilulo  uiio  qiiinqiic  reddaiitur,  pro  ove  anteni  quatuor, 
nisi  aliquid  signiOcarc  intclligatur? 

LXI^XIY.  [Ib.  XXII,  ^.]Si  autetn  perfodieni  inventus 
fuerit  fur ,  et  percussus  morluus  fuerit ,  non  est  illi  ho- 
mcidium,  Si  aulem  orietur  sol  supcr  eum,  reus  est ;  pro 
morte  morietur  *.  Intclligitiir  ergo  tiinc  iion  pcrtinerc 
ad  hoinicidium ,  si  fur  nociurnus  occiditur  :  si  aulcm 
diurnus ,  pertincre.  Iloc  est  enim  quod  ait,  si  orietur 
tol.  super  eum.  Poierat  quippe  disccrni  quod  ad  fu- 
randnm ,  non  ad  occidendum  venisset ,  et  ideo  non 
deberet  occidi.  Hoc  cl  in  lcgibus  antiquis  (a)  sa^culari- 
bus,  quibus  tamen  isia  esl aniiquior, inveniiui, impunc 
oecidi  tiocturnum  ftircm  quoqiio  modo ,  diunium  au- 
Cem  si  se  telo  dcfenderit :  jam  cnim  (ilus  est  quain  fur. 
LXXXV.  [Ib.  xxn,  9.]  Quid  est,  quicoitvictus  fuerit 
per  Deum^  restituet  duplo ;  nisi  quia  viilt  Dcus  ali- 
quando  signo  dalo  prodcrc  |»djerantem  ? 

LXXXVI.  [Ih.  x.\n,  28.]  D<oitioftfmi/e</ir«s.Quxri- 
tur  quos  dixcritdeos  ;iilrum  principcs  qui  jiidicaiil  |)o- 
pidiim,  sicul  dieliim  esl  de  Moyse,  qiiod  dalus  fuerat 
deiis  Pharaoiii  (Exod,  vn,  I)  :  iit  pcr  expositioncm  sit 
dictum  quod  sequitur,  veiut  ostendendo  quos  dixerit 
deos,  ubi  ait ,  Et  principem  populi  tui  non  maledices  : 
quod  gnccus  habcl,  noii  dices  male,  Aii  seciindum  ilJud 

'  pditioDcs  Mt^,  Er.  et  Lov.,  poitutabit  utdeeo  modo,  Rat. 
el  seplein  niss.,  postuUwit  utdeteo  modo,  Alii  quioque  &iss. 
iirolxe  uoUe,  pptlfulabit  ut  del^  ut  eo  modo.  Forie  legcu- 
uuin,  posthlantjudex  ut  eo  modo,  An  polius  negalione  pre- 
flxa,  iiOR  postulabit  ut  det,  ut  eo  modo^  elc.  ? 

*  tn  excMsis,  et  morte  morietur,  lu  Mss.,  pro  morle  nuh 
rktur  :  id  est  vicissim  juxu  gnec.  LXX,  antapoUumeitai, 

la)  Sciticel  ia  in  Tabulis,  c  qiiil)us  bxc  i|  sa  lci  i^rorertur 
I  Itevone  io  orat.  pro  mioiie. 


accipiendum  esl ,  qood  Apostdus  aii,  Nsm  eid  sunt  ^i 
dicunturdH,  sioein  ciBio,  she  interra,  vieuti  mnt  dH  multi 
etdominimulti  (I  Cor.  viu,  5);  addendo  enim,  iic«li<iiRi, 
deos  intelligi  voluit ,  qui  digne  etiam  dicunlar :  iia 
sane  ut  XjKxptlct,  quae  dicitqr  grsce ,  cl  inlerpretalur 
laiine  senritus,  sed  ea  qiKe.ad  religianeui  periinere 
inielligitur,  non  debeatur  nisi  uni  Deo  vero,  qui  nobis 
est  I>ens  ?  Illi  autem  qui  dicuntar  dii ,  eliam  si  qiii 
sunt  qui  merito  dicunlur,  prohibiti  sunl  maledici,  iiou 
jussi  sunt  sacriflciis  vel  ullis  latrix»  obsequiis  bonorari. 

LXXXVII.  [Ib.  xxni,  8.] iVon  eris  cum  fduribvs  in 
malitia,  Ne  se  inde  quisquam  defendal,  qaia  cam  plu 
ribiis  fccit,  aul  idco  putel  non  esse  peccatam. 

LXXXVIll.  [Ib.  xxiii,  3.]  Et  pauperis  non  miiereberis 
in  judicio,  Nisi  addidisscl ,  in  judicio ,  magna  essct 
quxsiio.  Sed  inlelligendum  essel ,  ctiam  si  scriptuni 
non  esset.  Siipra  enim  dixerat ,  Non  apponeris  cum 
muliitudinOf  declinare  cwu  pluribus,  ut  decUnes  judi- 
cium  :  ac  pcr  hoc,  Et  pauperis  non  misereberis^  po^- 
set  intclligi,  in  judido.  Sed  cum  additum  esl,  nulla 
quxslio  esi  boc  esse  praicepium ,  ne  for(e  cnm  judi- 
camus,  videamus  justiiiam  esse  pro  divite  conlra 
paiiperem,  el  iiobis  rccle  iacere  vidcamur  si  contn 
justitiam  pauperi  faveamiis  caasa  misericordix.  Boiia 
est  ergo  miseripordia,  scd  noii  debct  essc  contni  judi- 
cium.  Judicium  sane  illud  appellal  Scriplura ,  quod 
justum  est.  Ne  quis  aulem  proptcr  islaoi  septciiiiam 
Deum  putaret  oiiicricordiam  prohibere ,  qiiod  f equi- 
llir,  opportunissinie  sequi|ur  :  Si  jutem  obviaverii  bovi 
ittimici  /tti,  aut  subjugaU  ejm,  errantibui,  reducem  red- 
dei  ei :  ut  scias  noii  lc  probibilum  fac^rc  misericor- 
diain ,  fac  eiiam  erga  ininiicos  tuos ,  cum  potcsias  est 
a  judicando  iibera ;  non  enim  cum  reducis  erraniem 
bovcm  inimici  lui  ct  reddis,  inleraNquos  judex  residcs. 

LXXXIX.  [Ib.  xxiii,  10,  li.]  Sex  anmi  temiuabii 
terram  tuam,  et  coUigei  fructum  ejui;  ieptimo  auiem 
anno  remiaionem  fada^  ^  requiem  dabii  UU  :  e$  edent 
pauperei  gmtii  tua: ;  quce  aulem  iui»erabunt  edant  fera 
beiiioi,  Sic  fadei  vineam  tunm  et  oUvetum  tuum,  Qua*ri 
potest  quid  coUigant  paupcres,  si  sepiiino  aniio  ita. 
|iarcit  terrae,  ut  nec  seininclur  quidem.  Nim  enim  ad 
yineam  et  oliveluni  pcrtinet  quod  dictum  est,  Edent 
pauperei  genUi  tuas ;  quia  de  tcrra  non  semioata  nihil 
possuiil  sumere ,  ubi  segcies  nasci  non  possunl :  de 
vinca  cnim  ct  oliyclo  po^tea  dicit  similitcr  essc  facien- 
dum ;  ac  per  hoc  illud  de  arvis  intcUigitur,  quu:  fru- 
nienlis  serviunt.  An  sic  accipieiidtim,  Sex  anms  iaui'' 
nabii  terram  tuam ,  et  coUigei  fructui  ejui ,  hpc  esl, 
S^x  annis  seminabis,  el  colliges;  septimo  yero  uon 
coUiges^  ut  latelUgAtur  semiuabis,  eliamsi  dictum  non 
esl :  ut  ad  sex  annos  seminare  ct  colligcre  pcrlineii, 
ad  septimum  vero  dimittere  quod  fueril  seminalum  ? 
Nam  quid  iude  habebunl  pauperes,  quoruin  residoam 
etiam  feris  bestiis  dcdit,  cis  videlicel  qua:  illis  frugibui 
vesci  possiiit ,  sicut  sunt  apri ,  et  ccn  i ,  el  si  quiJ 
hiijusipodi  ?  Qiiod  tamcn  noii  diccrelur ,  nisi  aticojus 
signiPcationis  e.*^tia.  Nam  si  quod  attinei  ad  pracceplA 
quae  homioibus  daia  sunt ,  de  bobiis  cura  non  esl  D0O 
( Id,  IX,  0) ;  quod  non  sic  inteUlgitur,  unqaaiH  noa 


'6» 


ipse  poscal  ea  quae  nec  seminant ,  nee  roetunt ,  neque 
.  congregant  in  horreum ,  sed  quia  ci  cunc  non  est  pne- 
cepto  monere  liomiuem ,  quoniodo  bovi  suo  consulat : 
quanlo  minus  ei  cura  esi  de  feris  besiiis  pra^cipcre , 
quooiodo  iliis  ab  bominibus  consulalur,  cum  eas  ipse 
IMacat  divitiis  nalune  usquequnqiie  friictiferae,  qui  eas 
oiiaiB  per  alios  sex  annos  pascit,  cum  colliguntur  qnae 
ieminantur? 

.  XG.  [Ib.  XXIII,  19.]  Non  eoque$  agnum  in  lacte  matri$ 
nm.  Quomodo  inieUigatur  ad  vcrborum  proprictatem 
Mscio  «Irum  posslt  rcperiri.  fii  enim  alicujus  signift- 
eaiionis  causa  proWbiium  accepeiimas  agnum  In  lacte 
coqui, nullss usus estiia coquendi.  Si auiem in diebiis 
quikis  lactatur ,  quis  hoc  babuit  unquam  Judsporum 
M  observalione,  ot  agnnm  non  coquerel,  nisi  cum 
desisieret  sugere?  Quid  est  aulem  inUietemairi$$um; 
qoasiposset,  etiamsl  boe  imeltigeretur ,  sine  hujus 
praeccpti  traiisgressione  coqui,  si  co  nato  monua 
raaire  ejus,  ab  ove  alia  lactaretur?  cum  alicujus  pro- 
fecto  rei  significandae  causa  esse  pncceplum  nenio 
ambigat.  Sed  ctiam  illa  quae  possuiit  observantia  Tacti- 
tari»  non  sine  causa  ila  praecepia  sunt;  significnat 
enim  aiiquid.  Iloc  vero  quomodo  obsorvetiir  ad  pro- 
prietatem  vcrbonim  aut  non  est ,  aut  iibn  elucct.  Iiw 
lellectum  tamen  dc  Christo  approbo ,  qiiod  hae  pro- 
phelia  praedictus  est  non  occidcndus  a  Jitdxis  iiirans, 
-qnando  Herodes  quxrens  euni  ut  occideret,  non 
invenit  {Maltk,  ii,  15-16) ;  ut  coque$  quod  dictum  cst, 
pertineat  ad  ignem  passionis ,  hoc  esi,  iribulationcni. 
Ilnde  dicitur  :  Va$a  figuii  probat  fomax^  et  homine$ 
iu$to$  tentatio  tributationit  {Eccli,  ixvii,  6).  Qiiia  ergo 
non  est  f unc  inrans  passus ,  cum  quaerenie  Herode 
ktiitismodi  poriciikim  iinniiner&  viderctur,  prxdictiim 
est  his  verbis,  /Vo)i  coquM  agnvm  in  laete  matri$  tum, 
llliid  quoqiie  Torsitan  non  absurduin  est ,  quod  alii 
dicunt,  id  essc  pra^cepium  por  Prophclam,  ne  se  boni 
IsracIitcB  soriurent  malis  Juda^is,  a  qiiibus  Chrislns 
passus  est  lanquam  agiiiis  ia  lacte  mnlris  su:r,  id  vsl, 
eo  lemfMrc  quo  conceptiis  est.  Dicuntnr  cnim  remiiiae 
ex  quo  conceperint,  ktc  colligcre  i  illo  autcni  mciise 
coiiceptum  ct  passom  essc  Christum ,  a  Pascli:e  ob- 
scrvatio ,  el  dics  Ecclesiis  notissimus  nativilatis  ejus 
osteiidit.  Qui  enim  mcn^e  nono  natus  cst  oclavo  ca- 
lendas  janiiarias,  profecto  mense  primo  conceptus  est 
cirea  octavum  calendas  aprilis,  quod  tenipiis  ciiam 
pasaionb  ejus  fuit  in  lacte  matris  sux,  lioc  esi,  Ui 
didi)m  malris  siias  *-. 

>  Accedll  alia  cxi  osilio  io  Qi^!ioQ|im  codice  Corbcicosl 
«nce  annna  drciler  octingentos  scrCpto  reperta  his  verbis : 
M  ottiii  tawa  facUior,  Kon  coque$  agnum  m  tacte  matri$ 
sm;  parvulo$  adhuc  et  tactetae$f  quaubu$  aicU  .Mposiotus, 
lae  vobi$  pot9ondedi  non  eicom,  non  mitte$  in  prceproperam 
pa$dottemt  tanquam  chriiio  $U  dictum^  qui  tatimu  adhue 
~*  '  'li  penercit,  pro  quibu$  $e  offeren^  ot/,  si  ergo  me 
j  $mite  ho$  abire.  Atqtte  vt  mtelHgeretur  adhuc  eo$ 
\  et  mum  idoneo$  fHi$$e  pa$$imn  tanquam  agno$  m 
uuie  mairi$f  $ecutu$  ait  EvangeUsta  :  Lt  impleretur  $ermo 
quem  dixerai^  quos  dedisli  tm/it  iion  perdidt  ex  ei$  quem^ 
quam,  tnde  apparet  eo$^  d  tunc  patereniur,  fuxue  perUu' 
to$,  Hoc  emm  tunc  iion  pa$$i  $unt,  quod  postea  posst  «m/, 
nm  adkut  agni  in  tacte,  $edjam  artete$  m  grege.  sunt  ct 
flli  quaedam  ad  bancce  expositionem  itrannissa  in  eodem 
cadlee,  aed  omma  Drofeclo  e  margme  in  cooiexium  per 
ilriMttU. 


LIBER  SECUNDBS.  ^  C5f, 

XCI.  [Ib.  xxm,  SO,  2l.]£cre  ego  miito  angeltun 
meum  ante  faciem  /tiom,  ut  $ervet  te  in  via,  ut  indueat 
ie  in  terram  quam  parati  tibi.  Attende  libi ,  el  exaudi 
eum ,  ne  non  credd$  illi :  nihil  enim  $ubtrahet  tibi ;  no- 
men  enim  meitm  e$t  $uper  eum.  IIoc  de  illo  nimiruiii 
intelligitur,  cui  nomen  mniatumcst,  ut  Jesus*  vocn- 
retnr  :  ipse  quippc  introduxit  populum  ;a  terrair 
promlssionis. 

ICII.  [Ib.  xxni,  25  27.]  Et  $ervie$  Domino  Deo  ivkf ; 
et  benedkam  panem  tuum,  el  vinum  Ituim.,  otaqHmn 
/mrm,  et  avertam  infirmitatem  a  vobi$.  Non  erit  qul  non 
generei^  neque  $teriii$  tupsr  terram  tuam.  Numeru^n 
divrum  tuorum  replebo.  Et  timorem  mittam  qni  le 
aniecedat ;  et  amente$  faciam  omne$  gente^  in.  qua$.  iu 
intrabi$^  etc.  Quamvis  latae  promissionee  possint-ct 
spiritualiter  inteiligi ,  lamcn  rum  sccnndiim  temporar 
lcm  fiominuin  relicitjiteni  intcUigunlur,  ad  VetiisTi*sla- 
mentum  pertincnt :  ubi  quanqiiam  pncccpta,  exccptjs 
liis  quae  in  sacramcnto  aliquid  sigiiificant ,  eadcm  ad 
mores  bonos  peitinentia  reperiantiir ,  proiiiissiones 
lamen  carnales  atque  terrcnae  sunt.  Unde  in  psnliiio 
scptuagesimo  secundo  pene  lapsos  et  cffusos  gressiis 
suos  homo  Dci  dicit ,  com  xclaret  in  peccaioribos  pa* 
ccm  peccatorum  iniuens.  Ea  qoippe  cerncbai  abnn 
dare  impiis,  qiiae  ipse  secundiim  Teslamcntum  Vetus 
exspectabat  a  Domino  Deo,  cui  hac  mcrcede  scrviclMU. 
Et  ciini  hinc  ei  subrcpere  coepisset  sensus  impins, 
quod  Deum  non  curare  existimaret  hnniana ,  corre- 
ptum  se  dicit ,  dum  auctoritatem  sanctorum  non  v%i 
aiisiis  improbare,  ct  incoepit  cognoscere ,  ct  ait ,  Hoe 
labor  e$t  ante  me,  donec  introeam  in  sanctuarium  Dei^ 
et  intetligam  in  novi$8ima  (P$aL  Lxxii,  2  17).  Ibi  enim 
pncmia  dabmitur  ad  Novum  pcrtinentia  Tcsiamentum, 
qiiae  impii  non  accipient :  et  poenae  timc  fulunc  sunt 
imptorum,  quas  nullus  piorum  sensurus  e?t. 

XCIU.  [Ib.  xxiii,  28.]  Etmittam  ve$im$  ante  /e,  et 
ejiciet*  AmorrhcN)$,  Evwo^,  Chananceo$,  ct  Chettao$  a 
te.  Quxritur  de  his  vespis  quid  iiitelligendum  sit.  Nam 
rt  promitlit  hoc  Deus,  el  liber  Snpicntiae  dicit  iitiple- 
tiim,  ubi  ait :  Et  mtft/  antece$$ore$  exercitu$  $ui  ve$pa$ 
{Sap,  XII,  8).  Non  auiem  legimus  Tactum,  ncque  Moysi 
tcmporibus,  neque  sub  Jesu  Navc,  nequc  sub  judicr- 
bu3,  neque  sub  regibus.  Ac  per  hoc  vespx  istx  acnlei 
timoris  lutclligendi  suiit  fortasse,  quibus  agiiabanliir 
memorato^  gcnles,  ut  ccdercnt  filiis  Isracl.  Dcus  eniin 
loquitur,  iii  ciijus  scrmone  si  figuratc  aliquid  dicatur. 


.  Kam  absuut  |irorsus  a  caetcris  Qux-      U>cnt.  lU?. 


^Monum  oodidbns:  exstamvero  in  dudnts  nostrisMss.  ocJ- 
lectionis  Eugypii,  bi  ouoquidem  oontinua  scrie,at  hi  alteip 
cum  ejuscemodi  pncmoiiitlone,  uinc  jam  ex  alio  oipere 
S.  AtmMi  quag  $equuntnr  adjecta  $unt.  itaqnc  siispicamur 
Quaestionom  exem.  lar  iltud,  quo  usu^  esl  scriptor  codicia 
Corbeiensis  primo  laudati,  hal>uiaic  ca  qux  Eugy)  ius  abbas, 
aetate  Augusuno  prope  aequalis,  sua  mami  auuotnverai  sic 
enimia  ll).  1,super  (^iics.,  quat^.  117,  n.  3,  antc  'iMi 
verba,  Sutla  tamen  e$t  faciHor,  ctc.  dcscripsit  illc  In  mtHliu 
contextu,  ^b  hmc  serihendmn ;  quae  fucrat,  uti  oi  uianiur, 
annoUUo  Eugyi  |i  praeci|iieaUs.exscribi  sequentia,  qwe  bo- 
dieque  tn  ipsius  ooUcctione  re|  eriuntur. 

«  Am.  Er.  ct  ix^.,  t$rael  sed  verius  siss.  et  Rat.,  Jesus : 
isestJosue. 

•  Kr.  et  iov.,  ejidam ;  pro  auo  jrss.  necnon  nat.  et  Am., 
eUcietf  sdlicet,  vespa  :  lUii  a  plurali  numero  fii  trausltusa'1 
siiunil^urem,  queinadmodiiut  c;xplicatur  io  Locutinnum  lib.  ^ 


«51  QUiESTIONUII  S.  AUGUSTtNI  m  HEPTATEUCHUM 

^iiod  aJ  proprielalciD  non  sii  implelam ,  non  impedit     enim  aliud,  si  diligentiot  attendi 


histori»  fidem,  in  qna  perspicitur  TeHtas  namiionis. 
Bicut  nec  EvangcIisUirum  narratio  secunduro  proprie- 
tateni  impedilar,  si  aliquid  a  Clirlsto  dicitur  iiguraie. 

XCIV.  [Ib.  xxiiiy  53.]  Si  tenimi  im  eornm ,  erunt 
iiH  ofendiculum.  Ilic  grxcus  ZevUxtntt  habet ,  non 
jLKTpcu^f.  Unde  intelilgltur,  quia  el  Zr^ui»  debctur 
Deo  Unquam  Domino,  Jiarpcte  vero  nonnisi  Dco  tan- 
quam  Deo. 

XCV.  [Ib.  XXIV,  1-5.]  Ei  Moysi  dixit ,  Aicende  ad 
Dondnum  m,  et  Aaron,  et  Nadab,  et  Abiud,  et  teptua- 
frnla  eeniorumlirael :  et  adorabunt  a  longe  Dominum; 
#f  accedet  Moytei  iolui  ad  Dondnum^  tpst  autem  non 
aecedcnt :  populus  autem  non  ascendet  cum  i7/m.  Intrmit 
autem  Moytei^  el  narravit  populo  omnia  verba  Dei  et 
juttipcationei»  netpondii  autem  omnit  populut  voce 
tma  dicenteij  Omma  verba  qnas  locutut  ett  Dominut , 
faciemut,et  audiemut,  Usque  nd  hunc  locumScripiunb 
justincalioiies  intclligunlur  qux  datx  sunt  populo  ad 
obscrvandum.  Iiicipiunt  autem  quantum  ipsa  vcrba 
Scriplunp  indicant,  unde  lioc  nomcn  justiOcalionum 
exorsam  est  ab  illo  servo  Hebrxo  cai  auris  ad  postein 
pertunditur.  In  quibtis  omnibvs  Justificalionibus  con- 
aiderandum  est ,  qux  inde  ad  agendam  viiam  et  mo- 
nim  bonoruin  oonservationem  duci  possint.  Mulla 
qoippe  In  eis  sunt  sacramenta  significanlia  poiiiis 
aliquid,  qiiam  viiam  nnslram  inslnicntia.  Jusiificaiio- 
ues  ftane  I.itini  intcrprcles  eas  essc  dixenmt ,  quae 
gracci  dtxa«u/uiKT«  appellant. 

XCVI.[lb.  XXIV,  5.]  Notandum  esl  qimd  itcrum  po- 
pulus  ita  respoiidet,  Omnia  verbaquce  locutut  ett  Do- 
minut  faciemui,  et  audiemut ;  cum  vidcatur  ordo  po- 
slulare  ul  diccrctur ,  audiemus  ,  ct  faciomus.  Scd 
mirum  nisi  aliquis  sensus  hic  latot.  Nam  sl  audiemut, 
pro  eo  positum  cst  quod  cst  inlelligemus,  prius  0|>or- 
tetvcrbisDei  rcddcrc  faciendi  scrvitutem,  ut  ad  iulcl- 
ligentiam  carum  rcrum  quae  ipso  prsecipientc  fiunt, 
merilo  devotionis,  qiia  non  contcmptac »  sed  factx 
aont,  ipse  perducat.  Sed  videndum  est »  uirum  iste. 
populus  illi  filio  similis  inveniatin*  qui  patrijubenti 
dixit*/6o  fn  «tiieam,  et  non  iii{Matth.  xxi,  50).  Genles 
eiiim  quae  Dominum  pcnitus  conlempserunt ,  postca 
pcr  unius  obedientiam  justificataR,  qux  non  scciaban- 
tur  jusliiiam,  apprehcndorunt  justiiiam  {Rom,  ix,  50). 

XCVII.  [Ib.  XXIV,  4.]  Nolandum  quod  Moytet  atU- 
fcavit  altare  tub  mottte^  et  duoduim  Mpidet  in  duode^ 
eim  Iribut  hrac^,  Intelligitur  enim  ex  duodeciin 
lapidibus  altare  xdificitiim,  significasse  ipsum  popu- 
lum  esse  altare  Dci,  sicut  est  lemplum  Dei  (II  Cor. 
▼I,  16.) 

XCVUI.  [Ib  XXIV,  5.]  Etimmolaverunt  hosliam  talw 
$arii  Deo,  Non  dixit,  hostiam  salutarem,  sed,  hottiam 
talularit :  quod  grxciis  habct  ffurijpfou.  Unde  in  Psnlmo, 
Calicem^  inquit,  talutarit  accipiam  [PtaL  cxv,  13)  : 
iion  dixit,  caliccm  salutnrcm.  Ubi  videndum  cst ,  no 
forte  ille  significclur,  dc  quo  dixil  Simeon,  Quomam 
\iderunt  oculi  mei  salutare  tuum  {Luc,  ii,  30).  Ounc 
ftiim  ct  Psalmus  commendat  iibi  legitiir,  Bene  nun" 
tfltV  dm  ex  die  tatutare  ejut  {Ptal,  xcv,  %  Quid  cst 


,  qaod  ah  sttem 
ex  die^  nisi  Inmen  ex  lamine,  hoe  esl  Deam  ex  Daa, 
qaod  est  onigenitus  Filiaaf 

XCIX.  [Ib.  XXIV,  6, 7.]  Sifiiinif  tmtem  Moytm  diw^ 
diam  partem  tangmnii^  infkdit  i* n  eralerem ,  ei  ptfftem 
reliquam  tanguinit  affudit  ad  aUme :  at  aceipient  Hbrwst 
Tettamenti  reeitavit  in  auret  popuH.  Nolandum  eit, 
nunc  primum  sacrificasse  Moysen  evldenter  Scriptoram 
dieere,  ex  quo  ex  iEgypto  eductus  est  populos.  Prime 
enim  de  Joibor  dictum  erat  socero  ejnt,  qaamvis  con 
allqua  ambiguitatc ,  quod  immolaverlt  Deo  (Exed. 
xvni,  li).  Et  advortendam  librum  TeatameBil  oni 
sanguine  hostia  reciuri,  In  qdo  libro  illas  JastileaT 
tiones  conscriptas  debcmus  accipere.  Namdacalogam 
Lcgia  in  labulls  lapideis  fuisse  conscripiam  potica 
manirestum  est. 

C.  [Ib.  XXIV,  7.]  Et  dixerunt,  Omnta  qmemmqne  la- 
cutui  ett  Dondnut^  fademut,  et  muHmnut.  Noa  aliler 
rcsiK)fidcnt  ccce  jam  tertio. 

Cl.  [Ib.  XXIV,  9.]  Et  atcendit  Mogim.  at  Aarem^  m 
Nadab,  et  Abiud,  et  teptuaginta  temorum  itraei :  m 
viderunt  loatm  ubi  ttelcrmt  ibi  Deut  Itnd. 
intcr  eos  qui  reele  Intelligont,  nullo  Deom 
loco,  nec  aliquo  velut  situ  corporia  nMBMbni  | 
fticotl  est  noslri  corporis,  sedere,  Jacere»  alare»  ei  ai 
qiild  hujusmodi  esu  Ilaic  enim  non  aont  nial  eofpo- 
rum,  Deus  aiitem  spiritus  est  (iooii.  nr,  i4).  Quod 
ergo  se  ostendit  spccie  corporali  vel  aignia  corpora- 
nter  expressis,  non  substantia  cjus  appQrei ,  qoa  eal 
ipse  quod  cst,  sed  assiimptio  formarom  visibillumejus 
omnipotenti.i!  subjacet. 

Cll.  [Ib.  XXIV,  11, 10.]  Et  de  eiectit  Itrad  nom  di^ 
tonuit  nec  unut :  et  apparuerunt  in  toco  Dei^  et  monia* 
caverunt,  et  biberunt,  Quis  dubitet  illos  quos  nomina* 
lim  cxprcssit,  ct  septuaginta  scniores,  nunc  appellaKia 
electos  Israel?  qul  procul  dubio  personam  gerebant 
eonim  qui  electi  sunt  in  populo  Dci.  Non  enimomniatt 
rsl  fides  (II  Thea,  iii,  2) :  ct  novit  Domiiius  qui  aunl 
ejiis.  In  magna  aiiteni  doniosiintalia  vasa  inhonorem, 
:ilia  in  contumeliam  (II  7tm.  u,iO«20).Quoniamergo 
(;uosante  praescivit,  el  prxdestinavit ;  quoa  aotem 
pr.cdestinavit ,  illos  ct  vocavit ;  quos  auicm  ▼oeavil, 
ipsos  et  justificavit;  quos  aulcm  justificavity  ipsos  el 
glorificavit  {Rom,  viii,  30) :  profecto  de  clectia  iarael 
iioti  dissonuit  ncc  unus.  Significantur  autein  qualer* 
nario  numcro  in  Moyse  et  Aaron  cl  Nadab  el  Abiud» 
propter  qunluor  Evangelia,  et  totius  orbis/qoi  ia 
quatuor  partes  dividitur,  promissionem  :  et  aeptoa- 
giiiLi  dc  soiiioribus  Israel,  numero  scillcct  aeplonario 
deciiplato ,  qiii  pcrtiiict  ad  significandum  SpirilHm 
saiictum.  Sapphiro  autem  agnificatur  vita  coBlefliit 
maxime  quia  diclum  est,  mcut  atpectut  firmmnem^ 
Firmamentum  autem  coelum  appcllari  quis  nesciat? 
£t  Torma  lateris  in  codem  sapphiro  qiiadraliirara 
ipsam,  vel  stabiliutcm  ,  vel  ejiisdcm  qiiaicrnarii  nu- 
meri  sacramentum  figurat.  Quod  autem  maaducant 
ct  bibunt  in  loco  Dei,  suavitatcm  saturilatemque  signi» 
licat  in  illo  regno  xtemitaiis.  Deati  enim  quieaariunl 
et  siliunt  Justiliam ;  quoniam  ipsisaturabuntur  {Mauk 


LIBER  SECUNDUS. 

Unde  cl  Domious  dicit  venturos  mulios  (quos 
e«iii8l  dectos,  pnescitos,  pracdestinatos,  vocatos» 
calos,gloriflcatos?),  etrecubituroscum  Abrabam 
ic  el  Jaeob  in  regno  coelomm  {Matth.  vtii ,  11). 
et  alio  loco  ipse  hoc  promitiit  fldelibus  suis  * 
fiiciai  eos  recurobere,  et  transeat,  ct  ministrct 
MC.  XII,  57). 

I.  [Ib.  XXIV,  13.]  Quid  sibi  vult  quod  Jesus  Nave, 
Mnmemoratus  in  iilis  quatuor,  subilo  cum  Moyse 
d,  et  cum  illo  ascendit  in  montem  ad  accipien* 
bvlas  Legis;et  sabito  rursus  idem  Jesusabscon- 
id  est  tacetor ;  elMoyscs  accepit  Legem  in  duabus 
I,  et  cum  eo  itemm  apparet?  An  faFte  significat 
a  Testanienturo  nomine  Jesu ,  el  absconditiim 
1  Lege,  el  aliquando  apparerc  iutelligeniibiis  ? 
vero  Jesus  jam  vocatur,  cum  in  libro  Nuinero* 
nando  id  nomen  acccperit  Scriptura  testetur, 
mi  prope  esset  ul  tcrram  promissionis  intrarent 
.  XIII,  17),  pcr  prolepsim,  boc  cst  per  praeoccu- 
em  anticipat^Scriptura  quod  postea  facturo  est. 

quippe  ista  postcaqiiam  facta  sunt,  scripta 
ac  per  hoc  qiiando  facturo  est  qpod  modo  com- 
ralvr,  nondum  vocabatur  Jesus,  sed  quando 
im  est  Jam  lioc  vocabatur. ' 
.  llb.  XXV,  11, 12.]  Et  facies  in  ea  qpnaiia  aurea 
M  in  circuitu.  Cymatia  dixil,  qua^  in  qundratiira 
t  pcr  qiiatuor  partes,  sicul  mensae  quadrs  fieri 

Nec  quod  ait  vmatilia^  mobilia  debemus  ac- 
.  Fixa  sunt  enim,  sicut  dixi  mcnsas  liabere  so- 
led  versatilia  dixit,  torlilia,  quae  gncce  vocantur 
i;  vel  canalibus,  sicut  sunt  columnae  torliles; 
pliGatis  duabus  virgulis  in  modnm  restis,  sicut 
Arques  ficri  solent.  Quod  aulem  ait,  Et  fabri- 
^B  quatuor  annuloi  aureos  ,  et  impones  iuper 
r  laiera ;  duos  annuloi  in  lalns  unum^  et  duoi 
I  itt  latus  secundum ;  ad  fpiatiior  angiilos  oc« 
I  quatuor  annuli  singuli  in  singulis ,  el  per 
ram  numeruro  fil  ut  qiiod  in  duobus  bteribus 
%  in  omnibus  quatuor  ponatur.  Uiius  enim  an- 
lnobus  bteribus  communis  cst :  alioquin  non 
il  ul  bini  anmili  ponanlur  per  quatuor  latera, 
nl  quatuor  annuli ;  octo  qiiippe  e:  se  dcbuemnt, 
r  inteUigimus,  quam  quod  dixi  fieri  niimero 
rum.  Ad  boc  enim  annuli  in  angulis  ponuntur, 
ducantur  subportatoria  vel  gcstaioria ,  qulbus 
qualuor  hominibns  binc  aiqiie  indc  portetur. 
[lb.xxv,  17.]  Propitiatorium  quid  dicat  super- 
mdum  super  arcam ,  quoeri  solet :  sed  cum 
I  llcri  jubeal,  ejusque  longitudincm  et  latitu- 
lantam  exprimat ,  quanta  et  ipsius  arcs  dicla 
OGol  dubio  velut  tabulam  auream  tantx  forniae 
^pit,  qua  tegerctur  arca ;  ita  ut  in  ipso  pro- 
ioessentduoChcrubim,  hioc  atqueinde  altcr- 
altendentrs,  ita  ut  vultus  eorum  in  propiiiato- 
ssenl,  et  pcnnis  suis  obumbrarent  propitiato- 
]uod  magnum  est  sacramcnliim.  Aurum  quippe 
al  tapientbm,  arca  significat  secreturo  Dei.  In 
ssa  sunt  poni  Lex,  et  manna,  et  virga  Aaron : 
I  praeeepta  suot,  vir{[a  potestat  siyuifcatur, 


manna  gratia;  qnla  nisi  cnm  gratb  Don  esl  potestas 

praeeepta  faciendi.  Yeramtamen  qoia  Lex  a  guovis 

proficlente  non  ex  omni  parte  completur,  propitiato- 

rium  esi  desuper.  Ad  hoc  enim  opus  est  ut  propiiiui 

sit  Deos,  et  ideo  desuper  poniiur,  quia  superexsuliai 

mlsericordb  judicio  (JacoH  11, 13).  Duovero  Cbembim' 

pennis  suls  obumbranl  propiiiatoriuin'^  id  esf ,  hono- 

rant  velando;  quoniam  mysteria  ista  ibi  sunt :  et  in- 

vicem  se  atlendunl,  quia  consonant;  duo  quippe  ibi 

Testamenta  figurantur :  ct  vulius  eorum  suiit  in  pro- 

pitiatoriom,  quia  misericordiam  Dei,  in  qua  una  spes 

esl,  valde  commendant.  Denique  binc  se  promisil  lo« 

culurnm  Deus  ad  Moyseo  de  medio  Chembim  de- 

sursum  propiiiatorii.  Porro  si  creatura  rationalis  in 

niuliitudinc  scieiitiae,  quoniam  baiic  inlerpretationem 

habentCIierubim,  duobus  ipsis  animalibus  significa- 

tur;  ideo  duo  sunt,  utsocietalem  charitatis  commen- 

denl ;  idco  pennis  suis  propiiiatorium  obumbrant , 

qub  Deo  non  sibi  tribuunt  pennas  suas,  id  est,  Dcuni 

honorant  virtutibus,  quibus  pnestant :  ct  vuUuseorum 

non  sunt  nisi  in  propilialorium,  quia  cuicuroque  pro- 

fectui  ad  muititudineni  scientiae  spes  non  est,  aisi  in 

Dei  misericordia. 

C¥L  [Ib.  XXV,  27.]Qiiod  ait,  Erunl  amm/i  in  theeis  ^ 
subportatariis  ad  toUendam  mensamf  hoc  intclligendum 
cst,qiiod  annuli  essent  veliit  tliecx  subportaiorio- 
mm ;  id  est,  quo  subportatoria  tanquam  in  thecas  io- 
ducantur.  Erunt  quippe  m  thecis^  ita  dictum  est,  tan- 
quam  dicerctur,  Erunt  pro  thecis. 

CVII.  [Ib.  XXVI,  1.]  Decem  aulxoraro  jubet  ficri  ta- 
bernaculuro ,  cum  sil  dccalogus  Legis.  Aulaea  vero 
significant  latitudinem ,  propter  facilitatem.  Charilas 
quippe  pleniiudo  Legis  est  {Rom.  xiii,  10) :  et  nonnbi 
chnritati  sunt  praecepla  facilia  :  unde  ipsa  dilalatio 
commendalur,  cum  dicilur,  Dilalasti  gressus  meos  sub^ 
tus  me^  et  non  sunt  infirmata  vesligia  mea  {Psal.  xvii,  57). 
6cd  qopniam  isU  dilatatio  per  gratiam  fitDei ;  chari- 
tas  enim  Dei  diirusa  est  in  cordibus  nostris ,  non  per 
nosipsos,  sed  per  Spiritum  sanclum  qui  daius  est  no- 
bis  {Rom,  v,  5) ;  ideo  hic  mystice  ipse  numcrns  etlam 
coromendatur,  qui  perlinel  etiaro  adSpiritum  sanctum, 
pcr  quem  Lex  possit  impleri.  Dicitur  enim  aulxum 
longitudinem  habere  dcbere  iii  cubiiis  vigiiiti  octo. 
Isie  autem  numerus,  quia  per  septeiiarium  dividendus 
est,  significavii,  cum  dicit  btitudincin  nu\x\  in  cubilis 
quatuor.  Quater  enim  scptem  fiunt  viginii  octo.  Et 
est  etiambte  numerus  perfectus ;  quia  sicutsenarius, 
suis  partibus  constat.  Quod  vero  tam  sxpe  dicit, 
Cherubim  facies  ea  opere  textoriSt  quid  aliud  quam  in 
hb  omnltms  multitudinem  scieniiae  commendat,  quod 
ioterpretatur  Cherubim  f 

CYUI.  [Ib.  XXVI,  7.]  Etfaciesveta  capiiiaciaoperire 
super  tttbernacuium ;  undecim  vela  facies  ea.  Qux  ca- 
piilacia  veb  sunt.  id  cst  ciliciua,  undecim  dicunlur 

*  AfndLXl^eisthikas  tdis  aiiaphoreAsei.  Legewloin  efgo« 
tR  Uiecas,  licei  codices  ooiQes  babttant,  in  thecis  wbporta" 
toriis :  nenpe  fafniibri  TKio  librariorum,  qui  nirsum  inf>a 
easdem  vocescasu  etgeaere  eoodiiandas  iavicem  pmaruii»; 
nam  legebaLur  io  b.icienus  ediiis,  velut  thecasnhportaio^ 
ria  ubi  ex  Mm.  aliquol  repoeuimus  subpqriatariornmi 


6:>5 


QUiCSTlONUM  S.  AUGUSTINI  IN  IIEPTATEUGHUH 


«r. 


e^te.  Iii  peccaiift  qiiippe  iransgresbio  est.  Transgrcssio 
▼ero  undenario  nuiiiero  signifiGaiur,  quoniam  iraos- 
greJiiur  denariiim,  lioc  est  Legcro :  ideo  ipsa  umlecim 
per  septenarium  miiltiplicata ,  faciuni  septuaginU  se- 
plem ;  ubi  significavii  Domiiius  iiiiiversam  rcmissio- 
nempeccatortim,  dicens,  Non  solum  $epUe8,  vernm 
e£am  iepluagiei  $eptia  (MaHh.  xviii ,  22) :  quot  geiie- 
rationes  reperiuiitur ,  cum  Lucas  a  baplismo  Doniini 
enumerains  aursum  versus  ascendit ,  et  pcrveiiit  |)er 
Ad^  usque  ad  Deum  (Luc,  iii,23  58).  Ad  boc  enim 
Ot  sigiiificalio  peccatorum  iii  bis  velis,  ul  per  coiifcs- 
sipqem  exprimantur,  cl  per  gratiam  quac  data  est  Ec- 
fJesi£  aboleantur,  hoc  est  tegaiittir  :  unde  dicilur, 
Beaii  quanun  remistee  $unt  itnquilatei^  et  quorum  tecla 
tuntpeeeata  (Pm/.  ixxi,  1).  Deinde  jubet  ea  vola  co- 
operiri  pdlibus  arietiiiis  rubricatis.  Aries  autein  ru- 
bricatus,  cui  non  occurrat  Christus  passione  cruenta- 
tuaj  Significantiir  his  ctiam  martyrcs  sancli,  quorum 
orationibus  propitiatur  Deiis  peccatis  populi  sui.  Ipsis 
d^njque  superjaciunlur  pelles  hyaciutbinx,  ut  signifi- 
(>.'tui  vita  aeterna  viriditale,  tanquam  vigore  perpcluo. 

CIX.  [Ib.  XXVI,  17.)  Faciei  duoi  anconiicoi  columnm 
uni  ^ontiitenta  ex  adtfeno  :  boc  est ,  unuin  liiuc ,  et 
uiium  indCt  de  lateribus  columnae.  Anconiscos  aulem 
dicil,  quos  vulgo  vocamus  ancones,  bicut  suiit  iii  co- 
Umnis  cellarum  vinariarum ,  quibus  bicumbunt  ligna 
qunc  cupas  fcrunt.  Ducta  est  auteiii  similitudo  vcrbi  a 
cnbitis ,  ubi  flectuntur  maiius ,  quibus  incuiubuiit  re- 
curobenles,  qui  grxce  «/xM»  Tocantur. 

CX.  [Ib,  XXVI,  %i.]Baifii.columnarum  daai  uni,  Ba- 
scs  non  eas  lantuin  vidclur  diccre  Scriplura ,  quibus 
columnae  ab  imo  fulciuntur ;  sed  ctiam  supcriorcs,  qu£ 
cipitella  nos  dicimus.  Ideo  dicit ,  duai  baiCi  coIummb 
uni  in  ambai  partei  ejui.  Nam  qux  sunt  ainbu!  partes, 
iiisi  inrerior  et  superior  f 

CXl.  [Ib.  XXVI ,  25.]  Qtiod  octo  coliunnas  ct  bases 
earum  sexdccim  secundum  supnidictam  rationem  a 
|M)sterioribus  tabernaciili  Scriplura  dicit ,  ciim  supe- 
rius  sex  dixerit,  intelligitur  annumeratis  duabus  an- 
gularibus  octo  fieri. 

CXll*  [Ib.  xxvi,  53.J  Et  dividel  vobii  velamen  inter 
medium  ionctum ,  et  inter  niedium  ianctum  ionctorum  : 
Id  esl.  ut  inter  sanctuin  et  saiictum  sanctorum  sit  hoc 
velameii,  dc  qiio  nunc  lo(|uilur,  iii  quatuor  columnis 
e^tcntum.  De  bnc  diflerenlia  inter  sanclum  et  san- 
ctum  sanctorum  ad  llebrxos  Epistola  loqiiitur  (llebr. 
IX,  1-13);  quia  ubiArca  testimonii ,  ibi  saiiclum  san- 
ctorum,  hoc  est/nitus  uliravelum:foris  autem  mensa 
et  candelabrum,  ct  cxiera  quo:  paulo  ante  dixit  qiicni- 
admodum  fierent ,  sancta  dicta  sunt ,  ct  non  sancia 
sanctorum.  Et  significatur  foris  Vetus  Tesuimenttiin, 
iiitus  aulcm  Novum,  cuin  sit  utrumque  in  Ijsctioiie  Ye- 
teris  Testamcnli,  ct  cxpressum  opcribus,  et  sigiiifica- 
lione  figiiratum.  Ac  per  hoc  in  sanctis  figura  est  figunc, 
quia  figura  est  Vctcris  Teslamenli :  in  sanctis  auteiii 
8  Dctorum  figiira  cst  ipslus  vcritatis ,  qiiia  figura  est 
Hovi  Testamenti.  Toium  quippe  Vetus  Testanientuin 
iii  liis  rebus  et  celcbralioiiibu>,  qiiir  ita  obscrvnnda 
prieci|>iuiitur,  figura  cst. 


CXIII.  [ib.  xxvu.l,  2.]  De  aliari  quxTilur  < 
tribus  cubitis  aliiun  esse  voluerii ,  cuin  tanla  fere  lit 
stalune  hoininis  altitudo.  Quomodo  ergo  miiiiatrab»- 
tur  aliari,  cum  gradus  lial^re  altare  alio  loco  pruhi- 
beal  ?  Ne  pudendu^  iiiquil,  tua  revelei  iuper  iUu4(ExQ$. 
XX,  2G).  Sed  illic  dicebat  de  aiiari  quod  lerra  vd  la- 
pidibus  construendum  essel,  ubi  gradus  ipai  covdili- 
cati  ad  corpus  altaris  utiquc  perlinerent :  niuic  vei:o 
de  tabulis  fieri  al(are  praxiplt,  quo  si  appoiicretur  ail 
boram  miiiistralionis  aliquid  ubi  starel  miuister  alta- 
ris,  ct  peracio  ininisterio  tolleretur«  id  corpus  altarii 
noii  utique  pertineret.  Itein  quxriiur  quomodo  stipcr 
altare  ligneum  sacriQcium  quod  inferebalur,  possiU 
iiiccndi ;  prxsenim  quia  concavuin  fieri  jiibcl,  etcia- 
ticiilam  dcponi  usque  ad  niediuin  qjiis,  id  est  medium 
concavitaiis  ejus,  opcrc  factuui  reticulato.  An  quooiam 
dixit ,  Et  faclei  cornua  in  quuluor  anguiot ,  es  eeipio 
erunt  cornua^  et  tega  ilta  ceramento^  non  ad  sola  comua 
rcrercudum  cst  quod  ait ,  teges  illa  oframeMo ,  sed  ad 
omnia  de  quibus  loquebaiur  ^  de  altari  fabricando 
prarcipiens  7 

CXIV.  [Ib.  xxviii,  5.]  Et  tu  loquereommbut  tapknti' 
bui  mefite ,  quot  repUm  tfnritu  hUeUeclut  :  t^wHfmi 
quidcin  grxcus  habet ,  quem  laline  tentum^  non  in- 
icllectum  dlcere  solenius ;  sed  Scriptiira  de  seosu  iii« 
leriore,  quem  intellectum  vocainus,  sie  loqui  solet, 
sicuU  est  ad  Hebneos ,  Perfectorum  eU  emtem  toMus 
cibuif  eorum  qui  per  habitnm  exercitatot  habent  tenmt 
ad  diiccrnendum  bonum  et  maUm  (Hebr.f^  14).  Ibi 
eniin  quod  pQSuit  teniut^  gra^ciis  habet  «efa9ig«($.  Quein 
ergo  istum  spiriiuni,  nisi  Spiritum  saiictum  dcbeiuui 
aceipere  ? 

[Ib.  xxviii,  i.]  Et  ttolec  quat  facient,  pectoraUm»  ta- 
meraUm,  et  twiicam  tularem,  et  tunicam  (um  corgmbii  *. 
Ilas  appcllatas  siolas  esse  et  cu!tera  ^  cuiii  superius 
unam  stolam  raciendam  proposuissct ,  notandum  esi. 
TuiiJcam  vert>  cuin  eorymbit  honestius  pularuiit  latiiii 
inicrprelcs  dici,  qiiain  si  dicerent  cum  cirrit^  qui  ben^ 
dispositi  ornainento  esse  vestibus  spleut. 

CXV.[lb.xxviu, 4, 16,9,10.]  Aspidiscas  in  ve^e 
sacerdolali  quas  dicat?  ittrum  scutulas,  qiia:  a  scutp 
latine  appellantur,  quia  et  Gra:ci  scutum  AntiU,  appel- 
lant?anveio  aspidiscas  propler  diligenter  ctilligau* 
dum  dicit  ab  aspide  serpeiiie,  sicut  ctiam  mum^nuke  * 
appellantiir?  Spilhamit  '  autem  longitudo^  et  tpUhamii 
lalitudo :  Latuii  quidam  interpretali  suiit ,  niensurani 
extenku  palma!  a  fine  piillieis  usque  ad  fiiiem  digiii 
mmimi.  Item  quod  diciiur ,  Suma  duot  Uipidet  ong- 

■fBdili,  tuntcameum  comUmi :  Itemiufra,  cwn  romU^uiko- 
nesUutputarunt^  etc..  Miruin  sicui  visoni  ei4  i  I  bouesliusdiii 
Porro  luss.  ooosiaiiter  habeut,  ami  conjmbU  :  quo  ifoiJitt 
vocabulo  sigaificaiUur  hederai*uin  raceuil,  ex  !  liaio,  lib.  I6| 
cap.  54;  et  cx  Servio,  ad  illud  virgil.  Vjdog.  3,  v.  3P : 

Diffii^  bedcra  vestit  nalleiite  corynibus. 
Grxca  versio  LXX  habet  Iiic,  ciiitdna  corumbdton^  \d  est 
vcstem  fimbriatam,  seu  potius  ciiTaiam,  aut  cuin  urris,  uii 
luslauat  Augusliuus. 

•  Apud  Rat.  cl  autiquiorcs  Mss.,  mureeMe. 

*  Ua  in  Uss.  U  r^  oxcusis,  SpHliamus :  licet  apud  UiXHt 
ia  genitivo  casu,  .S)ii»/iain^.  FjKlem  voce  utuniur  In  Isai.^ 
cap.  40,  f .  i%  iTiam  aieronynHis  in  eum  locum  slc  luter- 
preuiur  :  c  spUhmni^  inqiut,  id  est  |  ahnfis,  ex^eagai  wt 
«  guificai  ma:iu:.t  2 1  <  lliuc  *jiquc  ad  exlrcimim  digttnnu  « 


A57 


LIDER  SECUNDU& 


638 


rAiiMf,  ef  §eulpci  in  eli  nondna  fiUorHm  Ivrad  ;$exnO' 
Mw  im  tmpide  miio,  «c  tex  reliqua  in  alterOfjnxia  ordinem 
nnUmtaik  eorum^  an  intelligendum ,  ul  ^  lapides  sinl 
de  nominibus  flliorum  Israel  secundiim  n.itiTilalet 
«orum,  id  est  secundum  ordinem  quo  naii  sunt  ? 

GXVI.  [Ib.  ixTin,  22.]  El  faciet  wper  rationale  /Sm- 
§rias  eomplectentes  opu$  ealenatutn  de  auro  pwro.  Quod 
litlTni  radonale  interpretali  sunt,  inopia  lingnae  fecit. 
Cnccus  eniro  babet  O^cov,  non  Xoycx^v.  Rationale  au- 
'tem  illud  solenius  appcllare,  quod  Gr.xci  dicunt  >•- 
yuth,  Sed  quoniam  Ur^i  iii  gra^ca  lingua  ambiguum 
esl,  ulmm  vcrbum  significel,  an  rationem,  quia  ulrius- 
que  rei  nomen  est ;  ubi  putalum  esl  a  verbo  dictum 
Uftffff  eloquium  nostri  interpretati  sunt :  nam  quod 
babemus,  Etoqma  Dommi^  eloquia  catta  {P$al.  xi,  7), 
Graeci  babent  >^ca :  bic  vero  in  vesle  sacerdotali, 
qood  ex  auro  et  hyacintbo  ct  purpura  et  cocco  du- 
plict  lono  et  bysso  duplici  torta  fieri  praeccpium  est 
quadratum  duplex,  quod  esset  in  pectore  sacerdolis, 
et  Uyt9f  vocaretur,  iqcerium  utrum  a  rjlione  an  a 
rertx)  ductum  fuerit,  inierpretes  postri  magis  a  ra- 
tione  dictum  pqtantes  rationale  appellaverunl. 

CXVII.  [ib.  xxvin,  30.]  Et  imponee  euper  rationale 
^judicH  demonHralionem  et  veritatem.  Quid  sibi  (loc  ve« 
lit,  vel  in  quali  re  vel  metallo  poneretur  super  ratio- 
nale  demonstratio  et  v^rilas,  quonbm  talia  dicit  fieri 
In  Tcste  sacerdotis,  qnx  corporaliter  fiunt  \  invenire 
difficile  est.  FabubinUir  laincn  quidam  lapidem  fuisse, 
oijus  color,  sivc  ad  .idversa,  sive  ad  prospera  niiita- 
l^torquandosaccrdos  intrabatin  sancta :  et  hoc  esse 
quod  ait,  Et  afferet  Aaron  judicia  filiorum  Israei  super 
pectus;  ostendens  vidclicet  in  illa  dcmonstratione  et 
veritate,  qiiid  de  illi^  jiidicavcrit  Dominus.  Quanqnam 
possit  intnlligi  demonstrationem  et  veritatem  litteris 
imposiiani  super  ^dycov. 

CXVIII.  [Ib.  xxvm,  Z\.]Et  fadet  tunicam  lalarem 
kyaeinthinam;  id  cst,  usque  ad  lalos  dependcntem. 
Et  erit  peristomium  ex  ea  medium ,  id  cst ,  qua  caput 
fjicjator :  iioc  cst  enim  qiiod  Graeci  dicnnt  Ktpmdfiw*.  ' 
Oram  habens  in  circuilu  peristotwi ,  opui  textoris^  com-' 
wisftarum  contexiam;\d  est,ne  ipsa  ora  exlrinsecus 
assuatur :  bocviJeiurdicere,coiMifiiMi(niit|confexaini. 
Uiide  etiam  addidil,  ex  ipsa^  ul  ne  rumpatur;  id  esl, 
nt  cx  se  ipaa  sit  ipsa  ora  contcxta  cum  vestc. 

CXIX.  [Ib.  xxviii,  35.}  Et  erit  Aaron  eum  cmperit 
fuM^  ssuerdotio ,  audietur  vox  ejus  intranU  in  sanctum 
tn  eaiupectm  Dorntd  et  exeunti^  ut  non  moriatnr :  in- 
Iranlis  et  exeuntis  vocem  dc  tintinnabuUs  dixit  au- 
diri,  tanlumque  ibi  p<mdus  abseryaiionis  posuit ,  ut 
dicerct»  ne  moriatur.  Testimonb  ergo  quaedam  signi- 
ficari  voluit  in  vesle  sacerdinali,  qua  ulique  significa- 
tur  Ecdesia,  per  ba^c  tintinnabula,  ut  noia  sit  con- 
versatio  sacerdotis  :  sicut  Apostolus  dicit,  Ctrca  oiti- 
nes  tSpsum  iHmorum  operum  prmbens  exemplum  {TU. 
II,  7) ;  aot  iliud,  Qum  audisti  a  me  per  multo$  testes^ 

<  in  Uss.  post  vocem,  mimnd^  proxime  sobsequiUir  :  £1 
^qpides  ml  de  nompHtnu  fiHorum  isract  secundum  noHvi' 
Ules  eorum.  Qoi  est  Exod.,  cap.  98,  v.  31  :  nisi  quod  l.\x 
habeiit  Itaia  emmala^  ubi  Augoslinus  videiu^  legisse  kata 
qmttmaia. 

•  tflna  e  Yatk.  aiss.,  nt  fimU 


hae  eadem  commenda  fideiibuSf  et  Ut  ifui  idend  sunt  H 
atiot  docere{\\Tim.  n,2.)  Anquidaliudrmagnum  la- 
men  est,  quidquid  illiid  est^  /n^anlj  autem  ef  exeunti, 
pro  intrantis  et  exeuntis;  locutio  est.  Vox  pro  sonitii; 
nam  tintinnabnlorum  magis  soniis  qiuim  vox  est. 

CXX.[Ib.  xxviii,  36-38.]  £f  facies  laminam  aureatn 
puram,  et  formabis  in  eadem  formalionem  sigm^  sancti- 
talem  Domini ' ;  et  impones  illud  super  hyacinlhum  au- 
plicem  torlam ;  et  erit  super  mitram  :  secundum  intpe  - 
Ctum  nttlrmerit;  et  erit  supra  frontem  Aaron,  Et  au- 
feret  *  Aaron  peceata  sanctorutn  qutecHmque  sanetipca" 
bunt  filii  Israei^  omnit  dali  sanclorum  eorum,  Quomodo 
formetur  in  lamina  sanctitas  Domiiii,  non  vidco,  nisi 
aliqiiibus  litteris ,  quas  quidam  quatuor  esse  dicunt 
liel)r.Tas,  quod,  ut  Gneci  appellant ,  rtxfccjp&fi/Mr^* 
nomen  Dei  ineflTabile  credunt  fuisse,  vel  esse  adliiic 
usque.  Sed  qiixlibet  sint,  vcl  quomodolibet  se  lia 
beant  illx  littene,  ut  dixi,  sanctilatem  Domini,  vel 
sanctificationem,  si  boc  magis  dicendum  est ,  quod 
graecus  liabet  k^/lwfM,  nonnisi  lilteris  in  auro  forinari 
potuissc  crediderim.  Ibi  autem  dicit  sacerdotem  snn- 
ctonim  auferre  peccaU,  Qwecumque  sanctificabunt, 
inquit,  filii  israet  omnis  dati  sanctorum  eorum :  qiiod 
arbilror  dictum  in  eis  sacrificiis  qu9e  oflTerunt  pro  pec- 
catis  suis;  ut  non  sancioriim  bominum  intcllignnius, 
scd  snnciorum  ab  co  quod  siint  sancta  quae  ofTcrun- 
tur  pro  peccaiis.  Ciim  ergo  de  lamina  dixissct,  ad- 
jiinxit  atque  ait ,  Et  auferet  Aaron  peccata  sanctorum^ 
queecumque  sanctificabunt  filii  Israel  omnis  dati  sanetO' 
rum  eorum  :  id  est,  sncerdos  auferet  quaccumqiic  of- 
ferunt  pro  pcccatis  suis,  qux  dicuntur  et  saiicta,  qiiia 
s^nctificantur,  et  peccata,  quia  pro  pecca^is  offerun- 
tur;  sicut  mullis  locis  boc  ipsum  evidenter  Scriptiira 
ccmmemorat.  Quod  autem  adjungit  et  dicit,  Eterit 
super  fronlem  Aaron  semper  acceplum  iUis  in  con$peclu 
DomirUt  ad  laminam  illam  revertitur;  in  qua  intclli- 
gitur  frontis  omamentum  ',  fidiicia  bonx  vita^,  quam 
qui  vere  perfecteqiio,  non  significatione,  scd  vcriiate 
sacerdos  habet,  solus  potesl  auferre  peccata,  ncc  ba- 
bel  necessitatem  offerre  pro  siiis. 

CXXI.  [Ib.  xxviii.  41.]  De  Aaron  et  filiis  Aaron 
cum  praeciperet,  loquens  ad  Moysen,  quomodo  vcsii- 
rentur,  et  ungerentur,  quid  est  quod  ait ,  Et  imptebis 
manus  eorum,  ut  sacerdptio  funganlur  rmhif  An  forte 
miinenbus,  quae  oflerenda  sunt  Deo  ? 

Cl^Xll.  [Ib.  xxvin,  i2.]£</an>s  eis  femoratia  iiiica 
tegere  turpitudinem  eorporis  ^  eorum;  a  lumbis  vsqiie 

*  Am.  Br.  et  Lov. :  El  fofmabh  in  eadem  fmnatkme  san- 
elitatem  Dcadm.  Mss.  qulnque,  tn  ea  deformaHonem  wpdf 
sancHuaem  etc.  Alii  duo  et  Rat.,  tn  ea  delbrmationem  sigms^ 
stOKtitaiem^  etc.  NonnuUi,  in  eadem  formationem  tiqni,  ctc 
l^orro  legUur  apud  LXX  :  /kol  etopdifif  enautA  ekiupdma 
hagiasma  Kuriou. 

*  Editi,  T/t  auferat  :pauIoque  post,  omnis  daiussanctorttm 
eorum.  Reposulmus  ad  Mss.  ndem,  et  auferet ;  uimquo,  ctif 
uis  dati  :  qu»  etiam  lectio  csl  Lxx. 

*  Removimus  hinc  verl.a  quaedam  in  mellorls  notx  Uss. 
non  rep«rta.  Nemi  e  sic  in  editis  babebalnr :  ^d  taminam  ff- 
tam  reeertituT.  in  quo  advertenaum  si  inveniri  potest^  qui 
non  Imbeat  necessitatem  pro  suis  offerre  peccatis  prwter  chri- 
stimi,  qui  totus  potesi  omnium  auferre  peccata :  vUeiHgitur 
frontis  onummuum. 

^  Mss.  noslri  co..sUuiier.  coioris,  Qrt^versio  LXXi  ckr^ 
(di. 


199 


QUiCSTlONUM  S.  AUGUSTINI  IN  HEPTATEUCHUX 


•10 


ad  fetn&rM  emnt,  Cuiii  vestit  unia  cooperiat  lotmn 
OfirfMis,  qnid  est  quod  ait,  Vemara^  fade$  linea  Ugere 
tmfritudinem  corporit  eomm,  qoasi  apfHirere  poMet 
lanta  desuper  vesle  adhibila?  ffisi  qoia  signum  easo 
voluit  in  hoc  castilatis  vel  continentix  :  qn.*c  Ideo 
per  indumentum  significatur,  ut  noii  a  seipso  liabita, 
•cd  data  iiitcliigator. 

CXXlll.  [Ib.  XXIX,  8, 9.]  Cumde  Oliis  Aaron  loque- 
retor  :  Et  indue$  eo$,  iiiqnit,  limicaf ,  et  cinge$  eo$  so- 
■M,  el  chreumdabU  ei$  ddara$,  Quam  dicat  cidarim  vel 
cidaras,  quoniam  noii  esl  iiiterpretalum,  nec  in  nsu 
modo  est,  ignoralur :  puto  tamcii  non  esse  cipitis 
legumeii,  ut  nonnulli  pulaveniiit.  Ncqiie  enim  dice- 
ret,  circumdabi$  fif,  nisi  lale  aliqiiid  csset,  quod  non 
capili,  sed  corpnri  iisui  esset. 

CXIIV.  [Ib.  xxix,  9.]  Eterit  ini$  $acerdotium  mihi 
in  eempiternum,  Quomodo  dicat  m  $emfntemum,  de 
fais  sigiiificaiivis  rcbus,  superiiis  sj'pc  diximus.  Nam 
utique  mutatum  est  hoc  saccrdoiium,  ut  illud  esset 
in  slernnm  secundum  ordinem  Mekhisedec,  non  se« 
cundum  ordinem  Aaron.  ll)i  enim  cl  juratio ,  cl  nulla 
hei  poanitudo,  qua  significetur  mutalio.  Juravit  eiiim 
Dominue^  ei  non  pcmitebit  enm^  Tu  cs,  iiiquil,  $acerdo$ 
in  cctemum  $ecundumordinem  IUelchi$edec  {P$.  c\x,  i). 
De  ordine  autcm  Aaron  diclum  cst  quidem  in  zempiter- 
imm,  vel  propter  tempus  non  pran^ptum  quousque 
obscrvaretur,  vel  quod  res  jsignificaret  xternas :  nus- 
quam  est  tainen  dicium  dc  sacerdotio  Aaron,  quia 
juravit  Doiiiiaiis  ct  non  pienilebit  eum.  Et  ideo  di- 
ctum  estin  illo  saccrdoiiosccnndumordinemMclchi- 
8i*dcc,  Non  pa:nitebit  «iim,  ul  signlficaretur ,  quia  de 
sacerdolio  Aaron  poenituil  cum,  id  csl,  mutavit  illud. 

CXXV.  [Ib.  XXIX,  9.]  Quid  est ,  Et  consummabi$ 
manu$  Aaron^  et  munu$  fHiorum  eju$?  An  pcr  manus 
|K>testatem  significavit,  ut  aliqoid  cliam  ipsi  conse- 
crare  possent  :  polcsias  autcm  ipsa  sancUncalione 
consnmmabatur ,  qua  prxccpti  sunt  sanclificnri  a 
Moyse? 

CXXVI.  [Ib.  XXIX,  10.]  Et  adducet  vitulum  ado$:ium 
labemacuU  te$timonii ,  et  $uperimpouent  Aaron  et  fHii 
eju$  manu$  $ua$  $uper  capul  viluli  in  conipcctu  Domim. 
Ecce  unde  supra  dictnm  cst,  coiisuinmandas  csse  iiia- 
nuseorum,  idesl,  pcrlicicndam  pplcslalem,  ut  eiiam 
ipsii  sanctilicareiil ,  quod  modo  fil,  cum  ponunt  ina- 
nu.s  suas  supcr  viluluin  imino!anduin. 

CXXVlI^Ib.  XXIX,  18.]Quod  odor  $uavitati$  Domino 
ixpe  dicitur  sacrificium  de  victimis  pecorum  in  Scri- 
pliiris  sanclis ,  non  uliqiie  Dcus  odore  fiimi  illius  dc- 
lectatur;  sed  tantum  illud  qood  his  signtficalur  spi- 
ritualiter  Deom  dclcctal  cum  spiritnaliier  exhibetur, 
qooniam  ip$t  odor  Dei  spiritualiter  intelligitur.  Non 
enim  sicut  nos  odorem  corporeis  naribus  ducit.  Sicui 
ergo  ille  olefacit,  sie  isu  significant. 

CXXVIII.  [Ib.  XXIX,  it6  ]  Et  $mne$  pectuscuium  de 

firieteeon$ummaiioni$,  tfuod  e$t  Aaron;  id  esl,  hujus 

Aaron  *.  Hoc  enim  pcrtiucrc  voluit  ad  summum  sa- 

#erdotem« 

*  Editi,  id  est,  ipnns  -taron,  Al  Mss.,  hujus :  quo  articiilo 
^Mftcat  Augustinus  uomen  Aaron  boc  Exocli  loco  iK)ui  i;i  u^ 
ipifiivlicm. 


CXXIX.  [Ib.  zxix, tt-SO.]  Ei  erii  Aaromei  fitH$ eju 
legitimum  eetennm  c  /IIKi  ieruH:  cn  dloeret  depe 
ciosculo  et  brachio  victimanmi.  Nore  lllo  ergo  rferRvm 
dixii,  qiiem  taepe  snpra  commemoravimiis. 

Et  $tola  $ancti,  gum  esiAaroUy  eril  /UHm  eju$  poteum, 
mngere  eo$  in  ip$i$ ,  et  con$ummare  manut  eanm.  Se- 
plein  diebu$  ve$tiet  $e  ea$aeerdo$  gui  wueceemrk eidefi- 
tii$eju$,  gui  intra^Hn  tabemacutum  tettrmaHH  deter- 
vire  in  $aneti$.  Haec  verba  roultas  qoMtloiiei  habent 
Nam  primum  hic  notandum  csi,  quomodo  cnm  $tolam 
dixerit  $ancti,  posiea  pluraliter  dielt  wtgen  eo$  in 
ipri$,  tanqoam  in  stolis.  Nam  el  supra  moltas  atolas 
eas  dixerat,  quibos  ooa  constarct.  Qoanqoam  ambi- 
goum  sit  utrnm  m  ipsti  ab  eo  qood  sont  Ipsa  genere 
neuiro,  quaecumque  sont  qnilmsilla  siola  compIeUir, 
id  est  vestis  sacerdotaris  :  qood  magts  putandumest, 
ex  eo  quod  in  conseqoentibus  dicit,  Septem  Mu»  m- 
etiet  $e  ea  tacerdot  gui  euccetterit  d  ;  ea  acilicei  omnia 
qiuc  commemoravit ,  cum  vestem  sacerdotalem  de- 
scriberet.  Repetivit  sane  quod  sopra  dixerat,  cmh 
tummare  manut  eomm :  onde  quid  mihi  videretur  ex- 
posui  {Supra,  quce$t.  125).  Quod  Tero  ait,  Sepiem 
diebuM  vettiH  $e  ea  $aeerdo$^  numqoid  aliis  dicbot  se 
non  vestiei?  Sed  illis  scpiem  continuis  Intelligi  vo- 
hiit,  qiiibus  cjus  sacerdotium  quodammodo  dedica- 
tur,  aiquo  hebdomadis  est  in  ejus  inchoatlooe  festi- 
▼Itas.  Successorem  aotem  Aaron  eom  didt ,  qtd  m- 
trat  in  tabemacutum  te^imonH^  daervire  m  smrftf : 
eum  scilicet  significans,  qui  non  polerat  esse  nisi 
onns,  non  qoales  erant  et  filii  Aaron  cum  vivo  palre 
sno,  sed  qualis  succes9or  ipsius  Aaron.  Qoomodo 
ergo  proprium  dicit  hiijus  uitiusessc,  inlrare  m  fo^er- 
naculum  lenimentj,  detervire  in  $ancti$^cvm  et  ilb  qos 
sunt  exira  velum,  quo  vclantur  aancta  aanctorom. 
sancia  appellentur,  ct  labernacuhim  testimonli  eliam 
illud  vocetur,  ubi  snnt  sancia ,  id  cst  menta  et  can- 
delabrum :  ubi  cum  deserviant  et  scquentes  aaeerdo- 
tes  ad  mcnsam  ct  candelabrum  et  Ipsum  altare,  quo- 
modo  unumdicitsiiccessorem  Aaron,  qui  intrH  in  ta- 
bemacutum  lethmonii  de$ervire  in  $aneti$fS\  eiiim  di- 
xissct,  Dcscrvire  in  sandis  sanctorum,  null.i  csset 
qua^slio.  Ad  hsecenim,  ubi  esl  arca  tcsliinoiiii,  solits 
unus  inlrabat  summiis  sacerdos  :  quod  etiam  in  Epi- 
stola  ad  llebrseos  diligenlissinie  commend.ntur.  Nisi 
fortc  eo  ipso  quod  unum  dicit  intrare  in  ttAenu^um 
le$timonii^de$enire  in  $ancti$y  non  vult  utiqoc  intell^, 
nisl  in  sanctis  sanctorum ;  quia  et  ipsa  ntiffae  sancta 
appellantor.  Non  enim  mnnia  qu»  sancia  sunt,  ethm 
sancta  sanctorum  dici  possunt :  illa  vero  qoae  sont 
sancu  sanctornm,  procul  diibio  ulique  sancla  aonl. 
Unns  autcm  iste  qui  semcl  in  anno  uilrabat  m  aanela 
sanctonim,  qooiiiam  Dominiiin  Christom  significabat, 
aperiissiiiie  siipradict:i  ad  flcbncos  Epistola  commen- 
dsLiw  (Hebr.  ix,  7-11).  Quod  autcm  pncfigvratom 
est  in  sancto  sanciorum,  ut  super  aream  qom  Legem 
habebat ,  esset  propitiatorium,  ubi  Dci  misericordia 
significari  inlclligenda  cst ,  qua  propitius  Ht  eonim 
pcccaiis '  qui  Legcm  non  implent ;  hoe  oalbl  videtiir 

>  Am.  Er.  et  Lor. :  Mltericordui  sianHicalttr,  vttelHqendum 


64f    , 

Miiin  iii  ipsa  vcste  saoerdoiis  significan  :  Dam  ei  i|>sa 
quid  aliud  quam  Ecdesiie  SacramenU  signiQcai? 
Quod  in  i«y£y,  id  esi  raiionali  in  peclore  sacerdolis 
posito  Judicia  conslituit,  in  laniina  vero  sanciificatio- 
iiem  el  ablationem  ^  peccalorum  :  tanquam  rationale 
sit  in  pectore  similo  arcas  in  qua  Lex  erat,  et  lamina 
illi  in  fronte»  simiiis  propiJatorio  quod  super  arcam 
eral,  et  ut  utrobique  scrvarelur  quqd  scriptum  est, 
SMperexsHlnu  nn$ericardia  judicio  (Jaeobi^  ii,  13). 

CXIX.  [Ib.  XXIX ,  37.]  Quid  est  quod  puri(icalum 
ei  sanctiricalum  alure  scplem  diebus  dicit  quod  uh' 
ctum  umcti  eril  f  Allare  non  quidem  dicit  sanctum 
sanctorum»  sicut  est  illud  quod  velo  separatur,  ubi  est 
arca  testimonii :  verumUnicn  ct  hoc  alure  cxUra  vc* 
him  posituniy  per  sanclificaiionem  septem  dierum  dicit 
potius»  quam  '  per  unctionem  fieri  sanctnm  sancti. 
£t  addit,  Onmii  qui  teiigeril  altaare^  ianetificabitUT. 

CXXXI.  [Ib.  XXX,  3,  i.]Gnm  de  annulis  loquerelur 
aluiris  inceiisi,  qnod  alure  non  inasrari,  scd  inaurarl 
jussit,  El  duo$  annnloe  aureoi  puros  facies^  inquit,  sub 
forlt/t  corona  ejus^  in  duo  Uuera  fades  in  duobus  lateri» 
bns :  quoniam  gro^cus  liabet ,  (l«  tA  20«  xaM  mnkvttt 
h  fit  M  «>tuf«ic.  Nam  nU-m  latera  sunt,  et  %)itvpA  \sh 
lert  sunt.  Unde  quidam  Laiini  sic  intcrprcUti  sunl, 
in  duas  partes  facles  in  duobus  laieribus.  Non  autem 
ail  Graicus  jKipg,  quod  est  parles,  sed  MXl-m,  quod  la- 
lera.  Nam  hoc  verbum  esi  in  iilo  psalmo,  ubi  scri- 
ptum  esi :  Uxor  tua  sicut  rinea  fertilie  in  iateribus  do^ 
mus  turn  {Psal.  cxxvii,  3).  Acrper  boc  Unlum  casus 
inierest,  quia  priiis  accusntivum,  postvero  ablativum 
posuit,  In  duo  latera  facies^  in  duobus  laieribus.  Quis 
aulem  sit  scnsus  diflicilc  est  assequi;  nisi  forte,  ul 
aolet  Scri[>tura  amare  ellipsim,  ut  aliquid  desit  et  sub- 
audiatur,  etiain  hic  subaudintur,  Erunt  :  ut  iste  sil 
aensus,  /a  duo  latera  facies,  in  duobus  laieribus  erunl; 
id  est,  ad  duo  latcra  facies  annuios,  quoniam  in  duo- 
bos  Utcribus  enint. 

CXXXU.  [Ib. XXX,  i.] Et  erunt arcusami^bus  {a)  ita 
«I  (olUaur  iUud  in  eis.  Quos  aniiulos  dixerat,  arcus  di- 
cit.  Anmilos  quippe  pro  rotundis  ansis  posuit.  Et  quid 
est  aliud  annulus  vel  circuhis,  nisi  uiidiqne  arcus? 
Ueo  quidam  noleutes  arcu  dicere,  tliccas  interpreiati 
siiil,  quihus  amitcs  indttcerentur,  dicenics/Kl  eruni 
^timm  amUibus;  quasi  graecus  hoc  non  posset  dlcere, 
cum  etiam  Ibecae  grxcum  verbum  sil :  dtxit  autcm 
ftuiUt^  qnod  arcns  inlerpreutur. 

CXXXUL  [ib.  XXX,  8, 10.]  Incendel  svper  iUnd  %n- 
gemum  emuimuUioms  tn  eonspeeiu  DomM  m  progenies 
oormm.  OmtimuUiomsineensum  dicit,  quod  contiiiua- 
llm  llerel,  id  est,  iiullo  die  pnctermitteretur.  Cum  de 
altari  pracdpcrel  hioensl,  id  cst,  in  quo  mcensum 
Iftnlnm  ponerclur,  noii  holi>caustum,  non  sacrificium, 
MQ  llballo;  prjcdixerat  Idipsiim  incensum  quotidie 
poiil  debere :  nnnc  autem  didt,  El  depropiiiubit  Aaron 

uiqmmiproplibttsUpeeeatiseormiLMhkisefimmsr.m 
eiiim. 
« Edltl,  obUUkmem.  liss.  aliquot,  aboHlknem : siSk^abUUkh 

,  pl«riquo  omiituat,  tpiam.  xoonuli»  habem  sie,  dici 

I  pgr  tflvfianmi. 

(ff)  Id  eA  voctU^us»  utl  ex  vulgau  versione  InteBlgltnr. 


LTBER  SECDNDUd.  Mt 

vc!  exorabU,  smper  eornua  efus  semd  In  anno  de  tati- 
gmne  purificaiionis  deliciorum.  DepropHiabU^  ab  cd 
qoqd  est  depropitiatio,  quae  gnece  didtur  4a««/iif» 
Undeet4uteirigendum  est,  hocquod  semei  in  anno 
jiibet  fieri  ad  propitiandum  Dcum  supercornua  altaris 
incensi,  id  cst  ut  do  sanguine  puriflcalionis  delicto- 
rum,  viciimarum  scilicel  qu»  oflerontur  pro  ddictit , 
semd  in  anno  tangantur  comoa  aluris  incensi,  iion 
pcrtinere  ad  ilhim  appositionem  ificensi,  quam  quotl* 
die  fieri  jusserat.  Illa  enim  fiebat  aromatibus ,  iicn 
sanguinc;  et  quotidie,  noii  semd  in  anno.  Non  ergo 
sumus  intdlcclori,  semd  in  anno  inurarc  saccrdotem 
solere  in  sanctom  sanctorum,  scd  semel  in  anno  cum 
sanguine  :  et  quoiidie  quidem  solere  inlrarc  sine  san* 
guine,  causa  inoensi  imponendi ;  cum  saiiguine  autem 
seniel  in  anno :  maxime  quia  sequitur  et  dicit,  Semel 
in  anno  puri/icabil  iUud ;  sanctum  sanciorum  est  Do* 
mino.  Non  ergo  semel  in  aiino  ponet  illic  Incensum, 
quod  quotidie  ficri  JBSSum  est;  sed  semel  in  anno  pii- 
-rificabit  illnd ,  quod  cum  sanguine  fieri  praeccptum 
est.  Et  posl  hoc  adjungit,  Sanctum  sanciorum  est  Do^ 
mino :  ac  pcr  faoc  si  sanctiim  siinclorum  non  extra , 
scd  intra  vdum  crat;  eliam  illud  profccto  alUre  do 
quo  nunc  ngitur,  qnod  poni  jussit  conlra  velum,  in-* 
trinsecus  jussit. 

CXXXIY.  [Ib.  XXX,  H.]  Qiiid  est  quod  ait,  Siacee- 
peris  compuialionan  fUiorum  Israet  in  visiUitione  eo- 
raim ;  nisi  quia  jubct  oos  aliquando  visiUri  et  compii- 
Uri,  id  est  nnmcrariTQuod  in  David  proptcrea  vindi- 
catum  inleiligcndum  est,  quia  Deus  non  jusseral 
(II  Reg.  xxiv). 

CXXXV.  [Ib.  XIX,  2G-33.]  Advertendum  esl  etiam 
et  nouiidiim  quemadmodum  unguenlo  cbrismatis 
omnia  jussit  ungi,  Ubernaculum  scilicct  et  ea  qux  in 
illo  crant,  et  dcinde  erunt  sancu  sanctorum.  Omnia 
scilicet  cum  riierint  uncu ,  erunt  sancU  sanctomm. 
.Qiiid  igitur  disUbit  jam  inter  ilU  interlora,  quae  velo 
ti>guntur,  et  cxlera,  siomniacum  nncU  fuerintenml 
sancU  snnctorum,  diligcmiiis  requirendum  :  haec  ta- 
merii  iioUnda  credidimus.  Ubi  etiam  meminerimu», 
quod  sicut  de  illo  aluri  sacrificiorum,  qood  post  un-* 
ctioncm  appcUari  voluil  sanctum  sancti,  conliniio 
dictum  est,  Oitwia  ^ut  tangit  iUud^  sanciificabitur :  iCa 
de  omnibiis  postea,  qux  de  illo  unguento  uncu,  dicta 
sunt  sancu  sanctomm,  eadem  senteulia  sobscciita 
est,  ut  diccrotur,  Omnis  qm  tangit  ea,  sanciificahitur. 
Quod  duubus  modis  inleNii$i  potost;  sive  tange:ido 
sanctificabiiur,  sive  sanclificabitur  ot  ci  liceat  Ungere : 
si  Umen  non  licebat  tangere  populo  Ubemaculum, 
quando  afferebant  Imstias,  vd  quxciimque  ab  eis  al- 
Lita  ofllerebantur  Deo.  Nam  consequenter  uon  solis 
saccrdotibus  iieque  solis  Levitis  dicendum  admonet» 
quod  ail  ad  Moysen,  Ei  filiis  Israel  loqueris  dieeat  : 
uliqiie  filii  krad  toius  ille  populus  erat;  jubet  auiem 
illis  dici,  Oleum  /tiit/io  tntcttontt,  saneium  erit  hoc  uoHe 
in  progenies  teslrae  :super  camem  hominis  non  Unietur, 
et  seeundum  comporitionem  hane  non  fadetis  vobis  ipsi$ 
tindfker.  Sanemm  esi ,  €f  sanetifieaih  erii  vobis.  Qul 
feemU  rimUUer.et  quieumque  dahii  de  eo  exterm 


QlIi£STIONUH  S.  AUGUSTLM  IN  IIEPTATEUCIIUM 


015 

natiom,  ittUribil  de  populo  $uo.  Juliel  igiuir  non  iolis 
sacerdolibus ,  scd  nnivcrso  p<ipuIo  Isnel»  ul  non  ra- 
dant  tale  uiiguentuDi  in  usus  humanos.  Iloc  est  enioi 
qiiod  ait,  iuprr  camem  homims  non  linietur.  Proliibet 
ergo  simile  flerl  in  usus  suos,  et  inleriluin  minalur  si 
qiiisqiiam  simililer  feccrit,  id  est,  unguenlum  ad  usus 
fiuos  simile  conrecerit,  vel  cuiqusm  liinc  dederil  ex- 
Irnc  nationi.  Ac  per  lioc  quod  ait,  Sanclificalio  erit 
vobn^  cum  lioc  populo  Israel  uiiivcrso  dici  jubeot, 
non  videoquid  intclligam,  nisiquia  liccbat  eis,  qiiando 
vcnicbat  ciim  suis  quisque  muiicribus,  ungere  uber- 
nnculum ;  ct  langendo  sancliflcabantur  propler  illud 
oleum,  quo  cuncu  peruncia  sunt;  et  hinc  dicium, 
Omnis  qui  langit  tanclificabitur  :  non  Umen  sic  qucm- 
a<Imodum  sacerdotes,  qui  etiam  ut  sacerdotio  runge- 
renlur,  ungebaiitur  ex  illo. 

CXXXVI.  [Ib.  XXX,  54.]  QnodpKrcepit  quibus  aro- 
malibus  tiat  tbymiama,  id  e^t  iiiccnsum,  et  dicit  iin- 
guenUrio  more  coctum  opus  unguentarii  :  noii  idco 
pularc  dcbemus  ungiientum  fieri,  id  est  unde  aliquid  - 
ungalur,  scd  ut  dicliim  cst  tbyiniama ,  vel  inccnsuin 
quod  imponatur  illi  aluri  inccnsiy  ubi  non  licobat  sa- 
crincnri,  ct  crat  inlus  in  sanclo  sanctoruin  *. 

CXXXYII.  [Ib.  XXX.  56.]  Et  concidct  de  UU$  minumm, 
ei  pones  euntra  tesiimonia  in  tabernacub  tcstimonii^ 
unde  innoteuam  tibi  inde.  Sanctum  sanctorum  erit  vobis 
incensum.  Ecce  iterum  hoc  inccnsum,  quia  inlus  po- 
ncbalur  in  aliari  inccnsi  quod  inliis  cral,  sanclum 
sanctoTum  dicilur  :  ct  labernaculum  lcstimonii  pro- 
pficdiciiur  illud  ipsum  interiusubi  arca  erat,  adbi- 
biU  snnc  difrcrenlia  cuni  ail,  Undeinnotescamtibiinde. 
Sic  enim  dixcral  primiim  de  propitiatorio ,  quod  uti- 
qiic  inlus  est,  id  est,  intra  velum  supor  arcam. 

CXXXVm.  [Ib.  XXXI,  4-5.]  Quid  csl  qiiod  IJcscIccl 
civn  jtibcrel  adhiberi  operibus  Uberiiaculi  facicndis, 
dixit  cum  se  rcplevisse  spiritu  divino  sapientia,  et  in- 
leUectuSf  et  tcientiiB  in  omni  opere,  cxcogilare^  et  ttrchi- 
teclonari,  etc.7  Ulnim  Spirilus  snncti  muncri  ctiam 
isU  opcra  tribuenda  sont,  qnac  pertinere  ad  opificium 
videnlurTan  ct  hoc  siguincalivedictum  cst,  ulea  perli- 
neantad  divinnm  spiritum  sapicniia',  ct  inielleclus,  ei 
scicnli»,  qu»  his  rcbus  sigiiificantur?  Tamen  etiam 
hic  cum  spiritu  repletus  dicalur  iste  divino  sapienti;e, 
Gt  inte]Iectiis,ctscicnlke,  iiondum  IcgiiurSpiriius  saii- 

CtllS. 

CXXXIX.  [Ib.  XXXI,  15.]  Quid  sibi  vull,  quod  cum 
de  snbliato  ubservando  prxciperct,  ait,  Testamenlum 
celmium  in  me  et  filiis  Jsracl;  non  ait,  inlcr  me  et 
lilios  Isracl?  An  qiiia  snlibatum  reqiiicm  sigiiifical,  ct 
reqiiies  nobis  non  est  nisi  in  illo  ?  Nam  prorccto  filios 
Israel  iinivcrsum  populum  suum  dicit,  id  est,  semcii 
Abraliam  :  et  est  Israel  secundum  carnem,  et  secun- 
dum  spiritum .  Nam  si  Israel  iion  esset  dicendus,  nisi 
cx  gcnerc  carnis,  noii  diceret  Aposlolus,  Videielsraei 
secnndum  carnem  (I  Cor.  x,  18):  ubi  profecto  signift- 
cai  esse  Israel  secundum  spirilum  qui  in  abscondito 
Jud;pus  est  et  circumcisione  cordis  {Rom,  ii,  ^  )  Sic 

*  sic  melioris  uotae  Nss.  At  edili ,  erat  intra  saneta  sea- 

ctorum. 


ergo  mdlas  forfisie  disliagnUr,  TnCHKHtt»  cu^ 
mmim  ma;  nl  deinde  ilhn  sensns  sit,  ef  /Utti  Isnd 
mgnum  est  eetemum,  id  est,  ctenue  rei  signiihi :  quo- 
modo  petra  erat  ChristuSy  quia  petn  8'^ificabat 
Chrisium  (1  Cor,  x,  4).  Non  ergo  ila  jungeDdom  e-r, 
Testamentum  eeternum  rn  me  et  filiis  lermel^  lanquau 
in  Deo  ct  iiliis  isratl  sit  hoc  lestamentuin ;  sed  Teeta- 
tnentum  osiemum  in  me^  quia  in  illo  promissa  esl  rr- 
quics  xterna ;  et  filHs  Israet  iignum  e$t  etlenmm^  qiiia 
filii  Israel  acceperunt  observaiidum  signun,  quo  re- 
quici  signiflcatiir  xterna  veris  Israclitls,  boc  tsl  filiis 
proinissionis  et  visuris  Deum  iacie  ad  Eaciem  sie> 
uti  est. 

C\L.  [Ib.  x\xi,  18.]  Et  dedil  Moyti  etatim  «I  ceesa- 
tit  loqm  ad  eum^  in  mante  Sina^  duas  lakula»  lefliimwn, 
tabulas  lapideas* scriplat  dlgito  Dd.  Cum  lam  muha 
locuius  sit  Deus,  du»  Unium  Ubulas  dantur  Uoysi 
lapidcT,  qux  dicuntur  Ubulx  testimonii  fulurs  ia 
arca.  Niminim  omnia  capiera  qu»  praecepit  Dcns  ex 
illis  deccm  preecptis,  qux  duabas  labulis  conscripia 
siinl,  peiidere  intclliguntur,  si  dillgenter  qoanrantur 
et  beiie  inielligantur :  qiiomodo  hxc  ipsa  mrsiis  de- 
cem  pncct^pU  cx  duobus  iHis,  dilectione  scilieet  Dei 
et  proximi,  in  quibus  tou  Lex  pendei  el  Propheue 
{Uallh.  XXII,  57-40). 

CXLl.  [Ib.  xxxn,  2.]  Quod  jobel  Aaron  Inaures 
demi  ab  auribus  uxorum  atque  filiarum^  onde  illis  h* 
cerei  deos,  non  absurde  intelligltur  diflicilia  praed- 
pere  voluissc,  ut  hoc  modo  eos  ab  illa  intenlione  re- 
vocaret :  ractum  umen  illud  ipsnm  diflicile  ut  essd 
aurum  ad  faciendum  idolum,  proplcr  eos  notandum 
puUvi,  qui  contristanlur,  si  quid  Uie  propter  vikin 
a'tcrnam  divinitus  ficri,  vd  a:quo  animo  lolerari  ju- 
bcatur. 

CXLU.  [ib.  xxxii,  8.]  Dominih»  indicans  lloysl  qiiid 
Cecerit  de  vitulo  pofiulus,  lioc  est  de  idolo  qiiod  ex 
auro  suo  fcccrnnl,  dicit  cos  dixisse,  //t  dH  tni  Israd 
qui  le  eduxerunfde  lerra  jEggpii.  Qiiod  eos  dixis^e  non 
legitiir,  sed  animum  corum  hBiic  fuisse  Deus  ostendil. 
Ilorum  quippe  vcrborum  gcrcbant  in  corde  senlen- 
tinm,  qu:n  Dcum  latcrc  non  poteraL 

CXLIIl.  [Ib.  xxxii,  li.]  Et  propitiatus  est  Dotmnus 
de  malitia  quam  dixit  facere  popuh  suo,  Malitiam  hle 
poennm  iiilelligi  voluit,  sicuti  est,  JBstimata  esi  mali^ 
lia  exilus  illorum  {Sap.  iii,  2).  Secundum  bane  dicllar 
bonum  ct  inaluin  a  Deo  {Eccli.  xi,  U),  non  secundum 
nialitiam  qiia  bomines  mali  sunL  llaius  eiiim  Dcis 
non  cst ;  scd  malis  ingerit  mala,  quia  justus  csl. 

CXLIV.[lb.  XXXII,  19.]  iratus  quidem  Moyscsvi- 
dctur  ubulas  testimoiiii  digito  Dci  scripias  collisissc 
atquc  fregisse;  magno  Umen  myslerio  flguraia  esl 
iteratio  TesUmenti,  qooniam  Vetus  fuerat  abokndiim, 
et  constituenduin  Novum.  NoUndum  sane  quanU  pro 
populo  ad  Deum  supplicatione  laboraveril,  qni  um 
severus  in  eos  vindicando  exstitit.  Quod  autem  in 
Igncm  missum  vitulum  fu^ilcm  contrivit,  et  iti  aquam 
sparsit,  quam  popnlo  potum  dcdit,  quid  nobis  videatiir 

*  l^effeDdum  nt  Nss.  et  castigatiores  ediU  habent,  toMa 
teitiuujmi.  tabulas  tanideas.  [  TesiinionH,  Uipideas.} 


LiBER  SECUNDUS. 


6M 


are,  jaui  alibi  scripsiinus  lu  o|>orc  coiilra  Fuu- 
[anichxum  {Lib.  22,  cap,  93). 
,V.  (Ib.  XXXII,  24.]  El  dederunl  mi/ii,  el  mti  in 
a  iXiU  tiiultu  hic.  Compeiidio  locuius  csl,  non 
qaod  ipse  forniaveril,  ut  exirel  viluhis  fiisilis? 
isationis  cnusa  Umcndo  nieniilus  cst,  tanquam 
ignem  pcriturum  aurum  projeceril,  atqueipso 
ageiite  forina  vituli^exicrit?  Quod  ideo  nnn  cst 
dum  lioc  eum  aiiimo  dixisse,  quia  nec  lalere 
I  possct  quid  esset  in  viro* ,  cum  quo  Deus  lo- 
ur,  et  fratrein  de  mendacio  non  redarguit. 
iVl.  [Ib.  XXXII,  25.]  Ei  cum  vidiaei  Moyte$  po- 
ifuia  di$$ipaiu$  es/,  di$sipavit  enim  ea$  Aaron,  ut 
dium  venirent  adver$arii$  $ui$.  Nolandum  est 
Imodum  illud  totum  mali  quod  populus  fecit, 
ron  tribuatur,  quod  cis  conscnseril  ad  facien- 
uod  male .  peticrant.  Magis  enim  dictum  est, 
vit  eo$  Aaron,  quonidn  ccssii  eis,  quam  dissi- 
Dt  se  ipsi  qui  laiitum  malum  flagitaverunt. 

VII.  [Ib.  XXXII,  31,  32.]  Cum  Moyses  dicit  ad 
Precor,  peccavit  populu$  isle  peccatum  magnum, 
Mnt  mbi  deo$  aureo$,  ei  nunc  ^quidem  remUli$ 
catnm  illorum,  remilie;  $in  aulem,  delemede  tibro 
em  urip$i$ti :  securus  quidcm  hoc  dixit,  ut  a 
iientibus  ratlocinalio  concludatur;  id  est,  ut 
itts  Moysen  iion  delcret  de  libro  suo,  populo 
im  illud  rcmi:teret.  Verumtamen  advertcnduiu 
ntum  malun  in  illo  peccato  perspexcrit Moy- 
od  tanta  cxde  crcdiderit  expiandum,  qui  eos 
gebat,  ut  pro  eis  illa  vei  ba  Deo  funderet, 

VIII.  [Ib.  xxxii,  35.]  Meriio  quacritur,  cum  su- 
IK>pulum  dissipasse  dictus  sit  Aaron,curin 

vindicta  nulia  processcrit,  neque  cum  Moyses 
:i  jussit  omnem  qui  Leviris  euntibusad  poriam 
untibus  occurrisset  armatis,  ncque  cum  posiea 
csl  quod  Scriptura  dicil,  Et  percu$$it  Dominu$ 
m  propter  faciuram  rt/ti/i,  quem  (ecil  Aaron : 
e  quia  et  liic  hoc  idcm  rcpetcndo  inculcatum 
tn  enim  dictum  cst,  Et  percu$$it  Dominu$  popu- 
ipter  [ncturam  rt/ti/i,  qucm  feccrunt,  scd,  qucm 
tron  .'ct  tamcn  non  est  pcrcussiis  Aaron ;  quiii 
llud  quod  dc  saccrdoiio  ejus  antc  peccatum  cjos 
Rccipicbat,  implelum  cst.  Sed  jussil  ct  ipsum 
i  abiui;  et  $^ic  ordiiiati  sunt  in  sacerdotio.  Ita 
lle  cui  parcat  usque  ad  commutationem  in  me* 
.  cui  parcai  ad  tempus,  quamvis  eum  pncscie- 
lelius  non  mulari ;  el  cui  non  |Mircat  ut  mute- 
nelius,  et  cui  non  parcat,  ita  ut  nec  mutatio- 
Jus  cxspeciet :  et  tolum  hoc  ad  id  rcdit,  quod 
lusdicit  exclamaus,  QuaminurutabHia$ttntjU' 
Mf,  et  inve$iigabiU$  vim  eju$  {Rom,  xi,  33). 

IX.  [Ib.  xxxiii,!.]  Vade a$cende  hinc^  tu  d  po- 
Mf,  quem  eduxiui  de  terra  jEgypti,  Deus  iratus 
videtnr,  (ii  et  populu$  tuu$,  quem  eduxi$ti;  alio- 
ixissei,  tu  et  populus  meus,  qiiem  eduxi  dc 
Egypti :  scd  illi  qunnJo  idolum  popnsccrutif, 

^invero. 

iis.  At  cdUi  omissa  negatione  habent,  ut  tita  muta- 

eic. 


ila  locuti  sunt,  Moy$c$  enim  hic  homo  qui  eduxii  no$ 
de  terra  ^gyptif  non  $cimu$  quid  factum  <f/  d;  lihera- 
lionem  suam  in  liomine  constilucndo  ddiBCcrant.  Hoc 
eis  modo  rcplicatur  cum  dicitur,  tu  et  poputus  tuu$^ 
quem  eduxi$li  de  terra  jEgypti  :quod  illis  est  crimlni, 
iion  Moysi.  Non  enim  aliud  volcbat  Moyses,  nisi  ut 
non  iii  illo,  scd  in  D(»mino  spein  ponerent,  et  Domini 
iniscricordia  sc  cum  grntiarum  actione  crederent  ab 
illa  scrvitute  liberalos  :  cujus  lamen  apud  Deum  tan- 
quam  fldelissiini  fliiiiuli  tanlum  erat  meritom  per  il- 
lius  gratiam,  ut  ei  dicerei  Dcus,  Sine  me^  el  iratu$  ira 
conieram  eo$  {Exod.  xxxii,  I,  23,  10).  Quod  utrum 
jiibciitis  sit  cum  ait,  Sine  me^  an  qiiasi  petentis, 
utrumque  videlur  absurdum.  Nam  et  si  jubebat  Deus, 
inobedieuter  famulus  non  parebat;  ct  Deum  hoca 
scrvo  velut  pro  bcneflcio  petcre  non  decebat,  cum 
prxscrtlm  posset  eos  etiam  illo  nolcnle  conterere. 
llle  itaque  ibi  sensus  in  promptu  cst,  quod  his  verbis 
signiflcavit  Deus  plurimum  apud  se  prodesse  illi  po- 
pulo,  quia  sic  ab  illo  viro  diligebantur,  quem  sic  Do- 
niinus  diligebat ;  ut  eo  modo  admoneremur,  cum  nie- 
rita  nosira  nos  gravant  ne  diligamur  a  Deo,  relevari 
nos  apud  eum  illorum  merilis  posse  quos  dlligit.  Nam 
cum  ab  Omnipotente  dicitur  homiiii,  Sine  me^  et  con' 
teram  eof ,  quid  aliud  diciiur  quam,  Contererem  eos, 
nisi  diligerenliir  ahs  te?  Ita  ergo  dictum  est,  Sine  me, 
ac  si  diceretur,  Noli  eos  diligere,  et  conteram  eo$ ; 
quia  ne  id  faciam  dilectio  tua  in  illos  inicrccdit 
mihi.  Obteniperandum  autem  csset  Domino  dicenti, 
Noli  eos  diligere,  si  hoc  jubendo  dixisset,  et  non  po- 
tius  admonendo  ct  exprimendo  quid  illum  ab  eorum 
suppliclo  rcvocaret :  nec  tamen  ctiam  illo  intcrce- 
dente  sine  fl.igclIo  disciplin:e  populum  dereliquit. 
Nescio  quo  enim  modo,  ui  sic  eos  diligeret  ipse  Moy- 
ses,  Deus  illos  occultius  diligebat,  qui  maiiifcstevoce 
terrcbat. 

CL.  [Ib.xxxin,  i-3.]  Ubi  dicit  Deus  ad  Moyscn, 
Vade,  a$cende  hine,  tu  et  populu$  tuu$,  quem  eduxisti 
de  terra  JEgypii ,  in  terram  quam  juravi  AbriUiam^ 
l$aac^  et  Jacob.^  dicen$^  Semini  ve$tro  dabo  eam;  c<m- 
tinuo  tanquam  ad  ipsum  Moyscn  adhuc  loquatur» 
occulta  convcrdione,  quac  gra*ce  anovTf cf ^  dicitur,  jam 
ad  ipsum  populum  loquitur  dicciis  :  Ei  $imul  mittam 
angeium  mcum  ante  te,  et  ejiciet  Cluuianasum^  et  Amor-  ' 
xhmum ,  ei  QheiUeum ,  ei  Phere$ieum ,  et  Cerge$«eum , 
et  Evmimf  et  Jebu^wuni;  ei  iniroducet  te  in  ierram 
flueniem  lac  et  mel.  Non  enim  a$cendum  tecum ,  Ttiia 
popului  dura  cervice  et,  ut  non  deieam  te  tn  via.  Magna 
sacramenti  et  mira  profunditas ,  tanquam  misericor- 
diam  majorem  possct  angelus  haberequain  Dcus,  qni 
populo  dunc  cervicia  parccret ;  cui  Dcus,  si  cum  illia 
esset,  ipse  noii  parceret :  et  Uimen  etiam  per  ange- 
lum  suum,  se  quodammodo  ab  cis  absente»  qui  nus- 
quam  esse  ab  cns  poicst,  implcre  se  dicit  quod  patri- 
bus  eorain  juruvii ;  lanquam  et  hic  osiendens  hoc  sc 
ideofacere,  quia  illis  patribus  justis  promisit,  nou 
qiiod  isti  digni  csscnt.  Quid  ergo  signiflca:,  nislforte 
ideo  se  non  esse  cum  eis,  quia  dura  cenrice  siint ;  quia 
non  eum  propiiium  et  saiuhrem,  nisi  huuillitat  el 


QUiESTlONUM  S.  AUGtJSTINI  LN  llEPTATEUClItlM 


•47 

pielas  eapit?  EsM  anlein  [>euni  ctim  dunr.  cenicis 
hoDiinibus»  nihil  esl  aliud  quam  vindicando  adcsse 
atque  puniendo  :  unde  cum  eo  modo  malis  non  adcst, 
parcendo  Tacil;  quo  pcriinet  illud  quod  dicitur, 
Averle  fadem  tuam  a  peceatii  meis  (Pfof.  L,  11)  :  quia 
8i  adveriii ,  evcnil '.  Sicut  enim  fluit  ccni  a  Tacie 
igiils,  sic  pcrcoiit  peccatores  a  fucie  Dei  {Pioi. 
Livn,  5). 

CLI.  [Ib.  iMiii,  12,  15.]  Fa  dixit  MoyM  ad  Domi- 
num ,  Ecce  tu  mihi  dici$  :  Deduc  popuium  hunc.  Tu 
autem  non  demonttrasti  mihi  quem  simul  miltas  mecum. 
Tu  autem  dixisti  mihit  Scio  te  prce  omnibut,  ct  gratiam 
habe$  apud  me.  Si  ergo  invem  gratiam  in  con$pcctu 
tao,  o$iende  mihi  temetip$um^  fnanifetteut  videamte, 
■C  $im  invenien$  graiiam  ante  te,  et  ut  $ciam  quia  popu- 
lu$  tuu$  e$t  gen$  heec.  Quod  habet  gra^cus  yv«7T&.',  koc 
qoidam  latiiii  interprctati  sunt ,  manifeste^  cum  Scri^ 
ptura  non  dixerit  pavf^*«.  Potuil  ergo  forUsse  apliiis 
did ,  Si  inveni  gratiam  in  con$peetu  tuo ,  oHende  mihi 
temetip$um ,  icienter  ut  videam  te  :  qiiibus  verbis  salis 
ostendit  Moyses ,  quod  non  ita  videbat  Deum  in  illa 
lanU  ramiliariuie  conspectus,  ut  dcsiderabat  vidcre ; 
quoniam  illo;  omncs  visiones  Dei ,  qux  inortalium 
pncbebantur  aspcctibus ,  et  ex  quibus  fieliai  sonns, 
quo  morulis  attingerctur  aoditus ,  sic  exbibebantur, 
assompta  sicot  Dens  vplobat ,  spccic  qua  volcbat,  ut 
uon  in  eis  ipsa  ullo  senso  corporis  sentiretur  divina 
Baliira,  quae  invisibilis  ubiqiic  tou  est ,  ct  nullo  con- 
tinetur  loco.  Et  quia  in  duobus  pnrccpUs ,  hoc  es( 
dilecUonis  Dei  et  proximi ,  tota  l^x  pcndct  {Matth* 
ixn,  37-40) ,  ideo  Moyscs  in  utro<|ue  siiuin  dcsidc- 
riom  deinonstrabat :  in  dilectione  scilicet  Dei ,  ubi 
ait ,  Si  inveni  gratiam  in  con$pectu  tuo ,  oUende  mild 
temtip-um ,  manifeete  ut  videam  te ,  ut  $im  invemene 
graUam  tn  contpectu  tuo ;  in  dilcctiono  autcm  pro- 
simi,  ubi  ait,  Etut  $ciam  quia populu$  tuu$  e$l gen$hoK. 

CLII.  [Ib.  xxxiii,  17.]  Quid  cst  qnod  dicit  Deus  ad 
Mnysen ,  Quomam  tcio  te  prcc  omnibu$?  numquid  Dcus 
plus  aliqoa  scit.  et  aliqua  minos?  An  secundum  quod 
didtar  quiboidam  in  Evangdio ,  Non  noti  to$  {Id. 
ixT,  12)  ?  Secondom  hanc  enim  sdentiami  qua  Dcus 
dlcltor  sdre  qoae  illi  placeut ,  neadre  quae  displlccnt, 
non  qoia  ignorat  ea,  scd  qoia  non  approb:ii,  sicot  ars 
recte  dicitur  nescire  vitia,  cum  improbat  viiia ;  pnc 
omnibus  Dens  Moysen  scicbat,  qoia  Deo  prae  omiiibus 
ttoyscs  placebat. 

CLIII.  [Ih.  xxxm,  1« ,  17.]  Noumfom  estne,  qood 
prius  ipse  Voyses  dixerat  Deo ,  Diiitti  mihi ,  Seio  te 
wret  amMbu$ ;  qood  illi  Deus  posteaqoam  boc  ipse  Deo 
dixit,  legitor  dixisse ,  ante  autcm  non  lcgitur ;  ut  io- 
telligamus  non  omnia  esse  scripu  qu»  com  illo  Deos 
locttlin  eal?  Scd  diligentius  requirendum  est  in  priori- 
bus  Scripturc  partibus ,  an  vere  ita  sit  '• 

•  Bdilioiios  nat.  Am.  el  Er.,  quh  mri  atertUj  adrerA.  Lov. 
otstfFtcm  scss.,«naHiJ  avertii ^  evertit.  sed  uraptulimos 
lectionem  M».  opum»  nolx  GorbdeDsis,  Midiadini,  etc 

•  MaBC  UA  aoBoUnt  edlL  Er.  Uigd.  ven.  et  Lov.  :  .vo- 
tmdmm  «H  Motf  pms  ipee  jmmm  dtxenk  neo ,  Dixisti 
nm.semteprtecmabus^qmdiUiDeuspasieaquamkoe 
ipse  dixU  tegSwr  dixisse,  anU  oMUm  non  legUnr^  ut  mteth" 
pmtmmm  emtkmetcfiftaquetesmiUoikuskicutmesi: 


*  GLIV.  [ib.  xxxni,  14-23.]  Cum  dixisset  M.>yses  a;i 
Domiiium  ,  Ostende  miM  gloriam  tuam  ;  rcspondit  el 
Domiiius,  Ego  tran$ibo  ante  te  gloria  mea  '  :  et  vociiho 
nomine  Domni  in  conspectu  tuo ;  el  ndserebor  eui  misef' 
tus  ero ,  et  mitericordiam  preesiabo  e$d  miserieordim 
pnestiiero  :  ctim  pniilo  ante  dixissct ,  ipse  anteeedm 
te^  et  requiem  libi  dabo ;  quod  Moyses  sic  videtur  acee- 
pisse,  Antecedam  le,  tanqiiam  non  ei  populo  qui  pir- 
sens  In  itincre  futurus  essct :  et  ideo  ait ,  Sinontu 
ipse  simul  veneri$  nobi$cum,  ne  meeducu  AtJic,ctc 
Deus  autem  ncqiie  ei  hoc  negavit  dicens ,  £i  Aoc  riK 
verbum  quod  dixi$ti  faciam.  Quomodo  crgo  cum  dixis- 
sct  ci  Moyses  ,  0$tende  mihi  gloriam  luam »  runus, 
tanquam  prxcessurus  ct  nou  cum  cis  simol  futums, 
vidclur  diccre,  Ego  traneibo  ante  te,  nisi  quia  bocaliod 
esl?  lilc  quippe  intelligitur  loqui  et  dicere,  Trmdbo 
anie  le,  de  quo  dicit  Evaiigeliuin  ,  Cacm  veni$$et  ken 
ut  lran$iret  Je$u$  de  hoc  mundo  ad  Patrem  (Joan.  xni, 
I )  :  qui  transitus  ctiam  Pascba  iuterpretari  perlube- 
tur.  llxc  itaqiie  roagna  oninino  propheiia  est.  I|ise 
enim  antc  omiies  sauctos  traiisit  ad  Patrem  de  hoc 
sa*culo ,  parare  illis  mansioiies  rcgni  codoram ,  qoas 
dabit  cis  bi  resurrcctionc  morlooniin;  quooiam  tnas- 
iturus  ante  onines  primogcnitus  a  mortuis  factus  cit 
{Cclo$s.  I ,  f  8). 

Grjtiam  vero  suam  in  eo  ipso  Talde  commendal 
cum  dicit,  Et  tocabo  nonune  Dondid  in  eonspectu  tm : 
taiiqiiain  iuconspectu popoli Israel,  Gojus  Moysescni 
hxc  audiret  typum  gerebat.  In  conspccto  cuim  genlb 
ipsius  ubi  iue  dispersx  vocatur  Doininus  Cbristus  ia 
omnibus  gentibus.  yoco6o  autcm  dixii»  non  Vocabor, 
aciivum  verbum  pro  pssivo  ponens,  genere  loco- 
tionis  inusitato;  in  quo  nimirum  magnus  sensas 
lalet.  Sic  cnim  furtasse  siguiGcare  voluit  sdpiam  boe 
facere,  id  est  gratia  sua  Geri,  ul  Tocctur  Domluos  ii 
omnibus  geniibus. 

Quod  vero  addidii ,  Et  miserebor  cui  misartm  «v, 
et  misericordiam  prceetato  eui  ndserkardiam  pmlinr»; 
ibi  plane  exprcssius  ostendit  vocalionem  qoa  nosvo* 
cavit  in  suum  regnum  ct  gloriam  :  non  pro  meritis 
nostris,  scd  pro  misericordia  sua.  Quoniain  euim  le 
gcntes  introdoctunim  pollicebatar,  dicais,  Vocote  we- 
mine  Domini  in  eon$peetu  tuo ;  commendaTil  Imc  se 
miscricorditer  facere,  sicut  Aposiolus  dicll :  Dica  emm 
Chrislum  ndnistrum  fmsse  cireumcisioni$  propter  Nrj- 
tatem  Dei^  ad  con/hrmandas  promi$$iones  pairum;  Cm- 
tes  autem  super  mi$ericordia  giorificare  Deum  (JUa. 
XV,  8,  9).  Iloc  ergo  prxdiciom  est,  Miserekar  ai 
mi$ertu$  ero ,  ei  wd$ericordiam  preeslaho  ctd\ 
diam  prcesiilero.  Quibus  vcrbis  prohibuil 
velut  de  propriarum  virtutum  merilis  gloriari.  vl  fd 
gloriatur  in  Domino  glorietur  (U  Cor.  x ,  17).  Kan 
ciiim  ail.  iii$erebar  ulibus  vcl  UilibuSf  scd.  on  mke» 
ricor$  fuero;  ut  nemincm  prxccdentibus  bonis  ope- 
ribussiiis  misericordiam  tantse  Toeationis 


sed  diHgenOMS  inqtdrendum  esi  in  prtjnbm  i 
tjlbm,  m  vero  iia  mt.  Si. 
«Ediii,  ONCelevigloria iiwa.Ab.it  in  aam.cKaUX 


Mislrel.  Ctcnim  Cliristus  pro  iinpii 

d  Qtrani  lioc  idem  repetcrc  volucrit,  cum  atkli- 
1li$meordiam  prcsUabo  cui  ndKrkordhm  prwsti- 

Tel  sicut  alii  interpretati  sunl ,  cui  mi$ericor4 
;  an  aliquid  intersii,  ncscio.  Quod  cni^  gncca 
i  duobiis  Tcrbis  dictum  est,  iUr,imf  ct  eixzttpivu^ 
uiHim  atqnc  idcm  vidctiir  signiHcarc,  non  potuit 
is  diversis  vcrbis  dicerc,  ct  diversis  modis  cain- 
mlscricordiam  rcpctivit.  Si  nutem  diccreliirf  Ali- 
or  ctti  miscreor,  ct  mlscrebor  cui  misertus  cro ; 
atiscomir.odedici  videretur.  Et  (amen  fortiiis  ille 
bi  sensiis  cst ,  quod  aut  ipsius  miscricordiac  stias 
::iiem  Dcus  ista  rcpetitione  monslravit :  sicut 
i«  Amcn ;  sicat  Fiat,  Fial;  sicut  repelitio  somnii 
lonts,  pluraque  similia.  Aut  in  utrisqnc  popu- 

est  Gcntibus  ct  Ucbrxis,  lioc  modo  Dcns  pray 
avtt  miscricordiam  se  esse  fnctunim.  Quod  Apo- 
i  ita  dicit :  Siaa  enim  vo$  atiquando  non  ertdi- 
Deo^  nune  atdem  mi$ericordiam  coiuecuTi  e$ii$ 
u  weredulitale ;  nc  et  ip$i  nunc  non  credideruni 
rra  vmericordia ,  ul  et  ipn  mi$ericordiam  conu^ 
w.  Conclu$ii  cmm  Deu$  omne$  in  inerieduUtiae^ 
MiKiN  nu$ereatur  (Id.  ii,  30-59). 
iude  post  Uanc  sute  lurscricordio!  commcndatio- 
«spondct  ad  illud  qufid  ei  dictum  fuerat,  0$tende 
ioriam  tuam^  vel  quod  supra  petiv«rat  Moyscs^ 
( 9  0$tende  mihi  temetip$um  manife$le  ut  videam 
m  poteri$f  inquit,  videre  faciem  meam.  Non  enim 

komo  fadem  meam^  e(  vtv^l ;  ostcndcns  buic 
qiue  agitur  in  sensibus  mortalibus  corruplibilis 
9  Deum  sicuti  cst  apparerc  non  posse ;  id  est, 
est  videri  in  illa  vita  potcst,  ubi  ut  vivatur,  huic 
ooricndun  est. 

I  iiiterposito  .irticiilo  dicenlc  Scriptura  ,  Ei  nit 
iM ,  scquiiur  ct  loquitur,  Ecce  locu$  pene$  me, 
sniiB  locus  non  pcncs  Deum  est,  qui  nusqttaiii 
•ens?  Sed  Ecclesiam  significat  dicendo ,  Rcce 
WM$  me  f  lanqnam  tcmplum  suum  commen- 
El  $tabi$j  inquit ,  $Hper  petram  (quia  $uper  hanc 
\  ait  Dominus,  a^dificaho  Eecleuammeam[Matth, 
$]),t/aftm  ttl  tran$iet  gloria  mea  :  id  cst,  Statim 
isict  gloria  mca  ,  stabis  supra  petram ;  qiiia 
ransiliun  Ghristi,  id  est  post  passionem  ct  re- 
lionem  Christi  stciit  populus  fidclis  supra  pc- 
£1  ponam  ie^  iiiquit,  tii  caverna  peires  :  miini- 
naissimiim  sigiiificat.  Alii  autcm  intcrprctati 
K  $picula  *  petro! ;  sed  grxcus  habet  liri}*  :  hoc 
&!mmen  vel  cavemam  rectius  intcrpretamur. 
e§am  manu  mea  $uper  ie  *,  donec  trameam  :  et 
n  manum^  et  tunc  videlri$  po$leriora  mea ;  faciee 
mea  non  videbilur  iibi.  Cum  jam  dixisset»  Stabi$ 
lelrffm,  sloltnt  ut  ttanuei  gloria  mea,  ubi  intclli- 
ost  transitum  suiim  promisisse  super  petram 
alcm;  quomodo  accipiendum  est  quod  ait, 


LIBER  gECLNDUS.  (,^ 

mortuus  cst      Poitmii  u  in  caverna  petrw,  ei  tegam  manu  mea  $uper 
le,  donee  tran$emn  :  et  anferam  manum,  et  tunc  ridekie 
po$uriora  mea  :  q«asi  jam  illo  in  pctra  constituto  . 
tegat  manu  soa  siipcr  eum,  et  dcinde  transeat;  cum 
esse  in  petra  non  possit,  nisi  post  cjns  transitum  ? 
Scd  reeapitulatio  intelligenda  est  rei  pnctcrmiss» , 
quali  solet  uti  Scriptura  in  multis  locis.  IMstea  qiiippc 
dixil  quod  ordine  temporis  prius  est.  Qui  ordo  ita  se 
habct :  Tegnm  manu  mea  $uper  le,  donee  tran$eam,  et 
iunc  9idihi$  pe$teriora  mea  ;  nam  facia  mea  non  vide^ 
bitur  tibi :  ei  $iabi$  euper  petram  etatim  ut  tranmet  gloria 
mea,  et  ponam  u  in  eaverna  petrte.  Hoc  enim  factum 
est  iii  eis  qiios  tunc  sigiiificabat  pcrsona  Moysi,  id  est 
Isr.ie1itis,  qui  in  Dominum  lesiim,  siciit  Actus  Apo- 
stolorum  indicnnt.  postea  credidenwii,  id  est,  siatim 
ui  transiit  cjiis  gloria.  Non  postcaquam  resorrexit  a 
mortnis,  et  asccndit  in  codum,  misso  dcsuper  Spirita 
sancto,  aim  linguis  omnium  gentiom  Apo>loii  loque- 
rentur,  compuncii  sunt  corde  miilti  cx  cis  qai  cruci- 
fixerant  Ghristum  :  quem  nt  non  cognovissent »  et 
Dominum  •  glorine  cracifixissent,  enccitns  ex>parte  in 
Israel  lacta  est  (Rom.  xi,  «:>),  siciii  dietnm  rucrat . 
Tegam  mmi»  mea  $nper  1«,  donee  iran$eam.  Uiide  Psal- 
mus  diclt,  Qtoniam  die  ae  noeU  gravaia  eu  euper  mc 
manuM  tua  :  diem  appcllans,  qiiando  Christus  diviii:i 
miracula  facicbat ;  iioclem,  qiiando  sicut  homo  mo- 
riebatur,  qiinndo  el  illi  titubavcrunt  qiii  in  die  crcdi- 
dcranl.  floc  est  ergo,  Ctcm  traneiero^  inne  videki$  poete^ 
riora  mea,  Cum  traiisiero  dc  hoc  mando  ad  Patrem , 
posterios  in  me  crodituri  sunt  qiioram  typum  geris. 
Tuiicenim  compuncti  cordediscraDt :  Quidfaeienmf 
Et  josil  sont  ab  Apostolis  agcre  pomitentiam,  ei 
iiapiizari  hi  nomine  Jesu  Christl,  ut  dlmitterenUn- 
illis  peecau  eoram  (Act.  ii,  57, 58).  Qood  m  psthno 
ilio  seqaitur,  ciim  dictum  esset,  Ihe  ae  nocu  grawatn 
e$t  $uper  me  mann$  tua ;  id  cst,  ut  non  cognosccrem* 
(Si  eiiiro  cognovissent,  nunqoam  D<iminum  ghiri«T 
crudfixlssentp  Cor.  ii,  8]) :  sequitur  et  joiigit,  Coii- 
ver$u$  nm  in  emimna  mea^  dum  eonfigeretur  epina ; 
id  est,  cum  esscm  corde  compmictus.  Delnde  addidii, 
Peeealum  meum  cognovi,  et  fadmu  meum  non  operui : 
posteaqvam  viderant  quinto  scelcre  Christom  craci- 
fixerint.  Et  quia  receperant  consiliom  ot  agmni  poe 
nitentiam,  ct  iu  Baptismo  remissionem  oodperent 
pcccatoram ;  Dtxt,  inqoit,  pronuntiaho  advereum  me 
delietum  meum  Domino^  et  tu  rmnitieti  impietafem eor' 
di$  mei  (Peat.  xxxi,  4,  5). 

Hanc  aatcm  prophctiam  potiiis  fuisse,  qiiam  locotns 
cst  Dominus  ad  Moysen  satis  rcs  ipsa  uidicat ;  quan- 
doquidcm  de  petra  vcl  caverna  ejiis,  et  de  maiiiis 
cjus  superpositionc,  de  visione  poslcrionim  eiiis,  ni- 
hil  pobtet  vlNibili  opere  subsecatum  lcgitnr.  Mox  enim 
adjuiigit  int<Tposito  articulo  Scriptun,  Et  dirii  Do- 
minu$  ad  Mog$en ;  cum  ipse  Domlous  uiii|iie  eUani 
illa  qu»  siipra  dicta  sunt  loqoeretur,  atquc  inJe  con- 
I  Am.  Er.  et  ijof.^quem  sicogmm$$ettt^  nunquam  Donk' 


i,  aelunca  M  Mss.  vatic  et  GalUc  coib  Euffvi^io  in 

His.,  epecula, 

I,  £1  tegam  manum  meam  euper  U.  At  lias.,  joxu 

umflmiitiea. 

SAllCt.  AUOUST.  III. 


iiiaii,euMial.eiqiiataoriii&,>Mii  ummeoameUaemH 
nommum.  etc  aIu  Mm.,  quem  ut  non  cognori$$em  ei  Demi» 
num^  elc 

>  Am.  Br.  el Un,  omluuat  partionbm  negMivwi. 
hac^fcvocavhms  ex  uss.  d  oqitiooe  itatispcoowL 

Oingi-ufteJ 


€51  QU/ESTIONUM  S.  AUGuSTiM 

lcKit  qtiid  (loiiiccps  IVominiiS  dicat,  Excide  libi  dua$ 
laMai  iapidcas,  sicui  ei  primai^  ctc. 

CLY.  (11).  XXXIV,  7.]  Quid  est  qiiod  dictiim  csl  do 
Uomhiio,  Et  reum  non  purificabit ;  iiisi,  non  cum  diccl 
innncciitcni  ? 

CLVl.  [Ib.  X!Lxiv,  10. J  Doiis  in  moiitc  duns  rnrsiis 
lapideas  labulis  coiiscripturo  dicitMoy^i  inlcr  cxlcn, 
Coram  omni  popnlo  luo  faciam  gtorioM»  Nunduni  di- 
giialiir  dicere,  (>>ram  omni  populo  mco.  An  i:a  dixit, 
poputo  fMo,  quomodo  cuilibet  homiui  cjiisdem  populi 
diccrelur,  id  est,  Ex  quo  populo  es  :  quomodo,  Civi- 
tati  tu;c  diciiiius,  non  cui  domioaris,  vel  quam  co:i- 
stituistl,  sed  unde  civis  es?  Sic  enim  ct  paulo  post 
dieit,  Omni$  popului,  in  quibut  es  :  alio  modo  qiiid 
«licium  est,  nisiy  pttpulus  tuus?  Quod  aulcm  non  di\it, 
iii  quo  es,  coiisuctudo  locutionis  rsl. 

CLVII.  [ib.  xxxiv,  12.]  Quid  csi  quod  diciuir  ad 
Moysen,  Allende  libi,  nequando  ponal  *  tettamcnlum  hi$ 
qui  Kdent  $upcr  tcrram,  Non  cniui  liabel  grccus,  nc- 
qiiando  ponas ;  scd,  ne  quando  ponat,  Aii  forte  de 
|»npulo  ci  diccrc  voliiit,  ciijus  iiisc  ductor  fiiit  ?  Scd 
iiOQ  ipso  iulroduxil  populum  in  cain  lcrram,  ubi  pro- 
liibet  p«)iii  tcslatiicntum  ciim  eis  qui  in  illa  liabita- 
LanL  Mirum  ilaiiie  locuiionis  genus  cst,  ctadhuc 
inexpcrtum  vd  iioii  animadvcrsum  :  bi  tamcn  loculio 
cst,  ac  non  scnsus  aliqiiis. 

CLVlil.  [Ib.  xxxiv,  13,  15.]  Cum  prxcipcrei  Dcus 
ad  Moyscn  loqiicas,  lU  data  torra  in  polcstiile,  oiiinis 
iilolobilria  cvcrlcrclur,  nec  adorarcnlur  dii  alicni,  ait, 
ihminui  enim  Deu$^  %dan$  nomen,  Deu$  tclator  e$t  : 
hl  esl»  ipsum  noiiien  quod  Dominus  Deus  dicitur,  ze- 
lans  esl,  quia  Dcus  zelator  cst.  Quod  non  buman» 
ficrturbationis  vitiu  facit  Deus,  semper  atque  omni 
modobicommutabiiisatque  tranquillus;  sod  bocverlH) 
iiidicat,  iion  impunc  plebem  suam  per  alicnos  deos 
fornleaturam.  Duclum  est  eiiiin  vcrbum  tropo  meta- 
pliora  a  zoio  maritali,  quod  castikitem  custodit  uxoris. 
Quod  jioins  prodcst,  iion  Deo.  Quis  euim  tali  gencre 
fomicationls  Deo  nocucrit?  led  sibi  pluriraum,  iit  per- 
oat.  Quod  Deus  probibei  terrore  gravissimo,  zclantem 
se  appclians  :  cui  dicitur  in  I^lmo,  Perdidisii  omnem 
qui  formcalur  abi  te ;  mhi  aulem  adhcsrere  Deo  bonum 
€$t  {Pioi.  Lxxii,  i7,  28).  Donique  scquitur  :  Ne  forte 
poniu  le$lamentum  hi$  qui  udent  $uper  terram^  et  fornh' 
centur  po$t  deo%  eorum. 

CLiX.  [Ib.  XXXIV,  20.]  Quod  ait,  Kon  videberi$  in 
€on$peetu  meo  inani$ ;  sicut  indicaiit  circumstanlia  de 
quibus  ioquitur ,  in  conspcclu  $uo :  dixit  Dcus  in 
tabcrnaculo  suo  :  boc  est  autein,  lYo/t  ibi  videbC' 
ri$  tiiants,  nunquam  Intrabis  sinc  aliquo  muncre. 
Quod  spiritualiter  intellectum,  magnuin  sacninieiitiim 
esL  Vcruin  luce  diccbautur  de  uuibris  sigiiilicatlo- 
iium. 

CLX.  [Ib.  XXXIV,  21.]  Cum  de  sabbnto  prxccpissct, 
quid  cst  quod  adduxit,  Saiione  el '  mc$$e  reqmeuc$  f 

*  Bditi,  MiMf.  itas.  omnes,  voma  :  uti^  etiim  bahcot  co- 
dices  iiierkiue  in  UxxA.  lib.  2,  loc.  13S.  rori 
Uiiri  alil  llih,  aiii  Wsto  Nobilio  reranl,  Uid, 


.  13S.  rorro  in  gneoo  lAX» 


*la  edltls»i)eaaltone.  Abestitea  nostris  Mss.,  quomm 
uous  tut  iltcr  pro  reqnie$ce$^  habct  req^.tL>$^  siniti  I.XX. 


IN  IIEPTATEUCIIUM  m 

Vidciur  ciiim  diccre,  Teinporc  satioiiis  ct  messis.  An 
forlc  ita  obsemndam  rcquiem  sabb.nti  prxccpit,  ut 
nec  illa  tcmpora  liabc:int  cxcusationcin,  qux  agricoiis 
vnlde  sunt  iicccssaria  proptcr  Yictiim  atque  viiani  ? 
Jussum  est  crgo  ui  ctiam  tcmpore  sationis  et  messis 
quondo  multiim  urgct  operatio,  rcquiescatur  in  sab- 
bato  :  ac  sic  pcr  bxc  tcmpora,  quac  opus  pinrirouin 
flagitant,  signincatum  cst,  omni  tcmpore  sabbato  dc- 
l>cre  CA^ssari. 

CLXI.  [II».  xxxiv,  24.]Quod  dicil,  Non  coneupi$eet 
qui$quam  de  terra  tua,  cum  a$cendes  videri  in  conspedu 
Dei  tuij  tria  tcmpora  anni  *,  boc  viilt  ititeliigi,  ut  sc- 
curiis  qiiisqiic  asccndcrct,  nec  de  tiTra  sua  soilicittts 
essct,  Deo  promitteiitc  custodiam,  qiiod  neroo  inde 
aliquid  concupisccrct,  propter  illum  qui  asccmlit,  ne 
suam  indc  timcrct  absciitiam.  Et  bic  satis  ostendit 
qiiid  siipra  dixcrit,  Non  apparebi$  in  ampeelm  Demim 
Dci  tui  ftiaiiu,  quia  in  illo  loco  dixit  ubi  Ubemaculua 
vel  tcmplum  Deus  fucrat  babiuirus. 

OAll.  [Ib.  XXXIV,  25]  Quid  cst  quod  ail,  Nou 
occidc$  $uper  fermentum  $angninem  immolalorum  meo- 
rum  ?  An  illa  boc  loco  dicit  immobta  siia,  qux  per 
Pasclia  occiduntur,  et  prxcipit  nc  tuiic  sit  iu  dtimo 
fcniKMitum,  quoniam  dics  sunt  azymorum  ? 

CLXlll.  [Ib.  xxxiv,  25.]  Qiiid  cst  quod  ail,  Et  non 
dormiel  in  mane  immoLtlio  $olenmitali$Paseha;  iiisi  qiiod 
supcriiis  apcrte  pRLCcpit,  ne  aliqiild  ex  pecare  quod 
InimoLitur,  carniuin  relinquatur  iumane?  Scd  locutio 
lccit  obscuritatcin  :  Dormiel  enim  dixit,  pro  ManclML 

CLXIV.  [Ib.  XXXIV,  26.]  iVott  coque$  agnum  in  tacle 
matris  $ua:.  Eccc  dixit  itcrum  qiiod  quemadmoduin 
iDlcIIigi  possil  ignoro.  Magiia  tamcn  est  de  Cliristo 
proplictin,  ctiain  si  fleri  ad  litteram  possii ;  quanto 
magis  si  non  poiesl?  In  sermonibus  enim  Dci  iion 
sunt  ad  proprietitcm  opcrum  omnia  revocaiida,  sirut 
nec  illud  dc  pe:ra,  ct  cavema  cjus,  et  manus  super- 
positione  (Exod.  xxxiii,  22).  Sed  plaDc  de  Miq  iiar- 
ratoris  boc  exigenduin  cst,  ut  quae  diclt  facta  cssc  • 
vcre  facta  sint,  ct  qii»  dicit  dicta  esse,  vere  dicui 
siiit.  Quod  exigitiir  ctiam  a  iiarratoribas  Evangelil : 
cum  eiiim  Cbristuin  iiarreiit  quxdam  dixis^e  qvJB  ij 
parabolis  dixit ;  Limcn  box  eum  dixisse  non  ittraboL", 
scd  historica  narratio  est. 

CLXV.  [Ib.  XXXIV,  28.]  Ei  erat  ibi  Meigsesin  conepeeiu 
Domini  quadraginiadiebus  etquadragvHa  noetibus ;  pa- 
nem  non  manducavit^  et  aquam  non  bibit.  QqihI  el  anle 
dixcrat,  quando  tabulas  .ncccpit,  quas  fregil,  boc  allim 
modorepctit ;  non  recapitulando.quod  factum  esi,sed 
itcrum  factum  essecommendans.  Rcpetitio  quippeLt- 
gis  jam  quid  significet  dixunus.  Quod  autem  ait,  Ptmem 
non  manducaml^  et  aquam  non  6tU^,intelligiturJ^faii«it, 
apartciotum;  id  est,  noroinepanis  omiiem  cibum,  et 
nomiiic  aqux  omnem  potum  significaute  Scriptura. 

CLXVI.  [  Ib.  XXXIV,  28, 27, 1.  ]  Et  uripnl  ln  Mi- 
lis  verba  *  Te$tamenli,  decem  verba.  De  Moyse  dktnm 
est  quod  ipse  scripscrit,  cui  ctiam  Deus  paulo  antedi- 

*  sic  M8S.  etgrxc.  txx.  Atediti«  per  tria  tempara  atuL 

*  in  ediOs  oiuiltitur  bic,  verba.  uabctnr  in  Ibs.  eiVinn 

IXX 


LinER  SECUNDUS. 


651 


Scribe  tibi  vcrba  hmc.  Cum  vcro  primum  Lcgom 
t,  cujas  tabulas  nbjecit  ct  frcgit,  ncc  ipse  cxci- 
Kctos  cst  tabulas  lapidcas,  ct  modo  dictum  cst, 
I  IfK  dmag  tabutas  tapideas ;  ncc  ei  dicliun  cst  ut 
ret,  sicut  ci  modo  dicitur ;  nec  eas  ipse  scripsis- 
raliir»  sicut  modo  narral  Scriptura,  ct  dicit,  Scri- 
Uibuiu  verba  Tettamentif  deeem  verba  :  scd  tunc 
I  est,  Et  dedit  Moyn^  ttatim  ut  cestavil  ioqui  ad 
monte  Sina^  dua$  tabula$  testimonii,  tabulas  10» 
9cripta$  digito  Dei  ( Exod.  x»i,  18 ) ;  deinde 
post,  Et  conver$u$,  inquit,  Moyiet  dcscendit  de 
d  duas  tabulcB  testimonii  in  manibu$  ejn$,  tabuio! 
t  $criplas  ex  utraque  parte  earum^  hinc  atque  hinc 
criptm^  et  tabulrn  opu$  Dei  erant,  et  $criptura 
rm  Dei  vmulpta  in  tabulis  ( Id.  xxxii,  15, 16  ). 
la  magoa  oritur  qnacstio,  quomodo  niae  tabul», 
rttMnyscs  Dco  utiqne  prxscicnle  rractnrus,  non 
li  opnt  esse  dicaniur,  scd  Dci ;  ncc  ab  homine 
B^  sed  scriptae  digito  Dei :  poslcriorcs  vero  Li- 
imdiu  mansor.C9  ac  in  labemaculo  ac  tcmplo 
itnrs,  jobente  quidcm  Deo,  timcn  nb  bomine 
sliit,  ab  hominc  scriptx.  An  fortc  in  illis  prio- 
Tatia  Dci  significabatur,  non  hominis  opiis,  qua 
indigni  facti  snnt  revcrtentcs  corde  in  iEgy- 
el  facicntes  idolum ;  oude  illo  bcncficio  priva- 
9  et  proptcrea  Moyses  tabolas  frcgit :  istis  vero 
.  posterioribus  significati  sunt  qui  de  suis  ope- 
;loriantiir ;  onde  dicit  Apostolus,  lgnorante$  Dei 
m,  ei  $uam  tolentc$  eon$titnere^  justitice  Dei  non 
ubjecti  ( Rom.  x»  5  ) ;  ct  idco  tabulx  bumano 
exsculptT,  ct  humano  opcre  conscriptae  daUe 
|oac  cum  ipsis  mancrent,  ad  eos  significandos 
i  opcrtbus  glorintoros,  non  de  digito  Dei,  lioc 
Spiritu  Dci  7 

e  ergo  rcpetitio  Legis  NovumTestamcntom  si- 
I ;  illod  aotcm  Yetus  significabat,  onde  confra- 
!l  al)olitum  cst :  mnximequoniam  cum  sccondo 
ilur,  nullotcrrore  datorySicut  illa  intantostre- 
;nium,  niibium  ct  tubarum ;  unde  tremefnctus 
is  dixit,  Non  loquatur  Deu$  ad  no$,  ne  moriamur 
f.  XX,  19  )  :  ondc  sighificatur  timor  esse  in  Vc- 
'estamcnto,  in  Novo  dilectio.  Quomodo  igitiir 
iWitur  qua^stio,  qiiare  illx  opus  Dci,  istnc  opos 
is ;  et  illx  conscripUe  digito  Dei,  isUe  scripUe 
oinc?  Aii  f.irtc  ideo  magis  in  illis  prioribus  Ve- 
iiificatnm  est  TesLimcntuin,  qiiia  Dcus  ibi  pnc- 
icd  himio  non  fccit  ?  Lox  cnim  pnsita  est  iii  Ve- 
reslamcnio,  qiiie  conYinccrct  trnnsgrcssores, 
nbintravit  ut  abimdaret  dclictum  ( Rem.  v,  20 ). 
aim  implcbatur  timore,  qii.x  non  implctur  nisi 
ile.  Et  ideo  dicitur  opus  Dei,  quia  Dcus  Legcm 
tuit,  Deus  conscripsit :  nullum  opus  liominis, 
pmo  Dco  non  obtempcraTit,  el  eum  potius  reum 
icit.  In  scCuiidis  autem  tabulis  homo  per  adjii. 
1  Dei  tabulas  facit,  atqiie  conscribit ;  qiiia  Novi 
oenti  cliaritas  Legcm  facil.  Unde  dicit  Dominiis, 
Km  Legem  $olvere^  $ed  implere  {Mattk.  v»  17  ) : 
otem  Apostolus»  Piemtndo  Legii  charitoi  (  R&m. 
0 ) ;  et,  Fidc$  qum  per  ditectionem  eueraiwr  l  Ga- 


lat,  V,  6).  Factum  cu  iiaqiie  liomini  facile  in  iNovo 
Tesuimcnto,  qnod  in  Vcterc  difBcile  folt.  halieiili 
fidcm  qose  per  dilectioncm  operatiir ;  alqoc  illo  digitu 
Dei»  lioc  est,  Spiritu  Dci  intus  eam  in  cordescribente, 
non  foris  in  Inpide.  Unde  dicit  Apostolus,  Non  im  tabu- 
li$  tapideie,  eedin  tabuli$  cordi$  carnatibu$  ( II  Cor.  iii, 
5) ;  quomam  cliarita$  Dri,  qna  Tcraciter  impletur  pr;c. 
ceptum,  dilfu$a  t$t  in  eordibui  no$trii  per  Spiritum 
MRc/trm,  qui  datu$  e$t  nobi$  (  Rom.  v,  5  ).  Iloc  est  cr- 
go  primo  data  Lex  (  ubi  sigiiificator  Ycliis  Testamen- 
tum,  qood  esl  opus  tantummodo  Dei,  cl  conscriptio 
digiti  Dei ),  quod  Apostoliis  dicit,  Jtaque  Lexqnidem, 
$ancta^  ei  mandatum  eanctum^  et  ju$ium,  et  bonum. 
Lex  ergo  sancta  et  boiia,  Dci  opiis  cst :  obi  honio  ni- 
hil  agit,  qoin  non  oblempcrat;  scd  rcato  potiiis  prc- 
mitor,  Lege  minnnte  atque  dnmnante.  Peccatum  cniiii 
inqoit,  «I  appareai  peccatum,  per  bontm^  miki  opera^ 
tum  eH  mortem  ( Id.  tii,  12, 13 ).  Bcatos  aotem  hoino 
est,  com  hoc  mandntum  sanctum,  et  jiisturo,  ct  bo- 
nom,  est  eiiam  opus  ejus  S  scd  per  gratiaro  Dei. 

CLXVIL  f  Ib.  xxxT,  1.]  Moyscsad  lilios  Israd,  po- 
stcaqiiam  de  monte  descendil,  liabens  alias  tabul;is 
Lcgis,  eircumposito  sibi  Tclamine  propter  gloriam  tuI- 
tus  cjus,  qiinm  filii  Israel  non  poterant  inuieri,  llaic^ 
inqiiit,  verba^  quce  dixit  Dominui  facere  ea  :  ambiguo 
positum  cst,  utrivn  ea  faeere  ipse  Dominus,  an  illi : 
sed  utiqoe  mnniltestnm  cst  quod  illi ;  jussit  quippe  ille 
qu»  flerei.t.  Scd  forte  ideo  sic  positum  est,  ut  cx 
ulroqne  accipiatur ;  quia  ct  Dominos  facit,  com  fa- 
cienles  adjuvat,  secundum  illud  Apostoli,  In  iimare 
et  iremore  vettram  ipeorum  $atuiem  operamini ;  Deui 
enim  e$t  qtn  operatur  tii  vchi$  H  vette^  ei  opsrarif  pro 
bona  votuntate  ( PhiUpp.  ii,  li,  13 ). 

CLXVm.  [Ib.  xxxT,  3i.]  Omm$  aferem  dempO^ 
nem,  argentum  et  o»  attuteruni  demptionem  Domina  : 
tnnqiiam  dicerei,  Omnis  qui  attulit,  attulit  illud  alqne 
illud  ,  inlcr  cxlcra  qiire  diccbat,  ei  argentum  ct «» 
commcmorans.  Demptionem  sane  interprotatl  sont 
Intini,  qiiod  gnccus  habct  kftii^pm,,  Appclhita  est 
aiitcm  dcmptio,  co  quod  sibi  dcmerel  qni  Domino 
airerr<'i. 

CLXIX.  [Ib.  xxxT,  29.  ]  Narranto  Mojse  comme 
momtuin  est  quod  ci  dixit  Deus  de  Bescled  dsdem 
vcrhis  ac  totidcm,  qiiod  cum  implevcrit  Spirito  divi- 
no  snpientia^,  et  intellcctus,  ct  scientiac  nd  tabema- 
culi  oprra  faciendn,qn.'e  perlinent  ad  artesopiftcom  * : 
iinde  qiiid  nobis  Tidcretur  jamdixiinus  (Supra^  qumt. 
138 ).  Scd  idco  nunc  hoc  idcm  comincmorandnm  pu- 
tavi,  qoia  non  triistra  eisdem  omninoverliis  repelitnro 
cst,  quibns  antca  Mojsi  a  Domino  fucral  intlmatom* 
Sanc  novo  more  hic  ars  ardiitcctonica  pcHiibefiir. 
opificom  ex  auro  et  argcnto  el  qoocumqoe  meialln, 
com  illa  dici  scileat  architectonica,  qoas  pcniiiet  ad 
fabrieas  xdilidnrom. 

CLXX.[fb  xxxvi,i  dS.]  Etomne$qtri  epanUueUeni 
ire  ad  opera^  ol  ceiisomiiierfiil  m»  <I  eKtepenmi  m 

>naii8s.cdiUTero,er6oiit0ii/Su^,A«;  eHm  apui  ekm. 
•  corbdensis  veios  codcx :  Qm  pertinem  ad  artU  aptff 
cimi.  Fortc  U^jom^um 


655  QUiCSTIONUM  S.  AUGUSTINI 

Mofj»e  omnes  dentplioHesK  linoliiinm  Jinliim  Mii>sos 
pcriulil  (\nx  Dominiis  o|H?ra  ficri  prcccpcril,  Uibcrna- 
culum  sciliccl  cum  oninibus  quas  in  co  cssciil,  cl  vc- 
sies  8accrdoUle«  *.  Cotiimemonivii  autcm  quo>Jam, 
quilMis  dixit  Spiriium  divinilus  dalum,  quo  illa  enicc- 
ro  possenl :  el  tamcn  mulli  intcirigunlur  sponic  ad 
cndem  opcrt  vcnisse  quibiis  nc<|ue  impcraluni  esl, 
ncc  eorum  nomiiia  comniemorati  sunl  a  Domiiio  di- 
cla  Moysi.  Non  ergo  illi  soli  l»oc  munus  diviniliis  iia- 
bucninl.qiii  iion.iiiatiin  commemoranlur,  scil  forlasse 
priH^ipueatquecxcelloniius.  LMiudandus  csl  nulcm  iii 
his  oinnilms  non  ailracliis  ad  opus  scrviliiiT  aiiimus, 
scd  ribcralilcret  spontc  devolus. 

CLXXI.  [Ib.  XXXVI,  4,  ct  5  ]  NoUndum  qiiod  illi  qiii 
sain  nlcs  appc!lantur,  eflcctorcsopcrum  saiicli,  etiain 
iHoribiis  lalcs  crant,  ut  cum  ipsi  suscipcrcnt  omnia 
qu.c  populus  ofTcrebat,  cxistiinnns  ncccssaria  cx  qni- 
Ims  illa  oiiinia  complcrcntiir,  vUlcrunt  pliis  offorri 
qu.iin  crat  ncccsse,  ct  dixcniiil  Moysi ;  at(|iic  illc  |»cr 
prx^concin  ullra  populum  ofTcrrc  probibuit.  Putcrant 
aiitcm,  si  vellcnt,  mnlta  aurerrc,  scd  modciiia  prolii- 
buit,  vd  religio  lcrruit. 

CLXXII.  I  Ib.  XXXV,  2.]  rostcnquam  desccndit  Mny- 
scsdemontc,  opera  coroiiicndnniur  tabernaciiii  coii- 
struendi,  ct  vestis  saccrdotalis  ;  de  qnibus  facicndis 
anteqiiaro  aliquid  prxciporct,  locutiis  esi  ad  populum 
dcsabbuti  obscrtniione.  Ubi  non  immeriin  movct,  ciim 
deccni  verba  Lcgis  acceperit  in  tabiilis  lapideis  iic- 
rim,  quas  ipse  excitlit,  ipse  conscripsii ;  qiinre  de 
sabbaio  solo,  posteaqiiam  desccndil,  populuni  adino- 
BuiLSIenim  proplcren  dcccm  pnccepla  Lcgissupcr- 
fluuin  fuit  ui  popiilns  iterum  nudiret ;  cnr  noii  fuit 
supcrnnum  ut  dc  sabbato  audirel,  cum  ci  boc  in  eis- 
dein  prcceptis  deccni  lcgatur?  An  ct  hoc  simile  cst 
vcbmento»  quo  facicin  obtcxit,  quia  splcntloreni  vnl- 
lusejusfllii  Isracl  non  poterani  inlucri?  Nain  ex  de- 
cem  preceptis  boc  soluin  populo  pnecepii,  quod  figu- 
rate  ibi  dictum  cst :  alia  quippe  ibi  novem  sicut  pr.c- 
eepta  sunt,  etbni  in  Noto  Testamento  obscrvanda  mi- 
niuie  dubitamns.  Illiid  autero  iinum  de  sabbato  usqiie 
adco  figurata  dici  scptimi  obscrvaiionc  apud  Israeli- 
las  vclatum  fuit,  ct  in  mysicrio  |ir:cccptum  (uil,  ct 
quodam  sacramenio  figurabatiir,  iit  hodie  a  nobis  non 
Absenretur,  sed  solum  qiiod  significabat  iiilucamur. 
'  In  illa  autem  reqnlc  ubi  op  Ta  servilia  julientor  cessa- 
re,  niagna  est  altitndo  gratia^  Dei.  Tuuc  enim  fiunt 
ciim  re<iuie  opera  bona,  curo  fides  per  dileclionero 
opcmtur  ( Galat.  v,  6  ) :  timor  autem  torroenlum  ba- 
bct,  ct  iu  tormenlo  qux  roquics  ?  Unde  timor  no;i  esi 
in  clinriute  (  I  Joofi.  iv,  18  )  :  cliariUs  autcm  difTu- 
saest  iu  cordibus  iiostris  per  Spiritum  sanctum  qiii 
datus  cst  nobis  ( Rom.  v,  5 ).  Idco  tabbatum  requin  »aih 
cta  Domino  :  Dei  scilicet  grniiac  tribuenda,  non  nobis 
velut  ex  iiobis.  Alioquin  nosira  opera  sic  erunt,  ui  sint 
bumana,  aut  peccata ' :  aot  cum  timorc,  non  ciim  di- 

*  Oodioesedili  ei  llss.«  dmiplifmdBt.  LocuDthuac  viiiatum 
cise  nout  Nobilius,  com  lcsi  debeat,  onme$  demptwnes ; 
secundum  LXX^  panta  ta  apndrenuUa ;  et  juxta  \ulgala.ni, 
Miiiuena  dofiana. 

<  M  elioris  noiae  Mss.,  ef  vestu  ucerddalu, 

*  Kdiii,  oicf  cioa  peccaio.  Mss.,  okI  peccma. 


LN  IIEPTATeUCilllM  IM 

loctionc  ;  ci  idco  scrrilia  sinc  rcq^iie.  PleiiitiMlo  aoieio 
sabbnti  crit  in  requie  scmpitema.  Non  cnim  frafOni 
instiiutuni  est  ct  sabbatum  salibatoroin  (  Letif.  nv }. 

CLXXIII.  [1b.  XL,  9, 10.] '  Superiustpiando  prios 
locutus  est  Deus  de  tabemaculo  ongcndo,  dixit  eadcm 
unctione  sanclificari  illa  omnia ,  ei  Acrl 
ciorum.  Altarc  auicm  iHilocausUHnalom 
ctionc  sanctificatiim,  dixorat  fieri  sancliim  sancti :  et 
hoc  intcresse  vidclialiir,  quod  nihil  eonim  dixisset 
sanctnm  sanctoruro,  nisi  quod  lanlum  rcio  seporaba» 
lur  a  saiicto,  id  esi,  iibi  crat  arca  tefttamenll  et  aliare 
inrcnsi  {Exod.  xxx,  2G  58).  Niiiic  aulcmcum  eadem 
rcpciorcl ,  dixii  de  tabemaculo  uncto  ct  his  qo.t!  in 
illo  cssent,  qiiod  eadem  nnetione  saoctificarcnlur, 
ri  firrrnt  saiictn  :  iilud  anicm  alure  holocaoslonia* 
tiiin,  dc  quo  priiis  disernt  qiiod  fierel  sancloro  saneti, 
endcm  unclione  niinc  dixit  fieri  aanctom  aanclorum.  ' 
Ihidc  datur  inlelligi  lantumdem  valere  qood  dtctuK 
fiicml  Miiictnm  sancti,  qiianlom  talel  quod  diclum  es* 
saiiciuin  sanctoruro  :  ac  per  hoc  el  illa  omnia  oncla, 
Id  cst  totom  labcrnncolum ,  et  qoaccumqoe  in  eo  es- 
scnt,  qux  prius  appellaverat  sancU  sanclorum  ,  laa- 
tuindi^m  valere  quod  niinc  ait  sancta  :  nec  onomquod 
qiic  eoraro  dici  tantummodo  poj:|  islam  nnciioncm 
snnctom  sancti,  yeram  ctiam  sanctom  sanetonun» 
sicul  altare  bolocanslomatum ;  ot  jam  nibil  intersii, 
quantiim  ad  hanc  appcllationero  attinel*  Inler  illa 
quae  intcriiis  inlra  veluro  fucrant,  id  est  obi  eral  area 
lesiimonii,  el  cxtera  foris,  iiisi  qood  illa  Interius  ha 
dicobantur  sancta  sancloruro  versanctum  sancio 
rom',  ut  ciiam  ante  unctioncm  sic  appellarentur; 
extcra  vero  oneiione  sniictiAcata  sunt»  ut  hoc  nonicn 
accipcrcnt.  Quod  oiio  discutiendom  est  quid  ista  si 
gnificenl. 

CLXXIV.  [Ib.  XL,  10.]  Coro  Seriplura  namrel  qno* 
modo  Moyses  consiitucrit  taberoaculum «  Esiendii^ 
inquit,  aultea  mper  tabemacuium  :  non  ntiqoe  deso- 
per  tcctum,  sed  cingens  columnas;  qoia  de  colaaHiis 
dixcrat,  quod  statiieril  tnbemaculum. 

CLXXY.  [Ib.  XL,  29.]  Cum  dixil,  El  mper  atrmm 
in  circuiiu  tabemacuU  et  altarie ,  maiiifcstat  aliarc  ho- 
locauslomatum  ad  oslium  tabcriiaculi  foriiisecns 
fuissey  nl  alrio  toUim  anibirclur,  el  allare  essei 
infra  airhmi  inter  porlam  atrii  ei  oslium  labcr- 
naculi. 

CLXXYI.  [Ih.  XL,  54»55.]  NoUnda  est  res  mollmn 
mirabilis ,  riiiod  nube  desccndcnie  et  implente  laber- 
nncu!um,  qu;e  tiine.i  gloria  Domini  dicilur»  non  po- 
lcrat  Bloyscs  intrare  tabemaculum,  qoi  in  monic 
Sina,  qiinndo  Legem  priroilus  accepil,  intraTit  ui  nii- 
bero  uhi  crat  Deus  (/d.  xix,  90).  Procol  dobiocrgo 
aliam  personam  toue  figurabal ,  aliam  nuiic  :  el  Uine 
corum  qiii  participcs  fiunt  intinue  Tcrilaiis  Dei ;  mnic 
aiitcm  Judxomm,  quibus  gloria  Donruii ,  qiue  in  la- 
bernaciilo  cst,  qiiod  est  gratia  Chrlsll »  lanqoam  nn- 
l)cs  opp<miiur,  non  eam  uitelligentibas »  el  ideo  non 


>  llic  ab  cxcusis  hi  qoxstlonQm  distinctioae 
discedcrc  ul  scquamur  Siiss. 

•  sic  Mss.  ct  editio  Raiisfonensis.  AlixTaro  odmoiieB,  n( 
MmcimnfaacH. 


m 

hitnint  ^  iii  labeniaculMin  tcstimouii.  Ei  lioc  crc- 
tfeaduni  est  scmel  foctuin ,  mox  iit  coiisUlutum  cst 
laberoaculum,  signiflcationis  hujus  causa,  vel  alicujus 
alterios.  Neque  enim  semper  sie  erat  nubes  super  ta- 
bcmaculum,  ul  illuc  Motscs  intrare  non  possct;  quan- 
doquidem  non  removebalur  nubes,  nisi  cuiii  eis  boc 
signum  dabatur  disjungendi,  boc  cst  castra  movcndi 
es  eo  loco  ubi  erant ;  ct  accedcndi  qiio  nubcs  duccbat 
pcr  diem ,  flamma  per  n(»ctt*m  (Exod.^  xiii ,  21).  Uiiac 
duo  vicissim  etiam  super  tabemaculum  manebant, 
iibi  easlra  posuissent ,  nubes  per  diem  ,  flanima  per 
Doctem. 

QuiBST.  CLXXVII.  De  Tabernaculo. 

1.  Quooiam  liber  qui  Exodus  dicilur ,  in  consiiiu- 
lioiie  tabernaculi  sumit  tcrminum ,  de  quo  taberiia- 
culo  etiam  per  supcriora  ejusdem  libri  multa  dicun- 
tiir,  qox  raciaut  difficullaiem  intelligcndi ,  sicut  solet 
omnis  woyf^ifU,  id  est  loci  alicujus  descriptio  iii 
oinni  historia  lacere ;  visum  est  mibi  de  toto  ipso  ta- 
beraaculo  scparaiim  dicere«  quo  intelligatur,  si  Aeri 
potest,  quale  illud,  ct  quld  fucrit,  intcrim  propricla!e 
oarrationis  inspecta ' ,  ct  iii  aliud  tempus  dilata  iigu- 
rala  sigoificaliono  :  neque  cnim  aliquid  ibi  fuisse  pii- 
tandum  est,  quod  jubciitc  Deo  constitnerelur  sine 
aliciijus  mago»  rei  sacrameiito,  cujus  cognilio  fidcm 
formamque  pictatis  xdificei. 

2.  [Ib.  XXVI,  I,  G.]  Jubet  ergo  Deus  Moysi  facerc  ta- 
bcruaculom  decem  aulaconim  de  bysso  tortn,  ct  liya- 
ciiitho,  et  purpura  ,  et  cocco  torto,  Clicrubini  opore 
textoris  :  ttiMoii  quas  Grxci  appellanl  ,  Laliiii 
aukca  perbibcnt ,  qiias  cortinas  vulgo  vocant.  Non 
crgo  dccem  atria  Gcri  jussit,  si^rut  quidam  negligenter 
interpretati  sunt :  non  enim  «01«« ,  sed  av).»^;  dixit. 
Opcre  ergo  tcxtlli  Cherubim  jussit  in  auixis  fieri , 
qoonim  auLcorum  longitudinem  esse  pnccepit  cubi- 
lorum  vigiiiti  octo,  et  lutitiidiiicm  cubilorum  quatuor. 
Ciihxrerc  auteni  Invicem  auloia ,  ct  conjuiigi  inter  sc 
quioque  hiiic,  ct  quioque  inde,  ut  spatium  quod  eis 
cingcretur ,  hoc  esset  tabernaculi  spatium.  Qoomodo 
autcm  iiiter  se  connccterentur  eadem  quina  aulxa  , 
ita  pnBcepit,  Faeie$  i7/ts,  inquit,  anta$  hyacinUtiHa$ 
In  ora  $9unma  aulmi  Hniu$  ex  una  parte  tii  commiuU'' 
ram ;  ei  $ic  fadee  euperiora  $umma  *  ad  comm$$uram 
$ecundam  :  id  est,  ubi  commitiitur  aukeum  aulxo, 
tcrtium  scilicct  secundo ,  quod  secundum  jam  cum 
priuio  commissom  est,  id  esi  conjiinctum  atque  con- 
uexom,  faciem  contra  Eacicm  coiisistentia  ex  adverso 
siiigula ;  qooniam  inter  se  jiissit  quina  ^  coiijiingi ,  ut 
3x  advcrso  constituereotur.  Utrum  autem  quadrum 
spatium  his  coocluderetur ,  an  rotundum ,  noiidum 
apparet ;  sed  apparebit  cum  de  columnis  coepcrit  di- 
eore,  quibus  prolcoduotur  aulma.  Non  crgo  ainplius 

\  de  trium  connexioue  diccre  voluit,  qiuo  fii  in 


LIBER  SECUNDUS. 


658 


» IB  edltis,  iuerarir.  IQ  ttgs.,  AifraRl. 

•  l4ures  Mas.  •  iNterimofipropielafem  Mrrotj^ 
{9dex$pocuaa),H  tn  ahiid,  etc.  vaticani  dm>:  inlerm 
^$mnm  ad  proprietatem  narraikmi$  $peciaL  ei  in  aHud. 

•  Sio  in  N».  61  aiiiid  ULX.  M IQ  edltis,,  fMt  fuiioiMtiN^ 
10  %,^[ack$  $uper  ora  $umma.  It 

•'  ^tmymi.n$B.^qmna. 


diiabus  commissuris,  secundi  ad  primum.  ci  tcrtii  ad 
sccuiidum,  ut  ex  hac  vcluii  rfgula  cx-tcra  Jungcren- 
tur.  Ansas  crgo  pnccepit  ftcri  primo  aulxo  quinqua- 
ginki,  cx  ima  parlc  qua  illi  fucral  commitlcndum  sc- 
cuiidum ;  ct  ansas  qiiinqiiaginla  icrtio  aulaio ,  ex  ca 
p:irte  qtia  sccuikIo  coiijuiigebalur  :  ipsum  auicm  se- 
cundum ,  id  est  intcr  ulrasque  ansas  quinqiingenas 
mediuin,  circulos  habere  voliiit  quinquaginui  aureos, 
utique  ex  una  parle,  pcr  quos  conjuiigcretur  quinqua- 
ginta  ansis  aulxi  primi ;  ac  per  hoc  conscqucns  erat 
iit  cx  alia  quoque  parie  circulos  totidcm  Iiabcrcl,  per 
quos  conjiingprettir  aiisis  aula*l  tcrlii.  Qiiod  breviler 
Scrii)tura  ita  dixit :  Et^  facie$  circuto$  tiuinquaginta 
aureo$^  tt  conjunge$  autasum  ad  aulceum  circuli$^  et  erit 
tabernaculum  unum,  Circiili  ergo  quinquaginla^  aurei 
srcuiidi  aulaii,  iiiserebatitur  quiiiquagint.i  ansis  *  hya- 
cinthiiiis  primi  aiiluii ;  quinqiiagint:!  circuli  insereban- 
tiir  ct  quinquaginta  ansis  tcrlii  aulxi ;  ct  deinceps 
ita  caMeri  connectebantur,  ut  qntnquc  complccte- 
rciitur,  aique  ex  advcrsa  partc  alia  similitvr  qiiinquc. 

5.  [Ib.  7-11.]  Dcinde  didt,  Et  facie$  vela  capiltacia 
operire  $uper  tabernaculum  :  id  cst ,  qiix  veiiirctit  su- 
per,  non  a  parte  tccti ,  sed  supercingendo.  Dicimus 
Ciiim  et  sic  allquid  siipcrponi ,  non  qiiemadmodum 
tcctuin  domus ,  sed  quemadmodiim  tcclorium  parie- 
lis,  tanquam  super  lineam  fasciam.  Undecim,  ioquit, 
reta  facie$  ea.Longitudo  veli  uniu$  erit  triginta  eubito- 
fftii?,  et  quatuor  cubitorum  tatitudo  veii  uniu$  :  men$ura 
eadem  erit  undecim  velorum.  Et  conjunge$  quinque  vela 
in  $ef  et  $ex  vela  in  $e.  Quomodo  illa  aulxa  voluit 
qiiina  conjuiigi,  sic  isia  vcla  quinque  et  sex,  qu»  un- 
dcclm  craiit,  non  deccm.  Et  duplicabi$^  inquit,  velmn 
$extum  tecundum  faciem^  tabernacuU  :  ne  moveret  * 
quia  impariliter  altcrutrum  incurrcbant  sex  et  quin- 
qiie.  Deinde  dicit  eiiam  ista  vela  capillacia,  quemad- 
modiim  sibiinct  jiingcrenlur.  Et  idem  dicit ,  sed  for- 
tasse  plaiiius,  Et  fac\e$ ,  inqiiit ,  an$a$  qvinquaginta  in 
ora  veii  uniu$,  quod  contra  medium  e$t ,  id  esl ,  contra 
secuiidum ,  qiiia  ipsum  crit  mcdium  intcr  prinium  el 
tertium  :  $ecundum  commi$$uram^  id  est ,  juncturam. 
Et  quiuquaginta  att$a$  facie$  iupcr  oram  ve/i,  quod  con- 
junctum  e$t  ad  $ecundnm  vdum ,  id  est  super  oram 
lei  tii  veli,  qua  conjungitur  secundo.  Et  facie$  ctrculo$ 
mreo$  quinquagiiUa ,  et  conjunge$  circulo$  de  an$it ;  ei 
conjunget  veta^  et  erit  iuiuiii.  Circulos  ergo  medio  velu 
voluit  appoiii ,  id  est  sccuiido ,  quibus  quiqiiagenis 
ansis  jungereiur  primo  et  tertio.  Niliil  hic  aliud  est , 
nisi  quod  circulos  non  aurcos ,  scd  a^reos  fieri  nunc 
pnccepit.  Ansas  aulem  in  aulxis  hyacinthiiias  dixe- 
rat  :  In  velis  autcm  capilbcils  quoniam  tacuit  cujus- 
modi  essent  ansx,  quid  iiisi  capillacias  ea^  crcdibilius 
accipimus  ? 

i.  [Ib.  i2-U.]  Qood  deiiide  sequitur  ita  est  ad  iu- 
lelligendum  diffidle,  ut  verear  ne  exponendo  fiat  ob« 
scurius.  Dicit  enim ,  Et  $uppone$  in  veii$  tabemaculi 

ilo^exoDsisdoeraathicdecemverba,  doqc  restiUita  cx 
MSB.  qQipaulo|X}sthabent,i»fi^eiiCMr;  peo^  comptecte- 
reniur. 

•  f£x€»^,nemoveretur.  Mas.,nemoverei,  id  est,  ne  lacco. 
scrct  dillicultaitiQi. 


CSO  OtiC:STIONUM  s 

dimidium  uli  tfuod  lupiraverit «  subtege»  quoU  abundat 
di  9eii$  tabemuuii,  iubteget  poU  t^mculum.  Cubiiuiu 
es hoc^et  cMiumexhoc^ ex eo  quod  tuperat  weUtdeion- 
fitudine  veiflnun  tabernacuii,  erit  coniegent  super  latera 
tdbernacuii,  bknc  atque  hinc  ut  operiat.  Cum  sexlum  ve- 
lyn  jutfcril  duplicari  sccumlum  faciem  labernaculi , 
4|uiddicalsupenrc  iu  velis  dimidium  vcli;  ct  quiddicat, 
Cuhiium  ex  hoe^  et  cubitum  ex  hoc^  cum  diuiidium  vcli 
i|aiiidecim  cubita  siut ,  quouiam  trigiiita  cubilorum 
jussit  csse  unum  veluui ,  quis  facilc  inlcllignl?  Aiit  bi 
propterca  8U|H:rat  de  longiludiuc  veloriim.  quia  pi  ima 
aubea  de  bysso  et  cocco  ct  purpura  ci  byaciutbo  Vi- 
giuti  octo  cubitis  longa  essc  prcccpit ,  i^ta  vero  ca« 
piUacia  trigiiita  cubitorum  esse  voluit,  duubus  cubitis 
Miperantur  singula  aulxa  a  siuguUs  velis  capiliaciis  : 
quae  In  sumiiinm  ducta»  exccpto  uiidocimo  quod  du- 
plicari  jussit,  vigintl  cubita  cxcrcscunt ,  quibus  supe- 
raUir  auibitus  aulxorum  ambitu  capillaciorum.  De- 
cem  quippc  veloruni  cubita  biua ,  quibus  loiigioni 
eraiit,  viginti  fuciunt :  quoruin  ex  ulroque  latcre  dc- 
cem  biiic  ct  deccm  iudc  poicrant  supcrarc ,  non  cu- 
bitiim  ex  boc  et  cubitum  cx  lioc ,  sicut  Scriptura  lo- 
quitur.  Quapropler  diirercnda  mibi  vidctur  hujus  luci 
expositiOy  duocc  tabernaculum  coiuinnis  oninibus, 
cum  atrio ,  quod  circunipoiiilur ,  omni  ex  parte  coii- 
iistat.  Fortassis  enim  pcr  aiitici|>aiioncm  aliquid  dicit 
de  his  veiis  capiilaciis,  quod  ad  illa  proiiciat,  de  qui- 
bus  noiidum  locutus  esl.  Quod  eiiim  dicil»  Etfucie$ 
wda  capUiada  operire  tuper  tabernacuium^  utrum  uni- 
versum  taberuaculum  bis  vclis  coo|)criri  vrlit  cum 
atrio  scilicct,  dc  quo  circumpoucndo  poslca  loquitur ; 
aii  huc  intorius  labemaculuin ,  quod  dccem  auLcis 
fieri  jussit ,  iiiccrUini  esl.  Soquitur  crgo  ct  dicit ,  Et 
facie»  operimentum  tabcrnaculo ,  pcUes  arietum  rubri* 
catat.  Elium  boc  operimeutum  utrum  universo  tabcr- 
naculo  ficri  jusserit  iii  circuitu ,  au  iuteriori  tuutuni , 
•iuiiliier  biibctur  iiiccrtum.  Quod  vero  adjungit,  Et 
operinuHta  peltei  hyacbuiiiitat  desuper^  hoc  non  iu  cir- 
cuilu,  scd  a  lccto  vclut  canicra  accipiendum  esC 

5.  [111.  l5-ii.|  Et  facies,  iuciuil,  columnat  taberna- 
cuio  de  lignii  imputribiUbut :  decem  cubitorum  colum- 
nam  unam^  et  cubiti  nniut  et  dimidii  latitudinem  co- 
iumnm  umut;  duot  anconiuot  columnm  uni  contiuentet 
es  adocrto  :  tic  [aciet  omnibut  cotumnit  ^  tabemaculi. 
Quare  jusserii  fieri  bos  aiicoiiiscos,  de  (luibus  antca 
diii  quid  essciU  {Supra^  quasti.  i09),  nun  satis  mihi 
apparct.  Sieulm  ad  culunuias  purtandas  fierent,  qua- 
tuor  ut  miniuium  iierent* :  si  aulem  ubi  scne  incum- 
bcrcnl,  e(i;ini  pluresfierent;  iiuin  quinasseras  siiigu- 
iis  cohimiiis  distribuit.  Nisi  forlc  iii  bis  aitconiscis  nuii 
aliquis  u.^us,  sed  so!a  sigiiificatio  sit,  sicut  in  velo  un- 
decimo  cnpillacio.  Nain  colunma  duos  nnconiscos  ve- 
lut  brucbia  hiiic  ab^ue  liinc  cxteudcns,  figuram  crucis 
rcddil.  Nuiic  jnni  vidcamus  numerum  coluniuaruiii, 
iii  qiiibus  el  furiiia  tabenuculi  possit  advcrti,  utrum 
quadru,  an  rutuuda  silt  an  obloiigam  babeat  quudratu- 


RdiU, 


et  lAX,  onmibut  colum- 


*  >i<!  Mss.  At  ediU  excepto  Rat.  sic  babent :  si  einm  ad 
eoiuiiiasi  toitLMaatt  fierail  qmJuor,  ut  ki  unum  fieitrit. 


ALGUSilM  IN  llEmTLUCllUX  m 

ram,  btcribus  longloribus  breTioribus  CitMilibw  sicui 
plcrxqiie  liasilicae  coQslruuntur  :  boc  eoim  potiut  hic 
evidentcr  exprimitur.  Nam  iu  dictl :  Et  faciet  cotu- 
mnat  tabemacuio,  viginti  coiummu  ab  iatere  iifo,  quod 
fctpicit  ad  aquilonem.  Et  quadragjuUa  batet  ar§enteat 
faciet  eiginti  coiumnit,  duat  batet  coiunmm  um  in  «n- 
bat  partet  ejut.  Et  iatut  tecundum  contra  auttrum  m- 
ginti  columnaty  et  quadraginta  earum  batet  argenteat; 
duat  batet  columna  uni  in  ambat  partet  eiut^  et  duat 
batvt  coiumna  \ni  in  ambat  partet  ejut.  RepcUlio  uon 
niovcat;  quiu  locutionis  est,  ut  oiiincs  ila  iiitclliganUir 
de  quibus  non  dicit.  De  basibus  autem  jam  aniea  dixi« 
mus,  cur  una  columna  duas  babeat,  qi^ia  et  capifei 
hoc  loco  bnscs  vocat  (tupra,  qumtt.  110). 

6.  [Ib.  22*25.]  Videmus  igitur  vioenis  columnis  porrc- 
cta  duo  latera  tabemaciUi  aquiloiiis  ct  auslri  :duo  suiit 
rcHqua,  orieotale  et  occidenlak,  qu;e  si  totidcm  colu- 
mnas  bubuisscnt,  procul  dubioqiiadrum  csseL  Quot  aiF 
leiii  babeal,dc  occidenlali  non  tacetur,de  orieiitali  tacc- 
tur :  ulruin  quia  non  habuit,  et  sob  illic  sine  columiiis 
cxtcndchantiir  aulxa  ab  extrema  coluiuoa  uuius  bteris 
usque  ad  ultcrias  alteram  extrcmam ;  an  aliqua  causa  ta- 
ceantur,  ut  ctiam  tacitx  inteDigantur,  ncscio.  Postea 
qnippe  ex  ipsa  parle  orientis  dccem  colyjiinac  com- 
memorantur»  scd  alrii  de  quo  post  loquitur,  quod  bulc 
tabemaculo  circuniponi  iubct.  Commeinorutis  ergo 
latcribus  tabcrnaculi  aquilonio  et  australi  in  viceuis 
colwnnis,  deindc  scquitur  ct  adjui  git,  diccns  :  Et  re- 
tro  tubernaculum  pcr  partem  qiue  ett  contra  mare^  fadet 
tex  columnat :  et  duat  coiunmat  fadgt  in  anguiit  ta' 
bernaculi  a  potterioributf  et  cequalet  deortum  vertut ;  et 
in  te  convenicntet  erunt,  mquaiet  de  capitibut  tu  cou^ 
mJMiiram  unam.  Sic  faciet  ambobut  duobut  anguUt^ ; 
eequalet  tint.  Et  erunt  octo  columnee^  et  batet  earum  ar- 
gentem  texdecim  :  dua  batet  columnm  uni,  et  dum  batet 
columnm  uni  in  ambat  parlet  ejut.  De  basibus  similis 
ratio  ct  similis  locuiio  est.  Lalus  itaque  oecidenUs, 
nam  boc  est  ad  roarc,  coluinnis  octo  exienditur;  scx 
mcdiis,  et  duabus  angularibus  qiias  a^qualcs  ad  unani 
comniissurani  dicit  esse  dcbcre ;  credo  quod  angulus 
duo  iii  sc  latera  coinmiilat,  et  sit  coluinna  aiigularis 
lalcri  ulrique  communis,  ista  occidenUili  el  aquilonix, 
illa  occidcnlali  el  aiisirali.  Quod  autein  didt  cliam 
xquales  dcorsum  vcrsus  boc  uliiiuc  dicit,  ut  ad  pcr- 
pendiculuin  libiarentur,  iie  robustiorcs  esseut  iufra 
quain  supra,  sicut  plcrji^que  culumii.x  suut. 
,  7.  [Ib.  2G-29.]  Dcindedicit :  Etfacieturat  de  Ugnit 
imputribiUbut,  quinque  uni  eoiumnm  ex  una  parte  tth 
bernacuU ;  et  quiiique  terat  columnm  lateri  tabermacuk 
tecundo ;  et  quinque  terat  cotumnm  potleriori  iateri  Ut' 
bernucidi,  quod  ett  ad  mare.  Blirum  si  dubitari  p^^tcsl, 
latus  oriciKalc  coluninns  non  hnbuissc  in  boc  iiilcriore 
tabcrnaculo,  ciii  |>ostc:i  circuniponilur  atriumi.  Sia- 
gu!as  qiiasque  igitur  coluinnas  oiimiuiu  trium  laterum 
liabcre  scras  qninas  jnbct.  Et  tera^  iiiquil»  mediaiu' 
ter  mediat  columnat  pcrtrantcat  ab  uno  latere  in  aiiua 
iatut^  lloc  vidclur  diccre,  ut  de  coluniiui  m  coluiuuaA 
scra  pcrvciiirei,  et  per  iiitervallum  columiiarum  por* 

*  Edili ,  iic  facies  fiiqr.tot  duohut  angulit.  M».,  i 

duotfu  i  jjcuaiuai  L.\X  cmvtutsrcis  t^is  duti  omdL 


m 


LIBEir  SECUNDUS; 


6oi 


rigeretur  a  latere  unius  usque  in  Intus  altcrius  :  ac 
per  lioc  una  cx  his  omnibus  cotnmna  non  entt  liabi- 
ttira  proprias  quinque  scras;  ad  quam  extremam  quin- 
que  perveuiebant  a  columna  sibi  proxima  ▼cnientcs. 
Et  columnai^  inquit,  inaurabis  auro^  el  anntUos  (acies 
mreos,  in  quos  indueci  tera$,  ei  inaurabi$  auro  $era$, 
Nc  columnae  foraminibus  cavcmarentur,  quo  inlra- 
riMit  5»»rB,  annulos  fieri  jussit,  quibus  cx  uiraque- 
iwric  coutinerenlur  fines  scrarum.  Proinde  inlclligun- 
tur  hi  amiulU  fixis  in  ligno  ansulis  pepcndissc,  ul  ex- 
iremas  partes  serariiin  possent  cnpere  et  continere. 

8.  [Ib.  30-37.]  Et  erige$,  inquit,  tabemaculnm  se- 
cundum  speciem  quce  mon$trata  e$t  tibi  in  monte»  Et  fa" 
de$  velamen  de  hyacintho  et  purpura  et  cocco  torlo  ei 
btf$$o  ncta;  opu$  textile  facie$  iltud  CherubimK  Et  <u- 
pcrimpone$  illud  $uper  quatuor  columna$  imputribUes 
inaurata$  auro,  et  caplta  earum  aurea^  et  ba$e$  earum 

^qnatuor  argentea.  Et  pone$  velamen  $uper  columnas,  et 
iuduee$  t//ttc,  interiu$ quam  vetamen  e$t*,  arcam  te^timo- 
mi :  et  dividcl  vobi$  velamen  inter  medium  $ancti  et  in- 
ter  medium  $ancti  $anctorum.  Et  cooperie$  de  vetamine 
arcam  le$timonii  in$ancto  $anctorum*.  Ifaecomnla  ma- 
liircbia  sunl,  iiitcrius  int.ra  vclamcn  boc  quatuor  co- 
luiiiuis  iiiipositim  fuisse  arcain  testimonii :  quam  non 
sic  nperiri  jussit  velaniine,  ut  super  arcac  coopcrcu- 
luiu  jucerel  vclamen,  sed  ut  conlra  slaiucrctur*.  • 
Deiiidc  dicit :  Et  ponc$  memam  fori$  extra  vetamen ;  ei 
canddabrum  contra  mcn$am  in  parte  labemacuti,  quas 
respicll  ad  au$trum  :  et  men$am  pone$  in  parte  taberna- 
tii/i,  qux  re$picit  ad  aquilonem,  Etiaui  boc  plaiium  est. 
Quod  auiem  scquilur,  Et  facie$  adductorium  de  hxja- 
cintho  ei  purpura  et  cocco  torto  et  bij$$o  torta^  opu$  ra- 
iiatori$,  Et  faciee  velamini  quinqne  columna$^  et  inau- 
rubi$  ilta$  auro^  et  capita  earum  aurea  :  et  conflabi$  ei$ 
quinque  ba$e$  asrea$  :  cui  usui  vclamen  lioc  fiat  quin- 
que  columniscxlcntum,  post  apparcbit,  nam  hic  nnn 
apparet.  Vult  enim  illud  esse  velamcn  ostii  tabcrnn- 
culi,  bujus  videiicet  inlcrioris,  cui  circumponitur 
atrium.  Dcindejubel  altare  ficri  sacrificlorum  ct  holo- 
caustomalum ;  et  dicil  quemadniodum  fiat :  nonduin 
autem  dicit  ubi  ponatur;  sed  hoc  quoquc  post  apparcbif . 

9.  [Ib.  XXVII,  9-15.]  llinc  jam  dd  atrio  loquitur 
usi|uc  in  fiiiem,  quod  circumponcnduin  est  labcrna- 
culo  illi,  dc  quo  prius  conbtitueudo  locutus  cst.  Et  fa^ 
cie$^  inquit,  atrium;  quod  dicilur  gracce  awiiiv,  nou 
«u^Laia:» :  quod  qiiidam  iiilcrprcles  noslri  non  disccr- 
icuies,  ct  hoc  ct  illa  auhca,  (pias  auyaia;  non  au;as 

^rxci  dicunt,  airia  interprclati  sunt  diccntcs,  Et  fa- 
cte$  tabernacutum  decem  atriorum,  ubi  dccem  auta^orum 
diccre  dehucrunt.  NonnuUi  antcm  mulio  imperitiores, 
jpnuas  intcrpreiali  sunt  ct  aO/a^  et  au^aia^.  Sicut  au- 

» IQ  editis,  mper  chembinL  At  ia  vss.  ct  anid  lAX, 
absfiue  |  arlicub,  «irper,  leciliir  fucies  Utud  ( lierubmi,  nc- 
braiimus  est,  quo  prxcipitur  velauiea  ai*tilieis  indusli-ia 
ff  argeiKlum  inia«iuibus  alalis,  sive  iwlius,  uli  habel  ver- 
io  \u^;au,  pulcltra  vmieUite  contexendmn. 

*  ^ic  ilas.  iuxu  gTiBc.  \X\ :  kRi  eisciseis  eliei  esUeron  tou 
kaUxpetaanatos.  Adeoque  perpcram  in  aotea  excusis,  et  in^ 
duce$  iUuH  interiia  ubi  velamen  est, 

•EdiUttMJttHCluMnrtonoit.  vaUcanl  llss.  juxu  gran;., 
in  $ancio  $unctofum. 

» lu  cditls ,  corira  meiuam  tUHueretHr.  Abcsi,  meiiscim, 


tem  in  liiigua  lalina  invonimas  auhea,  qaas  Grxti 
av)4efo{  vocant;  ita  qoam  HU  ap|)ellant  aftA^y,  nostri 
aulam  vocjverunt.  Scd  jnm  non  atriuni  uto  nomine, 
scd  diunus  regia  significatur  in  lalina  Kiigna ;  apnd 
Grxcosautcm,  atrium.  Ergo,  Et  faeies,  iii(|uit,  atrium 
tabernacuto  in  tatere  quod  re$picit  ad  outtrum ;  et  ienf- 
ria  atrii  ex  btj$$o  torta ;  tongiiudo  $it  centwn  cubitorum 
uni  tateri :  columnm  eorum  ^  viginti^  el  ba$e$  utrum  eerem 
vightti-;  et  circuti  earum^  et  arcu$  earum  argaitei.  Sic  et 
tt.tcri  quod  e$t  ad  aquitoncm,  tentoria  centum  cubitorum 
tongitHdini$;  et  cotumnas  eorum  viginti,  et  ba^  earum 
mrece  viginli,  et  drcuti  earum,  et  arcu$  colnmnarum,  ci 
ba$e$  inargentatoe  argento,  Latitudo  autcm  atrii  qnce  e$t 
ad  )iiare,  tentoria  cjn$  quinquaginta  cubitorum ;  cotu' 
mna:  eornm  dccem,  et  ba$e$  earum  decem,  Et  tatitudo 
atrii  quod  c$t  ad  orientem^  quinquaginta  cubitorum;  co 
tumnos  eju$  decem^  et  ba$e$  earum  decem, 

10.  [Iic  j:im  vidcmus  commemorari  columnas  nb 
orionte,  cum  loqnitur  dc  atrio,  ct  eas  decem  diccns 
cum  basibus  xreis,  sicut  dixit  ctiam  de  occidcnian- 
bus  :  ubi  dlfficUIima  orilur  quocslio.  Nam  facile  cst 
qu:dem  ut  accipianius  ab  oriente  uniim  ordincin  co- 
lumnarum  ad  alrium  pcrtincntium,  quo  tabcrn  :culu:ii 
inlcrius  pcr  omnes  quatuor  parles  ciiigltur ;  quia  iir  n 
habcbat  cx  ea  parte  columnas  tabern:.culiim  intcrius: 
ab  occidcntc  aulein  ubi  jain  crant  iiilcrioris  tabcrna- 
culi  columnx  octo,  quoinodo  ctiam  istasdeccm,  qiias 
cxtcrioris  atrii  commcmorat,  acceptuii  siimus,  lan- 
quain  ab  occidente  duo  sint  ordines  coluiniinrum, 
intcrioruni  oct(>,  et  cxtcriorum  dcccm  ?  Qnod  si  iU 
cst,  longiora  cruiit  cliam  latera  alrii  cxtcrioris,  quaui 
Ubernaculi  intcrioris,  ut  sit  uiide  ab  cxiremo  in  cx« 
trcmuui  alius  coluninaruni  ordo  dirigatur,  ct  noii  iii- 
currat  in  ordiuem  priorem  ad  intcrius  Ubcriiacuhiiii 
pertiiieiitcm.  Et  si  hoc  est,  conscquens  erit  ut  vice« 
nx  illuc  coluinnx  duoruni  laterum  UbcrnacuU  inte  > 
rioris,  auatri  et  aquiloiiis,  iutervallis  brevioribus  diri- 
mantur,  qiiani  illx  viccnas  quas  habet  atrium  exte- 
rius  ex  cisdcm  laleribus.  Et  quia  iUi  cxtcriorcft 
ordincs  viccnarum  columnarum.  sicut  Scriptura  lo- 
quilur,  cciitena  cubiu  teiient ;  isti  interiorcs  totidem 
columiiaruiii  quollibel  miiius  cubiU  tcneant,  quoniain 
hoc  Scriptiii-a  noii  cxpressit,  consequens  erit  ut  ocio 
c«>Ii.mn:i!  illa:  Ubernaculi  intcrioris  in  lalerc  occidcn- 
tili  rarioixis  siiit  quam  vicenx  illoi  ejusdcm  tabcma- 
culi  australes  et  aquiloniap,  ut  possit  comprchendi 
spalium  quantum  suflicit  dcceiii  iUis  aulacis  circuiR? 
tcndendis,  (luibus  pruuitus  dixit  hoc  Ubcrnaculuiu 
ficri.  Ilabciii  ciiiin  cubiu  vicena  ct  octona,  qiuc  fium 
siinul  ducenU  ociogiiiu  :  quorum  si  ccitcna  essent  iii 
latcrlbus  duobus  austri  et  aquUonis,  iibl  viccnaruni 
columnaruin  orduies  suiit,  quadragciia  uUquc  cubita 
tendcrciitur  per  alia  duo  lutcca  oricoiis  et  occidentis, 
cl  proporlionc  occurrcreiit  iti  octo  coluinuis  cubiu 
quadraginia,  sicut  in  viginti  culumnis  cubiu  ceiituui ; 
scd  iioii  essent  Loi giora  latcra  exterioris.atrii,  quo- 
niani  ccntcnis  cubilis  defuiiu  suni ;  et  ideo  non  cssct 
qtu^madinodum  iUe  ordo  dcccm.coluutiiarum  abaii- 

•  Editl«.Mrfrm.  Atvtss..^i{ifi  .'rc^crtur  ad  lcutoria. 


'■%J-t.*4^^~^--. 


QUiESTIONUM  S.  AUGfSTINI  IN  BEPTATEUCUUH 


gulo  austNli  iB  anguiuin  aquilonium  inclmlcrel  orJi- 
uem  interioruni  octo  columnarum.  Proiiide  ui  airio 
undiquc  circiundcliir  interius  tabcrnaculum,  oportcl 
lUttd  eue  etiam  longitudiiui  brcTioris  :  atque  iu  ne- 
cetae  sit  Ticenu  ejot  coluiniias  in  duobus  latcribus, 
qtibos  in  longiim  porrigilur,  dcnsius  constitui,  quaiu 
sunl  atdi  extcriuris  etiaro  iitsx  Ticcux* ;  ct  rarius  octo 
coiumiias  tabemaculi  iiiterioris  a  partc  occidcnlis, 
qiiaiu  deceni  cx  eadcm  parte  atrii  citcriuris :  quuiiiaiu 
quidquid  miiius  cubiturum  ex  illis  aulxis  exteiidilur 
iB  coliiniiiis  vicenisduorum  laterum  ad  austrum  ci  ad 
aquilonciii,  coinpeiisandum  est  latitudiiie  orientalis  ct 
•ccidcntalis  latcris,  ut  duccnta  octoginta  cubita  con- 
sunimenlur  auLcoruin.  Noa  cnim  sicul  de  Tclis  ca- 
pillaciis,  ubi  nnum  plus  esl,  ita  cl  de  his  aulaeis  jus- 
sit  aliquid  duplicari.  Quapmptcr  si  tantum  brcTiatur 
tongitudo  tabemaculi  interioris,  quod  ab  alrio  cxtc- 
viore  posset  hieludi,  nt  in  viccnis  ejus  columnis  non 
centena  cubiia  lcmlantur  aukcoru» ;  scd  Tcrbi  gratin, 
iit  minimuro  uonageiia  et  scna,  ut  quatemis  cubiiis 
bveviova  siiit :  hxe  ipsa  quatema  cubita»  id  est  octo 
cubita  in  duos  alUs  lateribus  utique  tcndenda  sunt, 
orientali  et  occidentali ;  ac  sic  in  illis  octo  columnis 
occidcnialibus  tabcmaculi  intcrioris  non  exteBdmitur 
cubita  quadraginta,  sed  quadraginta  quatuor,  et  aiia 
quadragiiita  quatuor  ab  orienle.  Cum  ergo  in  deccm 
eolumnis  exterioris  atrii  tenduiitur  cubita  quinqiia- 
ginta,  in  octo  autem  iiiterioris  tabemacuy  tenduiitor 
cubita  quadraginta  quatuor»  rariora  iiiTcniuntur  iii- 
tcrTalla  hiterioram  octo  columiiaram  qnam  exterio- 
rem  dccem  :  quia  si  paria  esscnt,  ita  in  columnis  oclo 
qoadraginta  cubita  tendcrcntur,  siciit  quinquaginla 
lendebaBtur  in  decem  ;  quouiam  qiied  sunt  propurikine 
octo  ad  deccm,  boc  sontquadragtnta  ad  quinquaginta. 
Quiiiarium  quippc  numcmmquadraginta  oclies  babciiiy 
quin(|uagiiita  dccies 

11.  [Ib.  ii-i6.]  N4*€  nos  nioverent  columnamm  iii- 
tenralla  disparia,  quod  densiures  ia  laleribus  longitu- 
diiiis  ponerentur,  ubi  Ticen»  sunt,  rariores  autein  in 
latere  latitudiuis,  ubi  octo  suiit,  nisi  aliud  cxisteret 
quod  urgcrei  mutare  senlentiain.  Curo  ciiiiii  cominc- 
inorasset  lungiiudineni  atrii  ad  niare  bnbcve  tcntoria 
qulnquagiula  cubitorani,ct  columnas  deccm.ct  bases 
camim  deccin ;  et  latitudinem  atrii  ad  oricntcm  item 
qubiquaginla  cubilomin,  ct  culuinnns  dcccin  ct  b;iscs 
decem ;  atque  his  dictis  petfecta  viderclur  forina  ta- 
beniaculi  cuin  alrio  suo  uiidique  ambicnte,  uijcclt 
uiiud ,  quud  ubi  ct  qiioinodo  iiitelligcndum  sit ,  dif- 
ficillime  reperitur :  Et  quindecim ,  iiiquit ,  cubitorum 
UMtoriorum  aUitudo  htiPi  uni :  columMt  eorum  tres^ 
et  bates  earum  tres.  Et  tatu$  secundum  ^  qmniecim  cu^ 
bitorum  tentoriorum  altiludo^ :  cotumnw  eorum  tres^  et 
baeesearum  tres,  Et  portte  atrii  tegumen  viginii  cubitO' 
rum  aUitudo  de  hyacmtho  et  jmrimra  et  coeco  neto  eb 
bysso  torta ,  varietate  acu  pieta  :  columnee  earum  qua- 
tuor  et  bases  earum  quatuor.  Il:cc  ubL  constitnanlur, 
Ittrfecta  illa  forma  labcroaculi,  iion  Tideo :  sed  planc 
Tideo  cumdem  esse  numerain  cotumnarum  decctn, 
IB  irtbus  et  trlbus  et  quatuor,  tcrnis  scilicct  a  la- 


m 


ii-iim  ot  quatuor  in  oMdio.  Ac  per  boc 
illa  quinquagiiita  cubilurain  oon  conlexU  ereal, 
ne  aditus  In  atrio  nullus  sit :  scd  quindcMis  ca- 
bilis  DH^dia  Tiginii  cubita  separabuaiar,  m  iaciaiil 
ports  laberiiaculi  legimcii ,  boc  cst  Teluro «  qood 
omanietitu  Telamentoi|ue  dcpeiideat ,  el  iciieal  spa- 
tium  quatuor  columnaram ,  qiiod  porto  airii  dqw- 
tatum  aique  scparatum  est.  Ideo  Tclamcii  ipsmu  a 
bicribns  quindenum  cnbitoram  diTisom  alqoe  sepa- 
ratum ,  etiam  spccie  dislingui  Toluit ,  ul  opere  acu 
picto  qiiatuor  illis  coluribus  Tariarctor.  Scd  bilera  Hb 
quindeiiuiii  cubitomm  bmc  atqoe  binc  lenias  colnm- 
iias  babentiom,  si  ad  eaBklcm  lincx  rectiludinc» 
porio:  atrii  conjongantur,  non  erit  spalimn  inter  do- 
ccni  columnas  extcrioris  atrii  et  octo  inlerioris  la- 
bornaculi,  ubi  sit  altarc  quinf|ue  cubitoram,  qaadnm 
occapans  s|)atium ;  et  ante  ipsum  altarc,  «bl  seriialar 
altari ;  ct  iiitcr  ipsum  et  ostiam  laberaacvli  inlerkmw 
ubi  sil  lubrttin  a^nctiin.  Sic  cniin  poui  jassam  etf , 
undc  inanus  cl  pcdcs  saccrdotcs  laTcnl»  quaado  m- 
trant  tabcmaculum,  vel  quaiido  accedunl  al  allari 
dcserviant :  quod  nisi  foris  a  taberiiacalo  i»  atrio  m- 
tcUcxcriiiius  »  qnoiaodo  possunt  prius  laTare  maaas 
et  pedcs,  et  sic  labernaculum  introire?  Forisaulem 
ab  atrio  iion  possumus  altare  statuorc;qaia  el  la- 
bcmaculum  el  altare  cnxumdari  airio  praccpil.  Be- 
stat  igilur  ut  illa  latera  quindenum  cubitorum  bine 
atque  biiie»  et  coluinnarum  temaram,  sicaccipiaams 
a  latcribus»  ut  ipsa  fuciant  inlerTatliim  lolidemeubi- 
lomni  *  iuter  portam  alrii  et  ostiuro  tabernaculi  iulc- 
rioris  :  poruni  quidcin  patentem  Tiginti  cubilis  iii 
qiialuor  coluniBis,  ct  bubentcm  vdum  acu  picloopcre 
Tariatuin  vigiiiti  cubitomm ;  oslium  Tcro  laberaacufi 
intcrius ,  ubi  ponatur  velamen  illud  in  quiaque  co« 
lumiiis  cxtentuin  :  quod  utiquc  non  liilra  illum  ordi- 
ncin  octc  coluinnarum ,  sed  cxlra  foris  ad  atriom  po- 
siiuin  intfUigere  debcmus.  Tunc  enim  crit  Tdum 
eslii  labcniAcuri,  quod  ostittin  lanqtiam  Talvis  apo> 
ricbatur,  ubi  auhca  intcr  se  circulis  et  ansis  non 
conjungcbuiiiur.  Aut  si  forte  intra  illum  ordmeiAoeto 
cobiniiiariun  labemaculi  iBlerioris ,  oppimebalur  boc 
vclainen  in  quinquc  coluinnis  ostlo  tabeniaculi»  ut 
qiiando  apericbalur,  iulcriora  non  nodarentur,  nc  a 
prospicieniibus  Tidereniur;  quod  tamen  Tolamea  sivo 
interius  ab  illo  ordiac  coluninaruin ,  sIto  e^Ucriiis 
INinerctur,  quod  non  satis  clucc^t :  pmciil  dubio  disla- 
bat  inodcraloiiilerTallo  ub  eodcm  ordine  columnara», 
ne  quinquc  coluinnx  ad  quatuorcolumnasdcnsiascon- 
siipauc ,  iiitcrcbidercnl  potius  adiium,  quam  Telarenl* 
12.  Secunduin  istum  ilaqiie  modum ,  ct  sccuiiduffl 
kiiic  formam  tabcrnaculi  nibil  jani  opus  est  Ticcaas 
illas  coluinnas  btcrum  Jnterioris  labernacnli  ad 
austrum  ct  aquiloncm  constilucre  densiores,  ei  ra- 
riores  illas  ocU)  faccre  %ux  ab  occidenle  fueranl. 
Doccin  quippe  illx  ntril.  cxlcrioris  ab  cadeiu  parte 
occidciitis  non  longiiin  ordiiieni  racimit  eoluuiaarami^ 
qqo  includantur  octo  intcriorcs,  sed  teraisabulro« 

<  Sic  Uss.  Ai  cdili^  atiquot  cutitprumj^ 


m 


qoe  totere  consUiuiis »  el  qualuor  iii  porU  S  spaliuiii 
condodunl »  ubi  et  altarc  sit  holocaustomatuni  iuira 
|iorum  atrii  ante  oslium  tabemacuii ;  cl  labrum  iiiicr 
oftiium  tabernaculi  ct  allare;  ct  inlcrvalluro  nccessa- 
rium  uiinisierio  iiiter  aliare  et  portam  atrii :  et  sic  ii- 
liid  totum  s|iatium  atrii  coiicludiiur  columiiis  deccm » 
tribus  ab  aquilone,  ct  Iribus  ab  auslro,  cl  qualuor  ab 
occidente ,  Uiiquam  si  n  grxaitii  litlcram  fucias.  £t 
sic  adjungebatur  ideni  sp;ilium  loiigiori  ordiiii  coluin- 
iiarum  Ubeniaculi  intcrioris,  tanquam  si  ad  iilleram 
memorauro  ,  ex  ea  parte  qiia  non  habet ,  adjungas 
lilterae  prodiictionem  quai  ioU  dicitur ;  ut  ejus  partc 
quae  in  medio  est ,  ab  eo  latere  concludatur,  et  re- 
steut  hine  atque  indc  ex  ipso  iou  reliqu;c  partrs. 
Poteraiit  ergo  numerari  doccm  culuiiinae  in  illo  longo 
ordinc  partis  occidcnlalis  ulicrnaculi  inlcriuris ,  scd 
cum  illis  octo  addercntur  dux,  qux  fueranl  ultinix 
i»  ordinibus  latcrum  atrii  aquilonis  et  austri.  Nam 
ei  ilkc  deccm  quae  proprie  ad  alriiun  pertinereiit  a 
parte  oocidcntis ,  uiide  et  intrabatur  ad  Ubornacu- 
lum,  temas  babebant  iii  laicribus,  et  quatuor  iu 
IhNite,  ubi  porUi  erat,  atque  iu  spatium  usui  sacri- 
flciorum  ueccssarium  intra  atrium  ante  Uberaacu- 
lum  amplectcbantur.  In  ternis  autem  columnis  quae 
fuenint  a  lateribos»  tentoria  erant  de  bysso  qulndeno- 
riiin  cubitomm  :in  quatuor  autem  ubi  porU  erat,  vc- 
lum  crat  vigiiiti  cubitoram  acu  picto  opere  variatiiin. 
13.  [lb.xxiviii,  9-18.]  Ncc  moveat  quod  aic 
Scriptura,  QniHdeeUn  cubiiorum  leHtoriorum  aliiludo 
iaieri  uui :  columnte  eorum  tre$^  et  baie$  earum  tra.  Et 
latus  ueundum  quindeam  cubitorum  tentoriorum  altilU' 
do :  columnas  eorum  tre$ ,  et  batet  earum  trei.  Et  porta 
uirH  Uguttten  ri^tii/t  cubitonun  atliludo,  Allitudinciii 
qiiippe  eamdem  dicit»  qux*  fucrat  longitudo  teuto- 
riorum.  Eadcm  quippe  aliitudo  est  cum  lcxuiitury 
qiix*  luiigitudo  est  cum  tciiduiitur.  Quod  iie  su- 
spicari  videamur,  alio  loco  idipsuiii  Scriplura  com- 
nieinoraiis  ait ,  El  fecerunt  atrium  quod  esl  ad  austrmn'^ 
Untoria  alrii  de  bysso  torla^ceutum  per  centum :  id  est, 
centum  cubiu  teiitoriorum  pcr  cciituiu  cubiu  spatii 
quod  tcnebant  viginli  coliimnx*.  [>cindc  scquitur  :  Et 
eolmimte  eorum  rigittli^  ei  bases  earum  vigiiui  mece. 
Et  lalus  quod  ad  aquilonem  cenlum  per  cenlum^  H  co- 
Iwmm  eoruM  viginti*,  et  bases  earum  viginti  cerew :  et 
UtH»  quod  esi  ad  mare ,  auloia  quinquaginta  cubitorum : 
colmttttCB  eorum  deccm ,  ei  bases  earum  decem.  Eadeni 


LtfiEll  SECUNDUS.  C66 

cubilorum :  coiumnm  eorum  tres^  el  bases  earum  ire$. 
Miiiiisfestum  est  ccrte  cadem  duo  dursa  dici  boc  loco, 
cum  commemorantur  omnia  quemadinodum  facu 
siut,  qu»  iatera  dicebaiitur,  quaiido  pnccipiebatur  ut 
ficreiit :  latera  scilicet  quia  biiic  atque  iiide  conjuncta 
portx  occidenUlis*  alrii  spatium  concliidebant ;  dorsa 
vcro,  quod  a  tci^o  ubernaculi  erat  haH;  pars  atrii ,  id 
est  a  parte  occidcnlali.  Sequiiur  aulein  et  dicit : 
Omma  aultea  alrii  de  bysso  torla^  et  bases  eolumuttrum 
aarem^  et  ansee  earum  argentew,  et  capita  earum  inar- 
gentata  argento ;  el  coiumnai  inargentatas  argenlo,  om- 
ne$  colutnmce  atrU.  Deiiide  adjuiigit  quod  nondum  isto 
loco  commemoravcrat  :  Et  vela  memorati  mrit*  opu$ 
variatoris^  de  hgacinlho  et  purpura  et  coceo  ndo  ei  by$so 
torta;  viginli  cubitorum  longitudinem  ei  tatitudinem. 
Ecce  ubi  apparet  eaiiidcm  dicUm  superius  altitudi* 
nem,  quus  aiihcorum  esteiitorum  fuerat  loiigitudo. 
Dciiique  addit :  El  Uuiludincm  quinque  cuLitorum.  Tot 
eiiim  cubitis  laiiudiiiis  erigebantiir  tciiloria  extc- 
rioris  atrii  ,  sicut  iiitcrioris  cubitis  quatuor.  Sic 
auteui  et,superius  dixcrat :  Ioiijfilic</o  autem  atrii 
eentum  per  centum.  et  lalitudo  quinquaginta  per  ^ntii- 
quaginta  ^  el  alliludo  quinque  cubitorum  ex  bgsso  torla. 
ilanc  laiitudinem  dicens  quam  postea  altitudiiiem 
dixit ;  quoniam  quae  jaceiitium  laiitudo  esi ,  eadeiii 
erectoram  altitudo.  Sicut  quod  paulo  aiile  commc- 
rooravi,  quae  cum  texuiitur  altitudo  est,  eadem  cum 
tcnduiitur  loiigitudo  est. 

ii.  [Ib.  XXVI,  i2 ,  9 ,  i3.]  Nuiic  jam  quod  distulc- 
ram,  vidcamus;  quomodo  ex  hac  forma  uiiiTcrsi  ta« 
bernaculi,  quam  sicut  p»tuiantc  oculus  collocavi , 
difliculus  iila  solvatur  de  capillaciis  velis.  Qu»  for- 
Usse  ideo  erat  abstrasior,  qula  per  aiiticipationem  ibi 
aliquid  dictum  est ,  quod  prolicerct  operi ,  de  quo  po- 
stea  fucrat  locuturus,  cum  atrium  Ubemaculo  cir- 
cumponcndum  describcrct.  Nuiic  iiaque  vcrba  i|tsa 
videamus.  Et  suppones,  iiiquit,  quod  superabit  in  veiis 
tabemacuii^  dimidium  veii  qaod  superabii  $ubiege$; 
quod  abundal  in  veii$  tabemacuti ,  $ublege$  po$t  iaber- 
nacuium»  Iloc  totum  quod  diclum  est  uuum  seiisuni 
babet ,  quia  dimidium  veli  qiiod  superaverit,  Ih>c  est, 
id  quod  abiindaverit  de  vclis  ubcmaculi ,  subtcgen- 
dum  cst  post  uberiiaculum.  Quomodo  ergo  supcret , 
id  est,  abuiidct  et  rcstet  diniidium  veli ,  ex  illu  serio 
coiinexorum  vclorum  oportct  inquircre  :  qaoniaro 
quinqiio  in  se,  el  sex  in  seconnccii  voluit,  sicut  su-« 


dicit  auhca  qux  teiitoria.E/  iaius  quod  esl  ad  orieiuem  .    P®""*  loqucns  dixcrat,  sexlum  vclum  a  facie  Uber- 


quinquaginta  cubilorum  lenloria.  Post  hxc  rcdit  ad 
postcriura  laberaaculi ,  ut  ostendat  quemadmodum 
ilhc  decein  coluinnoi  spiitium  de  quo  loquebatur,  atrii 
eomplectebantuir.  Quindicim  cubitorum,  iiiquit,  quod 
4$t  a  dor$o.  Dorsum  appeilat,  quia  posteriora  Ubcrna- 
culi  erant,  h\  cst  a  parte  occidentis.  Et  coiumnw,  ia-. 
quil ,  eorum  tre$,  et  ba$e$  earum  tre$.  Et  a  dor$o  teeundo 
hinc  et  hine  secundum  portam*  atriiauiwa  quindedm 

*  Rat.  et  Lov.,  impar.  Am.  Er.  etquiuquc  llss.,  tn  portam. 
iM  Hss.,  in  porta. 

"  Edtu,  exccpto  Rat. ,  riginti  eercte.  Abcst  iBrea  a  Mss.  .  t 

*  Witu  piirfem ;  jto  cpio  Mss. » portm.  slc  ctiaiu  LXX, 


naculi  duplicandum ,  id  est  ab  oriente.  Toties  eoim 

liosteriora  tabernaculi  a  parte  occidentis  esse  ^signili- 

cavit,  id  est  ad  marc.  Quid  igitur  lacies  tabernacuii. 

nisi  pars  illa  intclligenda  cst  quae  e^t  ad  orienteiu? 

I^rs  ergo  illa  qua  ycla  qninque  coniiexa  sunt ,  habct 

cubila  centum  quinquaginU,  lioc  est  quiiiqities  triceiKk 

(tricenoram  enim  cubitorum  erant  singiila ,  sicut  ea 

Deus  ficri  jusserat) :  illa  vero  pars  in  qiia  erant  noa 

quinque,  sed  sek  vcla  sibinict  simililer  eonncsi,  cu« 

bita  liabebat  centum  octoginia ,  id  ost  sexics  irioeua , 

^  cisli^ercicwis  U8.f  conjuncta  aparle  occidentttH. 
*  l.egitur  apud  txx,  ExcnJI  ca|).  77,  £7  vetanun  porla:aLiL 
Goofer  vulgat.  Cxodi  cap.  58^  T.  18. 


QUi£ST10NUM  S.  AUGVSTINl  IN  IIEPTATEUCUUII 


m 

ae  per  lioc  ilfeplicaio  ex  eis  ono  velo,  sicut  jassam 
ett ,  secuiiduiii  laciem  labcmacali,  minaebantur  in  ca 
duplicaiioi>e  cobita  quiiidecim ;  quibus  detraclis,  cen- 
lum  texaf inu  quinqiie  remanebaiit.  Et  idco  post  Cf*n- 
Cum  quinquaginU  cubita ,  quibus  illi  parti  quinqne 
velorum  etiam  Ista  pars  sex  Tclorum  aM|aabaiur, 
superabant  atqiic  abundnbant  cubita  qoindecim.  11- 
linc  enim  eram  a  parte  quinque  velorum,  ciibila 
emtnro  quinqnaginia  :  hinc  autem  a  parte  sex  ve- 
loruin,  duplicato  uno  vclo  secuiidum  faciem  fa- 
|:enm'uli»  erant  ciibiu  centiim  sexaginta  qninqiie. 
Plus  ergo  lialieliat  pas  isla  eubiu  qiiiiidociin.  Hoc 
dicit  dimiilium  vell,  qnod  jiibet  subtegi  posl  ta- 
bemaciilam ,  ot  qiiia  illiid  a  Tacie  duplicatum  cst , 
boe  dimidium  rcdundaiis  a  posleriore  parte  Ubenia- 
culi  noii  diiplicarctur,  scd  subtegerelur,  id  est,  omnia 
ipsa  quinilccim  cubita  sul)tcrinissa  tegerentur :  ac  sic 
et  ipsa  illi  longiliidini  (lotraherenlur,  sicut  illa  ili- 
dem  quindecim a  racic  talicniaculi  unius  veli  duplica- 
tione  detracu  sunt :  coque  modo  centiini  quinqua- 
ginU  cubitis  qiiinqiic  vclonim  occurrerent  cx  alia 
porie  ccnlum  quiiiqiiagiiita  cubiu  sex  velorum ;  tri- 
ginU  scilicet  oibitis  de  cciituin  octoginU  detractls ,  a 
facie  labcmacnti  velo  duplirato,  ela  posterioribus  ta- 
beniaculi  dimidio  velo  subtccto. 

15.  Jam  illud  quod  soquitur  aliiid  cst ,  ct  aliam 
quxationem  infcrt ,  propier  quain  maxime  litijtis  loci 
exposltioncin  diflcrendam  putavi ,  ut  priiis  ct  Tormam 
coriStiiiicmll  tnbernacnli,  ei  de  alrio  clrcumpiMienio 
qiiod  scriplum  est  vidercmus.  Seqtiitur  crgo :  CubUum 
ex hoc ,  el  cubitHm  ex hoc.exeo  quod  superat  retis  de 
,  longiludine  vvlorum  tabemactiti,  erit  conlcgem  supcr  ttt- 
lera  tabemacuti  hinc  atque  hinc ,  ut  operiat,  A!iud  c^l 
qiiod  supcrabit  una  pnrs  sex  vclorum  atiam  partciii 
quinquc  velonim ,  proptcr  ampliorem  vclorum  iiumc- 
nim,  unde  jam  dixiinus  :  aliud  quod  supcrabil  dc  lon- 
gitudinc  velorum ,  uiidc  nunc  dictum  esl.  Ita  cnim  non 
parspiirti  compnralur,  ct  altera  alteram  siipcrarc  invc- 
iiiiur ;  illa  scilicel,  qu»  vcla  sex  habet,  iliam  qunc  vcta 
qulnque  babet ;  qu»  amb»  ut  sibimet  xquarcntur,  a 
hcic  labeniaculi  (acueslunius  ve!i  duplicalio,  a  tcrgo 
dimldii  subtcctio :  sed  ipsa  vclacapillacia  comparata  au- 
lusis,  ex  quibusdecem  jussil  llori  intcrius  ubernaculum 
quatuor  culoribos  lextis,  longiora  repcriunliir  culJiis 
binis.  Ea  enim  craiit  aulu;a  slugula  cubitoruin  viginll 
octo,  ista  trigitila  :  idco  liic  non  ait ,  Ex  co  quiHl  su- 
pcrat  dc  velis ;  sed ,  Ex  eo  quod  supcrat  velis  de  lon» 
^ititdine  vetorum.  Quid  est  ergo,  Cubitum  ex  hoc ,  ct 
ctibitum  ex  hoc »  erit  contcgens  tuper  tatera  tabcrnantU^ 
uisi  quia  illa  longitudo  iii  qiia  biiiis  cubitis  vela  capil- 
hcia  longiora  sunt  auhcis^,  siiigulis  singula ,  non  tou 
iii  nnam  parlem  cogcnda  est ,  id  cst ,  ul  quidquid  su« 
prrai ,  ad  posteriora  Ubcrnaculi  colligalur ;  scd  dis- 
iribnatur  ex  gsquo,  Unlumque  ejus  ad  priora  Uber- 
nnculi,  qiiantum  ad  pos^teriora  Iribuaiur :  id  est,  quo- 
niani  diio  cubita  in  singulis  vclis  eaindem  qii:c  suporat 
loiigitiidinem  raciunl,  ul  cubilum  inde  aurcrai  pars 
isia,  et  cubltum  illa ;  iu  dc  singulis  cubilis  suis  lia- 
bcLii  pars  isu  cobiu  dcccm ,  ct  illa  de  suis  singulis 


decein;  qiionram  deoem  rela  bihitcubilb  tougion,' 
vigiiiti  culsitonim  longitudinem  (aciunt ,  qua  fideotur 
su|)crare  seric  sua  seriem  aukeorum  ? 

IG.  Deinceps  videndum  esi  haec  viglnti  cubiU,  qoe 
stipcrani  do  longiiudine  velorum ,  cul  spatio  cingeailo 
pronciant.  Si  enim  vclis  capillaciis  inlerius  Ubema* 
culuin  circumtegitur,  ita  superant,  ut  quid  ex  eis  coo- 
ptTialur  non  sil  omiiino.  Uude  resUt  etiain  ipta  sab« 
tegi,  el  sublegendo  detrahi ,  qu:Ml  Scripttira  non  dicit. 
Auloca  quippc  decem ,  qu.c  liabcnt  ciibiU  vicena  et 
ootoiia ,  quibus  iiiterius  tendilur  labernacidiim ,  cir- 
cumplectuulur  spatium  quantuin  possunt  cirtmuplecti 
cubita  duceiiU  octogiiiia  :  undc  latcra  iira  biogion 
ausiralc  ct  aqiiiloniuin ,  habentia  viccnas  columoas, 
aurerunt  ex  his  cubilis  cciitena  ^  cubita ;  rosUnt  ocU- 
ginU,  qu»  duobus  rcliquis  latcribus   brcvioribus, 
oricnlali  quod  non  babot  ordinem  coliiinnaram ,  et 
occidcnuli  ubi  crant  columiix  oclo,  quadragena  dis- 
tribuanlur.  Proiiide  in  capillaciis  velis »  quoiiiam  dc- 
traciis  Iriginu  cubitis  IrcccnU  rcsubaiit ,  si  trcocuiis 
cubilis  capillaciorum  veloruin ,  duceiiU  octoguiU  eo- 
operiantur  aulxorum  ,  iu  supcremnt  viginti ,  ut  iioo 
sit  quod  cx  cis  lcgatur.  Proinde  duo  illa  cubiU  ,  qtu 
singula  capillacia  plus  Iiabenl ,  cx  qiiibus  summa  vi- 
ginti  cubilorum  coIIccU  esl ,  sic  distribuenda  sunl^ 
Cubiium  ex  hoc ,  et  cubitum  ex  hoc ;  id  est ,  ne  omiiia 
iii  unam  parlem  coganlur,  ut  proflciant  opcriendis  h- 
teribus  tabcruaculi ,  scd  exlerioris  atrii,  id  est,  omiiia 
illa  ircceiiU  ciibiu  vclonim  capilbcioruin  cxtrinsccns 
taboniaculum  ciiigaui.    Adjunriis  quippe  btcrihus 
alrii  extcrioris  centenuin  cubitorum,  id  cst  ',  auslri 
ct  aqiiilonis ,  quinqiiagena  cubila  supersuiit  orientis  d 
occidetilis ,  qiiu;  omnia  fiunt  trccoou ,  quibus  coope* 
ricudis  capill.-icitjnira  trcccntciia  sufliciunt.   Hoc  esl 
quod  nit,  Cttbilum  ex  hoc^  et  cttbitum  ex  hoc;  id  est, 
distribiilio  duoruin  cubitorum ,  quibus  unumquodqoe 
vclum  cnpillaciuin  longius  cst,  lioc  cst  erM  ^piod  so- 
perat  vetis  de  hngitudine  velorum ,  erit  contegens  mper 
lalera  tabcrnacuti ;  illa  scilicel  extcriora  qux  ad  otriuai 
pcrtinenl ,  hinc  atque  hinc  ut  operiat  :  nec  illa  ipsios 
atrii ,  qu:c  ccnlcnis  cubilis  et  vtcenis  columtiis  leo- 
dtintur ;  ipsa  cnim  non  sunl  facU  longlora ,  quam  illa 
intcrioris  Ubernaculi  qu:c  dccem  aul.ois  lciiduntur,  d 
vicenas  eiiam  ipsa  columnas  habciit.  Nam  sicut  iule« 
rioris  Ubeniaculi  diio  lalcra  ab  aquilone  et  auslra 
centenis  cubilis  porrigunlur,  ita  et  cxlcrioris  aurii.  Noa 
ergo  ad  ipsa  exicriora  loiidcm  coluinnarum  latcra  tc- 
geiida  capillaciorum  vcloriim  proflcil  longiludo ,  qiia 
longitudinem  supcrant  auljcorum.  Tanlum  enim  daol 
extcrioribus  lateribus,  qtianlum  et  inlerioribus  da- 
rcnt,  id  est  cubila  cenlena,  qiix  fiunlducenU  :  sed 
qiiia  lalcribus  oriciitis  et  occidentis  sunicerent  lalora 
quadragcna,  si  Uniummodo  interius  UberDaciiIom 
vclis  cjipillaciis  cingerctur;  additis  autem  lalcrilMt 
alrii  crevil  tabcriiaculi  lalitiido,  ut  lcgendis  laierilws 

^  Editl ,  dnccnta.  Mss.  vero,  ccntena :  id  est ,  duo  tetera 
aurerUiit  sua  (luoUque  cenlum  cubiia. 

<  lx)v. ,  centttm  ctibUorum,  id  ed,  El  |iau1o  post,  ^nim^mk 
gint:i  cubit:t ,  |  ro  qiiinquagcmt ,  exgraviori  certc  lljOino» 
l^b.rum  lap^ 


UBER  SECUNOUS. 


i70 


lUili  et  occiJciilali  jam  non  qiiadragcna ,  sed 
luagena  cubiia  sial  neccssaria  :  ad  ea  lcgenda 
zere  poluit  cipillacioruin  velorum  longiludo  am- 
quani  aulxoruin ;  ul  non  ambo  cubiu ,  quibus 
longiora  sunl,  ex  una  parie  impcndcrcnlur,  sed 
unex  hoc^  et  cubilum  ex  hoc;  ac  sic  liaberct  ex 
»upenibundaiilia  lalus  orieiilale  cubiia  dccem ,  et 
eiitale  alia  deccm.  Yigiuli  cnim  fiunl  biiia  dc- 
:  quia  vcli  uudecimi  *  cubita  trigitila  duplica- 
et  subteclione  ab  hoc  ambilu  dctrabunlur. 
.  Sed  quoniam  id  quod  litiiic  iiitcrpretitum  est, 
Miit  ex  hoc,  cl  cubituiH  ex  hoc ,  cx  eo  quod  supenil 
de  longiiudine  vdoruin  labernaculi,  erit  conlegcns 
lalera  tabernaculi ,  gnecus  iiabet  ir/a-/ia,  qux  la- 
lonnulii  uon  latera^  sed  obliqua  interiireiali  suiit, 
Lo  movet ,  quia  ctsi  niliil  bic  videalur  obliquum, 
mnesaiiguli  quatuor  laterum  rccli  sunt;  n)&yM 
II  dici  latcra  ilia  non  possunt ,  quorum  uniim  cst 
:ic,  allcrum  rclro,idcst,oricntalectoccidcntale, 
Uyca  dici  possunt  a  dcxtro  el  a  siiiislro,  id  cst , 
onium  et  australe  :  cum  crgo  non  siiit  ca  iraavca 
babent  cubita  quinquagcna,  quibus  laleribus  te- 
is  profcere  potuisse  diximus  superantcm  longi- 
em  capillaciorum  velorum ;  quomodo  crit  verum, 
um  ex  hoc,  et  cubilum  ex  hoc,  ex  eo  quod  iuperat 
ie  longitudine  velorum  tabernaculi ,  erit  contegcn$ 
latera  labernaculi?  Scd  nimirum  de  illis  latcri- 
egendis  luquilur,  qiuc  etiam  dorsa  appellat  quiii- 
rum  cubitoruiii  columnarumque  tcrnarum,  quae 
porta  alrii  habeiitc  cubila  viginti  ct  columnas 
lor,  quinquaginta  compleut  cubila  ct  columnas 
D.  Hxc  latcra  ex  istis  suis  finibus  in  iiiedio  po- 
mt  atrii  portam,  cx  illis  aulcm  oslium  tabcrna- 
intcr  portam  atrii  ct  ostiuin  labernaciili  spaiium 
,  quantum  cubita  illa  concliidunt  vigiiiti  a  porla , 
xlra  Ixvaque  quindena.  In  eo  spatio  est  altaro 
austomalum  intra  portam  atrii  anle  osliiim  ta- 
iculi ;  et  iiilcr  altare  ct  oslium  tabcriiaculi  labrum 
.n ',  ubi  sacerdotes  manus  et  pcdcs  lavabant.  Di- 
lcr  aulcni  -  mensuris  examinatis,  forlasse  iu  istis 
bu8  teniarum  columnarum,  qux  «Uvca  grxce 
suiit,  nonnulla  eliam  obliquitas  invenitur;  ut 
rnisira  quidam  inlerprelcs  nostri  oblKiua  ii.tcr- 
rcntur,  qux  in  gncco  «^avca  repercruiit.  Non 
Tela  capillacia  quindcnis  cubitU  suis  possunt  te- 
quiiidciia  cubila  tcntoriorum  in  illis  laleribus , 
iK;&lei'ioribus  parlibus  tibcrnaculi,  antequam  ad 
i:era  dcflcctaniur,  noii  amplius  quain  dena  cii- 
inpciidei  int.  Ac  sic  ex  linea  rccta  poslerioris  ta- 
iculi,  id  est  a  parte  occidentis;  qu;c  liiiea  cum 
ftsetocto  columnaspertinentesnd  iulerius  taber- 
iiin ,  deccni  hal)crc  coepit  additls  laleribus  alrii 
iuris ;  ct  cuin  babuisset  cubila  quadraginta  ad 

!iU,  undccvn.  vcrius  aliquot  Mss.,  undecimL 

ic  lociis  iii  iutegnun  restilnitur  ope  Mss.  Valicani 

Gurbei(*nsis  el  ThuaQci.  ^aro  in  editis  Am.  Er.  ct  IjOV. 
hlbebotur  :  /ii  eo  spatioest  aitare  tabernaculi,et.inler 

tubern.iculilabrumf  eic.  A^ud  aat.  ot  aliquot  >:ss.:  /n 
Ho  eft  aliare  labemacuHt  ct  inter  aitare  atquc  ostirnn 
\aci:ti  /.:^i  wu. 


oclo  columnas  pcrtincnlia,  quiii<|iiaghita  bab.rc  coepit 
iti  columnis  decem  :  ex  bac  ergo  rinea  cum  tecta  fue- 
riiit  velis  capilhiciis  dena  cubiu  ab  utro<iue  angulo 
vcnientia,  rest;ibunt  in  medio  triginta  non  tecta  velis 
capillaciis,  scd  illis  tantiimmodo  auIxMs;  inqiioniin 
trigiiita  cubitorum  medio,  per  quotlibet  cubita  tendc- 
reniur,  erat  ostium  labernaculi.  Proinde  illa  laiera 
ternarum  columnarum  et  quiiidenorum  cubitorum,  » 
ex  illis  ftnibus  suis  quibus  jungebaiitur  porUe  atrii^ 
palebant  inter  se  cubitis  viginli,  quia  tantum  habebat 
porla  qua;  illa  lalera  dirimebat ;  ex  aliis  aulcm  finibus 
quibiis  hxrcbant  posteriori  illi  linex  taberiiaculi ,  de 
qua  locuti  sumus,  habebant  iiiter  se  cubita  triginta ; 
procul  dubio  eraiit  obliqua  :  quoniam  plui  intcr  se 
putcbaiilex  hac  parte  ubi  babebant  media  cubita  tri- 
ginia,  quam  ex  illa  parte  ubi  habcbant  mcdia  cubita 
vigiiiti.  Ita  illa  dcccm  cubiia  capillacioruni  velonim  , 
quod  eral  dimidiuni  abnndaiitis  longitudiiiis,  qiix  pro* 
ficiebant  posteriori  parti  taberiiaculi ,  hoc  esl  occt^ 
dciitali,  sicut  alia  dcccm  proficiebant  priori  parti,  id 
e^t  oriciituli,  quinis  cubitis  complebant  tectiiram  late- 
rum  illosum,  qu;e  graece  irOavca  dicta  sunt,  iiide  quiii- 
que  et  hinc  quiiiqiie.  Qux  si  dcfuisseiit ,  dciia  cubita 
legerenlur  in  eisdem  laleribus,  ct  quina  niida  cssent. 
Itaqtie,  quantum  mihi  videtur,  melius  intclligitur  hinc 
cssedictum,  Cubitumexhoc^  et  cubitum  ex  hoc^  ex  eo 
quod  superal  vclis  de  longitudine  vetorum  tabernacuti , 
non  qui:i  eraiit,  cum  hinc  et  hido  quina  esscnt;  sed 
quia  ex  illa  loiigitudinc  redundabant,  in  qtia  binis  cu- 
bitis  erant  aulxMS  capillacia  longiora,  ex  quibus  duo- 
bus  cubitis  uniuscujusquc  veli  cubitum  profeccrat  parli 
orieiitali :  rcstabat  utique  alterum  cubitum  parti  occi- 
dciitali,  ut  cubi.um  cx  boc  essct  contcgcns  supcr 
ic;av(a  tabernaculi.  Unde  dictum  cst ,  hinc  atque  hiue 
ut  operiut,  quia  iion  operiebat  totiim,  si  eadcm  quiiia 
ciibila  dcfuissrnt. 

18.  Nunc  jnni  quoniam  satis  disputatum  est,  quo- 
niodo  illa  omnia  iiiteiligenda  sint,  qux  m  tabemaculi 
consiitutione  videbantur  obscura,  brevitcr  si  possu- 
nius  enitamur  ostcndere  quid  sit  eadcm  dispulationo 
conrcctum.  Ab  occidenle  igitur  intrabatur»  et  prinia 
erat  iiigrcdiendi  porta  atrii,  quu:  patebat  \  iginti  cubi- 
tis,  ct  lial5ebat  qualiior  columnas,  quibus  dependebat 
vclum  viginii  cubitis  exteutum,  erectum  antcm  cubi- 
tis  quinque,  quatuor  illis  svpe  commcmoralis  coh»rt- 
biis  acu  picto  opere  variato.  Ilac  porta  iii;;rediens  ex- 
cipiebatur  atrio,  ciijus  latcra  dextera  Ixvaqiic  qiiui- 
dciiis  cubitis  et  ternis  coluinnis  porrigcbantur  intror- 
sus;  ut  in  nicdio  ponercnt  osliiim  talKrnaciiii  iiitcrio- 
ris,  in  ea  parle  quo  pervcniebant,  sicut  in  mcdio 
poiicbant  portani  atrii,  ab  ca  parte  uiide  hicipicbanl. 
11  citaquealriumlatiuseratquain  lo:giiis.  Nain  lon 
giludo  ejus  erat  a  porta  ipsiiis  us4|uc  ad  iistium  taber- 
naculi  intcrioris,  in  cubitis  Tcrme  quindecim  :  btitudb 
auteni  circa  porlain  iii  cubitis  viginti,  circa  ostium 
veroin  cubitis  triginu.  Undeobliiiiia  illa  latcra  fuiss» 
iiitclliguntur,  quae  dcxtera  lu:vaque  in  coluinnis  ternis 
ei  qiiindenis-cubilis  erant.  In  hocatrio  crataltarc  sa- 
iiiiiciuruiu  quadratuni,  qtjinqiie  scU4Cct  cubilis  lou- 


QUi£ST10Nl3M  S.  AUGUSTINI  IN  lierTATEUCIIUM 


€71 

|iim,  a  tocideiii  toUim.  Inter  porUm  ec  allare  spaliani 
cr.it,  abl  Tersabaniur  qni  tacriflcia  imponelKini  aliari: 
introrsus  vero  inicr  altare  et  ostium  tabcmaculi,  locut 
cral  ciiicris  anie  aliare*,  et  deinde  labrum  xneum 
ubi  manos  et  pedes  sacerdotes  larabant,  tcI  altari  in 
alrio  servituri ,  vel  tabcmaculum  intcrius  ingrcssuri. 
Teiitoria  porro  bujus  atrii  in  lalcribus  tcnianim  co- 
luniiiarum  byssiiia  erant,  cxlcnu  cubiiis  quiiidenis» 
enxiacubiiisquinis. 

19.  Ab  hoc  crgo  alrio  intrabatur  ostium  inbcrna- 
culi  cum  iranslsses  altare,  et  labrum  xneum.  Intraba« 
lur  aulem  aperiis  aulx*is,  quibus  decem,  quinqiie 
hinc  ei  quinquc  indo  ex  advcrso  sibimct  consUiulis » 
lotum  ipsum  iiiicrius  labcmaculum  cingebatur.  Qiiod 
ostiuin  ingrcsso  occurrebat  vclum ,  quod  ad  oslium 
fuerat  opposiium,  in  quiiique  columnis  extcntum,  va« 
riaium  illis  quaiuor  coloribus  :  quod  vcluni  cum  Ta- 
cicndiini  prxcipcrei,  adduclorium  vocavit,  crcdo  quod 
currerel,  duccndo  ci  reduccndo,  cum  opcrircl  aiiiuc 
aperirel  ingressuin.  Traiisilo  islo  velo,  excipiebai  pars 
labemaculi  iiiedia  inier  lioc  vcliini  ei  illud  altcrani  in- 
lerius,  quod  columnis  qualnor  riicrut  iinpositum ,  cx 
illis  quaiuor  coloribus  raciuni,  ct  separabal  inler  saii- 
cta  qu.-eforinsecus  crant,  ct  sancta  saiutomm  interius 
fiosiu.  In  hoc  iiaque  mcdio  spatio  inlcr  isu  duo  vcb, 
meiisa  eral  aurca,  qux  liabelMii  panes  proposilionis  in 
in  parte  aquilonis ;  ct  contra  eaiii  candebbruro  au- 
rcum  seplero  lucemaram  in  panc  austri.  Uuc  usquc 
secundis  saccrdotibos  licebat  intrare. 

iO.  liiterius  autcm,  id  est,  in  sanclo  sanctoram  uU 
tra  velum  quatuor  columnaram ,  arra  crat  lesiimonii 
dcaoraU,  in  qua  erant  Ubulu;  kiplde»  Legis,  et  virga 
Aaron,  et  urna  aurea  cum  maiina ,  ei  propiiiatorium 
desiiper  aureum,  ubi  sUbant  duocbcrabim,  alis  obuiii» 
branies  propiibiorium  ct  intucnlcs  inviccro  et  ipsuin. 
Aiite  arcam  vcro,  id  cst  intcr  arcam  et  vclum,  posi- 
tiim  eral  alure  inccnsi,  quod  aliquando  aureum  dicit 
tkriplura,  aliquando  deauratum ,  aurcum  uiique  ap- 
peilaiis  qiiia  erat  iiiauralum.  Ad  hxc  8.iiicia  sancioniiii 
nisl  suinmo  sacerdoil  non  liceb:it  inlrare  qiiotidie  pro- 
ptcr  iurereiidum  inceiiBum ;  semel  auiem  in  anno  cum 
saiigiiine  ad  pariflcandum  alure ,  et  si  quando  forte 
f  xigebat  necessius  pro  peccaio  sacerdotis ,  aut  uni- 
vcrsaj  synagogre,  sicot  iii  Levitico  scripium  est  [Lmt. 
xvi).  Sic  Intrabatur  Ubemaculum  ab  occidcntc,  id  cst 
a  poru  alrii  *  usque  ad  lalos  orieiiule  inirorsus  ubi 
eral  arca  iedtimonii. 

«I.  Ilocauiem  inierius  Ubemaculum,  qnod  inciple- 
bat  non  a  porta  airii,  sed  ab  osiio  quod  appellabatur 
osiiom  Ubemaculi,  ct  nniebalur  in  loiigum  latere 
orientls  ubi  erat  arca  testimonii,  decem  aula.M$  conclu 
debaior,  quoram  crant  singiila  viginti  octo  cubitoniin, 
qoinque  hinc  et  quinque  iiide,  sibimct  coimexa  ansu- 
lis  el  circalis,  el  ex  adverso  sibimel  coostituu;  et 
columnis  vicenis  in  lateribus  longioribus  aquilonis  ai- 
que  aosiri,  ei  columnis  octo  a4aiere  occideiiiis,  a  la- 

'  BdiUo  Rat.  et  ms.  qtiatoor  omiUttnl,  mU  allare. 
*  sic  veius  oodex  Corbeieusis.  At  oditi  ol  Hures  Mas.,  a 
for'a  Amru  vaiicanus  Hs.,  a  porta  atrH  tmri. 


671 

tcre  aiitcm  oricntis  nullis  colimnit,  tediolitialsrii. 
Qua:  aul:i!a  decem  erigcbaiilar  in  eiibilis  qoalnor,  et 
per  tolnm  circuitum  leiidebanlor  in  cubilii  dueenlb 
oclfiginu  :  t|uoram  ceoiena  in  laleribot  eram  loigio- 
ribus  ausiri  el  aquilonis  per  vieenat  coloninat;  qoa- 
dragena  vero  cubiu  in  reliquit  duobut  laleribut  bie- 
vioribus;  uno  occideiitis  per  colomnat  oelo;  aHcrt 
orieniis,  ubi  columnae  non  eranl,  tcd  tola  tendeban- 
lur  aulu;a  dc  tolis  doabus  angaUribut  colomnis,  mc- 
diis  autem  nullis  :  el  eranl  haec  anlaea  decrm  de  qoa- 
luor  coloribus  tcxu.  lloc  crgo  interiiit  ubcmaciilniu 
circunidabaiur  atrio  ab  autiro  viguiii  columnb,  ei  ab 
aquilone  viginii.  Qux  due  alrii  latcra  aM|oalem  babo 
bani  longitudinem  cum  bieribus  inlcrioris  Ubenia- 
cuti ;  quia  et  ipsa  viccnis  columnit  porrigebanlur  in 
ciibiiis  toiidcm,  id  esi  centenis.  A  blcre  autem  orien- 
tis  airium  concludcbaiur  columnit  deccm,  cubitis 
quiiiqiiagiiiU  :  qui  ordo  columnaram  rectus  erat,  d 
incurrcbai  iii  illas  duas  angulares  Intcrioris  Ubema- 
ciiti,  quas  solas  oricnlis  pars  h:ibebal ;  proinde  cani 
ipsis  complebanlur  decem.  A.btere  aulem  oeeideniis 
habebai  quidem  airium  deoem  columnat ,  non  laoka 
rccio  ordine,  ted  sicot  jam  ostendimus,  lanqoam  tri- 
porticum,  quatuor  a  porU,  et  teraas  a  lateribut. 

S2.  Univcrsum  auiem  atriom  In  circuilu  Ubemii- 
ciili  ienioriis  byssinit  cingebator,  qum  erlgebanlar 
cubitis  quinqiie :  his  saperveniebaol  Tela  capinada 
undccim ,  ex  una  parte  quinque  tibimel  coiinesa ,  ex 
alia  sex.  In  counexione  crgo  quinque  veloram,  cobiia 
erani  centum  quinqoaginU ;  ex  alia  vero  parU  in 
connexione  sex  velorom ,  cubiu  erani  cenlum  octo» 
ginu  :  quoniam  vcla  singub  tricciioram  rneronl  cu- 
bitoram.  Sed  ut  alia  pars  alieri  coicquareior,  do|ili« 
catum  esl  ununi  velum  a  lacie  Uberoaeuli,  id  etl  ab 
oriciiie ;  ei  sublecium  est  dimidium  Teloin  a  parU 
postcriorc ,  id  esl  ab  occidente :  aiqoe  iia  toblracU 
tunl  cubiia  triginU,  quanU  eraivcli  oniut  longiludo; 
el  remanscranl  centum  quinquaginu,  queleilam  os 
parte  altera  fuerant.  Circuiius  iuque  velorom  capiU 
lacioram,  qiio  dngebaiur  alrium  Ubemaculi,  tie- 
ceniis  cubilis  tcndebatur,  sicot  drcuilut  deeem  au- 
kuoram  inlcrioris  Ubcrnaculi  cubilit  duceiilit  odo* 
giiiU.  Auiaca  quippe  tingula  habebanl  cubiu  Tioeiui 
el  ociona  in  longiliidine ;  capillacia  vero  Tebi.lriceais 
cubiiis  longa  erani.  Quapmpter  ex  ambilu  aulaeoram 
intcrioris  Uberaaculi,  qui  erat  in  cubiiis  ducenlit  ocu- 
ginu  ceiilena  cubiu  in  iateribiis  loiigioribut  eranlaotlri 
ct  aquilonis ,  el  qoadragena  In  duobut  brevicnlw 
orieiilis  et  ooddeniis :  ex  ambilu  aulcm  capilUdonnn 
vdoram,  quoalrium  exlerios  tegebauir,  quU  iiBbilas 
eral  in  cobitis  trecenlis,  ceiiiena  eranl  in  hleribos 
longioribus  austri  ei  aquilonis,  quoniain  aeqiMlia  enal 
laieriiius  Ubemaculi  inierioris,  quinquagena  autem 
in  duabus  reliqiiis  partibus  orieniis  el  occidcnlis.  Ac 
per  Iioc  duo  illa  cubiu ,  quibus  longios  enl  auUeo 
velum  capilladuin ,  nou  kiieribus  auslri  el  aquikinit, 
quae  paria  erani  atrii  exierioris  el  Uberoaciili  inie- 
rioris,  scd  lateribus  orienlis  cl  occidcnlis  proficiebani. 
Ic  cis  coim  laicribus  crcvcrat  tabcniacnli  latitudo. 


LIBER 

mpoBilo  cxtrinsccus  alrio  :  scd  quinqimgiiila  cu- 
relonini  capillacioniin  a  parle  oriciiiis  pcr  de- 
solumnamm  rccium  ordiiiem  tcndeUanliir ,  cis- 
roflciebal  unom  cuhitum  cx  duobiis  illis,  quibus 
idem  velorom  major  fueral  longiiudo ;  alia  Tcro 
I  quinquaginti ,  qiiae  occidenlali  latere  debe- 
r,  qoibus  allcrum  es  duobus  illis  cubiluin  pro- 
lAf  non  leiidebnntur  per  columnarum  ordiiiem 
n.  Ibi  eiiim  erat  iila  lanquam  triporticus,  quae 
nlebat  siKitiiun  atrii ,  ubi  essct  altare  sacrificio- 
qiiatuor  coliimnis  a  poria,  et  ternis  a  Interibus : 
'  hoc  non  potcrant  ctiani  portam  ^  ciiigere  ilia 

ii  omtttunt,  porUan ;  habeut  omnes  Mss. 


TERTIUS.  674 

cubita  quinqunginia ,  sed  iisque  ad  coopcricnda  obli- 
qiia  illa  latcra  tendobantur,  qux  in  coliimnis  temis  ct 
quiiidenis  ciibitis  erant.  Erigebantur  autero  capillacla 
vcLi  cubitis  quatuor ,  eisquc  tegebantor  atrif  tentoria 
byssina ,  qiioruin  crat  erectio  iu  cubitis  quinque. 

•  23.  Pelles  vero  rubricataB  supcr  capilbda  vela  ve- 
niebont.  Dcsiiper  autem,  id  est,  a  parte  tecU ,  vire 
camerae  tabernaculum  pellibus  hyacinthiiiis  tcgcba- 
tur  :  utrum  cum  airio  et  spatiiim  illud  intcrius,  nou 
apparct;  scd  credibilius  esi  atrii  spatia  qux  inler  ex- 
tcriores  et  inieriores  columnas  erant ,  corium  ^  aper- 
tuin  babuisse,  maiime  illud  occidci^lis ,  ubi  erat  aC- 
t;irc  sacrificiorum. 

*  Am.  Er.  et  Lov.,  velum.  Ai  nat.  et  Has.,  rceduii. 


LIBER  TERTIUS. 

QnxsUoucs  in  Leviliciinu 


•f.l.[LEViT.fAp.v,  f  i.]SiaHUmammapecca- 
mt  midierit  vocemjitraiiom$,  H  ipu  te$ti$[uerU 
nii^oHt  con$eiu$  fuerit^  $i  nou  nuniia^erit^  et 
t  peccatum :  lioc  esl,  Si  non  utique  niiiilMMril  \ 
r  iMmliiiit.Qaod  enim  additum  est,  el,  lociitionis 
lals  in  Scripturis.  Vcrum  iste  sensus  quia  obscu- 
,  eiponendus  videtur.  Uoc  enim  videtur  dicere, 
B  bominem,  quo  aodiento  jurataliquis  fulsuro,  el 
m  falsom  jurare,  et  lacet.  Tuncautem  scit,  si  ei 
qua  jnraUir ,  testis  fuerit,  aut  vidit,  aut  con- 
bil;  id  est,  aliquo  modocognovilt  aiiloculis 
Nitpcxit,  aut  ipse  qui  jurat  illi  indicavit :  iia 
MMuit  esse  conscius.  Sed  inler  iimorem  hiijus 
i ,  et  timorem  proditionis  hominuro,  non  parva 
pterumque  lentatio.  Possumua  enim  paralum 
jurinm  admonendo  vd  prohibendo  a  tam  gravi 
»  revocare  :  sed  si  non  audicrit «  et  coram  no* 
re  quain  novimus,  falsum  Juraverit,  uirum 
idus  sit,  si  proditns  eiiam  in  periculnm  roortis 
il,  dirficiHima  qnaesiio  esl.  Sedqiiia  noD  ei* 
,  coi  lioc  iiidicanduro  est,  utrom  illi  cui  jiira- 
n  sacerdoti ,  vel  cuipbm  qui  non  soiuni  eum 
ui  non  potest  irrogando  sapplicium ,  sed  etiam 
iro  lllo  poicst ;  videlnr  mihi  quod  se  homo  sol- 
iama  peccail  vincolo,  si  indicei  talibua,  qul 
possuni  prodcsse  quam  obesse  perjuro,  sive 
rigendum  cnm,  sivc  ad  Deiim  pro  illo  placan- 
sl  d  ipsc  confessionis  adhibeai  medidnam. 
Ib.  Y,  2'6.1  Posi  hoc  autem  peocaii  genui ,  quod 
lurio  aliciqus  non  indicato  comroemoravii  nut- 
o  eo  sacriflcinm  jussii  olforri ;  sed  deiiide  tub- 
:  Amma  qumeumque  te^^erit  omnem  rem  tmmuH' 
ral  Nfdrfirfiil ,  auta  feracapH  immundi^  aut  <o- 
m  -fiwf  morftaiM  afromtiiaftoiiiuii  immuiidaniiii, 
'w$m  jumentorum  immundorum ;  aut  tedgerit  ab 
Makondm$,  ak  amnj  bmmimditm  ^ ^  quam  u 
t ,  tn^aMficr :  et  tatuerit  eum,  po$thdc  autem 
mtj  et  detiquerit.  Ncque  biii  lacriAcium  pro 
la  Er.  ei  Uv.,  i^  koce$t,$iMm  mmHamU.  u. 


isto  gcnere  peccati  qood  offerreiur  commcroonivii , 
sed  adhuc  adjecii,  et  aii :  Anima  quacumque  juranrit 
di$iinguen$  tabn$  malefacere^  aul  benefaeere^  eecundum 
omnia  qumcumque  diuinxmt  homocumjurejurando^  et 
laiuerit  eum^  et  id cognoterit ^  et  peccaterit  mmm  ex 
hi$ ,  ct  confeuut  fuerit  peccatum^  pro  quo  peccadt  ad^ 
vertue  ip$um.  liis  omnibos  sine  aliqna  interposiiiono 
sacriOcii  coonexia  ei  explicaiis ,  acyungit,  ei  dicit : 
Et  qferet '  pro  ii$  quee  deliqmt  Donuno,  pro  peccalo  quo 
peccavit,  feminam  ab  onbu$  agnam^aut  capram  deea^ 
pri$  pro  peeeato^  et  exorabit  pro  eo  $acerdo$  pro  peecato, 
et  renuuetur  itii  peccatum.  Quid  esi  crgo  quod  pro  U- 
cito  cujusquam  perjurio,  ei  pro  eo  quod  tangitur  mor- 
ticinum  Tcl  aliquid  immiindum,  nuUoro  sacrificium 
coromemoravit ;  pro  eo  vero  peccato  ubi  falsoro  qiii&- 
quam  nesciens  juravii,  dixii  oSerri  agnaro  vel  ca- 
pram?  An  pro  oninibus  supra  diais  hoc  sacrificium 
oportei  inteliigi  ?  Voluit  enim  prius  omnia  enumerare, 
ei  sic  inferre  quo  sacrificio  possint  expiari.  Sed  in  eis 
oninibos  supra  diciis  gcncribus  peccaioruTOy  sunl 
quanlam  propier  locutionuin  modos  subobscore  po- 
siu ,  slcuti  esi  quod  aii ,  morticittum  jumentorum.  Ea 
enim  qu»  graece  xnSvq  appeliantiir»  plerique  nosiro- 
nim  jumenia  interpreUti  siini;  quod  nomen  in  laima 
coiisuclndine  eoruro  animalium  esi^  quorum  labo- 
ribus  aiUuvamnr,  maxiroe  in  porUndis  oneribus,sic- 
uti  sunt  equi ,  asiiiiy  rouli,  caincli»  el  si  quid  hiiyiis- 
modi :  qox  vero  Gra.*ci  xxitn  Tocant,  Um  late  intelli* 
gunlur,  ui  oronia  aui  prope  omnia  pecora  isto  ftomiiio 
concludaBlur.  Ci  ideo  novo  gcncre  locutionis,  Telul 
«^iovicff^ ,  addituro  esi  ia  gncco ,  tmmiciulonwi ,  cnm 
diceretur ,  jumenlorum :  quoniaro  suni  eiiam  muiida 
pecora ,  quae  xT4«q  appellautur.  Qusc  auiero  juroenu 
iisus  laiions  appellal,  secundum  Legis  distinclioiitit 
nonnisl  immunda  sont. 

Ul.  [Ib.  T,  S-6.]  Item  quod  ait,  Antma  queeeumqme 
juroHritf  ^elinquem  tabiie  matefacere  aut  benefacere . 

I  nm..  aHtret,  sic  ellam  tafira  oooatSHUr,  ifai  in 
ULXeAyOM. 


175  QUiCSTlONUM  S.  ALGliSTIM  IN  IIKP TA TEIJCIIUM 


qiiJTilur  qiiid  dixrril,  ditiingucnt.  Assidiio  qui|i;c 
Ikic  vcibiiin  poiiil  ScriplUN.  Uiidc  csl  ct  illiidt  Red' 
dam  9oia  mea ,  quig  dUlinxeruul  labia  mea  (Psal.  lx\\ 
13-U)  :  ilcm  dicilur  ad  Ezccliii-lcm,  Cmfi  dicam  tiii- 
quo^  MorU  morierii »  ei  tu  non  dislinxisli  neque  locutug 
e»  {Eteck.  iiit  18)  :  item  scriplum  cst,  Si  qua  indomo 
patrit  iui  eonttkuta  voveril  totum ,  ditlingucnt  labiit 
tnii  adverwut  animam  iuam  ^iVttm.  ixx,  i).  Vidclur 
rrgo  isia  di^tiiiclio  qunsi  denniiio  cssc,  qua  scccrni- 
lur  aliquid  a  cxtcris,  qii:G  solo  dicto  noii  lcnciitur. 
Sic  ergo  accipintur  lanqiiam  dictum  sii,  Auiiiut  qua: 
juraterit ,  definiem  labiit  malefacere  aut  bvnefuccre  • 
tccundum  omnia  quee  definierit  homo  cum  JHrejurmido^ 
et  latnerit  eum^  id  est,  nesciciis  racicndiiiii  cs>c  vcl 
non  faciendum ,  juravcrit  faccrc  :  et  id  cognovcrit,  et 
peccaterit  «luciii  ex  hit ,  sivc  quia  juravii  aiiteqiiain 
cognosccrct,  sive  quia  fecit  qiiod  juravit,  ct  cognovit 
poslca  quia  non  fuit  racirndum  ncqiie  jurnniliim  :  et 
confettut  fncrit  peccatum  pro  quo  pcccarit^  itl  osi,  pcc- 
catuiu  quod  pcccavit  :  locutio  cst  ciiiin.  Quod  autcm 
addidil,  advertut  iptum^  qiiid  iiilclligilur,  iiisi  nilvcr- 
siis  ipsiim  peccatum  coiircssiis  rucrit,  id  cs(,  con- 
fitcndo  pcccatum  accu^avcril  ?  Et  offcret  pro  iit  qutc 
dcliquit  Domino ,  pro  pcccato  qno  peccaril,  fentinam  ab 
oribut  agnam.  Lsitala  lociitione  agnam  fcminam  dicit, 
qiia^i  possil  cssc  non  rcmiua  :  aitt  capram  de  caprit , 
sicut  fl^iiam  de  orJ6us,  quasi  possit  cssc  aut  ngna  nisi 
dc  ovilius,  aut  capra  nisi  de  capris.  Nonuulla  auicni 
qiia^siio  csl ,  imo  iion  i^arva,  qiiid  sil  qiiod  as-idiic 
dicit,  Potl  hoe  autem  cognoterit^  et  dctiquerit :  qiiasi 
tuiic  nat  deliclum ,  cum  ruoril  cngniium.  An  poiiiis 
quia  nisi  pro  cognito  satisflcrl  iioii  pnlcsi?  Scd  non 
:iil,  Post  lioc  aiitcm  cognovcrit  ct  p<rnitiicrit  eum  : 
quid  ergo  csl,  Potl  hoc  cognovcrit  cl  deliquerit,  nisi 
post  cogiiitioncm  dcliqiieril ;  ut  si  scicns  reccrit  quod 
racicndum  non  essety  tunc  dclicto  purgatio  del)catur? 
Sed  non  ita  prxlocutus  est.  Ea  (|uippc  videturexscqui 
pcccata  quHR  ab  ignorantibus,  ct  pcr  lioc  a  nolentibiis 
eommittiintur.  Fortassiscrgoaiiquo  gi'iicre  lociitionis 
deliqucrit  dictuin  esl,  delictuin  csse  tliJiceril.  An  po- 
liiis  coiivcrso  ordine  dictum  est  (qiiia  et  bilia  gcnora 
lociiiionis  haliet  Scriptiira)  qiiod  per  alia  loca  similia 
reclo  ordiue  dicebalur?  Nam  ciim  alibi  lotics  scripluui 
sit,  Et  detiquerit  et  cognitum  fucrit  ei ;  Iiic  tan  uiii  coii- 
vcrso,  ut  dixi,  ordine ,  prius  dictuni  cst  cognoterii , 
deinJe  et  deUquerit.  Ordine  autem  suo,  ila  dici  posset : 
^ittiia  qutKumque  tetigerit  omnem  rem  immtmdam  aul 
mortirini ,  aut  a  fera  eapti  immundi ,  aut  eorum  qu<e 
iunt  morticina  abotmnationum  immundarum^  mortici" 
rmmjumentorum  immundorum,  aui  leligerit  ab  immuii' 
Jitia  AoiRtiiti,  ab  omni  immunditia  cjut  quam  si  tetigerii 
in^neiur ,  cr  ii  laiuerii  eum,  et  deiiquerii ,  poU  hoc 
autem  cognoierit, 

IV.  [Ib.  V,  .7.]  Si  aulem  non  valei  manut  ejut  quod 
ioiii  eff  in  owm,  oferei  pro  peeealo  iuo  quod  peccatit , 
duoi  turlMrei  aui  duoi  putiot  columbinoi  Dcmino;  unum 
pro  peeeaio,  ei  uHom  in  koioeauHoma.  Ccrte  liic  aperit 
qmsiioneiii,  de  qva  supcrios  cum  loquereiur  ambi- 
gcbanius.  Ideo  quippc  videtur  diccrc,  utmm  pro  pec- 


676 

culi\  tttlrrum  in  liolocauitoma  ,  qi:oniam'non  oflcrdu- 
tiir  sacrificiiim  pro  pcccato  nisi  rnm  linlo(  ausio.  bt- 
nirpic  cum  prius  scorsiiin  de  liolocaiistis  loqiicretv, 
coniniemoravit  tiiriurcm,  et  non  dixit  dons  (Lml.  i, 
14) :  iiune  vcro  idco  duos  dicit,  qiiin  sacriflcinm  pn 
peccaio  siiie  bnloraiislomaic  non  ofroreltalur.  Qnod 
crgo  siipcrius  dicclKit,  Et  imponet  eaper  holoeaustoma 
{Id.  IV,  oTi),  non  cst  dubium  quod  prius  bolocauslona, 
deinde  illiid  supcriinponcUitur  :  nuiic  vcro  dc  avibui 
alilcr  dicit,  ut  priiis  offemtur  pro  peccato  mia  avis , 
dcinde  altcra  in  bolocaitsloma. 

V.  [Ib.  T,  i:>.]  Qiiod  autrm  ait,  Anima,  si  lalucnt 
cum  oilitione;  id  cst ,  si  oblivionc  raclum  ru«*rit  iil 
kitcat  cum,  vcl  cain  si  ad  animam  rcfers,  qnouiani 
eum  diccndo,  nJ  honii.icm  rclulit.  Animani  quippe 
hic  bomiiicm  dicii. 

VI.  [Ib.v,  15, 1C.]  Eipeccarerii  nolem  a  ionctii  Do- 
wiiii  •.  Yidcliir  obscurc  posiiiim  boc  pccraii  gcnns , 
scd  in  conscqucntibus  npcrilur,  iibi  dicit  pf»st  obl.iliun* 
di»  arirte  sacrificium,  ncttituct  itlud,  ei  quinlat  adjiael. 
Ibi  cnim  iutclligitur  hoc  csse  a  sanctis  oblivione  pee- 
carc,  aliquid  per  oMivioncm  usurparc  quod  debclnr 
sanctis,  sive  sacerJotilMis,  sivc  oblaiionibus ,  tcI  pri- 
initiarum,  vcl  quidqiiid  bujusniodi. 

VII.  [Ib.  17-19.]  El  aninia  qntecnniqne  pcccatmi^  ei 
fecerit  unum  ab  omnibut  praceptis  Domiiu^  qux  uon 
cpvrtci  fieri,  et  non  cogtiorerit,  eideliquerit^  H  non  cogni' 
vcrit  pcccalnm  tuiim  \  ei  nfferet  arietcm  vne  macuia  de 
ottbnt  prctio  argcnli  in  delictumad  iacetdolein :  etejo- 
rabit  pro  eo  tacerdoi  propter  ignorantiam  ejui^  quam 
ignoravil,  ei  ipte  non  teivit,  ei  remitietnr  illi.  DetiqMii 
enim  dclictum  anie  Dominum.  Excepta  loculionum 
iiiiisiiata  densiiale,  qnx  jam  proplcr  assiduam  repe- 
titioiiom  debent  cssc  notissimx ,  lutos  iste  seiisns 
oliscnrus  cst;  quoniam  qiixriturquomododiaccriiaiar 
boc  gcnus  delicti  ab  cis  qu:c  superius  qu.idam  gcnc- 
ralttate  complexus  cst.  Videiur  enim  hoc  ratio  posee- 
re  ,  ut  certis  gcneribus  peccaioram  oerta  geneia, 
qiiibus  cxpientur,  sacrificiorum  adbilicnda  siul.  Iluc 
antem  qiiod  modo  commemoraTi,  non  spccialiler 
cxpriniit  peccatum ,  scd  in  ca  Tidetur  gcneraliiale 
vcrsari,  de  qua  anie  cum  diccrci,  consiituit  sacrifl- 
cium  sacerdoii  viiuliim,  et  iiuiversx  synagogas  simi- 
liler  vilulum,  priiicipi  capriim,  ct  cuicumqiw  aniro», 
boc  cst  cuicumqiie  bomiiii  capram ,  tcI  si  Tolnerit 
OTcm,  Umeii  femininom  pecus {Letit.  it).  Ddnde  CfD|iil 
exccpia  facere  quxdam  gencra  peocatoram,  cC  nomi- 
n:itim  exprimere  proquibiisquid  offerendumsil:Tdul 
de  aiidito  et  lacito  ciijosqiiam  perjnrio,  ei  de  Uclo 
morticino  eC  Immundo  ,  cl  jiiratione  Talsa  per  igno- 
rantiam;  de  ovibiis  agnam,  aiii  capram  de  tMpn»,  m 
parturturam,  aul  duos  pnilos  eolumbinos,  Mldoci- 
iiiam  paricm  eepbi  tiniilagiiiis ;  pro  oo  aulem  poe- 

>  Editl :  0  ij  per cnwrif  noftiit «  MRTlii  IJOMMI.  At  Mi 
oonsentiente  ^xm  carenl,  n,  el  habcut,  immnub.  Quomi 
demum  auctflntaic  passim  fcaionem  gnccioi  LXX  Intenre- 
tum  resUtuinms  taui  frequentibos  1«», «  ■n«t  onuiai  i4* 
gcat  annoure. 

*  Editi,  quod  post  obtaimn.  Abcst  qaod  a  Has. 

>  sic  omnes  codiccs  hoc  loeo  :  licoi  loeu^  n  quM. ». 
n.  5,  fCTam,  et  accepeiit  pcccatum  summ;  tmx  lectio  veripc 
eait  ut  bqnet  ci  graic.  Lxx. 


Vn  LIBEa  TERTIUS 

canlc  qiii  peroblivioncin  aliqiiid  s  .nclorum  iisiirpavit, 
Ariclein  cl  cjusdcro  rcl  rcsllliilioncm,  quintis  adjcotis. 
Nuiic  viTO  non  cxprcssa  spccic  pcccaii,  gciicraliicr 
addciis,  Amina  qmcumque  deliquerit ,  el  fecerii  unum 
ab  omnibu$  proiceptit  Donnni^  quas  non  oportet  fieri 
(sic  iii  illa  generalitale  dicebnt ,  Unum  ex  prceceptit 
Dondni  quod  non  fiet)^  et  non  eognoverit,  et  detiqtterit^ 
id  csl»  per  ignorantiam  ntdcns  pcccavcrit ;  nrictcm 
jnliel  oflerri,  non  capram  aut  fcminam  ex  ovibus » 
sicul  supcriiis  in  tali  pcccatorum  gencralitate  consti- 
liierat.  Quid  sibi  ergo  vult  islxi  pcrinixtio  ?  Nisl  forte 
i|«od  liic  dicit,  Deliquit  efum  delicto  delictum  anle  Do- 
iiiijitttN,  hoc  qiiod  ail,  ante  Dominum^  iii  bis  voluit 
delictam  inteiligi,  qux  (iunt  antc  Domiiium,  Id  esK 
quibus  Domino  iii  tabemaculo  dcser>'itur  :  unde  ali- 
qoid  paulo  ante  dixcral,  cum  ait,  Peccavit  a  sanctis  ; 
el  intclleximus ,  usurpavil  aliqiiid  sanctorum,  quia 
eliam  rcstitui  praeccperat.  Ac  pcr  boc  non  sic  tanium 
peceari  potest  in  bis  rcbus^  si  aliquid  iiide  per  obli- 
vionem  usorpclur ;  sed  cUam  roultis  aliis  modis  potcst 
quisqiic  per  ignonmtiam  deliiiquerc  iii  iis  qux  ser\  i- 
iiiti  Domini  exbibentur  :  Iioc  voluit  posica  genus  de- 
Kctoram  gencralilcr  commeinorare,  et  ideo  et  illic  et 
liic  arieiem  jiissit  oflbrri.  Pieiue  suot  autcmScriptuRe 
cum  dicitur,  ame  Dominum^  et  non  intelligitur  nisi 
illiul  qiiod  Domiiio  exbibetur,  sicut  sacrificiuro,  vel 
primiti:r,  vel  aliqua  ui  sacrjs  servitus. 

\lll.  llb.  v,  7.|  Quxritur  etiam  utrum  ubique  sit 
iccipicndiiro  qiioddictum  est,  si  non  valet  maniis  cjus 
qiiod  satis  cst  ad  ovem »  oflerre  eum  debere  par  tur- 
tunim,  aiitdiios  pu1loscolumbinos;ct  si  liocqiioque 
non  valet,  certam  similaginis  quanlitatcm.  Qiioniiim 
si  ubique  ita  liccre  intelligitur»  non  potest  quideiii 
dici,  sacerdotem  iion  Iiabere  vitulum,  aut  universam 
synagogamy  aut  principem  non  habere  caprum  '  vel 
overo  :  et  si  ila  est,  quid  opus  erat  postca  dicerc,  tu- 
citum  ciijusiiuam  peijiirium,  aiit  tactum  immundum « 
ei  i:erjurium  per  ignorantiam  racturo  purgari  sacri-> 
fido  agnsB  et  eaprac,  cum  eadem  sacrificia  pncccpia 
aint  ctiam  iii  illa  gcncraliiate  pcccatif  ad  quam  gene- 
ralitatem  etiam  ista  potueruiit  pcrtinere?  Si  autcm 
hinc  ista  diseeniuntiir,  quod  liccbat  pro  eis '  turturcs 
ct  columbQSf  vel  etiam,  si  hoc  non  esset,  similaginem 
ofTerri,  ibi  autem  ubi  non  dictum  est  hon  licebat ; 
iion  Tidetiir  iobventum  esse  paiiperibus;  quoniaro 
multa  poBScnl  esse  delicta  non  S|)ecialiler  expressa  , 
qiiic  ad  iilam  generalilatem  rererrentur,  nbi  grava- 
rcntur  inopes,  si  lantomroodo  capram  feminam,  et 
agiiam  ex  ovibos^et  illas  aviculas  *,  et  similaglnera 
licebal  offerri^  Nlsi  forte.  quis  dicat,  boc  discemi  ista 
excepia  et  nominatim  expressa  peccau  ab  illis  qn» 
gcncraliter  commemorata  sont,  qiiia  hie  agnam  dixit, 
Un  ovem ,  nt  «taa  peconim  aliquam  dilferenliam  fa- 
dat  :  dom  taroen  intelligatur  pauperibus  per»*qite 
subventumy  ut  sl  non  haberent  ulla  animaUa  qondni- 
pciria»  aut  niemoraias  aves  aut  similaginem  oflerrent 


678 


*  FT  ct  u»v.,Mpram.  Alil  oodfeea,  Mpnan. 

*  vdfiiU  proeo.  IM»  ^*^  ««» ^ 

*  rorte  leg.,  cf  i 


»€0.  Mss.  vero,  pro  dt. 

'     liUttti  '   ' 


pro  peccatis  ignoraniiac  snx.  Si  aiitem  movcl  qnarc  cun:' 

gencraliler  omnia  ignorantia»  pcccala  concbiserii,  el 

sacrincia  non  pro  distaiitia  pcccatorum  qitain  non  fc- 

ccrat,  sed  pro  disuintia   personarum  di.  tinxcrit ; 

postea  voluerit  eiiam  pcccaia   distingiicrc ,  et  pro 

eorum  diversilale  sacrificia  divcrsa  prxcipere,  quas/ 

non  ad  illam  generaliiatcm  omnia  pcrtincrcnt :  sie 

faclam  postcrius  cxceptioncm  oporlet  inielligi ,  iii 

quxcumqiie  remanscrint ,  his  exceptis  qna»  noniina- 

tiin  et  specialim  commcmoravit,  dicta  in  illa  genera- 

litale  intelligamus.  Quem  modum  locutioiiis  noii  est 

alibi  rcperire  :  sed  in  Scripturis  sanctls  tale  est  illud 

ubi  Apostolus  ait,  Omne  peeeatum  quodcumque  feceril 

homo,  extra  eorpus  ett,  Hic  onim  iiiliil  vidctiir  prxler- 

misisse  pcccati,  quandoqiiidem  ait,  Omne  peccatum 

quodcumque  fecerit  homo  :  postca  tamen  cxccpit  for- 

iiicationcm,  cum  inturiC,  Qui  aulem  fornicatur,  in  cor- 

pu$  proprium  peceat{lCor.  vi,  18).  Qiiod  scciindnm 

consuctudinem  nosinc  locutionis  ita  dicerciur :  Oinue 

pcccatum  quodcumque  feccrit  boiiio  cxccpia  fonii- 

cationc,  extra  corpusest;  qoi  autem  fornicatur,  iii 

corpos  proprium  peccat.  lu  ct  hic,  cum  prius  gene- 

raliter  omnia  ignorantias  peccata  dicerct  illis ,  qii» 

commemoravit,  sacrificiis  expianda;  postea  tameii 

excepit  illa  qiiibus  cxpressect  distinctc  positis  cerUin 

sacrificiorum  purgationem  adhiberct,  ut  liis  excepiis 

quxcumqiie  reliqiia  essent ,  ad  illam  gcncraliutem 

pertinercnl. 

IX.  [Ib.  VI,  6,  10.]  O/feret  arietem  ab  ovibui  nue 
macula,  pretio,  in  quod  deUqutt.  Non  ila  distinguciidiini 
est,  quasi  pretio  iii  quod  dcliqiieril,  id  est  in  q>irJ 
prctium  deliqnit ;  scd  si  ofleret  ariciem ,  prctio  offe- 
rai,  id  est  cmptum.  Eliam  lioc  enim  vldetur  ad  sacra- 
mcntum  alicujus  significationis  pertinere  voluisse, 
quoniam  prctium  ipsum  non  dcflnivit.  Nam  si  dcfi- 
niisset,  pnssct  videri  hoc  pracccpisse,  ne  vilc  pecun 
pfferretur,  ut  etiamsi  non  emcrct  qui  offerret,  tale 
tameii  offerret  quod  tanii  valerct.  Addito  autem,  noii 
soiiim  pr^ito,  ut  emptus  aries  offcrretur,  vcrum  etiara 
nclorum  sanclorum,  ita  eniiti  dicil,  Pretio  argenti  mclo' 
rum  $iclo  tancto  *  {Levit.  v,  isj,  aliquot  siclis  ut  ema- 
lur  arics,  non  uno  siclo  voluil.  Quid  sibi  autem  velii, 
siclum  sanctum,  jam  ubi  visum  est  disseniimus.  Quod 
vero  cum  dixisscl,  Et  delecti  iw  oferetDondno  arietem 
ab  ovibui  nne  macula  prctio;  deindc  addidil,  tn  quod 
deliquit :  iiitclligcndiim  est  iii  id  offerret  in  quod  dc- 
liqiiit ;  id  est,  in  eam  rcm ,  propter  eam  rem.  Et  au" 
feret  holocarpoma  quod  consumpsefit  igm^  iliam  holo  • 
cauttotim  ab  aitari.  Quid  aufcret,  sl  coiisiimptum  est  f 
Jiissit  cnim  sacerdotcm  auferre  post  lotlus  noctis 
igncm  holocarpoma ,  id  cst ,  bolocaustum  qiiod  ignis 
coosumpserit.  Vel  quid  sibi  vult  etiam  illud  quod 
addidit,  iUam  holocauttosim ;  cum  boc  iutelligatur  lio- 
locarporoa  quod  bolocaustosis?  Nisi  forte  illiid  est 
vcrum  quod  iii  quodam  grjcco  invenirous ;  non  eiiiiu 
ait,  anfcret  bolooarposiro ,  sed  auferet  catacarposim^ 

>  in  excusis,  argettli  ticlorum  sanetarum.  In  Hss.»  ar^mt 
sictonoN,  ijclo  sanao,  rorro  apnd  LXX  legitur,  argurum 
suHdn ,  tdsucl6Un  haaidn :  in  codidbns  tamen  aliqiiot,  No» 
bOlo  tcste,  td  sucld  Idliaqid. 


QUieSTIOMJM  S.  ADGUSTIM  VN  nEPTATEUGIILll 


6:n 

lific  c>l ,  reli(iuir.s  liolocaiisli  qiiod  igiiis  consumpsit. 
Ibs  aulcm  rcliqnias,  feliili  cst  ciiiis  et  carbo,  appel- 
bvit  illam  liolocauslo^im ,  cjus  rci  nomine  qiix  con  • 
suinpta  csl,  reliqiiias  ipsiui  consumptioiiis  appcllans. 
1.  [Ih.  VI,  9.]  Quod  autein  supra  dixit,  i$ta  lex  ho- 
locanui,  ct  deindc  cifioncns  qiix  sil  eadeiii  Ics,  dicit, 
itla  holocauslotU ,  iuper  incentioiiem  ejiu  tuper  alttire 
toiam  noctem  utque  in  mane^  et  ignit  aitarit  ardehit 
tuper  illud^  non  exttivguetur ;  plaiiiiis  cssct  sccundum 
nostrc  consiicludinis  locutioiicm,  si  iion  habcrcl,  et : 
nam  ista  coiijunctione  deiracta  ita  scnsns  conlcxitur, 
Itta  holocauttotit ,  tuper  incenmnem  ejut  tuper  altare 
totam  noctem  utque  in  mane  iguit  altarit  ardcbit  tuper 
itlud^  id  est,  supcr  aliare.  Deiiidc  ad  cumulum  cx- 
primciKloi  scnlcnti;u  iiitiilit ,  non  exttinguetur :  iiam 
h()C  crat  jam  dictuin,  tota  nocte, 

XI.  [Ib.  Ti,  II.]  Et  induet  ttolam  aiiam^  et  abjiciet 
kolocarpoma  exlra  catlra  in  locum  mundum  :  hoc  ap- 
pellat  hoiocarpoma  quod  jam  concrcmatum  est ;  h(»C 
autcin  in  illo  grreo  mtut&fitumi  legitur.  Quidam  vero 
latiiii  addidcrunt ,  ^0(<  eoncremalum  ett ',  et  ila  iii- 
terpretatl  sunt,  Et  abjiciet  holocarpoma,  quod  eoncre" 
mtdum  etiy  extra  cattra  in  locum  mundum. 

XII.  [Ib.  Ti,  12.]  Et  ignit  tuper  aitare '  temper  arde- 
hil  ab  fo,  el  non  exttinguetur ;  id  cst,  ab  illo  Igne  in 
quo  arsit  holocaustuin  usi|iie  in  maiie.  Non  yuU  eniin 
ignem  prorsus  esstingui,  scd  cum  usqiie  in  mane  ar- 
serit  li(docaiistum,  ablatis  inde  rcliquiis  coiisumplio- 
iils  ncc  sic  exsiiugui  igiiein,  sed  inde  iterum  renovari, 
quo  ardcant  alia  qux  imponuntur. 

XIII.  [Ib.  Ti,  12  H 13.]  Qiiod  autcro  sequitur  ct  dicit, 
Et  exuret  tuper  iiiud  tacerdot  ligna  mane  mane  * ,  et 
ttipabit  tuper  iiiud  hoiocauttum,  et  wperponei  tuper 
illud  adipem  taiularit;  et  ignit  temper  ardebit  tuper 
altare ,  non  extlinguetur :  vidcndum  est  utrum  mane 
inane  quotidie  Toluerit  inlclligi,  ut  nullus  dies  pra^- 
iennitl(*retur ,  quo  non  inveuirctur  holocaustum,  et 
adcps  s:ilutari9 ;  an  mane  mane^  ul  quocumque  die 
imp(»ncrciur ,  noniiisi  mnne  iniponeretur.  Si  enim 
quotidie  liitellexcrimas ,  quid ,  si  nullus  aflcrret  ?  Sl 
autem  tanquam  dc  piilHico  vel  dc  siio  saccrdo(cs 
qiiotidiana  bolocausia  procurnbant ;  supcr  ipsa  im- 
ponebanlnr  ea  qiuT  jussit  a  populo  oblata  pro  pcccatis 
Inper  holocausta  iinponi ;  et  iion  erai  ncccssc  offc- 
reiiti  sacriflcia  pro  pcccato,  etiam  holocaustuin  offerro 
siiper  quod  illud  imponeretur,  nisi  quando  par  turtii- 
rum  oflcreliatur,  ant  duo  pulli  columbini :  nam  ibi 
omnino  dcnnitum  esl,  uniim  pro  peccito,  alteruin  in 
bolocaustum  oflerri  oportere ;  et  prius  pro  peccato, 
dcinde  in  bolocauslum  (  Letfit.  t,  7 ).  Dcinde  qwcri 
poiest  utrum  holocaustiim  quod  mane  maiie  jussit 
imponi,  i]«um  ctiain  per  totam  noctcni  arderet  us(|ae 
ad  alterum  manc ;  an  illud  qiiod  ail,  toUi  noclc  ardcro 
«lcbere,  holocaustum  fuerit  vespcrtinuin,  et  deiiide 
ec^rit  de  lege  holoGaasti  dicere»  ui  a  Tcspertino 

*  sic  Mis.  At  cditi.  ccnsecratmiL 

*  «dld,  £f  ignit  altarit.  Mw.  Juxu  LXX,  siiner  aUare. 

*  EdiU,  mane,  hic  et  inlra  nonnisi  semel :  at  Msa.  et  LXX 
Itmto  habent ;  pro  quo  vulgau  Teraio ,  mane  per  tbigulo$ 


holocaosto  incipercl :  qnod  niimm  rst  tl  taecrec,  nec 
admoncret  lalia  vespere  oOerri  oporiere. 

XIV.  [Ib.  Ti.SO.]  Et  loetm  m  Damtm  ed  Magtek 
dicent,  Ittud  donum  Aanm  d  fUiarmm  ejua^  fuoi  afe* 
runt  Domino  tn  die  quaeumqua  mnxerii  mm,  Alia  sanl 
sacrificia,  qunc  commcmoraTit  in  Exodo,  qnibos  per 
scplcm  dics  s.anctiAcantiir  sacerdoieft,  nt  saoetdotio 
8110  fuiigi  liicipLinl  (Exod.xm^  i) ;  el  aliud  esl  qnod 
modo  commcmorat,  quid  oiforat  tan 
quando  constituilur,  id  est  quando  ungiliir.  Iloe  i 
sequltur  et  dicit ,  in  die  quaeumqme  unxerit  mun.  Non 
dixii,  uiixcris  eos ;  cum  ctlam  secuDdot  noerdiilei 
nngi  pnrcipinl.  Deinde  dicit  ipsiim  saerinciam,  d^ 
mam  partem  cephi  tinulagetdt^  tn  tncrifdum  sempHir* 
num.  Qiini^riiur  qiiomodo  sempitemnm,  si  lllad  eo 
die  oflertur,  quo  ungitur  summus  sacerdos,  ab  illo 
qiii  iinctus  cst,  iiisi  ut  scmper  Imic  offerator  in  dlo 
quo  ungitur  summus  sacerdos,  hoc  esl  per  anrcci* 
siones  sacerdotum  ?  qiiamvis  ei  illo  oiodo  icmpilcr- 
num  possit  inlelligi,  non  hoe,  sed  qaod  signiiical. 

XV.  [Ib.  Ti,  SO,  31.]  Dimidimn  ejnM^  loqiiil,  MMf, 
ei  dimidium  ^ut  pott  meridiem  ;  qafid  gnscas  habei 
li«>»^.  In  tnrta^ne ,  inqnit,  in  oleo  flei^  emttpermm 
oferet  eam^  freta^  id  esl  oam  sioailagineaa.  Ddnda 
dicit  freta^  si  Uroen  boc  rccto  iiiterprcuuini  esl  cs 
illo  qiiod  graM»s  babet  ^wtA  >,  ct  piuralitcr  hoc  pn» 
suit  gciiere  ncutro.  Non  enim  ail  rresam ,  Unqttaw 
eamdeni  siroilaginem,  quam  dixcrat  coiiipcnaBi.  Ibcc 
autcm  frcsa  sacriAciuro  de  rragmenlii  ciie  dicitor. 
Utriim  ergo  rresa  dicat  ipsa  rragroenu,  id  cil  coni* 
minnta ;  an  ipsa  minutissina  iiroila|inii  rrcaadiieril» 
non  cst  evidens. 

XVI.  [Ib.  Ti,  21, 23.]  Scqaiiur  auiero  d  dicil :  &► 
erificium  in  odorem  uuantatit  Dowfna.  Smcardim  mwfas 
qui  pro  eo  ex  fiiiit  ejut^  faeiet  iUud.  Propter  hoc  fer- 
Ussis  dixerat  tempiiemum^  ut  lioc  Cnciat  otniiii  ioa* 
mns  sacerdoi,  quando  iuccodit  moctuo,  eo  dic  qon 
uncius  riier.t  ;,adjunxit  enim  et  ail,  Lex miamm :  cum 
possit  etiaro  xtcrDum  aecunduro  id  ialclligi  qaod 
iigniOcat. 

XVII.  [Ib.  Ti,  23.]  Sequitur  autem,  Omne  cmsmi- 
mabitur;  qaod  habet  gnccus  htnUv^^ttu,  cl  aiiqoj 
interprctoi  dixeruut,  Oiuiie  imponetnr :  ubi  vull  iiilci- 
ligi  e$se  holocaustum,  quia  nihil  cxinde  raiiiaBel. 
Deniqiie  adjuiigit,  Ei  omne  tacrificium  aacardaiia,  ka- 
tocamtum  erit^  et  non  edetur,  Hoc  eiigo  dizcral,  OjMiM 
conufnumiHliir. 

XVilI.  [I!).  Ti,  20,  56.]  Desacrificio  pro 
Gum  diccrct,  Sacerdot,  inquit,  ^vt  imponet  iUmd^  i 
ducabii  iiiud.  Non  iioc  quod  imponct 
iiam  iliud  igiii  consiimctur ;  sed  quod  indc  remaaicrit  ^ 
non  ciiiin  holocaustuni  est,  ut  u»t(im  ardcal  ia  aluri. 
Dicil  aulcm  postca  :  Omnia  qua  pro^  peeeaio  emu »  ex 
qmbut  Uiatmm  fuerit  a  tanguine  eorum  in  tnhenmemlmm 
tettimonii  exorari  in  tanclo^  non  edetur^  eed  i§m  coii- 
crctmi^iiiir.  Quomodo  crgo  ad  saccrdotci  pcrtiMnl 


*  in  cditis  ct  apod  !.xx,  «tirfa,  eoneaUdm.  Sod  i 

Gorbcfcnsis,  ericta^  M  est  fretOj  nti  liiterpri^aur  Ai^aili» 
uns.  F.xsut  eadem  vox  Levit.  cap  2,  v.  1 1,  ciUme»kkK 
btittt»  t^-getes  scu  fiirni  commiHHta. 


681  LIBER 

nuiiMlacaiida,  qux  remanciil  de  sacrificib  pro  pecca- 
lis?  Propier  quod  intelligcndum  esi  bxc  eiccpia 
etae,  de  quonim  sanguine  tangiiur  illud  allare  iii- 
censi  in  lat>eniaculo  lesiimonii.  Iloc  enim  Jossii  flcri 
Mperiiis  de  vitulo,  qucm  pro  pcccato  sno  sacerdos 
oflcrret,  et  de  viiulo  qiiem  pro  pcccalo  universx* 
syiiagogs,  ut  cames  qux  rcmanscrint,  foris  extra 
caslr.i  coniburanttir(Lnii/.  rr,  ilel^l ) :  lioc  et  modo 
Lruvitcr  ciHiiniemoravit. 

XIX.  [Ib.  vti,  i .]  El  iita  es/  lex  ttrietit  qni  pro  de- 
Ucio  est^  toncia  tanclorum  tHnl :  id  est  ad  sacerdoter 
pcrtinent  manducanda. 

XX.  [Ib.  vn,  7.]  Quid  cst  quodde  aricte  pro  ddicto 
com  dixisset,  lcgemque  sacriflcii  exposuissct»  ait, 
iiuomodo  quod  ftro  peecalo^  ita  el  id  quod  pro  deliclo : 
Ux  una  etl  eorum?  QiiaRriliir  inter  pcccatum  ct  deli* 
c:um  quas  slt  diffiercnfia ;  quoniam  si  nulla  essel, 
nullo  niodo  diceretur,  Quomado  quod  pro  peccato^  ita 
€t  quod  pre  deiicto,  Quamvis  enlm  lex  ejusque  sacri- 
ficium  nibil  distcl,  quia  lex  uiia  est  corum ;  tamen 
ipsa  duo,  quorum  unum  est  sacrincium,  id  est  pecca- 
tum  ct  ddictiim,  si  inlcr  se  nihil  diflerrent,  et  si 
«ujiis  rei  duo  nomina  esscnt ,  non  curarct  Scriptura 
tam  diligentcr  conimcndare  uniini  csse  uiriusque  sa« 
criflcium. 

Fortassis  ergo  peccatiim  cst  pcrpctratio  mnli,  ddi* 
ctiim  aulem  desertio  boni :  ut  qucmadinodiim  in  lau- 
dMbili  viia,  aliud  cst  declinarc  a  malo,  aliud  facere 
bofium,  quod  ndtnon^mur  diceiite  Scriptura,  Deeiim 
a  malo^  ei  fac  bonum{P$aL  xxxvi,  ^l) ;  ila-in  damna- 
bili,  aliud  slt  dcclinare  a  boiio,  aliud  racere  malum ;  ef 
illud  delictum,  lioc  peccatom  sit.  Nam  ct  ij)sum  voca- 
bnlum  si  discutiatur,  qiiid  aliud  sonat  delictum,  nisi 
derdiclttin?  et  quid  dcrdinquit  quiddinquit,  nisi  bo- 
iium?  Gned  etiam  duo  iiomiiia  usilata  huic  pcsti  im- 
posuerunt.  Nam  dclictum  apud  eos  ct  iMpAnrttfim,  di- 
citur  et  TtlvtfifUUM.  Isto  ipso  qoippe  loco  Lcvitici  itXr^fi- 
/U;cix  est.  Apostolus  autem  ubi  dicil,  Si  pmoccupatui 
fuerilkome  in  aiiquo  delielo  {GaLil.  vi,  1),  ftouoLitr&uMxt 
gnccus  habet :  quorum  nominum  si  origo  discuti.ttiir 
iii  -KKpKrmyKri,  tinqiinm  decidcre  intclligitnr  qiii  de- 
linquil.  Unde  cidavcr  qiiod  Latini  a  cadendo  dixcriint, 
grxce  ir?AjB«  dicilur,  M  roZ  ic/irrci«,  id  est  ab  eo  quod 
est  cadcre.  Qui  crgo  pcccando  malum  laiit,  prius  dc- 
iiiiqiiendo  a  bono  cadit.  Et  nlr,afilUm  siniile  noiiicn 
Cbl  aegligentix :  iinro  gncce  ncgligenlia  PLfUXtM  dici- 
tur,  qiiia  ciir.e  non  est  qiiod  ncgligilur.  Sic  enim  gra*- 
ciis  dicit,  Non  cnro,  e&  fiiUt  /rm.  Parlicula  crgo  qiijc 
additur  «Xji*,  ut  dicatur  nU^/tfUytmj  pracier  signiflcat, 
ut  4/fcUcuc  quod  vocalur  ncgligentin,  videatur  scmare 
sinecnra;  iv)i}jti^acca  pnctcr  cnram,  quod  penc  taii- 
tumdem  est.  Hincetquidam  nostri  iv>>i/A/fti]iccay  non 
ddielom,  scd  negligcntiam  interpretari  maluerunt.  In 
latma  aulem  lingua  quid  aliud  ncgligitur,  ni»i  quod 
non  legitur,  id  cst  mm  digitur?  Undc  eiiam  iegcm  a 
b^gcndo,  id  esl  ab  eligendo  latini  auctores  appdlalam 
esfie  dixermiL  His  quodamoiddo  vcstlglis  colligiior 
quod  ille  ddlBqnit,  qui  bonum  derdinquit,  et  rclin- 
quendo  a  bono  cadit,  quia  negligit,  Id  est,  non  leglu 
dAVCT.  AnevsT.  m^ 


TERTIUS. 


m 


Pcccatum  vcro  unde  sit  dictum,  quod  grxcc  ifjaLfxi» 
dicitur,  in  nculra  lingua  mihi  interim  occurril. 

Polesl  etiam  vidcri  illud  cssc  delictum  qiiod  iinpru- 
denter,  id  est  ignorantcr;  illud  peccatiim,  quod  ab 
sciente  committitur.  Iliiic  dificrentix  videniiir  iski  le- 
Stimonb  consonare  divina :  Deliclaquit  intelligit  {Psat, 
xvin,  15)?  Ei  iWnd,  Quomam  tu  tcitti  imprudentiam 
mMm  ;conlinuo  qnippe  secutus  adjiinxil,  Et  delicta 
tnea  a  te  non  tunt  abtcondita  {Ptal.  lxviii,  6) ;  vdut alio 
modo  rcpetcns  caindem  scntenlhm.  Ncc  nb  cidem  ra- 
tionc  discordnt  quod  paulo  anle  commcrooravi  Apo- 
sioli  diclum,  Si  prasoccupatut  fuerithomo  in  aliquo  de- 
licto :  hinc  cnim  quod  prxocciipUim  dicit.  imprudcn- 
ler  lapsum  csse  signiflcat.  Pcccatum  vcro  ad  scicntcin 
pcrtiiicre  apostoliis  Jacobns  tanquam  defiiiiens  ait : 
Scienti  igiiur  bonum  facere,  et  non  facienti,  peccatum  ett 
iUi  {Jacobi  iv,  17).  Scd  sive  illa,  sive  ista,  sivc  aliqiui 
alia  diflerentia  sit  pcccnli  ct  dclicli,  nisi  nliqiia  esscl, 
non  Scriplura  ila  loquercliir  ut  diccret,  Quomodoquod 
pro  peccalo,  ita  et  quod  pro  deliclo :  lex  una  ett  eorum. 

Indifiercnter  autcm  pienunque  dicunlur,  ut  et  pcc- 
caturo  nomine  dclicli,  et  delictiim  nomine  peccaii  ap- 
pdletur.  Ncque  cnim  cum  dicitur  in  Baptismo  fleri  re- 
missio  pcccatorum,  non  fit  eiiam  dcllctorum :  ncc  ta- 
men  utrumque  dicitur,  quia  in  illo  nomiiie  utrumque 
intclligitur.  Sic  et  Dominus  ait,  pro  muliis  cfl^undl 
sanguinem  suum  in  rcmissionem  pcccatonim  {Matih.. 
xxvi,  28) :  numquid  quoniam  non  ait,  et  ddictorum, 
idco  quisquam  dicere  audcbit  in  sanguine  ipsius  dcli- 
ctorum  non  ficri  remissionem?  Item  quod  scriptum  esC 
apud  Apostoliim,  Nam  judicium  quidem  ex  uno  in  con- 
demnationem^  gratih  vero  ex  multit  deliclit  in  juttifica' 
tionem  {Rom.  v,  16) ;  quid  aliud  quam  iiominc  ddicto- 
rnm  eiiam  peccala  comprdiensa  sunt? 

In  hac  qiioque  ipsn  Scriptura  Levitici,  qua  cogirour 
aliqiiam  intcr  dcliclum  pcccatumque  distantiam  vel 
invcnire  vel  crcderc,  ita  legilur,  cum  de  his  ipsis  quae 
pro  pcccatis  oflercnda  jiibcbantur  sncrificiis  Deus  lo-. 
qiicrctuf^i  autem  omnit^  inquit,  tynagoga  fUiorum 
israel  ignoraverit,  et  latueril  verbuiu  ab  oculit  tgnagoga!, 
et  fecerit  unum  ab  oinnibut  mandatit  Domini  quod  non 
fietf  et  deliquerint,  et  cognitum  itlit  fuerit  peccatum  quod 
peccaverunt  in  eo.  Ecce  ubi  dixil,  Et  deliquerinit  ibi 
coiitinuo  peccatum  quod  peccaverunt  addidit,  hoc  ipsum 
utiqiie  qiiod  ddiquerunl.  F.t  paiilo  post :  Siauiemprvi- 
cept,  inquit,  peccavtrit  et  fecerit  unum  ab  omnibut  prm' 
ceplit  Domini  Dei  tui,  quod  non  pei  nolent ',  etdelique'» 
rii.  Item  in  consequentibus :  Si  auiem  anima^  inquit, 
ima  peccaverii  nolent^  de  populo  terree^  in  eo  quod  fadt 
ab  omnibut  prcscepiit  Domini  quod  non  fiet,  et  deliquerii^ 
et  cognitum  fUerit  ei  peccatum  quod  peccavil  in  ipto  {Lo^ 
vil.  IV,  13, 14,  22,  27  et  28).  Item  alibi :  Anima  quW' 
cumque  juraverit  tUttinguent  tabiit  matefacere  aui  bene^ 
facere^  tecundum  omnia  quacumque  dittinxerii  homo^ 
cum  jurejurando^  ei  latuerit  eum^  et  Idc  cognoverit^  H 
peccaverit  unum  ex  hit;  et  confettut  fuerit  peccatum  pro 
quo  peceavil  advertnt  iptum^  et  offerei  pro  dt  qnee  deli- 
quit  DomnOf  pro  eo  peeeaio  quad  peecavii.  Et  paulo 

^  <  na  fai  Has.  et  apod  lxx  At  fn  editSs,  non  fecii  roie». 
(  Vingt-deuxJ 


IW:^  Ol^RSTIONLM  s 

|H)si :  tll  ioi'Hliu  fst  Uominut  ad  Moysen  dicciit,  Aninitf^ 
>i  laiiterit  eum  obiitioHe,  a  peecavcril  nolens  a  wncm 
Domini,  oferel  delicti  %ui  Domino  arieiem  tine  mncnU 
iie  09ibut,  prelio  argenti  tictorum  ticlo  tancto^  pro  quo 
deliqni;  ei  pro  quo  peccatii  a  tanctis,  resiitnei,  elquin- 
iat  aUjidei  tuper  illud,  ei  dnbit  iliud  tiiccrdoti :  ei  tacer^ 
dot  esorabii  pro  eo  in  ariete  dciicti,  ei  remittetur  iiii. 
Soquilur  ndliuc  el  ditit :  Anima  quacumque  peccuverit, 
et  fecerii  unum  ab  oinnibut  pnrceptit  Domini,  quee  non 
oporiei  fieri,  ei  non  cognoveiii  \  ct  dcihjuerit,  ei  accepcrii 
peccatum  tuum;  et  offtrel  ofiftcm  de  oribiit  pretio  nr- 
gehli  in  dciictiim  ad  tacerdoltm :  eiorubitque  pro  eo  fo- 
tciuot,  pro  ignoraniia  ejut  quam  ignoratit,  el  ipte  non 
teivit,  ei  remiltelttr  iUi,  Deiiqiiii  enim  deiicio  delictum 
ante  OoDiHiiim  (Leril.  v,i-G,  U-1 9).  KiadliuciUdicil: 
Ei  iocw.uicst  Dominut  ad  Meijtcn  dicent^  Anima  qMg^ 
cumque  peccatcrit  ci  detpicicnt  dctpexerit  pracepia  Do^ 
minit  ei  imniilut  fuerii  quee  tunl  ad  ^iroximum  decom- 
•nendaiione  aut  de  tocictaie,  aui  de  rapina^  aut  injurinm 
fecerii  aiiqiiam  proximo^  aui  iiivenerii  perdiitonem,  ei  mcn- 
iitut  fueriideeo,  et  juraverii  injutle  de  uno  ab  omnibut 
qucccumqne  fccerii  homo,  ila  ui  peccei  in  hit :  et  eril  cum 
peccaveril,  ei  deliqueril^  d  reddei  rapinam  quam  rapnit^ 
aut  injuriam  quam  nocuit,  aui  commendatum  quod  depo- 
«tumett  apud  eum,  aui  perditionem,  quam  inrenit,  ab 
•mni  reqiiamjnravil  pro  ea  injutle;ei  retliluei  iptum^  ei 
quinla%  ejut  adjiciei  ad  illud^  cujut  etl  ipti  reddei;  et 
qua  die  conrictut  fnerii  delicti  tui  *,  offerel  Domino  arie- 
iem  ab  ovibut  tine  macula,  pretio  in  quod  detiquii :  ci 
exorabii  pro  eo  tacerdot  anle  Dominum,  ei  remittetur  illi 
de  uno  ab  omnibut  quce  fecil^  ei  deiiquilin  eo  (Id.  vi,  1-7). 
Pcne  crgo  in  omnibus  factis  qu;u  dicil  esse  pcccaM, 
cadcin  etiain  dclicla  dicil.  Quapropler  el  indiffcrenliT 
ca  dici  inanirestiim  csl  mnltis  Scripturanim  locis;  ct 
habere  aliquid  difTercntix  Scriptura  tcstalur.  qux  di- 
ieit,  Sicut  quod  pro  peccalo,  ita  ei  quod  pro  dcliclo. 

XXL  [1b.  VII,  25-i5.]  Omnem  adipem  boumel  otium 
€i  eaprarum  non  edelh,  ei  adept  niorlicinorum  ei  a  fera 
eaptofum  pei  in  omne  eput^  el  cibo  non  edetur,  Omnit 
qui  ederii  mdipem  a  pecoribut  qum  offeretit  ab  eit  kosiiam 
Domino,  peribit  anima  itla  de  populo  tuo.  Dixcrat  su- 
periuSy  dc  adipe,  Omnit  adept  Domino  {Id.  iu,  1G); 
•et  qnxslcranius  atrum  omnis  omnino  pccoris  roundi 
.iutitaiat  (nam  deiinmundis  niilla  quxsiio  est) ;  etquid 
de  adipe  fieret,  quem  vetuit  in  escam  vcnire :  nune 
autem  diiil  qiiid  ficrct  de  adipc  morticini  et  a  fcra  ca- 
pii,  at  sit  in  omne  opus ;  omne  opus,  utique  iilud  opug 
cui  tale  nliquid  necessarium  est.  Undc  rcmansitquu;- 
stio,  qaid  fiat  de  adipc  c^Tlcronim  animalium,  qux 
inunda  *  siint  ad  vcsccndiiin.  Sed  cum  dicil  omnein 
iiiimam  pcrire  de  popiilo  suo,  qui  ederit  adipcm  eonim 
pcconim,  ci  qiiibus  Doniino  offortur,  vidrturdeflniisse 
Hlum  laiitum  adi|)cm  de  pccoribus  mundis  prohibituin 
manditcnri,  ci  qiiibus  fit  sacriflcium :  quainvis  Judu.*os 
audifTiiniis  liullum  omniiio  adipem  iii  escam  sunicre. 

*  necrat  non  in  eicusis ;  at  in  Mss.  et  ar  ud  LXX  rcpe- 
rilur. 

*  B.  bal)cnt,<7Na  dii  eonvkius  fkerit:  el  d, (irfi «rf.Lectio- 
ni  Pt.  (*i  Ut\,  adka»-cinus.   M. 

*  Cdiii.  inmumdee.  M».  mdioris  noc»,  mimda. 


ALGUSTLM  IN  IIErTATEUaiUll  6«! 

Scd  n!iid  Fcriplura  volucrit,  noB  quid  illi  opnati  rne- 
rint,  rcquircnduin.  Ueuiqiie  nou  inveniunt  quid  n*cl6 
de  adi^«  raciant,  uiide  se  abf liiieul,  eCqoomodo  caa 
projici:'.nt,  cuni  dicturo  sit,  OnMtf  edepaDoimnc;H 
iion  adipcrn  sacrifidorum  tautmn,  sed  eiiam  eorom 
aiiimaliuin  dc  quibus  non  sacrificatar,  quamvis  wh 
miindorum,  liic  volunt  intclligi. 

XXII.  [Ib.  vii,  29-54.]  Quid  sibi  vult  quod  de  sacri- 
ficii^  saliiLiris  ilerum  admonct,  el  dicil,  eum qui  oflcrt 
donum  snrrifirii  salnt:irissut,  pectusculain  et  brachima 
saccrdotibus  darc  dcbcre,  ita  tamen,  at  adeps  pectn- 
sculi  offeraiur  Domino  cnm  plnna  jednorlt  * ;  riim  so- 
perius  loqiicns  dc  sacrificiis  snlularis  pinnam  jcdnorit 
cum  adipe  ventiis  et  renum  et  lumbonim  oflcrri  Do- 
miiio  pr.rccpcrit  (Levii.  K,  9),  tacnerit  aatcmdeailipe 
pcctusculi?  An  qiiod  ibi  pnrlcrmisil,  hicconinicmorai? 
Qiinre  ergo  de  pintia  jcdnoris  et  ibi  ct  hic?  An  forle 
aliqiiid  iiiiercst  qund  sii|»crius  de  sacrifldo  salolaris 
praH-cpit,  liicautem  addidil  fm,  lanquam  aliud  sitsa- 
lutiiris,  al!ud  saluinris  sui? 

XXIII.  [Ib.  iv,5-7,el  VIII,  3,  U,  15,  i8.]  Con 
sacrifiii.i  pni  peccatis  prius  commcmorarcl,  viiulmn 
diiit  offcrendiim  pro  peccato  sacerdolis ,  qiii  fcdssd 
populimi  pcccarc;  postca  ctiam  quando  narravit  Scri- 
pttira,qiicmndinodiimca  qu»  pnrcepit  Domhiiis,gcMa 
Siint  crga  Annm  et  filios  ejus ,  dicitur  oblaini  vitilos 
ptt)  pcccato ;  scd  supcrius  de  saiignine  vila'.i  eornoa 
tniigi  prrcrpii  altiris  incensi ,  aspergendain  eliaqi  ei 
il  so  sniigiiiiie  contra  veium  sanclnm ,  reliquam  vcro 
sanguiiicm  ruudcnduin  ad  basim  allaris  bolocaivtO' 
maluin  :  |»oslca  vrro  quando  sanctificatnr  Aaron ,  de 
aspcrsionc  sanguinis  contra  Tcluin  nihil  diclum  cst ; 
de  comibus  autem  allaris  dictum  esl ;  sed  non  adJi- 
tum  est  incenU;  addituro  cst  autem,  effundeiidaro  un- 
guinem  ad  batem  attarit;  nou  diiil,  ad  basemejns, 
taiiquam  nccesse  fuissel  iilqd  altarc  accipere,  cajus 
cornua  sangiiine  lcligisset :  proinde  quamvis  ambigne 
sit  positum ,  libenim  esl  Uincn  ila  intclligere  Cactaoi, 
ut  fuerat  anlc  prxocptum  de  vitiilo  pro  peccalo;  ol  non 
ejus  aliaris  cornua  tacta  iutelligamuSy  ad  ciyus  bascn 
fusus  cst  sanguis;  sed  tacta  coniuaaltaris  ineensi,  fu« 
suin  aiitcm  sanguinem  ad  bascm  altaris  sacrifidorum. 

Superius ,  quia  generalitcr  prxdpiebat ,  si  saoerdos 
pcccas^ct ,  ipsum  sacerdotem  unctum  el  eonsnmroa- 
lum  ,  qucin  viilt  iutclligi  summum  saccrdoicm»  sacri- 
ficia  isla  jns^it  offerre  :  nunc  vcro  cum  sancliflcalur 
Aaron ,  Moyscs  offcrl  ct  ipse  accipit  peclusculum  im- 
positionis ,  qiiod  aiitca  pralocMtis  esi  sacefdoli  csse 
dandiim.  Inde  autcm  puto  pectuscuhim  Impoailionis 
dictum  ,  qiiia  impoiicbalur  inde  adcps ,  sicvt  eorome- 
rooravit  superius  de  sacrificio  salutaris.  Cum  eifovi- 
deatur  nb  Aaroii  copfiisse  sommuro  sacerdoiiom,qaid 
piiiamiis  fttissc  Moyscn?  Si  ergo  saceniot  non  fhli « 
quomodo  per  illum  omnia  illagcrebantnrf  li  aulem 
fuit  quomodo  sununum  sacerdotium  ab  ^ua  fralierro- 
pisse  definimus?  Quanqunro  eliam  psalnras  iUe«  alii 
dictum  cst,  Mogtet  ei  Aaron  intacerdoiibuMejuM{Pm. 


*  Er.  ct  !/)v.  h^ffunu  penua  jecarU ;  ei  ranio  pial,  m 
mamjeeoris.  D.,  pimmjocuierUt  comipie.  M. 


eS5  UBER 

zcvin »  G) ,  aufcrtl  dubilaiioi>cm  quod  saccnlos  fucrii 
el  Moyses.  Yestem  tamen  illam  sacerdutalem ,  qux 
magnam  conlinel  sacramenlum ,  Aarou  jubelur  acci- 
pere  el  successores  ejus  summi  sacerdoles  {Exod. 
kiTUi).  In  Ezodo  antequamomninoaliquid  de  sanc^i- 
ieandis  et  quodammodo  ordinandis  sacerdotibus  prx- 
cipialur ,  quando  Moyse  ascendcnte  in  monlcm ,  ju- 
lienlur  non  asccndere  sacerdolcs  {Id.  ziz,  Si) ,  quos 
inielligere  alios  non  possuinus  nisi  fllios  Aaron ;  non 
quia  jam  eraiit »  sed  quia  fuluri  erant ,  boc  eos  jam 
liuic  Scriptura  appeltavit  per  anticipaiioncm ,  sicut 
suiit  pleraque  taliuui  locutionum  :  nam  et  Qlius  Nave, 
Jestti»  appcllatusest(/ii.  zzzin,  ll)yCum  longe  postca 
boc  iiomen  ei  Scriptura  narret  imposiium  {Sum. 
zni ,  17).  Ambo  ergo  lunc  sumnii  saccrdoles  erant , 
Moyses  cl  Aarcm ;  au  potius  Moyses ,  Aaroii  vero  sub 
iilo  ?  an  cl  ipse  suioinus  proptcr  Tcsiem  poiuificalem» 
ilio  vero  propter  czcelleiitius  miuisteriuin  ?  Nam  a 
priiicipit)  ci  dicitur,  Ipu  iibi  quas  ad  populum ,  tu  Uli 
qucs  ad  Dcum  {Exod,  iv,  IG). 

Quxrt  etiaiii  polcsi ,  post  mortem  Moysi  quis  un- 
gebai  siiccessoreiu  £ummi  sacerdotis ,  qui  succcdcre 
tiisi  dcfuiicto  non  utique  potcral.  An  quia  jam  unctus 
eral  inter  secundos  sacerdoies  ( idcm  qiiippe  fuit 
•leum,  quo  ei  snmmus  et  secundi  ungebantur) ,  ve- 
stem  tantum  somebai  ille  ponilfez ,  qua  ejus  summi- 
UB  appareret  ?  Ei  si  ita  est ,  ulrum  ipse  suinebat ,  an 
eum  alius  inducbal,  sicut  et  post  eius  mortcin  &ioyscs 
lilium  fratris  sui?  Si  ergo  ab  alio  vesiicbatur,  num- 
quid  non  potcrat  a  secuiido  siiininus ;  prxscrtim  quia 
lalis  crat  vcstis,  uteoin  ab  alio  iiidui  necessc  fuerit? 
an  sic  iiiducbatur  prius,  ut  etiam  postea  ?  Mon  ciiun 
seuid  iiidutus  noii  eam  ponebat;  aut  cum  posui&sci» 
non  cani  rcsumcbat.  Fieri  ergo  furtassc  poterat,  ui 
secuiidi  vestircnt  primuin ,  oi)Scqucndo ,  non  czcci- 
lendo.  Uude  autem  apiarcbat  quisnam  filiorum  sum- 
nio  saccrdoti  succedcre  dcberet  ?  non  enim  primoge- 
nitum ,  aut  majorcm  Scriptura  definiTit :  iiisi  iiitelli- 
ganuis  aiiquo  divino  indicio  fieri  solere,  sivo  per  pro- 
Itbctam ,  sive  quolibei  alio  modo  quo  consnlit  Ocus  so- 
lct :  quanqiiam  ez  contenlione  rcs  provcnisse  videa- 
lur,  ut  p^.istea  proptcrea  fuerint  piures  suinmi  sacer- 
dotcs,  quia  contendeniibus  czccllcntioribus » iitis  fi- 
jiiends  cansa  pluribus  lionor  i|»se  tribucbaiiir. 

XXIV.  [Ib.  VIII,  35.]  Quid  est  qiiod  dicitUoyscs  ad 
Aaron  ei  fillos  ejus ,  cum  sanctificantur  ad  ineundum 
aacerdolium,  Ad  ottium  tabernaaUi  U$limomi  $edebiti$ 
uptem  dia ,  die  et  nocie^  ne  moriamini  ?  Numquidnam 
crcdibile  est,  situ  cor|>oris  uno  loco  scdcre  prayceptos 
pcr  dies  ticptem  dic  ct  nocte,  unde  se  omniiio  non 
coinmovcrcnl?  Nec  tamcn  liinc  tanqiiam  allegorico 
)]tquid  significatum,  quod  non  fieret ,  sed  intclligcre- 
tir  * ,  cogendi  sumiis  accipcre ;  scd  poUus  agnoscere 
locuaonem  SGripturamm ,  ubi  scssionem  pro  babiu- 
tioi:e  et  oommoratione  ponit.  Non  enim  quia  dictiim 
tst  de  Semci  quod  sederlt  in  Jerusalem  annos  ires 
(III  Re§.  n ,  58) ,  Ideo  puUndum  esl  per  lotum  illiid 
icmpus  in  sclla  sedisse,  el  non  surrezisse.  Hinc  el 


TERTIUS.  68G 

sedes  dicuiitur  ,  ubi  babcnt  commoralionem  qiio- 
rum  scdcs  sunt :  habitatio  quippe  hoc  nomeii  accepii. 

XXV.  [Ib.  iz ,  11]  El  factum  e$t^  die  octato  vocaeii 
Moy$e$  Aaron^  ei  /Uio$  ejue^  et  eenaium  lerae.  Qiiem 
quidam  nostri  $enalum  interprelati  sunt,  ycpowtey  gras- 
cus  liabet  :  lioc  est  ergo  secutus  iiitcrpres ,  quia  el 
scnatus  a  senio  videtur  dictus.  Non  aulem  apte  in  la« 
tino  diceretur,  Vocavit  senectuiem  Ikrael,  pro  seni^  ' 
bus  Ycl  senioribus  :  quamvis  eadem  iocutio  essel  si 
dicerctur,  Yocavit  juventutem  Israel ,  pro  juvenibus. 
Sed  lioc  usitatum  est  in  laiina  lingua,  illud  auiem  noa 
est.  Nam  boc  proprie  dicereiur ,  si  diceretur ,  Vocn- 
vit  senectulcm  Israel.  Undequidam  iiisolenter  putanlcs 
etiam  eenalum  dici,  inierpretati  suiit  or(<iit«iii  i^uoruin, 
Goinpendio  tamcn  forsitan  mclius  diceretur »  Vocavit 
seniores  Israel. 

XXVI.  [H).  iz,  2-4.]  Moyses  dicit  ad  Aaron  :  £rse- 
natui  lerael  bquere  dken$  ^  accipite  hircum  ex  caprie 
unum  pro  peceato^  €f  anelem  ei  viiutum  ei  agnumanm" 
cuiulH  in  hoiocarpo$im  nne  macuia,  etvitulum  a  bobue^ 
d  arielem  in  eacri/icium  $alutari$  ante  Dominum ,  ei  fs- 
mUam  con$per$am  in  oieo ;  quomam  hodie  tidMlur  Do» 
wmm$  tfi  «o6ti.  Quatuor  gencra  sacrificiorum  de  ani- 
malibus  superius  commendavit;  bolocausti,  propecca- 
lo,  salutaris,ei  cotisummationis :  sed  consummationis 
adsacerdotis  sanctificatiunem  pertiiieLTria  crgogenera 
rcli(|uabicpraecipiuntur  ofierri,  etdicitur  bocseiiiori* 
bus  Israel  ut  pertiiieal  ad  uiii Ycrsum  populum.  Sed  hoc 
loco  sachficium  pro  peccato  habet  tria  pecora;  hircum» 
et  arietem,el  vituluni:ad  holocaustum  vero agnui 
pcninet ;  et  ad  sacrificium  saluUris ,  vituius  el  aries. 
Quapropter  non  est  sic  distiiiguendum ,  ul  pro  peccato 
non  intelligatur  nisi  hircus ,  tria  vero  reltqua  in  holo* 
causmm ,  Id  esl,  aries,  el vilulus,  etagnus  :  sed  po- 
tius  Iria  prima  pro  peccato ,  id  est ,  quod  didum  est , 
Acdpite  ktrcum  ex  caprie  unum  pro  peccato ,  el  arietem 
€t  tilulum,  subaudialur  pro  peccato ;  ct  reliquus  sil 
agnus  in  holocarpesim ,  Id  est  iu  holocausium.  Quod 
ideo  commonendum  a  nobis  fuit,  quonlam  possel 
ctlam  ila  dislhigni ,  iit  cuin  dictum  esset,  Acdf^uhir- 
cum  ex  caprie  unum  pro  peccato ,  reliqua  jam  ad  holo- 
can>osim  pertinere  dicereniur.  Quod  vero  adjungit, 
eine  mooi/a,  ad  omnia  rererri  potest.  Gum  ergo  ambi* 
guuin  sit  quomodo  aptius  dtstiiiguatur,  illa  resadducil 
ui  Iria  superiora  pro  peccaio  inteirigantur ,  qiioiiiam 
superius  pro  pcccato  principis  hircum  jussit  ofierri 
{LevU.  IV,  43) ;  et  pro  peccaio  cujusque  propriot  cum 
lieccat  ante  Domiuum ,  (aciendo  unum  ez  hts  qu»  nou 
oportel,  pnccepii  arietem  {Id.  ▼,  18) ;  pro  peccato 
vero  univers»  synagog»  vilulum  {Id.  iv ,  14).  Opor- 
lebat  ergo  ul  cum  senaiui  loquerctur  quid  univcrsus 
populos  oflerre  dcbeat,  el  hircus  jubcatur  proptcr 
principest  el  aries  propicr  proprium  uniusciyusque 
pcccatumtet  vitulus  propier  peccatmn  univcrsaB  s>ii. 
agogai.  Aiiud  est  enim  quod  in  populo  habel  quisque 
peccatnm  suum  proprium ,  et  possunl  haliere  omiict 
propria,  aliud  quando  commune  poccatum  est ,  qinHl 
uno  animo  fit ,  ct  una  volunlate  ad  aliquid  mulUUMliue 
comparata  commiltitur*. 


QrJCSTiONl-M  S.  ALGl-STLM  LN  IIEPTATEUCllUM 


»87 

Qiiod  vcro  sncnnda  saliiinrU  viliiliim  cl  ariclcm 
Jabcl ,  lia.'C  jubct  qu.i^  praccipiia  sunl :  univcrsi  ciiiin 
populi  Cflusa  csl.  Prvcipiciis  aulcm  antea  dc  sacriHciis 
aatuiaris,  iindelibcl  jussil  ofTcrri,  sivc  mas<  iiiuui ,  sive 
fbnrinam  :  dum  Unicn  noniiisi  <lc  bobiis  ct  tle  ovibiis  ct 
capris  oflcrrcntur  {Levit.  iii).  Si  aiitcni  qiia^riUir  qiiarc 
4uo  pra!C(>pil ,  vilulum  ct  nrictcin ,  dinicilo  csl  iiivc- 
iiirc  :  iiisi  foric  vilulum  voluit  sacririciiini  snliil;iris 
universi  populi ;  arictcm  autcni  pro  unoqiio  |iie  inn- 
qiiam  pro  siiigiils  quibnsquc  :  quia  vitlctur  cti;iiu  su- 
perius  qnnsi  duo  gcucra  salu(ariss:icrificii  pr.ccepissi' ; 
uniiiii  qu(Hl  vclut  uiiivcrsorum  cssel,  :ippcllavil  sncii- 
liciiini  salularis ;  allcruin  nutcm  ubi  dixil,  Si  qniupie 
obiulcril  Mcrificiuin  salutarit  tui.  Ubi  etiain  difTerrn- 
liani  rcpcri('b:iinus ,  qiiia  in  illo  qiiod  appcllavit  salu- 
turis  ,  noii  conimciiioravil  adipcin  |)crtiisciili  filTcrcn- 
duin  Doniino ,  alqiic  ipsuin  pcclusciiluin  ct  brncliiutn 
dextruui  dnnda  s^iccrdoii  :  scd  iu  illo  lioc  licri  jussit 
qmkl  posica  dicil  sncriliciuin  snlul:iris  sui  (Supra^ 
quwil.  22) ;  quod  forte  inlclligitur  singulonim  qiio- 
1'iiinqiic  prvatuin,  non  publicuin  univcrsoriim.  Nam 
ct  .Moyscs  obiulit  bacrificia  snluUiris,  ncc  diclum  csl 
ibi,  s:ilut:iris  siii ;  crcdo,  qiioniain  pro  popiilo  univcrso 
obtidit.  Ubi  aulciu  univcrM,  ibi  ci  siuguli ;  iion  nii- 
lcm  ubi  siiiguli ,  continuo  ibi  universi.  Singiila  ciiiin 
possunt  cssc  sine  univcrso  ;  univcrsi  autciii  non  pcs- 
suiit  nisi  ex  singulis  quibuscumquc  conslarc.  Naiii  mih 
f  uli  qui(|uc  congrcgnti  vcl  in  suniniani  rcpulali ,  Ta- 
ciuiit  univcrsos. 

Nolaiidiim  cst  sano,  cum  pro  populo  oflcriiniiir 
sacrificin,  ct  pro  pcccalo  sacrificia  jiissa  esse  oflcrri , 
«t  liolocaiistuni,  etsacrificia  saluiaris;  pro  s.iccrdiiic 
autcni  oldaium  fuissc  pro  peccato,  ct  bolocaustiim,  et 
consiinimalionis,  non  autem  saluiaris  :  scd  consum- 
inaiioiiis  iiiiic  oUatum  cst,  qiiando  snccrdotcs  sancii- 
licati  suiit  ut  sacerdolio  rungercntur,  ct  Uxc  obliilit 
Moyses  pro  Aaron  el  filiis  ejus  {Levii.  vni) ;  postca 
vero  Aaron  ipsc  jam  sanciificatus  et  saccrdoiio  fuii- 
gcns,  oflcrre  pro  sc  jussus  cst  viiulum  pro  pecrato, 
.ei  ariclcm  in  holocaustum.  Non  autem  jussus  cst  pro 
sc  oflerre  consiimfnaiionis»  quia  tiinc  ideo  oblaliiin 
est,  ut  consuminarctiir  sanciificnlionc,  ct  s:iccrdoiio 
fungi  possct,  quo  jam  qiiODinm  ruiigebat:;r,  noii  opiis 
erat  eum  ilcruiu  cousummarl. 

XXVfl.  [Ib.  IX,  7-21.]  Ei  ah  Maytet  ad  Aaron. 
Accede  ad  altare,  el  fac  quod  pra  peccato  luo,  et  Holo- 
cautlum  iuum :  et  exora  pro  te  et  domo  tua.  Mirum  est 
quomodo  prius  dicat  racienduro  quod  pro  pecrato, 
deinde  holocaustiim,  cum  sacrificia  pro  pcc<'atis  sti- 
l»cr  holocnuski  superius  jubeat  Imponi  {!d.  iv,  55), 
o\cpptoqood  de  avibiis  pru'cepit  {Id.  v,  8  10).  An 
lorie  bic  qiiod  prius  ficbat,  id  est  holocausiiim,  postc- 
rius  commemoravit?  Non  cnim,  qucmadmodum  '  Je 
avibus,  dixil,  Fac  priiis  illud  et  (lostcn  illud ;  scd,  fac 
illud  atque  illud  :  quid  aulem  prius  A^ciendum  sit , 
indicat  supcrius  cxposita  instructio,  iibi  dicil  super 
holocausium  imponi  sacrificium  pro  pcccalis.  Quan- 
quam  valde  moveat  quod  eliam  iu  narmt  ScTiptura 
iDcisse  AaroD  quod  audivit;  ut  prius  commcroorct 


6SI 


eum  faccre  pro  pcccato,  dcindc  holocausium.  Quod 
ulrum  ei  \\)se  prius  reccril,  ao  prius  hoc  ScripUm 
narraverit  qiiod  |K>slea  factam  csl,  tlcnt  in  muliis 
foccrc  solel,  habcreiur  incerlum,  nisi  qnod  disi  su- 
perius  lcgeretiir,  cum  agcrct  de  sacriflcio  pro  pcc- 
caio.  Ita  eiiim  legiliir :  Et  tuperptmet  iltud  tacerdot 
tuper  altare  tuper  kolocauttoma  Domim^  et  esorakit 
pro  eo  tacerdot  pro  peccato  qnod  peecamt^  et  dimitU- 
tur  iili  {Levit.  iv,  55).  Qiiomodo  ergo  posset  hoc  snpfr 
liolocaiistomn  imponi,  nisi  holocaustoma  prius  imp:)- 
ncrciur?  Prxccpit  auicm  hoc  ct  de  sacrificio  salii- 
taris,  ut  supcr  liolocausioma  iinponcrctur  :  scd  quia 
h(ic  non  ubiqucdicil,  non  pcr  omnia  sacrilicia  salu- 
taris,  nec  per  oninia  sacrificia  pro  peccato,  poiesi 
forsitan  dici  non  hoc  rcgubrilcr  fuisse  pncccpliini : 
scd  illic  lantummodo  ut  fieret  dictum  C5l,  id  «st  in 
sacrificio  salutaris,  cum  sil  de  bobiis,  ibi  eiiim  i«l 
praccpit ;  ct  in  sncrificio  pro  pcccato,  cum  Qi '  de 
fcinina  cx  ovibus  :  cxlcra  vero  sive  si.il  talutaris, 
sive  pn»  pcccato,  non  esse  necessc  ut  super  boio- 
caiisla  imponantur. 

Movci  etiam  quod  cum  faccret  Aaron  dona  populi, 
qii.-c  supra  commcmora\it,  non  omnia  conimcfnoraia 
sunt  immolaia,  qux  fucrant  praedicU;  sed  lantnni 
hircus  pro  pcccnto  et  holocaustum ,  ubi  lamcn  illuiii 
agnum  non  cxprcssit  :  duo  vero  alia,  quae  ad  sacri- 
ficia  pro  peccato  poiius  quam  ad  holocaubUim  p^T- 
tiiicre  diximiis,  Lncuil,  Id  esl  arictem  et  Tilolum; 
iiisi  fortc  a  partc  lolum  inlelltgi  voluit ,  ut  sola  capm 
commomornio  eiiain  illa  subsecutaacciperemus. 

Cum  de  sncrificiis  salularis  populi  nariTirel,  queiii- 
adiiiodum  ea  fecerit  Aaron,  de  vilulo  cl  ariclo  ail : 
Et  occidit  vilulum  el  arielem  tacrificii  talutnrii  popuU^ 
ei  obtulcruni  filii  Aaron  tanguinem  ad  eum^  et  afudU 
ad  altare  in  circuilu,  et  adipem  qui  a  vituio,  et  ab  aride 
iumbmn^  et  adipem  legentem  euper  ventrem^  et  duot 
renct,  et  adipem  qui  tuper  iptoe  etf,  et  pinnam  qum 
eti  in  jecinore ;  el  potuii  adipem  tuper  pectHtcula^  a 
impotuit  adipct  ad  altare  :  et  pectutculum  et  krackium 
dexlrum  abttulit  Aaron^  ablationem  ante  Dondnum^ 
quomodoprmcepit  Dominut  Moytt  l.  Niinc  siiigiilariter, 
nunc  pluraliicr  loqiiitur,  com  de  duobos  aniro:dibiis 
Joquatur,  vitulo  et  arictc.  Quod  crgo  dicil  duot  renct, 
ab  utroque  nniinanlc  intclligcndum  cst,  atqiic  iln 
quntuor  fiuiit;  itn  ct  c:rtcra.  Quod  vcro  ail,  Ei  po- 
sitit  adipet  tnper  pcctv.tcula^  ciim  ipsa  pcctnscula  iio  i 
itnposucrit  allari,  sacerdoti  cnim  dcbebanlnr  ciim 
brnchiis  dextris;  quid  sibi  vutt?  An  inlelligendum 
est,-  Et  posuit  adipcs  qui  suiit  su;:cr  pectuscula  ?  ipsos 
cnim  posuit,  qiios  imponeret  al:ari  a  pectusciilis 
demptos.  Nam  ita  et  superius  pr.xreperaL  Deniqoo 
sequitur,  Ei  impotuit  adipet  super  altare^  et  peetutcu* 
tum  ei  brackium  dextrum  abttuiit  Aaron  abiationem  anU 
Dominum  :  modo  singularitcr  infcrens,  et  peclnscn- 
lum  dicens,  uiique  utrumque  ex  utroqoe  aiiimante, 
qux  pcciuscula  dixcrai. 


. «  m  Er.  i4igd.  ven.  Lov.,  cum  sit.  U. 
*  Huc  ures  scriptnrae  versicuk»  in  ante 
sdUcet  •  £f  adipem  qma  vUulo ,  eic.y 


reifeeM» 
eiHm. 


680  LIDER 

\XMII  [Ib.  IX,  2i.]  Quid  csl  quod  ait,  Cum  extu- 
Httei  Aaron  fnanut  tuper  populum^  benedixii  eot,  ei 
deuendii,  cum  fedtset  quod  pro  peccatOjM  hoiocaU' 
^tomata^et  quce  talutaritf  Mhx  aulem  ista  fc^it,  nisi 
itiper  allare,  id  est,  ad  altare  stnns  eique  deserviens  ? 
indc  ergc)  dcscimdit  ubi  slabat.  Niniirum  illius  sula- 
lio  qu;csiionis  adjuvari  lioc  lesiiinonio  videtur,  ubi 
qua.'sicrjmus  in  Exodo  quomodo  scrviri  potucrit  ad 
altare,  qiiod  erat  altum  cubitis  tribus?  Gradum 
quippe  illic  inlelligere  probibcbamur,  quia  id  Deus 
veiuerat,  iic  super  allare  piidenda  Yirilia  miiiislrantis 
rcvclarcntur,  quod  utiqtic  ficret,  si  pars  alLiris  gra- 
dus  esset,  id  esi,  si  compaclus  adboercret  ( /n  Exod. 
gnatt,  115).  Denique  ibi  boc  vcluit,  ubi  dc  altari 
stmiili  loqutibalur,  unum  enim  essct  altare  cum 
gradu  cujiis  pars  esset  gradus,  et  i€eo  veiiliim  est ;  bic 
\ero  ubi  aliaris  tnnla  fucrat  altitudo,  ut  uisi  saccrdos 
siipcr  aliqiiid  starel,  aptc  ministrare  non  possel,  inleU 
ligcndum  cst,  quidquid  illiid  erat,  quod  ad  borani  mini- 
stratioiiis  p(mi4)atur  ct  aufcrcbaiur,  noii  fujssc  altaris 
portcin,  ct  idco  nou  fiiisse  contra  prxccplum,  quo 
gradiun  babere  probibitum  est :  boc  autera  qualccum- 
qiie  fuerit,  tacuit  Scriplura,  et  idoo  quxslio  facta  cst. 
Sed  nunc  cum  dicit  Scriptura  sacerdotem,  cum  fccissct 
sacrificia.  dcsceiidissc,  hoc  est  cum  immolata  iinpo- 
euissct  allari,  uliquc  manifcslat  alicubi  cum  stclissc 
uiide  dcsccndeict  :  et  quia  ibi  stctcrat,  idco  Iriuiu 
ciibitorum  alliiri  ministraiido  dcscrvire  poluisse. 

XXIX.  [Ib.  IX, 24.]  Et  vidit  onmit  populut^  ei  amcnt 
factus  eti,  Qiiod  alii  iutcrprctcs  dixerunt,  expavit^ 
ronantcs  Iransferre  de  gr.cco  quod  diclHin  est,  i|ian}y 
unde  c/7T0(9i«  dicilur,  qui  sa^pc  in  Scripturis  latinis 
li^iiiir  mcntis  cxccssus. 

X\X.  [Ib.  IX,  24.]  El  exiii  ignit  a  Domino^  et  devo- 
ravit  quo!  erant  tuper  attarCy  iiolocautlomatat  ei  adipet. 
Quid  dixcrit,  a  Domno^  <|iiaeri  potesl  uirum  quia 
nutu  et  voluntaie  Doinini  factum  c&t,  an  ab  eo  ioco 
ignis  exiil  ubi  erat  arca  tcstiinonii.  Non  cnim  in  loco 
aliqno  Ita  cst  Dominiis»  qunsi  alibi  non  sit. 

XXXI.  [Ib.  I,  15.]  Posieaquam  cxeunie  igne  a 
Domino,  incensl  et  mortui  suiit  filii  Aaron,  qui  ausi 
sunt  in  batillis  siiis  adliibito  ignc  alieno  incensum 
imponere  Domino;  quod  ideo  non  licebnt,  quia  ex 
iilo  igne  qui  divinitiis  in  altare  vencrat  deinccps  cu- 
siodito»  omnia  erant  accendcnda  qu:c  in  tabcmaciilo 
acccndi.oportcbat  :  moriuls  crgo  iUis  ait  Moyses, 
lloc  eti  quod  dixii  Dominut  dicent^  In  eit  qui  milU 
appropinquanl  tanclificabor^  et  in  omni  ttfnagoga  glori^ 
ficabor  :  eos  appropinquare  Domino  volens  iiitelligi » 
qiii  in  tabemaculo  sacerdotio  fungebantur ;  sancti- 
licari  aiiteni  in  eis  etiam  vindicaiido,  siciil  faeluin 
esl.  Ulrum  ut  biiic  sciretur  qiiam  ininus  aliis  parcat, 
si  illis  non  parcit  :  quo  sensu  diclum  est,  Sijuttut 
vix  talvut  eHl,  peccator  et  impiut  ubi  parebunt  ( I  Petr, 
IV,  18)?  An  potiua  secunduni  illud,  Cui  plutdatur^ 
plut  exigitur  abeo?  ei  illud,  Servut  qui  non  cognomi 
tolufiiaiem  donum  suif  et  facit  digna  plagis^  vapulabii 
pauca  :  tervut  autem  qm  cognovit  voluntatem  domtni 
SLi,  ei  faeU  digna  plagitr  VtttmUM  imr/ia  {Luc.  zii. 


T£RTIUS. 


690 


48.  47)?  ct  illud,  Exiguo  enim  conceddur  miimfor- 
dia;  potentet  autem  potentiora  tormevia  patieutur 
{Sip»  Yi,  7)  ?  Sed  ubi  boc  dixcrit  Dominus,  qiicd 
ciiin  dixisse  ^■oyscs  coip.niciiioravii,  in  Scriptura 
q*.i:c  rniro  est  iioii  invcuitur.  Talc  ergo  csl  lioc,  qiiaio 
in  Exodo,  ubi  dicit  Doiiiino,  Tu  duiui^  Scio  te  prm 
omnibut  (Exod.  xxxiii,  12) ;  qiiml  inveipliir  qiiidcin 
Doniinus  ci  dixissc,  scd  poslca  :  sed  diioiiiani  luei:- 
dacilcr  nunquani  lioc  Moyscs  dieeret,  iiuelligiiur  ni 
ci  cliain  anie  dixisse,  quanivis  scriptum  non  fueiit; 
ita  et  boc.  Unde  appan  t  non  omnia  scripta  csse  qnae 
Deus  lociilus  est  eis,  per  quos  nobis  sancta  Scriptura 
cjiis  mintslrala  est. 

XXXII.  [!b.  X,  6,  7.]  Quid  esl  quod  Aaron  et  reli- 
qiKis  (ilios  cjiis  niortcni  ilioriim  diiomm  lugere  prolii- 
iicns  dicil,  Caput  vestrum  cidara  non  detmdubitiSt  iibi 
cerlc  oslendit  cidaras  tegmina  capitum  fuisse;  nisi 
qiiia  illa  faciebaiit  lugeiites,  qu»  consuetiidini  ornaius 
css"nt  contraria  ?  Sicut  enim  in  nostra  consuctudine, 
qiiia  caput  apcrUiin  mngis  habctur,  opcritur  in  liiciu ; 
sic  quia  illi  opcriinenlo  capilis  ornabaiitur,  niidan- 
duni  crat  lugcntibus.  Quod  ideo  proliibet,  uo  luge- 
reiit  cos  in  quoruni  pocna  sanctificatus  cst  Dtiminiis, 
id  cst  commendatus  cst  limor  ejus.  Nec  ideo  quii 
liigciidi  noii  erant,  nam  permitlit  alios  liigere  ilios  : 
scil  quia  illi  lugere  tunc  non  dcbcbaiit,  ciim  dies 
saiictificatioiiis  corum  agercnlur,  nondiim  completis 
seplem,  quibus  eos  prxccpit  de  tabemaculo  noii 
abscedere.  Qiianquam  possit  videri,  quia  illo  oleo 
fiierant  sanctificati,  lioc  dictum  esse  quod  nuiiquani 
qiiemquain  Iiigcrc  debcrciit.  Ita  eiiim  dicit :  Fraires 
autem  veslri^  omnis  domus  Israei^  plorabunt  incendium^ 
quo  hneensi  sunl  a  Domino.  El  ab  oslio  tabemaculi  testt" 
monii  non  exibitis^  ne  moriamini :  oleum  enim-unctio» 
nis,  quod  est  a  Donuno,  super  vot  est, 

XXXIII.  [Ib.  X,  9-11.]  Ei  locutus  est  Dominus  ad 
Aaron  dicens  :  Viuum  et  siceram  non  bibe^is  lu  et  fiUi 
Ini  lecum^  cum  inlrabitis  in  labemaculum  testimonii , 
aut  cum  accedetis  ad  allare^  ei  non  morieiMni.  Qiiando- 
ergo  eis  bibere  licebai,  quandoquidem  iii  tabernacu- 
lum  eis  quotidie  neccsse  erat  introire  et  acoedere  ad 
altare,  propter  continuani  servitiiteni?  Quod  si  quis- 
quani  dicit ,  non  omni  die  sacrificia  iinpoiii  soiere , 
quid  dicet  de  ingressu  in  tabernaculum ,  qui  qiioti- 
dianus  erat  pmpicr  candclaiirura  ei  panes  propositio« 
nis  supcr  mcnsam  poaendos  ?  Si  autem  respondetur« 
in  tabemaeulum  testimonii  nunc  quod  ait ,  illud  eas» 
ifitelligeudum  ubi  enit  aiea  lc»timonii;  etiam  iiluc 
neccsse  crat  iniRire  summuui  sacerdotem  propier  in- 
ecnsom  continuationis.  Non  cuiiu  semel  in  auno  in- 
trabat;  sed  cum  sanguine  purilicationis  seincl  in 
anno,  propicr  iucensum  autem  quotidie.  An  intclli- 
geudum  est  Deura  prxcepisse  ut  viuum  omnino  non 
Lbcretit?  Cur  ergo  non  ita  pnecepit  poiius  ut  brevi- 
ler  dicerel,  Vinum  nonbibetis ;  sed  addidit,  cum  intra- 
bitis  in  iabemaculum^  aui  cum  accedeiis  ad  aliaret  An 
quia  ctusa  non  bU)endi  tacenda  noii  erat,  maxiroe 
quui  Deus  pr^ctus  erat  futuros  postea  tam  mulloa 
etiam  suiiimos  saccrduies  uno  tcmpore«  id  e&t  ii.on 


Ml 


QUiESTIONLM  S.  ADCUSTWI  IN  IIEI^TATEUCHUM 


iii  la!)crnnrulo  cl  8acrific*!:s  cl 


por  siicccssionein ,  qm 
inccnso  el  univcrso  illi  minisicrio  Ticibus  dcservl- 
rcnl;  qunndo  uliqnc  illl  iion  bibcbanl,  qnonim  lociia 
cni  desorvicmll,  alii  auictn  bibebanl?  An  quid  aliiid 
hoc  loco  inlcHigcndiim  esl?  Quoniani  cum  vinum  cl 
Itlcemm  saccrdoles  bibere  proliibcrcl,  sectilus  a.l. 
Legilimum  wtemnm  in  progeniet  vestras  :  ambiguiim 
cst  utnim  superiori  sonsui  conucclalur,  id  e»t,  ad 
vinum  non  bibcndiim  pcrlincal;  an  Infcriori  ubi  sc- 
quiiur,  Distfnguere  inter  meditim  uinctornm  et  conta- 
minatorum,  et  inter  medium  mundorum  et  immundo- 
nm;  et  instruere  fHio%  lirnei  omnia  tegitima  qna 
loeutui  est  Dominus  ad  eot  per  mmium  Moyti :  ut  hoc 
ftft  ofRcio  sacerdotum  lcgitimum  xlcrnum  in  proge- 
iiies  comm.  Quomodo  autcm  dicat  (Pternum,  jani 
s.Tpe  dixinmts.  Iloc  qaoque  ambigue  positum  csl 
qund  ail,  Dittinguere  inter  medium  taueiorum  et  eonta' 
minaturum,  et  inter  medium  mundorum  el  immundo- 
rum ;  uirum  ab  eo  quod  sani  sancia  ct  muoda ,  vcl 
Inquinata  cl  inimunda ;  an  ab  eo  qiiod  sunt  sancti  ct 
mundi,  vel  inquinaii  ci  immundi  :  id  csl  utrum  intcr 
illa  ipsa  sacra ,  qiiT  ritc  vel  non  rile  flcreni ,  distin- 
gucrc  voluii  sacerdoles ;  an  inicr  ipsos  homincs  pro- 
bandos  vel  improbandos :  aii  potias  ad  uirumquc  rc- 
ferendiim  est,  sive  homiiics,  s;vc  sacra. 

XXXIV.  [Ifo.  X,  ii.]  Pectuteulum  tcgregaiionit  et 
hractuum  abtationit  manducabitit  in  loco  tancto,  Qiiani- 
vis  singiila  singulis  d:iia  sint,  nimirum  tamcn  ulrum- 
quc  possci  dici  segregationis,  quia  utrumqiic  sacerdoti 
■eparaiur;  ei  utrumqiic  ablalionis  sive  dcmptionis, 
qtiod  grxce  dicitur  dcTaf^t.ttff ,  quia  ulrnmqae  dcmilur 
et  aufertur  eis  pro  quibiis  oflcrtur,  iil  dciur  sncerdoii. 
Pcctnsculiim  sanc  im|)Osilionis  supcrius  lcgimas ,  ct 
bracbium  ablationis ;  qnia  dc  brachio  nihil  imponoba- 
tur  aliari,  adeps  auicin  de  pcciiisculo  imponcbatur. 

XXXV.  [Ib.  X,  U.].  Quid  est  qnod  dicil,  De  srcri" 

fieiis  salutarium,  cum  ea  dicat  qtia;  alibi  dixii  tncrificia 

ealutaris;  et  ciim  singiihiri  numero  id  dixil  tacrifidum 

saiutaris^  cum  dc  eadem  rc  diccrcriir  *  ?  An  Torte  lioc 

loco  ubi  aii,  A  saerifieHs  salularium,  saiiilatum  dici 

dcbuit?  Nam  iii  ilio  psalmo  ubi  dicium  est ,  Exaudi 

910«,  Dtus  sanitatum  nostrarum  {PtaL  lxiv,6),  Iioc 

irerbum  habct  gnccus  qtiod  etiam  hoc  loco,  id  csl 

•unspfai»-  qui  geniiivus  pluralis  in  gncca  lingiia  ambi- 

giiusesi,  uinim  a  salute,  an  a  saluinri  nomcn  dccli- 

naium  sit  :  quoniam  oMrnpte  dicitur  salus  vel  saniLis, 

nnde  ftt  genitiviis  pluralis  rflv  vwth/jcOv  salutarc  au- 

tem  Minfpcoy  dicitur ,  ei  inde  geniiivus  pliiralis  idcm 

ipse  esl.  Si  ergo  reclc  poiest  intclligi  etiam  sacrifi- 

cium  saliilis  quod  csl  sncrificiiim  salutaris ,  quoniain 

a  snlitlari  s:ilus  d»iur,ei  iltud  est  salutare  unde  salus 

accipitur:  non  est  necesse  nl  ianquam  muhonim  sa- 

hiiarium  sncrificia  hic  inlelligamus,  iibi  dictiim  cst 

micrificiit  talutarium ,  sed  roullarum  forsitan  sanita- 

lum,  quae  tamen  ab  nno  salutari  accipinnlur.  Quod 

•  ilaDC  |.hrasim ,  nnitau  interpnnctione  ,  bocce  modo 
lcffuni  Er.  iM^,  ven.  fjo?. :  qM  eU  quod  dicii  de  ta- 
erificvt  tulutarpat :  cum  ea  dicai  qum  atibi  dixit  tacrificia 
aalulam  amgulari  numero,  id  dixerH  sacrificium  tatutaris, 
emndeeademrediceretur?     ii.  ^  ' 


^  692 

sit  nii!cm  s.iluiarc  t>ci,  dc  quo  dicCiim  e-t,  Calicem 
saluiaris  aecipiam  {PtaL  cxv,  15) ,  et  de  quo  Simcoii 
dicil  in  E^-angclio.  Quoniam  tiderunt  ocuB  «wi  salu- 
tare  tuum  {Luc,  ii,  30) ;  fldcs  cliristiana  novit.  Pos 
siinl  saiic  non  absurde  inlelligi  vcl  dici  cliam  sacrifl 
cia  s:iliitari.t,  qu:c  sunt  s.iliiiaris. 

XXWI.  [Ik  X,  iSSO.]  Eterittibiei  filiis  tuis  et 
fiiiabut  tuit  tcgitimum  sempiternmm,  Non  frusira  csi 
a  Idihiin  ,  filiabus;  qaoniani  qtixdam  ad  escas  pcrti- 
ncniia  snccrdoium  prohibci  a  feminis  accipi ,  sed  a 
ni.tsculis  julx^l. 

l^uiii  <|iixsissct  M<iy«es  caprum  oblatum  pro  populi 
pcccaiis,  el  non  Invcnissct,  quoniam  fuerat  inccnsn% 
ci  irnlus  cssci ,  quod  ea  qax  pro  pcccilo  a  populo 
oflorrentur,  coiislituii  Dominiis  sacerdolibus  edeiida, 
oMniis  iiide  adipibiis  cl  rcnibus;  iraius  autcm  esset 
noii  frntri  suo,  sed  filiis  ejiis,  crede  quod  ad  eos  sug- 
gerciidt  minisicrium  pertincrct :  respondii  illi  Aarrni 
et  nit,  Si  liodie  obtulerunt  ea  qum  pro  peecato  iUorum 
sunt,  et  liolocautta  tua  ante  Dominum ,  et  eontigeruut 
milii  t'iiia,  eteamedam  quodest  pro  peccata  hodie^  tmm- 
quid  ptacitum  erit  Dominof  Et  auditit  Uogses^  et  pia- 
cuii  illi.  Il(>c  vidclur  dixisse  Aaron,  quod  ipsodreqiio 
prinium  oblulcrant  fllii  Israel  pro  peccalo  suo ,  iioa 
debiiit  a  s.iccrdoiibiis  mnnducari ,  sed  loiiim  incciidi, 
non  indc  rcgulam  fncicns  ad  c;i'tcra;  nam  deiiiccps 
tacrincia  pro  peccalis  ipsi  cdcbant  :  scd  qui>  Loc 
priiniiin  fiiil  ipso  prinio  dic  primitus  oblaluin ,  rre- 
dendiini  csl  Aaron  snccrduicin  hoc  divinn  iiispirailoiie 
dixissc  *,  aiel  ilhid  circa  sacerdotcs  dcinrcps  scrva- 
peliir  qiiod  pr:i!CC)>crai  Dominiis  Mnysi ,  ct  lioc  qiiod 
Aamn  dixii  iJinqiinm  divinilusdiclum  M^tyscs  appro« 
barct.  Qiiid  crgodccxtcrisejusdcm  diei  sacriflciis,  iil 
est  dc  ariete  ci  viiiilo,  qtix  diximus  ctlam  ipsa  pro  pec- 
caiooblnia  dcl)crc  inlclligi?  An  dc  vilulo  niilla  quac- 
itio  cst ,  qtioniani  oportcbat  sic  flcri ,  ut  de  «jiis  sa:H 
guinc  quemadmodiim  prxccptum  fuernt  introniilicrc* 
tur,  un:lc  ci  iangcrcnttir  cornua  aliaris  inpensi,  H 
conscqiiens  crai  ui  tolus  ardi*ret?  Quid  crgo  de  arictc? 
An  qiioniam  primum  cnprum  quntsivit  Moyscs,  qnod 
de  rapro  illi  responsutn  csi,  hoc  ei  de  ariclc  intclli- 
gendum  est,  qucm  ex  ordine  fucrai  qua'situnis,  iii&i 
illiid  rcsi>onsiitn  snccrdotis  ci  pjacuissci?  Dc  vitulo 
aiiicm  qiiid  qiin^rcrcl,  cum  ea  Icgc  fieri  poiuerii, 
quam  de  viiulo  pro  peccalo  univorsne  synagoga»  pri^ 
ceperat  Dcus,  sicut  de  viiulo  pro  pcccatosarerdoiis,  id 
esi  ut  totus  ardorei  cxira  castra  (Levit.  iv,  12  et  21)? 
H.TC  enini  siinl  vcrl)a  irasccntis  Moysi  ad  filios  fralrif 
sui,  cum  hircuni  pro  pcccalo  quxsitum  non  invenis- 
set,  quia  fuerat  loiiis  inccnsiis  :  Quare  non  comedistit 
illud  quod  fmt  pro  pecealo  in  ioco  sancto  ?  Quomam 
enim  saucta  sanctorum  sunt ,  lioc  vobis  dcdit  edere^  ut 
auferatis  peccatnm  agnagogm,  et  exoretis  pro  eo  tuti 
Dominum.  Non  enim  illatum  est  a  sanguine  ejim  in  stm» 
etum  anie  faciem  inlus.  Edetis  iiiud  m  loeo  eameto^ 
quomodo  mihi  eontiituit  Dondnus.  Ulique  cuni  dicii, 
iVoii  enim  iiiatum  est  a  sanguine  ejus  in  aimetmm  «tCf 
faciem  intus^  procul  dubio  disccrnil  illud  qiiod  iia  flt 

'  Kttilri  ouincs  9lss.,  Iioc  dima  aspiratim:  dixiam* 


m  LIBER 

pro  peccalo  saccrdotiSf-sive  pro  pcccalo  univcrscc  sy- 
nngog^e,  non  de  Iiirco,  de  quo  sanguis  quoniam  iioii 
crat  jussiis  inferri  ad  langcnda  cornua  Intus  altaris  in- 
censi ,  non  debuil  tolus  inccndi,  sed  a  saccrdotibus 
niaiiducari.  IIoc  autcin  qiiarc  sil  factuin ,  id  cst  ui 
eti.un  ipse  lotiis  incenderetur,  rcspondit  Aaron,  ct 
placuit  Moysi. 

Sane  qnoniam  scx  pccora  prxccpta  riicnint  senio- 
ribuspopuli  ut  offcrrentur  pro  popiilo,  quoruin  prius 
quatuorcomincmoravit,  hircum  et  arielem,  et  vilu- 
luin,  et  agiium  aiiniculum ;  quonim  manifcstum  cst 
hircum  pro  peccato ,  manifestum  est  ctiam  ngiium 
anniculiim  in  holocnustum ;  duo  vero  iiiedia,  arietcm 
el  vitulnm,  ambigue  posita  vidcramus,  ulrum  :id  sa- 
crificiuni  pro  peccato  pcrtincreiit ,  et  hirco  adjniige- 
rentur,  an  potius  agno  ut  in  holucatistum  oflerrcniur, 
nnde  quid  nobis  videretur,  suo  loco  ciposuimiis : 
postea  vero  ot  sex  animalia  complerentur,  vitulum  et 
arictero  commerooravit  in  sacrificium  salutfiris;  ncc 
tamen  in  conscqiientibus  curo  immolata  siini,  ct  idcn- 
tidem  commciiiorata ,  lit  menlio  pecorum  ipsonim 
arictts  et  vitoli ,  qiiac  intcr  caprum  et  agnum  posuc- 
r.it ,  scd  tantum  ille  viiulus  et  iile  arics  conimcmo- 
raiitur,  quos  in  sacrificium  salutaris  offenri  jiisserat, 
iit  jam  non  sex  pecora,  sed  potios  quatuor  fuisse  cre- 
dantur  :  polcst  fortassis  inlelligi  quod  duo  ilia,  qiix 
prins  inter  hircum  ct  agnum  posucrat,  iteruni  nomi- 
navit,  et  non  est  alius  vituliis  et  aliiis  aries  in  sacrifi- 
cium  salularis  :  ul  cum  dixissct  hircum  pro  peccato, 
ct  arictcm  et  vftuliim  non  dicens  in  qiiid,  id  cst  in 
quani  rem ,  agnum  vcro  aniiiculum  in  hoiocaustum ; 
postca  dic^re  voluerit  quid  de  vitulo  et  ariete  facicii- 
dom  esset,  id  esl,  quia  nc(|iie  pro  peccato  sicut  hircus, 
ncque  in  holocaustum  sicut  agnus,  sed  in  sacrificiunr 
salutaris  jubebantiir  inrerri.  Scd  si  hoc  intellexcri- 
miis,  mancbit  quxstio  quare  pro  peccato  synagogae 
hircus  ohlatus  sil,  cuin  de  sacriliciis  qu  c  pro  peccatis 
offercnda  essent  ab  initio  Doiiiinus  ioqiiuns ,  vitulum 
oflbrri  jnsserit  pro  peccato  synagoga; ,.  sicut  pro  pec- 
cato  saccrdotis,  non  euprum,  sed  vitulum;  de  quo 
Titulo  eliam  sanguinem,  similitcr  ut  pro  pcccato 
•acerdotis,  ad  tingenda  comiia  altaris  iiicensi  prc- 
ccpit  iiifenri  (  LetiL  iv,  3-18) :  ct  qu.T  causa  riicril, 
t:l  pro  peccato  Aaroii,  et  M>»y»cs  vituliim  offcntt 
(Jd.  Tiu,  14)  «etipse  Anron  alicruin  vitiilum  (/</.  ix,  8), 
siciit  pro  peccato  sacerdoiis  secutidum  Dei  prvceptuiii 
offerri  oportebat ;  pro  peccato  autem  populi  non  vi- 
lulos,  sicul  praRceiitum  fucrat,  scd  hircus  poiius  of- 
rcrrctur.  Quod  cum  moveret,  visum  estiiobi.s,  utsiipra 
diximus,  quod  non  solus  liircus  pro  reccato  populi , 
aed  et  arics  et  vitulus  offcrri  jussus  csi ,  iit  ad  isia 
Irta  subaudiatur,  'pro  peccato :  qiiia  et  printipcs  erant 
in  popiilo,  pro  qiiibus  hircus  fucrat  offercndus :  ct 
singiili  quiqiic  habere  propria  pcccata  poiuerunl » pro 
qaibiis  arles;  ct  onuni  aliqiiod  peccatum  omncs,  pro 
qiio  vitulus,  sieut  ab  iiiiiio  pnrceptom  fuerar,  pro  pec- 
flilo  niiivcrsic  synngognc  vitiiluiii  offcrri  oportebat. 
lileo  aiitcm  cum  imiiKilQln  snnt ,  hircus  tatiiummodo 
MOBiiiuitury  nt  alia  ctiain  tactin  ttilclFf  creiitur,  Hku- 


TERTIUS, 


m 


tione  a  parte  tolum  ,  quia  omiiia  fiicrant  pro  pcccatis. 

XXXVil.  [Ib.  XI,  55,  5-4.]  Ciiin  agerct  de  morti- 
ciiiis  immiindorum  aniinalium ,  Et  omiu  vaipcliU^ 
iiitpiit,  in  quo  cecidmt  ex  ei$  inlus  *,  quacumque  tunt 
intus  immuiida  erunl ;  et  iUutl  conteretur^  id  cst ,  ipsiiin 
vas.  Et  omnis  eibui  qm  manducatur^  in  quenuumtiue 
venerit  euper  illum  aqua^  immundui  erit  vobis,  Noii 
quxcumque  aqua  inteliigenda  cst ,  qux  supcrvcucrit 
cibo ,  facit  eom  immundum ;  sed  cx  iilo  vase  quoil 
fnctum  est  immundum  de  morticinis  immundis ,  si 
forlc  ipsum  vas  liabuit  aquam. 

XXXYIil.  [Ib.  xi,  47.]  Inslruere  "  filioi  hrael  inter 
vivificantia  quas  manducautur,  el  inter  vivificantia  quas 
non  manducantur:  qu»  grxcus  iiabct  <wo7oyoCvT«c , 
nostri  quidam  vivificantia  interpretari  mulucrunt, 
qtiia  utcumque  hoc  verbum  noster  usus  recepit,  quam 
fiiccrc  novum  insolitum  ,  si  dici  posset  vivigigiicntia. 
Non  enim  qu»  vivificant,  id  est  vivcrc  faciuiit,  scd 
quas  vivos  felus  gignunt ,  id  cst  non  ova,  scd  pullos, 
dicunliir  {;u9f9KvrseL. 

XXXIX.  [Ib.  xii,  4.]  Quid  cst  quod  ait  dc  muiicre 
qiix  peperit,  Omneionctum  non  tanget,  et  in  ianctua' 
rium  non  introibit  f  Qiiod  sanctuarium  vult  iiitelligi ; 
ciikii  legatur  in  tabemaculuin  noniiisi  saccrdotcs  so- 
lcre  ingredi ,  ct  iisque  ad  velum  intcrius  sccutidum , 
ultra  velum  autcm  ipsum  ubi  crat  arca,  nonni^i  ununi 
sumroum  saccrdotcm?  An  et  antc  tabcrnaciihim ,  uhi 
crat  altare  sacrificionim ,  saiictiiariuin  dici  pottiii  ? 
Nain  sa^pe  appeliatur  iocos  sanetns  eiinni  ipsuni  atriuiii» 
eum  dicitur,i»  loco  eancto  edent  ea{Levit.  vi,  2G). 
niuc  forlassis  solcbant  intrare  mulieres ,  quuudo  oflic- 
rebaiit  dona  sua ,  quce  impoiierentur  alLiri. 

XL.  [Ib.  XII,  2-8.]  Quid  cst  qiiod  dicit,  Si  mascu- 
Inm  pepereril  muUer^  immunda  erit  ieptem  diet ;  s^cNit- 
dum  diei  iccemonii  pufgaiionii  ejm  immundu  erit :  et 
m  die  octavo  circumcidet  camem  prwputii  ejui ;  et  tri- 
ginta  et  trei  diee  iedebit  in  ianguine  suo  mnndo.  Omne 
quod  ianctum  e%t  non  continget ,  et  in  ianclumium  uon 
introibit  ?  Qtio!  differcntia  est  intcr  septein  dici  ilios. 
qiubiis  dicit  cain  immiindam,  ct  triginta  tres  qiiibiis 
in  sanguinesuo  mundo.sedcbil  ?  Sieniin  jaiii  iniiniimi» 
niiii  cst  pcr  triginta  tres  dies,  qiiare  iioii  taiigii  quiMl 
sniirtiuii  est?  An  bocadhuc  iiitcresi ,  quia  in  sanguiiic 
esi ,  licct  mundo :  ut  hoc  distct ,  <|uia  cum  iinniiinda 
csi ,  nbicumqoe  etiam  se  lerit,  immunduin  fucit ;  cuiii 
vcio  jam  in  sanguiiiu  niuiido  sedct,  tatitum  quod 
Siinctiim  est  noii  ci  licet  tniigere ,  ct  iu  sanA^tiiariuni 
iiiirare?  lloc  cst  cniiii  quod  ail ,  iecundum  dia  iccei- 
laonii  purgationii  iua  ^  qiitid  dicitalio  loco,  immun- 
ditiam  femiiiai  qu.unicnsiruis  i^urgatur-,  scptcin  dic- 
riiiii  essc,  qiiando  omne  super  quod  sedcrit  imniun- 
dum  erit  (  /</.  xy,  19-25  ).  Seeeimnis  autem  dicit, 
quoniam  scccdebat  aliquautum »  ne  oiunia  coinqtii- 

>  Hic  in  editis  decst,  intiu :  qnod  i.'i  Uss.  ct  apud  LXX  ba- 
iietur. 

*  Fj(fiii ,  tmtrue.  At  Hss.,  instruere :  siciiti  tegentJum  ooti- 
iiciebai  HObilhis  iu  auiioutioiiilius  ad  l^vii.  2,  uhi  iiisn- 
lerinDnci veriiaistiiaec :  Aai  snmbibazem tom  huioui imtrl, 
qiUR  qulilem  bodie  LXX  in  excusis  non  tialMtit,  retjeriri  iii 
•liqiioi  cofJicibus  iiiscria-  versicu'o  17 ,  i^rDXCtuv  ad  i\U»d^ 
Qiuuncson  tm  zdoaonounidn. 


QU^STIO>UM  S.  ALCtSTIM  IN  nLrTATELXUUM 


uarci,  €um  pcngerH  i]los  d<csi.  IUa  diea  iiiimumli- 
tix  ejiis,  si  feminam  parcrcl»  Lcx  duplicabdl,  el 
qualuonlecim  faciebal :  rcliquus  auieiu  quibus  scdc- 
baft  in  saiiguine  muiido  suo,  cliam  ips4is  dupliccs  jus- 
scral  obser^-ari,  id  esl  sciaginla  scx,  ul  onines  e^sciil 
ui  prlu  masculi  quadragiuU ,  in  feininx  ocloginla. 
Aliqiii  auli-ni  codiccs  graci  nou  hjUMii.ifi  vingMiHe 
Mundo  tuo;  scd ,  iii  $anguine  imnmudo  tno. 

Ei  cum  adiiupleii  fuerini  dies  purgaiiouit  ejut,  luper 
plio  aui  $uper  fHia  olfcrei  agnum  anmculum  tine  macula 
in  holocautlum^  ei  pullum  columbinum  aut  iuriuraH  * , 
po  peccalo ,  ad  otlium  labernaculi  iettimonii  ad  taca^ 
doiem  :  et  offeret  eum  anle  Donuuum ,  ct  exorabit  pro 
ea  tacerdot,  el  purgabil  eam  a  funle  tanguinit  ejut,  Itia 
iex  ejiu  quct  pt'peril  matculum  uul  feminam,  Si  aulem 
uoa  iuveuerit  manut  ejut  quod  taiit  eti  in  agnum ,  et 
uccipiel  duot  tnrluret,  aui  duot  puUot  columbinot; 
Mtmm  in  huloeautlum ,  el  unum  pro  peccato  :  el  exora^ 
bitpro  eatacerdot,  ct  purgabiiur.  Uccle  ergo  supcrius 
uon  lcgcndum  ai,  Offeret  agnnm  anniculum  tinema- 
eula  itt  holocauttum  ,  aiil  puUum  columbinum  aul  tur- 
lurem  pro  peccato^  sicul  iioiiiiuUi  codices  habciil; 
sed  siciil  dicluui  esl ,  el  pullum  columbinum  aut  lur- 
iurem  jnro  peceato  :  quaiidoquidcm  postca  dicil ,  Si 
non  invenerit  mamtt  ejut  quod  tatit  eti  ad  agnum ,  et 
aceipiet  duot  turluret :  ubi  plus  videliir  habcrc  el ; 
nam  ea  conjunciioiic  detracia,  inU^rc  scquitur,  acci- 
piel  duot  lurlurct  aut  duot  pullot  columbinot ,  unam 
avein  scilicel  in  hulocausluin ,  allcrain  pi-o  pcccaio. 

Scd  quo  peccalo?  Nuinquid  pepcrissc  pcccalnm 
est?  An  liic  osiendilur  iila  propago  cx  Adain ,  uiide 
A|K)Slohis  dicil,  Ex  uno  in  eondetnnalionem ;  ct  quia 
per  unum  honunem  peccalum  intrarii  in  mundum ,  ei 
per  peccalum  mort ,  ei  iia  in  omnet  hominct  perirantiit 
{Rom,  V,  IG,  li)?  t)l  hic  balis  apparcl  qiicmadino- 
«liiin  diclum  sil ,  Ego  enim  in  iniquilalibut  conceptut 
tum^  et  in  peccalit  maler  mea  in  ulero  me  ahtit 
{PtaL  L,  7).  Cnr  crgo  iioii  illiid  quod  iialiim  cst  pur- 
gari  dicil  Scriptuni  pcr  lioc  sacrificium ,  sed  ipsam 
•\ux  pepcril?  Au  ad  ipsam  quidcin,  undc  illa  origo 
trahcbalur,  rclaUi  purgalio  cst  proptcr  sanguinis  foii- 
lein ;  iion  potcral  taiiien  siue  ipsius  fclus  purgationo 
lieri,  qui  cx  ipso  sanguine  cxortiis  esl?  Nam  qiiopcr- 
lincl  qiiod  supcriiis  mil, Super  fiiio  aut  tuperfitia  offeret 
iignum  anniculum  une  macula  in  holocauttum ,  et  pul* 
lum  colwnbinum  aml  turturem  pro  peccato^  si  niliil  per 
lioc  sacrificiuni  liclial  pro  eis  qiii  nascobaiilur  ? 

Quod  si  quis<|iiani  ita  distingiierc  conabilur,  ul 
dical  noii  csse  jungcnduiu  ,  Super  filio  aut  tuper  filia 
otferrc  agnum  annicnlum  sine  maeuta  in  holocautlum , 
et  ptt//N»i  columbinum  pro  pcccato ;  sed  ila  polius  le- 
gcndiim,  Ei  cum  adimpleti  fumnt  diei  purgutionit 
ijnt  tuper  filio  aul  tuper  filia ,  id  esl  dies  purgatiouis 
iiiipleti  fiicrinl  supcr  illo  aut  super  illa,  iilio  sciticcl 

«  Eiiili  I  hirosfiue  Mss.  hic  et  liifra  leilio  luoo,  ct  turturem. 
(4Mbt:i(>nsis  (xk1.;x  ct  uiiiis  e  vaticanis,  aut  miurem.  (Uii 
l*y'lioin  suirra^raaUir  i.\x  et  vcrsloYult^au :  uc»que  iKxroad- 
viKsatur  AugiuiiLiius  uii iNobilio  ncr|.eraa)  videl>aiur. Poslea 
qiiiplHi  co(li«*cs  iioimullos  ruiTeficndil  s.  iXMtor ,  noc  qtiia, 
t\ut  pii//(rmvSiHlquia,  aut  puUum  columbiy.um,  pru>  e/ 
IHiUuiu,  clc. » cxliilicrciu. 


m 


vcl  iiib ;  ul  dciiide  ab  alio  sensn  scqnalor ,  Oferei 
agnum  aHmcmlum  umt  maeula  tn  Ao/ocoM/iim,  €f  pid- 
lum  columbinum  pro  peecaio^  id  esl,  pro  peccalo  suo^ 
cuin  compleii  fucriiii  dies  purgalionis  ejat  sopcr  fllit 
aul  super  lilia :  quisquis  ergo  ila  dislingucnduin  pula- 
verii ,  ex  Evnngclio  coiivincelur.  ubi  cum  tale  aliquid 
iialo  cx  virginc  f>«iiuiiio  faccrciil ,  magis  propier  con- 
sucl4idiiieiii  Legis ,  qiiam  propler  nece&siUlem  ali- 
ciijiis  in  co  cxpiaiidi  purgandii|ue  peccali,  sic  legilur, 
Et  cum  inducerenl  puerum  Jegum  parentes  eju$ ,  m  /a- 
cerent  tecundum  cotuueludinem  Legi$  pro  eo  {Lmc. 
II,  27) :  nondicium  esi ,  pro  malrc  ejns»  scd,  pro  eo; 
qiiaiiivis  ca  fiercnl  qua:  boc  loco  prxcepla  suiil  de 
duobus  tiiriuribus  aul  duobus  puilis  coiumbinis.  Sic 
culin  baplizari  ipse  etiam  dignaius  csi  baptismo 
Joannis ,  qui  eral  baptismus  pomilcnlLc  in  remi»- 
sionem  pcccaloruui  (Ifa/lA.  ui,  13, 11),  qoamvis  nuUum 
liabcrci  ille  pcccalum.  Mcrilo  ergo  quidam  noslri  iu 
iiitcrprctali  suni  eiiam  istum  in  Leviiico  lociim »  ul 
iion  diccrcnl ,  tupcr  fiUo  aut  tmper  filia;  sc  J ,  pro  fliu 
aui  prQfiUa.  Ilanc  cnim  vim  bujus  prxposilioiiis  csso 
inlcllcxcrunt  boc  loco,  ubi  grBCus  ail,  if  vi^  4  fol 
^r/oitpL  Saiic  advcrtciiduni  esi  quam  pauper  Dommus 
iia>ci  voluerii ,  ui  iioii  pro  illo  oflerreiur  ag'ius  ei 
|Nillus  coluiubiiius  aut  turtur ,  sed  par  lurlurum  aul 
diio  pulli  coluuibini ,  sicul  in  Evangclio  lcgilur  (Lnr. 
II,  2i);  qiiod  Scriplura  Levilici  lunc  jussilolTcrri,  ai 
iion  habucril  iiianus  ofl^urentis  quod  salis  e$l  in 
agnum. 

XLI.  [Ih.  xiii ,  20].  Homini  ti  cui  facta  futrit  Ih  cuU 
corporit  ejut  cicalrix  tigni  lucida ,  ei  fuerii  iu  cuie  £f^ 
lorit  cjut  laclut  leproi.  Ydul  exponendo  dixit  posie- 
i-iiis,u::dcquod  prtmuin  dixeral  iiilclligcrciur ,  quo- 
niam  dixcral ,  Uomini  ti  cui  facla  fuerit  ia  cule 
corporit  ejut  cicatrix  ^gni  lucida ,  ne  cicalricem  sic 
inicUigcrcmus ,  quomodo  solcl  esse  vestigium  saoati 
vuincris,  apcriiil  hoc  se  dc  colore  diccrc,  cum  ad- 
junxil,  Et  fuerit  in  cutc  colorit  eju$  taciu$  teprx» 
Quidquid  crgo  illud  cst ,  coloris  viliuin  csl ,  quod 
iioniiiic  cicatricis  nppcllal.  Qiiod  vcro  ait,  taclut 
lepraff  non  qiiod  lactu  color  scntialur;  scd  ila  dick 
tacliiiii  lcpnc ,  taiKiuaiii  ipse  homo  vel  corpiis  cjus 
lcpra  sil  lactum,  hoc  csl  maculatuin  &lqiic  vKialum  : 
sicuidici  solet,  Tcitgit  euni,  vci  uon  leligil  fcbris. 
Dcniquc  ipsain  maculam,  tactum  vocai,  cl  cam  scmper 
is'.o  iioniuieappellal.  Uiidc  nonnulli  iiostrinon  lactum^ 
sed  macutam  interprclali  sunl :  quo  nomine  quidem 
phiniiis  viderclur  sonarc  quod  Icgitur ;  sed  potull  et 
gru-cus  iioii  diccrc  kfii*,  id  est  (ar/um,  scd  ioiA/Wy  id 
e&l  nmcutam ,  unde  &/amu6v  tlicil  immaculiluin :  quaii- 
quam  noii  ab  illo  solo  quo J  iii  C(»lore  conliiigil ,  sed 
ab  oinni  viiio  purum  solcl  Scripliira  £uo*/a9v  dicerc ; 
unde  noii  inaculam  coloris ,  scd  omnis  vilii  iioUm 
vult  inielligi ,  quod  .tt&uoy  appcllat.  Possel  ergo  quud 
ad  soliiin  colorciii  attincl  a.T6«y  dlccre;  quo  verbo 
ususesl  Apostolus,  ubi  ail  dc  Ecclcsia,  A'ofi  haieff 
lem  macutam  aul  rugam  (  Eplie$.  v ,  2'' )  Nec  pApet 
auiem,  nec  oi^uot  dixit,  sed  ap^^y,  id  est  uctun» : 
quod  cl  in  grxca  lingua  hiusiuic  dicilur  in  coloribn»  j 


tS7  LIBER 

ei  umcii  lioc  SepluagiiiUi  interpretes  non  piguit  gnece 
diccrc ;  cur  ergo  latinos  piguerit  ?  Quod  autem  dicitur 
dcairix  tigni,  vel  ideo  dicitur,  quod  significet  a!iqui<i; 
Tcl  iJco  polius,  quod  ipsum  bominem  signo  quodam 
dlscernit  a  caeieris,  hoc  est,  notabilem* reddit. 

XLU.  [Ib.  XIII,  5.]  Quid  estquod  ait,  El  videbit  la- 
eerdot ,  et  inqmnabit  ewn  f  ad  quem  veniet  ut  munde* 
tur.  Sed  inquinabit  dictum  est ,  inquinalum  pronun- 
tinbil,  si  bacc  in  eo  vidcrit,  quxScriptura  dicit  de 
Djacula  lepnc. 

XLIll.  [Ib.  XIII,  4,  7,  ^.]Si  autem  lucidui albui  erit 
in  cuU  colom  ejiu  *,  et  huniiiis  non  fuerit  atpectut  ejut 
a  cule.  Lueidut  atbut  subauditur  laclus ,  id  esl ,  illa 
macula  coloris,  non  pilus.  Qiiod  pnslen  dicit,  Si  ttutem 
eonverta  mutata  fuerit  tignificatio  in  cute ;  banc  dicit 
tigniUcalionem ,  quod  superius  tignum  in  latino  l(*gi- 
tur.  Nam  grxcus  el  supra  ct  bic  uiio  codenique  verbo 
ustis  est,  vr.fMalK^  dicciis. 

XLIV.  flb.  xni,  5el  6.]  Et  tegregabit  itlum  tacerdot 
teptem  diebut  in  tecundo ;  et  videbit  ittum  tacerdot  die 
tcptimo  tft  tecundo  :  et  ecce  obtcurut  tactut  non  ett  con* 
vertuitaclut  in  cute  ;  et  purgavit  eum  tacerdot-:  ngnum 
enim  ett :  lioc  est,  purgatum  cum ,  proiiuntiabit ;  non 
eniin  e^t  lcpra ,  sed  sigiium. 

XLV.  [Ib^  xni,  4-7.]  8i  autem  converta  mutata  fuerit 
tignificaiio  in  cute ,  potteaquam  vidit  itlum  tacndot  ut 
purget :  et  vitut  fuerit  denuo  tacerdoti ,  el  viderit  einn 
tacerdotf  et  ecce  commutata  tignificatio  in  cute;  et  iu" 
quinabit  eum  tacerdot  :  lcpra  ett,  Etiani  bic  inqninabit 
dixit,  inqiiiiiatam  proninaiabit :  et  aulcin  pliis  babet, 
cx  more  loculionis  Scripturjc.  Hoc  itaque  vfdeltir 
admonuis  e,  ut  eum  vibus  fuertt  solus  color  albus  et 
liicidus,  discolor  saiio  colori,  adhuc  probetur  a  sacer- 
do!e,  Qt  si  viderit  ctiam  pilum  mutatum  iii  album  co« 
lorem,  et  bumiliorem  factuin  cutis  locum ,  iii  quo  esl 
albus  color,  tuiic  pronutitiet  lcpram,  id  est,  inquinel 
bomin.m  pronuntiando  leprosum.  Si  autem^  iiiquil, 
Ivcidut  albut  fUerit  in  cute  eotorit  ejut ,  id  est ,  lucidiis 
albus  riierii  ille  laclus;  quo  nomine  eamdem  maculam 
appeliat :  et  humilit  non  fuerit  atpectut  ejut  a  cute;  et 
pilut^non  eril  convertut  in  album ,  ipte  autem  ett  ob* 
uurutf  id  cst  ipse  piliis,  qiiia  non  est  albus  :  et  tegre^ 
gabit  taeerdot  tactum  teptem  diet ;  et  videbit  taeerdot 
tactum  die  teptimo^  id  cst  illain  maculam  :  et  eece  taetut 
uumei  anteeum;  non  commutatut  ett  tactut  in  eute^  id 
est ,  noo  cst  discolor  et  dissimilis  inventus  a  ciite. 
£i|[o  sanatum  cst  qiiod  vitiosum  erai :  sed  adbuc  ju- 
bet  probari  eamdem  saniialem  per  alios  septem  dics, 
alque  idco«cqaitar  et  dicit,  Et  tegregabit  iltum  taeer^ 
dot  teptau  diet  in  tecundo ,  id  est  septem  alios  dies ; 
et  videbit  itlum  tacerdot  die  teptimo  in  tecundo :  et  ecce 
obtcurut  tartut ,  id  est ,  quia  non  albus  et  lucidiis ,  ac 
per  boc  concoior  sano  culori ;  tion  ett  mutaiut  tactut^ 
in  cute,  sicut  et  paulo  ante  dixil,  boc  est  non  est 
dissiirJlis  a  cxlera  cuie  :  et  fmrgabit  eum  tacerdot ,  id 
cst ,  purgaium  pronunliabil  a  saspicione  lepras ;  non 
quod  liabuerit  lepram,  qiiam  jam  non  babet,  sed  quo- 

^  Aro.  Br.  et  Uyv.«  in  eule  cohr  ejui,  RaL  vero  et  Bte.^ 
«siortf.  in.gr»»  es|«  tou  chrotot  autou^ 


TERTIUS.  G9S 

tiinm  lepra  non  fult,  quod  in  illo  lucido  ef  aibo  coloro 
taetus,  Id  cst  maculx  itliiis  qute  apparacrai ,  cum  ex- 
spectaAtur  utrum  liumilior  fleret  locus .  et  pllus  illie 
in  albiim  converteretur ,  non  coiitigit ,  sed  pdtius  ille 
tactus  qui  fuit  ante  lucidus  et  albus,  obscurus  invcnlus 
est,  id  cst  similisoelerocolori,  non  lucidus :  non  emt 
ergo  lepra,  ^gnum  ett  enim^  non  leprn,  quod  sic  appa- 
ruerit :  tamen  etiam  propier  hoc  purgatiis  a  suspicione 
lepnp,  tavabit  vettimenta  tua ;  quia  ct  in  illo  sigiio  ali- 
quid  fiiit ,  propter  qupd  lavanda  fucrant  vestimeiita ; 
et  mundut  erit. 

XLVI.  [Ib.  XIII,  7,  8.]  Deinde sequitiir ,  Si  autem 
converta  mutata  fuerit  tignificatio  in  cute,  potleuquam 
vidil  illum  tacerdot  ut  purgaret  illum ;  td  est ,  postca« 
qiiain  \idil  cuin  sacerdos  septimo  die  prius  sanum, 
ut  purgarct  ilbim ,  niuUta  cst  illa  significatio ,  id  cst 
illud  signum  in  cule  :  el  visut  fuerit  in  tecundo  tacer» 
doti ,  id  est  post  alios  septem  dies  :  et  viderit  eum  tO' 
cerdotf  et  ecce  eommulata  est  tignificatio  in  cute^  id  est, 
non  stclit  in  illa  sanilate ,  in  qua  cuin  viderat  posl 
primos  scplcm  dies.  Et  inquinabit  illum  tacerdot : 
lepra  ett.  Jam  hic  quoniam  illud  quod  visuin  fuerat 
post  primos  seplem  dies  sanum,  non  slctit  in  suo,  scd 
mutatum  est  in  pristinum  vilium,  lepra  pronuniiaiur; 
ita  ut  noii  illic  exspecielur  vel  lociis  bumilior,  vel 
pilus  in  album  convcrsus.  Cum  enim  lepra  non  sil 
notabilis  alque  viliosa ,  nisi  varietas ;  lioc  ipsum  de 
\ilioso  colore  redire  ad  sannm,  ct  dc  sano  reilire  ad 
vitiosum,  ila  iiotabile  est,  ut  tioii  ibi  fiicrit  exspoclaii- 
dum,  quod  in  primo  exspeclari  prxce|icrat,  de  liiinii- 
liori  loco  ct  pili  candore,  sed  jam  etiani  isia  variet;ito 
siiie  dubitatiuiie  sit  l<'pra. 

XLVII.  [Ib.  xiii ,  9-  i7.]  Deinde  sequitur  :  Et  tactne 
leprof  ti  fuerit  in  homine ,  veniet  ad  tacerdotem  :  ei 
fidebit  tacerdot ;  et  ecce  cicatrix  alba  in  cuie ;  et  heec  mtt- 
tavit  capillwn  album,  et  a  tano  carnit  vivie  in  cicatrice. 
Hiiic  si  subtraliamus  et ,  more  ciiim  locutionis  Scri- 
pltirarum  posiiiini  cst ,  islc  erit  scnsus  :  Et  tidebtt 
tacerdot;  et  ecce  cicatrix  alba  in  cnie;  et  hasc  mutavit 
eapillum  album  a  tano  carnit  vivw  in  cicatrice.  Ordo 
esi  :  Mutapit  capillum  album  in  cicatrice  a  tano  carnit 
vim;  id  est,  cum  caro  viva  ct  saiia  babcai  capillum 
obscurum ,  vel  iiigrum ,  hxc  cicalrix  album  babel. 
Lepra  veteratcent  ett  in  eute  colorit  ejut :  et  inquinabit 
eum  tacerdot ,  id  est ,  inquinatum  proniintiabit.  Non 
tegregabit  eum,  qnia  immundut  ett :  hoc  videlur  dicorc, 
quia  ubi  inventus  fucrit  pilus  iii  albuni  niul;itus  con- 
color  albo  vitio  cutis ,  jam  non  segregntur,  at  pr«>be- 
tur ;  ncc  exspectatur  utrum  etiam  liumiluir  fiat  locus ; 
sed  ex  boc  tantum  quod  alba  esl  ciitis  discolor  cas- 
lenc ,  et  albiim  babet  pilum  discolorem  cnDleris  qui 
sunt  in  carnc  viva  et  sana,  lepra  vetcrascens  proiiuii- 
lialur  :  ideo  vcterascens ,  qiiia  jam  iion  est  probanda 
illis  bis  scptem  dicbus.  Si  aulem  rcstitutut  fuerit  color 
tanutf  et  conversut  fuerit  albut :  quoniam  diierat  loluin 
album  factum  per  totam  culem,  co  ipso  jam  mandvm 
csse;  quia  varicuis  ibi  jam  non  esscL  Deindeait,  Ei 
quacumque  die  vitut  fuerit  in  eo  cotor  vivut,  inquina" 
bitur  :  ubi  satis  Oclcudit  varictatem  improba^i.  Ae  per 


Ol3.£ST10MJM  S.  AUGISTIM  IN  IIEPTA lEljClIUlI 


dsr 

fcoc  qO(Ki  iiiodii  J.kit,  Si  iiutem-teititw.Ms  fucrit  cohr 
MJCiii,  ff  coHtenui  fuerit  albut,  el  vcniet  ad  socerdotem ; 
ei  ridikit  utcerdo*  :  ct  ecce  eonvenu%  taclus  in%lbum ; 
ei  pur^akii  taccrdot  laelim ;  Mundtu  ett,  Hesiiiiiliitn 
coltircm  sanum  non  debenius  accipcrc,  ut  co'or  santis 
cssol;  ctciiiin  ipse  erat  per  qiuMU  tamcii  (ichal  iin- 
iiiuniliis  proplcr  v:irictilem.  Rcsliltiluin  ergo  di\it 
coluroin  saiinm,  ut  illuJ  i^set  quod  fuer.it,  id  esl  aU 
jius  sano  pcreunle.  Tiinc  cuiin  rursiis  inundus  ciii, 
cuin  totus  albiis  fiicrit ,  quia  niilla  ibi  varictas  cril. 
Scd  rcsliiuliim  pro  pcrcniilc  aeripcrc,  niinis  inusiinta 
lociitio  cst.  Ilagis  eiiiin  videtnr  diccrc  dcbuissc ,  Si 
aulein  resiilutus  ftierit  cuhir  albiis  :  nuiic  vcro  ait, 
rettitutut  tanut,  et  conrcrsut  fnerit  albus;  taniiuani 
dicerct,  Sanus  cobir  si  rcsiitntus  fucril  in  album. 

XLVlll.  [Ib.  xni.  30.]  Quid  esi,  qiiod  cimi  de  iepni 
capiiis  loqiKTotur, cani  ctiain  quassilioncin  (a)  api>«;l- 
lavit ,  cuni  in  solo  colure  ftat ,  vel  cutis  vel  capillo- 
rum ,  ct  quod  humilior  aspectns  cjus  a  caicra  cnlo 
npiiarcat,  sine  dolorc  tirocn  ct  sinc  ulia  vcxalionc?  Ai; 
liuc  qiiod  inimunduni  est  quassationcm  vuluil  ap- 
pellarc  pro  plaga ,  vclut  liac  iniinunditia  bomo  pcr- 
cnssus  sit? 

XLIX.  [Ib.  xm.VlelAS.]  Quid  sibi  vult,  quod  cum 
dirercl  de  lcp'a  vcsiiinenluruin  aliarnmqiie  rerum  ad 
iisiis  liominum  pcriiiicntittm ,  ait,  Ant  in  vettimento 
ianeo ,  aut  in  vettimenlo  sluppeo ,  ant  in  ttamine ,  aut 
in  lana ,  aut  in  iincit ,  iifi(  in  laneis ;  cuin  jam  stipra 
ilixisscl,  tft  tettitncnto  laneo^  ant  in  vestimento  ttuppeof 
Nntn  stnppcum  cst  utiijtic  liiicum.  Aii  illic  vcstiiiicnta 
iutelligi  vuluit ;  hic  nutein  qiiodlibct  lanenm  et  qnod- 
liiiet  lincuin?  Non  ciiiin  vcstimcnta  sunt  siramina 
jufnenturnm,  cum  sint  lanca;  aut  vcstimciita  snnt 
ictia,  cnin  sint  linca.  Prius  ergo  spccialilcrdc  vesli- 
incnlis,  dcinde  gencralitcr  de  oninibus  rcbus  l;inei!i  ct 
lineis  diccre  vuliiit. 

L.  [Ib*  xiii,  i8.]QuaTilurqnid  dixcril,  /ii  omniope- 
raria  petle;  qiiod  Doniinlli  intcrprctati  sunt,~  In  omni 
confecia  pelle,  Scd  non  ait  graicus  ip-/a7fiiv^  UpfMxt  * 
ftit  autein  ipr^vifM^  quod  verbuin  ctiaiii  in  Kcgnurum 
Jibro  positiim  est,  ubi  Jonntlian  loquiUir  ad  David,  Ksto 
in  agro  in  die  operaria  (I  llcg.  xx,  19) ,  id  cst,  in  dic 
cjua  fit  0{»ns.  Ac  pcr  hoc  ctiam  hic  pcllciii  opcrarinm 
in  qna  flt  opns  dcbeiniis  accipere ,  id  csl  nlictii  opiTi 
accoinmodatam.  Sunt  ciiiin  iidlcs  qux  tantuiiiinodo 
ad  omnmcntum  halieninr,  non  ad  opus. 

Ll.  [Ib.  xui,  18. 1  Qtiid  cst  quod  ail,  In  omni  vate 
operario  pellit ;  nisi  quod  cst  cx  pcllc  factum ,  lioc  cst 
iii  omiii  vasc  pellicco  ?  Hoc  antem  isto  l«>co  vas  dicit, 
qiKKl  Grarci  appcllant  cxcuc;  *  hoc  cnim  nomen  gcncraie 
cst  omninm  nlcnsiitum.  Alind  csl  autcm  quod  appelia- 
tur  «//<ie*  *  nam  et  hoc  liitiitn  iiitgna  vas  dicitur  :  sed 
a//tZov,  illud  magis  inlelligilnr  vas  qnod  liquorem  capit. 

Lli.  [Ib.xv,  II.]  Quidest  qtiodail,  Etquemcumque 
tetigerit  *  qiii  fluorem  teminit  patitur,  et  manut  tuas  non 
iatii  aqua ,  latabit  vetiimenta ,  ei  lavabii  corput  tiium 

\  In  cditls,  qmctmutue  Utig^l :  ct  liifra,  auinmtquc  non 
toits.  lii  M:».  cuiistaiiier,  quancnmqnc.  Vorvo  2\  w\  l.\X  io 
(a)  Thranftna. 


:co 


tiqua ,  cl  wimundnt  erit  utque  in  ce§,-Lram?  Auibi|;uo 
qiiippe  |N>«itiiin  est  qtiod  aii,  m/riiif j  <Kfl«  non  latit 
aqua^  velul  posie.Kiuain  letigcril.  Scd  iiileiligciiiliiin 
cst,  qiicmcumqiie  non  lotis  manibus  lcligcril»  ifM 
qu(Mn  lctigeril,  lavabil  vcsiimciila,  etc 

Llll.  [Ib.  xvi,  IC.  19.1  Quid  esl,  quod  cum  pncci- 
pTel  qiioiiKHio  nilrare  deberel  sacerdoft  suinmus  In 
s;inclnm,  qiioti  est  intra  vulum ,  ait  inter  c:^tcra,  lA 
cxorabit  pro  tanctit  ak  immnndiiiig  fiHontm  Isrttci^  H 
ab  injuttitiit  eorum,  ei  de  omnibut  piccatit  earum?  Qiio- 
modo  crgo  pro  sanclis,  si  ab  immundiiiis  filionim 
Israci  et  ab  iiijusiiiiis  conim  dc  omnlbus  peccatis  co- 
rum  ?  An  quia  iion  ait,  pro  iinniundilils  nliorum  Israd, 
Bcd  ab  immundiliit,  hoc  intclligcndum  cst,  Exorabii  pro 
tanctit  ab  immHnditiit  filiorum  israel^  id  est  pro  ei»  qni 
sancli  suiit  ab  iinmundiliis  fiiionim  Isracl ,  non  con- 
scnticntes  immnnditiis  eoruin  :  iion  qula  pro  ipsii 
lantum  cxorandum  crat,  sed  qiiia  ctiam  pro  ipsis,  ne 
qnisqtiain  pularet  ita  fuisse  sanctos ,  ut  iiihil  ciset 
uiiuc  pro  eis.cxornrctur,  qnamvis  essent  ab  immun- 
ditiis  (ilioruin  IsRicl  et  ab  iiijiiFtiliis  eoruni  alicni?  Dt 
omnibus  peccatit  corum^  id  cst,  qux  iiijuslilijc  veiiie* 
iKiiit  dc  uinnibus  pcccatis  eorum. 

Putcst  el  istc  es^c  scnsus ,  Kxorabii  pro  ganciit  ak 
intmundiins  fHiovum  Israei ;  id  cst ,  ul  lioc  pro  illis 
cxorari  iateliigntur,  ut  ab  iinmiinditiis  filiomm  Israei 
luti  esscnt.  Scd  exorabii  non  potcst  accipi ,  niti  qnod 
alio  vcrbo  dicitur,  propitbbit.  Undc  ci  propitialoriaai 
votaliir,  qiind  nlii  cxoralurinm  interpretali  ftuiil:  grxce 
anicm  dicilur  OffyrV.otov.  El  qiiod  hoc  loco  latinuftail, 
Exorabit  pro  </iiir/is,  grxctift  liabct  lC>2Avmc(,quotl 
non  intelligitnr  nisi  pro  |Mccatis.  Uiidc  scriploro  esl  in 
Psaliiio,  0iii  propitiut  fii  onuubut  iniquitalibn$  luis 
{Psal.  cii,  5).  Ilic  ergo  aptior  scnsns  C8t,  ut  inlclliga- 
tur  saccrdos  eliam  pru  his  propiiiarc  Deuni,  qni  sanai 
siint  ab  hninniidiliis  filionim  Isracl ;  cl  qnia  licct  ila 
saneli  sint  ut  immnnditiis  filiorum  Isracl  et  injnsliiiis 
nun  conscntiaiit ,  habent  tamen  aliquid  proplcr  quud 
els  iiccessaria  sil  propitiato  Dci. 

Sanc  in  qiio^Iam  gm^co  invcnimuft,  Ei  exorahii  tau" 
clum;  non ,  pro  sanctis  :  el  illiid  qnidcm  ianclum^  ge- 
ncre  ncotro,  id  csi  t^  &vcov.  Nnm  pnssel  inlelligf,  cx- 
orabit  sanclum  Dciim ,  ct  niilla  csscl  qii.i!stio  :  qn.>- 
mmlo  atilein  possit  inlelligi,  exorabii  hoe  ianctum. 
difficile  cst  diccrc ,  ni^i  furlc  illiid  saiictum  quidquid 
cst  qiKxl  Dcus  cst ;  qnta  ct  Spirilus  ftanctns ,  qtti 
utiqtie  Deus  cst,  neuiro  gciirrc  gncce  dK-ilnr  rl 
Ujtvftx  r6  &v(oy.  Et  furic  liuc  cst,  si  l:imcn  ille  codcx 
vcrior  c^^l,  qni  eincndatior  videl>atur,  il^tUunrfu  t6 
k'HOi^  lific  est,  rh  UnKtfioL  xb  Sl-/io^^  qiiod  lallne  gciicni 
neutro  dici  WMi  potest.  Qiininvis  rt  in  IrilHis  aliis  codi 
cibiis,  II 110  grnTO  ct  dnubns  latiiii^,  non  InTenerimus 
nisi  qtiod  supm  tliximtis ,  Kxorainl  pro  minclii^  Quod 
putest  el  sic  accipi,  ut  nun  pro  sanctis  hominibns,  sed 
pro  iis  qiinc  sancta  sunl  inlelligalur,  id  esi  laliernaciio 
i|iso,  cl  qn:rcnmqiic  in  eis  cssenl  sanctlficala  Domino : 
iit  lioc  sil,  Exorabii  pro  tanctit  ab  immMndiiiit  filiorum 

Gilor,  hoshn  ean  hapsiiai^  qmctmuiue.  teiigerii;  *brle  per  fi 
timrius  hofon  iiniintuni  esi  ia  Imdn,  c^ippc  ^ukata  \er«aB 

hal>ci.  vmnii  auan  tcUaciiL 


7CI  LIBER  TERTIUS. 

Igneif  propiliabil  Deum  pro  m  qnx  saiiGiiflcala  snnt 
Deniioo ,  ab  iiDmundiliis  niionim  Israel ;  quia  In  me- 
dlo  eonun  eral  taliernacolum.  Sic  enim  scquiliir : 
nam  cum  dixissel,  ExorMt  pro  $mutiiab  immundiiUi 
fithrum  Itraelf  et  ab  injutlMi  eorum^  de  ommlmi  pee^ 
eatii  eorum ;  contiirao  subjccit,  El  ila  fadei  tabemacuio 
UitimonH  qnod  creatum  ettm^if  in  medio  immunditice 
eorum  :  ot  ad  hoc  necessaria  vidcator  illa  propitiaiio 
pro  sanciis,  id  est  pro  tabemaculo  et  omnibiis  qiue  in 
eo  sancta  dicontur.  Nam  ei  paulo  post  hoc  dicit  de 
altari ,  quod  aspersione  sanguinis  muodarct  illud  sa- 
cerdos,  et  sanctiflcaret  ab  immundiliis  flliorum  Isracl. 

LI V.  [Ib.  XVI,  20.]  Et  perficiet  exoram  ianetum.  Uiruin 
perilciet  sancttini?  an  exorans  saiicium,  sccundum  id 
quod  supra  diximus  ?  nam  ei  hic  ncuiro  genere  gracee 
dictum  est  t6  Styit.  Utrum  ergo  exorans  Dominom 
pcrncict  sanctum,  id  est  perrecte  sanciificat  qood  san- 
Gliflcat  ?  an  perfieietf  quod  ail,  exoram  ianctum^  id  est, 
Klud  sancium  quod  est  x6  iImC/m  x6  ^to«; 

LV.  [Ib.  XTi,  iO,  27,  29,35.]De  duobus  hircis,  uno 
immolando,  et  alio  in  descrtum  dimiltendo,  qucm 
^xtict/Kxatoy  Yocant  (o) ,  solet  esse  disceptatio  :  et  a 
qtiibusdam  llle  immolandus  in  bono  acclpilur,  ille  au- 
lcm  dimiitendiis  in  malo.  Non  tamen  iste  sensns  ideo 
•onfinnandus  est,  quia  homo  in  cujus  manu  in  cremum 
hircus  dimittilur,  com  redieril ,  lavare  jussus  esl  ve- 
siimenta  sua  et  corpus  suum  aqua ,  et  sic  ingredi  in 
eastra ;  tanquam  et  hoc  sit  indicium  cur  in  malo  sit 
ille  hircus  accipiendus,  a  cujus  conlagione  homo  ab- 
l«iendus  esl.  Sic  cnim  dicit  abluenduin  ct  qui  allerius 
birci  vituliqiie  acceperit  carnes,  et  cxtra  castra  com- 
busscrit;  quia  ita  do  illo  et  de  viiulo  fieri  jubct,  de 
qnorom  immobtorum  sanguine  fit  aspersio ,  etsunt 
pro  peccatis :  ac  per  hoc  non  negligenlcr  istorum  duo- 
nun  bircorum  distinctio  in  allegorica  sigiiificalione 
tractanda  est.  Iiem  cum  consiituisset  dicm  decimiim 
septimi  mensis  ^  sabbato  sabbaionim ,  qoo  fieret  su- 
pradicta  purgatio  a  sacerdote  illo  uiio  qui  pairi  suc- 
ccdii,  ioquens  de  eodem  sacerdole  ait,  Exorabit  ian- 
cium  ioncti :  qiiod  jam  nescio  utrum  aliler  accipien- 
dum  sit,  qiuim,  Exorabit  in  sancto  sancli,  quodam 
genere  locutionis;  in  illo  scilicct  sancio  quo  solus  ipse 
summos  sacerdos  intrabat,  quod  est  inlra  velum,  ubi 
arca  erat  tcstimouii  et  altare  incensi.  Non  enim  ciiin- 
dem  locum  taiiquam  Deum  exorabit,  sed  qiiia  ibi  ex- 
orabit  Ucom,  iU  positum  est»  Exorabit  ionctum  ioncti. 
Nam  et  boc  gcnere  neutro  in  gneco  posiium  cst,  x6 
Ayco*  T«o  tcytev.  An  forte  Spiritum  sanctum  sancti  Dei, 
hoc  est,  To  Ayco»  IIvcC/Mi  ToC  &rfiov  6c6v;  An  polius  iCx- 
orabit  dictum  est,  Exorando  purgabil?  Nam  sic  vcrba 
eoDlexit :  Ei  exorabit  iancium  ianeii,  et  tabcrnaculum 
Uiiimanii  \  H  aliare  exarabit,  et  pro  iacerdotibui  ei  pro 


701 


•  Editi,  tficm  ifocimiim  aep(ttmim  mensi^  M  Mss.,  i^ 
msis  :  verlus,  ut  patet  ex  IXX  elex  vulg. 

•  Editi,  it^bemaculum  teabmniorum.  Hss.  cum  gRU», 


S()lliroDS 


^ apopompahif  dlcliurapad 

UAl  Un\L  cap.  10,  w.  8  el  10 ;  sdTicet  juxta  Theodorcti 
observatiooeDi  hi  Levlt. ,  qnsnt.  fi,  bi  apepempomenoi  eu 
tM  erittumt  ut  qoi  eaifittatur  hi  desertum :  hiac  enim  an- 
|.ellatum  esse  coUlglt  iis  ex  verbis  Lcvit.,  cap.  10,  v.  10, 
apcUeiUd  antmi  eu  tin  npopompen» 


omni  iynagoga  exorabit.  Quomodoergo  exorabit  tibcr- 
naculuni  ct  aliare ,  nisi ,  m  dictum  est,  intelligamus, 
exordhdo  purgablt? 

LVL  [Ib.  XVII,  5,  4.]  Illud  quod  dicil,  QutVifm^u^  oc- 
eiderii  tritulum,  aul  ovem,  aut  capram  in  eaUrii,  ei  qui' 
atmque  occiderit  exlra  caiira ,  ei  ad  o$tium  tabernacuU 
teitimonii  non  attuleril^  ct  in  hoc  consttluil  pcccalum, 
et  comminatur  facieiili ;  non  de  iis  dicil  quae  occidun- 
tur  ad  usum  vescendi,  vel  si  quid  aliud,  sed  de  sacri- 
ficiis.  Prohibiiit  enlm  privata  sacrificia ,  ne  sibi  quis- 
que  quod;Tmmodo  sacerdos  csse  aiidenl ;  scd  illiic  af- 
fcrat,  ubi  per  saccrdotem  oflreraiilur  Dco.  Ila  enim 
ncc  vanis  sacrificabunt :  nam  ct  hoc  in  ca  consucto- 
dine  cavendum  prxmonuit.  Cum  crgo  non  licerct  of- 
ferri  sacrificia  nisi  in  tabemaculo,  cui  lempliim  posiea 
siicccssit ;  iinde  et  rex  Israel  Jeroboam  vnec:is  facere 
ausus  est,  qulbiis  populus  sacrificarci ,  ne  hujiis  legis 
necessiiate  scdiicercntur  ab  eo  qui  sub  regno  ejiis 
erant,  dum  pcrgerent  Jerusalem  ut  in  templo  Dci 
oflerreiil  sacrificia  sua,  in  quo  facio  a  Doinino  condc- 
mnatiisesl(Ilf  Reg,  xn,^-30) :  meriloquxrilur  qiio- 
modo  licite  sacrificaverit  Elias  extra  tcinplum  Dei, 
quando  ei  ignem  de  coclo  impelravit,  ct  prophetas 
da*moiiiorum  convicit  (Id,  xviii ,  50  59).  Quod  mihi 
non  videtur  alia  ratione  defendi ,  quam  illa  qua  de- 
fendilur  el  Abraha!  factum ,  quod  fiiiuni  Deo  jussus 
voluii  imniolare  (Gen,  xxn,  5-10).  Cnm  enim  jubet 
iilc  niii  logcm  constituit,  aliquid  ficri  quod  in  lege 
prohibuit,  jussio  ipsa  pro  loge  habcliir,  quonhim  an- 
ctor  est  logis.  Non  eiiim  deesse  posscnt  miracula  alia 
pnrter  sacrificium ,  quibus  supcrarcniur  et  convince- 
rcntor  prophctse  luconim  :  sed  Spiriius  Dei  qui  fuerat 
iii  Elia ,  quidquid  iii  hac  re  fecit ,  conlra  legem  esso 
non  poicst,  qnia  dator  est  legis. 

LVIL  [Ib.  XVII,  iO-li.]  Quld  est  quod  prohibens 
edcndum  sanguinem  dicit,  Anima  omnii  comii,  san- 
guii  ejui  e$if  Quem  totum  loeum  sic  cxplicat  :  Et 
homo^  homo  fiUorum  liraelf  aui  de  proielgtii  qui  appo- 
iiti  iUHi  in  vobis ,  quicumque  ederit  omnem  ianguinem ; 
et  itaiuam  faciem  meam  iuper  animam  quop  manducat 
ionguinem^  et  perdam  illam  de  popuio  iuo.  Anima  enint 
omnii  carnii ,  sangidi  ejui  eii.  Et  ego  dedi  iiiud  voHi 
exorare  pro  atdmabui  veUrii  :  ianguii  emm  ejui  pro 
anima  exorabit.  Propierea  dixi  fiiiii  lirael^  Omnii 
anima  ex  vobii  non  edct  ianguinem ;  et  protelytui  qni  ap* 
poniui  at  in  vobii ,  non  edet  eanguinem,  Niimquidnam 
si  animam  pccoris  sanguinem  dicimus ,  eiiam  anima 
bominis  sanguis  putanda  est  ?  AbsiL  Quomodo  ergo 
non  ait ,  Anima  omnis  carnis  pecoris  sanguis  cjus 
est ;  setl,  Amma,  iiiquit,  omnii  carnU  ianguit  ejui  est  f 
In  omni  utique  carne,  ctiam  bomiiiis  caro  dcpatatur. 
An  quia  vilale  aliquid  ^  est  in  sanguiiie ,  qtiia  pcT 
ipsum  maxime  in  bac  came  viviiur.  qni  in  omnibus 
veiiis  pcr  corporis  cuncu  difliindilur,  ipsam  vitam 
corporis  vocavit  animam ,  non  vitam  qiix  migrat  ex 
corpore,  sed  qu»  morte  finiiur?  Qua  iocutione  dici- 

t  EdUL  M  quia  et  iale  aHquii.  U  paulum  hifin,  qui  in 
oamibui  venii  ei  corporis  junctiwa.  iieiioiiiinus  ex  novcm 
Nsi. :  m  qnia  vitaie,  eU:....  vcrcorvoiu  cmuta. 


705  Q|f.l«SIlOM.y  S 

jBiM  i^m  Tilain  leaiponlem  csse,  non  xlernani; 
mArUlein ,  iKin  iroiiiorlalem  :  cuin  sit  imiiiorulis  aui- 
mx  nalura.  f|ii  i*  abljla  csl  ab  Angelis  iii  sinu  Abrali;c 
{Luc.  XVI,  H);  eiciii  diciUir,  Hadiemecmmeritin  jta- 
radito  {Id.  xwn,  45);  e;  qune  in  lormculia  ardebai 
inrcnii  {Id.  svi,  25).  Secuiidum  isUin  ergo  signilica- 
lioneni ,  f|ua  perliibelur  aiiiina  ctiani  ba:c  tcnipfiralis 
TiU  «  di3kit  a|»osl«ilus  Taulus ,  Nou  eidm  facio  aHiimm 
tneaiH  pretiosiorem  quam  me  *  {AcL  is,  2i) ;  ubi  se 
ostendore  \o!uil  et  mori  paraluiii  pro  Kvangelio.  Nam 
aecuiNlum  signtficarnincm  qua  aniina  dicilttr  illa  qti;c 
uiigral  cs  corpore,  niagis  eani  prcliosaiti  ricicbal, 
cui  lanluni  iiieriluiu  coiK|uircbal.  Sunt  cl  ali.c  bujiis- 
modi  liKMiliuiics.  Yita  iuquc  isu  teniponlii  musiiiic 
saiigtiiiic  cdiiiitielur  in  cor|K>re.  Scd  quid  isl  qiiod 
ail,  Dodi  vobis  eum  ad  altare  Dci ,  exorare  pro  anima 
wettra;  Unqinni  aniina  pro  aniitia  csorct?  Nimiquid 
sanguis  pro  sanguitic ,  quasi  dc  nusttro  saiiguitic  s»lli- 
citi  simus ,  cum  pro  aiiima  no»tra  voluiiius  ciorari  ? 
Alisurdutn  est  btK:. 

Sed  multo  cst  absurdius  ut  sanguis  pecuris  csorct 
pro  aniina  liomiuis,  qu»  niori  ttou  potest :  cum  matii- 
febtcScrip:ura  tcstclur  in  Epistolaad  licbrxos,  illuni 
•dnguineni  vicliinarutn  niliil  profuisse  ad  csoranduin 
Dcutn  pro  peccalis  boininum  ;  sod  signincasse  aliquid 
qiKMl  prodessol.  lmpoi$ibile  e$i  enim,  iitquit.  Mii^iii- 
nem  hircorum  el  taurorum  auferre  peccata  {Uvbr,  i , 
4).  RcsUl  iuquc  ut  quoniam  pro  anittia  nostra  csorat 
Mcdialor  illc ,  qtii  omnibus  illis  sacrili(  iis  qux  pro 
|N!Ccntis  oircribaiilttr  prxngitrabatur,  illud  appcllctur 
aniina  qttod  stgnilicat  auiniatn. 

Solct  aulein  res  qu:c  sigtiificat  cjus  rci  nomitic 
quaui  signiftcat  nuncupari;  sicut  scri|ituin  est,  Se- 
ptem  spiV(r,  tcptem  aimi  $unt;  non  aiiuidixil,  scpicin 
atinos  signirtcnnl :  cl,  Septem  bovc$^  icptcm  aimi  ^hiU 
(den.  XLi ,  2();;  cl  nitilt:i  liitjtisniodi.  Ilitic  osl  qutKl  di- 
cluin  cst,  P':trr  erut  Uiriuui  (\Cor,  x,  4) :  noii  ciiitn 
dixit,  Pcim  signiliCiitCbnsltini ,  sed  tani|uani  Itoc  cs- 
scl,  quml  itliqtic  pcr  M.b>Utiii.itii  iton  boc  cral,  scd 
pcr  sigtiilicniiofioiii  S.c  ci  sangiiiS  qiioninni  pmplor 
v  Ulcni  qttatiiilitn  rnrpu  cnti.iui  ntiim.iin  sii;nilicnt,  iu 
sacr.micnrts  nnttti.i  •!  rius  csi.  \t  runi  si  quisqiinni  pii- 
ta<  aniiiinin  pcions  rssc  sangutiictii ,  iion  cst  in  isla 
qti;csliotiC  l;iborntid«ini.  Inniiini  iic  anitiia  bontinis, 
qiuc  cnrnein  biitttaitntii  vt\iliral,  ct  cst  rationalis, 
saiiguls  piilctitr,  \nl«lo  rnviMi<ltiin  cst,  ct  Itic  crror 
n:odl8  o-.iiiiibns  rcrtila»tdti<.  Qtia:rciid.c  criam  loculio- 
11(8,  qiiibtis  |MT  id  qiHHi  conlinct ,  signilicctur  id 
qiiod  co!ilit!Ctitr,  iii  qiioniniii  aiiittia  sanguinc  lcnctur 
in  corpore  (iKun  si  riicrit  cnnsiis  absccdil),  |  cr  ipsuin 
a)ilitis  signilicaU  sil  aninia ,  cl  cjtis  notneii  sangtiis  ac- 
«cpcrit.  Sicttt  ecclesin  dicilur  hKrusqiio  Ecclosin  con- 
grcgalur.  Natn  Ecclcsia  botttino8siint,dcqiiibjtsdici- 
tur  :  Ul  exhit>cret  $\bi  glorio$am  Kcctemm  (Ephet.  v, 
47).  Iloc  tamon  vocari  cliatn  ipsam  domunt  oratio- 
tium ,  idcm  aiwslolus  teslis  cst,  ubi  ait :  Numquid  do- 

'  *  Edilio  Rai.,  pretio$am  mUii.  sic  eliam  Mss  merKjris 
noix,  imo  omnest  esoepto  niM)  qiil  liabct,  prctionorem  ndhi. 
tn  grTero  lexui  Actuum,  cap.  20,  t.  3i,  logimus  niMKN 
emauid  :  quod  H».  Illis  sufTragalur. 


ACGUSTLXI  LN  IIEKrATEUCUUM  W 

mo$  noH  habetU  ad  mandncmndnm  H  kikemdmml  tm 
euUmam  Dei  conlemnilie  ( I  Cor»  ii,  tt)?  El  boe  quo- 
lidianus  loquendi  osiis  obtinnil «  ■!  iii  ecclesbic  pro- 
dire,  aut  ad  ecdesiam  confugcre  noo  dieatur,  nisi  qii 
td  ioeom  ipsum  parietcsqoc  prodierit  Yd  eonfugerit, 
quibus  Ecclesix  congrcgatio  cootinotur.  Scriptom  cst 
eiiam ,  Et  efundeiu  ^angainem ,  qui  framdai  mereeden 
mercenani  {EccU.  sssiv  ,  97)  Merceden  sangoiiiem 
disit ,  quoniam  ea  sustentatur  viu,  quae  DOinine  san- 
guinis  appellatur. 

Scd  cum  Dominns  dical,  Xi$i  mmndmemneriHt  cmmem 
meam ,  et  biberiti$  memm  $anguinem^  non  kmbekkk  m 
vobi$  tiiam  {Joan,  vi,  54) ;  quid  sibi  Tult  quod  a  san- 
giiim?  sacrilicionim ,  qti»  pro  pcccatis  offerelMmtnr, 
t:intopcre  populus  prohibclur,  si  illit  saerificiis  onum 
hoc  sacriliciuin  sigtiincabalur,  in  qiio  ven  Gt  remis- 
sio  pcccatorum  :  a  cujus  lanicn  sacriBcil  tangiune  in 
alimpninm  sumendo,  non  solum  nemo  prohibetor, 
scd  ad  btb(Miduni  |M>tiiis  oniiics  esliorunlur,  qui  fO> 
liitit  halM*rc  viuin?  Qti:i*reiidum  igitur  quid  signiHcet, 
qiiod  bonio  pmhilielurin  Lege  saiigulncm  manducare, 
eumqiie  Deo  fundcre  jubetiir.  Nam  de  aniinss  nalura  ^ 
cur  |ier  saiguincin  signiflcaU  sit»  quantum  in  pracsen- 
lia  satis  visutii  cGt,  diximus. 

LVi:i.  [Ib.  XVIII ,  7,  8.]  Tnrpitudinem  pairle  tmi  ei 
tmrpitudinem  matri$  tute  non  reveiabi$;  tmrpitmdo  emim 
eorum  e$t '.  Probiliet  cum  malre  concunibcre:  ibi  ett 
ettitu  titrpitudo  patris  et  mnlris.  Nam  postea  prohibct 
ct  nov-rcx ,  ubi  diclt ,  Tmrpitmdinem  mxorie  patrh  tm 
non  revehbi$;  tmrpitmdo  enim  patri$  tui  e$t :  ubi  expo- 
suit  quontodo  in  matrc  utriusque  sit  tnrpitudo ,  id 
cst  patris  ct  malris;  in  novcrca  cnim  Untum  patris. 

LIX.  [Ib.  xviii  ,9,  i  I.]  Turpitmdinemeororie  tmm  ex 
natre  tuo ,  aut  ex  matre  tua ,  quw  dond  e$t  nata^  vei  qn0 
fori$  nata  e$t,  non  revelabi$  tmrpitmdinem  earmm '.  Qi# 
domi  nata  e$t,  intclligttur  cx  patrc  :  qma  forie  matm 
«f ,  inteirtgitur  cs  mntrc,  siforie  de  priore  viro  eam 
tuaicr  susccpcral,  ct  cum  illa  In  doinuin  vetieraty 
qunndo  palri  cjiis  ntipsil ,  qtiem  monet  Scriptiira  ne 
rcvclct  turpitudiiicm  sororis  sut.  Hic  videtnr  non  pro- 
liibuissc ,  et  qtinsi  prxtcnnisissc  concubituin  curo  so- 
nirc  de  uiroqttc  pnretitc  nata  :  noti  cnim  dicil,  Tor- 
piliidincm  noti  rcvclnbis  sororis  tox  ex  patrc  et  matre, 
sc<l ,  ex  patre  aut  ex  matre.  Vcrom  quis  non  Vutcat 
ciintti  illud  csse  probibitum  tnidto  masinie?  Si  enim 
non  licct  sororis  turpitudincm  revclare  ex  qnolibet 
pnrcnlc  :iata»,  quattlo  magis  ex  «troque?  Qtiid  ett  an- 
tcin  qitod  inlcrposiu  probibiiione  concubiti»,  etiam 
ctitn  suis  «(^plibus ,  sive  de  filio ,  sive  do  filia ,  srqul- 
ttir  ct  dicil ,  Turpitudinm  fHia  mxori$  patri$  fm  nom 
rcvelubis?  Si  ctiim  biic  usqiic  disissrt,  iiiM-lligeremitt 
eiiatn  cutn  !ilia  novcrcx  prohibilitm  luisso  coTicubi- 
lum ,  qitam  cs  prirrc  riro  iioverca  pc|M*ristel ,  ncc 
bujtis  qui  probibctur  8oror  esset ,  vel  es  paire,  ^el  es 


>  Mss.,  turpitudinem  eorum.  Ediii,  tmrpiiudo  entn  euiA. 
e$t.  NeuU^  >3clio  convenit  cum  Scripturs  lcxtu,  Inqno  poiA 
non  reveialn$^  nroxime  subsequilur,  maler  fiia  eity  noii  reee- 
iairistHrpitudvumf^us.  ^_^    .. 

«  Rdiii,  turpUudo  enim  earmm  etf .  Mss.,  fiirpjciuriiiem  em^ 
tum  :  haac  lccliouem  oonflmutt  grec  lAX. 


105 


ulDER  TCRTSUS. 


7G0 


iiiaire  :  cum  vero  adiiidit ,  Ex  codem  paire  $oror  tua 
mi^  n<m  revelabu  iurpUudinem  ejui,  maiiifcstiil  tlc  8<>- 
forc  (;ictiin  essc  istam  proliibitioiiem ,  cum  fuerit  ex 
patrc  et  ex  noverca,  de  qua  jam  supcriiis  dixerat. 
Aii  ideo  iterum  boc  aperiius  voluit  prohiberc,  «|uia 
iuperiiis  subobscurum  Tuii?  sxpe  enim  boc  facit 
8cripiura. 

LX.  [Ib.  xvin,  li.J  Turpiiudinem  fratrii  pairis  iui 
HOH  reveUibit ,  et  ad  Hxorem  ejui  non  iniroibii  Exposuit 
quid  dixerit,  Turpiiudiium  frairit  patrii  tui^  id  cst, 
palrui  tui ,  nvn  retelabii :  hoc  est  enim ,  ad  uxoreni 
ejui  non  introibit.  In  uxoro  qiiippe  patrui ,  voluit  in- 
lelligi  lurpitudiiicin  patrui ;  sicut  iii  uxorc  palris,  lur- 
piludineni  palris. 

LXI.  [Ib.  xvni,  16.]  Turpiiudinemuxarit  frairii  tui 
non  revclubit ;  turfntudo  fratrit  tm  ett.  Quxrilur  utruni 
hoc  vivo  fratre ,  nn  mortuo  sit  prohibitum  :  ct  non 
parva  quxstio  est.  Si  cnim  dixcrimus  de  vivi  rralris 
uxore  locutam  Scripluram ,  uno  generali  pncoepto , 
quo  proliibetur  hoino  ad  uxorem  acccdere  alienam 
{Exod,  XX ,  i4) ,  ctiam  hoc  utique  conlinetur.  Quid 
est  ergo  quod  tam  diligcnter  has  personas ,  quas  ap- 
pellat  domesticas ,  propriis  prohibitionibus  distinguit 
a  ca^tcris?  Non  eniin  et  quod  prohibet  de  nxore  pa- 
iris ,  hoc  est  de  noverca,  vivo  patre  acciplendum  est, 
et  non  potius  moriuo.  Nam  vivo  patre  quisnon  videat 
roulio  maxlme  proliibitum,  si  cujnslibet  homhiis 
iixoraliena  probibita  est  maculari  adullerio?  De  his 
ergo  |iersonis  videttir  loqui ,  qux  possent  non  liaben* 
tes  viros  in  mairimonium  convcnirc ,  nisi  Lcge  pro- 
hibereniur,  sicut  fertur  esse  consncludo  Pcrsarum. 
Sed  rursus ,  st  fratre  mortuo  intellexerimiis  prohibi- 
tuiii  esse  ducere  fralris  uxorem ,  occurrii  iliud ,  quod 
excitandi  scniinis  causa ,  si  ille  sine  filiis  defiinctiis 
csset ,  jidjct  Scripiura  esse  faciendum  {Deut.  xxv,  5) : 
ac  per  hoc  collata  ista  prohibitione  cum  illa  jiissiono, 
ne  inviccm  adverscntur,  inteliigeiida  est  exceptio,  id 
est,  non  liccre  cuiquain  defuncii  fratris  ducerc  uxo- 
rem ,  si  defuiictus  po^tcros  dereliquit ;  aut  etiam  iilud 
esse  prohibimm ,  ne  liceret  ducere  fratris  uxorem , 
etiam  qux  a  fratre  vivo  per  repudium  recessisset. 
Tuiic  eiiim ,  sicut  I>ominu8  dicit ,  ad  duritiam  Jndxo- 
rum  Uoyscs  pcrmiserat  dare  libellum  rcpudii  {Maitk, 
XII,  8) ,  ct  per  hanc  dimissionem  potuit  putari  quod 
liciie  quisquam  sibi  uxorem  copularei  Xratris,  ubi 
aduherium  non  tunerci ,  quoniam  repudio  disccs- 
sissf^t. 

LXII.  [Ib.  xvni,  17.]  7Mrpt7M(/iii€m  mulierii  et  fiUm 
ejui  non  reveiabii :  id  est,  ne  pulet  quisqn»m  licere 
ftibi  duccre  filiam  uxoris  suai.  Simul  enim  mulieris  et 
iiiije  cjus  non  licet  revelare  turpitudincm,  id  est  am* 
habus  misceri,  et  matri  et  6lix. 

LXIIL  [Ib.  xvui,  17».  18.]  Filiam  filii  ejut  ct  filiam 
fiUct  ejui  non  aceipiei.  Etiam  nepiem  uxoris  de  filio 
vel  de  filia  duci  prohibuiL  Uxorem  tuper  iororem  * 
^ui  non  aeripiei  in  xelum.  Hic  non  probilMiit  supcrdu- 
eere,  quod  licebat  antiquis  proptcr  abundantiam  pro- 
pagationis  :  scd  sororem  sororl  noluH  superdud; 

>sieiia.  ctLXX.  Ateittti»AgMriuDorMiioiior»ii»el& 


qnod  vidctur  fccisse  Jacob  {Gen.  xxx,  S2-28),  sive 
qiiia  nondum  fuorat  lego  prohibitum,  sive  quia  sup- 
positaB  allcrius  fraude  deccplus  est,  et  illa  magis  de 
placito  veiiiebat,  qoam  posterius  accepit;  sed  iiijii- 
stum  crat  priorem  dimilti,  ne  faceret  cam  mflccliari. 
lloc  autem  quod  ait  imeUtm^  ulriim  idco  positum  e£t, 
ne  sit  zelus  inler  sorores,  qui  inter  illas  qiix  sororct 
noii  essent  conicmnendus  fuit?  ^  an  ideo  potius,  nc 
propicr  hoc  fiai,  id  est  ne  hoc  animo  fiat,  ut  in  zc- 
him  sororis  soror  superducatur? 

LXIV.  [Ib.  xviii,  19.}El  ad  mulierem  in  tcgregalione 
immunditice  cjui  non  accedet  revelare  turpiludinfm  cjut : 
id  est,  ad  menslniatam  mulierem  non  acccdrs  Scgrc- 
gabatur  enim  secundtim  Logcm ,  propier  immundi- 
tiam.  lloc  cum  supcriiis  satis  sufficienter  proliibui*)- 
set  {Lcvit.  XV,  19-27),  quid  sibi  vult  qiiod  etiain  hic 
hoc  eisdem  pnccepiis  voluit  adjungero?  An  forte  in 
•uperioribus  quod  jain  dictum  cst,  ne  figiiraie  acci- 
piendum  putareUir,  eliam  bic  positum  est,  ubi  lalia 
prohibita  sunt,  qux  ctium  tcmpore  Novi  Tesbimciiti 
remoia  umbrarum  veierum  obscr^aiionc,  sine  dubio 
ciistodienda  suiit?  Qtiod  videlur  eliam  pcr  pn>pbeuiin 
Ezcchiclcm  sigiiificassc,  qui  inter  illa  pcccnla  qnas 
non  figiirat;c,  sed  ninnirestx  iiilquiiatis  sunt,  clinm 
hoc  coinmctiiorat,  ad  mulicrem  nicn^lriiaUin  si  qtiis 
acccdal;  et  inlcr  justili»  merita,  si  non  accedat 
{Ezcch.  xviii,  6,  et  xxii,  10).  Qiia  in  re  non  natura 
damiiatiir,  scd  concipicnda!  proli  noxium  perhi- 
betur". 

LXV.  [Ib.  xviii,  ^]Et  ad  uxorem  proximi  tui  non 
'dabii  concubi:um  tcminii  /f(f,  inqninari  ad  eam.  Ec(e 
ubi  rurs»ns  prohibet  adulterium,  qiKKl  cuin  alicna 
uxore  commiltiltir,  quod  etiam  in  Ih^Uigo  proliibe- 
mr  {Exod.  XX,  14).  Unde  apparct  illa  ila  prohibita,  ut 
eliaui  mortuis  viris  suis<non  dncantur  u\ores,  quarum 
prohibct  turpitudinem  rcvelari. 

LXVI.  [Ib.-xviii,  21.]  Et  a  temineiuo  non  dabit  tcr- 
vire  principi.  Ilic  non  vidco  qiiid  intclligatiir,  nisi 
priiicipi  qiii  pro  Deo  coliiiir.  Noii  eiiim  ait  9ou}cuti>, 
scd  >aTfCMtv,  in  gncco,  quod  latinus  non  solet  iiiler- 
prctari,  nisi  ut  dic:it  tervire  ;  plurimum  ^utem  dislat. 
Nam  scnirc  hominibus  sicut  servi  serviunt,  qtiod  noii 
Cat  ^arpcuccv,  scd  iovltUtv,  Scriplum  non  pruhibct : 
servire  autem  sccundum  id  quod  est  iar^cuccv,  non  ju* 
bciur  hominibus,  nisi  ani  vero  Deo,  sicut  scriptum 
cst,  Donunum  Deum  tuum  adorabit^  et  ilU  toli  tervia 
{Deut.  Ti,  15).  Noii  solum  autcm  hoc  verbo,  quod  ail 
jMrptvttv,  satis  significat  quem  principcm  dicat,  id  cst, 
cui  cultns  tanquam  Dco  exhibetur;  verom  etiam  eo 
qaod  adjungit,  Et  non  profanabit  nomcn  taneium^  tive 
Dei,  de  cnjus  populo '  datur  illo  modo  servirc  prin- 
cipl ;  sive  nomen  sanctum  ipsius  populi  Israel ,  pro- 
pter  qnod  dicitur,  Saneti  eiloie,  quoniam  ego  tanctui 
ium  {Levit.  xi,  U ;  xix,  %;etl  Peir. i,  16).  Opporta- 
nissimc  etiam  hic  adjiingit,  Ego  Dominut;  hoc  uliqne 

<  la  iimnilnis  prope  Mss.  neutro  genere ,  sebmi. , 

quod eoNfemiicndMm  fuU. 

•  BdiU,  proUi  noxium  proldbetur.  itti.,  proU  mxim;  ei 
ex  his  plerique,  perMbeiur. 

«  3)c  itts.  At  emU,  fiir  D«i,  ari  popMloi 


7(n  QUiGSHONUM  S.  AUGUSTLNI  »  1IEPTATEUCUUM         ^ 

ftdnioiim,  quia  illi  foli  dcbeiiir  Xmxftim,  ul  cst  ca  scr-     dacium,  in  quali  cautt  lcgilor  Baab 


rsed 


vilus  qua  scmlur  Di'o. 

LXVII.  [IIk  XVIII,  25.]  Qiiod  dicit,  El  exhorrwil  iena 
eo$  qui  insident  $nper  eam,  pn>ptcr  mala  facla  coruiii, 
qux  supL-rius  coninicmoravil,  iion  idco  dictum  (Milaii- 
dum  csl,  quod  hal)cat  terra  scnsuni  qiio  ista  sciitiat 
et  cxliorrcat;  sed  iiominc  lerrx  honiiiies  signiGcat, 
qui  sunt  siqier  terram.  Proiiide  cum  bu!C  maia  faciunt 
lioniines,  iiiquinant  tcrrain,  qnia  inquiiiantur  liomi- 
iics  qui  I1.TC  iniitanlur;  ct  exliorrct  terra,  quia  ex- 
liorrcMi  lioitiiiics  qiii  ncc  faciunt  ncc  imiiantur. 

LXVIII.  [Ib.  XIX,  111  Non  [urtum  facietis  neque 
meniieinmi,  neque  calumnium  faciet  unuufui$que  projd- 
iiio.  l.lud  de  rurt»  {M^silum  cst  in  Decalogo.  Quod  au- 
tcin  dicit,  Scquc  mcniiemini^  neque  calumniam  faciei 
unusquitque  jrroxrwo,  miruin  si  iion  eo  prxccpto  con- 
tiiictur,  quod  ibi  p;isiluin  est,  Neque  [alsum  testimo' 
nium  dlccs  advcrsum  proximum  tuum  (Exod,  xx,  15» 
1G) ;  quoniain  iie(|ue  calumnia  sinc  mendacio  flcri  po- 
lcst,  quod  falsi  tcstiinoiiii  gcncralitate  concluditur. 
Setl  utruin  b;LX  aliqiia  couipciisatione  adinitlenda  sinl, 
ni:igna  qiucslio  c>t :  sicut  do  iiiendacio  penc  omnlbus 
videtur,  qiiod  ubi  iicnio  lonlitiirt  pro  salule  mcntien- 
duiii  csl.  Utruin  crgo  iia  ct  de  furlo  ?  an  furtum  ru.Ti 
noii  |»o:cst,  ubi  nullus  ladilur?  Quininto  lieri  potcsl, 
ctiain  qiiando  ci  cui  (it  coiisulilur,  tanquani  si  quis- 
q:iam  bomiiii  volcnli  se  occidcrc,  gladiuin  furctur. 
Naiii  caluinnia  nc^cio  ulruiii  ctiiquain  ad  ejus  ulilila- 
tciii  (icri  possii :  nisi  forte  <|iiod  atl  majus  gaudium 
liebal ,  quo  podtca  frucrcntiir,  rjuod  Joscpli  dc  sryplio 
caluiuniabalur  fratribus  suis,  quibusctiam  cxplora- 
tionis  falsuin  crimcn  inicnderat  (Gen.  xliv,  5,  et  XLir, 
1),  \  i).  Qiianqiiam  si  dc(iuilio:.ibus  ista  detcrminare 
tciiienius,  forlassc  furtuin  iion  est,  iiisii  i|uaiidu  alicuo 
occulic  ablato  proximus  la:ditur ;  et  ralumnia  non 
cst,  ni!»i  quando  falsi  criniinis  objectione  proximus 
la.-diiur:  mciidaciuni  autciu  non  possuinusdiccrclunc 
kmtuinmodo  csse,  quando  proximus  Ixditur;  cuni 
ciiiai  falsuin  ab  sciente  dicitur,  pn>cul  diibio  meiida- 
ciuin  esl,  sive  illo  quisqiiam,  sivc  neino  Ia:daiur. 
Proiiidc  in:igna  quaistio  dc  mendacio,  utruiii  |Missit 
ali(|iianilo  juslum  csse  mcndacinin,  facile  sulvcrctiir 
fortasse,  si  sola  prxcepta  iuluercmur»  non  ct  cxoin- 
pla.  Nain  quid  islo  pncccpto  absoluliu.^,  Non  mcniie' 
Mini?  Sic  eiiim  dictum  est,  quomodo,  Non  facies  tibi 
ido/iim  ;tiuod  faclum  non  polest  aliquando  justuni 
esse ;  ct  quomodo  dictum  cst,  iVoii  mcechabcris :  qiiis 
nutcni  dicat  aliqiinndo  moccbiam  justam  csse  posse? 
Et,  Non  furaberis  :sccuiidum  cniindennitioiicm  iliam 
farti,  juslum  cssc  furlum  nunquam  polcst.  El,  Non 
occides  (Exod.  xx,4,  U,  15, 13);  quoniamcum  himio 
justc  occidilur,  Icx  eum  occidit,  non  tu :  niimquid  ila 
dici  potest,  Cum  liomo  juste  mcntitur,  lcx  mcnliiur? 
Scd  exeiiipbi  faciuiit  difliciilimain  quasstioncm.  Men- 
tilae  sunt  obstetrices  i£gypti«,  et  bona  illis  Dcns  re- 
tribnit  (/</.  1, 19,  20) :  mcntita  est  Raab  pro  cxplora- 
topibus  terrx,  et  idco  llberata  est  (Josue  11,  4,  et  vi, 
i5).  An  ex  qno  dictum  est  in  Lcge,  Non  mentiemim^ 
ei  illo  intcHigendiiin  est  ncc  in  Ult  causa  liccrc  mcn- 


magis  crcdiblle  cst,  qoia  injaslan  ent  1 
ideo  prohibitnin ;  non  quia  prohiUuun,  ideo  facuni 
iiijasturo.  Forussis  crgo,  sicnt  de  obslclriGites  dixi- 
mus,  non  boe  in  cis  remnenloui  qnod  BMoiitse 
sunt,  icd  quod  iufantes  llcbram  UberaTerant,  m 
propter  bane  misericordiam  illud  peeeaiam  veaiale  fit 
facium,  non  tamen  exislimelur  oon  foisae  pecctlaoi : 
sic  ctiam  dc  Raab  intelligendum  eal.  remooemam  11 
illa  liberationcm  exploraloruin,  ul  propler 
liberatioiicm  vcnia  sit  data  meiidacio.  l)bi  1 
nia  datur,  nianifestum  est  esse  peccaluro.  Sod  illuil 
eavcnduiii  est,  ne  iu  quisque  exisiiroet  eliam  ca^is 
pcccatis ,  si  propter  libcraiioncs  bominum  fianl,  iu 
Tiniain  posse  conccdi.  Uulu  cnim  ciala  hilulc- 
rabilia  ct  nimiuio  dctestanda  istum  sequunlur  er- 
rorcm. 

LXiX.  [Ib.  XIX,  15.]  NoHMOcebii  proxi'mo.  Si  qnid 
sit  iioccre  ct  non  nocere,  paleret  hominibut,  lioc  ge- 
ncralc  pra^ccptiim  ad  innocentiain  rctlnendam  fur- 
lassc  sufiiccret.  Omnia  enim  qux  proliihcntiir  com- 
iiiilli  iii  proximum,  ad  hoc  unum  refercnda  sont, 
qiio<l  dicliim  est,  Nonnoeebis  proximo.  Naro  quodsc^ 
qiiitur,  i\oit  rapieSt  ni^t  ad  lioc  rcferatar,  ne  rapiendo 
noccatur,  aliquando  evenil,  ut  non  rapicndo  qnisque 
nocoal.  Nain  gladius  insanienti  rapicndus  est,  el  si 
noii  f«ccrit quis  ut  oportuerit  \  inagis  nocueriL 

LXX.  [Ih.  XIX,  17  ci  18.]  Quid  est  qnod  caro  sapra 
dixissct,  Non  odio  habebis  fratrem  tunm  in  ammo  iuo : 
arguendo  argucs  proximum  tuum^  ei  non  aceipies  prO' 
ptcr  ipium  peccatum^  conscquenlcr  ailjunxit,  Ei  ma 
vmdicatur  manus  tua  f  ulrum  pro  co  quod  eat,  Bon 
puiiiiiii?  A:iiuio  ciitiu  bono  facts,  cum  discipliuain 
pccraiiti  pioxiino  iinpouis,  ue  accipias  peecatuin  ejos 
iic^lige:ido.  Ad  lioc  ciiiin  pcrtmcl  quod  anlo  posuit, 
Non  odio  hubebis  proximum  iuum  in  animo  iuo.  Vidcri 
cniiu  itotcst  ci  qui  arguitur,  qaod  odcris  cnm,  cain 
no:i  sii  in  aniino  tuo.  An,  non  mndicaiur 
hoc  polius  admonct,  nc  qua^ras  viudicari 
luani,  ncc  ulcisccndi  libldiiic  r.ipiaris?  Nim  quid  cst 
aliud,  viiidicari  vcUe,  nisi  Iseuri  vcl  conaolari  deali» 
iio  inalo?  Et  idco  dictum  est,  Non  iraseeris  flm  pa- 
ptf/i  /Hf .  Sic  cnim  rccte  ira  defiiuU  esl,  qaod  ait  uh-i- 
scciidi  libido.  Quitlam  vero  codices  habent ,  Ei  mom 
vindicabitur  manus  tua  :  id  est,  ne  argoendo  vindicare 
le  vclis,  scd  potins  oonsulcrc  illi  qiiein  arguis. 

LXXI.  [Ib.  XIX, 28.]  Et  incisioncs  super  animam  uoa 
facietis  in  corpore  vestro.  Super  animam  dixii^  aoper 
fuiiusmortui  :  de  aiiinia  quippe  dolor  cst  qiia»  rccca- 
s'.t.  Ad  bunc  autem  dolorem  pertuict  lucias,  in  qna 
luciu  iionnuIUc  gcntes  habent  consuetudinem  sceara 
corpora  sua.  IIoc  ficri  *  Dcus  prohibeu 

LXXII.  [Ib.  XX ,  5.]  lia  ui  fornicentur  iu  prhtdpes  * 


I  Slss.  mchadinus  ct  Beocensis,  irft  pofneHI. 

*  Ediii,  fieri  a  Judans.  nss.  non  habeol,  a  Judeeii. 

*  lu  editis  exddcrat  |  articula,  in.  quae  resUtuitar  ex  uaa 
el  ex  textu  LXX,  qui  hi  excusis  qmdcm  habet,  kdeie  el^por* 
neuein  aulon^  ui  fomiceiur ;  sive,  vf  fomkaretur  ^paf  :  ia 
aliis  tamen  libris  (quus  hic  scquitur  Aognsiinas),  pro  MJhia, 
lcgiiiir  OMfoifi,  testc isobUio  fai Mut  adLevil.»  c^i.  91  sii 


7'»9  Ll&ER  TERTIUS. 

«#  popuio  fno.  Non  ile  popiilo  suo  prindpeft,  sed  de 
popttlo  8110  forniceniur.  Eos  quippe  principes  tuii  liie 
iiiteliigi ,  qui  pro  diis  colel>anlur  :  sicut  Aposlolus 
dicil ,  Secundum  pnneipem  pote»ta^9  aeri$  {Ephe».  ii, 
t) ;  el  in  Evangelio  Dominus ,  Nune  prmcep»  huju» 
mundi  mistu»  eU  fora»  {Joan.  xii ,  31) ;  ct,  Ecee  ve- 
ml  prineep»  mumii^  et  in  menihil  inveniet  {Id,  xiv,  30). 

LXXIII.  [Ib.  XX,  10.]  UomOf  homo  tiukumque  adul" 
teraverit  uxorem  vlri,  aulquiemnqHe  adulteraverit  ujoran 
proximi  »ui ,  morte  moriantur  :  pluralilcr  dixit ,  morte 
moriantur ,  hoc  est  qui  adulteravit,  ct  quac  adulterala 
est.  Ilic-uliquid  distare  voluit  iiiier  quemlibet  virum 
et  proximum ,  quamvis  muliis  locis  proximom  pro 
omni  homiiie  pona4.  Scd  qune  est  isla  locutio,  ut  cum 
jam  dixissct  de  viro,  hoc  idem  repetierit  de  prosimo, 
cum  sit  coiiseqiicns,  ut  multo  mngis  ^b  uxorc  proximi 
abstinciiduin  sit,  si  ab  uxore  cujublibet  viri  ubsiinen- 
dum  csi  ?  Nam  si  prius  de  proximo  dixisset ,  ne  pu- 
tarctur  uxorcui  licere  adulterarc  non  proximi,  adden* 
duiii  fuisset  de  quolibet  viro :  nunc  vcro ,  si  quod 
miiius  est  non  liccl ;  qiianto  miniis  licct  quod  majiis 
inalum  est?  Nam  si  non  licet  adulierare  uxorein  cu- 
juslibet  viri,  quanto  magls  proximi?  An  forle  isla 
rcpclitio  lanquam  exponit  quid  prius  dictum  sit ,  ot 
iJeo  iiilell.gat  homo  qiiantum  malum  sit  adulterare 
usorein  viri ,  quia  si  boc  fecerit ,  uxorem  proximi 
adulierat  ?  Proximus  est  eiiim  omnis  liomo  homhii. 

LXXIV.  [Ib.  XX,  16.]  Et  mulier  quw  aeee»»erit  ad 
onme  peeu» ,  auendi  ab  eo ,  interficieti»  mulierem  et 
pecu»  :  morte  moriantur ;  rd  »unt^  QuaTitur  quomodo 
sit  reum  pecus ,  cum  sil  irrationale ,  nce  ullo  niodo 
lcgis  capax.  Aii  queinadinodum  iransferuntur  vcrba 
wodo  loculionis;  qux  graeco  appelbtur  furtxfopA ,  ab 
animal*.  ad  inanimale ,  sicul  dicitur  improbus  veniiis, 
vcl  iratum  marc ;  ita  el  hic  Iranslattim  csl  a  ratio- 
nali  ad  irraiionale  ?  Nam  pecora  iiide  crcdcndum  esl 
jussa  intcHici,  quia  Uili  flagiiio  contaminatay  indignam 
refricanl  iacti  memoriam. 

LXXV.  [Ib.  XX ,  17.]  Qmeumque  aeeeperit  eororem 
tmam  ex  patre  suo,  aii(  ex  matre  »ua^  rl  viderit  turpitu- 
dinem  eJM;  improperium  e»t :  exterminabuntur  in  eon^. 
epeciu  gcneri»  Mci.  Turpitudinem  »orori»  sua  revclavit, 
peccatum  »uum  '  accipiem.  Quid  ait  in  lioc  loco,  r/(/e- 
rit,  nisi  eoncumbeiido  eognoverit  ?  sicut  iii  Lcge  dici-» 
lur,  Cognovit  uxorem tuam {Cen,  iy»  I»  17el25),  pro 
eoqiiod  esl,  mixtus  esl  ei.  Et  qiiid  ait,  peccaium 
MMi  accipientf  cuin  de  poNia  corum  loqucrctiir, 
ni>i  quia  el  ipsam  poenam  peccati ,  pcecatuin  voluil 
appellare? 

LXXVI.  [Ib.  XI,  iO,  25.]  Qmcumque  dormieritcum 
cognala  »ua ,  turpUudinem  cognationi»  mue  revelarit : 
me  (iiii»  morienlur.  Quieritur  quousque  sit  intclligcnda 
ista  cognaiio,  cuin  cjl  longo  gradu  liceal  utique  acci- 
pcre  iixordni ,  semperque  licuerit.  Sed  intelligendum 
est  ex  his  gradibus  quos  probibuil ,  non  licerc ,  ei 


710 
secondum  ipsos  didum,  Quicumque  dormierii  cup% 
eognata  »ua  :  ubi  ct  aliquas  non  coinmemoratas  in- 
lelligendas  diniisil,  sicut  sorcrcm  de  utroque  parcnle, 
sicul  uxorem  frairis  matris ,  id  csi  avunculi.  Nam  dt 
uxore  palrui  primum  probibwi ,  quamvis  hasc  noc 
cognaiio,  sed  affinitas  perhibetur.  Sed  quid  esl,  tms 
/f^  morientur;  ciim  lilii  cx  hujusmodi  coiijunclionl- 
bus  et  anle  nati  siiit ,  tl  *  hodicquc  nascaiilur  ?  An 
hoc  iiilclligendum  csl  Lcgc  Dei  coiistitulum ,  ut  qui- 
cumquc  cx  eis  nati  fucrini ,  non  dcputenlur  lilii ,  id 
est  nullo  pareniibus  jiu^  succedant  ? 

Et  non  execcrabile»  fadeti»  anima»  et  in  pecoribus^ 
et  involucribu»^  et  in  ommbu»  »erpenlibu»  terrce,  qum 
ego  eegregari  vobi»  in  immundttiam.  Videlur  hic  signi- 
(icare  iion  bxc  natura  immuiida  esse ,  scd  aliquo  sa- 
craincnli  signo  ;  quandoqiiidcm  dicil,  qwg  egoeegre- 
gavivobi»  inimmundiiiamf  lanquam  immunda  cis  tion 
cssent ,  si  cis  scgregaia  non  esscnt. 

LXXVII.  [ll*«  XX,  27.]  Et  vir  aut  mutier,  n  fi^te 
fuerit  illi  ventriloquu»,  aut  incantalor,  morte  morianiur 
atnbo  :  lapidibu»lapidabiti»eo»;  rm  »unt,  Utrum  vir 
et  mulicr,  aiT  vir  el  ventriloquus ,  aut  mulier  et  veii- 
triloquus  sive  incanlator.  Sed  hoc  magis,  et  qui  ha- 
bel ,  et  quem  habel  *• 

LXXVIII.  [Ib.  XXI,  7,  8.]  MuHerem  formcariam  H 
profanam  noh  accipient,  et  mutierem  ejeetam  a  viro  »uo ; 
quomam  »anetu»  est  Dommo  Deo  »uo.  Superius ,  non 
accipient  di\eral ;  nimc  autcni ,  quoniam  »anctu»  est^ 
non ,  quoniam  sniicli  sunl :  de  pluribus  qui  uno  sunl 
tcmpore  saccrdotilnis  loqiicbaiur,  et  de  unoquoque 
eorum  dixit,  quonium  »anclu»  e»t;  locutione  qua  solel 
uii  Scriptura.  Nnm  unum  illum  suinmum  postea  oom- 
mrmorat,  qiii  intrabai  ad  sancla  sanctorum.  Naro  el 
Itluralitcr  conclusit,  dicens,  Et  »ancti[icaln»  eum :  dona 
Domim  Dd  vcftri  ute  offtrct;  »anctu»  e»t,quoniam 
»anctH»  cgo  Dominu»,  qui  »anctifieo  eo».  Quantum  auteni 
pertinet  ad  dona  ,  quoniam  dixil ,  dona  Domini  Dei 
ve»lri  ip»e  offcret ,  non  solum  summus  ille  offerebai, 
bcd  etiam  sccundi  saccrdotes.  Ac  per  hoc  quod  ait, 
Mulierem  fomieariam  et  profamm  et  ejectam  a  viro  »uo 
non  aecipient^  hoc  et  sccuiidi  sacerdotes  probibili  snnt : 
nam  dc  siimmo  postca  dicil,  qui  cliam  nonnisi  virgi- 
nem  acciperc  jussus  esl. 

LXXIX.  [Ib.  XXI,  10.]  Et  tacerdo»  magnu»  a  fralri- 
bu»  suis  ' :  id  esl,  qui  intcr  fratres  suos  magnos  esi, 
ilk;  scilicct  uiins  magniis  sacerdos.  Cui  fusuim  e»t  ni- 
per  eaput  ex  oleo  ehristo  :  ipsom  oleum  appellat  Scri- 
plura  christum. 

LXXX.  [Ib.xxi,  {0.]Et  eon»ummatu»manu»  induere 
veeiimenta  :  illa  utiqu?,  qiix  in  veste  sacerdotali  ope« 
rosissime  describuniur. 

LXXXI.  [Ib.  XXI,  lOelll.]  Capiil  non  reteget  cidmi, 
et  V€»titnenla  »ua  non  tdndel,  et  euper  omnem  animam 
mortnam  non  introibit.  Inlelligilur  ea  qiix  supra  dixit, 
it.  luctu  facere  ciim  prohibiium,  id  csi,  capot  nndare 


x^doitim  otiscr^-anms  hi 
Corp.  haberc,  ut  fmieareatur  , 


RibUis  Germanensilius,  d 
;  licet  lA  editis  ferat,  Ml /br- 
mcnretHT. 
'  iia  edill  At  ]Ls8.  hoc  loco,  mm^  Jnxia  LXt  omiuunt 


*  Er.  iJQgd.  ven.  Lov.  omittnnt.  ef.  M. 

*  Mss.  prope  ooinos,  ct  qum  haiel 

*  Ediii,  eormn  fndi  ibus.  Mas..  a  frcMhuM  i  h  %  fomen 

liUBl  lAX. 


QUiESTIONLM  S.  AICIJSTLM  LN  IlEPTATEUaiUII 


71! 

cidari,  ei  vcsiinienU  «cindere.  Veslimenla  enim  Kln- 
dcre  liigenlium  eral  aniiqiioruin  :  sicul  «ic  h\b  «cri- 
ptum  e«t,  cumci  lilii  ejus  niina  nuniiareiilur  opprcssi 
(Joh.  I ,  iO).  Nudarc  auicm  c:»pul  culari  pn»plerci 
lugenlis  csse  poluil ,  quia  dolraclio  csl  orMainciili. 
QuoJ  tcro  aii,  SuperomntM  amMam  mortuam  non  iit- 
troibit ;  quoniodo  dical  aiiimani  morlua:»  corpiis  mtir- 
tniim ,  dirficile  esl  inlelligcrc  :  ca  Uincn  Scriplura- 
riim  csl  iisilala  loculio,  quaj  nobis  inusilatissimi  esl. 
Noiiicn  ergo  rcclricis  surc  eiiam  corpus  accipil  anima 
dcsiiluliim ,  quoniani  rcddendum  illi  csl  in  rcsurrc- 
ctionc;   sicul  xdiliciuin  quod  appcllalur  ecclcsia, 
cUam  cum  iude  Ecclcsia  cxicril ,  qui  homincs  suiit, 
niirtlomiiius  ccelosia  diciiur.  Scd  cum  corpus  non 
accipial  animrc  nomeii  in  hoininc  vivcnle ,  quomodo 
tuiic  vocclur  aniiua,  cum  rarucrit  aiiinia,  mirum  esl. 
Porn»  si  aiiiinam  morluain  intcllcxcrimus  a  corporc 
separalain ,  ut  i|>sam  scparalioiiem  morleni  dixisse 
Tidcatur ,  id  csl  utanima  inorlua  sit  dirciiipia  a  cor- 
pore,  non  natura  sua  pcrdita  (niin  ciiiin  cl  cuin  diei- 
niur  nionui  ptccato  [Rom,  vi,  i', ,  nalura  dieilur  iii- 
ler.isse,  scd  quod  jam  peccato  noii  ulimiir  :  ut  sic 
intelligalur  anima  morlua ,  id  csl  corpori  iiiorliia, 
quod  uli  co  dcsicrit ,  cum  in  sua  nalura  vival) ;  quo- 
inodo  potest  qiiisqtuim  iiitrare  supcr  aniiuam  mor- 
tiiam ,  quod  sacerdos  isto  |irohibclur ,  cum  quisiiiiis 
inlrat,  siiper  moriuum  corpus  Inlret,  noii  siipcr  aiii- 
inani  qu.-c  disces&ii  a  corporc?  An  i|isain  vitaiii  tem- 
poralcm  aniinx  vocabulo  np|)cllavil,  qu.ti  iilique  mor- 
tua  est  in  deriiDClo  corpotc,  anima  illa  cniigrante, 
qux  mori  non  potest?  Non  quod  ipsa  vila  anima  fue- 
rit ;  sed  quod  pcr  animn:  prxscnliam ,  qua  subsistc- 
Uil,  iiomcu  ejus  acccperit :  sicut  (li.stiiiximiis,  ciini  de 
sangiiine  loqiiercinur ,  qiiid  dicliim  sit ,  Anima  omnii 
carnii^  $angHi$  eJM  c$t  (Sif prn,  quast.  57).  Est  cniin 
et  itise  sanguis  niortuus  in  corpore  morliii  :  non  enim 
cum  absccdciitc  anima  absccssil.   Vetuit  crgo  Scri- 
ptura  summum  sacerdotcm  etiam  super  p;ilris  vd 
inairis  funus  intrare  ;  qiiod  sccnnduiii  non  proliibuit. 
Seqiiilur  enim ,  Super  patrem  $uum  et  $mper  malrem 
tuam  non  inquinalntur,  Ordo  est  autcm  Tcrb<inim, 
Super  patrem  $uum  non  inqninubitur  ^  nec  $uper  fna- 
trcm  $uam, 

LXXXII.  [1n  xsi,  li.]  Et  de  $ancth  non  exibit  :  co 
procol  diibio  tcmpore  qiiod  siiorum  fiincra  cclebra* 
liaiitnr,  sicut  ct  scptem  diebus  quibiis  sanctificabatur, 
de  sanclis  cst  exire  prohibiuis  {Levit,  viii,  33) ;  non 
aulcm  senipcr.  Snie  si  iixorcs  dtic.rc ,  vd  filios  gi- 
gnere  noii  vetubnntur  suiiimi  liinc  sacerdoics,  magna 
oritiir  quxslio.  Cum  Lcx  etiam  eonjiigali  concubitu 
iminundiim  honiiiicm  dicat  usque  ad  vcspcram,  ctiam 
cum  ablucrit  corpus  suum  aqoa  {Id.  xv,  1G) ;  ct  ju- 
beatur  summus  sacerdos  propier  incensum  coiitinua- 
tionis  bis  in  die  qsioiidie  inlrare  Intra  vcluro  {Exod. 
XXX ,  7,  8) ,  iibi  crat  alure  inccnsi,  ncc  qiicmquam 
immundum  ad  saiicta  f:is  cssct  accedcrc  :  quoinodo 
id  qiiolidic  siinimus  saccrdos  implcbat ,  si  filios  pro- 
ereabat?  Nam  si  xgritiido  illi  accidissct ,  quis  loco 
Ds  iungcrclur,  sl  quis  inquirat ;  responderi  potest 


711 

quod  gratia  Dei  non  acgrolAbit :  namqiiid  sie  diaa 
de  filiomm  procreatione  responderi  polal?  UidB 
fit  consequens  ui  aut  oontiuens  eiaelv  am  dicbos  ali- 
qiiibus  intermittcretur  inccnsiun  («) ;  Ml  si  iUad  ia- 
tenniui  non  possct,quod  nonnisi  per  i 
dotcm  necesse  esset  imponi ,  non  fierct 
coitu  conjugali,  merito  prxcipua  i 
Aut  si  ciiam  ad  ipsum  pertinet ,  quod  do 
filiis  Aaron  in  consequcntibus  didt,  m  nnllus  eon» 
accedat  ad  sancta,  si  cui  aliquid  accideril  inmii»- 
ditix ;  illud  prorecto  restat  aecipcre  \  quod  nonnallii 
dicbus  non  imponcbatur  Incensum^ 

LXXIIll.  [In  XXI,  i  1 .]  Quod  aulcm  soper  fanns  pt- 
iris  sui  suinmus  saccrdos  prohibolur  inlrare,  quari 
potcsi  qiiuniodo  jain  esse  poterat  suinnius  saeerdos, 
noiidum  morliio  patre  suo ,  cum  eos  patribus  succe- 
dcre  jiibcat.  Ideo  neccsso  crat  nondum  sopulto  suiimw 
sacerdotc,  conllnuo  subsiiUii  saci^rdolcm  proplercoiH 
tinuationis  inccosum ,  quod  pcr  summnm  saccfdotcm 
quutidie  o|K)rlcbat  im;  oiii  {b),  Qianquam  cl  illa  qwB> 
slio  de  a^gritudinc  suinini  saccrdoiis  nianel,  si  vd 
nioriturum  ncccsse  erai  diebus  aliqiiibus  xgrotare : 
nisi  Torlc  ct  lioc  ita  solvatiir,  ut  dicatur  non  sulere 
suinmos  saccrdolcs,  nist  subito  niori,  non  pm^cedeaie 
a>griiuJiue ;  sicol  de  i|)So  Aaron  Scripttira  le^ar 
(iViDN.  XX,  26-29). 

.  LXXXIY.  [In  xxi ,  15.]  Advertcndum  osl  qoolies 
didt ,  Ego  DomiHu$ ,  qui  $anctipco  eum ,  loqoens  de 
saccrdotc ;  cum  hoc  ctiam  Moysi  dixcrit ,  £f  mnctif* 
cabii  eum  {Exod,  xxix,  24).  Quomndo  Cfgo  et  lloyses 
sancliOcat  et  Dominus?  Non  enim  Moyses  pro  Domi- 
no  :  sed  Mttyscs  visibilibus  Sacramcntis  per  miiiisie- 
rium  suuin ;  Doiniiius  autcm  invisibili  gratla  per  S|4« 
ritum  sanclum,  ubi  est  totus  fruclus  eiiam  Tisibilnn 
Sacramcniorum.  Nam  sine  ista  sanctlAcaiione  inmi* 
bilis  gratiae ,  visibilia  Sacramenta  quid  prosunt?  He* 
rito  autem  quxritur,  utrum  etiam  ista  invitibHis  san^ 
clificalio  sine  visibilibus  Sacramcnlis,  quibos  vistbili* 
tcr  homo  sanciificatur,  pariier  nihil  prosll :  quod  oti- 
qiic  absiinlum  cst.  Tolcnbilius  enim  qulsque  diserit, 
siiic  illis  istani  non  esse,  quam  si  fucrit  non  prodesse; 
cnin  in  ista  sit  oninis  utililas  illorom.  Scd  etiam  boe, 
qiiod  sinc  illis  ista  esse  non  possit ,  quomodo  rceie 
dicatnr,  intucndum  est.  Nihil  quippe  profuit  Simonl 
mago  visibilis  Daplismus,  cui  sandificalio  intisibilis 
dcfiiit :  scd  quibus  isia  invisibilis,  quoniam  afltalt  pro- 
fuit,  etiam  visibilia  Sacramontapefeeperanl*sim]liler 
baptizati.  Nec  tamcn  Mnyses,  qui  visibililer  sacerdolet 
sanctificabat ,  ubi  fucrit  ipse  ipsis  sacriadis  tcI  oIco 
sanciificatus,  ostendiiur :  invisibiliter  Yero  unelifiea-  ' 
tum  ncgare  quis  audeal,cujiisunta  graliapncemine* 
bat?  Hoc  et  de  Joanne  Baptista  did  poiesr :  priui 
enim  baptizator,  quam  baptizatns  apparuit  (Jf oirA.  m, 
II,  14).  Undeeum  sandificainm  nc(|naquam  negare 
possumus  :  id  tamcn  in  co  factum  Tislbiliier  non  in- 

t  slc  Mss.  At  Edili,  iinnumdituB  pro  pucoto^  jttud  niiCGt 
accipere, 
•  Mss.  Bcccensis  ct  vidiadinus,  percepere, 
(a)  II  Reuact.  2,  cap.  55,  n.  9. 
(bitbld. 


713 


UBER  TERTIUS. 


m 


veiiimus  aRlcqiiaiin  a<l  iitiuistcriam  lja)ilizau(Ji  vciiircl. 
Hucet  de  lairone  illo,  ciii  secum  cracifixo  Domi- 
mif  ait  (n),  Hodie  weeum  cri$  in  paradi$o  {Luc,  xxiii , 
43).  Ncquo  enini  sine  sanctiOcatione  invisibili  taiita 
lclicitate  doaalus  C9l.  Proinde  coUigitur  invisibilcm 
Mnctinentioiiem  guibusdam  affiiisse  atque  profuisse 
tme  visibilibus  Sacramenlis,  qn»  pro  tcmporum  divcr- 
sitale  muiata  sunt,  ut  alia  tunc  fucrint,  ct  alin  modo 
tiiil :  visibilem  vero  sanciificationcm ,  qux  fleret  pcr 
viaibilia  SacramenU,  sine  ista  invisibili  posse  adcsse, 
Don  p(»sse  prodcsse.  Ncc  tamen  ideo  Sacramcntum 
visibile  contemnendum  est :  nam  contemptor  cju^ 
invisibiliier  saiictificari  nullo  modo  potcst.  Hinc  est 
|uod  Comelius  elqui  cuni  eoerant,  cum  jam  invi- 
Bibililer  iiifiiso  sanclo  Spiriiu  sanclificati  apparcrent, 
baptizati  aunl  Umen  (Aet,  x,  U-i8) :  nec  snpcrfiua 
judicata  est  visibilis  sanctificalio,quam  invisibiiis  jam 
propcesserat. 

LIXXV.  [Ib.  XXII,  1, «.]  Ei  locutm  ea  Donmnii  ad 
JVoyMn,  diceni,  Dic  Aaron  el  pliii  ^us,  et  Mttendtmt  a 
tanctit  fiUorum  Ivrael ,  H  non  ffroftmabunt  nomen  stm- 
ctum  meum ,  qHanta  '  ipp  Manctipcani  mihi,  Ego  Do- 
iKiiffM.  Ei  dice$  Uti$,  in  progenie$  ve$tra$  omm$  homo 
fmcumtiue  acce$$erU  ab  omm  $emine  vcetro  ad  $ancta^ 
^umcmwiM  oauetifiamerint  fitii  Israet  Domino,  et  erit 
immnnditia  ejH$  in  i/to,  exterminakitur  atnma  Uta  a  me^ 
Ego  Dominu$  Deu$  ve$iir,  Ablata  eA  oiniiis  dubitatio,- 
ijciiiiueni  sacerdotum  vel  sununorum  vel  secttndorum 
debuiikBe  acccdere  ad  sancta ,  si  immuiiditia  ejus  in 
ipsb  csscl.  Erat  crgo  consequens  continentia  saccr- 
dotis»  ne  proptcr  Uliorum  procreationcm  aliqnibus 
dicbus  non  iuiponeretur  continuationis  incensum , 
qnod  a  solis  simimis  sacerdotibus  bis  in  dte  solelMt 
bnponit  maiie  et  vespera  (Exod.  xxx,  7, 8) :  quando- 
qnidem  posl  coiium  oonjiigalem  ctiam  loto  corpore 
immiindus  erat  usque  ad  vesperam  (Levit,  xv,  16),  a 
qtio  id  oocessecrat  imponi.  Qiiod  autem  ait,  Tiurioii- 
ctifieofU  filii  /jra«/,  iiilelligeiidumest,  oflcrendo  s;iccr- 
dotibusoOcreiiduui  pcr  eosDoinino.  Ei  notandum  s:in- 
ciificationis  geiius,  quod  ttt  voto  ct  devotione  offcren- 
tts.  Sed  uirum  siciit  isto  modo  saiiclificantur  ea  qiun 
oflerunlur  ab  bomiuibus,  ita  ci  ipsi  hoinines  eodcin 
raudo  seipsos  saiieiificare  dicantur,  cuiii  in  aliqiia  re 
scipsos  voveut,  observanduin  cst  in  Scripturis. 

LXXXVI.  [Ib.  XXII,  k.]  Et  qui  tetigerit  omnem  im;- 
muudUiam  animm:  id  0:^1,  aiiquid  niorticinum,  ciijus 
sccuB«lum  l^em  tactus  inquinat. 

LXXK  Yll.  [Ib.  XXIV,  iS,l6.]  ffonio,  fwmo  nmaiedixe-  ^ 
rit  Deum  euum^  peccatum  accipiet :  nominan$  autem  no* 
men  Dowdni^  moru  mariasur:  quasi  aiiud  sit  maled  ccre 
Dcum  suuiii ,  aliud  nominare  nomen  Domiiii ;  atque 
il!ud  sit  peccatum,  hoc  aulem  tantum  nefas,  ut  etiam 
iiortc  sitdignum.  Quainvis  lioc  ioco  ita  intcliigcnJum 
>il,  quod  dictuui  esi,  nomeu  Domim^  ut  ciim  nialedicto 
l:it ,  id  est  m;ilcdicciidt>  noniinet.  Quid  ergo  dislat 
iiiicr  illiid  peccatuin  el  lioc  tanii  sccieris  crimen?  An 
I^irie  lioc  ipsum  rcpeteiido  moiislravil  non  lcve  illud 

t  Edili,  qmmdo.  Al  llss.,47iMii(a ;  juxla  LXX,  to«. . 
(a)  \  i<le  BeUM.  lib.  2,  c.  S5. 

SaSICT.   AfOUST.  III. 


esse  peccatum,  scd  ianium  scclus  i|uo<l  luorte  punien- 
dum  sit?  scd  qiiia  per  distinclioncm  boc  iiitulit,  non 
diccns ,  nominans  enim ,  scd ,  nominan$  autem;  sub- 
ol>scurum  factum  esl.  Et  idco  si  hoc  recte  iiitelligiturj 
notnnilura  csi  eli:ini  locutionis  genus. 

LXXXVIII.  [Ib.  XXIV,  17.]  Et  komo  qui  percu$urit 
omnem  animam  homim$ ,  et  mortuu$  fuerit ,  morle  mo- 
riatur,  Noii  ait ,  Quicumqiie  percusseril  homiiieiii ,  ct 
mortuus  fiicril,  sed,  animnm  honmu$ ;  cuni  polius  cor- 
pus  hominis  a  p.TCUssoro  feri:ilur,  sicut  ei  Domiiiu^ 
dicit,  Notite  timerc  eo$  gui  corpu$  occidunt  (Matth.  x, 
28).  Eo  more  crgo  quu  solcl  Scripiura ,  appcihil  ani- 
mnm  vil:im  ipsaiu  coi-puris,  qux  fil  pcr.iniinnm,  it 
hiiic  voluil  osiciidcre  lioiiiicidam,  quod  hominis  aiii- 
niam  perciilial,  id  csi  perculiendo  vila  homincin  pri- 
vct.  Cur  crgo  addidii,  Et  morluti$  (uerit  ^  si  j:im  hoc 
ipso  oslendil  hoinicidiuin,  quod  aniiuam  hominis  per- 
cusseril,  id  est  vila  liomo  a  perciiiicnte  privaius  sit  ? 
An  exponcre  voiuil  quomodo  nccipiendum  sit ,  quod 
dixerat,  liomiiiis  aniinam  percuss:ini,  ct  sic  ait,  e% 
mortuui  fueriL,  tanqiiain  diccrct,  id  est  morliius  fue« 
rii  ?  hoc  esl  enim ,  aniiiiam  lioiuinis  fuisse  percus- 
snm. 

LXXXIX.  [U).  ixv,  2-7.]  Cum  introicrili$  in  tcrram 
quam  ego  do  vobi$ ,  et  requieverit  terra  quam  ego  do 
9obi$,  $abbala  Donuni.  Sex  anni$  uminabi$  agrum  tmm, 
et  $ex  anm$  putabi$  vineam  luam,  et  congregabi$  fruclum 
eju$  :  anno  autem  eeptimo  $abbata ,  requic$  erit  terree^ 
$abbata  Domino,  Quomodo  iniclligendum  esl,  Cum  uh- 
troieriti$  in  terram  quam  do  vohl$,  el  requieverit  terra  ; 
$ex  annh  $eminabi$  agrum  tuum^  clc,  qiinsi  luiic  fKT 
prjcccplum  sit,  qiiando  icrra  re(|uieverit;  cuin  pro- 
pterea  tcrra  rcquiescal,  qiioniam  lioc  fit.  RcquioiM 
eiiim  tcrnc  seplimo  utiqiio  anno  vult  iiilelligi ,  quo 
jussii  niliil  in  ca  qucmquam  opcrariperagriculluraiN. 
Scd  nimirum  longnm  hyperbaton  Cacil  obscurilatem 
huic  seiisiii.  Tidelur  crgo  biccsse  ordo  verborum  ; 
Cum  introieriti$  in  terram  quam  ego  do  vo6i<,  et  reqHie' 
verU  terra  quam  ego  do  vobi$^  $abbata  Domim  :^<r  ab 
$e  $urgttnt  agrum  tuum  non  mete$ ,  et  uvam  ^anctifica" 
tiom$  tuce  non  vindemiabie :  annu$  requie$cendi  erit  terrce, 
Et  erunt  $abbata  terrtc  esca  tibi^  et  pucro  tuo,  et  pueltm 
tuas^  et  mercenario  luo ,  et  inquitino  qui  applicitu$  e$t 
ud  te^  et  pecoribus  tui$,  et  be$!ii$  qum  $unt  in  terra  tua 
omne  quod  na$cetur  ex  eo  in  e$cam,  Int^riiosuit  nulcm 
exponciido  qiiomodo  tcrra  rcquiescat ,  et  ait :  Ses 
anni$  $eminabi$  agrum  tuum,  et  $ex  annit  putabi$  titem 
tuam,  et  congrcgabi$  fructum  eju$ :  OHtto  uutem  uptimo 
$abbata^  requie$  erit  lerrm^  $dbbata  Domini,  Agrum 
tuum  non  $endnabi$^  et  vineam  tuam  non  pulabi$,  Et 
per  hoc  quod  ait,  noii  putabi$^  uroncm  culturam  eo 
anno  prohibitani  debeinos  acci|)ere.  Ncqiie  eiiim  si 
putanda  non  est,  aranda  cst ,  aut  aduiinicuris  «uspeii-  ' 
dcnda,vel  quodlibet  aliud ,  quod  ad  culluiam  cjiis 
perllncat,  adbibcndum :  sed  quomodo  solet  a  parte 
tolum  itiielligi ,  ita  |ier  piitalionein  omnis  cuitura  si' 
gDiflcata  est.  Ki  per  agruin  atqiie  viiieam ,  ciiin  ci 
illum  seminari ,  et  lianc  putari  prohibuit ,  omne  arri 
geiiu)  inleUigcnduui  csi.  Ncqiic  enim  in  olivclo,  \cl 
(Vingt-iroi$'J 


115 


QUiESTIOMIM  S.  AUCUSTIM  IN  IIEPTATEUCIIUM 


711 


quolibci  allcrius  gcncris  agro  aliquid  opcramlum  csf , 
He  quibus  tacuil.  Quod  vcro  ail ,  Et  ernnl  tablwla 
terra  e$ea  tlbi,  el  jmero  fuo,  et  pucUw  tHte,  clc,  satia 
npcniit  ncc  douiiiium  agri  proliibilum  vesci  cis,  qu:c 
non  adhibila  ciiltura  illo  anno  sponte  nnf^^aiitur»  scil 
Criiclus  redigorc  pnibibilum.  Sic  crgo  pcrmissus  esl 
aliqiild  iiide  in  csc.iin  siimcre,  quoiiiodo  lraiiaicii«, 
itl  lioc  solum  capercl  <pi(»d  slatiin  vcsccndo  coiisumc- 
rei,  non  qiiod  in  iisiis  reponeret. 

TLC,  [Ib.  XXV,  25.]  Et  terra  non  tenumdabUwr  in  pro- 
fanationem  :  alii  codiccs  Inlicnl,  m  confirmationem ; 
quam  incndobitateni  in  alicrulris  prius  iii  gr.-cco  acri- 
dissc  arbilror,  proplcr  vorbi  similcm  sonuni  :  fiiSf.im' 
vi«  enim  profanalio  dicilur ;  fiitaimtii  aiilcm ,  ciwnr- 
inatio.  Scd  illc  scnsiis  apcrtus  csl,  Et  terra  non 
teiiHmdabiiur  in  profanationem  :  id  csl,  iie  quis  audcn^t 
tcrr.im,  quam  acccpil  a  Dcfi,  vcndcre  profanis,  qui  ca 
iilaiiliirnd  impiclalcm  cultumqiie  deoriim  alicnnriim  al- 
qiie  falsoriim.  Illud  aulcm  subolisciirum  cst,  Non  rc- 
mmdubiiur  lcrrain  confirmationem  : qiiod  pulii  non  iii- 
lcUigcndnm,  nisi  ne  ita  veiiditio  coiiliniiclur,  ui  e:iKi 
iion  rccipiat  vciidiior  lcmporc  rcmissionis,  sicul  pnr- 
ccpluni  esl.  Qiiol  vcro  f^cquitur,  ulriqiic  sciisiii  |n>- 
lcsl  congnicrc,  sivo  lcgalur,  Et  terra  non  venumda- 
bilur  in  profanationem ;  «ive  ,  in  confirtnationem. 
Sccutus  quipiic  adjunxil,  Mea  enim  ett  terra^  proptcr 
ptod  proulsti  et  incolas  vot  e$ti9  ante  me. 

\C\.  [Ib.  XXV,  44.]  Etper  omnem  terram  pouesmnis 
vi*tir<r  mercedem  dabitii  terrw  :  alii  autem  codiccs  iia- 
liciil»  redemptionem  dabiti$  tcrrte.  Sonsus  crgo  bic 
et^i  :  Non  venumdubitur  terra  in  profanationem,  id  csl , 
lllis  qui  ca  uiantur  In  injuriam  Crealoris ;  aul  in  eon- 
fwmationem ,  id  csl ,  ut  cam  cmptor  perpeluo  possi- 
cleat ,  noc  ccrlo  sccuiidiim  Dei  pr.vce|ilum  inlcrvallo 
nnfiorum  rcsliiiiat  vendilori.  Mea  e$t  enim ,  inquil , 
tcrra  :  iiiido  sccimdum  mciim  pnicoplum  ea  uli  dcbc- 
tis.  Alciuc  ul  osieiidcrcl  siiam  cssc,  non  ipsonim, 
quid  ipsi  iii  ca  osscni,  conscquciilcr  adjunxit,  dieens, 
Propter  q»od  pro$elifti  et  incoUe  vo$  e$ti$  anU  me  : 
lioc  cst,  Quiimvis  prosclyti,  id  esl  advciiaj  siiil  vobis, 
qui  ex  alieirigenis  adjuiigunlur  gcnti  veslrr ;  ct  inco- 
}x ,  itl  csi  non  in  terw  prppria  manenies  :  lamcn 
oliam  vofi  omncs.anlc  me  advcnre  cslis  ct  incol:c.  Ilcic 
l^tii  diril,  sive  Israclitl*,  quod  aliarum  «cnlium  ler- 
rain,  qnas  C3^urit,^isdcdcril  t  sive  oroni  homini*  quo- 
iiiam  anle  Deum  qui  scmpcr  manel  * ,  et  sicul  scri- 
|iluin  csl,  cobIuui  cl  tcrrain  iinplet  (Jerem.  xxiu,  U)^ 
uti<|uc  pnrscMilia  siia ,  omnis  lioino  advena  csl  iia- 
sctMido,  el  iiicola  vivcndo;  quonUim  compelliiur  mi- 
grarc  morieiido. 

XCII.  [Ib.  XXV,  a*.]  Dcinde  adjungitet  dicil,  Per 
cmMm  terram  po$$e$fioni$  ve$trtB  mercedem  dabiti$  ter- 
te ,  Umqiiam  iuquilini ,  vel  redemptionem.  Illud ,  nisi 

iic  uss.  At  ediii,  homini  qui  anU  Deum  $emper  mmel. 


lallor,  vullinlelligi  qtiod  i:Hle  reddubaiil  quodam  Uiido, 
pcr  ccssatioiics  septimonim  qiioniiui|iie  annorum ,  cl 
quinqur^gesimi  aniii,  quem  vocat  reiiN>sioDift;  ut  i|isa 
vacatio  lomc  velol  mcrccs  liabitationiskBlralcnipcis 
cssei  ab  illo  cujits  eu  ,  lioc  cst  ab  cjus  crealore  Deo 

XCIII.  [111.  XXVI,  II.]  Et  ponam tabemoeulum  mam 
in  robi$,  et  non  abominabilur  amma  mem  vos.  Animaiu 
suain  Deus  voluuutcm  suam  dicil.  Nott  enim  est  am- 
nial  haliens  corpus  el  aniinam ;  ncquc  substautia  cjv 
ejiisiiKMli  est ,  cujiismodi  creaiura  cjus,  qu»  aDiaa 
diciiur,  qua:n  fccit,  sicut  pcr  Isaiam  i|Mc  lesiatur,  di* 
ccns,  Et  omnem  fiatum  ego  fed  (isoi.  lvu  ,  16) :  quod 
cuiii  dc  anhiia  homiuis  dieere  cousequeiilia  maiiife- 
statit.  Sicutergo  cum  dicit  oculos  suos,  ei  labia  sua, 
cl  cxicra  vocubula  momhroruro  corporaliHiu ,  uoa 
utiqiic  aci'i|4miis  eum  forma  eorporis  essc  «lefiHitum; 
scJ  illa  omnia  mcmbroruro  nouiina  non  inlcUigiiHus, 
nisi  cfrecliis  o)icralionum  alquc  virtutum  '  :  ita  el 
cum  diiit ,  Atdma mea  ,  volimlalem  ojiis  •lebcmns ac- 
ciprrc.  Pu*rfecle  quippe  simplcx  ilki  natura  qiue  Dew 
diciiiir ,  non  couslat  ex  corpore  ct  s|Hritu ;  n  c  ipso 
spirilii  mutabilis  est,  sicut  auima  :  scd  et  spiritus  cst 
Dius,  el  scmpcr  idcm  ipse,  apiMl  qiiciu  uoii  cat  emft- 
mulaiio  {Jaeobi  i ,  17;.  Iliiic  aulem  acce|icnuit  Apol- 
liiiarisias  nccasioncm,  qiii  dicunt  anlnuim  non  habuisM 
medi:tiorein  TUi  el bomiuum,  hominciu  Cbristniu  Je- 
siini  (I  Tim,  ii ,  5) ,  scd  lanlum  Verhuiii  ct  camcro 
fuissc ,  cum  dicerct,  Tri$ii$  €$t  Oidma  meet  uaqua  nd 
mortom  .(}latik.  xxvi,  38)  :  scd  ipso  ejus  ac!u,  qw 
n:»bis  |icr  cvangelicam  dcclaratBr  hibtoriam ,  sic  ap- 
parciit  biimaux  auimx  ofllcia ,  ui  hinc  <4luliiiare  de* 
mcnlis  sil. 

XCIV.  [Ib.  xxw,  33,  3G.]  Quid  e»l,  quod  iuob» 
dicatix  pocnas  cum  uiiiiaretur  Deus ,  dixit  iuler  cae- 
lera ,  Et  eotmmet  vo$  perambulauM  ffiadiua;  detnde 
ail,  Et  erit  tcrra  ve$tra  demta^  et  dmUUe$  v€$trm  cnwl 
de$ertce  :  tunc  bene  $entiet  Urra$abbata  saa,  onuies  die$ 
de$ulatiuni$  $uw ;  ct  vo$  eriti$  in  terra  inimicanm  te$U^ 
rum  ?  Quomodo  ergo  coiisumei  eos  gladius ,  si  emnt 
iu  lcrra  inimicoruin  suorum  ?  An  hi  ipsa  tcrra  eon- 
sumct,  quoiiiam  ^trago  niortiiorum  facia  noii  erunl 
ibi  ?  Aii  con$umet  Mi,  sic  ail,  ac  si  dicerel,  iuU.-rfidel 
vos ,  iit  ad  iitain  coiisuiiiiKiunem  illi  pcrtineant,  qni 
gladio  cadeiil,  noti  niniies  :  qiiandoqiiidem  paulo  posl 
dicit,  Et  ei$  qni  rendui  $unt  ex  rc6i«,  $uperducam  for" 
tmdinemin  cor  eorum?  Aii  sccuiidum  hypi^rlKrfeu  di- 
clum  cst ,  consumet  vo$  :  seciiiidnm  qncni  loquend^ 
modum  et  abuiid:iiiiia  eoruiu  dicta  esi  sicut  arciia  mn 
ris  (Gen.  xxti  ,17,  et  xxxn,  12)?  Sneundum  islom 
modum  ctiain  dicitur,  quod  detiidc  scquitur ,  £c  per^ 
$equetur  eo$  $onH$  folii  volantit :  id  cst ,  qiiia  nimius 
in  cis  limor  eril,  al  ct  lovissima  qu:Ri|ue  fonnidenl. 

>  Ms.  Gorbciensis,  atque  tvtutem. 


717 


LIBER  QUARTfJS. 


7» 


LIBER^QU^RTUS. 


Quxstkmos  io-  tcaiDcn». 


Ooicst.  I.^Nm.cap.  i,  t  1-^*]  d^^  estqnod  sin- 
fukM  (le  siiigulis  tribubiw  eligi  jubct  principes,  eosqoe 
appellat  x^^x^vc?  quos  qaidam  laiiiii  Inierpretes 
Iribuiios  appcllaverout :  x^^^pr^^  anteiti  yidentur  a 
iiiille  ccigiioniiuaii.  Sed  cuin  coiisUinm  Jotbor  soccr 
Mnysi  geiiero  suo  daret ,  qiiod  cliaiii  I>cu8  approba- 
vit,  de  ordiiiando  po|Milo  sub  principibus,  ul  non 
onines  onininm  causa!  Moyseii  uhra  vii«8  nnerarcaf, 
xud^x^  a|»pellavit  constiiucndus  super  mtllcnos  bo- 

UlinCS,  hi^xmxpx^vi  snpcr  rciltieiHM  ,  et  «r/riuoyrfef- 

rtvfp  siiper  quinquagenos,  ct  Uitalmpyicin  supcr  dc- 
nos :  ab  «psis  numeris,  quibus  pnocssein,  «igiiomina- 
tos  {Exid.  xvni,  14-25).  NninquiiUiniii  ct  bic  fiic 
accipiendi  -simt  x^XtKfxP*  i  <i*i^  singuli  esficiit  siipor 
niillenos  ?  Non  ntiqiie :  neque  eiiim  uiiiversus^onniium 
popolus  krael  diiodecim  hominnm  millia  lunc  fucrunl. 
Singiilos  eniin  degit  de  singulis  tribubus,  qux  diio- 
decim  tribns  procul  dubio  non  millenos  liomines,  sed 
miiha  millia  conlinebnnt.  Nomen  ergo  eoniiiNine  cr  t 
cmn  illis ,  qni  in  Exodo  appcHaiilin'  x^^^xo* «  Qu^ 
untisquisqve  itloniin  cssel  inille  hoiiiinuin  iH-incops  : 
istorum  autem  uniisqnisqiic  millium  priiiceps ,  quo- 
niani  bivc  a  inrlley  sivcn  nilllibus,  eadem  ctmiposiiio 
Honrinis  resonaty  nt  appcUenlur  xc^tofxii. 

II.  [Ib.  1,  2046.]  Merito  qu.ii-itur  quid  sibi  velil 
quiMl  por  omnes  Iribus,  iibi  conipiiUntur  |)er  siiigulas 
qiin.s4|ue  lilii  Israel  in  x»tate  iiiilitari ,  dicitur ,  stsciiji- 
dum  propitupuiate»  ewum,  tecmdam  poputum  eorum , 
lecundum  domoi  famitianuu  eorum ,  secundum  ifumc- 
rjiiN  nomiitiim  eorum ,  $eeundum  caput  eorum ;  et  ha*c 
quinquc  similiter  omiiino  rcpctuiitur,  doiiec  irilms 
omnes  coinplcantur  :  qiiasi  aliud  sit ,  iccundum  pro- 
piHquitatei  eorum^  aliud  secundum  populoM^  aliud  ic- 
cuudum  doutoi  Ikmiiiarum,  aliiid  iecundum  numerum 
nu  ninum ,  aliud  iecundmm  caput ;  cum  |K)liu8  vidcjn- 
tur  nliis  verbis  eadem  significnrc  ista  omiila.  Iiiicn- 
lioiioin  autcm  movei,  quia  tani  ditigrntcr  per  onines 
tribus  eadcin  rcpctuntur ,  ut  iioii  frustra  fieri  quivis 
jiMlic«*t,  etiamsi  non  inlelligat.  Niuiiiam  crgo  iiunie- 
nis  i)ise  aliiiuid  iiisinuat  sacramcnii,  ut  hoc  idcni 
qtritiquics  varie  repclatur.  Nain  istc  nnnicrus  sicul 
hi  i|*sis  quinque  libris  Moysi,  id  cst  quinarius,  in  Vc- 
tcre  Testambiito  innxinie  coinmeiidatur.  l!la  vcro 
qu:c  dciuceps  qiuilaor  coiinccluiitnr,  id  est  mascu- 
liiia  9  a  viginti  annii  et  impra ,  oitii/i<  qui  procedit  in 
rirtute,  recognitio  eorum;  quamvls  et  i|isa  pcr  oinnes 
iribiis  eodem  prorsiis  modo  rcpetaiitur ,  habcnt  no- 
ccssariam  diflercntiam.  Cum  cnim  agcrctiir  de  uii- 
mero  universx  multitudinis  ad  unam  Iribum  pcrti- 
ncntis,  discenicndas  crat  sexos ,  ideo  positum  est « 
Omnia  moieuUna,  Et  ne  parvuli  etiam  computarentiir, 
adjiinctam  est,  m  trifinH  «utij  d  fic|ira.  Rursos  ne  bn- 
bclUs  actas  seneetnttt  anuamerarctur.  addiidm  est. 


•iMnii  qni  proeedH  in  mtute.  Et  omnin  coticiadiintiir 
vcrbo  cjus  opi  ris  qiiod  ficbal ,  iit  dicntHr ,  rerogniiio 
eorum.  Kocognilio  ciiiin  h:cc  fiobil,  ut  houiinum  inil- 
li.ironipuuirentiir.  Quinqiie  igiiiir  illa,  pn>piiiqiniatei, 
pnpiili,  domiis  hniilinrum,  nuworus  nominuni.ct  c:i. 
|»ul;  ct  ista  deiiide  quatuor,  soxas,  .•ctas,  ^ireiis,  rc- 
cognitto,  fortasse  in  ipso  numcro  alii|uid  insinnniit. 
Si  cniin  honini  duorum  nunHTorum ,  id  est  quinarit 
ct  f|iiateniarii,  alier  iniiltiplioctur  cx  altero,  id  rst  iit 
qiiin(|uies  quatcmi,  aut  quaterquini  diicanliir,  viginti 
fiiinl.  Qno  nuniero  etiam  adolcsceniiiim  .Ttas  illa  si- 
gnificatur.  Qiii  niiincrus  cominoniomlur  et  quando 
iuliatiir  iii  lcrram  proinissionis  :  et  diciliir  ilb  .Ttas 
viginti  aimomm,  quae  non  docfinavcrit  in  doitrnin 
aiit  sinistrani.  Dbi  niiiii  videiitur  siguificari  saiicti 
fidclw  cx  iitroqiie  Tcslameiito  fidom  voram  tonontes. 
Nam  Vclus  Testanientiimqiiinqiie  librisMoysi  maxiine 
esicellil,  ct  Noviiin  quatuor  Evangeliis. 

Ul.  [Ib.  i,51.]Quodalt4e  tabemaculo  disleudendo*, 
lovando,  crigendo ,  El  aiienigena  qui  aeeeaerit  moria^ 
tur;  hic  alienigcna  hitelligendusest  etiam  ex  iilis  Uliis 
israel,  qui  non  de  illa  tribu  fueraat  %  qiinm  ubema- 
culo  senrire  praccepii,  id  est  qui  non  fuerit  de  tribu 
Lcvi.  Mirum  est  autem  qaomodo  abusive  alicnigena 
dicitur,  quod  magis  alterius  geiieris  homiiiein  sigiit- 
flcai ,  id  est  &A1«3^;,  et  non  magis  ^UJi^>e< ,  qiioa 
significnt  alterias  iribus  bominem  :  qiio  nomiiie  m%- 
gis  uiiiiir  Scri|>tiira  in  aliaruin  gcutium  homiuibus, 
ut  alliipliyli  np'K'IIoiilur,  quasi  aliarum  iribiium 
hoaiincs. 

IV.  [III.  111,  5  7.]  Et  imcHtm  euDominui  ad  Uoyten, 
dicem^  Acci^ie  tribum  i^;  ei  Uatu^i  eoi  in  couipectu 
Aaron  iacerdolii ,  el  miiiiitrabuut  ei :  ei  cuHodieut  cu- 
itodiai  ejui ,  H  cuitadiai  fUiorum  israei ,  qnte  taberna  - 
euium  tcitiiMonii.  Quas  fnlaniis  gnccus  dixlt,  lias  uo- 
stri  iniorpreies  alii  cuitodioi^  alii  excubiai  interpretati 
sniit.  Scd  niinim  nisi  vigilias  inelius  diciintur  quo:  so- 
lcnt  in  cnstris  lemarum  horaruin  observatlouem  ha- 
bore.  Uiide  scriptuni  est ,  tfnorfa  aKl^m  rigiHa  noclii 
temt  ad  eoi ,  ambuiam  iupcr  nunre  {Mattii.  xiv,  25) ; 
boc  est,  post  nonani  homm  noctb,  post  ires  videli- 
ci*t  vigilias.  Et  multis  locis  Scriptararum  nostri  vigi- 
lins  inlerpreiati  sunl,  quas  GnGCi>fv>««^  vocant.  Ubi 
nulla  dubitatiocsty  spalia  iiociunii  temporissignin- 
cari  :  qiiod  puto  et  hic  accipiendum.  Quoniodo  eiiini 
Levita:  jubentur  observare  ciislodias  Aaroii ,  ct  ci*- 
siodias  filiomm  Isracl »  id  cst  fviMxia .  iiisi  fortas*! 
dictum  est ,  ne  putaretit  ab  oliscrvandis  vigiliis ,  qiiu* 
proprie  in  castris  observari  soleiit ,  proptcr  hoflorem 
quo  serviebant  tabernaculo,  immunes  se  esse  dcbci^ 
eum  et  ipsos  oportcret  propior  opera  labemaciili  nom 

«  Excnsi,  ifisfmmiau/o.ilS8.  Beooensiset  liichacliotts.(/li 
tendendo.  Alii  melioris  noC£,  dhHringendo. 
*  Jnxta  Er.  tmtd.  vea.  ijowt  fuerunt.   u» 


719 


QUiESHONUM  S.  AUGUSTIM  IN  IIEPTATEUCIIUM 


7» 


m\ms  Ticissini  obscnrarc  \igtlLis,  qiuc  obscmrciitur 
in  iHis  circiiinqun(|iic  cislris  riliorum  hracl? 

Y.  [Iii  III.  10.]  Alieingena  qni  leligerit  morietur.  Qarc- 
rcndum  ftnoinodo  ilixiTil  in  Levitico,  Qm  teligerii  Ut- 
bemacHlum  uiMtificabitur  (Lcvit.  y\,  i8) :  cuni  hic  di- 
Cit ,  Alienigetia  qui  letigcrit ,  morietur ;  volcns  iiitelligi 
eot  qai  non  csscnt  de  iriiiu  \^\\,  An  fortc  bic,  teti^ 
§erit  y  ad  ol)SC<iuinm  dixcrit  scrvitutis ,  quod  a  solis 
1.eTiii8  debcrl  tabcrnaciilo  proiccpit?  binc  enim 
loquebaiur. 

M.  [Ib.  in,  1i-5l.]  Qnid  rst  qiiod  f^cvitas  pro  pri- 
niogcnitts  niiimiii  Ismel  silii  l)cus  depiiiai ,  iia  nt 
niinieratis  priiiiogonilis  popidi,  qui  plnres  iiivoiili  sunt 
qiiam  crat  iiiiincrus  Lcvilanini ,  nrgcnlo  rcitinicron- 
tur,  quinqiic  sidis  pro  uno  dalis?  Quoil  pro  pcoori- 
hus  noii  cst  rnctiiin ,  ciim  ct  pcconi  Lcvit.irum  pro 
^trinH^geiiilis  pccoruin  Isracl  sibi  csse  v(diioril.  Qiio- 
nododcinceps  priinogonitaoorum  vcl  |)ccornm  eoruin 
yertinclKiiit  ad  Deiim ,  ubi  jussit  immunda  primogc- 
lila  vcl  binnafia  inulari  ovibus?  Quomodo  noii  ct  pro 
iStis  deincops  priinogenitis  oomputabaiiiur  fllii  Lcvi« 
tnrum  (ii:ancbat  cnim  iii  postcris  cadcni  Iribus ,  qiix 
possct  pro  primogcnilis  posterioribus  computari);  nisi 
qiiia  illud  jiisluni  fuit,  ut  qni  nascercnlur  dc  illis  qul 
jnni  ad  |>orlioiiem  Donilni  pertincbant ,  datain  pro  pri- 
mogonitis  qui  dc  iOgypto  exierunt,  Jam  Deus  propriot 
liabcrct,  (anqiinm  snos  de  sais,  ncc  postcntpro  illif 
Juslc  computari ,  qui  deinceps  primogeniii  Dco  debe- 
haniur?  Dc  univcrso  quippe  populo,  et  de  univcrsis 
pocoribiis  popiili  dala  cst  porlio  Dco  pro  primogunitii: 
et  li;oc  portio  cnt  LeYitx  et  pccora  corum.  Jam  si 
quid  gcnuisscnt ,  Dei  crat ;  non  poterat  lioc  lanqnam 
a  populo  d.iri ,  qiiod  jam  alicnum  erjt  :  ac  pcr  lioc 
ilcbita  dciiic«ps  primogcnit:i  Deo  reddi  oporteliat ;  noc 
pro  bis  computari  posteros  Leviiarum  vel  pocoruin 
etruin. 

Yll.  [Ib.  IV,  7.]  Cum  prarciperei  dc  tollenda  mensa, 
Jiissii  cuin  illa  ct  panes  tolli  sic  dioeiis  :  £(  panei  qm 
semper  tuper  eam  erunt.  Non  ulique  isti  scnipcr  su|ier 
c^am  enint,:  scd  siinilcs  eorum  :  quia  illi  aufcrcban* 
lur,  Gt  rccentes  quotidie  poncbaiitur;  dum  tainen 
ainc  panibus  mensa  non  rclinqucretur.  Ideodixit, 
qui  umper  super  eam  erunt :  boc  cst ,  quia  sempcr  pa- 
iics,  non  quia  illi  scmper. 

Ylll.  [Ib.  iT,  il.]  El  tuper  altare  aureum  adoperieni 
9e»llmentum  hgacinthinuin^  ct  adoperienl  illud  operi' 
mento  pellcco  hyaciuthino.  Posset  isla  loculio  videri , 
qiiam  velut  absurdain  et  non  intcgram  latini  inlerpre- 
tet  Iransrcrre  noluorunl ;  id  est ,  super  altare  aureum 
adoperient  veuimenlum  hgacinthinum  :  lanquam  dc- 
biicrit  dici ,  Et  altare  aureiim  ado|)ericnt  vcstimcnto 
liyacintliino.  Nam  adoperient  veuimentum  hgadnthinum^ 
hoc  videtur  signiGcare,  quod  ipsiim  vestimentiim 
aliunde  adoperiretiir ,  non  quod  i|iso  vestimento  ad- 
opcriretur  allare  *.  Scd  mibi  videtur  nou  lam  gcniia 
locutionis  QBSc,  qiiam  sulioliscurus  sensus.  IIoc  quippc 
iutcHigi  potcst,   Et  tnpir  allare  aureum  adoperient 

*  Filiii,  alimde  operiretur  altare;  omissis  totIms,  non 
ffiiod  ipAo  iCithniHto  adoperircturt  qux  cx  Mss.  rostr.uuuttir. 


vetlimeutum  hgacimthimtm^  ut  Ipaan  feslimenm  bja» 
ciniliiiioin  alia  re  operiendaro  praecipereC,  qood  veati- 
mrniuin  jam  super  alUre  esscl ;  ac  sic  lireTiler  airyoh 
qiie  coinplcctcretnr,  el  veslimenlo  hyacinlliino  al- 
lare  opericnduro ,  ci  vestimentum  hyaciiilliimim  alie 
logiiiiiic  o|ioriendum.  Sulijunxil  denii|iie  iiiHle  coo- 
pcriti  vollet  vesliinentum  hyacinlhiiiaro,  cum  ad- 
jc<it ,  Et  adoperient  illud  operimetHo  fdUcea  Aya* 
ciuihino. 

I\.  [Ih.  V,  G-8.|  Yir,  aul  mulier,  pictimipu  (ecerM 
ttbommbut  pcccalit  humanit^  ei  detpicinu  dctpexmt^ 
ct  dt-liqnerit,  anima  illa  annunHahit  peccalum  qnod  pee* 
carii,  el  rettiluel  dcHclum  :  caput  *  et  quinlaa  ejut  a^ 
ciet  tupcr  f//N</,  et  reddet  cui  deliquit  ei.  Si  antrm  uoa 
fncrit  homini  proximut,  itaut  reddat  HlideHflumai 
iptum ;  dilictum  quod  reddiiur  Domino^  tacerdoti eril ^ 
excepto  ariele  propiiialionit  per  quem  exorakk  in  illo 
pro  eo.  Ilic  ca  poooaia  inleliigonda  snnl ,  qmintni  in 
his  rebiis  por|)eir.itio  est,  quas  |iecunia  rcMiiiil  piit- 
sunt.  Non  eiiim  alitcr  dicerel  qnoroodo  resliUKnda 
sint ,  nisi  damna  pecuniaria  fuisscnl.  Jubel  enim  re- 
stitui  caput  cl  qointas,  Id  esl,  lolam  illud  quidquid 
cst ,  el  qiiiniam  ejus  parlem ,  eicep:o  ariele  qpm 
fucrat  oflcrendus  in  sacrificium  ad  eipiandiim  ddl- 
clum.  Jubct  aiitem  illud  qond  reslilaiiiir  saccrdoiii 
esse,  id  cst,  ipsuin  capuietquinlam,  si  non  eslprosl- 
miis  ei  in  qiiem  commissum  cst.  Ubi  nliqae  intcUi* 
gilar  lunc  Domino  reddendum  quod  sii  saeerUolis«  si 
homo  ipsc  non  supersil  qui  damnum  passas  esl,  nec 
proximus  cjus,  quein  pulo  lixredem  Inlelligi  Tolnisse. 
Sed  dc  ipso  hominc  nibil  dixit  Scriptura  :  Teramla- 
men  cum  dio4l,  Si  non  ei  fuerit  proximuo^  siib  bae  bre- 
vitaie  insinuat,  tunc  quxri  proxlmum  ejns ,  si  ipse 
non  fiierit.  Si  autem  iiec  proximus  erit,  Domino  re* 
stiluctur,  ne  impunitum  remaneal  quod  admiSMnn 
est :  quod  tamen  non  cedai  in  sacriOclam ,  scd  sil 
saccrdotis.  Sic  sane  verba  Scriptur»  diaingoenda 
sunt,  Siautem  nan  fueril  homini  proximag^jta  nl  ri^ 
dat  ilU  delictum  ad  ipsum :  loculioois  esl  enim  qnod 
addidit ,  ud  iptum ;  aul  f<»nc  ad  ipium  dixil,  qnod  ad 
ipsum  perlincat ,  id  est  ipse  possidcaL  Deinde  seqnl- 
tur,  Delictum  quod  redditur  Domino^  taeerdoti  tHi: 
dolictum  auiem  dicity  cum  redditur  ea  res  qnae  por 
delidum  abbta  cst. 

X.  [Ib.  y,  6, 7.]  Quxri  aiitem  pniesl,  qnomodo  in 
Exodo  dioilur,  si  quis  furatus  fueril  Tilnlnm  am 
OTcni  •  rcstilu(>re  dcbcre  quinque  yitulos  toI  qnatnor 
ovcs,  si  occidcrii,  aut  vcn Jidcrit ;  si  aulem  qnod  abs- 
tulerit,  salvum  apiul  eum  repcritur,  duplam  ease 
rcsiituendum  (Exod.  xxn ,  i,  4) :  eum  hic  reslitni 
jiil»cal  capiit  ci  quiiiUm ,  quod  longe  esl  etiaro  a  dn* 
plo ;  qiianto  magis  a  quadroplo  vel  quiuqnles  lanie? 
Nisl  fortc  quia  Iiicait ,  Yir,  aut  muUer^  quieumquefe'. 
cerit  ab  omnihut  peccaUt  humamt^  peccala  Ignoranlis 
voluit  iiitelligi  humana  peccaia.  Fieri  enim  poiesl  m 
paruin  attcndcndo ,  per  ncgligentiam  trajldal 

*  EdiU,  resUtuet  dclirtimi  n  quintat ;  omisBOp  cmwf.  l_ 
l4K:ue  ]iost,  ila  ut  reddat  illi  dcHctnm  iptum ;  omimis  ad. 
Hi^liiitegnivinms  utruint|iie  Lxniu  aJ  iks.  qui 
cu  II  snxo. 


n\ 


LIBER  QUJkATUS. 


m 


reiii  aricnam  lii  roni  siiam :  quod  idco  pcccaium  cst . 
quia  si  diligciilcr  allcndcrelur ,  non  adiniltcrctur.  El 
bax  voluil  capile  ct  quinla  reslilui ,  non  siciit  rurta 
luiilclari.  Naro  si  TurU  el  Traudes  liic  intcllcxcrimus « 
qux  non  per  ignoraiiliam  ncgligentije ,  sed  riirandi  ct 
fraudaiMli  animo  commiUuntur,  ei  idco  dicta  humana^ 
qiiia  iu  liomines  fiunt;  ille,  nisi  lallor,  eritexitus 
qua^stionls  bujus ,  ut  idco  qui  fecit  iion  red Jat  vcl 
duplum  ,  quia  non  deprchcndilur  vel  convincitiir,  scd 
igiiorantibus  a  qtio  factuin  sit ,  vel  utrum  factum  sit , 
Ipse  annuntiat  delictum  suum.  Cum  enim  dixissct 
Scriptura ,  Yirf  aul  mulitr^  qmcumqHe  feceril  ab  omnt- 
hn  peccatis  humanU^  et  desinciem  despexerii^  et  delique' 
rit^  id  est  contcmnendo  ista  cominiscrit;  adjunxit,  ct 
ait,  Anima  illa  annuniiabit  peccatum  quod  peccavil^  et 
Ttedtuet  delictum^  caput  et  quintai  ejut  :  forle  ergo 
proptcrea  tantum,  quia  ipse  aiinuntiavit ;  ct  ideo  non 
eo  damno  plectcndus  fuit ,  quo  furem  comprcheiisum 
Tcl  coiivictum  plecti  oportcret. 

%L  [Ib.  V,  2i.]  Verba  qux  Scriptura  dicit  mulierl  a 
ttccrdoic  diccnda,  qiiaiido  a  su  picioiie  adiilterii  eain 
iiiaritus  adducit,  Dct  eam  Donuuug  in  maledictum  et  (n 
txiecramentumf  graccus  babct  ivdfxm.  Qiio  verbo  vide- 
liir  sigiiificarijiu^menlum  per  exsccrationcm ;  velut 
81  qnisqiiam  dicat,  Sic  iion  inibi  illud  et  illud  contin- 
gat :  vd  certe  ita  jurct,  lllud  ct  illud  mibi  conliiigat, 
81  lecero,  vel  iioii  fccer^  Ita  hoc  dicluiu  cst,  De$  te 
UaminuM  in  maledicium  el  fii  exsecrmnentum ,  tauquam 
diccretur,  ut  de  te  jurcnt  qux  per  exsccrationcm  ju- 
imlNuit;  sic  noii  ds  contingal^  aiit,  hoc  eis  contingat, 
oiii  boc  aut  illud  fccerint '. 

III.  [Ib.  VI,  li-17.]El  offerel  munus  suwnDomino^ 
iymuB  «niitciidiiH  tine  vitio  in  holocaustoma ,  et  agnam 
emuieulam  $ine  vitio  unam  in  peccatum,  Hoc  quidaui 
nostri  inierpretes  transferre  noluerunt,  vduti  locutio- 
ncm  inusiiatain  vitanlcs,  et  dixerunt,  pro  peccato^  non, 
1«  i^rcaliiiii,  cum  sit  sensus  in  ea  locutione ,,  qui  nou 
Aierat  perturbaudus.  In  peceaium  quippc  dictiim  est, 
quia  boe  ipsum  quod  pro  peccato  offerebatiir,  pecca- 
ium  tocabatur.  Unde  illud  cst  apud  Apostolum  de 
Domiiio  Christo,  Eum  qui  non  noverat  peccatum^  pec^ 
€atumpr§nMt  fedt  (II  Cor.  v,  21) :  Dciis  Patcr  scili- 
eet,  Deura  Filium  pro  nobis  fedt  peocatum ,  Id  est 
8.-icrifidum  pro  peccato.  Sicut  crgo  agiius  in  bolocau- 
storoa,  ot  ipsum  pecus  esset  bolocaustinna ;  sic  et 
ettgim  Uk  peccatum,  ut  ipsam  pecus  esset  peocatum,  id 
C8t  tacrifldum  fieret  pro  peccato,  sicut  'de  ariele,  quod 
8eqiiiUir,  m  ealutaredldi,  tanquam  ipsum  sit  salularr, 
cuin  sil  sacrificium  saliitaris.  Quod  postea  repetendo 
maiiifestal :  nam  et  illud  pro  peccato  didt,  qufid  prius 
diierat  tii  peecatum;  el  boc  eacrificium  tadilarts,  quod 
priiisdixerat,  iit  talutare. 

Xill.  [Ib.  viii,  ii.]  Ucutuseit  Domimu  ad  Maifsen^ 
dtcens^  Hoc  est  de  Lefdtis,  \Uk  alii  iiiterpretali  sunt , 
lleee  esilexde  Lemtis  :  sed  qiMNl  scriptum  est,  Boe 
€U  de  LemtiSf  iuieUigitur  dicium,  lloc  constiloo  de 
Levitis* 

'    *im.m^imti»0Lm.tMiUudfeeermt.mdmUta>. 
nidiliMdie  iekcerimjim.  et  Kr.,  nidhocUiudde  tefecerini. 


XI Y.  |l!).  VIII,  ii  2'j.]  Dcihd.»  Si-qmhir  :  A  quUt*oct 
tieesimo  atmo  ct  supra^  introibunt  nmistrare  in-nuin- 
slerium  in  operibut  in  tabernaculo  testimoHii;£ta  quin- 
quagenario  recedet  ab  administratione^  et  nen  operabiiur 
nllra(et  nunistrabit  fratcr  cjus)  :  i/i  tabernaculo  lesti^ 
monii  custodire  custodlas ;  opera  autem  non-opaabitur. 
Hunc  scnsum  obscuruui  ratit  u;cif€aT9v,  quod  iu  con- 
fusuin  esl,  tanqiinm  de  ipso  fralre  sit  dictum,  custodira 
custodias;  cum  dicium  sil  de  illo,  qui  rccedit  ab  opc- 
ribiis,  el  remancbit  illic ,  m  tabernaculo  tesiimonU  cu- 
slodire  cusiodias  ;opera  autem  non  operabitur;  scd  opc- 
rabitur  frater  ejus ,  id  est ,  qiii  nouduin  pcrvcnit  ad 
xtatem  quinquagenari^im,  a  viginti^quinquc  annis  in* 
dpiens  operaii.  Ergo  ita  dislinguenduin  csi  :  El  a 
quinquagenario  recedet  ab  administratione ,  ct  non  ope- 
rabitur  ultra^  et  ndnistrabit  fraUr  eju$.  Deiude  rcdit  ad 
illum  quinquagenarium,  dc  quo  loquebatqr,  el  de  illo 
explicat  caetera ,  dicens,  In  tabemaculo  testimonii  c»- 
stodire  custodias;  opera  autem  non  operabitur,  Quod 
enim  9itf  custodire,  subauditur,  incipicl,  lanqnam  id 
uiio  verbo  diceret,  custodiet  custodias.  Sulet  enim 
usiLite  etiam  in  latiiiis  locutiouibus  innnitum  vcrbum 
poni  profiiiito.  - 

XV.  [Ib.  IX,  6-12.]  Cum  Pasdi»  tempore  quidam, 
qoi  immiindi  facti  eranl  super  aiiimam  liominis,  id 
est  super  mortuum,  qiuererent  quomodo  Paseba  ft- 
eerent ;  qiioniam  oportebat  eos  ab  immunditiis  septem 
diebus  purificari  secundum  Legem  :  consuluit  Dtmii- 
num  Moyses,  et  responsum  accepit ,  cuicumquo  tnU 
aliquid  acddissel,  vd  tain  in  loiiginquo  iiiuere  constl- 
tutus  essei,  ut  non  possct  occurrere,  alio  mcnsc  cum' 
liicere  debere  Pascba,  propter  diem  nieiists  quartuni 
decimum,  ubi  luns  numerus  obscrvabalur.  Sed  si 
qii.Traiur  quid  lacerent,  si  furte  lalis  immunditia  ciiam. 
ad  secuiidum  meDScm  occurrerel ;  arbitror  id  qiiod- 
dictum  est  de  secundo  mense,  taiiquam  rcgularitcr 
fuisse  relinendom,  ut  tcrtiomenseobservarent,  aut 
cerie  Pascha  non  cgisse  tali  ncccssitate ,  ad  culi^aui^ 
uoo  pertliierel. 

XVI.  [Ib.  IX,  l5-i3.]  Ei  die  qua  siatuium  est  taker- 
naeulum,  teaat  nubes  tabemaeulumt  domum  testimoidi :. 
et  vespere  erat  tuper  tabemaeulum  velut  speeies  igiw 
usquewmne.  Ila  fiebat  semper;  nukes  tegebai  iUsui  die^ 
el  species  igids  nocte.  Et  cum  aseendisut  uubet  a  taber* 
iMeuiOf  et  posieapromovebant  fUH  Israel:etinloeoubi* 
eunufue  steierat  nubes^  ibi  castra  coliocabant  filii  Israei. 
Per  prafceptum  Domini  casira  coUocabuni  fUii  Jsraei^ 
et  per  prmeepium  Domim  promovebuiii.  Ouuus  dies  in 
ifuibus  obumbrat  uubes  iuper  iabemaeulum^  in  eastrit 
erunt  /ifti  Israel  :  ei  quando  protraxerit  ^  nubes  mpir 
labemaeulum  dies  plures;  et  eustodieni  fiUi  Itrael  eu- 
fiodiam  Dd^  et  non  promovebunt.  El  «rtl,  eum  texerii 
knAes  dies  numero  euper  labemaculum ;  per  vocem  Do- 
wmd  in  castris  enmf ,  et  per  preeceptum  Dondm  promo^ 
vebuia.  Eterit  eum  fuerit  nubes  a  vespera  usque  mane, 
et  aseenderit  nubes  mane^  ei  promovebuut  die;  vd 

•  Editi,  vrotexerU.  At  Mss.,  protraxerit :  Juxta  LXX,«pAt/- 
kHai. 


m 


QVJEJSimm  S.  AUCUSTIN}  IN  IlEPTATEUClllIII 


7JI 


nocte  ei  $i  a$ceHdeik  mbei  \  promotelmnt :  die  tcl 
mcHU  die  abmdante  nube  ttbumbrante  super  illud  ^ 
in  caslris  crunt  fitii  Itract ,  ct  non  promovcbunt,  Qmo- 
uiam  per  prwccptum  Domini  promovebunt,  Custodiam 
Domini  custodicrunl  pcr  prcccptum  Domini  in  manu 
Hoysi. 

Toliis  hlc  locQS  diligciilcr  cxponciidiis  e^l,  qim« 
tiiani  iiiiisilatis  gciioribus  kiculioiiumobscuiaitis  csl. 
Ilt  die^  iiii|uil,  qua  statutum  at  tabcrnacidum^  tcxil  nu- 
ba  labemaculum »  domum  testimomi :  idcm  labern.i- 
culuin  appcllavii  doinum  lcslimoiiii.  Et  vetpere  erat 
Mupcr  tabernaculum  velut  species  iquis  usque  mane.  Iia 
pebat  umper.  Deindc  diligciitcr  cxprimil ,  quid  ficlMl 
scuipcr,  Nuhet^  iiiquil,  tegcbat  iitud  die^  et  spccics  itptis 
nocte.  Et  cum  auendisset  nubes  a  tabernacuto^  ct  postca 
promovebant  fiiiil$raet.  Isla  seiilciilia  obscura  iioii  cst, 
uisi  proptcr  tlbiin  loculioncm  tibi  addiliir,  et.  Ordo 
cnim  vciboruui  iulegcr  scquiiur,  eiiamsi  dcsii  i|>8Q 
conjunctio,  ul  sic  diialiir,  Et  eum  ascendissct  nubcs  a 
tabernaculo,  postca  promopcbaut  filii  israei  :  qiiainvis 
€l  ipsum  quod  diiiiiin  csl,  postia,  si  di^cssct,  plciia 
possctcssc  sciitciitia.  Dcinde  scquitur,  diccns,  Et  in 
hco  ubicumque  steterut  nube*^  ibi  cattra  cotlocubant 
tUii  Israei. 

Iloc  autcin  totiim  qiiod  facicbant ,  ad  prxccptam 
Doinini  rcrereiis ,  ita  complectitiir  :  Per  prceceptnm, 
inquit,  Doifiiiii  eastra  coliocabunt  fiHi  Israei^  et  pcr 
preeceptum  Domini  promovebunt.  Prxccptuin  Doiiiini 
appclbt  signuin  ipsuin  quod  (icbat  iii  nubc ,  sivc  cuin 
siaret  obumbraiis  labcrnaculuin  ,  ut  castra  consihtc- 
rent ;  sive  cum  ascendissct ,  at(|iic  ultra  moverctttr, 
uC  eam  clevatis  castris  scquereiiiur.  Mutavit  saiic  in 
liac  scDtenlia  narraiilis  modum,  et  tiinqiiam  pncdr- 
ceiis  atquc  prxnuntians  verba  futuri  temporis  liabcre 
coepit.  Ncftne  cuiin  ait,  Per  prteceptum  Dondnt  castra 
collocabant  fitii  Israci;  sed,  coltbcabunt :  nec  ait,  per 
praceptum  Domini  promovcbaiit ;  scd,  promovcbunt. 
El  bunc  nrndmn  c  tbm  in  conscqtirniibus  sorvut,  qui 
modus  in  Scripturis  cst  iiiusikitissiinus.  Nain  vcrliis 
pnctcrili  rcmp<»ris  sa  pc  futiira  prxdicla  cssc  iio- 
vimiis;  sicnl  csl,  Foderunt  manus  fucas  et  pcdes 
(Psai.  xxr,  17);  el,  ^'iriir  ovis  ad  immoiandum  du 
ctus  est  {Isai.  un,  7);  et  innumi:rabilia  tilia  :  ut 
aiitcni  iiarrator  rcrum  gcsuinim  verbis  ulatur  tciii- 
poris  fuluri ,  sicul  hoc  loca,  difllciilimc  in  Scriplurts 
iiivcuiri  |>otcst. 

Ergo  iNisteaqiinui  dixil ,  dc  dic  ct  no<ic,  qiio  ^igno 
proniOTcrcl  popolus,  vcl  mafiircl ;  nc  putarcntur  |>er 
iiocteni  anibulare  el  pcr  diein  solcre  coiisiderc,  alqtic 
li«ic  diebtis  omnibus  faccre ,  sccutiis  adjiinxit,  el  »11 , 
Omnes  dics  in  quibu*  obnmbrat  nubes  supcr  tabemaeU' 
tum,  in  eastris  erunt  filH  Israei ;  ct  quando  protraxerit 
nubes  super  tabernacuium  dies  piures.  Deinde  adnioncirs 
iton  hoc  ex  illorum  necessilate  Aeri,  sed  ex  Dei  vo- 
lutitate ,  Et  custodient ,  Inquit ,  filH  Israel  custodiam 
Dii^  id  eat,  cuslodiam  qiiam  pnrccpil  Deus;  et  non 
promovebuut.  £l  tanquam  diccrctur,  Quando  ergo  pro- 

*  naconstanterliss.,  cumqueiis  Infcrius  ooocordant  ediU, 
q^  hoc  tantuffl  loco  habcnt,  et  cum  sie  ascenderil  nubes. 


movcbunt?  Et  erii ,  inqall,  cmm  texerit  nmbes  dks  ««- 
Hicro  supcr  tabemacutum,  id  est ,  dies  ccrto  noincM, 
t|ai  numerus  iitiqiie  Deo  placcret :  per  roeem  Domiui 
in  castris  erunt,  et  per  preeeeptum  Dominl  ffrmnaucbunt. 
Ilanc  vidclur  diccre  voceni  Domini  signmn  qaod  dat 
de  statione,  et  inoiii  nubis ;  qiiia  el  vox  loqucntis, 
proeul  dubio  signuni  e&t  vohintatis.  Qiiod  crgo  ait,  et 
pcr  prencptum,  boc  idcm  sigiMiui  piilo  intclti^^endum. 
Qiinnqiiam  posset  vox  cl  prccei>lum  Donitnl  illiNl 
cliain  accipi  qiiod  lociiliis  esl,  ul  solcl,  atf  Moyscn,  et 
pr;cccpil  lioc  ficri.  Nequc  enrm  s^renl  ilfi  pnNBo- 
vciMTuni  csse  iiube  promoveiite,  et  siaiNluni  cssc  nabe 
sfeinli;,  nisi  hoc  cis  antc  prxcipcrctur. 

In  his  aulcjn  qiix  dirta  siiiil  iiondum  apparail, 
iitriiin  |»cr  diem  taiitum  anibularctur,  an  ctiani  pcr 
iioclcni,  secundum  signum  quod  nnbes  molu  sao  da- 
bal.  Fortassis  eiiim  quamvis  plnres  dios  in  castris 
mancrcnl  nubc  non  prom<ivcntc ,  potiiit  laiiien  patari 
nubem  iion  solcrc  asccnderc  dc  castris,  et  slgnam  hi- 
neris  dare,  nisi  pcr  dicm.  Scqiiitur  crgo  cl  dicit :  J^ 
erit,  cum  fuerit  nubrs  a  vespera  ustpte  mane.  ei  asccu- 
dcrit  nubes  mane^  et  promovebunt  die.  Ilic  illa  co|Mila- 
liva  coiijiinctio  niore  Scripturc  posiia  est.  N.iro  ea 
detracta  plcniis  e>t  sensus  lioc  niodo  :  Et  erit ,  cu» 
fuerit  nubes  a  vapera  utque  mane^  et  aseenderit  nubes 
manc^  prontovebunt  die.  Deinde  quia  ci  noclc  si  ntibcs 
asccndercl  proiiiovebant ,  atqiic  iter  nociiini:iin  si  if- 
lud  sigiiuin  accipereiit  .igebant ,  adjunxit  el  ail  :  fd 
nocte  et  si  asceudcrit  nubcs ,  promovebunt.  Sed  localio 
esl  iiiusitatior  :  non  ciiiin  uinlum  posituni  esi,  ef  ;sed 
eo  niorc  posiluni  cst,  qiio  noii  Sfdet.  tJn.le  iuiki  vidc- 
tur  prx|)0:>lcratus  ordo  vcrbonim ,  sicut  sscpc  et  in 
laliiiis  locutioiiibus  ficri  solcl :  qood  gcnus  autistrophe 
dicilur.  Proinde  si  iLi  dicatur,  vel  et  nocte  n  aMcenddt 
nubeSf  promovebunt ;  aiit  ccrtc  ita,  si  et  nocte  aecende- 
rit  nubcst  promovebuut^  planissimus  sensus  esl. 

Adhuc  autcm  occurrcbat  cogiianti ,  ut  scire  ve.«ei 
utnim  qiioinodo  cogniluiii  cst  solere  illos  ad  nulib 
ftignuin  dicbus  ct  iioclibus  arobiilaie,  vcl  didMis  ct 
noctibus  in  castris  esse ,  ita  eiiam  solerent  pcr  dfes 
laiitum  maiicrc,  liiani  quoniin  nortibiis  ambularcnt : 
quod  arbiiror  Scripturain  in  conscqueutibus  iiillniasse 
cuin  dicit ,  Die  vei  mense  tUci^  abundante  nnbe  obunh 
braute  super  iltud ,  in  castris  erunt  fiiii  Israel ,  €f  non 
proniovvbuiU,  Qiiia  ciiiin  dixerat ,  vct  noete  et  <j  aMeen- 
dcrit  nttbes,  promovebunt ;  t;iiiquaiii  rcstabat  ul  dioerrt, 
die  auiciii  si  iion  ascendcrit,  non  proniovebunl,  quaa- 
do  qiiasi  proiiiovcrc  debcre  videbantur :  sed  quk  huc 
tiiain  dicbiis  pluribus  fieri  |Kiter.il,  iil  noclibus  am- 
biilarciil,  pnunovcnlc  nube,  cl  ea  mamuitodiebus  n«ui 
ambiilarenl,  ideo  posuil,  die  vei  mense  dm,  Noo  disil, 
mcnse,  ne  ibi  et  nocles  ejusdcm  nicnsis  aeciperefliliir ; 
scd,  mense  diei,  id  esl  meiise  ex  ca  parle  qua  dies  iUi 
fuit,  non  ex  ea  qua  nox.  Die  ergo  vei  tnensetUd,  okmh 
dante  nube  obumbrante^  id  esl,  abundanle  In  obuin- 
brando,  vel  abundaniius  obambrante,  raper  lliud^  illiiJ 
f.?ilicct  Uibernnciiliim ,  in  castris  erunt  fiiUIaraelttl 
non  promovebuni.  Posircmo  rc|icliit,  divina  audorilate 
fuctuin,  cui  rcsibti  utiqtie  non  dcbebat,  aJjoDgCtts: 


7«  LlBERQtJ 

Quoniam  pet  ptmceplmn  Donmi  proamibunt.  Cm/o- 
dkm  Domm  tuUodierunt ,  per  prteceptum  Domini^  in 
manu  Moyti  Rediil  ad  vcrbum  prxlcriU  temporis,  ul 
dict^rel,  CHUodierunt.  Quod  vcro  in  flne  posuil, in  manu 
hiotju,  iisiiaiissima  iii  Scripiuiis  locaiio  cst,  quia  per 
Miiyscn  Iutc  Dcus  prxcipicbaU 

ivil.  [Ib.  X,  7.]  Ei  cum  congregateritii  eifnagogam, 
tubat  canellt^  et  non  in  iigno.  Non  crgo  ad  hoc  caiicii* 
dum  praecipit»  ut  congregetur  syiingoga;  nam  si  lioc 
m,  signiun  est :  sed  jam  congrcgata  synagoga,  pnRci* 
pitmbn  cnncre,  tanquam  ad  caiitiim  jam  pertineat ;  tion 
ad  dandum  slgiuim,  qiio  dato  fieri  .nliquid  aduioncaU 
Proiode  cum  boc  quod  ]am  congrogaU  synagoga  tiibis 
caucliant,  quisquam  homo  Novi  Tcstamcnli  ad  aliquid 
Hiiriluale  iiilerpretatur,  illt  sigiium  est,  qui  iiitelligit 
qiiarc  fiat ;  non  IHis  qiii  non  inteHigebaiit,  nlsi  quando 
ad  lioc  ficlKit,  ul  a^i4|uotl  opus  indiccrctur. 

XYIli.  [Ib.  XI ,  17.]  Et  aufiram  de  iptritu  gui  est  in 
le ,  et  wperponam  super  eos ;  et  iuttinebunt  tecum  im- 
petum  popuii^  et  non  portabii  Hloi  tu  iolui.  Plcrique  la- 
tini  iiiterpreies  noii  ul  iii  gncco  est ,  transtulerunt ; 
sod  dixcrunt,  Auferani  de  ipirilu  tuo  qtd  ett  in  te ,  et 
ponam  iuper  eoi,  aut  pomim  in  eii ;  et  feccrunt  sensum 
bb(»riosuni  ad  liitelligendum.  rutari  cnim  poicst  de 
spiritti  ipsius  hoiiiinis  dictum ,  quo  bumana  natura 
complciur  ciirpore  adjuncto,  qux  coiistil  cx  coriiore 
ei  spiriiu ,  qucm  etiam  animain  dlcuiit :  de  quo  ei 
Apostolus  dicit ,  Quii  euim  kominum  icit  qum  iunt  hO" 
winii ,  nfft  ipiritui  hominii  qui  in  ipio  eUf  Sic  et  qna 
/M  siffir,  netiio  icit  niii  Spiritui  Dei.  Et  quod  adjungit 
ac  dicit ,  Nos  autem  non  ipiritum  hujui  mundi  acce^ 
mui^  ad  Spiritum  qui  ex  Deo  eit  ( I  Cor.  ii ,  i  1 ,  12) ; 
ostciidit  utiqne  allum  cssc  Splritum  Dci ,  cttjiis  parti- 
ceps  fit  spirittis  homiuis  pcr  gratiain  Dci.  Qiiainvis 
posset  etiaro,  sicut  alii  iiiterprct.ili  situt,  intclligi  Spi- 
ritiis  Dci  m  eo  quod  dicitnr,  de  spbritu  tuo  qui  est  in  U ; 
ut  dictum  sit,  lno,  quia  fit  etiam  noster  qui  Dci  est, 
ciim  accipimiis  cum  :  siciit  de  Joanne  dictum  est,  In 
tpiritu  et  vhrtute  EUtB  (  Ltic.  i,  i7).  Non  cnim  anima 
E\\x  In  eum  fuerat  revoluta.  Quod  si  quldam  hxretica 
pcrvcfsiute  opinantnr ,  quid  dicturi  sunt  in  co  quod 
lu^riptum  est ,  Spbritui  Elias  requietit  ntpar  Eliiomm 
( IV  Reg,  II,  15) ;  cum  jam  illc  utique  baberet  animam 
Boam  (a) :  n\$\  quia  dictom  est  de  Spiritu  Dei,  ui  etiam 
pcr  illum  operaretur  qualia  pcr  Eliam  operabatur; 
tiOB  ab  illo  recedeiis,  ut  istum  possct  implcre;  aut 
dispertiitts  mUtus  esset  in  illo ,  nt  posset  ex  aliqtta 
pnrte  el  in  isto  esse?  Dcus  est  eiiim  qui  possil  esse 
iB  omBibtts  lantos,  in  quibus  per  iliam  gratiam  esse 
voluerit.  Nonc  autem  com  iu  seriplom  sil,  Et  aufe- 
tam de  ipiritu  qm  eit  iuper  U ,  nee  didum  sil,  de  ipi- 
rHu  rifo,  racilior  csi  absolutio  quaeslionis :  quia  intcl* 
ligimus  nibil  aliud  Deum  signiflcare  Toluisse,  nisi  ex 
codem  Spirita  gratiae  illos  quoqttc  babitoros  adjuto- 
riimi,  ex  qoo  babebatlloyses ;  ot  et  isti  habercnt  qoan- 
inm  DcBS  vdlet,  non  ol  ideo  Moyses  niinos  haberd. 

XIX.  [Ib.  XI,  ai-«5.]  Et  disdt  IToyMf ,  Sexcenta  mU 
lia  pedi!um,imquibuiiuminipm$,ettudixiitiy  Carnei 

(a)  conrer  Tcrtol.»  ID>.  de  Anhna,  cap.  ^. 


\UTD8.  ^  m 

dabo  eiif  et  edent  mcnse  dierum,  Numquid  ova  et  bova 
occidentur  i7/ff,  et  suficient  illiif  aut  omnii  fdidi  oon-^ 
gregabitur  eii ,  et  iuficiet  eii  ?  Quxri  solel  ulrum  hoc 
Moyscs  dimdendo  dixeril,  an  quaerendo.  Sed  si  puu- 
Tcrimus  eom  difQdendo  dixisse,  nascetur  quasstio  cur 
lioc  ci  non  cxprobraverit  Dominus,  sicut  cxprobravit 
quod  ad  pclram  unde  aqua  profluxit,  vidctur  tlepo- 
tcstnte  Domini  dubiusse.  Si  autem  dixerimus  boc  oum 
dixisse  qun:rendo  modum  qoo  fleret,  ipsa  Domiiti  rc- 
spoiisio ,  ubi  nd  eum  dixit ,  Nwiuiidd  nwnui  Domini 
noH  iuficiet^  qtiasi  redargtientis  vldetur  quod  iste  isia 
non  credfdisscl.  Scd  nieKus  arbitror  inteHigi  Domi- 
iium  lu  res|K>ndisse ,  Unquam  modum  futuri  facii, 
qucni  iilo  rcquicrebat ,  diccre  nolucrii ,  scd  poliui 
opcre  ipsosuam  potetitiamdemonstrare.  Poteral  eiiim 
et  llaria:  diccntiy  Qitomodo  fiet  iatud ,  qiuordam  virum 
non  cognoseo ,  a  calumnlantibus  objici  qtiod  miniis 
credidcril,  cuin  illa  iiiodum  quacsiverit,  non  de  virluie 
Dci  dubiUvcrit.  Qiiod  nutem  responsum  est  ilii,  Sf  i- 
ritui  ianctui  iuperveniet  iuper  le,  et  virtui  Aldaimi 
obumbrabit  te ,  potcral  et  sic  respondcri  qoomoJo  bic, 
Numquid  Spiritui  sancte  iinpossibile  est,  qui  supcr* 
veniel  in  lc  ?  ac  sic  idcm  ipse  seiisus  conscrvarctur. 
Porro  autcni  Ulia  quacdam  diceiis  ZachariaS)  inflrcdu- 
lilntisarguilur,  et  vocis  opprcssrc  p«ena  pkctitur  (Luc. 
1,  51«  55, 18,  i9,  SO).  Oikire,  nisi  quia  Dcns  non  de^ 
vcrbis ,  sed  de  cordibus  judicat  ?  Alioquin  ct  ad  illam 
pctrani  tinde  aqoa  profluxil,  poterant  excusari  vcrba 
Moysi.nisi  In  cum  ckira  esset  divina  seiitcntia  quod 
dirfideudo  Inlia  tiixcrit.  Nam  ila  se  ea  vcrba  habcut : 
Andite  me ,  increduU ;  numquid  de  petra  iila  educemvs 
vobis  aquam  f  Dcindesequitur :  Et  elevata  Moyea  mamt 
tua  pereuiiit  petram  virga  Hi ,  et  exOt  aqua  nmlta,  et 
bibit  ignagoga  et  peeora  eorum,  Utiqoe  ad  hoc  congrc- 
gavil  populum ,  ad  hoc  illam  virgam  in  qua  Unta  nii- 
rnciiln  fcccrnt  snmpsit,  eaque  petram  pcrcussit,  atquc 
inde  solitx  virtutis  est  coiisocutus  efliectus.  Ycriia  crgi» 
llla  quibus  ait,  Numquid  ex  hae  petra  edueemui  vobii 
aquam  f  posscnt  sic  acclpi,  unquam  diceretur,  Nenr.po 
ex  hac  petra  secundom  vestram  incredulitntein  aqiui 
cduci  iion  potest :  ut  dcnique  percutiendo  ostctidcre- 
retor,  fieri  divinitos  poliilsse  qnqd  iUi  iiifidcliute  noii 
credercnt,  maxime  quia  dixcrat,  Audiu  me,  increduH. 
Ila  qiiidem  intetli^  posseiit  bxc  verba ,  nisi  Dcus  qui 
cordis  inspector  cst,  quo  aiiiino  dicU  fucrint  indlcaret. 
Sequitur  cniro  Scriptora  et  dicit :  Et  dixit  Dominui  ad 
Mogien  et  Aaron  ,  Qitofftafit  ifon  cretUdiitii  sanctifUan 
me  in  conipeetu  filiorum  lerael ,  propter  hoc  non  indi^' 
cetii  vot  ignagogam  hane  in  lerram  quam  de(R  m  (Num, 
XX,  10-12).  Acpcr  hoc  intelligitur  ilht  verba  iia  dixissf 
Moyscn,  Unquani  ad  incertum  percusserii ,  ot  sl  not. 
srqiierclur  cflcclus ,  hoc  pracdixbse  pnlarctur ,  cuni 
aii,  Numquid  ex  hacpetra  edueemui  vobiiaqnam  f  qiiod 
in  aninio  cjus  lalercl  oinnino,  nisi  Dci  senteiitin  pro- 
derctur.  E  cmitntrio  luqiie  istolocodcbcmtis  intelK- 
gcre  v«rha  Moysi  dc  promissis  caniibtis ,  quacrcnlis 
potius  quoroodo  ficrct,  quam  diltideiilis  fiiissc ;  quando 
sentenlia  Domini  non  sccuU  cst,  qno!  vindicarct/sod 
potius  qu»  doccici. 


737  QUiHlSTrONUM  S 

XK.  llb.  XII,  l-l  D€  ux<»rc  llovbi  .€iliio|»is»a  qii;tri 
M\tiU  ulruin  ipsa  sit  filia  Jolhor,  an  ntleram  duxcril, 
vcl  superdiixcril :  sed  ipsani  fiiissc  crcdibik  csl :  de 
Madianiiis  quippccrat,  qni  rcperhinliir  iii  Paralipo- 
iiionon  iEiliiopes  dicli ,  qiiando  conlra  eos  piignavit 
J.>sapliat.  Nam  iii  li»  locis  dUiliir  cos  pcrscciitus  po- 
|MdOs  lsnicl,nbi  Madianila:  habit:int(ll  Pttral.  ifv, 
9  U),  qui  niinc  Saraceni  appcllantur.  Scd  nuiic  cos 
iEthiopes  nenio  fere  appcllat,  sicut  solcnt  loconiin  et 
gcntium  noinina  plcrum(iiie  YCtnstate  mukiri. 

XXI.  [Ib.  XIII,  18-26.]  Et  dixit  ad  eot,  Ascendile  i$ta 
eremo ,  et  ascendetit  in  montem ,  et  vidtbitit  tcrram  qnte 
t\t ,  et  poimlum  qui  intidet  tuper  eam  ,  ii  forlit  ett  aut 
infirmHt,  v  pauci  tunt  aut  mv/lr.  Exposuissc  intcll-gi- 
tur,  sccundiiin  qiiid  dixcrit,  si  potent  ett  aut  infirmms ; 
hoc  c»l,s»  pauci  tunt  aut  mnlii.  Nain  quomodo  posscnt 
de  monlc  prospicicntes  st^ntire  humnnanim  virhim 
fortiludiiicm  ?  Potcst  et  alius  seiisus  esse  mulio  €<m- 
graentior  veriuti.  Qtiod  ait,  Atcendelit  in  monlem ,  iii 
ipsain  tcrrain  dixtt ,  quam  cxplornre  volvbant.  Nmi 
enim  |>o$sciit  fncile  cxploralorcs  uitclligi,  nbi  taRi|uain 
pcrcgrinniilcs  omtiia  perquirel>aiit.  Nam  si  de  montis 
Tcrticc  eos  puiaverimus  conspexissc  lerram,  c t  ex|  lo- 
rasse ;  quoinodo  possent  exqiitrcpc  oninia  qux  Moyses 
exqiiircnda  prTcepit?  quomodo  inlrare  civiiates,quas 
eos  Scripturn  dixit  intrnsse?  quemodo  dc  illa  vnllc 
liotnim  tollcrc,  propler  qiicm  el  loco  nomcn  est  in- 
diltun,  ul  valHs  Bolri  '  diccrclur?  In  ipso  ergomonlc 
explorabaltir  tcrra,  quia  ipsa  ernt  qiLT  exploraretur : 
el  ibi  ernt  quiilam  deprcssior  locus,  de  qiia  valle  bo- 
trus  ablattis  cst. 

XXII.  [Ib.  XIII,  53.]  Et  protulerutit  pavorem  lerra 
qnam  exploraverunt.  Pavorem  ttme  dixit,  non  qiio  pn- 
vcbat  cadein  tcrra,  sed  qucm  cx  ea  tcrra  conccpcrniit. 

XXIII.  [Ib.  XIV,  9.]  (^tlcb  ct  Jcsiis  Navc  loqueiilcs 
ad  populiim  Israel  ne  timerent  ingredi  tcrram  pro- 
vissionis,  dixeniiit  intcr  ca^tcra  :  Yot  autem  ne  Hmue- 
rilit  populum  tcrrtt,  qnoniam  cibus  nobit  tunt.  Abteetsit 
enim  temput  ab  eit,  Donnnus  autem  in  nobis ;  ne  timue' 
rilit  eot.  Quod  dicliim  csl ,  Cf>tM  nobit  sfml,  hitclligi 
voliieruiit,  consunieiniis  cos.  Qiiod  vcro  adjiinxenint, 
Abscesiit  enim  tmpns  ab  eis,  Dominus  autem  in  nobis : 
sntis  diiigcnlcr  noii  dixeruiit ,  Abscessit  Dominus  ab 
cis;  iinpii  qiiippe  autir|nitus  fuerunt :  sed  qiioiii.im  et 
iiiiptis  occulla  dispensntioiie  diviii»  provldentiac  datiir 
letnpus  florendi  alqiie  regnnndi,  Abscessit,  inquiunt, 
tcmptts  ab  eis,  Dominus  autem  in  nobis.  Non  dixerunt, 
Absccssit  tempiift  nb  eis,  et  noslrum  succcssit :  sed, 
Pominus  avtem  fn  nobis,  non  tempus.  Illi  enitn  tempiis 
liabuerunt,  isti  I>ominum  Deum  tcmponim  creatorem 
€i  ordinatorem ,  ct  qtiibusque,  ut  ei  placel,  disiribu- 
lorrm. 

XXIY.[lb.  XV,  24-29.]  Quod  pra^eipitur  qtiomodo 
rxpicntur  peccata  qox  non  sponle  comniiitoiitur,  ntc- 
rilo  qua^ritur  qtioc  sint  ipsa  peccata  nolcntium  :  utrum 
f;*t:e  a  tiescienlibus  comntittuntur;  an  eiiam  possit 
rcttc  dicj  peccatiim  esse  nolcnlis,  quod  faccre  coro- 

*  in  Mss.  conslaiiter,  rotrni.  A|  tid  lAX.  Num.  oap.  13, 
rot.nos. 


AUGUSTINI  IN  UliJnrATEUCllUM  VJ 

pclliiur  :  nam  ct  hoc  contra  vuluntalefli  faeere  dici 
solcl.  Sed  otiqiie  vuU  proplcr  qood  Cicil,  laDqoam  si 
pojorare  nolit,  ct  facit  *  ciim  voll  vivere,  ii  i|uisqaam, 
nisi  feccrit,  mortcro  minelur.  Vullergo  bcere.quia 
voll  vivere  :  el  ideo  non  per  scipsiiro  appeicndo  ut 
falsuni  jurct,  sed  ut  falsom  jiiramlo  vival.  Quod  si  ila 
est,  nesdo  utram  possint  dici  isti  pcccau  nolcntinm, 
qtialia  hic  dicunlur  expianda.  Nam  si  diligenler  eon- 
sidcrctitr,  forte  ipsum  pcccare  nemo  vdit,  aed  propHr 
liliud  fit,  quod  vult  qui  peccat.  Omoes  qnippe  bomincs 
qni  scientes  facmut  qood  non  liccl,  vellcnt  licrre : 
osquc  adco  ipsum  peccare  ncmo  appciit  propCer  hnc 
ipsum,  sed  propler  illud  qiiod  rx  eo  eoiiscquiior. 
Ila^c  si  ita  sc  habent,  non  sunt  peccata  nolenthm, 
nisi  ncsccnlium ;  qit»  discctnuntur  a  peccalis  vo- 
lenliiim. 

XXV.  [Ib.  XV, 30, 5!.]  Et  anima  fikmeumque  pecco' 
9erit  in  manu  supnbiee  ex  ittdigems,  anl  ex  prosel$Ht,  - 
Detm  kic  eraenbat^  et  exterminabituranimailUidepO' 
pulo  tuo ;  quoniam  terbum  Domhri  contempmt^  el  mmr- 
dnia  fjns  disperdidit  :  coniritione  conleretmr  anim^  itk^ 
peecatum  ejns  in  illa.  Qtix  siiit  pcccnta  qiine  Aiiat  hi 
manu  su|)erbix,  id  est  superbb  cominlttiuitiir,  Scri- 
p:ura  ipsa  in  coii8c<|uentibns  saiis  oxposuil,  uliiait, 
Quoniam  verbum  Donrini  contempnt.  Alitid  Cbl  erge 
prj*ccpla  contcmnere ,  aliiid  magiii  quidem  petuliTC, 
setl  aut  ignarum  coitlra  (accrc,  aut  \lctum.  Qioc  dOti 
fbrtnsse  pertiiieant  nd  illa  peccnla  qiue  a  nolcnlibas 
fiuiit ,  de  quibus  siipcrius  qiicmadmodum  Deo  pmpi- 
tiato  cxpiarenlur  adinonuit ;  ac  iiide  subjccil  pcccati 
supcrbisp,  cum  quisque  siipcrbiendo,  id  esl  prmcc- 
pium  conlemnendo  pcrpcram  facit.  Qtiod  gcnus  pco: 
caii  iinn  dixil  ullo  geiicre  sacrincii  purgari  oporlcre, 
taiiquam  insanabile  judicans ,  illa  dunUxat  ciirjtloRi! 
qiK-c  per  sncriflcia  gerebnlur,  qualia  faciciida  in  bae 
Scrlptura  prxcipiuntur :  quae  si  pcr  sc  Ipsa  attcndan- 
ttir,  niilli  pcccato  *  possont  niedcri ;  si  aotcm  res 
ipsa;  qiianim  hxc  sacramenia  sunl  inquirantur,  iu  rii 
invcniri  potcril  purgatio  pccealorain.  Qnod  crg»  ser>- 
ptum  est,  Peccator^  cum  venerit  in  profundum  mtdomm^ 
contemnit  (Prov.  xvin,  5),  iste  significnlus  ctl,  qucm 
Scripiura  hoc  loco  dicit,  i iiDifftiii sicpfrHflr dcIiiM|iiere. 
Ilitc  igilur  siiic  pa^na  cjiis  qui  commiltil,  iion  polcsl 
alNderi ;  niqtic  ideo  non  potesl  c^se  impuiiilnm,  vi 
etttii  poRnilendo  sanatur  :  iftsa  enim  afOictio  pa*nilci:- 
tis  pa^iia  pccc::ti  esl,  qunmvis  medichialis  d  salubris. 
Meriio  quippe  inngnum  judicatur  pcccatum,  cum  sii- 
pcibia  pnrccplum  coiitcmnit  :  sed  c  contrario,  l-I 
saiinri  poNsit,  cor  cotiiritum  ct  humillatom  Dous  noo 
spomit  {PsaL  l,  19).  Veramiamcn  quia  sine  poena 
nnn  fit,  idiMi  Iiinc  talia  dida  sunt :  D«iim,  Inqoil,  kie 
exaccrbat ;  qtiia  Dcus  siiporbis  rcsistit  {JaciM  rr,  6). 
Et  exlerminabiiur  anima  iila  de  populo  $mo  ;  qiioni.iiii 
lalis  omnino  iti  nnmcro  eoram  qui  ad  Dciim  pcrfi- 
nenl,  iioii  est.  Quoniam  verbmn  Ihmini  eoniempui,  tf 
mandnta  ejui  disperdidii :  contritione  conteretur 


I  nliit,  ct  Mss.  uno  exccpto  rorbciemd  oodh»  careot  Ui 
Tcrl  is,  lanqiiam  st  pejerarc  noHt^  et  facit. 
*  i  diii  nidto  paclo.  vss.  vero,  tiifm  peccalo. 


m 


LIBCa  QUARTUS. 


r4 


:Ua.  Quarc  aiilrm  coiilritioiie  conlcretur,  con^icqucn- 
tcr  aitjungit,  diccns,  Peecatum  rjas  in  iUa :  ac  pcr  lioc 
ti  lali  pcccato  dcbibmi  conlrilioncm  ipse  sibi  adhilicat 
pcrnitendo,  cor  contriium,  ut  dictum  esl,  Deus  iion 
spcriict.  Quamtis  in  gr.i^co  non  dicium  sit  hoc  locn, 
eontriiione  conlereiur ;  scd ,  extriiione  exterelur  atnnia 
illa  :  quod  ita  accipi  potcst,  quasi  omiii  modo  terciidd 
esstinguatur,  ac  non  sit.  Sed  prius  natura  ImmorLili- 
tiitis  aiiimx  liunc  inlelleciuni  reciisat.  Dciiide  si  qiiod 
cxtcrliur,  omnl  modo  efliccretur  ut  non  sil,  non  dice- 
ret  de  snpiente,  Et  gradus  otiorum  ejui  exlerat  pe$ 
tuus  (EeclL  Ti,  36).  Verum  illa  discreiio  magis  ma- 
gisquc  consideranda  cst,  ntnim  nemo  peccet  nisi  aut 
^narus,  aiit  victus,  aut  coiiteninens;  nnde  niinc  lon- 
giini  est  disputare. 

XXVI.  [Ib  XVI,  13,  i4.]Qtiid  cst  qnoil  Dafian  el 
Abinm,  cum  in  scditionem  consurrcxisi^ent,  vocnii  a 
lloyse,  ac  supcrbe  ct  iiijiiriosc  rcspondeiitcs,  iViim- 
quid  puuiilum  hoc^  quoniam  eduxisti  noi  in  tcrram 
ftuentem  lac  et  met^  interficere  no$  in  eremo  f  quoniam 
jtntcM  nobiif  prineepM  e$  * :  et*tu  in  terram  puentem  lae 
et  met  induxitti  noi^  et  dedisti  nobis  wrtem  agri  et  vi- 
tfe«i«;post  ha?c  addidenint,Ocit/oi  kominum  iUorum 
abscidiiMet :  non  aMcendimusf  Qiiorum  ociilos  horoimim 
dixerunt?  Ulmm  populi  Israel,  kinqiiam  diccntes,  Si 
isla  prjchtilissrs,  oculos  liominum  illorum  abscidis- 
ses;  id  csl,  iia  tc  diligcrcnt,  ut  oculos  suos  eruerenf, 
€t  dnrcnt  libi?  Qiiod  iiidicium  magnum  dileclionis  et 
Aposlolus  dicit,  Quoniam  ri  fieri  pouet^  ocutoM  vestros 
erniMtetiM^  et  dedittelit  ittt/it  ( Vatai,  iv,  15).  Et  deinde 
pfcnam  coiitiimnciam  addidenmt,  Non  atcendimuM^  id 
est,  N(»n  vcnitmus ;  quia  vocaverat  cos.  An  potius 
ocutoM  hominum  iltorum,  dicit  lioslium,  qtii  nimis  acres 
et  terribilrs  rucraiit  nuntiati :  lanquam  dicercnt,  Eixi 
hoc  recisse5«  non  libi  obtemperaremus ;  iiisi  quod 
mo<lus  vcrbi  alins  pro  alio  positiis  est,  ot  non  dicc- 
reiit,  Non  ascenderemus;  sed,  iVoji  OMcendimuM^  quo- 
dam  gcnere  locutionis? 

XXVII.  [b.  XVI,  M,  21.]  Et  loeutUM  eMt  Domimuad 
Mogen  ct  Aaron,  diceuM  :  Atncediu  vom  de  medio  «ynA- 
goga:  ittiitt.  Notnndum  est  tunc  jiibere  Dominum  scpa* 
raiionc  m  ficii  corporalcm,  cnm  jam  vindicti  immincl 
iiialis  :  sic  Noe  cuin  domo  sua  separatur  a  csterisdi- 
liivio  pcriiuris  {Gen,  vii,  15);  sicLot  cum  suis  scpa- 
raiur  a  Sodomis  igne  roBlilus  consumendis  ( 1d,  xix, 
IS);  sic  ipsc  populus  ab  iClgypliis  roarinis  fluciibiis 
obrucndts  (  Exod,  xix,  iO  );  slc  isti  nunc  a  synagoga 
Cliorr,  Abiron  et  Dathan,  qiii  se  prlmitus  per  seditio- 
iiem  abnimpcre  voluerunl :  com  qnibos  tamen  sancti 
antea  vivcnles  et  conversantes ,  et  cum  exteris  qoos 
reprobai  Dcos,  secundom  verba  qox  in  ens  inerepnns 
dicit,  contnminarl  tamen  ab  eis  roinime  poioenuit : 
nec  separafe  se  jussl  sont,  qnando  ▼indiciam  Dominus 
ftlve  differebat,  sive  lalem  adhibebat,  qua  innoeentcs 
feridliarl  la^llve  non  posseni,  sieot  serpentom  mor- 
fihos,  sicot  strage  mortliim,  qua  Deos,  qoem  volebat, 
•k-ot  volcbat,  alio  percutiebat  intacto ;  non  siciit  aqna 

•  sic  in  V8S.  et  apud  IXX,  At  ia  anlca  editis,  prwest  lUh 
bis  p  iac  pt :  et  tu. 


diliivii .  aul  igiicn  pluvia  ,  aul  aqita  maris,  a'it  huUi 
lerr.c,  qiix  pcrmixlos  potcrat  pariter  absumcre  : 
noii  qiiia  ct  ibi  Doiis  suos  conservare  iion  posset;  scd 
quid  opus  cnil  triualionc  iiiiraculi  ubi  scparatio  fieri 
potcral,  ut  vel  aqua,  vcl  ignis,  v«il  hialiis  tcrraj,  quos 
inveuisset,  aurcrrcl?  Sic  et  in  fiiie  a  zizaniis  sc|)ara- 
buntiir  fnimenia^  ul  malos  crcmanlibus  flammK 
jiisti  fulgeant  sicut  sol  in  regno  Patris  sui  (Matih.  xni, 
30,40-43). 

XXVIII.  [Ib.  XVI,  30.]Quod  ait  Moyses  de  Ghore  ct 
Abiron  ct  Dathan,  In  vitione  OMtendet  DeuM^  et  aperie  ut 
terra  om  nuim  abMorbebit  eot^  quidam  interprclali  siinl, 
in  hiatu  OMtendet  DominuM :  crcdo,  pulantes  dictuiii 
x^/MTc,  quod  grxce  posituni  est  raT/MTc,  quod  pro  co 
dicturo  cst,  ac  si  diccrctur,  In  manifcstationc ,  quod 
apcrte  ocuiis  apparebiu  Nun  enim  sic  dictum  Cbl,  /n 
risione^  qucmadmodum  solciil  dici  visiones,  sive 
somnioriim,  sive  quarumqiie  in  ecstasi  figurariim ; 
sed  ul  dlxi,  In  maniresutionc.  Noiinulli  autcm  aliud 
opinantes,  /n  phaniamuate  intcrprciari  voluerunt; 
qood  omnino  sic  abhorrci  a  consoeludinc  locu!ionis 
noslrac,  ut  nusquam  fere  dicaliir  phanlasma ,  nisi  ubi 
lalsitale  visoriiin  seiisus  nosler  illudilur  :  quamvis  ct 
hoc  a  videndo  sit  diclum ;  Scd,  ut  dixi,  aliud  loqticndi 
eonsoelodo  pr.TJodicavit. 

XXIX.  [Ib.  xvi,  32, 33.]  Et  deMcenderunt  rpsi,  ei  onmia 
quwcumque  Munl  eii,  viveuteM  ad  inferoM.  Notanduin  te- 
cuudum  locum  lcrreiium  dictos  esse  inferos ,  hoc  est 
in  inferioribus  tcrraB  parlibus.  Varie  quippe  in  Scri- 
pturis  et  siib  intellectu  mulliplici,  sicut  rerum  de  qni- 
bus  ngitur  scnsus  exlgit ,  iiomen  poiiiiur  iiilcrontm, 
el  niaxime  in  mortuis  hoc  aocipi  solcl.  Sed  qiioninm 
istos  viventes  diclom  est  ad  inferos  desccndisse,  el 
ipsa  narratione  quid  factiim  fucrit  satis  apparet ;  ina- 
nifestum  est,  ul  dixi,  iiiferiorcs  parlcs  tcrRC  infrro- 
nim  voeabolo  nuiicu|iatas,  in  comparniione  hiijns 
suporioris  lerr»  in  ciijiis  faicie  vivitur :  sicut  in  com- 
paralione  coeli  supfrioris,  ubi  saiiclorom*dcinoralio 
esl  Aiigelorum,  pcccantes  angelos  in  hujiis  acris  dc- 
Irusos  caligiiiem  Scriptura  dicit  lanqiiam  carceribiis 
Infcrl  ponicndos  reservari.  Si  enim  DeuM^  iiiqiiil,  oit- 
geliM  peccantibuM  non  pepercit^  Mcd  carceribHM  catigittit 
inferi  reirudenM  tradidil  in  judicio  puniendot  retervari 
(11  Petr.  11,  4) :  cum  aposlolus  Paulus  principem  po^ 
leMtatiM  aeriM  diabolum  dical,  ^t  operaiur  in  /i/tit 
diffidentiw  {EpheM.  n,  SJ. 

XXX.  [Ib.  XVI,  36-40.]  Et  dixit  DaminuM  ad  MogMen 
a  ad  Eteatarum  filium  Aanm  Macerdotem :  ToUite  lA»- 
ribula  mea  e  medio  exuMtorum^  et  ignem  alienum  hmie 
tmina  ibi;  qma  Mauclificaveruni  ihuribula  peccatorum 
homm  in  animabuM  MuiM  :et.fac  ea  laminaM  ductil^M 
ehreumpositionem  attari;  quoniam  obtala  sunl  anta  Do- 
minum  oM  MancUfieala  Mtiil,  el  faeia  tuni  in  MigntiiH 
fiHiM  Israd.  IIoc  loco  cur  lion  ad  Moysen  ei  Aaron,  slciil 
insnperioribus,  Dominus  loculus  sit,  scd  ad  Aloysen  ci 
ad  Eleazarum  filium  Aaron,  hxe  mihi  cansa  imerini 
occnrril :  quoniam  qoaeslio  eral  de  progenie  sacer- 
doliim,  id  cst  de  qiio  genere  esse  deberent  (uiide  illa 
ei  alio  gcncro ,  qiiia  sibi  iisurpare  saccrdoiium  auti 


rii 


QUiCSTlONUM  S.  AUGUSTIM  IX  HFmTEUCIIIIIi 


79! 


Mitit,  l.ini  liorrciiJo  ct  ininibili  8U|i|ili(io  pcricninl) ; 
rm  Ad  Aanm,  qni  jam  siiininiis  s:ircnl4is  cral,  sctl 
ad  Klrazanini  voluil  loqiii  Detis,  qiii  ei  ftiicredcra 
ilctiirbat ,  ci  sccumio  jani  8:ioenl(>lio  ruugrbaiiir,  ul 
co  hkhIo  Fcricm  geiicris  coiiinicinlnrel ,  <|u;c  in  siic- 
R(;ssionibus  sacenloluin  cssc  <lcl»on'l.  Undc  etiam  in 
coiisequciilibus  dicil :  El  accepil  Elcazar  fHiut  Aaron 
$ttcerdoii$  thuriMa  wrea,  quanta  *  abtulemnl  qui  cxutti 
tnnl ,  ei  addidit  ea  circum\mitioncm  nltarit^  meiuoriule 
fiHii  Uraei^  ul  non  accedat  quitquam  alieniyna^  qui 
non  e$i  de  temine  Aaron,  imponere  inccnsum  ante  Do- 
minum  :  el  uon  erit  ticui  Chore  ei  ticui  con$inraiio 
eju$ ,  $icui  iocntu$  e$i  Dominu$  in  manu  Moysi.  Iloc 
crgo  modo  voluit  pcr  Eleazanini  D(*iis  non  sacenlo- 
tinni .  qtiod  jaro  crat  in  Aaron,  sed  successioiiis  sa- 
ccrdolalis  progcniem  commciidarc.  Qiiod  vcro  ait,  Et 
ignem  aiienum  hune  $emina  ibi^  6p.irgo  iiilcHigoiiduin 
W.  ¥A  qiiod  adtlidil ,  Quia  $anctificavcrinii  thuribula 
peccntorum  horum  in  animabH$  sm»,  loculioiic  qiiidciii 
iiiiisilata  .cxpressa  scnlcntia  cst :  scd  notaudum  novo 
nio<io  dicla  saiiclificala  posna  corum ,  a  quiliits  boc 
peccalum  fucrai  pcrpeirattim ;  quia  por  eos  cxcmplum 
d;ititm  est  CTlcris,  quo  limcrciit.  Circumpositioiicin 
ftiitcm  aliari  car  ex  cis  fleri  voluit ,  addidit  dic^^ns 
Qnoniam  oblata  $unt  ante  Dominum^  ei  $anctificata 
facta  $UMi  in  $igMum  filii$  hraei :  nou  crgo  in  cis  rc- 
pnibari  vohiit ,  quod  a  kilibus  oblau  sunt ;  aed  lioc 
p^ttiits  cogitari  ct  allendi ,  aiile  qucm  oblala  siiit ,  id 
rst  qiti:i  aitk*  l)(tiniituin ,  iii  pliis  in  cis  valcrct  nomcn 
l>«*ii»iiii  atilc  qucin  obl;ila  sutit,  qii;iin  pi^ssinium  me- 
riliiin  cortim  a  quibus  oblaia  siinl.  Uoc  autcm  jam  ct 
in  E\(HJo  comiiicnioraverat  Scriplura ,  quaiido  allarc 
fubricatuin  dicil  {Exod.  xxvii,  i) :  ande  intelligilur 
gencra  rcnim  gcslanim  distribula  esse  per  liliros, 
noii  teinporum  onio  conioxtiis.  Nam  et  dc  virga  Aa- 
nin,  qiiomodo  res  go^ia  sit,-  ulet  florciis  et  germinans 
elcctionem  saoerdoiii  ejus  divinitus  iiidicaret,  in  boc 
libro  Scriptura  narravit  (iVifiii.  xvii,  8) ;  cl  Umen  dc 
ipsa  virga  in  Exodo  dicitiir,  ul  in  sanciis  sanctonim 
cum  maniia  in  arca  poiicrctur,  quniido  pnccipitur  dc 
tabcmaculo  fabricaiido  (li^.  xxvi);  qiiod  utiqiic 
longe  ante  pracccptum  csl,  quam  ipsum  tabcrnacu- 
luin  fabricaluin  pcrfcetunuiiic  consisteret :  slclit  :iu- 
tem  priino  mciisc  sccundi  anni ,  ex  qiio  dc  iCgypto  . 
egressi  sunt  {Id.  \l«  15) ,  cl  libcr  istc  incipil  a  se- 
cundo  luoiisc  ojiisdcin  aniii  sccundi ,  primo  dic  mcn- 
ftis :  uiidc  claniiii  cst  isla ,  si  libniniin  ordincin  cnn- 
•i«lercnius,  pcr  recapiiitlalioiiem .  id  Cbl  pnotcrilon:m 
nK^ordaiioncin  coiniiicinorari ,  qiix  piikint,  qui  m!- 
iiiis  diligciitcr  iutcnduut,  codcm  facta  ordinc  quo 
iiarrantur. 

XXXI.  [Ib.  xvin,  I.]  Et  ait  Dotmnu$  ad  Anron, 
dicen$  :  Tu  ei  filH  tui ,  et  domu$  pairi$  tui  tecum^  acci- 
picii*  fteccala  ^aneiorum ;  ei  tu  ct  filii  /ui  accipieti$  pec- 
cuta  tacerdotii  ve$tri,  IKtc  siinl  pcccat:i  qtui!  appclluii- 
litr  s^iorificia  pro  piHxatis.  Pioiiide  pcccata  $ancioruin 
diclum  Cht  9  non  qu»  sancti  committant ;  scd  ab  co 

•  Am.  Er.  ci  fx>v.,  qna:  «iii/frt.  iiai,  el  Slss  ,  q*iantn  :  iuxia 


qiiod  suut  saiicla,  dictiim  esl  MOmciorum^  qiib  in 
sanctis  offcruntiir  :  el  poccala  dicuntur  saerificia  pro 
peocatis;  idco  appcllata  suiit  pcecaia  tanciorunu  Ki 
peecata  $aeerdotii  9e$lri^  id  c^t ,  eadcm  ipsa  qus  offorun- 
tur  pro  peccatis  :  sicut  eliain  in  Levitico  declaral»  et 
licrlineredebcredicitad  sacerd<»tcm  (LA>tl.vi,S5,SU). 

XXVII.  [Ib.  xvni,i2.]  Prioio^eiiflaofiiitiaf^iMVii»- 
que  [ncrint  in  terra  eorum ,  quuniaeumque  aiiulerini 
Domino ,  tibi  erunt.  Ilic  primogCDita ,  non  fdot  pri' 
ini:ivos  pcconim  dicit  :  iiaro  ipsa  graece  irfMr47«« 
iiominaiiir,  \vxt  auicm  R^TtTtv^MKTK.  Sed  laline  dua- 
bus  bis  rcbus ,  duo  noiiiina  re|iena  non  sunt.  Et  ideo 
isla  nfn6yiw,fiaro(,  quidam  prinntia$  inlerpretati  sunl : 
scd  primitix  miMp^pil  dicuntur,  ct  aliud  sunt.  Ibcc 
igilur  tria  ita  disccrnuntur,  qiiia  n^x^xoxm,  sunl  priiiii- 
tivi  atrunalium  fcttis ,  etiam  lioininum  :  Kp*neytt  A/uk% 
vcrOy  priiiii  fnictiis  dc  tcmi  suinpti,  vel  de  ari>ore, 
vd  de  vitc  :  priinilix  aulcm  dc  fructibus  qiiidem,  scd 
jain  rcdactis  ab  agio ;  sicut  de  massa»  de  lacu»  ds 
dolio,  dc  cu|)a,  qii»  primitus  snmcbantur. 

XXXIU.  [Ik  XIX.]  De  juvenca  rufa,  cujus  dnerciii 
ad  aquam  aspcrsionis »  eoruinque  mundationcm  qui 
mortuum  tctigeriiil,  proflccrc  Lex  mandavit,  nec  la- 
cerc  *  permittimur ;  evidentissimum  eniro  slgnum  in 
ea  Novi  Teslamcnti  pr»riguratiir ;  iicc  satis  digne 
fcstinauicft  dicere  de  tanto  sacnimeiilo  valonios. 
Primo  enim  quod  iU  coBpit  de  bac  rc  bK|iii  Scri{ilURi, 
qucm  non  inoveat,  ct  intcnlissiiiium  faciat  in  altita- 
dinc  sacramcnti?  Et  locuiut  e$t,  inqiiit,  Domiiiiis  fld 
3loy$en  et  Aaron^  dicen$  :  l$ta  di$iinetio  Ltgi$^  qme- 
cumque  conuitmt  Dominu$.  Procul  dubio  non  estdis- 
tiiictio,  nisi  intor  aliqiia  duo,  vel  plura  :  nam  dis- 
tiiiclioncm  siiiguIariLis  non  re«|uirit.  Nec  diUin* 
clioncm  cujiislibct  rci  commemoravit ,  sed  addidit » 
Legi$ :  iiec  ciijiiscuinqiic  legis :  assiduo  quippe  In 
Scriptiira  diciiur  de  unaquaque  re,  de  qua  legitinie 
prj^cipiuir,  ll;oc  cst  Icx  illius  vel  illias  rel;  non  uni- 
vcrsalis  l^x ,  qunc  coiitiiict  omnia  qux  logitime  pne- 
cipiiinlur  :  bic  vcro  cum  dixisset,  n<re  e$i  di$tiHeii$ 
Le(ii$;  sccutus  adjunxit  quaxumque  con$iituii  Da- 
miitiis,  pnccipicndo  utiqiie,  non  crcaiido.  Nam  etiaiu 
iionniilli  intcrprctes,  quwcumque  prtBcepii  Dominug^ 
Iranslulcrunt.  Si  crgo  b^nc  c>t  distiiictio  L.egis,  qa:c- 
ciimquc  pnccepit  Dumiiiiis ;  pn»cul  dubio  magna  est 
ista  disiinctio  :  ct  rcclc  intcUigitiir  duo  Ti*stamenU 
distingiicrc  Eadctn  quippc  siiiit  in  Vctcre  et  Novo : 
ibi  obiinibral.i,  bic  rcvcl  lU ;  ibi  pRuflguraU ,  hie 
inanifesUU.  Nam  non  soluiii  Sacramenia  divcrsa  sunl, 
vcnim  crnm  promissa.  Ilii  \idcntur  lemporalui  pro* 
poni,  qnibiis  spiritualc  prxmium  occulte  significetor. 
bic  autcm  manifcstissime  spiritiialin  proinittuntur,  et 
.Tienia.  Tcmporalium  autcm  bonorom  atque  cama- 
liiini,  et  spiriiualiiim  atquc  aHcmorum ,  qii.x  darinr 
.ccrtiorqiie  distinclio  cst,  quam  passio  Domiul  iiostri 
icsu  Cbristi  ?  in  ciijns  morte  satls  constitit,  non  isUin 
icrrenam  iransitoriamqiic  feliciutem  a  DominoDoo 
pro  magno  niunere  spcrandam  ct  opundatn :  qiiando- 
qiiidcin  in  unigeiiito  Filio  siio,  qiicm  UnU  illa  perpcti 

*  sic  io  Uss.  At  in  exciisis,  tangcre. 


755 


LIBEn  QUARTUS. 


7&I 


voliiil ,  loiigc  aliiid  a  se  pcti  cv^pcclariqtio  oportcre 
r^rtissima  «listiiiclioiic  ilcclaravil.  Ilanc  igitur  pns- 
sioni'iii  Doiuiiii  nostri  Jcsii  Cliristi,  vclui  (listinciioiicifi 
cluoriim  Ttrslamciitoruni ,  lioc  qwt&  de  jiivcncac  rufo! 
m.*iclationc  iiarratur,  salts  congriic  proingurat. 

LocHtm  est  Dominut  ad  Moysen  et  Aaron «  dlcetn , 
i$!a  dwinctio  Legi$  qucscnmque  con$litult  Dommu$: 
ac  deiiidc  mandarc  incipit  li;cc  adjuiigciis  ct  dicens, 
Ijoqnere  fiiii$  l$raet.  Potest  ciiam  ila  distingui,  Et  lo^ 
cutu$  e$t  Dominu$  ad  Uoy$en  ct  Aaron  dicen$ ;  !$la 
di$tinctio  Letji$,  quwcumque  con$tituit  Dominu$,  dicen$: 
noii  qu:vcuiiique  coiistituit  Domiiiiis  crciiis,  sicut 
c«bIu  II  el  lcrram  ct  oniiiia  qiix  iti  eis  stinl ;  sed  qitx- 
cuinqiic  coiisliluit  Domiiiiis  dicciis ,  in  duobns  vidc- 
licct  Teslainonlis ;  ut  detnde  seqiiatur,  Loqucre  filii$ 
hrael^   ct    acci}mnt  ad  te  *  juoeticam    rufam    $ine' 
uitio.  Jtivciica  rufa  cnrncin  Cliristi  signilicaU  Scxits 
(euiiiicits  csi ,  propter  infiniiiiaicm  camnlcm  ;  rufa 
c.>i ,  |»ropier  ipsain  cntoiilain  passiourm.  Quod  au- 
tciii  nit ,  Accipiant  ad  fe,  iii  ipso  Moysc  figuruu  Lc- 
gis  o.Hlciidil :  quoiiinm  secuiidiim  Logftm  sibi  visi  siint 
occidcre  Cbriiitum ,  quia  soIvcb.it  sccnndum   ips«»s 
sabb:ilnin,  ct  sicut  pulabaiil ,  observationes  lcgHtmas 
profanabal.  Quod  ergo  sine  vitio  dicilur  bn^c  jiivcnca, 
niirum  non  cst  :  lianc  enim  cnmem  ctiam  citer» 
hoslix  figuraliant,  ubi  siiiiiriicr  siiic  vitio  |iecor:i  iin- 
niolari  jubentiir.  Enit  quipf»c  illa  caro  in  stmiruuditie 
camis  pcccaii  (Rom.  vni,  5),  s*d  iion  caro  pcrcali. 
Vcmmtamcn  bic  ubl  cvidetitiiis  Lcgis  dislinctiotienr 
Deus  voluit  commendare ,  pnrani  fuii  diccrc,  vne  W- 
fto,  nisi  diccrctnr,  quw  non  habet  in  $e  vinnm  :  qnod 
si  rcpetcndi  ciusa  dietum  csi,  foriassc  non  fruslni 
esi,  qtiod  cam  rcm  ipsa  rcpclitio  firmius  coinmcnd.v 
vit.  Qiiaiiquam  ct  illiid  n«m  nblibrrct  a  vcro,  ut  ideo 
addiluiii  intelligaitir,  qucB  non  habet  in  se  vitimn^  cum 
jam  dictiim  cssct,  JHOcftcam  $ine  viiio\  quta  iii  sciion 
babuit  vitiuni  caro  Clirisli,  bi  aliis  aiitcm  hnbiiit ,  qtii 
mcmbra  snnt  cjus.  Qiix  cnim  caro  iii  liac  viia  sine 
peccalo ,  nisi  illa  sota  qnx  inui  liabet  in  sc  vitiuin  ? 
El  non  e$t  superpontum  $uper  eam  jugum,  Non  cniin 
subjiigata  est  iniquitali ,  cni  siibjugntos  Invenicns  li- 
benivit,  ct  eomtn  vihcnla  disntpiU  iit  ci  dicatnr, 
Di$rupi$ti  vin*^ila  mea ,  tibi  facrificubo  hosiiam  laudi$ 
( P$al,  cxv,  16, 17).  Supcr  illius  qiiip|ic  carnem  non 
esl  positum  juguiii ,  qui  poiesUitcm  babuit  poncndi 
aiiimam  siiam  ct  ilcrutn  stimendi  eam  {Joan.  x,  18). 
Et  dabis  eam,  iiiqtiil,  ad  Eleazarum  $aeerdotem.  Cur 
non  ad  Aaron,  uisi  fortc  ita  pracfigiiratum  est,  iion  ad 
tempiis  qiiod  lunc  eral,  scd  ad  posteros  bujns  saccr- 
doiii  passionem  Doiiiini  perventuram  ?  Et  ejicieid  eam 
exira  eastra :  sic  et  ejecios  est  Dominus  passuras 
exlra  civitalem.  Quod  autem  ait,  in  locum  mundum ; 
iu  signittcalum  est,  quia  non  habuit  caosam  makini.   ^ 
Et  occideni  eam  m  con$pectu  eju$  :  sicut  occisa  est 
caro  Cbrisii  iii  conspcciu  corttm  qiii  Jam  futuri  erant 
bi  novo  Testamento  Domini  snccrdotes. 
^  El  aeeipkl  Eteazar  $angninem  eju$t  et  a$pergel  con- 
tra  faciem  tabernaculi  tc$timomi  a  $dngmne  eju$  septie^. 
•  Edltl,  n  'u.  AiMSi.  juxta  iJtx,  ad  U. 


Il:cc  tcstiflcntio  esl,  C:.rbluin  sccundum  Soriptiiras 
fiidissc  snngninem  in  rcmissioncm  pcccalorain  (Rom. 
lit,  K  ;  et  Ephe$.  i,  7).  Idco  contra  faciem  tabernaeuU 
tnimonii^ quin non  alitcr  dcclaratum cst, quaiit  fticraC 
divino  tcsiimonio  praenuntiatuni  :  et  ideo  septies,  qoia 
ipsc  nnmerns  ad  mundaiionem  pertinct  spiriiiialein. 

Et  cremabunt  eam  in  eon$pectu  eju$.  Pulo  qiiia  con- 
crcmntio  ad  signnm  pertinet  rcsiirrcctionis.  Nnltira 
cst  qnippe  igtils  nt  in  snperaa  moveatur,  ot  iii  cuni 
convenilur  qtiod  crematur.  Nain  ct  ipsuin  crcinaro  do 
gra.*co  iti  latinnm  ductiim  verbuin  cst  n  sus|H'nsiotie  (u) , 
Qiiod  voro  additum  esl,  in  con$pectu  ejN$,  id  est  in 
coiispcciu  saccrdoiis,  boc  milii  insinuatum  vidclur  , 
quin  iilis  apparuil  rcsurrectio  Cbristi,  qui  fuluri  cranl 
rcgnlc  snccrdotium.  Jam  quod  soquitur,  Et  peHi$  ejn$ 
et  carnvs  ct  sangm  eju$  cum  $Ureore  eju$  comburctur , 
id  ipsuiM  cxpositttm  est  qiiomodo  coiicremabilur  :  ct 
sigiiilic  tiim  c^t  qiiod  noii  soluin  siib»Ltntia  morlalift 
coi  poris  Cliristi,  qux  coinmcmoratioiic  pclliii  ct  car- 
niiiin  ct  s:tngtiini.s  iiitiinala  esl ;  verttni  etiam  conlii- 
niclia  ct  idijcctio  plubi<i,  qiintn  nomiiie  slcrcori.s  signi- 
ficakiin  puto,  convertcrctur  iii  gloriam»  quain  coui- 
biislionis  flatnina  siguificat. 

Et  accipiet  $acerdo$  lignum  ctrdnnum  et  hy$$opum  ei 
coccinum,  et  imtnittet  in  nedium  eombu$tioni$  juvencar. 
Ltgnum  cedrinum  spes  est,  qu;c  debot  in  supcmis 
firmitcr  babitare.  llyssopos  fides,  qoat  cum  sit  lierba 
humilisy  radicibus  bxret  iii  pelra.  Coociiitim  chariLis, 
qttod  fenrorem  spirilus  igneocolore  testatur.  Ilxc  iria 
debeiniis  roittcre  in  rcsurrcciionem  Cliristi,  tam|uam 
in  mcdium  combustionis  iUius,  ot  cum  illo  sit  ahscon- 
dita  viia  nostra,  sicut  dicit  Apostolus  :  Et  vita  ve$tra 
ab$condita  e$t  cum  Ckri$to  m  Deo  (Coio$$.  iii,  5). 

Et  lavabit  vestimenta  $ua  $aeerdo$,  et  lavabit  eorpn$ 
$num  aqua,  et  po$tea  introiirit  in  ea$tra^  et  immundu$ 
erit  $acerdo$  u$que  ad  ve$peram,  Lavatio  vcsiimeiito> 
nim  ct  corporis  quid  est,  tiisi  mundatio  extcrionitn 
et  inlcrioram?  Iioc  sacerdos.  Dcinde  sequilur  :  Et 
qni  comburet  eam,  lavabit  ve$tlmenta  $ua,  et  iavabit 
corpu$$uumaqua,  et  himundus  erit  u$quead  ve$peram. 
In  co  qui  coroburit,  cos  nguraios  arbitror,  qui  Clirisli 
carhcm  scpclicranl,  rcsurrcctionl  cam  vcluti  confia- 
grniioni  mand:intes. 

Etcongregabit  homomundus  dnercm  juvencm,  ei  po 
net  extra  ca$tra  in  locum  mundum.  Qiiid  dicimus  cine 
rem  juvcncc,  reliqnias  vidclicet  illius  interfeciionis 
et  combustionis,  nlsi  fahufm  qiu»  consccuta  est  pas* 
sioncm  re.«orrectioncniqne  Cliristi?  Qootiiam  siini 
rcliqnix  homini  pncifico  (Pso/.  xxxvi,  57).  Natn  el 
dnis  crat,  quia  velut  ihorUitis  ab  infidelibus  conlc- 
mnebatur ;  et  lamcn  mnndaliat,  quia  ct  resorrexisse 
«'fidclibus  credcbatur.  Et  quia  lucc  lama  apiid  cos 
maxime  clarait,  qui  bi  caeteris  gentibns  erant»  et  non 
mnt  de  consortlo  ludxoram,  idco  dictum  esse  exi 
stimo,  Et  eongregabit  komo  mundu$  cinerem  jurencw : 
mondos  utique  ab  intcrfectione  Christi,  qox  iadoHM 
fecerat  reos.  Et  reponH  in  tocum  mundum,  id  csi,  bo- 
norabiliicr  traclabit :  tamcn  extra  castra^  qnia  cxira 
[a)  Krcmcb,  suspcmk). 


QUiCSTIONUM  &  AUGUSTIM  LN  aEPTATEUCIIUM 


7» 

rrl.*br.ili«i»ciii  Jutblcus  coiiMicliiiiitris  lnnKtr  cvniige- 
licus  tlaniil.  ti  eril  iynagoga  filiorHm  l$rael  in  coii- 
urvaiionem.  Aqua  aipermnis,  pnrificulio  e«l.  Poslea 
dcclnral  plcnins  qiieiiiadinodiiiii  cx  iUo  ciiicrc  (ieliat 
aqua  aspcrsionis,  umle  iniindabnnlur  a  ronlnclu  iiMir- 
luoruni ;  quod  utiquc  signilicnl  al»  iniqirnaie  kiijiis 
inoi'ilNind.c  vel  niorticiii^i;  vil;c. 

Sod  mirum  csl  qu<Hl  sequiliir  :  El  qni  congregai « 
liiquil,  cinerem  jurenca*^  lavabii  tetlinienla  tuu ;  et  im- 
wumdui  erii  ustfue ad  vttperam,  Quoniodo  cril  cx  lioc 
immtindiis,  qui  miindiis  ncccss<*nil ;  nisi  quin  cl  ii  qui 
sibi  vidcnttir  mttndi,  in  Hde  Clirislinna  sc  ngnoscuiil 
qtiin  onincs  pcccavcrunl  cl  cgctil  gloria  Iki,  jusliU- 
cati  gratis  p(*r  sanguiiieni  iiisiiis  (llom  iii,  ^,  24)  ? 
Iluiic  tamcii  vi^sliniciiUi  siia  laynre  dixil,  iion  criain 
corpiis  suum ;  crcdo,  qiiod  illiiis  ciiicris  congrcga- 
lioiic  cl  ro|)osilionc  in  bico  niuiido,  si  li.i-c  spiriluali- 
ler  itil<*llig:inlttr,  jnm  inlritiscciis  vull  iiilcliigi  fuissc 
mtiiiilaiutii  :  sictii  Comelius  audicns  el  crodcns  quod 
priHlicavcrnl  Polriis,  ita  mutidalus  csl,  ul  niile  visi- 
bilem  Bnptismutn,  cum  stiis  qui  adcmiil,  acci|icn't 
donum  Spii-itus  sancli ;  ▼eruinlamcn  ncc  visibilcSa' 
cramenluni  coiilomni  poluit(Acf.  x,  ii-i8),  ul  ablu- 
liis  clinni  exlrinseciis  ^  bYarel  qiiotbmimHJo  vcsii- 
menta  sua.  Ki  erit,  inqiiit,  fiUii  lurael,  et  proielgiii 
qul  apponuntur^  legiiimum  etlcmHm,  Qiiid  aliud  oslcii- 
dil,  nisi  baplisniuin  (ihristi,  qticm  &ignilicab:it  aqiia 
aspersionis,  et  Juda.*is  ct  Gcntibus  prufiitiirutn  ;  id 
ett  flliis  Isracl  ct  prosclylis,  Litiqiiam  nalumlibus 
ramis  ct  inscrto  pingiiedini  railicis  olcastni  (Rom.  xi, 
46  2i)  ?  Quein  aiilcni  non  facial  iittriiltim,  (|nod  p0)»t 
ablulionem  dc  iingulis  quibiisqiic  dicilur,  Et  immun- 
du$  erit  u$que  ad  ve$pcram  ?  Ncqiie  bic  laiilum,  sed 
in  omnibus,  aiil  ponc  in  omnibus  laldius  miindalioni- 
biis  boc  dicitiir.  Ubi  ncscio  ulriim  aliquid  aliud  |)0ssit 
inlelligi,  nisi  qu«Hl  omnis  liomo  posl  remi.vsioncin 
plenissimam  peccatorum  permanendo  iii  liac  viki  con- 
lr.iiru  aliquid,  undc  sit  immiindus  iisqtie  nd  cjusdem 
▼iLx  ntioni,  iibi  ei  dios  isle  quodainmodo  daudilur, 
qiod  signincal  vcspcra. 

Doindo  incipit  Scriplura  dicerc,  et  cxscquilur  qiiem- 
ndnKMlitm  inimiindi  facii  liomincs,  aqua  illn  as|iersio- 
iiis  piirincciittir  :  Qni  leligerit^  inqtiit,  iiiorliiufn,  omnii 
anima  homhn$  immuudaerii  ^eplem-duifu^  :  hic  purifi- 
cnbilur  die  ieriio  ei  die  $cplimo,  et  mundu$  erii,  El  hic 
liliil  aliud  inleirtgcndum  video,  nisi  contacliim  m(«r- 
lui,  essc  hoininis  iniquitaloni.  Scplcm  vcro  dienim 
iinmuiiditinm  propter  animani  cl  corpus  dicUin  piilo; 
aiiiinani  in  lcriinrio,  corpiis  iii  (pialernario.  Quod 
qiinrc  ila  sil,  linigiim  cst  disptiLirc.  S(?cundum  lioc 
•rbitror  dictum  yer  prophoLiiii,  !n  tribu$  ei  qualuor 
mpietatibui  non  adver$abor*  (Aino$  i,  3).  Adjur.git 
autoni,  ct  dicit,  Si  aulem  non  purificaiu$  fuerit  die  ier- 
Ho  ei  die  $eplimo,  non  erii  mundui.  Omni$  qui  letigerll 
mortuum  ab  omm  anima  kominii^  ei  moriuui  [uerit,  ei 
non  fuerit  purificatui ;  id  est  anlc  niortiius  fucrit  lacto 

«  Mss.  Michaelimiset  Boooensls,  mec  viMU  iocrmnenlMm 
tonlefimd  poiuk  ohtalum,  quin  eiiam  exlrimecuiy  e4c. 

•  Fdili,  adrersidfor.  M  Mss.,  awrtabor  :  juxu  LXX,  ap^ 
iir(tpti^wtH.d. 


m 


moriuo,  quaro  fuerit  imrificatiis ;  lakfrmKulwm  Eh- 
mini  polluit :  exiereiur  *  mrniM  iUm  es  i$nei.  Noian- 
dum  est  quod  difficillimc  repcritnr  in  hli  libris  ali- 
quid  evidentiiis  de  viLi  aiiimaB  posi  mortflm  rusia 
conscriptum.  Ilic  crgo  cum  dicil,  si  fiMril  BMNtm 
ante  purilicationem,  nanm  in  illo  immnndiiiam»  ei 
cxieri  animain  illam  ex  Israel»  id  csl  a  coMortio  po- 
pidi  Dei ;  quid  aliud  Tull  inldligi,  niai  manere  ani- 
m.u  poetiam,  ctiain  poat  mortem,  si  cinn  TiTii,  ni«n- 
dnla  non  fiicrit  .sacraroonto  islo,  qoo  Cbrisli  l«plisnMis 
llgnraliir?  Quomam  aqna  e$pemowk$^  inqull»  noa  iH 
circumuipena  imper  emn,  ^mmiiiiAis  €sl ;  aihmt  imauia- 
diiie  ejui  im  ipeo  eu.  Adkue^  tcilicei  eliam  posl  mor* 
lem.  Quod  vero  supra  dixii,  TekernttcrUum  Denmd 
polluil^  quantum  in  ipao  ctl  utique,  dixil :  sicul  Apo- 
slolus,  Spiritum  noUle  esningnere  ( I  Tktie.  y,  If ) : 
cum  cxstingui  ille  non  possit.  Nam  si  ex  Koc  laliema- 
culiiin  imrouiidum  CMtnro  vella  inlelligit  mnndaii 
utique  jubercl. 

Postea  vero  iromundos  a  mortuis  fiiciot,  hoc  ett  a 
moriuis  operibiis,  qiia  sunl  omncs  iniquiialea,  iia 
mnndari  jubct  :  Ei  eedpiemt  iUi  immamde^  inqnil,  a 
cinere  iUim  exuiiei  purifieetknmi ,  €C  efmmdemi  eepet 
illum^  id  est  siiper  eumdem  dnerem,  mqjmeem  memm  h 
vau  :  H  ecdpiem  kgaopum^  iniimgeni  im  mqmm  tm  «n» 
dui,  ei  circmmeipergem  eeper  demnm^  <f  fn|Mr  ••«1,  if 
euper  ffi|tmas,  quoiquoi  fkerimi  illie^  ei  emper  «nn  qd 
leiigerii  os  kumanumf  aui  vulneraimm^  aui  morimmm,  eui 
monumentum;  ei  aipergel  mundMi  emper  imnmmdm 
in  '  die  ieriio  ei  in  die  icpiimo  :  ei  pmripcakitmr  die  «• 
piimo^  et  lavabii  venimenia  mm,  et  lavakiiur  aqua^  d 
immuiidui  erit  mque  ad  vaperam,  Alia  ca%  aqna  as|ier^ 
sionis  ct  alia  uliquc  illa  (|ua  iavaUt  ve^timenla  miei. 
Et  tavabitnr  aqua^  qiiam  |miIo  spiritualcm  inlelligen- 
dain,  per  sigtiificationcm ,  iion  per  propridalem. 
Nain  siiic  dubio  visiliilis  cral»  sieut  ilLn  omnea  nui- 
bne  fiittironnn.  Prohide  qui  sacramenio  Baptiimi 
roclc  abluilur,  <;uod  illa  asp  'rsioui»  aqtia  figurabainr, 
muiidatur  et  spirilualitcr,  id  ost  iiivisibiliter»  el  ia 
cariie  et  in  aniina,  ut  sit  mundiis  et  corpore  el  spi- 
riiu.  Qiio<l  vcro  liyssopo  dixit  aqiiam  asperaionis 
as|icrgi,  qua  hcrba  supra  diximns  lidcro  signiticari ; 
qtiid  aliud  occurril,  nisi  quod  scriptiiin  est,  Fidfnuui- 
doiis  corda  eorum  (Act.  xv,  9)?  Non  cnim  prodheal 
Hipiisinus,  si  desit  fidcs.  A  viro  aulem  mundo  dixil 
hoc  ficri,  ubi  significantur  luinistri  portaniea  pciso- 
naro  Doroini  sni»  qui  vcre  vir  mundus  esl  *•  Nam  d 
de  his  minislris  in  conseqiieiitibus  dicil,  Ei  qmi  ciremm- 
mperget  equmn  aipenionii,  latabii  eeHmenta  ema:  id 
csl,  obsorvabit  et  corporc  ^  Ei  qui  ictigerii  aquam 


»  Edili,  cx/crmtnaWlHr ;  cxcc|  lo  nal.  qiii  cnm  Ita 

«  Fdlli  cl  aliquni  Hss.  post  fwiMe  conecrtf^mm.  snljidnril 
proxlmc^,  irie  teilii  H  in  die  s^pftmo :  rt  pmrifieahiimr^  fOe^ 
detr.icUs  vldelicol  ialenuodiis  qdiique  el  vigluti  versilNa» 
aiiosrcslUHimusoiKj  vclcrum  uodicum  Oirbeiivisis,  Th»- 
nei,  «t  dslm^tttisi*,  iiecmHi  audoriuie  I loriseu  ncdrnl' 
ffiii  iu  (UMU iMuiU  su|M.T K(ist  lam ad Hchracoa, eap.  9.  , 
^ln  cxcusis  :  lo  ianle$  pencnoi  romiiri  «o,  gm  ten 
wHndm  eM.  At.  iu  Mss.,  porlmde$  per^onam  Mmdm$f4,qm 
rcre  rir  nmnilu$  eU, 

*  sic  vss.  Al  cdili,  cl  corpui. 


UBER  QOARTUS. 


757 

agperuoHUf  mmiuidiu  erii  mtfue  «d  tfeijper&m,  Et  oiniie 
ftuHUmn^ue  Migerii  iUwd  immMndne^  inmmmhm  erit  : 
et  amma  qum  Migeril^  immunda  erit  ueque  ad  veeperam. 
lam  dixi  supcrius  qoid  mihi  wgniflcare  Yidealor, 
uiiiue  ad  vetperam. 

XXKIV.  [lb.xixJ6.]  Ommiqui  te^gerit  Mprr.ft- 
riem  eampi  wlneraium^  aut  mortuum^  aut  o$  komiHii^ 
aatmauumetUuwL,  Quxri  potest  qiiid  dictam  sil  vuIhO' 
ratum^  aut  mortuum.  Si  enin  aliud  voluil  iiitelligi  toI- 
neratum,  aliud  mortuum;  cavendum  esC  ne  putetur 
imuiundtis  esse  cliam  qui  tetigerit  ▼ulneratum  viTum, 
qoud  utique  absurdum  est^  Sed  qtiia  pdhsnnl  rt  mor- 
ttti  esse  vulnerali,  ipsos  mnrtuos  intclligitur  diiscrcvis- 
se,  ut  ei  vulneratum  mortuum  intdligamus,  id  esi, 
vuliiere  pereniptuin  ant  morluiim  siiie  vulncre. 

XXX Y.  [Ib.  IX,  1 1.]  Quod dc  peira  aqua  ediicU  cst, 
apostolus  Paulusquid  essct  cxposuit,  ubi  ait,  Et  omaet 
eumdem  potum  epiritualem  biberunt,  Bibckant  etdm  *  de 
apirituaH  iequeiiti  petra :  petra  autem  erat  Chriitue  (I  Cor. 
X,  4).  SigiiilicaU  est  ergo  de  Cbristo  proflticns  gratia 
aiMiitualis,  qua  iutcrior  siiis  irrigarctur.  Sed  qiiod 
virga  pctra  p(TCutitiir,  crux  Cbrisii  Aguratur.  Ligno 
«uim  accedcnu  ad  petram,  gralin  maiiavit  :  et  qiiod 
bis  percuiittu* ,  cvidcntius  4igiiillcat  cruccm.  Duo 
quippe  ligiia  sunt  crux. 

XXXVI.  [Ib.  XX,  l3.]Qiiod  de  aqtia  illa  qtun  de  pe- 
tra  profliixit  dicium  cst,  llasc  aqna  coutradietionie^ 
qma  mnledixermt  filii  leraet  anie  Donumm^  et  umeti" 
fieatue  eet  in  iptis :  prius  malodi\cniiit,  quando  locuti 
aiint  coiitra  lieiicficiuin  Domiiii,  quo  educti  erant  de 
iEgypUi ;  et  postca  sanctificaius  cat  in  ipsis,  com  iilo 
niiraciilo  proflucntis  aqiiacejiis  sanctitasdeclarata  esl. 
An  forte  diio  gcncra  bominiim  dcmonstravil^  eC  con- 
Irailicciiliuni  gratiae  Christi ,  et  percipientinm  gra- 
liani  Ciiristi;  ut  illis  sit  aqua  contradictionis ,  istis 
a:itictifir:iruiiii!i?^»in  ct  de  i|iso  Doniinoin  Evangelio 
k*gitnr,  Kt  in  rignum  cui  contradieelur  {Luc,  ii,  3i). 

XXWIi.  [Ib.xx,  17,  l9.]Qtiod  interniaiulai:i  Moy- 
flM  »(l  rcgiMii  Ediuii  dicit  Inicr  cactcra,  Neque  bibemm 
aqwtm  de  lacu  {ho,  iiitelligendtmi  esi  gratis,  id  esi, 
q«ii.-r  tion  gratis  iMbeiniis  .  quod  postca  maiitrestat,  di- 
i:<*iis,  Si  anlem  de  aqua  tua  Hbemus^  ego  ct  pecora  mea^ 
dtSo  pretium  tibi, 

XXXVIII.  [Ib.  XX,  17.]  iVoit</ec/tita6iiiiifs  m  dcxtera 
n  qne  fn  rinistra  :  ptumliier  dictum  esl,  in  ca  qus 
i]<*xti*r.i  stnit,-  vcl  qti.*c  sinistra  siini. 

XXXIX.  [Ib.  XX,  21.]  Nonintroibitisin  terramquom 
dedi  fiiHs  hraei  in  possestionem ;  quoniam  exacerbastis 
me  super  aquam  matedictionit.  Qiiam  dixit  superius 
aqttain  coniradiclionis,  ipsam  dicit  hic  nialedictionis  : 
i:0D  enim  ait  «1^1/97/0«,  sed  Xocoo^ /««. 

XL.  [Ib.  XXI,  2.]  Et  vomt  Israd  votum  Dvnuno^  ei 
dkmt^  Si  mtAt  tradidms  popuium  istum  tHbjectum^  id 
est,  si  niihi  com  tradciido  siibjeccris,  anathem/ibo  it- 
hmetcivitatetejut.  Ilic  videmlam  esi,  quomodo  dica- 
tur  «naiAeiiM^o,  qiiod  vovciur,  et  Uimcn  pro  malcilicto 
piiniiur,  sicot  etd6  isio  populo  diciiur :  uude  illudcsi, 

*  FJitl,  aufno.  uss.  voro,  «ntm,  ]uxU  pr.rcom. 


7.^ 


Siqmt  vobis  evangelixaverii  praHerqHom  quod  accepistis^ 
anaihema  rit  {Gaiat,  1, 9).  Hinc  vulgo  ductum  est,  ui 
devoutio  dicatiir :  nam  devoure  se  qocmquam,  nc- 
mo  rere  dicit,  nisi  maledicens. 

XLI.  [Ib.  XXI,  3.]  Et  anathemavit  eum  ei  eivitatem 
efus  :  et  vocalum  est  nomen  loci  illiut  Anathema.  Ilin 
ductum  esi  ut  anathema,  detestabile  aliquid  ei  abo- 
minabile  videatur.  Ut  enlm  nibil  inde  victor  in  iisus 
suos  auferret,  sed  toiom  in  poenam  luendam  vovcret, 
hoc  crat  anatliemare,  quod  vulgo  dicitur  devoiare. 
Origo  autem  hujus  verbi  est  in  gracca  llngua  ab  bis 
rcbii.s,  qwc  vot»  ei  persolutae,  hoc  est,  promiss.-c  ct 
redditx,  sursom  poncbanturin  templis,  M  t«o  &m  rt- 
9iv«ei :  hoc  esi,  sorsom  ponere,  vel  Agcndo,  vel  sos- 
pcndcmlo. 

XLII  [lii.  XXI,  13, 14.]  In  itjiierc  filiorom  Israel,  qoo 
castra  protnoveb.^int,  atque  ponebant,  iiiter  c»tera  scri- 
pttiiii  cst,  Et  inde  eattra  coliocaverunt  trans  Arnon  in 
eremo  ^^quodexttata  UmitibutAmorrhceorum.  Eti  enim 
Amon  limet  Moab*  interMoab  et  inter  Amorrhmum,  Pro- 
pterea  diatur  in  libro,  Betlum  Domini  Zoob  infiammavit. 
et  torrentet  Amon,  et  torrentet contiitmt inhabitare  Er.  I n 
qiio  libro  lioc  sci  ipttim  sit,  non  commcmoravit,  ncquo 
ullus  cst  iii  bis  quos  divinx  Scrtpttjne  canonicos  ap- 
pcllimtis.  Dc  unbos  occasiones  repcriont,  qoi  libroa 
ap<)€ryphos  in<>aatorom  aoribos  et  coriosorom  conatt- 
tor  iiiscrere,  ad  persoadendas  fabulosas  hnplelatcs. 
Si:d  hic  dictiim  est  scriptum  in  libro,  non  dictum  eU 
iti  cujus  proplicix  vcl  patrbrcbs  sancto  libro.  Neq«o 
ncgandum  cst  fuisse  jamlibros  sive  Chald.i*oruin , 
Qndcegrcssosesi  Abraham;  sive  iOgyptioniin,  iibi 
didiccrat  Moyscs  omncm  illonini  s.npicntiain ;  sivcco- 
jusiiue  geiitis  alterius,  iii  qtiorum  libnimm  aliqiio  po- 
tuit  h(ic  csse  srriplum  :  qiii  Umcn  noii  idiH>  sit  assu- 
mcndtisin  cas  Scriptiiras  quibtis  diviiia  cominendatiir 
aucloritas;  sicut  nec  propliet:i  illc  Crelcnsis,  cuju4 
mciilionem  facii  Apostoltis  (7i<.  1, 12);  nec  Grj!fo- 
rum  scrii«torcs  vcl  pliilosophi  vcl  p<H:las,  qtio&  idei» 
i|»se  apostoliis  tnnifniim  saiic  aiiquid  i.'t  vcracilcr  pnnii- 
pliiin  ad  Athcniciiscs  loqucns ,  di&isso  conflniiat : 
lii  itlo  enini  vivimnt^  et  movemur^  et  tuinus  {Act.  xvii« 
28).  Licot  cniin  divin.Taucioritaii  iinJe  voliierit.  qiioil 
veruni  invencrit,  tc^timoiiiiim  sunierc;  sctl  oon  ideii 
oinnia  qtix  ibi  scripla  suiit,  accipiriida  coolinnat.  Cur 
auteni  hoc  islo  comnicmoRitum  sii  looo,  non  evidrntcr 
apparet;  nisi  forte,  ut  fincs  illic  inter  diias  geiilcs 
eonsritucrciittir,  bcllo  actiim  csi,  quod  belliim  cjiis- 
dctn  loci  honiiiies  proptcr  magniltidincm,  beJlum  Dor 
mini  csse  dismint,  ut  scribcrctur  in  aiiqiio  eonioi 
libro,  Bellum  Domini  Zoob  infiammavil  :  quod  vel  ar« 
scrii  codctn  bcllo  isU  ctvilas,  aiit  ad  piignaiidtim  iii« 
flanimaU  sii,  lioc  esi,  exciuu,  vcl  si  quid  al.ud  in 
obscuriuie  loci  hiijus  latcl. 

XLIII.  [Ib.  XXI,  iC.]  Ilictst  puleus  quem  dixit  Domi' 
nus  ad  Mogseu^  Congrega  populum,  H  dabo  eit  aquam 

tcodioa^omneshic  rerebMit,  tn  ffenian  :  cormi  te  pfO« 
tiiiTifi?jo;uUexLXXclcxvuMaurn^ui!t  

•F^ttti  omiuuiit  hic,  sioab;  alque  inlra  pro  /ooO^  eoo» 
sunter  halMSUt,  KOi,b :  qua;  errau  eniejdaaiur  exMai.  el  es 
lAX. 


QHiESTIOMlM  S.  AUGUSTLNI  IN  UEPTATEUCIIliX  7U 


Mtre.  Ita  iioo  coiiiincuionituni  est,  quasl  aliculH  sa- 
^rius  lioc  ad  Moyscn  diiisse  Dominos  lcgaiur  :  sed 
(|aia  iiusqiiani  n^perilur»  liic  iiitdligeiiduni  est  et  illic 
iHbiKSc  pitpulum,  qui  de  siccitale  oonqucrcbalur. 

XLIV.  [I!).  XII,  24,  i5.]  Ei  pereuwt  eum  Iwrod  weee 
gladii  :  el  donnnati  iuni  lerrm  ejusab  Arnon  U9que  Ja- 
*oc,  el  usque  ad  filioe  Ammon  :  quoniam  Jazer  teriuiHi 
fUiorum  Ammon  $uni.  Et  accepit  hraet  omnes  cibitates 
iOas.  El  luilfitavit  Israet  in  omnibus  cioitatitfus  AmorriiceO' 
rum  in  Esehon.  llic  ccrie  Israel  poascdit  civitalcs 
Aniorrhxoruiny  quas  bello  supcravii ;  quia  noi^  eas 
aiiaikcinuvil :  uam  si  eas  anatlieiiiassei,  po^sidere 
ilii  iion  liccrel,  nec  iiide  ad  usus  suos  aliquid  prxds 
usurparei.  Notandum  est  sane  quemadmoduiu  jusla 
bclla  gcrcbanlur.  Innoxius  eniin  transilus  uegabalur, 
qui  jure  kumaiix  socictatis  xquissimo  palcre  debebat. 
Scd  jaui  ut  Deus  sua  promissa  compleret,  adjuvit  bic 
Isi  acliias,  quibus  Amorrhucorum  terrom  dari  o)M)rte- 
[Kil.Nam  Edom  cum  similiter  eis  Iransitum  deiirgarct, 
ii4Mi  piigiiaveruiii  cum  i^  gente  Israelita',  id  est  filii 
Jacub  ciiin  liliis  Esau,  duoruiii  gcriiiaiiorum  alqiie  gc- 
uiiiiuriiui,  quia  terraiii  ilbiu  Israelitis  inm  pruaiiscrHl; 
sed  dccliiiavcruiit  ab  eis. 

XLY.[lb.  ixi,  47.]  Propterea  dicenl  (cniqmitiUcr, 
Yiullc  m  Esebou.  clcxlera.  Uuisiiilaiuigiiiali:«U*  idcu 
iioii  up;ai'ct,  quia  ntinsiini  in  coiisuetudine  litteraiura: 
uoslnr,  iicque  iii  ipsis  divinis  ScripturU  fcre  alio  loco 
repcritur  boc  nomen  :  scd  quia  vidcntur  quasi  canti- 
cuui  dicere,  quo  cecincrunt  belluni  iiitcr  Amorrbxos 
ct  M4>abitas  gesluni,  in  quo  Seon  rex  AoKirrlixorum 
lloabitas  superavil,  non  incrcdibiliier  putatilur  bti 
xiiigiiuitistie  sic  tunc  appcilali,  quos  poeUs  nos  ap- 
pcllainus;  co  quod  poetaniiii  sit  ooiisuclud«>  alqiie  li- 
ccnl.a  miMXTC  carniiiiibus  suis  xniginau  rabiilarum, 
qiiibus  aliquid  si(;nilicare  iiilelliganlur.  Non  eiiini  ali- 
ter  essenl  «nigmaU,  nisi  iHic  esset  tropica  locutio, 
qua  discussa  per\'euiretur  ad  iiitcllectuiii  qui  in  xnig- 
mate  laliureu 

XLVI.  [Ib.  XXII,  4-C.]  Quod  dicit  Scripturj, poslea- 
quaiii  Israei  vicit  Amorrbxos,  et  possedit  omiics  civi- 
Ulcs  coruin,  misiiise  lcgatus  D.»lac  n^gcni  Moabiiaruni 
ad  cunducendiim  Balaaiu,  a  qiio  iiialediceretur  Isracl, 
satis  oslciiditur  uun  oiiiitas  MoabiUs  vcnissc  iii  cou- 
dilioiiem  Seim  regis  Amorrb;conim  ,  quando  eos 
bdlo  sii|*eravit :  si  quidem  rcniansil  geiis  MuabiUrum 
usqiie  ad  illud  tempus,  ubi  regiiarct  Ikilac  rcx  Moab. 
U'itHl  vero  Moab  dixit  seuioribus  Madtau,  id  esl,  Moa- 
biue  seiiioribusMadianiUruiii,  Nune  ablin^iet  synagoga 
hwc  omnes  '  ^iit  in  cireuitu  noslro  sunl ;  non  uiia  gciis 
enit,  sed  vit  iiii  ad  vicinos  dixerunt  quod  pariier  ca- 
veiidum  cssct.  Nam  Moab  filius  Tuit  Lot  ex  una  lilia- 
ruin  {Cen.  xix,  57),  Madian  vero  filius  Abralix  de  Ce- 
tbuM  (Id.  XXV,  %).  Non  iuquc  una  geiis  cral,  scd  dux 
ticinjp  atqtie  coiitermimc. 

XLVll.  [Ui.  xxii,7-i3.j  Quidcst  quod  scriptum 
est,  Et  divinationes  in  matdbus  eorum ,  cum  de  iis  di- 
cereiur  quos  niiscral  Balaead  conduccndum  Bafaam , 

« in  ediils,  ndjmigct  stfuoQonfP,  kcs  onnncs.  la  ^.,  a^- 
ll)f^i'(  ^ijtugnga  Iwc  :  qiix  esl  leclio  i.W. 


«t  maledicefei  Israel  ?  Numquidnam  Ipsi  «livinabM? 
an  aliqua  ferebant  nmle  faeeret  Babam ,  qNO  potMi 
divinare,  Unqiiain  aliqua  qnsc  in  sacriflciis  ineende- 
rentur»  aut  qiioquo  roodo  inipendereotiir ;  ei  idf«di- 
ctx*  siint  divioalionc8«  qiiia  |ier  bace  iUe  polent  divi- 
nare?  an  quid  aliud?  obscure  enim  dictMm  cst.  No- 
Uiiduin  saiie,  qiiod  tenit  Deus  ad  Bmiemm  H  dijol  d, 
Quid  homines  hi  penes  Ut  etc.  Nec  dietatti  est  ulnw 
iu  somnis  li(»c  facium  sit ,  qiiamvis  per  noctem  fnctMi 
saiis  cluceat ,  cum  post  lucc  dicit  Scriplara ,  Et  exa»' 
geus  Uaiiiam  mane.  Pnlest  cuiin  moverc  quoniodocwi 
buiiiiiie  pessiiiio  Iksus  lucutus  sit,  qiHNl  etiamki  ia 
somiiis  faeium  esse  C(mstarct ,  mm  idco  nulla  qiHntio 
reuianenrt ,  propter  ipsam  indiguiuiem.  Sic  et  DmI- 
iius  Jcsus  Cbristus  ait  de  divile  iilo ,  qui  destrucrs 
vctercs  apotbecas  et  ampliores  novas  dispooebat  uu- 
plcre :  Dixit  ad  Hlmn  Deus ,  Sm/te,  kae  moctg  mikm  tua 
auferetur  a  te;  hax  gme  prwpansH  cmjmt  enmi  {Lhc. 
xii,  iO)  ?  Ne  qui>quaui  gl«>riclur  quod  ei  kN|uilwr  Dr» 
eo  iiiodo ,  quu  Ulibus  loipieiidum  eshO  novit;  quaiidu 
p4»iost  buc  el  rcprolilt  ticri :  quia  et  cum  per  augcbini 
loquilur,  i|ise  luquiiur. 

XLVIIL  [Ib.  xiii,  1i-38.]  Quod  ait  Balaamltarwi 
ad  se  luissis  horioniliuiibus  nuntibi  Sided^iiMiAi 
Batac  ptenam  doinum  suam  argenta  ei  enira^  nom  peem 
pranaricare  verbum  Domini^  faeere  itimd  pmtilimmwel 
magnum  in  mente  mea ,  nulluin  bahet  omnino  pefea- 
Uim  :  scd  quod  scquitur  non  est  siiie  gravi  penalo. 
Jam  cuim  cousUns  esse  debuit  semel  aiidilo,  quodei 
dixeratDoiiiinus,  iVoii  ibis  eumeis^  neque  mmiedieet 
populum :  ett  enim  benedictus;  iiee  eis  ulhm  spem 
dare,  qiiud  possct  Dominus,  Unquara  ipse  Balaaai 
muiicribus  ct  buiioribus  flexos,  advcrsus  po|mlum 
suiim,  quem  beucdicium  esse  dixeral,  soam  muiam 
scntcntiam.  Sed  ibi  se  victum  cupidiute  monsiravil, 
nbi  lo<|ui  sibi  Doiniiium  de  luic  re  Uenim  volnil ,  dc 
qiia  cjus  jam  C(  gnoverat  vulunUtem.  Quid  enim  opu« 
ci-at  qu:e  seqiiuiilur  adjungcre  :  Et  mmmc  tmtUnae  ibi 
et  90S  nocte  hac ,  et  sciam  quid  adjidet  ihmimmt  lofsi 
ad  me  f  Proiiide  Domuins  videiis  cjus  cupiditatem  dh 
ptain  deviciamque  muiioiibus,  permisit  euin  ire«  nl 
pcr  jumenlmn  quo  veliebatur  ejus  avariliam  coeroe- 
rei :  boe  i|»so  cuiifuiidohs  illain  demeiitiam ,  qiiod  pro- 
bibitioneui  Domiui  pcr  aiigelum  faciam  traiisgredi 
asiiia  iion  audcbat ,  qiiaui  iilc  cupiditate  transgredi 
coiiarctur,  qiiaiiivis  eaindcui  cupiditalciii  timore  sup- 
lirinicret.  Yenit  cniin  Deus  ad  llataam  nocte^  etmit  OU: 
Si  vocare  te  venerunt  hoiuineSt  exsurgcns  seqnere  ots^ 
scd  verbum  quodcumque  Lcittus  fuero  ad  te,  hoe  faciet. 
Et  exsurgeiis  Dulaam  mane  stravit  asinam  suam^  et  abiU 
cum  priiwipibus  Moab.  Cur  post  isUin  permissioufJi 
DLMiin  iterum  noii  coiisuliiit,  vi  post  illam  proliibitio- 
neiii  ilcriiin  cuiisiiIciiJum  putavit ,  nisi  quia  ojus  ma- 
ligiia  cupidius  np|)areliaty  quauivis  tiiiiore  Domini 
prenicretiir?  Dcniqiie  Scriptiira  sequitiir,  Et  hratmteU 
animatione  Deus ,  ^iiia  t6af  ipse ;  et  insurrexit  amgetu 
Dei^  ut  non  permittcret  euin  in  via^^ti  crlera  qus  se- 
quuiitur,  doiiec  asiiia  liN|iicrct*ir.  Niliil  bic  sane  mira- 
bilius  vidciur,  quani  qxoJ  l(Mitiente  asiua  torril^s  ^M 


;ik.. 


74i 


LIBER  QUARTUS. 


742 


est,  led  insuper  ci ,  vclut  lalibos  moiistris  a&suctos, 
ira  perseveninle  rcspondit.  Postea  ilii  ct  angclos  lo- 
quitur,  arguens  et  improbans  ejos  vlam  :  qtio  viso  ta- 
men  extcrritos  adoraviL  Detnde  ire  permissus  est,  ot 
jam  per  ipram  proplietla  clarissima  profcrrctor.  Nam 
omniiio  pcrmissus  non  est  dicere  quod  Yolebat»  sed 
qiiod  Tirtuie  Spiritus  cogebatur.  Et  ipse  qiiidcm  re- 
probus  mansit :  nam  posterior  de  illo  sancta  Scri- 
piura  ita  locuu  est^utqoidam  reprehensibiles  et  re- 
prohi  viani  ejus  sccuti  diccrentur :  S^ctilt ,  inquit , 
ritfifi  Balaam  fiUi  Beor^  qui  mereedm  iniquiiatii  dilesdi 
(II  Petr.  II ,  i5.) 

XLIX.  [Ib.  xsii,i2,  32.]  Deangclo  qiii  locutusest 
Ralaam  in  via ,  quo  viso  asina  ejiis  progrcdi  iion  ausa 
Cit,  Scriplura  ila  biqtiilur  :  Et  irului  e$t  animatione 
Deui,  tpiia  ibat  ip$e;  et  insurrcmt  angelus  Dei  di/ferre 
eum  in  via.  Ubi  priiuo  notaiiduin  est  qiicinadinoJum 
dixcrit ,  trciliit  eit  Deue^  et  insurrejat  angeiuM  Dei :  nec 
intcrposuit  iralum  Deuia  niisi^se  angelutn,  scd  lan- 
qu.iin  in  aiigelo  iratum  Deum  signmeavil;  quoiiiam 
▼criias  cl  jiisii:ia  Dei  irasci  angelum  fccit.  Nani  ifistir- 
remt  qiiod  dictumest,  utiquc  commotione  intelligen- 
dum  cst.  Doinde  quod  ait,  differre  eum  intta,  quod 
gncce  posilom  cst  ZudhtUh ,  boc  et  in  cnnsequ(,*nlibu8 
ilicil  ipse  angelus ,  Et  eece  ego  exii  in  diiationem  tuam^ 
abi  grxcus  liabet  iw^ol^v.  Ubi  rortassis  accusaliu  coii- 
gruciitius  inlcHigilur,  ut  hk  quod  dictom  est  differre 
emm  in  via ,  accusare  acelplalur.  Unde  creditur  cilim 
dbbolus  appellalus ,  lanquam  aecosator  laime  diccii- 
dus  sil :  iion  qiiia  nemo  possit  eiiam  bcne  rccleqiie 
nccosarc ;  scd  quoniam  diabolus  amai  accusare ,  uti- 
que  iDvideiilia:  siimulis  agiiaius,  qiiale  illi  in  Apoea- 
lypsi  tcslimoAium pcrbibetur  (Apoc.  xu,  9,  iO).  Po- 
siliim  cst  aulcmlioc  verbiiro  et  in  coniooilia,  uiido 
biinuni  essc  non  dubium  esi,  sobcadeni  significalio- 
Jie,  vcl  ccrle  vicina ,  ubi  de-patro  inlo  diciiur  filio : 

oralioiiein  spc^rat  inveuisse  sc» 
f^differalte. 

{Teremta  U  iudr.^  aei.  %  seen.  4.) 

Stlcl  antem  liic  intelligi,  djfferat,  relut  liacatque 
illac  rcrat  lcmpcsUite  verboruin,  quasi  disceipal  cl 
<lissi|iel;  qiiod  oii.'|ue  illo  accosando  vidcbatiir  esse 
bclorus.  Scd  etsi  differre  eum  in  via  s:c  intcllcxcri- 
miin,  qiiia  dislulit  angeliis  ejus  resiiiiaiionem  remo- 
rando,  ul  cl  quod  opus  erat  ct  dcmonsirarci,  ci  di- 
ren*l;  non  aiisarda  csl  hujus  verbi  ctiani  siib  ista 
Bignificadoiic  |rosllio. 

L.^lb.  xxn,  23-29.]  Et  cum  vidissei  asina  angetum 
Dei  renstentem  in  via ,  et  evaginaium  giadium  in  manu 
ejus ,  et  detlinavit  aslna  de  via ,  et  ihal  in  eampuni. 
Canipus  Istc  adhuc  cxtra  nwccrlas  vincarum  fuit.  Et 
fercussit  a^nam  in  virga^  ut  eorrigeret  eam  in  via.  Et 
«fclfc  ang^s  Dd  in  sukis  vinearum ,  maceria  hlnc ,  ei 
maceria  Idne.  Merllo  quxritur,  si  binc  alqitc  inde  roa- 
ceria:  lii  medio  poneliani  viani ,  sicut  ficri  solct ;  qoo- 
modo  ibi  stans  angcliis  dicitor  stetlsse  in  sulcis  vinea- 
i^ !  neque  cnim  in  vb  Inier  macerias  potucrunl  suld 
etse  vinearum.  Scdordo  verborom  est,  ut  eorrigerei 
«m  in  via ,  tii«cma  hine ,  ei  maeeria  Mnci  lii  liae  cnro 


vb  corrigerc  voluil  asinam  Italaam,  iil  inlcr  maccrias 
amlNilaret.  inlerpositum  efttautem,  £f  steiii  angeiu» 
Dts  in  suicis  vinearum ,  in  iiiia  sciiicet  vineanim »  qii» 
in  medio  ponebant  vbm.  Ei  eum  vidissei  asina  ange- 
ium  Dd ,  compressitse  ad parieiem,  id esi ad  maceriam 
illius  uiiqiic  vlnea! ,  in  qua  non  erai  angclus,  qiioiiiam 
ab  aib  parte  erat  in  sulcis  vineanim.  Et  compressii 
pedem  Baiaam  ad  parietem,  et  adjeeii  adhue  ecedere 
eam.  Ei  apposuii  angeius  Dei,  et  adjidens »  substitii  in 
ioca  angusto;  jam  non  lii  solcis  vinearum,  sed  inlcr 
ipsas  macerias,  id  est  in  via  :  in  quo  non  fmt  declinare 
dexiram  *  neque  siidstram.  Et  cum  vidissH  asina  ange- 
ium  Dei .  consedit » sub  Daiaam.  Cassa  cnini,  relro  m  n 
ibal;  iii  pariclcm  non  se  premcbnt,  quoniam  non  :ib 
aliera  partc  lcrrebaliir,  scd  in  nicdia  via  iii  angusto 
angelus  erat :  rcstabal  crgu  ul  subsidcret.  Et  iratus  tst 
Balaam^  et  percutiebat  asinam  virga.  Et  apeniii  Dcus 
os  annce^  et  aii  ad  Baiaam:  Quid  feei  Hbi,  tinia  ;;«•- 
eussisA  me  tertio  lioc?  Et  ait  Balaam  amnm :  Quia  ifiu- 
sislimihi;  et  si  haberem  gladium  in  iummmea^jtm 
transfixisscm  te.  Niniinim  istc  Unta  copidilalc  rcreb.i- 
tur,  ot  ncc  latili  monsti  i  miracolo  lcrrcreliir,  cl  rc- 
spondcrei  qii:isi  ad  lioinincm  loqiicns ,  cuin  Dciis  uli- 
quc  non  asinx  aniniani  in  nalurain  ratioualcm  voriis- 
sct,  scd  quod  illi  placucrat,  ex  illa  sonare  fcdssct,  :id 
illiiis  vei>nnb:ii  cuhibcndam  :  illud  fortasse  pncfigu- 
rans,  quia  siulia  niundi  clecturus  CRit  Dcus,  ut  con- 
funderet  snpicntcs  (I  Cor.  i ,  27),  pro  lilo  spirituali  et 
▼cro  Istracl ,  hoc  est  promi^sionis  filib. 

LI.  [Ib.  xxiii,5.1  £l  factus  est  Spintus  Dei  super  iUum; 
id  est ,  soper  Bnlaam.  Non  facius  csl  SpiriiuslK*i,  Uin- 
qoam  foctura  sil  Spirilus  Dci ;  sed  faeius  estsuper  itlum^ 
id  esi,  liicium  esl  ut  sopcr  illum  esset :  qiiomodo ,  C^ni 
posi  me  veuit ,  mite  me  factus  esi ,  id  esl,  f;ictuiii  est  ui 
anle  me  essel ,  ot  prxponeretor  niihi ,  quia  pnor  me. 
iiiquil,  erai  {Jomi.  i ,  30) :  el  sicul,  Dominus  faelus  est 
adjutor  nteus  (Pm/. xxix,  ii);  non  eiiim Doniiiius 
faclura  osi ,  scd  faclum  est  ut  mc  adjin-aret :  et ,  Fa- 
cius  esi  Dondnus  refugium  pauperum  {Psai.  ix ,  iO),  id 
csl ,  foduin  csi  ul  ad  eiim  rcfiigcrent  pauperes :  ct, 
Pacia  est  super  me  nmnus  Domini  (E»vA.  i ,  3,  ct  lu, 
22) ,  id  esit ,  facium  est  iii  super  nie  essel ;  ci  niulia 
lalia  in  S^rlpluris  reperiunlur. 

LII.  [Ib.  XXV,  4,  7,  8.]  Et  dixitDominus  ad  J/oy- 
sen :  Aecipe  duces  popuii ,  ei  ostenta  eos  Domino  contra 
solem;  et  anferetur  ira  animalionis  Domiui  ub  Israei. 
Iratus  cst  Dcus  dc  fomicalionibus  isi^»l ,  ct  caniali- 
bu8  et  spiriltialibiis;  nam  cl  flliabus  Moab  se  impudice 
misciicratit ,  et  idolis  foerant  cimsccrati :  hoc  ad  Moy- 
leii  dixit,  ot  osleiiUirct  Doinino  doees  populi  coiitra 
Sidcm.  In  quo  vcrlio  intcliigitur  cos  jussos  esse  cruci- 
figi ,  ul  lioc  tit ,  Oslenta  eos  Dondno  couira  solettt ,  id 
est  p.ibm  in  conspicuo  Iticis  litijus.  Nam  graxus  ait 
iro(f«2ccv/i«rc9oy ,  quod  dici  posset,  Exeinpla;  qub 
iwfdi8cr//u(  cxemplum  diciiur.  Nam  prxier  Scptuaginta 

I  AjnMf  ixx^kdapelidn,  et  alicns. 

•  sie  ifos.  Juxu  I AX.  At  edtti,  m  ^wiiiaii  fMC  deeHnare  in 
dexteram. 

*  EdiU,  concliU.  Uss.  vcro,rofitrtf/j^ :  arod  LXX,  SKneckvk- 
ihisem. 


74S 

laterpielcs»  AqiiiUi  |NTkibilur  ilixUso,  roti/l^e.vd 
pAiiiit  iunMm  configt^  quoil  est  «i^ic«|*v;  Syfnuiacbus 
auliHU  vcrbo  cviJenliore»  $u$peniie,  Miruin  csl  sane. 
quod  Scripiura  narrare  deslilerit  ulruni  b(ic  fucrit  es 
praK^eplo  Domjni  impkHuni :  quod  conlcmni  poliiisse 
iioo  vUleo«  aut  si  conicmptum  cst,  inipiine  contemiii. 
Si  aulem  factuin  cst  el  kiciluin ,  rur  ci  co  qiiod  l'bi- 
leos  lilius  Elcazar  translixit  adullcros,  |ikicalum 
fiiissc  Dominuin  Scriplnra  lCi^Uitiir,  pLiganique  oes- 
sassc ;  qunsi  criicinxis  ducibiis,  sicul  pruHM^pcral  Donii- 
niis,  adhiic  indignalio  pcrscverans  alio  uiodo  pki- 
caiida  \idcrelur  :  cuin  prociil  dubio  falsum  csse  non 
possct ,  qudd  |ira^iiinili:ivcral  el  pniiniscral  Domiiiu:» , 
dicciis,  Accipe  duct$  popuU ,  cl  oitenla  eo$  Domino  con- 
ira  MoUm ;  ei  avcriciur  ira  aniiualionis  Domini  ab  liraelf 
Si  crgo  factuin  crat.  qiiis  dubitcl  inini  Domiiii  a  ;er- 
s.im  fuisbc  ab  Isracl?  Quid  ilaqnc  opus  cnl  ul  adhiic 
Pliinces  ad  placanduin  Dcum  bic  in  adullcros  vindica- 
Kt«  cit|uc  lestimoiiiuin  Scriplura  pcrbibcret  quod  eo 
uiodo  placavcrit  Doiiiiiiuin?  Nisi  forlc  iiitclligamus » 
cum  illiid  dc  ducibus  populi  Moyses,  quod  pr.ccepcrat 
Douiinus,  inipicrc  dispoiicrct,  cum  voiuissc  cliain  sc- 
cundum  Legcin  lalia  puiiirc  flngiiia  cl  sacrilegam  au- 
d.iciam,  ut  juberct  qiuinquc  intcrliccre  proximuni 
suiiin  diis  alicnis  ni:laric  consccraiuin ,  alqiic  inlerca 
ctiam  iilud  Phiiiees  faoen  l,  »c  sic  ira  Doinini  jam  pla- 
cala,  iioii  opus  fuisse  duccs  p  i|'Uli  criiciligi.  Uxcsane 
sevcrilas  illi  lenip«iri  coiigrun ,  quaiilum  malum  sit 
foruicatioiiis  et  idololalria*,  prudenliuin  lidcisatis  evi- 
dcntcr  oslcndil. 

Llll.  [Ib.  xxvii,  i3,  li.]  Eam  causani  morlisMoysi 
dicil  Doniinus ,  quniii  cliain  fralris  cjus.  AiiilMibus 
ciiim  ciiam  boc  aiilc  prxdixoral,  qiiod  idco  noii  iiiiri- 
renl  cum  populo  Dei  iii  tcrrani  promUsioiiis,  quia  iiou 
euin  sanclittcaverunl  coraiii  (lopulo  ad  aquaiii  conira- 
diciioiiis  (  Num.  xx,  12);  id  est  quia  dubiiavcniiil  de 
dono  cjiis,  qiiod  possd  aqiin  dc  pi*ira  profliicrc,  siciit 
cxposuimus  in  eo  ipso  Scripturx  hico  ( Supra,  quttii. 
19).  Uujus  autcm  rci  myblciiiim  dalur  inlclligi.  quia 
iiec  saccrdolium  quod  pi  ius  iui^tilulum  csl,  cujus  pcr- 
sonani  gorcbat  Aaron,  ncc  ip.sa  Lrx  cujus  pcrsonain 
gercbai  Moyscs,  inlrodiicunl  populuni  Dci  iii  tcrraiii 
ba^reditalis  xternx ;  scd  Jcsiis,  in  qiio  lypiis  crat  I  o- 
mini  Je>u  Cbristi ,  id  cst  grnlia  pcr  fldeni.  Et  Aaron 
quideni  ante  defuiicltis  csl ,  qiiam  Isracl  bi  aliiiuam 
parteni  tcrnc  promissioiiis  inirarct;  lloyseaulcm  ad- 
buc  vivciile  capla  cst  lcrra  Amorrliaiorum  ntqiic  pos- 
scssn,  sed  Jord<incin  ciiui  cis  nnu  cst  irniisirc  |icnuis- 
siis.  Ex  aliqiia  cniiii  parlc  Lcx  oliscrTaliir  in  fldc 
christiana.  Ibi  cnim  siiiit  etiam  praxcptn,  qu»  bodieqiie 
observarc  Cliristiaiii  jubemur.  S:ici'rdoljum  vero  illud  et 
sacrificia  nullam  partem  tcncnt  liodic  fidci  christinnx, 
liiisiqiiod  in  iinibris  fuluroruni  aciant4|iic  IransaciasunL 
Cum  voni  aiiibobu<«  fratribiis,  id  csl  Ann)ii  ei  Moysi, 
diciiiir  ut  apponantiir  ad  populum  suuin,  maiiifrstum 
cst  iion  esse  in  illos  iram  Dcf ,  qiix  sepant  a  pace 
saiicLc  socieiaiis  a*icruae.  Unde  mauifestator,  non  so- 
luni  oflicia,  scd  eiiatii  inortes  eoruni  signa  fuisso  lu- 
turorum,  iion  «iupplicia  iiidigiialionis  Dci« 


QUiESTIOiNUM  S.  AUGUSTLM  W  HEPTATEUCUUM 


m 

LIV.  [Ib.  XXVII,  18, 19.]  Ei  l^utu$  e$i  ihnmuk$  §i 
Mo^$en,  dicen$  :  Aceipe  «d  leip$Mm  ietmm  fUium  Nam, 
haminem  qui  kabei  Spiriium  in  $eip$o;  ei  impMrn  mu- 
uu$  iua$ $uper  eum,  ei$Uiime$  eum  m  emupectu  Eienmi 
$acfrdoii$,  et  mmtdabi$  ei  m  emupeetm  mm»  apm§o§m^ 
elc.  Noiaiuluin  cnl,  quod  ciim  jau  babcrel  Spirituai 
iii  seipso  Jo>u  Nave,  sicut  Sciiplura  teslaliu'  ( ubi  nwd 
aliud  qiiam  Spirilom  saiiclum  debemos  aGCt|iere?  boh 
enini  de  spiritu  bomuiis  lioc  dicerel,  qucm  nullos  eni 
qui  iioii  linbcbal),  jiissus  csl  lamcn  Moyses  ri  nianas 
iniponcre ;  iic  quisqiuim  lionio,  qiinlibel  pRrpollens 
grniin ,  s.irraniiMita  *  onnsecrnlionis  aiideat  rnaisare. 

LY.  [  lli*  xxvii,  20.]  Qiiid  est  qiiml  cuin  Dcus  pne- 
cipcrci  Moysi  dc  Jcsii  Nnvo,  ait  inter  ca^tera,  Ei  dM$ 
de  gloria  iua  $uper  eum?  Nam  gra!ca  bicuiioiie  t<9  U' 
(<{  halM't,  qiiod  lanluiiidcni  valct  ac  si  diceret  ifcf/o- 
ria,  id  esl  «ni  xf,i  ic{^(.  Latini  nulcm  nonnuUi  uiler- 
prctnii  sunl,  dabi$  gloriam  tuam;  iion,  degloriatuM» 
Scd  h\\e  illud  oss(*t,  ui  gioriam  tuam  diccret,  noa  idco 
cam  iion  babiliinis  eral  Moysos;  nec  qub  dixii,  tfi 
gloria,  ideo  niinutum  cst  qiioil  bnbebaL  Sic  cniw  ac- 
cipieiiduni  cst,  ac  si  dicorcl,  Fncics  eum  soctun  glo- 
rio:  liia: :  iion  aiitcm  biijusmodi  res,  qiiasi  partililer 
diviw,  niiniiiiiilur;  scd  tola!  suiii  omnibuSy  totx  sin« 
gidis  qui  cariim  liaiicul  sociclalom. 

LVI.  [  11».  XXX,  5.]  Uomo^  homo  quicumgue  rorerit 
roium  Donuuo,  aulxJMrurcril  juramenium^  aui  de/ime' 
ifl  dcfmilionem  de  auima  $ua,  noa  profunMt  verbum 
$uum :  omnia  quacumque  exieriui  ex  ore  eju$  faciet.  Mon 
boc  ad  omncin  jiu^lioncm  pcriinet,  S4*d  ad  eam  uld 
qoisqiie  dc  aiiiiiin  sua  vovcril  aliciyus  utique  rci  absli- 
neniiam,  qiia  ci  liccbal  uti  pcr  Legem.  scd  per  votiin 
sibi  i|>8e  enicil  non  liccre.   . 

LYII.  [  Ib.  X»,  4-6,]  Si  autem  muiier  ooperit  votum 
Domino^  aul  defmcrii  definilionem  in  domo  potri$  mi 
in  juccntuic  $ua^  et  audierit  palcr  eju$  voio  ejuo^  et  do* 
pnilione$  eju$,  qun$  definirit  adver$u$  animam  $auim^  e^ 
tacucrit  paier  eju$;  et  $tabunl  omnia  vota  eju$^  et  omm$ 
definHione$  eju$,  qua$  definivit  adver$u$  amimum  $mam, 
mant-bunl  ci .  Si  auiam  obnuen$  aimuerii  paler  ejmo^  ^- 
cumque  die  audierii  omiita  voia  eju$^  et  defimthmto  4m$^ 
qua$  defiuivit  adver$u$  animam  $uam ,  nom  $l^umt :  et 
ihminu$  emundabit  eam^  quia  abnuit  paier  eju$.  Qno- 
ninm  quidem  de  muliere,  qux  adhuc  in  juveiitute  soa 
in  doino  patris  esl ,  loquilur ,  merito  bie  qnsriinr 
ctiniii  de  voio  virgbiitaiis ;  mulieres  quippe  etiam  vir- 
gini^  in  Scriplura  appelUiri  solerc  nolissimum  est :  ol 
videlur  oliam  Apostolus  de  patre  loqui,  cum  dicit, 
Servei  virginem  $umn;  et,  Dei  nupium  rirgimem  $mmm 
( I  Cor.  VII,  57,  38 ),  ei  cxicra  boc  modo  :  nbi  noii- 
iiulli  intcllcxeruiil,  vinjinem  simm,  virginitatem  siiam; 
niilla  lamen  hoc  simili  Scripiurarum  locuiione  denion- 
strant,  cum  sil  iniisiutissimn.  Qiiod  auiem  ail,  mdvn^ 
$u$  animam  suam^  imn  sic  accipicndum  est,  quasi  ani- 
ma;  noccat  ulibiis  voiis ;  sed  adver$H$  animam  didtur, 
adversns  animalem  dclecutionem,  sicut  etiam  de  jo* 
jnnio  pnccipicns  siipcrius  ait,  Ei  afiigelie 
$ira${Xum.  xxix,  7). 

1  Ediil,  tacrffmmlioii.  Hss.,  $acrmmemim.  •  . 


7iS 


UBER  QUAfiTlJS. 


7t6 


LVlll.  [Ib.  XIX,  6.]  Quoil  aulem  ail,  Et  Dominu$ 
eiimndabii  eam,  quia  abHmi  pater  e}n$;  emuudabit  itixit, 
a  voif  non  implcli  crimine  absoftel :  aiciil  in  muliis 
locit  diciiur,  Et  muudabit  eum  nieerdo$ ,  Id  esi  iiiuil- 
duni  liabebili  mmidum  judioabit ;  tleuti  est  el  illud » 
MundatioM  mn  mundabi$  num^  Id  etl,  Non  dicet 
mundum  eum  qul  immundut  etc. 
.  Ll\.  [ib.  Hxx,  7.-16.]  Si  autem  faeta  fuerik  tiro^  H 
tta  eju$  $$tper  eam  $ecmidUHi  di$tinciionem  labiorum 
eju»,  iiuanta  defitriiii  adver$u$  animam  $uam;  eiaudie- 
rH  rtr  eju$,  ei  tacuerit  d  qmcumquB  die  audierit  :  ei 
ila  $ittbunt  omnia  vota  ejn$  f  et  defiwtion€$  ejus ,  qutu 
definiwi  adver$n$  animam  $uam,  $tubuui»  Si  anteni  ab- 
nuen$  abnueril  vir  eju$  in  quacumque  die  audierit  Otnnia 
vota  eju$ ,  el  definiiionee  ejH$  ,  qna$  definivii  ad»er$it$ 
ammam  $uam^  non  manebunt :  qMniam  vir  abnnii  ab  ea 
ei  Dominuo  mundubii  eamt  Feminam  sub  fKilre  anie- 
quam  nubat,  ct  subfiro  mi|itam,  iiolult  Lex  ita  vovere 
aliquid  Deo  adrersut  «niuiam  suain,  id  esi  ki  nliquarHm 
renim  licitamm  aiqne  c^HHx^ssariim  ab&tiheniia^  ul  in 
ei.dcmvoiis  feminea  valenl '  aueloilias ,  sed  virilis; 
iia  ttt  M  adhuo  lnna|itas  jatn  concetseral  |tater  voLn 
{«rsolvert^  ti  anlcqoaim  persolveril  mf[>serit,  el  viro 
ejuffboc  cogirilBm  non  ptocverii,  nou  pper^lvat,  et  sil 
oiiinlno  tind  peccdio «  qoia  Domiiitif  mundabit  eam , 
ticut  dicil,  id  est  nuindam  judicabil :  lieqiio  hoc  con* 
ira  Deum  fliri  puiamdom  cst,  eum  ipse  l>SHt  lioc  prse- 
c«perit,  ImcYeluerU. 

Sequitiir  autem  de  vidult^  tel  a  fih)  abjectls,  id  esl^ 
iiofi  tub  poiesiate.Tiri  eonttitQtit,-  iin  palris ;  et  e»- 
rwn  volM  ad  pGrsoWendum  llbera  «ste  dieit  hoc  medo : 
Eipotmm,  Inqnil,  «HfMr  eiexpukm,  qutBeumque  voverH 
aducrouo  animam  munm ,  manebunt  eii  Dchide  dicH  do 
DHpiA,  tl  in  d^imo  vlrl  tul  jam  eonsitluiii  aliqtiid 
i;do  vcNTorii.  De  ilhr  enhn  prius  diiorat,  quoe  iii 
donK»  pairis  toverat ,  ^t  aniequam  redderet  ira* 
paorai.  De  imc  ergo  qme  iri^  domo  martfi  vctii,  ita 
kMiuitur  :  Si  miem  in  domo  firi  ^u$  voiam  ejue^ 
mu  defaiih^  qum  admwae  animam  ejai  dum  Jure- 
imrando;  et  audieritmr  eju$i  ei  ioeuorii  d^  et  non  at^ 
nmerii  d;  d  tla6iiiil  omiria  vota  ejiff ,  ei  omnc$  deftni" 
tioaeo^  qaa$  dofinioii  adver$u$  animam  $uam ,  f/a6Niit 
ado€r$ia»  eam.  Sb  autem  eireumauferenM  oircumauferat 
uir  etjuOf  quacaatqae  die  uudierit  (wtnkr,  quacumqne 
eakvinf  ex  labii$  eju$,'$ccundum  vota  eju$  et  eeeundum 
definitioneOf  qwe  ad»er$a$  animam  eju$,  non  manent  ei : 
vir  eju$  fiir4umttb$lulitf  ei  Dominuo  mundabit  eam,  Omne 
toium  et  onme  Ju$jurandum  vinculi  affHgerd  ammam , 
vir  eju$  $uuuei  el,  et  vir  eju$  circufiMfifet,  Si  autem 
taeette  tacuerit  ei  diem  ex  die^  ei  etatuet  ei  omnia  vota 
ejn$,  et  definitionee^  quw  $uper  ip$am,  $tatuei  ei ;  quo^ 
niam  tacuit  d,  die  quo  audivit.  Si  atitem  circumauferene 
eircumauferat  vir  eju$  po$t  diem  quem  audivit ;  et  acd' 
ftet  peccatum  $aum, 

Ifanifettum  ett  ila  vuluisse  Legem  rcminam  esse 
tub  viro,  ut  nulla  vota  ejut,  qax  abslinentix  cnusa 
vuverit,  reddanturab  ea,  nisi  aiictorvirfueril  pcrnut- 

^  Am.  Er.  ei Lov.,  non  pnwaieat.  rjti.. non  valnn.  Abeal 
nott  a  lbs.«  e  quibut  plarlqoc  babeni,  vakat. 

Sanct.  A>'GUST.  III» 


tendo.  Nahi  ciim  ad  pcccaliim  cjusdcm  vlri  pcninoie 
voliierif)  si  prius  |icriniscrit,  cl  poitca  probibiierit ; 
ctiani  hic  lamen  non  dixil  ut  faciat  mulser  quod  vove- 
rai,  quia  permissa  prius  a  viro  fuerat.  Viri  dixii  este 
peccatum,  quia  abnnil  qiioiJ  prins  concesscrat :  noo 
tamen  miiUefi  vel  ex  hoc  pcnni:  suni  dcdil^  ui  cuni 
prius  ei  vir  concesscrit,  poslea  si  pmliibucril,  coiilc* 
mnaiur. 

Uirum  auiem  isia  cliam  nd  vota  coiuinentlas  ct  a 
coiicubitu  abslincnliaf  periiiicaiii,  merito  qua^ritur, 
nc  forte  ea  tahlom  intelligendn  sintadversus:u)iinam 
vtivcri,  quae  suiil  in  cibis  el  poijoiiibits.  Qiiod  vidctur 
ct  illud  signiflcare,  ubi  Dominus  ait,  iVoftne  anima 
pin$  e$i  quam  e$ea  (  Matth,  vi,  25 )  ?  Cl  cum  dc  jejunio 
praccipitor ,  ita  pnccipitur ,  Apigetie  anima$  ve$tra$ ' 
( iYHin.  XXIX,  7 ).  Ne^clo  auiem  ulrum  nlicubi  legi  pot- 
sil,  adversus  nnimam  dici  votum  qu(Hl  de  ab.^tlnentia 
coiicobllus  fiierit :  niaxime  qnia  cum  liic  l^x  aociori* 
tmcm  viro  tribuat,  non  mulieri  qiix  viro  subditi  cst^ 
ut  liinc  persolvcnda  sint  vola  mulicris,  si  vir  appro- 
bnverit ;  si  autein  reimcrit,  non  debenntur :  A|>osto- 
ius  lainen,  cum  de  concuiiitn  conjitgaUrum  loquere- 
Imr,  non  ibi  majorcm  aiiclorilaiem  viro  qunm  fcmtn» 
dedit ;  sed,  iJxori,  iiiqiiil,  vir  debitnm  reddat^  $imiliter 
et  uxorviro :  uxor  non  habet  potcotatcm  corporir$uit  $ed 
vit;  $imiliter  autem  et  vir  non  liabet  poteetatem  corporU 
$ui,  $ed  mtdier  ( I  Cor.  vii,'  5, 4 ).  Quamlo  crgo  hi  bac 
repnrcm  utriusqueesse  voluii  potesi:»tcm,  pulo  quod 
nobis  iiilclligenditm  insinucl,  isiam  dc  concumbende 
vel  non  concuinbendo  regulam  non  pcrtincre  ad  ea 
voUi^  ubi  non  habenl  pnrcm  vir  ct  mirlier  potestaten« 
sed  vh^r  niajor  csl,  ac  propc  ejus  solhis  est.  Nuii  etiiin 
att  Let  virum  noii  dcbore  reikiore  vola  sua,  si  uxor 
probibtterit ;  sed  nxnrem,  si  vir  prohibucrit.  Uiide 
non  mihi  vidctnr  in  hnjusmodi  volis  el  dcfiiriiiombut 
aiqiie  obligationibus,  quae  advcrsus  aniniam  fioai, 
etiam  ista  debere  accipi,  quae  iitter  tc  vir  ei  uxor  do 
concumbehdo,  vel  de  abstincniia  concumbendi  placi- 
la  babuerini. 

Deinde  quhi  et  isia:  justificaiionee  dicuntor,  et  me- 
mlnimus  in  illis  jusiificationilnis,  fpne  in  Exodo  sub 
lioc  noininealiae  commem<iranlur,  mulla  pnrcipt,  qiiae 
accipi  ad  proprictatein  mm  possinl,  ncc  in  Novo  Tc- 
siamenlo  observcnlur ;  sicul  deaure  tcrvi  pcrtuiuien- 
da  {  Exod.  XXI,  G),  ct  si  quid  ejusniodi  cst :  noo  ab- 
surdc  etiam  bic  aliquid  figurale  diclum  mteliigitor, 
nt  qnontam  sunt  inult;e  abslinenlix  cerimonianim 
irralionablfei,  et  aliqiiaiido  ctiam  inimicse  verititi, 
hoc  furtasse  bic  iiiticliigi  voluerit ,  tunc  ralas  es^e, 
cimi  ralioDnbiles  fuerinl ;  lioc  cst,  cum  eas  npproba^ 
verit  ralio,  qu;e  ad  vicem  viri  debet  regere  omneni 
animalem  molionem,  qusc  fil  non  tanium  iii  ap|)etcii- 
do,  vcrum  eliam  in  abstinendo  :  ut  si  inentc  ei  raiione 
deceroitttr,  lunc  fiat ;  si  autcm  improbalur  consilio  ra« 
tioniSy  noii  fial.  Quodsi  ratio  quod  prius  rccle  facicn- 
dum  esse  decrevcrit,  |»ost  iinprobet,  sil  pcccatum 
consilii :  ctiam  sic  lanicn  nnnnisi  rationi  molio  illt 
conseiiilat. 

LX.  [Ib.  XXXI,  5,  G.  [  Quid  csi,  Et  nu$ii  eot  Uo^tea, 
(Vingt^tialreJ 


ni 

mlte  ix  trihn  d  mile  ex  Irtbu  cum  tirtuU  eoriim? 
Utrum  Tirliilcm  corum  vull  inldligi,  priiicipcs  conim  ? 
an  virUilcin  a  Domino  eis  daum,  vel  pcr  ipsum  Moy- 
sen  impeiral.im  ?  on  polius  Yirttitem  corum  dicil  *» 
ea  quibus  virtus  eorum  sustenurciur  ? 

LXI.  ( Ib.  xixi,  8.  ]  Potcsi  vidcri  quTslio,  quomo- 
doqiiandolsraelitx  lladiaiiiuns  debcllavcrunt,  intcr- 
lccium  dicatScriptiira  B.)Ia:im,  qui  riierat  conductusad 
iiialediccnduiu  pnpulum  Israel :  cum  superius  qiiando 
i»ciiedicerc  conctus  c&t,  iia  camdem  actioncm  Scri- 
plura  coiiclnsority  cum  nit,  El  surgem  Dalaam  abitt 
rerer$u$  In  locuin  stitfnt,  et  Balac  abiit  ad  $emetip$um 
{  A'iim.  XXIV,  25).  Si  ergo  redierat  ad  locum  suum 
Rilanm,  qiiomodo  hic  intcrfectus  c-t,  cuin  de  tam 
lon^Muquo,  id  cst  do  Mesopolamia  veiicrit?  An  fortc 
revcrsiis  est  ad  B.ilac,  et  lioc  Scriptura  non  dixit  ? 
Ouaiiqiiam  etinni  possit  in  locum  suum  rediissc  intcl- 
ligi,  (|Uod  ab  ipso  loco  iibi  sacriflcia  fnciebnt,  in  cum 
locuin  revcrsus  cst  iinde  illtic  cxicral,  id  cst,  nbi  tan- 
qikim  percgrinus  liabcbat  bospiiiuin.  Non  cniin  di- 
ctuni  est  in  doinum  suam,  aut,  in  palriam  suam ;  sed, 
in  locum  $imm.  Ilabct  autcin  ct  quisqtie  peregrinus  lo- 
cum  suum,  ubi  ad  teinpusbabitat.  De  ipso  autem  Ba« 
bic  qui  cum  conduxcrat,  non  dictiim  est,  ad  locum 
fiuuni,  scd,  ad  $emetipsum ;  id  cst,  ubi  dominaus  lia- 
bitabat.  Possct  ergo  dici  adloeum  suum^  et  dominaus, 
et  (icregrinus  :  ad  $cmctip$um  aulem,  non  video  qiio- 
niodo  possct  dici  pcregrinus,  cum  ad  bospitium  suum 
venisset. 

L\il.  [Ib.  ixxi,  9.]  Et  jnadam  egerunt  muiierc$  Ma- 
dian^  ei  $uppeUectiUm  eorum^  et  pecora  eorum^  ei 
omniaqum  po$$ederant,  et  rirtutem  eorum  deprctdati 
sunt.  Cnm  jam  dixissct  mulieres,  supellectilcm,  et  pe- 
cora,  et  oronia  qus  possidebant ;  quid  deindo  addit, 
et  virtutem  eorum  deprccdati  $unt  f  Nimirum  eniin  bxe 
intclltgenda  est  virtiis,  de  qiin  et  siipra  dictum  cst, 
inisissc  millenos  de  singiilis  iribubus  cum  virtutc  eo- 
rum.  An  fortc  cibus  quo  susteiitabantur,  virttis  eoruin 
appcllata  cst,  quo  subministr.Uo  vires  suppctunl,  ct 
qiio  subtracto  vires  denciiint  ?  Undc  pcr  prophclam 
Deus  cum  minarctur,  nit :  Auferam  virtutan  pani$^  et 
vhrtutem  aqua  ( l$ai,  iii,  1 ).  Et  Moyscs  ergo  cum  anno- 
na  miscratillos  milicitos,  quod  dictumest,  cwn  virtu- 

*  Edili,  virtutem  eonmiy  qiiia  dedtt  ea  qnihm  virtns,  elc. 
SubttUiuinnu  lcclioiicin  Uis.  uisi  ((uod  cx  iis  uuiniuUi  lia- 
bent,  quibu$  vutu$. 


QUiESTIONUM  S.  ArCIJSTIM  IN  nEriATEUCIIUM 


741 

te  corum ;  ct  isti  Madiniiitis  tIciIs  ellam  koecnrmnit- 
ter  CTtera  ruerant  deprxdali. 

LXIII.  [Ib.  XXXI,  15,  i^.]UUfuldvmfica$tls  mmufo- 
mininuin  f  llctc  enim  fuirunt  fitiis  israet  \  MnmtfM  wr. 
bum  Balaam,  ut  reeedere  faeereni  ei  de^pieere  verbum 
Dondni  propter  Phogor.  IIoc  consilium  malignum,  ul 
cis  .id  illcci*bram  reininae  supponereniur,  pcr  qnas 
non  soliim  corporaliicr,  sed  ctium  spiritaaliier  in  ad- 
oraiidoidolo  romicarcntur,  qiiando  dederit  Bala.iiu 
Scri|ilura  noii  dixil ;  et  tamen  apparei  fncluni  esse, 
cum  hic  cominemoratur.  Sic  ergo  iioluit  et  redire  ipsa 
llilaam,  qui  jam  ierat  in  locum  suum,  ut  non  tocam 
ejus  *  intelligamus  peregrinalionis  hospilium ;  qua«. ' 
vis  hoc  Scriptura  lacucril. 

LXIV.  [  Ib.  XXXV,  1!,  12.  ]  Quid  csl  qnoil  ail,  Ei 
erunt  civitate$  vobi$  refugia  a  vindieante  sanguinem^  ei 
non  morietur  i$  qni  occidit,  quoadutque  siel  in  cmispittu 
sgnagogm  injudicium  ;  ciim  dc  iisioqualur.  qai  nolen- 
les  occiderint,  et  alibi  dicnl,  innc  unumqiienique  in 
Lili  causa  conrugicnliiim  cxire  liberuni  de  Givilatei|uo 
confugcrai,  nim  saccrdos  maxiinus  luerildcrunclus? 
Qiiomodo  ergo  bic  dicil,  Et  nan  morletmr  is  quiaeddU^ 
quoadusque  stet  in  conspectu  sgnagogm  in  judidmn  ;  nU 
si  quia  ideo  Judicaiur  ut  lunc  ei  liceal  csso  in  dTitale 
rcfugii,  si  nianifestum  racium  rueril  in  Judicio  qyud 
nolons  ocfldcril? 

LXV.  [  Ib.  XXXV,  19, 12.  ]  Qiiid  cst  qiiod  ail,  Qti 
vindieat  sanguinem,  ip$e  interficiei  konucidnm  ;  eum 
occurrcritei,  i$te  intcrficiet  eum  t  Sic  enim  sonal  aa|e 
intolligcntibus,  quasi  passim  el  sine  judlcio  d:iia  ftie* 
rit  ultori  mortis  propinqui  sui,  licenila  ocddeiidi  ^nt 
iiiterrectorcm.  Sed  hoc  iiitclligi  voluit,  quia  secuiMlimi 
id  qtiod  supra  dictum  est,  qui  occidmi,  coafugial  ad 
unnm  de  civitniibus  reriigiorum,  quoadaiqiieilel  ia 
Jiidicium,  ne  auic  inventus  a  propinqoo  ooddalor; 
quia  ctsi  nolensoccidii,  prcterilbiseivilales  Inveatos 
occiditur.  Cum  vero  iu  judicium  tieteril  In  aliqaa  ci« 
rum  civitatum,  ctjudicatus  ruerli  homicida  Inaliqna 
caruin  in  qu^s  rugcrcconcedilur,  esseibl  non  tinitnr; 
tum  dcmuni  Jnm  judicatum ,  nbieumqiie  coniperlnm, 
propinqiio  iicet  occidcre.  Nequc  enim  opns  eti  enm  ad 
jiidicium  diMluci,  curo  Jaro  ruerit  Judlcatus  honiiddt, 
et  propterca  do  iliis  civitatibus  piilsuttil. 

I  lii  editis,  Hoc  enim  feceruni  fiHi  israd.  In  Utt.,  Am 
eiiiin  (scilicet,  rcminiua)  fuervnt  filH$  israei.  Apud  IXIL 
aiaui  giur  isan  lai»  kutns  israeU 

*  8ic  Mss.  Ai  edili,  ut  modo  tocumefus. 


LIBER  QiriNTUS. 


QuxsUoDcs  ia  Dcutcrooomium. 


QujEST.  1.  [Deot.  cap.  u  f  f  ,S9, 50.]  In  eo  quod 
commeinorat  Moyscs,  dixisse  se  popuio  limcnti  hostes 
ihhabitantcs  lcrram,  quo  iniroducendus  ruit ,  Ne  pa- 
veatis^  neque  iimeatis  ab  ei$  :  Dominu$  Deu$  nosterf  qui 
prmcedit  ante  faciem  vettram^  ipu  $imul  debellabit  eo$ 
hobiscum  :  satis  ostcndiiur  ili  cssc  adjtilorcm  Deum, 
ul  eliaui  bomines  agant  aiiquid. 


II.  [Ib.  II,  30.]  Ei  noluit  Seon  rex  E$ebon  irmidre 
nos  per  ipium,  quoniam  induraverat  Dominus  Deu 
no$ter  $piritum  eju$j  et  confortavit  cor  ejus^  icf  iraierO' 
tur  in  manu$  tua$,  $icut  in  hac  die.  Hdec  dicens  Moy tes» 
diim  populum  alioquitur,  ule  aliquid  comroemorait 
quale  dicebaiur  in  Exodo,  Ego  induram  cor  Pharaoids 
iExod,  X,  1);  et  quod  in  Psalmis legitur» Cojivcftt  stf 


eamm^  ui  odissenl  populum  tfu  {Ptal*  civ,  25).  Ncc 
laceliir  hic  causa  induralionis  hujus,  cum  dicitur,  nt 
tgmsUreiur  in  manui  luas,  mcut  in  hae  dii  :  id  esl ,  iit 
▼iiMXtcUir  a  te ;  quod  non  ficret,  nisi  resislerct;  iion 
autein  ireftUlerel»  nisi  corde  obdurato.  Gujus  rei  ju- 
atitiam  si  quai^ieriinus,  inscrulabilia  sunt  judicia  Dei 
(Rom,  XI,  55) :  iniquitas  autem  non  csl  apud  Dcum 
(/f/.  IX,  14).  Saae  notandum  est»  confortaluin  cor 
posse  dici  etiain  in  inaio. 

Ili.  [Ib.  111,  2.]  Verumiamen  Og  rex  Basan  rcUquus 
faclus  esla  Rapiiain,  Uoc  nominc,  qiiod  est  Raphain, 
gigantes  signiflcari  in  hebRpa  iingiia  dicunt  qui  eain 
iioveruiU  Uiide  qtiod  liabent  plerique  codices  dereli* 
ciui  esi  a  Rapliain,  pianius  utiqoe  dicitur,  reUquus 
faeius  esi,  ut  ipse  ex  illis  remansisse  intclligalur :  cujus 
etiani  consequcntcr  longiludo  el  lalitudo  fcrrci  lccii 
conimenioraUir ,  ad  ejus  magnitudinem  cominen- 
dandam.  '^^' 

lY.  [Ib.  IV,  16.]  Ne  feceriiis  iniquiiaiem^  ei  facialls 
vobis  ipus  sculpllUm  simUitudinem^  omnem  imaginem. 
Quid  intcrsit  iiiler  similitudinem  et  imaginem  quxri 
S4>let.  Scd  hic  non  video  quid  intcrcsse  voliicril,  nisi 
aut  duobus  istis  vocabulis  unani  rcin  signiiicavcrit, 
aut  similitudinem  dixcrit,  si,  verbi  gratia,  fiai  statna 
▼ei  simulacrum  habens  efligiem  humanam,  noii  tamcii 
allcujus  bominis expiiinantur  lineamentn, sicut  picio- 
resvcl  statuarii  laciunt,  intucnteaeosquospiiigunl  simi 
(ingnnt.  Ilaiic  enim  imagincm  dici  ncino  dubitaverit : 
sccuiidum  qtinin  disiliictionein  omnis  imago  etiaiii  si- 
Diililudo  cst ,  non  oinnis  siinilitiido  etiam  imago  est. 
Undesi  geminiinterse  similes  sint,  similitudo  dicipo- 
tesl  alierius  ciguslibet  in  altero,  non  imago.  Si  autein 
patri  fllius  similis  sil,  etiam  im.igo  rccte  dicitur ;  ut 
sit  p.iier  protoiypiis,  unde  illa  imago  expressa  vidca- 
tur :  quaruin  aliae  siint  ojusdein  substanliui ,  siciit 
filius;  alix  non  cjusdcm,  sicut  piclura.  Uiide  illii.l 
quud  in  Geucsi  scriptum  esl,  Fedi  Deus  hominem  ad 
tmaginem  Dd;  manifcslum  est  ita  ilictum,  ut  non 
ejusdem  substantix  sit  unago  qux  facta  est.  Si  eiiiiii 
cjusdem  csset,  non.facta,  sed  genila  diceretur.  Sed 
quod  noD  addidit »  Et  siiuilitudinem ,  cum  supcrius 
dictum  essct,  Faciamui  hominem  ad  imaginem  et  simi^ 
litudinem  nosiram  {Gen.  i,  27,  2G) ;  qtiibusdam  visuin 
Cbt  siinilitudincm  aliquid  amplius  esse  quam  im.ngi- 
ncm,  qiiod  homini  reformaiido  per  Chrisli  gratiam 
posiea  servaretur.  Miror  autem  si  non  propterea  postea 
iuiagiiiciii  solam  voluitcommemnrarc,  quia  ubi  imago, 
coiitiiiuo  ei  siinilitudo  est.  Undc  et  hic  Moyses  simi- 
litudinein  ct  imaginem  fieri  vetal ,  sccuiKlum  eam 
forias>e  rationcm  quam  diximus.  Ih  Decalogo  auteni 
geiieraliier  dicitur,  nullain  fleri  debere  similitudincin 
{Exod.  XX,  4)»  iicc  iinago  cominemoratur.  Cum  eniin 
nulla  stiuilitudo  fit,  procul  dtibio  nec  imago  flt ;  qtio- 
niam  si  imago,  utique  et  similitudo.  Non  autem  si  flt 
simllitudo,  continuo  fil  et  iraago  :  tamen  si  nuUa  si- 
militudo,  seqtiitur  iit  itulla  imago.  Dcniqiie  ubi  prohi« 
buit  similitudinem  et  imaginem,  hoininis  intelligi 
fuluit,  ubi  et  similitiido  fieri  poiest,  non  hi^us  aut 
Ollus,  scd  cujiislibct  hoiniiris;  ci  imago,  Id  cst  iiujus 


QILNIUS.  7^0 

proprie ,  vd  illiiis  hominis.  Cum  vero  de  pecoribus 
diccrcttir  alqiie  irraiioiialibus  anim.intibus,  solam  si- 
militudincm  dixit :  quis  cnim  repcriri  potest,  qui  sibi 
unumconstilitai  caneni,  vel  quid  ejustiiodi,  qiiem 
intunisejiis  iinngincm  pingal,  aut  fiiigat?  qiiod  de 
homitiibus  usitsitissiininu  est. 

V.  [Ib.  IV,  18.J  Quid  nst  aulcin  quod  ait,  Siwi/i/ttc/i- 
ncm  niuttis  piscis^  quwcumque  sunt  in  aquis  tub  terra.  - 
An  el  aqtiam,  propicr  traclabilcm  corpnleniiam,  tcr- 
ratn  inteliigi  voluit,  ct  sccundum  hoc  in  co  quod  scrt- 
pttim  est,  fecit  Deus  ccslum  et  ierram  {Gen.  i,  I), 
et  aqiias  debemus  acci|)ere?  ASsidueqiiippc  Scripliira 
his  duabus  partibus  commcmoratis,  universuni  mun- 
dum  vult  inlelligi,  secixidum  illud,  Auxilium  meum  a 
Domino,  qui  fecit  calum  ei  terram  {Psal.  cxx,  2),  et 
inaumerabilia  ejiismodi.  An  ideo  dictum  e.4,  sub  terra^ 
qtiod  lerra  nisi  siiperior  aquis  esscl,  habitari  utiqiie 
ab  homiiiibiis  ct  anim.ilia  icrrena  liabcre  non  possct ! 
VI  [Ib.  IV,  19.]  Et  ne  suspiciensin  ceelum ,  el  videns 
solcm  ei  iunam  et  stelias  etomnem  ornatum  coeli^  errans 
adores  ea,  et  servias  illis,  quas  dislribuit  Dominus  Deus 
tuus  ea,  omnibus  gentibns,  quw  sunt  sub  coch.  Non  ita 
dictuni  est,  lanqiiain  Deus  pneccperit  ea  coll  a  geuti- 
bus,  a  solo  autcm  populo  suo  non  coli :  sed  aut  iu 
dicium  cst,  quod  Deus  prxscieril  gentes  culturam 
exhibitu/as  his  ccelestibus  et  lamcn  lioc  pracsciciis 
creaverit  ea ;  eum  vero  populum  suum  fiilui-um  esse 
prcrscivcrit.qiii  isla  non  colcret :  aul  </t5/ri6iiil  dietum 
esl,  ut  iiilelligatur  iisus,  qui  commendatiir  inGcncsiv 
Ui  sini  in  signis,  ei  in  iemporibus,  ei  in  diebus,  etin 
annis{Gen.  i,  14);  quem  iisum  in  eis  commuiiem  hs- 
b«!t  populus  Dei  cuin  omnibus  gcntibus,  uon  autein 
ciilitim  qucm  habcnt  aliae  gcntes. 

VII.  [Ib.  lY,  25]  Ne  obliviseamini  testamenium  Do- 
mini  Dd  veslri^  quod  disposuii  ad  vos,  ei  faeiatis  vobio' 
metipds  sculptilem  sinuliindinem  omnium  quoBcumque 
eonstituit  tibi  Dominus  DeusiuuM.  Iliccerte  gcneiailitcr 
loquens  similitndinem  posuit,  imaginem  Uicuii ;  quo- 
niain  si  niilla  fit  similitudo,  profecto  nec  imago :  quia 
ubi  iniago,  contiiiuo  sunilitudo ;  quamvis  non  ubi  si- 
roiliiiido,  continuo  imago.  ^ 

VIII.  [Ib.  IV,  52,  55.]  Qnxrendum  qnomodo  dictum 
sil,  Interrogate  dies  priores^  qui  fuerunt  prioret  ie ,  ex 
die  qua  cremnt  Deus  hominem  super  ierram^  ei  a  summo 
eceli  usque  adsummum  cceli.  Subaudilurenim,  interro- 
gate.  Videtur  autem  significare  lotum  orbem  terrs  • 
rum.  Scd  cur^  a  summo  cxH  usque  ad  snmmum  cceli 
dic:it,  non,  a  summo  tcrnc  iisque  ad  summum  ternc, 
non  cst  facilc  dignoscere.  Talis  enim  quacdam  locutio 
cst  et  in  Evangclio  ctim  dicit  Dominus,  qnod  congre- 
gabuntur  electi  cjus  a  summis  coelorum  usque  ad  ler^ 
minos  eorum  (Matth.  xxiv,  51).  Nisi  forte  hic  nec  in 
hominibus  ncc  in  Aiigclis  audibim  csse  vult  mlclligi, 
quod  in  hoc  populo  factiim  singuLnrilcr  commeiidat : 
hoc  enim  sequilur,  Si  factum  est  saeundum  verbum 
magnum  hoe^  si  anditum  est  tale  qmd  :  <g  audivU  geuM 
vocem  Dei  viventis  loquentis  e  medio  ignis^  quemadmQ- 
dum  amlisli  tu,  et  visdsli  ^.  Quod  si  ita  est,  ut  nec  in 

« EdiU,  ff  nV/ii/t.  u  Mss.,  ^riiii/i.  sicetiamLxxeirnlgau 


QUiESTIOXllM  S.  A13GUSTIXI  IN  IIEPT.VTKUCIIUSI 


791 

lioininibus  ncc  :ii  Angelis  !ioc  dicntauditum  -,  quid  csl 
crgo  lllud  in  Evangdio,  A  $ummi$  calorum  usifue  ad 
urmnoi  eorum^  cum  sitic  dubio  DoRiiaus  lioe  ail, 
cum  de  novisslma  elcclorum  siiorum  coiigregnliunc 
loquerclur? 

IX.  llb.  V,  2  4.1  Quid  csl  quod  ail,  Dominus  Deu$ 
tctler  dhposUlt  ad  vos  testamentum  in  llorcb  :  uou  pa- 
trikui  reitris  disposuit  Domiiius  testamentum  hoc,  $cd 
advcif  vo$  liic  omne$  vivente$  hodie;  facie  ad  faciem 
hcutu$  e$t  Doimnu$  ad  vot  in  nionte  e  mcdio  ignis?  Aii 
quia  iili  (|ui  iion  iiignHrnintur  in  tcrrnin  proinisbioiiis 
(inorlui  suni  cnini  omnrs  )  non  |)crtincnt  ad  lioc  lc- 
•Inmcntum  ,  quorjm  tuiic  rccognitio  facucsl,  cuui  a 
viginti  annis  u^taiis  et  siipru  numcrarcntur  usque  ad 
qiiiiiqtinginta  aimos  babilcs  ad  bcllum?  QuonuKlo  crgo 
iliis  locutus  cst  Doininus,  qtii  hodic  vivuiit?  An  quia  cx 
vigiiili  annis  cl  iiifrn  potucninl  multi  tunc  csse ,  qui 
boc  bene  meminisscnt ,  alicni  ab  illa  pocna  ,  quain 
Dcus  constiluit  iHisqiii  tuiic  numerati  siini,  noii  intrarc 
In  tcrram  promissiotiis ;  ct  bos  iitiquc  nppcllat,  qui 
qiinmvis  viginti  annoruiu  et  supra  noii  osscnt,  quando 
Deus  in  monie  loqucbatur,  ut  numcrari  tunc  pos^cnt, 
poluerunt  tamen  esse  dcccin  ct  novem  ct  infra  usiiue 
ad  piierilcm  xtatcm,  qux  possct  illa  qucc  facia  ctdicia 
sunt  ct  vidcre,  ct  audirc,  et  memoria  retincrc? 

Sed  quld  est  qitod  ait,  Faeie  ad  facicm  *  locutus  c$t 
DonunU$  ad  vo$;  quos  paulo  ante  mnxiinc  admoncrc 
curavit,  qiiod  niillam  simil  ludincm  vidcrinl,  sed 
ftOlnin  Yocem  do  mcdio  igiiis  audicrint?  An  proptcr 
reruin  cvldcntiam,  et  quodnmmodo  pr.rsciitinin  ina- 
nircslalx  divitiilaiis,  de  qiia  dubilarc  ncino  posset, 
bis  vcrbis  usus  esl?  Quod  si  ila  cst,  quid  probibet 
dc  ipso  Bloyse  boc  iiitclligi,  in  eo  quod  dc  illo  di- 
cium  esl,  quod  facic  ad  facicm  locutus  sit  cuni  co 
Dominus  (Exod.  xxxiii,  II),  ut  ncc  ipse  aliquid 
cculis  viderit  prattcr  igncm?  Aii  aliquid  amplius  vi« 
disse  inietligitur,  quia  scripttim  cst  eum  iuirasse  in 
ncbulam  vel  nimbum  ubi  crnt  Dcus  (Id.  xxiv,  18)? 
Scd  elsi  aliquid  aniplius  vidil,  qunm  ilii;noneum 
lamcn  morlalibus  ociilis  vidisse  Dci  substanliam  ex 
illis  ejus  vcrbLs  intulli^i  iK)tcst,  qiiibus  ait  Dco  :  Si 
invem  gratiam  ante  te,  ostende  mihi  temetip$»im,  ut 
$ciailcr  videam  te  (Id.  xxxiii,  13).  Ncque  eiiiin  arbi- 
traiidiim  est  bunc  popuhiin,  cui  Moyses  loqucbntur, 
sic  tunc  vidisse  Deum  facic  ad  facicin,  quando  iii 
iiionte  loquebntur  e  nuHlio  ignis,  qucniadmodum 
A|H»st(dus  dicit  iu  niic  nos  cssc  visiii-os,  ubi  ait  : 
Vtdemu$  nunc  pcr  tfpecHlum  in  a:nigmate,  tunc  autem 
facie  ad  faciem.  Qoid  aiitcin  lioc,  ct  (|iiaiitum  cssel, 
consequcntcr  apcruil,  diccn^  :  Nune  $cio  ex  parte, 
iunc  aulem eognouam  ucutct  cognitu$,$um  (\Cor,  xui, 
ii).  Quod  etiain  ipsum  cautc  accipicndum  cst,  nc 
taiitam  pittetur  liabitunis  bomo  cognitioncm  Dci , 
qiuiiitain  nunc  babet  hominis  Dcus;  scd  pro  suo 
mcNlo  ita  perfeciam,  ut  ci  niliil  adhiic  exspcclciur 
addendum  :  ut  quam  perfccte  nunc  Dcus  noyit  homi- 
iiem,  sed  tamcii  siout  Deus  bomincm,  ita  tunc  pcr- 

*  Uss.  1  lorcs,  fiicivm  ad  fuciem :  uti  grsL^c.,  protdpon  kata 
pros^i.  ' 


75S 


fecte  novcrit  hiimo  Dcum,  sed  lamcn  sicul 
Deuin.  Nequc  cnim  qiiia  dictum  est,  Eslote  perfecti^ 
slcnt  Vater  ve$ter  catle$ti$  perfectus  e$i  {Umttk.  v,  4<), 
idco  aequalitatem  ratris,  quam  Yerbuin  habet  unige* 
nituin,  sficrnrc  del»cmiis  :  quamvis  iion  dcfueriiil  qni 
ct  hoc  fuluniin  pulaveriut,  nlsi  forte  f|uid  dieant 
panim  inlelligimus  (a). 

X  [Ib.  V,  f>,  G,  21  ]  Quid  est  quod  alt,  Ei  efo  sla- 
bam  intcr  Dominum  et  ro$  in  tempore  Itlo^  tmnuHlian 
vobi$  verba  Domini ;  tanqiuim  in  loco  esset  Domiiitts, 
boc  rsl  in  inontc  uiide  illi  voccs  audicbant  ?  Quod  sic 
accipicndum  est,  ut  non  ex  hoc  siispiccmur  Dei  sub« 
sLiiitinm  in  ullo  aliquo  esse  corporali  looo,  qui  est 
ubiqiic  totu<,  ncc  per  loconini  iulcnalh  propinf|iial 
aut  rccedit :  sed  demonstr.itioiies  cjus  in  ca  crcaiura, 
qu;c  non  cst  quod  ipsc,  non  alilcr  bumanis  scnsibni 
cxhibcntur.  Unde  Dominus  volcns  auferre  ab  bi^tis- 
inodi  suspicionibus  mentcm  nostram,  quibus  puLilor 
Deiis  loco  aliquo  coiitineri  :  VtfiiiV/,  inquit,  kora^ 
quando  neque  in  monte  hoc,  neque  in  Jero$olynd$  ad* 
orabiti$  Patrem.  Vo$  adoratis  quod  ncsciti$  :  no$  adora^ 
niU8  quod  $cimu$;  quia  $alu$  ex  Judms  e$l.  Sedvemt 
hora  ct  nunc  est,  quando  veri  adoratore$  adorabum 
Putrcm  in  $piritu  ei  veritate.  Nam  et  Puler  tale$  qtuerU 
qtti  adorent  eum.  Spiritu$  e$t  Deu$,  el  eo$  qmi  adonaU 
cum,  in  $piritu  et  veritate  oportet  adofare  (Joan.  iv, 
21 -21).  Mcdiuin  crgo  sc  dixit  Moyscs  iion  iutcr  Dd 
substautiain  ct  populum  iutcrvallo  aliqoo  loci ;  sed 
quia  |>er  eum  placuit  populo  audire  c:clera  Dcl  verba, 
posicaquam  vchcmciiter  est  tcrritus,  aiidita  de  roodio 
ignis  vocc  Dei  diccniis  Dccalogum  lcgis. 

Sed  meriio  quxritur  quomodo  accipianur  hace 
vcrba  Deutcronoinii,  diccnte  Moysc,  Et  ego  $iabam 
iiiter  Dominum  et  vo$  in  tempore  f7/o,  aNiiMRlfm  9€bi$ 
verba  Domini ;  quoniam  timuistis  a  [acie  ignis^  ei  uon 
ascendistis  in  montem,  dicein^  Ego  $um  DommM$  Dnu 
tuu$y  et  cxlcra  :  qux'  jam  verba  Dei  sunt,  quae  Deca- 
logtis  coutinct.  Quid  ergo  vult  quod  addidlt»  dkemf 
Si  cniin  putavcrinius  hypcrbaion,  ul  ordo  verboruoi 
sit,  Et  ego  $tabam  intcr  Dominum  ei  vo$in  iempofO 
illo,  annuntiare  vobis  verba  Doiiuui^  dicens^  Ego  $tm 
Dominus  Deu$tuu$  :  non  crit  vcniin.  Non  cnim  hac 
vcrba  pcr  Moyscu  populus,  sed  do  medio  iguis  Ah 
divit :  quod  cum  sustiiicre  non  possct  audito  Deca- 
logo,  postulavit  ut  per  Moysen  cxtcra  audirct.  Reslat 
crgo  ut  quiid  posituin  cst,  dicen$,  pro  eo  positmn 
inteliigamus,  ac  si  csset,  Gum  dicerct;  ut  istesil 
sciisus,  Et  ego  $labam  intcr  Dominum  et  vo$  iu  feni- 
pvre  t7/(i,  anniiiilfar«  vo^ii  verba  Domini; 
timui$ti$  a  facie  igni$^  el  non  a$cendi$ti$  in 
cum  diccrct,  Ego  sum  Dominus  Deu$  tuus :  ut  subau- 
diatur,  ctim  diccrct  utiquc  Dominus.  Cum  enim  h»t 
veiba  diceret  Dominus,  quae  consequcnter  ex  Deci- 
logo  cuncia  commcmorat,  tunc  timuit  populus  a  iacte 
iguis,  ct  noii  asccndit  in  montcm,  et  rogavit  ut  per 
Movsen  potius  verba  Domini  audiret  {Exod,  xi» 
18,"  19). 

(fl>  Oon-er  F4»lst.  02,  ti.  ;r,  ct  147,  u.  30. 


t55  LIBEU  QlJAIirLS. 

Qiix  verlm  Moyscs  commcmoral  iii  Deulcroiiomio 
€li«tia  siUi  a  populo,  cuiii  audire  jam  nollcnl  voccm 
llci,  sc<l  pcr  cum  petcrenl  sibi  diciquxdicebal  Deus; 
iJ  est,  Ecce  ostendil  Dominu$  Deui  nosler  nobis  §lo^ 
riam  suam^  el  wcem  eju$  audivimui  e  medio  ignis,  ct 
c;elera  :  non  eadom  prorsus  lcguntur  in  Exodo,  ubi 
[H-imum  narrala  snnt,  qujc  modo  repctnntur.  Unde 
intellig&mu9,  quod  aliquoties  jam  commemoravi, 
■on  csse  in  mendacio  depulandum,  si  aliis  quibusli- 
liet  verbis  eadcm  voIuiKas  mnnirestaUir «  propter 
Evangelislarum  etiam  verba,  qune  ab  impcrilis  et 
calumniosis  lanquam  repugnantia  rcprcheiiduniiir. 
Neqirc  onim  mognoni  erat  Moysi  atlemiere  qu:e  tn 
Eiodo  scripscrat,  ct  cisdem  omniiio  verbis  illa  rcpc- 
lcro,  iQsr  pcnineret  ad  saiictDS  doclorcs  no:  iros  hoc 
ipsnm  iiistmiare  discentibcis,  ut  niliil  aliud  in  vcrbis 
loqiientiom  qiixr^nt,  nisi  voluntalem  propier  quam 
eiiontinndam  Vcrba  institula  sunt. 

XI.  [Ih.  V,  29.]  Qnti  cst  qiiod  ait  Moyses  dictum 
stbi  esse  a  Domino  de  popiilo  Uebraeo,  Qws  dahit 
esse  sk  eor  eorum  \n  eis,  ul  timeant  m«,  et  custodiant 
mandata  mea?  An  liic  jnm  viilt  intcDigi,  gfaiia  sun 
coiicedi  hoc  bcneficium,  ul  sit  in  liorainibus  justitia 
I>ci  ex  fide,  non  qtiasi  propria,  vclnt  ex  Lege?  Jloc 
enirarct  per  proplietam  signincat^  dicens,  Auferam 
els  eor  lapideum^  et  dabo  eis  cor  cameum  {Ezech.  xi, 
19,  el  XXI VI,  96) :  quod  propter  sensum  dictum  est, 
qiieffl  caro  hnbet,  el  lapis  non  linbet,  Ycrbo  utiqiie 
irsinshto.  Iloc  ipsHm  ct  alibi  dicii  :  Ecce  dies  ve- 
niuntf  dieit  Dominus^  el  eonsummabo  sitper  domum 
israel  et  super  domum  Juda  testamenlum  novum ;  non 
seeundum  lalamentum  quod  disposui  ad  patres  eorum 
ffi  die  qua  apprehendi  manum  eorum^  ut  educerem  eos 
de  terru  ^ggpti.  Quoniam  hoe  est  testamenlum  quod 
disposm  ad  eos^  post  dies  illos  :  dans  leges  meas  in  cor 
eorum^  el  in  menle  eorum  superscribam  eas,  et  iniqui" 
tatum  earum  et  peccaiorum  eorum  non  memor  ero 
umpHus  {Jerem.  xxxi,  31-S4).  Iloc  enim  disccmit 
Movum  Testamentum  a  Vetori,  quod  in  Vcteri  daia 
est  Lcx  in  tikbulis  lupidcis,  in  Novo  aulein  in  cor- 
dibiis,  qiiod  fit  pcr  graiiam.  Unde  et  Apostolus  dicit, 
Hon  in  tatulis  (apidm,  sed  in  tabulis  cordis  carna^ 
libMS  :  et  nlio  ioco,  Idoneos  nos,  inquit,  fecit  minislros 
Plom  Testamentt,  non  lillera^  sed  spirilus  *  (II  Cor.  iii, 
5,  (i). 

XII.  [Ib.  VI,  43.]  Qiiod  nit  dc  Domino,  Et  in  nomine 
qus  jurabis,  ROii  i(a  prnH^eptiim  accipicnduni  est, 
qnasi  jurari  jusserit;  sed  in  allcrius  alicujiis  Dci 
nomf ne  jurari  prohibuit.  Melius  aulem  fit  si  secnndum 
EvangcUnm  nec  jiiraveris  {Blatlh.  y,  34);  non  quin 
mala  est  vera  juratio,  sod  ne  iii  pcrjuriuin  iiicidalur 
fjcilitate  jiirandi.  Qiii  eiiim  jural,  non  sohim  vcrum, 
aed  etiam  falsum  jumre  poiest  :  qui  aulem  omnino 
noir  jurat,  a  perjurio  longe  ambulat. 

XIII.  [Ib.  VIII,  S.]  Ei  recordaberjs  omnem  viam 
^Hom  *  duxH  le  Dominus  Deus  tuus  in  deserlo^  ut  affii- 

*  Sie  optim:e  notse  Rss.  juxta  Apostolnm  in  graH».  vu 

qrammalot,  aUa  jmeumatos,  Al  ediu,  non  Uttera^scdspirUu. 

^  Editi,  vkon  per  quam,  Abesti  per^  •  Mss.  et  a  grxco 

'  LXX. 


754 


geret  le,  el  tentarct  U,  et  cognita  faccret  qum  in  corde  tuo 
suntt  si  observabis  mandaia  cjus^  an  non.  Ilic  apertiiis 
dictuni  est,  quod  alibi  gcnerc  loculionls  obsciirum  est, 
ubi  legilur,  Tentat  vos  Dominus  Dcus  vester,  ut  seiat  si 
diligitis  eum  (fieut.  xiii,  3).  Iiitcliigilur  enim  positum 
essc,  ulsciat,  pro  co  quod  cst,  ut  sclri  faciat;  quod 
raodo  dilucidc  diclum  est,  Ut  teniaret  /e,  et  cognila 
facerct  qwB  in  corde  tuosunt :  non  cni.-n  ait,  ct  cogno- 
sccret;  quod  quidem  sl  dixissct,  inlclligcndiim  crai, 
cognita  facerct. 

XIV.  [Ib.  IX,  6-8.]  Et  scias  hodie  quia  non  propter 
jmtilias  tuas  Dominus  Deus  tuus  dat  libi  terrani  bonam 
istam  ha^editare;  quoniam  populus  dura  cervice  es, 
Gerte  isii  sunt  qui  proptcrca  non  mcrucnmt  perire 
in  deserlo,  quin  ncscierunt  dcxleram  aui  sinistrnm  * : 
eccc  jam  dura  cervice  appeilanlur.  Undc  vidciidiim 
esi  illud  in  sacramenlo  cssc  dictum,  non  quod  i$i«- 
nim  merita  commcndnta  sint.  Nam  nc  quis  cxistimot 
subito  islos  vitupcrabilcs  factos,  qui  merito  fuisscnt 
ante  laudati,  paulo  post  eis  dicilur  :  Memor  esto^  ne 
obiiviscaris,  quanta  exacerbasli  Donunum  Deum  tuum 
in  deserlo;  ex  qua  die  existis  *  de  lerra  JEgypti, 
donec  venislis  in  locum  hunc^  increduli  perseverastis 
qum  ad  Dominum,  Quod  si  quidam  coriim  tales  crant, 
qiiidam  vcro  fidclcs  et  boni,  otinm  sic  non  utiqiie 
iliis  datnr  terra  promissionis,  qiii  nesciuiit  dexlcrnra 
aut  siiiislrain,  ut  hoc  sic  iiilellignmus  qnasi  non 
ofTcndcrini  Deum.  Nnm  et  patrcs  corum,  qui  mortui 
suni,  nec  in  camdcm  tcrram  intrare  pcrmissi  stiiit. 
talcs  inveuiunlur  fulsse,  iit  in  cis  esscnt  quidnm 
elinm  boni.  Propicr  quod  Apostolus,  non  omncs,  scd 
quosdam  eoruro  dicit  oflcndissc,  iii  quibus,  eoruni 
pcccnta  commcmorjt(l  Cor.  x,5-10).  Srrailes  quippe 
istos  parcniibus  suis,  ita  cvidenlius  doCct  et  ista 
Scriptura  Dcutcronoinii,  quod  conscqiientcr  adjnn' 
git,  et  dicit  :  Et  in  Horeb  exQcerbastis  Dominmn, 
Ubi  certc  illi  cxaccrbaverunt,  qui  proptcr  cadcm 
mala  nierita  sua  non  sunt  in  tcrram  promissioiiis 
inducti. 

XV.  [Ib.  X ,  i-4.]  In  iilo  (emporc  dixil  Dominus  nd 

me ,  Excide  tibi  dnas  tabuias  (apideas  quemndmodum 

priores,  cl  ascende  ad  nw  in  monlem;  et  facics  tibi  ar- 

cam  iigneam  :  cl  scribam  in  tabuiis  vcrba  qua:  erant  in 

tabuds  prioribus ,  quas  contrivisti;  et  immittes  eas  in 

arcam.  Et  feci  arcam  ex  iignis  imputribidbns ,  el  excidi 

duas tabuias iapideas sicvt priores^  ct ascendi  in  monlim^ 

et  duas  tabuicB  in  duabus  manibus  mcis.  Et  scripsit  in 

labuiis  secundum  scripluram  priorcm  deccm  verba ,  qvcR 

loentus  est  Dominus  ad  vos  in  monle  e  medio  ignis  :  et 

dedit  eas  Dominus  milii.  Non  immcrito  quncritur  quo- 

modolinrc  ia  Dcuteronomio  dicantur,  Moysc  rccoieiito 

ac  repetente  qux  gcsta  siint ;  cum  in  Exodo,  iibi  pri- 

mum  ha^c  dicta  et  facla  narrantur,  iia  sit  scriptum  , 

El  dixil  Dominus  adMoyscUy  Scribetibi  verba  hac ;  et- 

enim  in  verbis  his  posui  Teslamentuai  tibi  et  Isrdei.  Ei 

'  Nss.  bic  ct  infcriiis,  dextra  et  siitistra  :  id  csl  I^oniiiu 
ct  m«!um,  iiti  kgitup  Kum.  cap.  f4 ,  v.  25;  ct  Dem, 
€*!'.  t,  V.  59. 

*  sic  Mii6.  juxia  i.xx.  At  (Hliti  excepto  Rat.  f  rosequiuitiir 
ip  sin^ulari,  cjri^/t,  cpnj  /i,  incredutut  perscvereaH ':  fanlih 
4uc  jiost,  exaccrlhi^. 


QUiESllONlM  S.  AICUSTIM  IN  IIEPTATEUCmni 


irai  ibi'  Moysitin  contpectu  Domini^adraginta  diebus 
et  quadraginta  noctibu$;  panem  non  numducavit,  et 
mquam  non  bibit ,  H  tcripiit  in  lahM$  verba  Tettamenti, 
dteem  verba.  Cum  ergo  in  Exodo  h«c  lloyses  in  tv 
iittlis  decem  Lcgit  verba  scripsisse  narrclur,  quomo- 
do  bie  In  Deuferonomio  Dcui  in  Uibiilis  cadcm  verl>a 
tcriptissc  recolitur? 

Deniquo  illud  quod  in  Exodo ,  cum  iranscuntcr 
tractirenius,  et  qiiid  nobis  iii  ca  diircrciitb  visum 
riicTiirntcrismandarcmus,  cur  prifircs  labulx ,  qiix 
conlriUsunt,  diglio  Dci  scripta;  rcfcranlur;  sccundas 
autcm  tamdiu  in  arca  labcriiaculoquc  mansuras,  ipse 
li<»3rses  scripsisse  dicatur :  ila  per  banc  diflercntiam 
diio  Tcslamciita  signillcau  esse  diximus,  ut  in  Vetcri 
TcstamiMito  Lcx  commeiidarciur  Uiiquam  opus  Dei , 
ubi  bomo  nibil  feccrit,  eo  quod  Lex  timore  non  possct 
iiiipleri  :  quoniam  cum  vere  fit  opus  lcgis ,  charilate 
2t,  iion  tiiiiore ;  qiix  charltas  gralia  est  Testamenti 
Novi.  Idco  in  scciindis  labulb  liomo  lcgitur  scripsisse 
vcrba  Dci,  quia  boino  potcst  facere  opus  Lcgis  pcr 
cbariutem  justltiae»  quod  non  potcst  per  timorera 
poen»  {Uk.  Queeuionum  in  Exod.^  queut.  160). 

Nuiie  crgo  cum  lcgiuir  iu  Dcutcronomio  dc  scciin- 
dis  Ubulis  iU  dictum  ,  Et  excidi  duas  tabulat  lapideat 
Kcut  prioret .  et  atcendi  in  montcm,  et  dnof  tabules  in 
dnabHt  mmubui  mae.  Et  leriptU  in  iabulit  secundum 
seripturam  priorem  decem  vcrba  :  non  cnim  ait ,  Et 
scripsi ;  scd,  scrifMi/,  boc  est,  Deus;  sicut  paiilo  anle 
dixerat  vcrba  Dci  sibi  dicU ,  Eicide  libi  duas  tabulas 
lapideas  quemidmodum  priores ,  et  ascende  ad  me  in 
montem;  etfacies  libi  arcam  lignemn  :  ei  scribam  in  ta- 
butis  terba  qwe  erant  in  tabulis  prforibus  :  disciiticnda 
nascitur  quxstio ,  quod  ulrasque  tabulas ,  id  est  et 
priores  ct  aeeundas,  Deus  bic  logilur  scripsisse,  non 
bomo.  Sed  si  m  ipso  quoqiic  Exodo  vcrba  Dei  lcgan- 
tur,  ubi  jubct  easdem  Ububs  secuiidas  excidi  a 
lloyse ,  nibil  aliud  inveiiitur,  quam  ipsum  Deum  se 
ea.dem  promisisse  scrlplunim.  Nam  iia  scripiumest: 
Et  dixit  Dondnus  ad  Uogten ,  Excide  tibi  duat  tabulas 
lapideat  dcut  ef  prioret ,  et  ascende  ad  me  in  montem  : 
€t  scribam  in  tabulit  verba  qua  erant  in  tabulit  prioribus, 
quas  tu  contrivitti.  Exccpto  iUque  libro  Deutcronomii, 
qujestioncm  istam  etiain  solus  libcr  Exodi  continet, 
quomodo  dixcril  Dcus ,  Et  scribam  in  tabutis  verba  qum 
erant  in  tabulis  prioribus;  com  paulo  p<»st  legatur, 
Seribe  iibi  verba  heec ;  etenim  in  verbis  hit  potui  Tcsta* 
menlum  iibi  el  Israel.  Et  erat  ibi  Uotjses  in  conspeciu 
Domini  quadraginta  diebut  et  quadraginta  nociibus; 
panem  non  manducavit ,  et  aquam  non  bibit ,  et  scripsit 
in  iabuiit  verba  Tettaincuti^  decem  verba,  Si  cuiin  su* 
perius  quod  dictum  esl,  Scribetibi  verba  hcee;  etenim 
in  verbit  hit  posui  Tesiamentum  tibi  el  Israel^  ad  sopc- 
riora  pcrtinet,  qusB  DcusiU  prxcipicbat,  ul  non  in 


S8),  sails  mnnifcstat  cmndem  Mojscn  \m  labvfb  Iferc 
dcccm  vcrba  scripsisse,  non  Deum.  Nlsi  rone  vMen- 
lcrquidcm,  scd  ccrta  nece^tiute  compenhMr.ull 
dictiim  esl ,  Et  scrlpsit  in  tabulis  verha  TeatmmuA^  ih 
cem  terba^  iion  Mojsen  snbaodlre,  ted 
siiprn  enim  pnsitum  csl,  Eteratibi  Magmhn 
Ifomini-:  ul  a  Doinino,  in  enjus  conspeclii  eraliliiy- 
sos,  qiiadraginia  dicbusctquadraginU  noetibns  paMi 
non  mamlucnns,  ct  aquam  non  bibciH,  tcripln  faitel- 
lignntur  Iltc  decem  verba  in  Ubulis,  siciit  anie  pra- 
miscrni. 

Quod  sl  iuest,  noD  qiiklem  illa  dlfRBrenlla  dMrm 
Tcsiamcntoram,  quxnobisvlsa  etc,  la  bis 
coiniiicndnri  potcst ,  qiiando  el  prioret  et 
labulas  scriptit,  non  homo,  scd  Deiit 
illa  ccrte  disUntia  non  babet  dubititioiiem »  qatd 
priorcs  Ubulas  ct  Dcus  Tccit,  ct  Dcos  tcriptiL  Noi 
cniin  tunc  dictum  ett  ad  Uoyti^n,  Excide  ifW  ^um  ft- 
Mas:  scd  iu  potius  legliur,  Et  eonvenu»  Mopeo  de- 
uendit  de  monte,  el  dnm  tahuUe  teuimmiH  In  usmikai 
ejus :  tabulm  tapidem  teriplm  ex  utraquo  forU^  Mm  «• 
que  hinc  erant  seriptm ;  el  labuUe  opug  M  ermit^  d 
uriptura  seriptura  Dei  est  seulpta  In  MuKs  { Id. 
xxxii,  15, 16).  Jam  cnimiuperint  dixeral  easilem  ta- 
bulas  scriput  digilo  Dci,  sic  loquent :  El  dedit  IftyB, 
slatim  ut  cessarit  loqui  ad  eum ,  in  moklo  Slmu  duas  ftn 
kulas  tettimonti^  tahulat  lapideas  seriplas  Hg/lto  M  (Id. 
XXXI,  18).  ibi  ergo  ct  Ubulae  opus  Del  eraiilt  et  tcri- 
ptiira  carum  digito  Dci  Cicta.  SecQndat  aolem  lababt 
ipsc  Hoyses  jubctur  eicldere ;  ot  lps9B  eerle  opere  hs- 
innno  intclligaiitur  cxcis»,  quamvis  eat  Deu  fpse 
scripscril ,  sicut  proniisil  com  jul>crct  excML  Pdm 
aitti^m  si  diligentiiit  aticndanius,.  ideo  atmmqiie  dl- 
ctiini  csse  in  sccundis  tabulis,  quia  et  Dcot  facit  per 
grniinm  sunm  opus  Lcgts  in  homlne,  et  homo  per  i- 
dom  suam  soscipicns  gratiam  Dci »  peninent  ad  Te- 
stimcntum  Novum,  coopcrator  estadjtivantit  Dei  (idet 
nutcm  ii)  prlmis  soluni  optis  Dei  commemoralnr,  qoia 
I>cx  spirilualis  est,  ct  Lcx  sancta,  ct  mandatom  taa- 
ritim  ct  jusium  et  bonum  [Hom,  vii,  12]  :  ideo  vfro 
iiiilltim  opus  homiiiis  ibi  commcmoratur,  qiiia  inM6> 
lcs  iion  conlempcrantiir  adjutorio  grati» ,  ted  %no« 
raiiies  Dci  jiistitiam  et  siiam  volcntcs  eonstitnere  Ja* 
siitix  Dei  non  suntsubjccti  \Id,  x,S];  iinde  illb  La 
ad  coiidemnaiioncm  valet ,  quod  tigniflcat  eonlrillo 
Ubulamm) ;  profccto  non  cogimur  violento  Inlellecta 
stibntidire  quod  Deus  scripserit ,  ubi  Scri|ilura  dicil , 
El  erat  ibi  Mogses  in  conspectu  Domitd 
dicbus  ei  quadraginta  noclibut;  panem  non 
et  aquam  non  bibit^  et  scriptit  in  tabulis  verbu  Testeh 
menti :  ubi  valdc  sonat  scripsisse  Moysen.  Sed  idco 
superius  Dcus  se  proniisit  scripturum »  eC  in  DeolenH 
noiiiio  non  solum  iia  promisisse,  vcrum  etiam  ip^e 


iuabus  lapideis  Ubulis  scribcrcnlur,  sed  in  ilio  libro*    scripsissc  narralur,  ul  significetur  quod  ait  Apotlolos, 

Legis,  ubi  mulu  conscripU  sunl ;  ccrtc  illud  quod  se- 

quitur,  Et  erat  ibi  Moytes  in  eonspeetu  Domini  qua* 

draginta  diebus  et  quadraginta  noctibus ;  panem  non 

mnuducavit^  et  aquam  non  bibii  ^  et  seriput  in  tabutis 

verba  Testamenti,  decem  verba  (Exod,  x\xi>,  1 ,  tl. 


Deut  enim  est  qui  operalur  in  vobis  et  veUe ,  et  ^jpbtw*  , 
pro  bona  voluntate :  boc  est,  in  eit  qni  ei  Hda  sralitn 
suscipiuni,  et  non  tuam  justitiam  volodt  autoen ,  Md 
Jisstiiix  Dci  subjccli  sunt,  uripsi  thitinCliritlojMlitia 
Dei.  Naiii  ctillic  Apostolus  ulrumquc  didl,  et  Omi 


w 


UOER 


openri,  et  ipsot.  Nam  si  ipsi  non  operabantur,  quo- 
iHoiIo  eis  diccbat ,  Cum  timore  et  trenutre  vesiram  tpio- 
nffn  iolMUm  operaudni  (Philipp,  ii,  13, 12)?  Opcraittr 
engo  ille»  cooperamur  nos  :  non  enim  aurcrt,  scd  ad- 
iovat  bonas  volunuiiis  arbilrium. 

XVI.  [Ib.  x,8,  9.]  In  iUo  tempore  diitinxit  Donunm 
irikum  Levi.  portare  arcain  teUamenU  Dondniy  aM$i$lere 
caram  Donnno,  mtids/rm,  et  orare  m  nondneejne  uiqne 
tN  Aaii^  i^i^fn.  Propter  hoc  wm  et/  Leintie  pan  el  9or$ 
cum  (ratrilms  $^$;  Dominui  ip$e  par$  eju$  esi,  jfoU 
dijdt  ei.  Nisi  pcr  lianc  iribum  sigiiificaretur  universuin 
rcgaic  sacerdoiiuni ,  quod  ad  Novum  pertinel  Tesla- 
meiilum,  nullo  modoaususcssci  diccre  bomo,  quiex 
eadem  tribu  non  crat,  Par$  meaDondmu  {P$at.  lxxii, 
S6) ;  ct  in  alio  psalino,  Dominu$  par$  hwreditati$  num 
(Pm/.xv,  5). 

XVil.  [Ib.  XI 9  20.]  Quid  esl  quod  pncci^pil  lloyscs 
commendans  verba  Domini,  etait,  Scribeti$  ea  $uper 
Hmina  domorum  ve$trarum  etjanuarum  ve^trarum :  cum 
Imc  secunduiu  proprieuicm  ncmo  fedsse  Israelitarum 
commemoretur ,  vcl  legatur ;  quia  nec  quisquani  po- 
test,  nisi  forte  dividat  ea  per  mulias  parics  doniiis 
•ua?  Ao  bypcrboUca  commendatioest ,  sicut  multa 
diconiitr  ? 

XVIU.  [Ib.  XII,  11.]  Quxrcndum  quomodo  jubeat 
deciinatioiics  omnium  rniciaum  et  primiliva  pecoriim 
non  manducari ,  nisi  in  dviiatc  ubi  tcmplum  ciit, 
coin  cas  Lcvilis  dari  iii  Lege  prxceperit. 

XIX.  [Ib.  xiii,  I  etli.\Siautem$urre3dt  in  te  prophela^ 
ieu  eomtdator  $Oinnian$,  etdedcrit  tibi  vgnum  vel  pro^ 
difium^  et  venerit  $ignum  $ive  prodigium  quod  toculue 
eeiadu^  dicen$ ,  Eamu$ ,  et  $ermamu$  dii$  o/i»,  quo^ 
ne$citi$ :  uon  audietie  verba  prophetm  ilUu$,  vel$omnian' 
ftf  lomniiiiii  iitud;  quoniam  tentat  Dominu$  Deu$  veeter 
ros,  $cire  an  dUigati$  Donunum  Deum  9e$trum  ex  toto 
corde  ve$iro^  et  ex  tota  anima  vestra.  IIoc  quidam  intcr- 
|irctC8  btini  non  ila  posueruiit,  $eire  an  diiigati$;  scd, 
«1  sda/ im  d#7//|r<i/<<*  Quamvis  eadcm  scntenlia  vidca* 
tiir :  vcrumiaiiieu  illud  quod  dictum  est,  $eire,  racilius 
od  illos  rcfcriur;  ut  stc  accipiamus,  tentat  votscire, 
ac  si  diccrclur,  tcnlando  vos  facit  sdre.  Ubi  sanc  in- 
lcdligi  voluit,  ctiam  illa  qu»  a  divinanlibus  non  secun- 
dum  I>euin  dicuntury  si  accidcrini  qux  dicunlur,  non 
Dccipieiida  sic ,  ut  fianl  qiix  pnccipiuntur  ab  eis,  aut 
colantur  qaa$  colunlur  ab  cis.  Nec  practer  suam  potc- 
atatcm  Dcus  oatendit  csse  quod  isia  contingunt  :  sed 
quasi  quxrerctur  curca  periuitiat,  causam  leutationis 
exposuit,  ad  cognosccndam  eoruin  dilectioucm,  utram 
eam  liabeant  erga  Dcum  siium ;  cognoscendam  vero 
ab  ipsis  poiius,  quam  ab  illo  qui  scil  oiunia  anlequam 
flaiit. 

XX.  [Ib.  xiT,  28, 29,  ei  xv,  f .]  PoU  tre$  anno$  pro- 
duce$  omnen^  decimam  fructuum  tuorum ,  fn  illo  anno 
pone$  iUud  iii  cintatibu$  /iiis,  e/  veniet  Levita,  qma  non 
e$t  ei  par$  ueque  tor$  tecum  ;  et  advena  et  pupitiue  et  oi- 
dun^  qum  indvitatibu$  tui$;  et  manducabunt^  et  $atura» 
buMtur;  ut  benedicat  te  Domimu  Deu$  tuu$  in  omnibu$ 
pperHm$  tm$  qumeumque  feceri$.  Ex  isla  dcdiiia  non 
Aiit  01  ipsc  maoducct  cum  suis  *  ac  per  boc  Lcvitis  ci 


QUINTUS.  74» 

advcnis  ct  pupillis  ct  viduis  cam  jusstt  impcodi.  f^sd 
obscurc  posituin  cst,  qiiia  non  esi  distincta  ista  ded- 
nia  ab  illa  quani  voliiit  cum  Lcvitis  in  eo  loco  mandu- 
cari,  quem  DominHs  clegisset  templo*  suo.  Scd  in  oa 
iutcrpretatione,  quae  est  ex  hebraeo,  apertius  hoc  dit- 
tiiicium  repcrimiis.  Ait  enim  :  Anno  tertio  $eparabii 
atiam  decimam  ex  omniUme  qum  mueuntur  tibi  eo  tem- 
pore,  etrepone$  intra  janua$  tua$;  venietque  Levite^, 
qui  aliam  non  habet  partem  nee  posseenonem  tecum,  et 
peregrinus  ei  pupiUu$etvidua,  qui  intra  portav  tuas 
$unt,  etcomedent^  et  eaturabuntur ;  ut  benedicat  tibi 

-  Dominus  Deu$  tuu$  in  cuncti$  operibue  manuum  tuarum, 
qum  feceris,  Priino  lioc  ipsum  planius  cst  qtiod  ail, 
Anno  tertio;  inlcliigitur  enim  uno  anno  iiilcrposilo  :  iu 
Sepluagiiiia  aulcm,  quoniam  Post  tree  omiosdixit,  in- 
cerlum  est  ulrum  eos  medios  e^  volucrit,  ut  qiiiuio 
quoque  anno  ficrct.  Deindc  cum  ail,  Et  icparubii 
aiiam  decimam^  salis  oslenilil  extra  essc  illam  qiiatn 
voluit  cum  Ipsuin  qui  ofleri ,  mnnducarc  cum  suis  ct 
Lcvitis  in  eo  loco  qucm  Domiiius  ch*gissct.  El  banc 
enim  aliam  *  dccimam  hitra  jnnuas  suas  eum  poiicre 
prxccpit,  non  ad  eum  locum  defcrre,  ubi  Dominus  se 
voluit  invocari.  Et  veidet ,  inquit ,  Levite$,  qni  non  ha- 
bet  partem  nec  pos$e$$ionem  tecum,  et  peregrinu$  et  pu- 
piUu$  et  vidua^  qui  intra  portas  tua$  $unt ,  et  comedent, 
llinc  ccrtu  manifcste  verum  cst,  non  isiam  dcciiiiam 
Dcum  fierl  voluisse  communcm  ci  qui  o.Tcrt,  et  bis 
qiiibus  impciidcnda  cst;  sed  illis  solis  erogari  cam 
jussit,  qui  aliud  non  haberent,  in  quibus  praccipuc  Le- 
vitcm  posuit.  Po$t$eptem  annos  ficice  remi$siottem,  llic 
ccrte  manirestalur,  quomodo  el  supcrius  dixcrii, 
Po$t  tre$  annos.  Non  enlm  et  bos  sc|>tcm  annos  uic- 
dios  csse  voluit :  nnoqooquc  aniio  cain  ficri  pRCcepit, 
tanqunm  sabbalismum  annorum. 

XXI.  [Ib.  XT,  9.]  Attende  tibi  ipsi,  ne  fiat  verbum  oc- 
cuttmn  in  corde  tuo  iniquitas ,  dicens ,  Appropiat  annus 
$eptimu$ ,  annus  remissionis ;  et  malignetur  oculus  tuus 
in  fratrem  tuum  egenum ,  et  non  tribua$  ei :  et  exclamti^ 
bit  adver$um  te  ad  Dondnum  ,  et  erit  in  te  peccatum 
magnum.  Magnificc  occultum  vcrbum  hocdixil;  qu:»- 
niam  ncmo  audet  lioc  diccre  qui  potucrit  cogitarc, 
ideo  non  esse  mutuum  dandiini  indigenti ,  quoiiiniii 
appropinquat  aiinus  rcmissionis ,  cum  Detts  proplcr 
misericordiam  utrumque  prxccpcril,  et  commodari 
cum  quisque  indiget,  et  rcmilti  .'^nno  rcmissionis. 
Quomodo  ergo  miscricorditcr  remissurus  cst  illo  anno 
quo  rcmiilcndum  est ,  si  crudelilcr  cogitat  illo  tciiH 
pore  dandum  non  essc  quo  dandum  esl? 

XXII.  [Ib.  XV,  12.  ]  Si  autem  veitnmdatus  fuerit  tibi 
fratcr'tuu$  l]ebrmu$  aut  llibrma,  servict  tibi- sex  annls^ 
et  seplimo  dimitte$  eum  tiberum  a  te.  Ilos  cmplos  iioii 
annorcmissionis  remitti  voluit,  quem  seplimum  qucin- 
qite  obscrvari  oportcb.nt  abomnibits;  scd  anno  8ep'.i- 
mo  emptionis  ejiis,  qtiotocuinqiie  anno  illoruin  srpii- 
mus  istc  annus  occurrcrcl* 

XXIII.  [ib.  XV,  19. 1  Ontii^priino^em^/om  quod  natum 

*  Riliti  et  duo  Mss.,  tcmpore.  Cxteri  Mss.,  templo. 

*  Ain.  Vj.  cl  i^v.,  et  nliauL  Abcsl  coi^uucUo  a  Uss.  el 
ab  edilioiic  l'4li:>|:oucuft. 


VJO  QliESTIONUM  S.  ALCUSTIM  IN  IIRrTATEUCinJM 


W 


fuail  iu  bQbus  fin»,  et  in  otibiu  lui$^  maicuilna  *  sanrfi- 
fiiubU  DomnoDeo  tuo.  QuxTcniium  utrum  quff^groTA 
dicuiilur  ::fU7ST3x« ,  iicc  lutine  dici  nisi  primogenim 
polucniiit,  iu  liis  lanlum  intolligenda  siHl ,  qux  m- 
dtiiiiurcx  miilribus  :  ipsa  cnim  prnprie  pariunUir 
potius  quant  gigiianlur.  Parcre  qiiippe  csl  xUxtw,  quiHl 
fst  cx  fcinina ,  uiide  vpmx^oA^*  dicitur  :  gignere  au- 
leiu  est  ycv^i/,  uiide  propric  hilino  priiiiogciiitiis  dici- 
tur.  Ex  reniiuis  autcm  dabantur  primltiva,  id  est  qiio! 
piiina  |tari«'b:intiir,  non  q\ix  prima  gigiiebaiilura  vi« 
ris,  si  rurtc  cx  viiluis  qux  jaiii  popoieraiit  gigicreii- 
tur.  Non  eniin  aliicr  csscut  qux  :ipt*rirciit  vulvam , 
qtiod  pn^prium  vnluii  csse  Lcx  eortiin  qux  priiiio  nala 
Doiniiio  dcluibantiir.  Si  crgo  «'st  iii  liis  vorbis  ccrta 
ilisliiiotio ,  noii  fnistr:!  Douiinus  non  dicilur  a  Putre 
ftOj6-:exoi,  Sod  f/o,0'/tAi  «  id  CSt  UiligOlirtllS,  (|nOtl  cst 
unious  :  a  mortiiis  aiitcm  primogeuitus  (iiiidein  laciiie 
dicittir,  qnia  non  potuit  laliiiiim  vcrbum  iLi  C(im|ioni 
socumlum  loqtieiidi  consuctiidiiicm ;  grtTce  aulcin 
itfuxoTonoi  dicitur,  noii  x^tovxv^  :  tnnquam  Pater  ge- 
niierit  .Tqualem  sibi,  croatura  vcni  |M'pererit.  Nnin  el 
qiiod  dicitur  priinogenitus  omnis  creaiura  ( Coioss  i . 
i8, 15) ,  quod  ibi  ispctxixoKOf  gnccc  legitur,  ftoicst  ila 
bitciligi  sccuiidum  novam  troatur.im,  de  «lua  dioit 
Apostnlus,  Si  qua  igiiur  in  Qhr%6lo  nova  ercaiura  ( 11 
Cor,  V,  17)  :  cxqua  iilc  priinitivuscal,  quia  piimitus 
ita  rcsurrcxit,  ut  jam  nou  morialiur,  ncc  ci  mors  ultni 
domlncliir  (/ktn.  vi,  i^);  qtiod  nov:c  crealiiro,  qtia^  in 
illo  csi,  rulurum  prouiUlitur  iu  Ane.  S  d  i^ta  d.stin- 
1  tio  non  leimrc  afiirmnnda,  seU  in  Scripiuris  diligco- 
tius  pcrscrutinda  c.vl.  Alovci  cuim  qnemadnioJuiii 
dici  pckluit  lii  ProYcrbiis,  PrimogenitCy  iibi  dico^  fiU 
{Apud  LXX,  Prov.  xxiv,  rdxxxi);  id  cst,  ex  cujut 
persona  dicluin  iiitcliigatur.  Si  enim  cx  Dci  Patris 
pcrsoai  ad  Chrislum  dicitur  (  cul  sctucatix  ulrum 
scqueuria  consoncnt  vix  esl  a.^scrcre),  cunidem  dicU 
])i-imogenitum  qucm  iinigcniiam :  priinogcnitum,  quia 
eiiam  nos  iilii  Dei  sunius;  uulgeniium  vero,  quotiiara 
solus  illo  dc  subhtaiitia  Pulris  ct  Palri  :0(|ualis  atque 
coxtcrnus  esi.  Niruni  csl  autcm  utrum  iutcr  parere 
ct  gigiiero  evidentissimis  documciitis  sacra  Scriptura 
distinguat. 

IXIV.  [Ib.  XVI,  2.]  Ei  immolabis  Pascha  Domino 
Deo  iuo,  oves  ei  bovcs^  Quid  sibi  vull  hoc,  quod  addi- 
dii,  boves;  cum  unmolationem  Pascbas  dc  ove  tantum*- 
modo  commendavcrit,  qiiam  jussil  accipi  e.x  ovibus  ct 
li:edis  vel  ex  capris?  quod  myslicc  accipitur  propter 
Clirisiiim,  ciijus  ex  jusiis  cl  poccatoribus  csl  origo 
cariialis.  Nou  cniui  ail,  Ex  ovibus  aul  capris,  liccl 
proprie  non  possit  intolligi  ovis  cx  capris  :  sed  ne 
forte  Jludaii  diccrciil  subaudieiiduin  capruin  si  dictum 
cssel)  Aui  cx  capris;  diclum  ciit,  cx  ovibus  ci  capris 
(luxod.  XH,  5).  Quidorgo  hic  sibi  voluui  boves?  An 
propter  alia  sacriiicia  quas  ipsis  diebus  azymorum  sunt 
iininolanda  ? 

XXV.  [Ib,  XVI,  9-lI.]Qu:crcndumquomodoprxce- 
peril  observari  qiiod  ait  :  Septem  septimanas  inlegras 
dinumerabis  tibiipsi,  inchoarc  tc  falcem  iujncre  in  mcs- 

»  WtlJ,  m(i{cuttn::m.  \t  Ms.s.  ciiiw  graw,  mmuiiiw. 


sem.inctpk»  fmmeme  sopsem oepUHuamt ^  a  foaes 
diem  fesum sepiimananm Domiwo  Deo  tmm^  proai teki 
manus  iua^  queeam^  Dommuo  M  dedeHi^  oee^dn 
quod  beneditei  lo  Dowrimit  Deiss  Hmo^  et  epmkkememe 
Dominum  Dcum  tuum.  9i  eMim  ah  aiUTeiw  pop«l| 
luBc  pentecoaie  jiissft  est  obecrvari,  nmDqaid  omnes 
u:io  die  credeudum  est  falceni  jutsot  niiltere  In  niet- 
sein?  Si  autem  ^ibi  quiMfue  obseraii  isiam  qaiRqai. 
gusiiiiam  ,  diiiumorans  »b  ilio  die  qiio  faloem  millit; 
iion  luia  osi  universo  populo  :  illa  vero  «na  es|  qw 
cojiipiitatur  ab  iinniolatione  Fatcliac  utque  iii  dlem 
dat r  L.cgis  in  Sina. 

XX Vi.  [Ib.  xvii,  liel  15.] Si  auiem  himoerk Ir  flrr- 
rfliiii  ^fiam  I^oMfiiKj  Deus  tuus  daS  iihi  in  soeio^  eilmn- 
diiuvexis  eam,  H  habitaeeris  tn  €»,  eldfceo^  ComtitMm 
svpir  me  principes,  sicui  ei  caicros  genics  tfumekcome 
suni ;  cousiiluendo  eoiutiiucs  mper  te  princspeet^  qoem 
elcgeril  iMmunus  Deus  tuus  ipeum  :  eat  fralwiku  Hh 
consliiues  supcr  u  priueipeiH;  mm  poteeio  rneirffem 
superlt  homiuem  a/iemtt»,  qMsa  mm  eei  fimOer  tmeOk 
Quasri  poteal  cur  diaplicaerit  populiis  Dea,  qwmio 
n^gcni  dcsidcravii  (I  Reg.  vm,  7),  cua  kic  iuvonialBr 
esse  fiennissiifl.  Sed  magit  hinc  inleUigcndain  eM» 
iiicriio  noii  fuis»;  secuodum  voluntatem  Dei,  qeia  %ei\ 
hoc  noB  praicepit,  Sf4  detideraettbet  pefmlti.i.  St» 
rNfiitamen  pRPcepit,  ae  ieret  alienut*  ted  Imler,  U 
e  t,  cx  codom  popuhi  indigOHt  eon  alieBicemi^  QoBi 
autrm  ait ,  non.  poteris,  intelligcmlum  etl,  noa  dcbeMst 
.XXVII.  [Lb.  xvn,  17.]  I>e«egec«im  ioqneretar  ail, 
yon  muUiplicabit  srbi  uxorcs^  ui  mon  dieeodal  oor  ^eo: 
ci  argeiUum  ei  aumm  non  muLiplioalHi  sibi  vaide.  IMt 
qii.i:nliir  ulrum  David  ooutra  hee  prceeptwD  eoe  le« 
cerit :  noii  cnim  unam  habuit  exocem  (II  Ueg^  «,  !!)• 
Naiu  de  Salomone  maniletium  est  quod  IrwitgBestut 
fuerU  iioc  pracceptum,  el  in  femiiiis,  et  ln  miro^  elie 
argeuio.  Sed  Uim  potius  inftclligilnr  pcrmbftm  WoitO 
regibua,  ui  plurcs  haberent  quaei  uiiam  :  RHiilipljGart 
ciii:ii  pcohibiti  suut:  qiw  prokihitio  non  haiiet  Iraiit» 
gressionem »  si  pauc;»  fueriut ,  aicut  David  foeniet; 
iion  autcro  multx^  sicui  SiilomuQi.  Qiiamvit  cum  ad» 
didit,  nl  non  discedat  cor  ejuSt  boe  roagitvidetur  prae* 
ccpisso,  ne  mulUplicaiido  pervcniai  atialiieDigenat  fe* 
niiiias  :  pcr  quas  factum  est  in  Salomone,  ut  difGede* 
ret  cor  ejiis  a  Dco  (UI  Rcg,  ii,  i  -4).  Multiplicalio  la« 
nien  gcuenliter  ila  probibita  esi,  ut  eliamsi.eille* 
brais  solis  eas  mulliplicassrt,  coiitra  hoc  pRteoplimi 
fecis^e  mprito  argiii  possoi. 

XXVIil.  [Ib.  xvui,  G  &.]  Si  autem  supervemerU  Lo' 
vites  ex  una  civitaium  tuarum,  cx  onimbus  filiis  Isrmei^ 
ubi  ipsc  incotii,  sccundtim  quod  cupil  aniiua.  ejmsim  io^ 
cum  qucm  elcgerii  Dominus  ,  id  est ,  si  desideraveril 
irc  ad  locum  ubi  Dominus  invocalur ;  ci  mums^rabU 
nomini  Domini  Dei  sui,  iicut  omnes  fralreoejuoLeviUi^ 
qtu  asiant  ibi  coram  Donuno  :  partan  parlilam  edel » 
proilcr  venditioncmy  qum  esi  secundum  famiiiam,  Quam 
dicat  vcuditionem,  obscurum  est :  nisi  forte  quia  de- 
cinulioncs  ct  priinogeiiila  pr.ecepit  veiidi  ab  eit  qut 
iii ioiiginquo  babiiarcut,  ne  mulia  cogerenlur  portare 
ad  locum  invoealiDiiis  Doroiui,  vel  pccora  duccrei  «I 


701 


UBER  QU^TVS. 


m 


iUk  ab  eb  dciiuo  cnicreBlur  cx  eodcin  prdio ;  cl  jus- 
scfal  habcre  ibi  parlem  Lovium,  qui  mancrel  iii  ee 
cifiiaie^  unde  iWjb  deeimaUoiicft  ei  priaogenila  dcbe- 
bonlur.  Gl  ideo  dixil  secuadum  familiem  hoc  debcri 
Lexil».  quomam  tx  succcasioae  qua  succodil  paren- 
libus  Sttia,  hoc  circa  cum  senrari  oporiei»  quod  pa- 
rcBilbua  exbibilum  esi. 

XUX.[lb«  xvm,  II»]  QMmiam  porlemerum  taispe- 
rlorea  prohibel  esse  in  popolo  Dei*  qa»retidum  esl 
quomodo  isla  porlema  qum  uispict  probibenli^r » 
diseemaaiur  ab  eia  q«a  (Uvbiilus  ila  danlur » ul  qnid 
significent  did  debeal :  sicol  omnia  miracttla,  quas  in 
Scripturis  repermnlur  signiAcantia  quod  perliueal  ad 
r^obm  fidei ;  sioil  dicimns  quid  significaveyit  vellua 
i»  araa  complou  stceum»  vd  in  sicca  area  eomplu- 
tuni  (indtc.  tt,  51-40) ;  aui  virga  Aaron  qua;  floruil 
(iYniih  ivu;  ^>»  ei  nuceaallulit;  el  ca^lera  bHJiismodi, 
Sicii  amem  discemunlor  divUiatioiics»  quas  coase- 
qiicnicr  probibcl»  a  |«mdiciionibua  vel  anmmtialiiH 
nibuft  Prupbdarum,  sic  Hlse  inapeelioneaprodigtorum 
ft  sigpiHcationihqa  divinorum  uiineubcmB  disoemen* 
due  aunl. 

XXX.  [Ib.  xXf,U\  Qtmdam  i^emimulkiis  vater  , 
qui  proctfdftl  wMttUH^  timul  dMlMk  vobiKum  inkm* 
cotmslrot»  n  aafaof  fociet  mou  Ecce  qnemadmodnm 
ei  ia  spiriloalibas  conQiclibiis  aperandum  el  pcien-» 
dum  cal  a4i«lorium  Dei,-iiomil  nos  nibil  faciamos, 
scd  ui  ad^uli  eeeperemur..  Sic  enim  aii,  delfeUabU  ve- 
^Mcicm,  m  eliiPi  ifsoa  acluros  quod  agendum  cssel 

XXXL  [Ib.  xx.M^]Blkquenlur$ert/w  ud  p^pulum 
dicMee^  Oatteift  iSmmo  f«i  eedifcavii  domum  uanmu , 
ei  MS»  dediemdi'  eamlf  uadui^ei  ueueftaiur  in  domum 
muum^  m  nmiaiur  imbeUa^  M  kouM  aliui. dedieei eam. 
Et  qme  «sl  kamo  qm  fmiikttui  mueam^  el  uom  eu  cpn- 
ioftif  em  emt  muiai^  eiireuenaiur.  iet  donmm  euam »  ne 
wiomatuwim beilm, eikomo aUue eimkiur e» ea.  Eiqm 
e$i  komo  qui  epoueami  uxoremf  er  noffr  aeeepii  eam  f 
Mdol»  €f  fwiiial  in  demmM  saom»  uu.  monaiue  iufbelio  , 
ei  keeuo  a/mt  aeapiai  eemu  Possrail  movere  isla».  quasi 
meliore  eondilioBe  morianiur  in  belio,  qui  jam  dcdl*- 
eavecuiKmdificiasua,jaaiqne  cpulaii  souldenovellis^ 
iamque  duxcmnl  sponsas  suas,  quam  ii  (^  nondunk 
9ed  quoaiam  bis  rebus  lenelur  hmnaHus  affectu»,  ct 
magn*  amimianloc  biec  ab  bominibus-;  inlelligendum 
e^Cad  tiee  ieln:  dici  in  bellum  procedenlibus^,  ui  qui»- 
qiiis  animo  hls  lenctur,  apparcal  cum  revertilur ,  ne 
proplef  boc  fliAma  foriitcr  agat»  dum  lainei  ne  ante 
morialar »  quam  domum  dedicavecil,  aut  de  novcUa 
aoa  bibeci»,  ani  sponsam  suaro  duxcril.  Nam  uiique 
quanittm  ad  fcminam  pertbicl »  mdiua  ailcri  iiubil 
inlncu  quom  vidua  :  sed  hsec,  ul  dixl,.  insmula  suni 
propservirorom  animos  esplorandos. 

XXIUL  [Ibb  xsN ^  5.]  iVon  eruni  «osa  fffri  euper  m»- 
fcrem  :  vasa  beUica  vott  Inlelligi»  id-  esi»  anna»  Nam 
qttidam  eUaa»  hoc  inlcrpreiali  soot. 

XXXIM.  [Ib.  xxu^  I3H.]  Si  auiem  quU  aeceperU 
uxorem^  ei  Imbitaverii  cum  ca,  ei  oderii  eam^  ei  imponai 
d  occaiionie  verba ,  ei  detulerti  ei  nomen  mallgnumt  et 


diserU,  MuUerem  hanc  accepi^  ei  aecedeue  ad  emn  non 
inveni  eiu$  virginalia  :  ei  aceipiau  pater  puella^  et  ma- 
ter^  produceni  virginaUa  puelUt  ad  satioret  ad  porlam^ 
ei  dicet  pater  puellm  eenioribut,  FUiam  meam  hauc  dedi 
bouUni  huic  uxorem,  ei  odio  habens  eom,  ipu  nunc  im* 
pouit  ei  occasionit  verha  dicens ,  Non  invem  fiiim  tum 
virginalia  :  et  ecce  xkginalia  filice  mew.  Et  replieabunt 
pallium  coram  tenibut  civitatis  illius.  Et  accipient  senet 
dviUiiit  hominem  illum « et  cattigubunt  eum^  et  damni- 
ficabutti  eum  cenlum  wlis »  ei  dabunt  patri  adoiescen-^ 
tuiee;  quia  proiulU  uomen  maltun  super  virgbiem  israe^ 
lUem  :  ei  iptius  erU  uxor;  uon  poterU  dimUtere  eaiii 
perpetuo  tempore,  Siauiem  verum  [actum  sU  hoc  vcrbum, 
et  non  inveniantur  virgimlia  puelke^  ei  producenl  ado- 
tescettiulmn  ad  januam  domut  patris  ipsiuSf  ei  lapida' 
bmu  eam  viri  civiiaiit  ejut  iu  Uipidibutt  et  morietur  ; 
quoniam  fedi  impudentiam  in  fiUit  Itrael,  protiituere 
doiuum  putrU  tui  :  ei  auferet  malignum  ex  vobit  ipnu 
Salis  binc  apparcl  qucroadmodum  subdilas  feminas 
viris  a  el  pcue  (amulas  Lcx  cssis  volucril  uxores  : 
quod  dicens  advcrsus  uxorem  vir  lcstunonium  unde 
Uipidarctur  iiia,  si  hoc  vcrum  esse  dcrooiislrarelur ; 
ipse  tamcn  non  vicissim  lapidalur,  si  hoc  falsum  esse 
consiilcrii;  sed  laiitummodo  casLigatur»  cl  damnifi- 
caiur«  cique  perpctuo  julietur  adhxrcrc  qiia  carcre 
vulucraL  lii  aliis  aulem  causis*  cum  qui  tesiiiiionio 
falso  cuk|uam  nocticril»  quem,  si  probaretur ,  jiissil 
occidi,  eadem  p<eiia  plecliiubet,  qua  fueral^si  vo- 
mm  cssei»  isie  plccteudus. 

XXXI V.  [Ib.  XXII  ^  28,  29, 191  &*  autem  imenerit 
aU/qmt  puellam  virginem  quee  tpontata  uon  etij  ei  vim 
fadeut  ei  doruuerit  cum  ea^  et  ittveniut  fuexU;  dabit 
luma  tpii  dormivU  cum  ea^  pairi  puelUe  quiuquagiHUi  di- 
draehma '  argeuii »  ef  ipmt  erU  uxor ;  qma  humiliavii 
eam  i  non  poterU  dimkkre  eam  per  omne  temput.  Me- 
riio  quaunlur  utmm  ista  pQttia  sit,  ul  non  eam  possit 
dimillcre  per  omiie  lcmpus,  quam  inordinate  atqiw 
iliicite  violavil.  Si  enimob  boc  bitelligerevolucrimus 
eam  non  posse*  id  cst  non  dcbcre  dunitti  pcr  omiie 
lempus,  quia  uxor  effecta  est».  occurrit  illud  quod 
pcrmisil  Moyses  dorc  libcllum  rcpudli,  el  dimilicre 
{Deut.  XXIV,  i).  In  his  autcm  qui  illicitc  vitianl,  no- 
iuil  iiccre»  ne  ad  ludibrium  fccisse  videainr,  cl  potius 
finxisse  quod  eam  uxorcm  duserit,  quam  vcre  placi- 
toquo  duxisse.  Hoc  cl  de  illa  jussnm  esl ,  cui  fuerii 
vir  cabimnialus  dc  virginaiihus  non  invcntis. 

XXXV.  [U).  XX11I,  3, 4.]  Non  intrabit  Ammaniia  et 
Moabitet  in  Ecclesiam  Domim,  et  usque  ad  dedmam 
.generationem  non  intrabil  in,  Ecclemam  Domini^  ei  utque 
in  eeteruum.  Quiusiio  cst ,  quoniodo  intraveril  Ruth 
qiix  Moabilis  fuit  {Ruih.  i,.22);  de  qiia  cliam  caro 
Domini  origincm  ducil  {Malth.  i ,  5).  Nisi  forte  istam 
mystice  prophciavcrit  inlraluram,  quod  ait,  usque  ad 
dcdmam  generationem.  Cpmpulantur  eiiim  gcneraiioncs 
ex  Abraliam,  qiiando  fuit  cl  Lot  qui  gcnuit  Moabitas 
ct  Ammanitas  cx  flliabns  {Gen.  xix,  57, 38);  et  iiivc- 
uiuntur  cum  ipso  Abraliain  complcri  dcccm  gcnc- 

*"  In  escusis,  qitimpuiginta  dUiraehmaia.  lu  aliquot  Msa^ 
ut  bi  graeco,  didrachma.  lu  aliisi  didraclunait^ 


765 


Vu.i:.STIt)NUM  S.  ALGUSTI.M  IN  IIEPTATbUCllUM 


7U 


nilioiirs  asqiic  atl  Snlmon  ,  qiii  gcnuit  Ik>oz,  qul  ina« 
rttiis  sccundiii  fuit  nmli.  Siiiit  ciiini  istx,  Abrnham  » 
ls.iar,Jacol),  Judan,  Plian-s,  ■•Isnmi,  Aram,  Aniiiiaibb» 
Nansiin  •  Salmon  :  Salmon  quippo  gcnuit  Dooz,  qui 
viduam  duxit  Rutb ;  ac  pcr  boc  vidrtur  post  dccimam 
gcnfmioiicm  geiius  feoisso  iii  Kcr1fn»ia  Doniini  pa- 
ricndo  Tilios  ip^i  Booz.  Scd  cur  addiiuin  sil,  ef  u$fme 
hi  ttleniuiu,  nicriio  adhuc  qiucritur.  An  quia  deinccps 
nulta  aniina  dc  Ainiiiatiilis  ct  Moabitit  inlravit  1n 
llhim  Rcclcsi.im  p(»puli  llcbr.Toriim,  postcaquiim  ista 
g«'ncriiioiio  dorima  propbclia  cnmpleta  est?  An 
polius  itn  dictum  cst ,  et  uaque  ad  decimam  genera- 
ifoncm,  m  omninti  scinpcr  intelligi  volueril,  |ior  deiKirii 
nniiicri  quanidiim  uiiiversitatcm,  iit  lioc  exposuertt 
qiiodainmmlo  adtlciido  f  t  diccinlo,  el  utque  m  aslemumf 
Quod  si  ila  esi,  Rutli  ciuilra  pneccptnm  vclilum  vido* 
lur  admissa.  An  Ammanitas  probibuit  admitti,  non 
Amiiianitifla^,  id  csl,  virot  indc,  non  fcminas  T  maii- 
mc  qnia  nim  evcrtisseiit  Israelit»  ipsam  gentem » 
nninos  viros  ocridcre  ju^si  sunt,  rcmiiias  aulem  non, 
iii<i  eas  qii.T  novcrant  concubilum  viri  (iViim.  iixi, 
17,  18);  (|U(vniam  ips»  in  foniicationcm  seduierant 
populuin  :  virgiiies  autcm  salvas  csse  volucnint,  iioii 
cis  impukinics  culpam  qua  cvcrti  illa  gens  mcmit ; 
qiiam  ciiam  hic  commcmoravit,  veliit  qu.Trert-lur  ciir 
lloabilns  ct  Animanitas  admilti  noliicrit  in  Ecclcsiaui 
nomiiii  :  subjunxii  enim ,  Eo  quod  non  obviaverint 
robis  eum  pambui  et  aqua  in  rfa ,  cum  exireHe  de 
^yypto^  el  quia  condnx  runl  adtenum  le  Balaam  fi- 
bnm  Deor  de  Metopolamia,  m  maledicerel  le.  Ilas 
c«l|uis  ncc  tiinc,  qnaiido  illa  gens  debcllaia  cst,  femi- 
nis  imputav(*ninl,  qiias  salvas  conservarc  nialiierunt. 

XXXVI.  [Ib.  ixiii,  15, 10  ]  iVoii  Iradet  puerum  do- 
tniiio  iifo,  Ttit  apponhu  e$l  tibi  a  dontino  muo  :  n(m  qtiod 
doininiis  rjiis  cum  apposuerit,  id  est  conimcndavcrit ; 
poiiiis  cniiii  dcpositiim  dlccret ;  scd  nppositum  dixit 
a  domiiio  siio,  id  est  huic  adjiincium,  cum  ab  illo 
nlisccssi>sct :  iion  ci-gosuscipi.  scd  n*ddi  pttius pmbi- 
Tiuit  fiigitivos.  IVoc  qaidcm  palari  polfst,  iiisi  intelli- 
gamiis  genli  ct  populo  isln  dici,  i.oii  uni  hoinini.  Ex 
alia  iiaqiio  goiitcm  rcftigicntem  ad  istam  gcniem  ctii 
lot)Ui>bnliir,  honiiiicm  a  doniiiio  siio,  id  est  a  n^o 
biio,  rcddi  proliibuit :  qiiod  ctiam  alienigena  scrvnvit 
Achis  rcx  Gclh,  quaiido  ad  cum  rcfuf;it  David  a  facio 
dtmiiiii  sni ,  lioc  cst,  rcgis  Saul  {llteg,  xxi,  10). 
Apcrlissime  autt^m  hoc  cxplanat«  cum  dicii  dc  ip^o 
rcfiiga  ,  In  vobis  habilubil ,  in  oiiini  loeo  ubi  pla^ 
cuerit  «. 

XXXVII.  [Il>.  xxiii,  17.]  Non  erit  merctrix  a  fitiabui 
Urael ,  et  nun  erit  fornicam  a  filiit  Itrael,  Ecce  iibl 
niaiiifi'Slc  prolubuit  fornicari  ct  viros  et  fominns  eliam 
cum  non  alienis  cotijiigibus ;  pccc^itiim  cssc  demon- 
strnns  niisceri  non  conjugibus  suis ,  qiiando  et  mc- 
reiriccs  esse,  ct  ad  mcrclriccs  acccdcrc  prohibct, 
qiiarum  piiblice  vcnalis  cst  lurpiludo.  In  Dccnlogo 
auicin  moechix  nominc  noii  vidctur  lioc  npcrte  prohi- 
buisse,  qu(»iiiain  moechia  notinisi  adiiltcrimn  inldligi 
iolci.  Uiide  qtiid  iiobis  vidcrclur,  ibi  tractavimus 
{Quatsl,  in  Exod. ,  qua:st,  71). 


XXXVIil.  [Ib.  ixni,  18,  17.]  Nam  ofmi  i 
merelricii ,  mequa  camwmtatitmeM  emma  Im 
mini  Dei  Imiad  tmna  wolum ,  qmmum 
mim>  Deo  tuo  eU^  et  ■inanfw  ;  quod  ita  iiitclligitiv, 
qooniam  abominntio  Domliio  Deo  luo  csi,  ei  lioe  om 
unuin  lioruin ,  scd  utninM|ue.  Do  cane  quippc  veui 
niM-i  commiitaiioncin  primogeniionim ,  quam  jubd 
fn^ri  dc  aliis  immundis  animalibui,  id  ost  equis  et  asi- 
nis,  et  si  qiiid  est  eomm  qux  adJuTant  hominem,  d 
latiiie  a  jiivando  jumenta  diconlur.  Dc  canc  aotni 
noliiii;  uiruin  et  de  porco»  cl  qiiarc  nolucril,  ftqw- 
rcndiim  cst :  cl  si  de  omnibot  lalibvt  noliUt  \  qnara 
fioluni  canem  isio  loco  exccptnro  fcccrii.  lic  nieraede 
autcm  mcrelricis  nt  dicercl ,  ▼idetnr  ca  ciM  carna, 
qir'a  siipcrius  prohibuerii  cssc  mcretriocin  dc  filiabH 
Isiacl ,  aut  qucmqiiam  fillorum  I>racl  uli  mcrdrin: 
et  nc  iubrcpcrei  cogitationi,  cxpiari  poaac  lioc  peeci* 
liim,  si  aliquid  inde  oQerretur  in  tcmpluin,  dicendiM 
fnii  qiiod  sit  almminatio  Domino. 

XXXIX.  [Ib.  XXIV,  7.]  Morietmr  fkr  iUe^  id  cat,  qii 
foralus  cst  homincm ;  el  auferetii  maiigimm  ax  aiin 
i>«is.  Assidnc  hoc  dicit  Scriptura ,  cum  Jubct  occidi 
nialos  :  qua  locuiloiic  usos  <«t  ciiam  Apoaiolns,  caa 
dicerct,  Onfd  enim  miki  de  iii  qui  forii  gmnijmdieme! 
Nonne  de  iii  qui  inlui  tNNl.  voijmdiemtiif  Amferta  m- 
imn  ex  rohii  ipiii  (lCor.v,  1i,  15).  Nam  gnNoi 
halict  T^  ico-mfi^f  qiiod  cliiiin  hic  scripiam  cst:hae 
niiicra  poiiiis  malignam  soh^t  nitcrprelari ,  qaani  ao- 
liim.  Nec  ait,  r4  m^p^^  id  est«  boc  nialignam;  led 
T^v  Koyqf  4v,  quod  cst,  hunc  malignum.  Ei  qoo  appvtl 
ciiin  voluissc  inielligi ,  qin  aliquid  lalc  oonunisil,  m 
cxcommunicaiionc  sit  digiius.  Iloc  cnim  nunc  agit  ia 
Etdcsia  cxcommimicaiio ,  quod  ageliat  tunc  faitcr- 
feciio.  Qiiamvis  ct  alitcr  illiid  nposloliciim  poasit  io- 
lclligi ,  ui  nniisqiiisque  inalom  vd  nuiligiiiim  ci  i« 
ipso  sit  Jnssus  anfcrre.  Qiii  sensus  accoplabillor  eaict, 
si  hnc  malum ,  vel  lioc  malignum ,  non  aalen  haac 
malignum  in  gnrco  iiivenirctur :  nanc  vcro  credibilias 
csl  de  liomine  dictiim,  qiiam  de  vitio.  Quanqnaa 
possit  clegnnter  Intclligi  otinm  homo  aurcrro  a.icn»- 
liim  Immincm,  qtiemadmodum  dictum  csi,  Esmium 
velerem  hominem  :  quod  ex|>oncns  ail ,  Qmi  /kraMur, 
jam  non  furelur  {Epha.  iv,  29,  S8). 

XL.  [II).  XXIV,  8.]  Secundum  legent  ommemqmmmfi' 
rarerint  vobis  ineerdoles  Levilw.  Ilic  npparet  omneoi 
snccrdotcin  Lcvitnm  fuisse ;  qtiamvis  non  omnb  Le- 
vitt^s  saccrdos  fucrtl. 

XLI.  [Ih.  XXIV,  10-13.]  Si  debitum  fuerii  in  \ 
luo,  dcbilum  quodcumque,  non  intrabii  im 
pignerare  pignui  :  forii  itabii ,  et  homo  apmd  qmmm  ddh 
tum  luum  eit,  proferet  tibi  pignui  foroi,  Si  tmtmm  i 
eget^  non  dormies  in  pignvre  ejui^  redditimta  \ 
ci  veslimenlHm  iuum  circa  occasum  iolii ;  #f  i 
fft  vestimento  iuo^  et  benedicet  te^  et  libi  erit  i 
coram  Domino  Deo  luo,  Non  immcrilo  ▼idctur  ad  opM 
miscricordix  pcrtinerc  ut  non  intret  pigncrator  in^ 
mum ,  nc  liat  pcrturbatio  dcbitori  :  scd  cx  lioc  i 


I  In  exaislR|  voluii. 
poninius,  iftT/utf. 


Ad  quiiK|uo  uicUuris  iiotc  IbSb  ro> 


K& 


LIRi:U  QUINTUS. 


706 


ip^i.ia  dcblU«cni  admonet  pigniis  fonis  profcrrc  crc- 
dilori.  Quod  vcro  Jiilwl  eecnli  pigiitift  eodcm  die  re- 
siilai»  iit  ifi  co  dormiai  qoi  non  liabet  ubi  dormiac, 
merito  niOTci ,  nt  reqiiir«tar  enr  non  poiius  crcdicori 
pnpccpcrii  al  non  aaferat  plgnus ,  qnod  codem  di« 
•portet  ut  restilual.  Qiiod  si  ad  compellendum  dctii- 
lorcm  fleri  voluerity  quomodo  se  urgent  ad  reddei!- 
dam,  cum  sciai  pigims  codem  dic  se  rcccpturuni? 
An  fbrte  hoc  ficri  voliierit  propicr  niemoriam,  ne 
obliYiscntur  reddore ,  ci  lunc  non  reddat  sl  Tcre  mn 
liabncrit :'  maxlme  qiiia  creditoris  sui  miscricorflia 
Yincitnr«  cui  cssc  non  dcbct  ingratiis ,  ii  pignus  rccc- 
pcrit  in  quo  dormial ;  siinul  cl  credilor  aim  ille  5ion 
reildident,  debcl  eum  credcrc  non  liabcre,  «pii  bt^ 
eliain  indiget  miscricordia ,  at  pignus  ci  praptcrea 
rostltuaiur,  qaod  aliiid  non  habet  ubi  dormiat? 

XLII.  [Ib.  XXIV,  16.]  Nan  morieniur  fmiret  pro  ^Hm, 
€f  fim  iim  tmriaitnr  ftro  pairibni  :  mnniqnl$gne  in  tno 
peccalo  morietur.  Eccc  non  solum  Prophetse  boc  di- 
xerunt  (Eseck.  xviii,  17) ,  vcruro  etlam  Lcx  diclt,  siia 
ciilpa  qiiemque  interimendum ,  non  aotem  paCris  sai, 
aaC  filil  sui.  Quid  est  ergo  quod  alibi  didtur,  Dens 
reddent  peeema  patmm  in  fiUot^  in  terliam  et  qnartam 
progetdemf  An  de  ftliis  nonduni  natls  illud  Intelligitur» 
firopccr  origiiuile  peccatum,  quod  otuim  ex  Adam 
Imxii  genns  bumanum ;  hlc  auiem  de  fiiiis  jam  nalis 
e!$t  racta  distinctio ,  ut  onusquisqoe  in  suo  pecc ato 
moriatur ?  Non  enim  trabit  aliquid  ex  patre,  qni  jain 
iNitus  erat,  quando  pater  ejus  pcocavit.  Sed  eum  ct 
ibi  diclt,  his  qni  oderwd  me  (Exod.  xx,  5) ;  manifesiuin 
est  etlam  illam  conditlonem  posse  mutari ,  si  (irii  pa- 
rcocam  soorum  facta  non  fiierint  imitati.  Nam  et  illud 
cx  Adam  temporaliter  rcdditor,  quia  omnes  propter 
iioe  moriuntur ;  non  aoiem  in  lotcrnum  eis  qui  fuerint 
|tcr  grailam  spbitoaliter  rcgcnenti,  in  eaque  perman- 
•rrint  nsque  in  finem.  Qiuimvis  et  illud  mcrito  qiueri 
possit,  sl  redduiitur  pcocata  palruHi  in  filios  his  qui 
cNleroni  Dcum,  eiir  in  certiam  et  qnariam  geiieratio- 
nt-m,  vcl  praetermissa  prima  et  secunda,  vel  nou  ctiam 
in  ca^tcms  permanente  impietaie  et  imilalione  mab»- 
nim  parciitaro.  An  pcr  banc  numcrum,  quoniam 
icrlenarins  intelligitor,  oniverBitalem  significare  vo- 
luit :  et  ideo  uon  ipsum  poiius  seplenarium  posuit,  ut 
«ficeret  hi  septlmam  generaiion^ ,  ac  sic  cmiiiis  in- 
lelligeretur;  quta  causam  perfectionis  hiijus  numcri 
Imic  modo  potius  intimavit?  Ideo  namquc  periilbetur 
perfcctusy  quia  ex  his  dnobns  constat,  temario  sci- 
lieetprimo  impari  toto,  et  quatcmario  primo  pari 
loto.  Unde  esse  et  iilud  propheticom  existimo,  quod 
nssidae  repetitur,  In  Iribnt  tt  qnatnor  impietatibnt  wm 
mtprtekar  (Amot  i,  3) ;  per  ciuod  voluit  impietates  uni- 
versas  potius  quam  tres  vel  quatuor  inleHigl. 

XLIII.  [Ib.  XXIV,  17.J  Hon  declinabit  jmticinm  ad- 
nentt,  et  arpham^  et  mdntt.  Non  pi§nerabit  wetlimentnm 
«MiMr.  Car  non  ait,  Et  noo  pignerabis  vestirocntum 
eoram?  Quae  enim  causa  est  ot  trium  istoram  judi- 
cium  decluiare  vctoerit,  pignus  autem  auferri  vesti- 
Bientam  solius  vidux,  non  ct  illornni?  Nisi  qnia  judi- 
da  omiiium  facienda  proplcrea  commcttdaTit,  q^m 


nnn  iiabcnt  a  qoibus  dcfendantur  sive  advena ,  qini 
in  terra  aliona  cst;  sive  orplianus,  id  est  pupilbis 
qiiia  parcniibiis  caret;  sive  vidna,  quia  marituin  mia 
habet :  pignus  vero  cum  prohibct  vestimentnm  aii- 
ferri  vidu» ,  puto  quod  satis  clcganter  adrooneat ,  eas 
vere  dicendas  esse  viduas,  qurc  ciiaro  panperet  sunt. 
id  eniro  et  Apostolos  eviileiiter  ostendit,  nbi  ait: 
•Sf  qna  autem  nidna  fiiiot  et  nepoiet  habct,  diuat  pri' 
nmm  domnm  tnam  pie  tractare^  et  mutuam  ticem  paren» 
tibnt  reddere  :  hoe  enim  aceeptum  ett  earam  Oomtiro. 
Qna  autem  vere  tidua  ett^  et  detQiata^  tperamt  in  Dor 
minum ,  et  penittit  in  orntionibut  noete  et  die,  llaiic 
vere  vidiiam  dixit ,  quas  non  halict  a  qiiibus  siistcn- 
tctur ;  quia  non  solum  viro,  sed  etbm  posteris  atqiie 
oinni  ope  destituta  est :  divitcm  quippe  non  dicerct 
dosolatam.  Pauperi  itaiiue  pignus  non  est  aurercmluin 
vcstiinenlum  :  nnm  ct  boc  ipso  quod  vestimentain 
prohibetauferri,  paiipercm  ostendit.  Neque  eiiim  cro 
ditor  non  potius  auferret  argeotom ,  vd  si  guid  aliud, 
qnaro  vcstimentam.  IHnto  si  occurrerit  ammo,  QuUU 
si  mulia  habeat  vestimenta  non  neoessaria,  %ed  supcr- 
fliia  ?  quomodo*  intelligilur  vere  vidua,  hoe  est  noii 
soliiindesolala,  verain  etiam  quae  non'  in  dericiis 
agit  ?  quam  subjecit  dicens,  Quar  antem  in  delieiit  apt^ 
wmt  mortna  ett  (I  Tim.  v,  4^6).  Ilanc  quippe  oppo- 
suit,  lanqiuim  e  contrarlo  verae  vidiix,  tanquam  talis 
non  sit  vcra  vidaa.  QoKCiiBiqiie  autem  divites  alias 
nuptias  experiri  nolncnint,  continentia  in  eis  lauila- 
lur,  noB  desolatio  commcndalor.  11»  qiiippe  maritis 
tantura  viduat»  sunl,  non  aliis  rcbus- 

XLIV.  [Ib«.  XXIV ,  19.]  Quod  admonet,  ut  in  messe 
oblitum  raanipulum  ncmo-colligat,  aolivam  vd  uvam 
relieum  ncmo  repetat  diligentius  ncglccia  colligcrc, 
et  dicit  cgcntibus  dimittenda ;  occurrit  fursitan  cogi- 
tationi,  Quid,  si  lioic  qun  ab  agroriun  domiiiis  dl- 
niiituntur,  non  egentes,  sed  improbi  colligant?  Sed 
coiisideraiidum  primo  illum  miscricordia  (acere,  qui 
hoeanimo  dimittit,  ut  egouics  bubcant  quod  diiiiitti- 
tiir.  Deuide  curo  b»c  populo  prxcipiuntur,  simul  ad- 
monentur  ii  qui  non  indigcnt,  ista  non  qiuererc.  Quod 
si  qosesierint,  quid  aliud  quain  fcs  alicnas,  ci ,  quod 
gravius  est,  pauperum  invadcre  judicnndisuiil?  lUri- 
que  ergo  coininemorantuf  •  his  prx*ceptis,  ct  quoniin 
agri  sunt,  ut  miscricorditcr  ea  rermquaiit;  cl  qui 
imligciites  non  sunt,  ut  indc  se  abstineant :  quanao 
utrumque  dicitur,  et  a  quibus  dimitlcnda  siut,  etqui- 
bus  diiniitcnda  slnt. 

XLV.  [Ib.  XXV,  1-5.]  Siantemfuerit  aitereaiio  hiter 
hominet ,  et  aecetterint  ad  judicium ,  et  jndicaterittt^  e$ 
jutiifieaverintjnstum.  Judiccs  intclligcndi  suiit  judicarc, 
ii(m  illi  qui  dicti  sunt  altercaiioncm  liabcro.  Dcinde 
sequitur :  Et  reprehenderint  impium,  Et  erit^  ri  dignut 
(nerit  plnqit ,  ^hi  impHe  agit;  eonttituet  eum  in  contpe- 
eln  jndicnm ,  et  fiageliaknnt  enm  ante  «e,  teenndum  im  • 
pietaiem  ejnt :  numero  qnadraginta  fiageltabnnt  emn; 
non  apponent.  Si  autem  appotnerint/lageltare  enm  tupcr 

«  fjm,qweindetidisamt:oaikm  neaMiteiisrticuSa» 
q«e  hiltirpoaicnr  in  potioribus  )ias. 
•  Er.,  roitiiNamritlMr. 


QU^ESTIONUM  S.  A13CUSTIM  IN  IlEPTATeUCUUM 


7G7 

*M  pl^igm  flnres,  ddurpabitw  frater  tuus  coram  le. 

V:ililc  jnIvorlciMlum  esl  qiuHl  ciitii  ca  pcccnUi  plagis 

cmciulaiiil:i  prjBici»cril,  «piii:  digtia  wm  siinl  nwMiis 

fiiipiilicio  vindicari,  «l  hoc  l.im  pmrii  plagis ;  eiiiii  W- 

niciiM"!  w**»!"^  apiiellavilimpiom  vel  impic  ageiuciii : 

ul  iinverimn*,  noii  sicul  plurimi  lofpimilur,  l«)cnl:i8 

essc  S<'ri,»lura8;  ipias  incuri»>ius  lcgiuuis  cuni  pula- 

«tusaauliorium  non  esse  impicUiwm,  quia  in  luwuincm 

YideUir  piwassc  qui  hoc  lccerii,  cum  illud  poccuUim 

morle  plccli  jubcal  Lex  {Ihui  ixm,  ii);  cl  Uis  pcc- 

calis  gravion-s  cssc  diciinns  impiclales,  cum  siiil 

eanim  qnrmlam  quaj  flagrlli  plagis  qiiadragiiiia  pii- 

Diunliir.  tjsl  iiaqtie  li^us  impielas,  qiue  verUrie  digna 

esl ;  cl  csl  gravior  qua;  morte  digna  csl :  iUi  eiiani  illa 

peccaui  qiix  non  in  Deum ,  scd  iii  Iwininem  vuleiilur 

admitli,  sunl  nwrle  digna  qiixdara;  •uiiialia  cnrrc- 

plione,  •eii  vcrberc,  seu  vcnia  *  faciliorc.  lUi  cnim 

locuios  csse  S*'piuaginUi  iiilQrpretes  conslal,  ul  cliam 

iilius  qiii  plagi:*  digwM  esl,  hnpielatein  vocavcrinl. 

XLVI.  llh.  XXV,  6.]  Si  auim  hahilaHriiU  fratrei 
Ih  Uttum ,  rt  myrtuns  fHcrii  unu$  cx  ei$ ,  iciHen  aur 
f,'iii  non  fuerii  ci;  non  crit  tuor  defuncti  forit  non  ap^ 
propiauti* :  frater  virl  cjiu  intrabii  aii  eam,  et  aeci- 
pieteamtibinsorem.etcuhubilubit  d.  El  erit^  hifan$ 
qmcttWfue  natus  fuerU,  conUitnetur  cx  difuncti  notuine^ 
vt  non  (klebitur  nofnen  ejn$  cx  Uraei,  Videlur  Ik>c  prje- 
rrpisso  1-ox  de  fralris  uxorc  duconda  ,  ii(>n  «»h  iiUiid, 
nisi  nl  scincii  sascilcl  fralri  qui  &iiic  libiTis defumlus 
esl.  Qiiod  oulcm  ait,  ton^titnetur  ex  dcfmtcli  nomine. 
ct  tion  delebitur  notnen  eju$  ex  hraei,  id  csi  nomcn  de- 
fiincli ;  cx  lioc  viilelor  diclum,  ul  illc  qtii  nascUur,  lioc 
iiomiiie  apprllclur,  quo  appcUaUaUir  defunclus.  cui 
qiiodam  modi»  pro|«galur.  Undc  nobis  visiim  eslniagis 
scf  nndwn  adoptionis  morem  solvcre  in  Evangclio  qnay 
slioncmdcd«»buspairibu8  Jo8<#(/)«Coiii.  Kt^ig.  iib. 
%,  c,  5),  quonim  uniim  commcmoral  Matlliajits.  cum 
SCilicelqiii  geniiil  Joscph  {Matth.  i,  16);  aUerum  Lii- 
cas  eom  cujus  «Itns  cral  >  Joso.j  h  (Lhc.  iii.  45) :  quo- 
niam  nullius  eorum  wmicn  Joseph  accepit.  Nisi  foi  le 
hnc  diclum  csl,  CoiM/iiar/ur  et  defuncti  tiomine ,  non 
utejus  nomenaccipiat,  scd  ol  cx  ejus  noininc,  id  csi 
lanquam  filius,  non  cjus  cujits  semincest  gennus,  Fcd 
lllius  defuHCli  coi  scincn  susciiaium  eM,  h;cres  coii- 
siilualur.  Qiiod  euim  additum  csl,  Et  tton  dcLbitur 
notnen  ejn$  ex  hrad  ,  polesl  ila  intelligi ,  non  quod 
iiomcn  ejus  puer  conscipionujr  accipial ;  sed  quod  iile 
non  sinc  poslcrlUiie  morUius  cssc  videbiliir,  el  id*'0 
pei-mnnet  cjus  n:<mcn,  hnc  csl  mcinoria.  Ncqiic  cnint 
etiam  si  ipse  (Uiiim  gonuissel,  nomeu  suum  ci  hieral 
iinposiluriis ,  ut  nomcn  ciua  non  delercuir  ex  Isracl : 
sed  ex  lioc  uii<iuc  non  deierctur,  quia  non  sinc  libcris 
ex  hac  viui  cmigrarct;  cl  hoc  jubeuir  ex  ejiis  uxore 
(riUsr  ejuB  implere ,  quml  ille  non  pnliiil.  Nam  clsi 
fr.iU;r  non  fuisscl,  el  propinqutw  diicelwl  uxorcm  cjiis, 
qm  sine  fiUis  morlmts  osscl ,  ad  suscilandiim  scmeu 
frairi  suo :  sicui  feiil  Boo*  duceiido  RuUi ,  ul  schicji 


7» 


« t:4liu!  uxor  defuiwti  frutris  tumalten  mibcl  appiopianti. 
euiciidaniiir  ad  mss.  ct  ad  l.XX. 
*  Uss.  duo  v&ticaiii,  /f/u(s  fton  erul< 


exciuirei  propinquo  suo,  ciijiis  fucral  ilb  oxor,  aec  da 

illo  I  epercrai ;  el  unieii  qui  de  illa  iialuB  esi,  ex  noni- 

nc  quidein  dchincii  consllluiusetl»  quia  filiusejus  esi 

dicius,  aU|iie  iu  faclimi  cal  ul  nmBCD  dcrwica  nm 

dvleroiur  ex  lsr.icl,  ncc  lamcn  ejui  Dominc  appi-Uatai 

est(/{iifAiv,  iS-17).. 

yi'.«sTio  OE  DUOBus  FATnnRrs  JosBni.  Kotth.  n,  10 ;  IMC.  n,  35, 

Qiix  cum  ita  sini ,  abundanUus  duobas  modis  solvi 

poir!»t  cvangolica  qnirsUo,  ut  unus  eorum  qiios  dive^ 

sos  coinnicinoraiil  MatUixus  et  Lucas ,  ila  fQerit  pro- 

pinquus  alleri  ad  duccndam  ejiis  uxorcm,  tit  alios  etiain 

surbuin  versus  parcntcs  aUpie  majorcs  iste ,  alios  ilk 

habcre  iK)lucrit.  Nam  si  fratnini  fllii  fuisbcni.  unimi 

hubiiisscnl  avuni ;  quod  non  ila  csi :  nain  secandom 

BlalUi;rum,  MaUiaii  esl  avus  Joscph;  scconduin  Ln- 

cain  vero,  non  Mailuii,  sedMathalh.  Quud  si  quisqun 

putat  CS.S0  Uiilam  siniilitudincin  noiiiinis,  oi  ab  leri- 

ptoribiis  in  iina  littcra  crratum  sit,  ul  ficret  Uim  pana 

cl  |H.'ne  nulla  divcrsilas;  quid  dc  isioriini  patribusdi- 

clurus  cst?  Nam  sccundum  Lucnin  Mathalh  fllius  fuil 

Lcvi ;  sccundum  Mattlixuin  aulcin,  Mathan  ex  Eteuiar 

gcnilus  invcnilur  :  alqiic  iUi  indc  sursum  vefsns  di- 

vorsi  sunt  palrcs  ct  avi;  ct  dcinde  majorcs  us^iucmI 

Zorobabcl ,  qui  fcrc  csl  vigcsiuius  sursrim  ab  Joscph 

apiid  Lucam,  apud  MalCbxnm  aiitem  uiidccimtis.  Qui 

pr(»plcrca  Idcin  ipse  cssc  crediUir,  ({uia  paicr  ejoi 

apiid  ulruinque  Evai^,;cU&(ani  S;il;iihicl    invcnilor: 

quani\is  fieri  polucrit.  nt  alius  fiicril  eoJem  nomine, 

hal>ciis  ojiisdcm  noininis  patrcin,  cujus  ci  iUc  liabuil. 

Nam  ct  iiidc  sursuni  vcrsus  divcrsl  suiii :  atium  qai|^ 

liabct  Zoiobabcl  avtim  apud  Lucam,  qiri  cst  Neri: 

aliiini  apud  Matlltxum,  qui  ost  Jcchonbs ;  atqnc  iiide 

supcrius  nusfpiam  est  consonanlia,  quou&qoe  vcAialur 

ad  David,  apud  3IatllKTum  por  S;ilomonem,  apud  Lu- 

cain  per  Nathan.  DirficiHimum  aiitem  viddor  Diii 

fuisse  arniiiem  propinciuiorem  qul  duccrci  uxomn 

fratris  sui,  quam  euin  qiii  cx  David  essei  consangainea 

Uim  longinquo  gradu,  non  aliqiia  infra  propinqaltale 

conjunctus;  cuin  sit  apiid  r^ucffin  DavW  pcntf  qqadra- 

gesiinus  a  Joscph  ,  apiid  Rla(lh;rum  aatcni  fennc  ri- 

gcsimus  scpUmus.  Aul  si  propinqiii  ad  nxorcs  dcAm- 

ciorum  diicendas  eliani  illi  qnajrelfancar,  qui  cx  fcml- 

narum  sanguiiic  propinqnabant ,  fteri  |H>COit  ai  ciset 

aliquis  iia  propinquiis.  qni  Joseph  geiraeril  de"  iixore 

propinqui  siii,  qui  siiie  lilwris  dccessil :  ac  sic  ci  csiet 

alicr  ex  naiura  patcr,  altcr  cx  Loge ;  In  quorom  palrl- 

bus  et  avis  cl  deinde  majorilnis  ideo  niilla  proplnqnl- 

las  apparcrel,  qiiod  iioii  cx  inaribus ,  scd  cx  feminb 

propinquarcnt.  Vcruiniamcn  si  iia  csset ,  iiec'  Itavkl 

aliqMandounus  paier  occiirrorot.  .\aisi  qutsqiinm  pff- 

tuissc  conlcndit,  nbi  poninins  (luod"  consncludb  9t'fr 

pliinB  non  esi  fominas  in  gcncalogia  pro  maribis 

ponerc,  sicat  eas  nullus  Evangelisla'  interposnil?  Ubi 

cniin  comincmorantiir  matrcs,  non  ponantur  nist  eoia 

patribus  (a).  Ac  j»cr  hoc  aul  iu  propinqiiinr  defnft  ad 

uxorom  defuncU  >ibi  copiilandam,  ttt  origo  cogiiatiniili 

David* rcpctcretur :  aut  adopiio  fcoit  alVerampiiroor 

>  EiliU,  a  imdd.  DoleiKlum,  a,  quo  vss.  carciiu 
((/)  II  uotract.  c.  SiS.  n.  3. 


LIOEU  QUlNTIiS. 


770 


qiicin  posftcl  liaoerc  Joscpli. 

XLYll.  [Ib»  XXVI,  U.]  Quiil  e&lquod  iolcr  illaqiUQ 
jiitel  dicorc  liomiiictii«qui  iii  Uaiidi^  decimis,  oi  qua^- 
cumque  daro  vd  iropcBdorejus^u^e^lt  onmia  iiumdaU 
c(mi|)levil,  eiiam  hoc  cum  iaude  ei  oommendaiioim 
Bua  dicere  jube^  ^oh  Mi  est  et4  tmrUtof  An  per  Uoo 
prohibcl  parcniaiUi,  quao  obscrv.')re  gentesgoloiil? 

XLVIll.  [Ib.  xxvui,  15, 14]  !ion  pfwteribU  ab  omni" 
bu$  vfrbii  quw  ego  maudo  tibi  kodie^  dexlra^  aut  luii- 
ilra  m  poU  ieos  aiienoi^  imite  iflii.  Quari  polest 
qiioiDodo  possit  intelligi  ire  ia  dexlra ,  qui  post  deos 
alienos  ierli  aervire  iliis;  cum  dextra  in  laude  ponatur, 
illiid  autem  nunqoam  laudabilitcr  fierl  poasit :  nam  et 
qiiod  reprchcndilur  in  via  vitx,  qui  declinat  m  dexlra» 
iioa  ibi  ea  rrprcbenduutur  qu»  dextra  gunt,  sed  ille 
qul  dcclinat  in  .ea,  id  cst,  qui  &ibl  arrogat  qu9C  Dci 
sunt.  Ideo  dicitur  in  Provcrbiis :  iVon  daclinu  tii 
d€JLira  aul  iu  duiitra:viai  mmqum  a  dexirit  naa  notU 
l>ondnui;  pervertag  aulem  iunt  qiue  a  miUrii,  Ergo 
bonm  sttiit  dcxtrae,  quas  novlt  Domiuus.  Novii  eniin 
l^fMffttM  tiai  juUorum  ( PiaL  i,  6)  ,  sicut  in  Psaliiio 
lcgitur.  Ciir  crgo  dictum  sit ,  Se  deelinei  in  dextra , 
ooiis^^queiiter  osteiidit  addendo,  Ipie  enim  reetoi  fadct 
cunuk  tuoi.  Abslt  nutem  ut  dextras,  quas  novit  Domi- 
iHis,  BCgemns  esse  rccias  :  sed,  ut  dixi ,  decUnarc  in 
eaa  est,  noa  iilios  gratiae,  sed  sibi  tribuere  veilequod 
rccUMi  eit.  E>eiiique,  ut  dixi ,  adjungit  et  dicit ,  Ipu 
euim  faeiet  rectoi  cursui  tuoiy  et  omnh  itinera  tua  tn 
pneo  producel  {hrev.  iv,  %1). 

Quapropler  boo  quod  isio  loco  Dcuteronomii ,  do 
qiio  agimus,  dictum  csl.  iVoii  preeteribii  ab  omnibuo 
vcrbiaqum  ego  mando  tibi  hodk ,  dextra  aut  iimiira  ire 
pon  deoi  aiienoi,  eervire  i7/»,non  ideo  dictum  csi,  quia 
dii  alil  possont  etiam  in  dextris  aecipl ;  sed  aut  ter- 
rena  loca  signiflcala  suRt ,  qiiia  et  in  dexlca  et  in  si- 
nistra  habebant  gf  ntes  alios  dcos  colcnles :  aui  bocdo 
dils  aliis  scparaiim  pronuntiandum  esl,  ut  diio  siiit 
sensus ;  unus  vidclicct,  Non  pratteribk  ab  ommbui  ver^ 
U$  qum  ego  mando  tibi  hodie ,  dexlra  aut  iiniitra ,  sc- 
cmidum  iUuin  scilicet  iiUcllcctum,  quem  supra  eTposiii; 
altusaHtera  sit  scnsus,  ire  poit  deoe  alienoi^  iervire  i7/rs, 
ut  ct  blc  sobatidiatur,  Non  prmeribii  ab  omnibus  verbii 
quee  ego  mando  tibi  hodie.  Qucm  totum  sciisum  si  di- 
cero  velimus,  supcriora  verba,  qux  utriqiio  scnsui  siml 
Gommonia,  rcpeiiluri  sumus ;  ut  qtiomodo  iHic  dicilur, 
Non  preneribii  ab  ommbui ,  qum  ego  mando  tibt  hodHe^ 
dextmmUmhtra,  sicet  istic  rcpetatur,  Non  praneribii- 
ab  ommbuM  qum  cgo  mando  tibi  hodie*^  ire  post  deoi 
atieuoi »  iervire  iitii.  Pnftcrcundo  cnim  a  vcrbis  quac 
mand&ta  sunt,ciiiam  hoc  lli.iiteaturpostdcosaricnos. 
Non  enltfi  hoe  solum  nKiiidaium  est ,  aut  hoc  soluiii 
|.rxicriri  Dcns  iion  ^ult,  quod  mandavit,  iic  \mi  dcos 
:ilieno6  eatur,  sed  omiiia  qu»  mandavit :  lioc  taincn 
ita  pnecipue ,  ut  post  gencralitatem  prjcceptr  quo  ad- 
monuit  non  esse  praetereunduin  ab  omnibus  vcrbis 

t  Edili,  iu  dextra.  Abest,  oi,  a  Mss.  et  a  LXX. 

•  DesidenbMHur  hie  veffbs  \^:mc  et  hHe  repetalmr, 
imprmlerit!itabommbuiqumegomaudotibihodm;mm 
■■   "T-^n  bi  QnU.  sortionioo  et  ucmigtatto 


maiidaiorum  suorum,  ctiani  boc  seorsoin  eommcndure 
voliicrit. 

Potest  boc  quod  ait,  dextra  aui  minra^  eilam  sic 
uitclligi,  ut  ncc  eorum  causa,  qiue  propter  Celicitalenk 
appctuntur,  nec  eorum  qu»  propter  inlelkitalcni  fiK 
giuutur,  ire  maodaverit  post  deos  alios  :  id  est,  nee 
pro  iis  qu»  amanlur,  nee  conlra  ea  qux  odio  liahen- 
lur,  a  diis  alii:»  atixilium  esse  poscciidum  :  aut  certo 
iUa  modo,  ut  vei  eonciiientur,  quo  prosint  *■ ;  vel  tila« 
eenuir,  ne  noccant.  Mam  et  de  qtiibusdam  scriptm» 
cst  iii  Psalmo,  Quorum  o<  locutum  eii  vanitatem^  H 
dextera  eorum  dextera  iniquitatu :  ideo  qob  fais  rebos 
opinaniur  fieri  hominem  beatum,  quus  ot  boni  el  mali 
posaunt  babero;  et  ideo  dextera  ost  iuiquitatis,  qui» 
iniqiii  suni,  qui  oem  dexteram  puianL  Non  enim  esS 
vcra  dextera,  sed  dextera  est  eorum  quorum  es  toeutum 
eU  vaniiaum.  Beaium  dixerunt  poputum  eui  hofe  euni^ 
Gum  poliiis»  sieut  mox  adjimgit  ei  docct,  Beatue  sii 
popului  cujui  Domjmis  Dieua  ipeiui  (Pioi.  cxun,  8, 
i5).  ila^c  est  vera  dextera,  xqultatis,  non  iniquila:is. 
Non  esi  ergo  cundum  post  doos  alienos,  neque  ii^ 
dexira,  ut  exisiimet  homo  ex  ipsls  se  flcri  bcatum ; 
nequo  in  sinistra,  «t  exisiiiMando  ipsis  adversanlibw 
se  fieri  miserum,  ad  boc  eos  colat  ut  avcrtal.  Anl 
eerio  si  dextra  intclligimns  aHeriia,  sinistra  vero  leoH 
poralia  bona ;  nce  proptcr  illa,  nce  proptcr  isia  eoo 
ooleiidos  sancla  Scripiura  hoe  loco  adiiumiiisse  cro« 
dalor. 

XLIX.  [Ib.  xxix,  i.]  Ifofe  verba  TeOnmenH  quoi 
mGndavit  Dominui  Mogii^  itaiuere  fHm  Itraei  in  ierm 
Moab,  prmter  Teitamentum  qubd  ieetatm  eU  eie  im' 
Uoreb.  0«»iciidit  unde  appoUaius  sii  liber  Deiilcreno* 
mium»  quasi  secunda  Lex;  ubi  magis  illius  repelitio 
est,  quam  aliquid  alind :  paiioa  enim  srnit,  qmc  Ibl 
non  siiit  in  co  quod  primum  datura  est.  Ncc  tameit 
appellaulor  hase  duo  Teitamenia»  quamvts  ita  ba*o 
verbu  sonare  vidcaiiinr :  ulrumque  cni»  wium  esi 
TeslamcBtum,  quod  in  Ecelesia  dieilur  Yelas.  Nim  rk 
propler  keo  verba  duo  Tostiamenta  dicenda  essent, 
jam  noH  duo,  sod  phtra  essent,  exoepto  Noio.  lluU 
iis  eiiiin^loeis  SeripHira  dicit  Teslnmentum  :  sicoC 
ilhid  quod  Ibclumesl  ad  Abraham  de  dfcumcisioiio 
(Geu.  XVII,  i),  vel  iHod  sirperias  ad  Noe  (td.  ix,  9). 

L.  [Ib.  XXIX,  ^-k.].EtvoividiUii  onmu  qnmcumque 
fecit  Dondnui  Deui  veiter  in  terra  ^gypti  eoram  vobiu 
Pharaoni^  et  omn^  servit  ejm,  el  omni  terrm  Hliui^ 
tentationei  tnagnm^  qum  videruni  oeuii  tai,  tigna  ef 
prodigia  iUa  nmgna,  et  manum  vatidam.  Et  non  detHt 
Donunui  Dem  vobie  eor  scire,  ei  oeuloi  videre,  ei  auree 
audire  mque  in  diem  ittam.  Qnomodo  ergo  ait  siipc- 
rit!S,  Voi  vidhtii  lentationei  magnm^  qum  videruni 
oculi  mt,  si  nondedit  Domhnti  eie  oculos  videre^  ei  au- 
rti  andire;  nisi  qnta  vidcrunt  corporc,  et  cerde  noi» 
viJenini?  qtiia  ocnii  dictmiur  et  co*dis  :  prqitcrca 
mde  reciHi,  Et  non  dedit  Dominm  Dem  vobii  cor  aire. 
Ad  hoc  pertineut  duo  qux  sequuntur,  et  oeulm  videre^ 
et  uurei  audire,  id  est  inteiligere,  el  obiemperare. 
Quod  vcro  dicit,  Et  non  dedii  Dominm  Dem  vekie; 

^  Sic  Nss.  At  excusl,  rrltrft  comKtaHtur^  qum  protkA 


7TI 


QlliCSTIO.NUM  S.  AIICUSTIXI  I.N  IIEPT ATKLCIIUM 


T.% 


i.ullo  modo  incrci  an<  oi  argiiens  boc  diccrci,  nisi  aJ 
eoniiii  ijuoquc  culp.nii  porliiierc  iiiiclligt  vclld,  no 
qwtqu  11»  so  ex  lioc  cxcu.«aliilom  putcl.  Simul  ciiim 
oilcndii  d  sinc  ailjiiloriu  Dinuiiii  Dei  cos  intclligcre 
iC  obedire  pon  potsc  ociilis  cordis,  cl aunbus cordis: 
ci  umcn  si  adjuloriuni  Doi  dcsily  iioii  idcu  (*ssc  excu- 
Mbile  bominis  viliuin ;  quoniam  judicia  Dci  quamvis 
ocrulu,  latiicn  ju!»Ui  siiiil. 

Ll.  [Ib.  ixix,  5  G.]£/  addnxU  roi  quadragtHta  mi- 
Rfs  ifi  deserio  :  hoh  uirelerafcruni  veilimcnta  vetira,  ei 
talceameHia  veHra  wm  $Hni  aiiriia  a  pcdibui  vetiris ; 
|NUtfm  ROfi  maHdueaai»,  vinum  ei  ticeram  non  bibisiis, 
ui  scireih  quia  itie  DonuHut  Deus  vesivr,  lli:.c  ap)ia- 
rcl  lautum  vbii  in  suis  ini|icdimcnti!i  potuissc  porLire 
IsraeliUs,  qiiando  cxicruiit  dc  ACgypto,  qiiod  |ios!iCiit 
cito  coiisumcrc.  N;im  si  uniniuu  nibil  hccuiii  luli&sciil, 
undo  csset  illud  de  quo  dicluin  csl,  Sedii  poputus 
manducare  eH  bibere^  ei  turrcxeruni  luderef  Non  eiiiiii 
boc  de  af|u.i  dicerclur,  ciim  ct  i|isius  Moysi  inauirc- 
stis^iina  vciba  sint,  non  Tuissc  ilbin  voccin  princi- 
piiiiti  lieili,  scd  principiutii  vini  (Exod.  xxxn,  0,  18). 

Lll.  [Ilt.  XXII,  18  il . J  Sumquid  csl  aiiqms  inicr  ros 
rir,  aui  Mn/itfr,  aui  [amitia  *,  tel  Iribus,  cujns  men»  de^ 
elinatH  a  Donuno  Deo  scf/ro,  ire  serrire  diis  geniium 
Ularum  ?  Xum  qua  csi  in  vobis  radix  swrsnm  gernunaHS 
in  [elie  ei  amariiudine?  Eicrii^  eum  audierii  verba  ina- 
ledictionis  hHJus^  ei  opinabiiur  in  corde  suo,  dicens^ 
Suncta  tmhi  fiant^  quoniam  in  errore  cordis  mci  incedo  : 
9l  noit  nmul  perdai  peccaior  cum*  qui  siuc  peccaio  est; 
Holei  Deus  propitiare  W,  sed  tunc  iucendetwr  ira  Do- 
Nifiii,  ei  silus  ejus  in  homine  t//o,  ei  adhmrebuni  in  eo 
omnia  maiedicia  TestamcHii  hujus,  qutB  scripia  suni  iu 
i  bio  Legis  hujus.  Ita  diclum  cst,  Sumqmd  esi  in  vo- 
bisf  ul  taiiquam  rcquirciitcm  intclligamus,  iie  furic 
•ii.  Si  quis  autcin  csscl»  cum  lcrruil  velicmciitcr,  nc 
Ibne  qolB^m  dicerct  bi  corde  suo,  audiciis  iila  na- 
li^dicia,  Sancia  uuhi  sint^  id  cst,  malcdicta  sancia 
mibi  sinl :  fnoitfaiH  in  errore  cordis  met  incedo,  id  csi, 
alisil  ut  milii  ista  evciiianl,  mm  mibi  sint  bxc  m:ila. 
scd  saiicla,  id  e>l  propitia  cl  innoxia ;  quoniam  in  er- 
rore  cordis  mei  ineedo,  cundo  scilicct  post  dcos  gon- 
tiuui,  ct  cis  kiiiquam  iirputie  seniciido.  Non,  inquit, 
crit  sic.  A'on  perdai  nmut  peccaior  eum  qui  sine  pec- 
atio  est :  Uiiquam  diccrcl,  Cavete  ne  cui  vestruin  lalia 
pcrsii:idesit,  qui  lalia  cogiut.  Noiei  Deus  propiiiare  ci, 
sive  kilia  cogiunli,  sive  iili  cui  talia  fueriiit  porsuasa, 
sicut  ipsc  opinatus  ctl  diccndo,  Sancta  mihi  sini ;  ct 
quasi  boc  modo  avcrlcndo  a  se  vim  illius  malcdicii. 
Scd  iunc  acccnddur  ira  Donuni,  ei  teius  ejus  in  homine 
f//o,  qiMiido  puiabit  cam  se  avertcre,  Ista  in  cordc  suo 
dicondo.  Ei  adha^ebuni  in  eo  omuia  maiedieia  Testa- 
meuti  hujus^  qwt  tcripia  suni  in  Ubro  Legis  hujus,  Non 
possunt  quidom  omnia  cvcnirc  oni  bomiiii :  non  enim 
cliam  loties  mori  poicst.  quot  gencr;i  niortis  bic  dicu 

*  Editi  a  i4ures  uss..aHl  [amuius,  rauloiiiic  |  osi,  ncquam 
esimeo  raJix.  ixKxan  bunc  rodiuicijraui,  ot  cuiu  L\x  cuo- 
eilluit  cudictfs  aiiquot  niuliuris  out«. 

•  Ediii,  HOH  siiHHi  perdut  peccaioremet  eum,  cst.  At  Mss. 
Juxtai JLX  :  iVON  wuui  perdtti  peccatur  eum  qU  «i/ic  peccaio 
ed.  llaoc  lectiunetti  oouAruiai  cximsiliu,  qux  iiiux  ab  vuj^u- 
auiosiilBiiciGtur. 


siiiit;  sed  omnm  di\it,  prii  quibiislibcl,  81  non  sif  •»- 
munis  ab  omnibiis,  ciit  eTenurinl  aliqua  eonun  q«i- 
bus  pcrcat.  Quod  aulcin  ait,  Vt  non  simml  perdat  pec* 
eaior  eum  qui  sine  peccaio  est;  quiid  graccn^  kibd 
iim/utprr.-:o-i,  non  sic  acGipiciMlum  681,  Unqoam  ab 
oiniii  pror»us  |icccaio  mimdum  ct  iininiiQcin  boc  dixc- 
ril  i^uoLarwiw,  ld  cst  sinc  peceati> ;  sed  eun  •pii  sitw 
poccaio  isio  esM*!,  dc  qiio  kx|ucbalur  :  siciit  didt  Do- 
miiiiis  in  Evaiigolio,  Si  nom  veuissem^  H  toeulus  tk 
[M$tem^  pcccaium  non  hubereni  [ioun.  iv,  i2) ;  ■oa 
uli(|itc  uiiiiio,  sod  lioe  |»ff-cahini  ipio  noti  cre«lidcraiii 
Hi  cuiii.  Dicit  ciiain  Dous  ad  Abiinclech  ilc&im  uiore 
Abr.ih.r,  Scio  quia  in  mundo  corde  fceisli  koe  (Gem.  xx, 
G) :  iiiin  ttiiqiic  niuiidiim  illius  cor  iu  voliiil  iatdligi, 
ut  siinilis  cis  csmU,  dc  quibiis  dictum  esl,  Beoti  mund» 
corde,  quoniam  ipsi  Deuui  vidtbuni  ( JtfariA.  T,  8) ;  srtf 
ab  i!lo  peccato,  do  qiio  agobalur,  miinduin  eor  habe- 
boi,  qiioiiiuin  quanitini  ad  ipsum  |icrliiiebal,  Doa  con- 
eu;'ivcrat  coujiigoni  alictiam. 

Llll.  [Ib.  XXX,  0.]  Et  circumpwg^bit  Domum  ctr 
tuuiu,  et  cor  semiuis  luf,  diiigere  Domimum  Demm  iuum 
ex  tolo  corde  luo^  ei  ex  ioia  amima  Iim,  M  vieas  fo. 
Cvidoiis  polliciUlio  gratiic  :  proiiiitlit  eiiim  Dcus  it 
essc  (acturum  qiiod  sidet  jiibere  ut  fl.-tl. 

LIV.  [Ib.  XXX,  11-14.]  Quia  mandatmm  Aor,  qmti 
ego  mando  iibi  hodie,  uom  esi  supra  usodmm^  meqmolomgt 
abt  te  ett :  non  in  ario  rsl,  diecHM^  id  esl«  in  dim, 
Oiifs  ascemdet  mobis  in  cteium^  ei  aeeijHet  mMs  iiimd^  d 
audicHies  iiiud  [ademusf  yeque  irams  mtaro  eU^  dkmm^ 
id  est,  ut  dicas,  Quis  trans(rttakit  mokis  Irama  aMni,  d 
accip^ei  nobisiliud,  ei  audieuies  iiiud  faeiemusf  Pnpt 
esi  rerbum  hoc  vuide  im  ore  Iko,  ei  im  eordo  Hm.  if  tN 
maiii^iis  Ims  [acere  iUud,  lloc  osse  verbiini  fidei  dicit 
Apostolus  :  quod  ad  Novmu  pcrtinel  Testameiitimk 
Scd  qiiayi  potcst,  cur  ea  superius  mandau  diicrilv 
qu:c  scripu  sunt  in  libro  Lcgls  bujus  {Demtm  xxis,  Sl): 
iii>i  quia  bis  omnilMU  spiriliialli  significaniiir  ad  f^ 
viiin  Tcsuiiieiitum  pertiiicntia,  si  benc  intelligantur. 
Iicm  quxri  polcsi  cur  boc  qiiod  bic  poftitum  est,  J\f«- 
qut  irans  mare  est^  ui  dicas^  Quis  iransfretabii  moUt 
irans  miare^  et  acHpiei  mobis  iiiud^  Apostulas  dixeril, 
Aui  quis  desccndei  in  abguum ;  alquc  bl  cxpftDciis  ad- 
juiisorit,  Uoc  esl  Christum  a  mortmit  redmeere:nm 
qui.i  marc  appcllavit  toUm  iu  boc  saiculo  vium,  quji 
morte  traii&itur,  ut  quudam  modo  mare  fiiiialur»  a 
Irans  marc  mors  i\m  appcUciur,  vclut  trans  isUm  vi- 
lani,  qnae  maris  vocabiilo  sigiiilicatur.  Deinde  quod 
hic  additum  est,  ei  im  manibus  iuis;  noD  ait  Aposlo- 
lus,  nisi,  in  ore  iuo  ei  in  corde  tuo.  Et  boc  lisque  in  fl- 
iicin  cxsecutus  csl,  dicciis,  Corde  emm  eretUtmr  oi 
jukiitium^  ore  auiem  con[esaio  /!l  ad  taimtem  (  Aom.  St 
7,  8,  10).  Mcrito  qnod  ex  bcbrxo  iranslatum  est, 
quaiituin  a  nobis  iiispici  poluit,  non  babet,  f«  maai^M 
lius.  Ncc  fnistra  Umen  boca  ScptuagiiiU  intcrpretibos 
additiim  exislimo  :  nisi  quia  intclligi  Tolucmnt  diam 
ipsas  manus,  qiiibus  significantur  opcra,  in  corde  ac« 
cipi  dcbere,  ubi  Cbt  fidcs  qux  pcr  diiectionem  ofcra- 
tur  {Galai.  v,  G).  Nam  si  forinsccus  ea  qode  Deua  jubcl« 
manibiis  nant,  ei  in  cordc  non  fiant,  nemo  csl  um 


TO 


LfKER  QUINTUS. 


iiisulsus,qui  pnRrcjiUi  arbilrcinr  implcri.  Porro  si 
cUariU»,  quac  plcniluilo  cst  Logis  (Hom.  iiii,  fO)» 
lial:ilel  iu  cortlc,  elbmsl  nianibus  corporis  quis<iiiam 
non  possil  operari»  pax  illi  csi  urM|ue  cum  bouiiiiibus 
bousB  ▼oluulalis  (Lmc.  xi,  i4). 

LV.  [Ib.  xxiii,5.]  PeccaimrHnl  noH  «  filii  tiltipera' 
biiet.  Quod  in  grjKCO  esi  t<x»«  /*ai/»nTi,  quidam  inlcr- 
prclali  suDl  sicul  bic,  id  est ,  filH  tilHperabilct ;  qui- 
dam,  fiUi  commaeidati;  quidain,  filii  viiioei,  Unde  non 
iiiagna  quxsUOy  imo  iiulla  est.  Sed  illud  mcrito  ad 
qua^readmn  movel»  si  gencraliier  dictum  est,  Pecca- 
verumi  non  €1»  qiiouiam  qui  peccat ,  non  ci  peccal ,  id 
esl,  non  Dco  nocel,  sed  sibi ;  quomodo  intelligendum 
sil  quod  In  Psalmo  icgilur,  Tibi  m/i  peccavi  (Ptal.  l,  6); 
el  in  irreiuia,  7t^i  peccummue,  patieniia  Itrael,  Do- 
mine  (Jerem,  xiT,  7,  8);  el  ileruin  in  Psalnio,  Sana 
auimam  meam^  ([Hia  peccaei  libi  (PtaL  xl,  5) :  et  utrum 
btic  sit  |ieccare  Dco,  qiiod  pcccarc  iu  Deum.  Unde  ait 
llcii  sacerdos  :  St  tit  Deum  peccaverit,  quit  orabit  pro 
€o  (I  Reg.  n,  ^)?  Dicam  ergo  interim  quid  mibi  in 
praiscutia  videatur.  iiitelligent  forusse  aliquid  melius, 
qoi  melius  hxc  sapiunt,  aut  etiam  iios  alio  tempore, 
quantum  adjuverit  Dominus.  Pcccare  in  Deuin,  est  in 
lis  peccare  qux  ad  Dci  cultum  pertinent.  Naro  hoc 
qiiod  commemoravi,  nibil  alind  indicat  :  sic  eniin 
peccabanl  filii  lleli,  quibus  boc  pater  eonini  diiit.  Sic 
exisiimaiidmn  est  pcccari  etiaro  in  homines  qul  per- 
lineol  ad  Deuni :  nain  hoc  Deus  legiiiir  dixisse  ad 
Abiinelech  de  SVara,  Proplerea  peperci  tibi,  nepeccaret 
m  me  (Gem.  xx,  6).  TccGare  autein  Domiiio»  vel  potius 
l»eccasse  Domiiio  *  (nisi  rortc  alicubi  scriplum  occurr.il 
qtiod  huic  sr*nsui  rcsistat) ,  bi  mibi  videntur  non  iiii- 
iiierilo  dicl ,  qni  piam  poHiitenliam  peccatl  sui  nonc 
agunl,  01  glorificetur  igtioscens  Dominus.  Causam 
qiiippe  reddvtts  David  cur  dixeril,  Tibi  toU  peccuvi^  H 
makLm '  coram  te  fed ;  subjecit  et  ait,  Ut  juitifieerit  in 
temumibHt  luit,  et  vincat  eumjudicarit :  sive  cum  dicil 
Deus ,  Judicate  inter  me  H  vineam  meam  (Itai.  v,  5)  t 
sive  de  Domino  Jesn  Cbrislo  inU.'lligatur,  qiii  solns  vc- 
Hisime  diccre  poiuit»  Veiitf  enim  princept  mundi^  ef 
M  me  nom  kabet  quidquam  (id  esl,  quidquam  pcccati 
quod  morlc  sil  dignuin);  ted  ut  cognoteat  mundut  quia 
dUigo  Patrem,  et  tkut  moMdatum  deiUt  mUd  PMer,  tie 
laeio;  turgiu,  eamut  Mne  (Joan.  m,  »,  51) :  Un- 
qoam  difcrel ,  Etiamsl  levlsslma  peccato  mortis  siip- 
pliclo  perseqoatnr  princeps  roundi ,  in  me  iion  habel 
qvid(|ttam,  sed  surgile,  eamus  hiuc,  id  esl,  ut  patiar; 
qoia  in  co  quod  patlor,  Toluntatem  impleo  Patris  mei, 
non  pesnam  soh-o  peccati  mei.  Cl  qtiod  Jcremias  ail, 
Tibi  peeeatimut,  patientia  Itrael^  Domino  utique  sup- 
plidter  didtiir  in  pcenitentia  cum  spe  salutis  ei  ve- 
nia  *•  Et  quod  dictum  esl ,  Sana  animam  meam ,  quia 
peceaei  itH,  boc  idem  agitnr  ut  Deos  ignoscendo  glo- 
rificetar :  quia  magna  est  ejus  misericordia  super  con- 

<  EiBti,  peeeme  in  imdmm.  At  uss.,  peccatse  Domm. 
nedequidem,  sed  laulo  iulra  Mas.  ildem  et  omnes  ediU 
mfn>eram  terebaot,  qui  piam  peantenUam  peccaH  m  nan 
ugmU  :  cum  oerto  certius  legi  dcbcat,  nunc  agunt :  vel 
kine,  qui  per  piam  poenHemiam  peccali  m  hoc  agHm. 

f  \i^.  sudiflMflii» 

«siciMi.AiAm.Er.  et Lov.» d tcnkr. Rtt.y ef  wnla. 


fitciitcs  slbi  ct  rcdciinles  ad  sc «  qiil  didt  se  nolle 
mortcm  pccciUoris ,  qiuintum  '  ut  rcverialur  et  vivat 
(Ezecli.  xxxiii,  II).  lliiic  et  ipse  David  tion  solum  in 
P&almo,  vcnini  etiaiii  ciim  eiim  Dcus  argiicrct  pcr  pro- 
phciam,  noii  sine  spc  pro|Htiationis  Domini  rcspondit, 
Peccavi  Domino  (II  lieg.  xii,  15).  Blcdicoeiiim  vuliio 
raius  vidctur  quodammodo ,  qui  ut  saiietur  se  subflit 
niaiiibiis  medici ,  ut  in  eo  medicin»  opus  liiiplcatur. 
In  hoc  aiilcm  cantico  prxvidebal  Pnipheta  ruiuros 
qiiosdam ,  qoi  sic  ruerant  peceituri  Deiiiii  ofrendcndo 
magiiis  iniquitatibus  suis ,  ut  ncc  pcenitcnliain  agcrc 
vellciit,  et  ad  Deiim  rcdire  ut  sanarcnlur  :  dc  quibus 
ctiiim  alibi  dicltur,  Qttoriiaiii  ctiro  »«ii/,  el  tpiritus  am- 
bulant^  et  non  reverlent  (Ptal^  lxxvii,  59).  Potesl 
Gliain  sic  iiitelligi ,  Peccaverunt  non  ei ,  sccundum  id 
quod  iion  ei  nocuenint  pccealo  suo,  scd  stbi. 

LVI.  [Ib.  XXXIII,  i-5.]  El  luBc  benediciio  quam  *  be- 
nedixit  Moytet  homo  Dei  fiUot  hrael,  priutquam  defun" 
gerelur.  Et  dixil,  Donmut  ex  Sina  venit,  et  aUuxit  ex 
Seir  nobis  :  fetlinavit  ex  monle  Pharan  cum  muilis  iiii/- 
libus  Cadet.  Ad  dexteram  ejus  Aiigeli  cum  eo,  et  pepercit 
popub  tuo.  Et  omnet  ttmclificati  tub  tnanut  tuat,  et  hi 
tub  le  tunt.  Et  accepit  de  verbis  iptiut  Legem ,  ^tfiji 
mandavit  nobit  Moytet ,  han^edilalem  congrcgalionibut 
Jacob.  Et  erit  in  dilecto  princept^  cowjregalis  principi' 
but  populorum  simul  tribubut  Israd,  Nou  iicgligtinler 
pnctcreunda  est  ista  prophctia.  Apiiarcl  qiiippe  ista 
benedictio  ad  novum  populum  pcriiiicrc,  qucm  Domi- 
nusChristnssaiictificavit;  ex  cujus  persoiia  ista  di* 
cuntur  a  Moysc,  -non  ex  pcrsona  ipsius  Hoysl,  quod  In 
conscquentibus  cvldenlcr  apparet.  Nain  si  proplcrea 
dictoni  esl,  Domnut  ex  Sina  venit,  qiiia  in  monto 
Sina  Lex  daia  est ;  qoid  sibi  voll  quod  seqiiitur,  ei  al* 
luxii  ex  Siir  nobit :  cum  Scir  inons  IJumx:c  sll ,  ubi 
rcgnavit  Esaii?  Deinde  cmn  Moyscs  flllos  Israel  bcne- 
dicat  his  verbis ,  sleiil  Scriplura  prx*dlxit ,  quomodo 
idcm  dicit ,  Et  accepit  de  verbit  ipsiut  Legem ,  quam 
mandavit  nobit  Moytes?  riiinirum  crgo  piropbetia  est 
ul  diximus,  populum  novuin  Giristi  graiia  saiictifle:! 
tum  prxnuiitiaiis ,  ideo  sub  nomine  fiflonim  Israc' 
qiiia  semcn  cst  Abrahain,  hoc  cst,  filii  sunl  pronil: 
sioiiis,  et  iiiterprctatio  cjus  csi,  Yidens  Dcum.  Do 
minus  ergo  qui  ex  Sina  venil ,  Christus  inlclligendiis 
est,  qu(»iiiani  Sina  interprelatur,  Tenlalio.  Yeiiit  crgo 
ex  teiiiatioiie  passioiiis,crucis,  moriis.  Et  alluxit  ex 
Seir.  Scir  iiilcrpretatur,  Pilosns,  quod  significai  pcc- 
catorcm;  sic  cnim  iiatus  est  Esau  odio  Iiabilus  (Cen. 
x\v,  25) :  scd  qiioniam  qiii  Sirdebant  lii  tcnebris  cl  ia 
uinbra  nioriis,  lux  orta  esl  cis  (Isid.  ix,  2) ;  ideo  alluxi 
ex  Selr.  Siniul  eliam  non  adsurde  inlelligilur  csse 
pncdictum,  ex  gentibus  qux  significantur  pcr  nomen 
Scir,  quia  iiions  est  pcrtinens  ad  Esaii,  venliiram  gra- 
linin  Clirisli  populo  Isracl.  Unde  dicit  Apostolus  :  lia 
et  hi  nunc  non  crediderunt  in  vestra  mitericordia ,  lU  et 
ipti  miscricordiam  conteqnmitur  (Rom.  xj,  51).  Ipsi  crgc 

»  m  edilis,  tantum  ul  revertaUar.  la  Mss.  vero,  quamum; 
Juxia  LXX,  6t  aposirepm. 

*  EdlU,  qua  benedixU  :  et  infenus,  heerediuaem  ccugre* 
MfMs  Jaeob  :  pauloqnc  post,  sfimrf  cifm  tiibnbut  itraeu 
Ub  Uik>ds  sequimnr  uas.  qui  cum  grxco  LXX  ocMivcniunU 


QILESTIONUM  S.  AtCl  STINI  LN  IIEPTVTF.UCIIITM 


775 

dicuiil,  AUhxH  cx  Si-ir  nobit,  ei  feslinmril  ex  monte 
Pharan,  id  csl,  ex  nionio  rnirtifero  :  id  cniui  inl«T- 
prcUUir  Pharan^  qiio  signilicatur  tlcclfsia.  Cum  mul- 
li$  miUibui  (.adet.  Va  MuUiU  inlcrprclaliir  Cadet ,  ct 
Saiiclitudo.  Mutata  suiit  crgo  mulla  luiHia,  cl  saiicli- 
licata  pcr  gratiaiu  ,  cuiu  qiiibus  Teiiit  Chri&tus  ad 
Israelitas  poslci  coHtgentlos.  Sequitur  et  dicit,  Ad 
dexteram  ejm  AngcU  cum  eo  :  hoc  non  indigct  cx|)Osl* 
tione.  Kt  pepercit,  iii(|uit,  populo  $uo :  ddiiaiis  rcmift- 
sioiicm  t«ccaloriim.  Iiidc  ad  ipNum  cifnverlit  sermo- 
ncm  al.pic  ait,  El  omncs  $anclipcaii  sub  manu$  /uoi,  el 
hi  $ub  le  $unl :  iion  uliqiic  siipcrbicnlcs,  et  sunm  jii- 
slitiam  volcntcsconstilucrc;  scd  ugnoscrntesgratiam, 
nt  justilix  Dci  subjiciaiilur  (  llom.x,  5).  Ei  accepil^ 
inquil,  de  verbii  ip$iu$  Legem  :  p<ipulus  uiii|iie  de  qiio 
ait,  Et  pepercii  poputo  $uo.  Acccpil  crgo  dc  vcrbib  ip- 
sius  Lcgcinv  quam  mandavit^  inquit,  nobii  Moy$e$: 
noc  est ,  populus  cjus  dc  verbis  ejus  acccpii  Lcgcin , 
quia  de  doitriiia  cjus  intcllexit  Lcgem  eani  ipsaui 
quam  maiidavitnobis  Moyses.  Ipscquippe  ait  iii  Lvan- 


n 


gclio :  5i  c»etli*rcl*s  Moy$i^  tredivflh  et  mlhi;  demi 
enim  iUe  $cripui  {Joan,  v,  4G).  Non  «iiiin  acccpit  p»* 
piiluN  ille  L«*geni  qimm  non  inicilexil;  Mil  iHue  acte- 
pit,  qiiaiido  inicllex*t  do  verbis  cjus,  carens  vHmiRi 
vdcri .  convcrsiis  ad  Dominuni :  hane  dicit  tereAi* 
tem  congregationibm$  Jacob ,  qms  iiitelligenda  esl  noa 
lerrciia,  scd  caeleiiiis ;  non  lcmporaliSt  sed  actcrna.  Et 
erit^  iiKlnil,  tn  dileelo  princep9  :  Ipsc  oliqiie  in  dilecif 
piipiilo  crit  prlnccps  Dominn  Jcsos :  etmgre^gth  prit- 
€ipibu$  pojmlornm ,  id  esl ,  gciiiiiini  :  9imui  ifibdu 
Isract^  ul  ini;  lcaiiir  qiiiNl  snpni  dicfum  esl,  Leetamai, 
gcnte$,  wnnl  cum  popntQ  ejn$;  ifnh  aBciku  ex  perreis 
hracl  facta  c$t,  donee  ptemtudo  genllum  intnrel^  H  » 
omni$  hrael  m/viii  /ieret  (llom.  «v,  10,  el  xi»  S5). 

LYII.  [Ib.  xxsiii,l7.]  Cuni  Josrph  benedlcerel,  ail 
iiiti.T  caitcra,  Primogenitu$  taurt  pulchritwlo  ejui,  Qood 
non  iui  legendum  est,  laiiquam  dixcrit,  primogeiiitas 
Uiuri;8ed,  cuni  sit  primogcniius ,  pulchritmio  ^ 
laiirl  cst  :  pro|Mcr  cnicis  ournoa ,  de  Douiuo  hrtdTh 
giiiir  figiiratuin. 


UBEIt  SEXrUS. 

Qusstioocs  iu  Jcsiitn  Navc(rf). 


Qu.csT.  I.  [Jo<.  cap.  1«  ^  5.]1)oimiiiis  dicit  ad  Jcsum 
Nave,  Ei  $iiul  mnn  cmn  Moijsc,  ita  cro  ci  tccum,  Non 
Buluiii  aiilciii  b>c  tc^tiiiiooio ,  scd  cliain  in  I>culcru- 
nomio  iitiiliis  dociiniciitis  probniur  Moyscs  ila  dcrun- 
ctiis,  ut  Dci  f:iinulus  ct  Deo  placens :  quamvis  in  co 
illa  viiidicta  coinplcta  sit,  uc  lcrram  proniissiouis  iii- 
traret  {DeuL  xxxii,  48  5i,  et  xxxiv,  4,  5).  Cx  qiio 
datur  intiUigi ,  Dominuiu  ctiam  Ixmis  servis  suis  in 
aiiquo  succeiiscntcmy  et  tcniporjlitcr  viudicarc,  et  ta- 
nien  in  conim  liabcre  nuniero,  qux  sunt  iii  doiiio 
cjusvasa  in  Imiiorem  utilia  Domino  (II  Tim.  ii,  21), 
qiiibus  daiurus  est  promissa  sanctoruni. 

11.  [Ib.  1,11;  iH,7.]  Qua^stio  esl.V^modo  poslca- 
qiiam  locutus  esl  rkmiinus  ad  Jcsuiii  Nave ,  cxlioriatis 
cl  confirraans  cuni ,  seqiic  proiniltcns  cum  illo  fiiiii- 
runi ,  niandaverit  idcni  Jcsus  populo  per  scrib:i8,  ul 
prasiiararciil  cibaria ,  qnod  post  trcs  dics  Jordaucm 
fucrant  iransituri ,  cum  invcnianlur  post  inulto  plu- 
rcs  dics  transi^tse  Jonlancin.  Cum  enim  h:rc  itnpulo 
niandassct,  roisit  cxploratorcs  in  Jericlio,  quoniam 
Jordane  trjjecto  ipsa  proxiina  civitas  oocurrcb.il  :  itlt 
aulem  diverterunt  ad  Ra;ib  iiiulicrcm  fornicariain ,  ct 
ab  illa  occultali ,  aique  a  rcge  quxsill  ct  miniine  in- 
vinli,  eadem  dimittcntc  illos  pcr  fcncstram ,  ct  ino- 
nente  ut  triduo  laterent  in  montanis,  quatuor  dies 
videntur  essc  eonsunipii ;  indc  posicaquam  nunliavc- 
runl  qux  circa  illos  gcsta  fuerinl,  promovit  Jcsus  cum 
populo  univcrso  dc  loco  ubi  crat  diluculo;  qni  cuni 
vcnisset  ad  Jnrdaocm,  divcrlil  ei  mansit :  tunc  nirsus 
populus  admoncturutpost  Iriduum  se  pr;cparct  trans- 
Ire  Jordanem ,  arca  Doroini  prxcedcnie.  Ilinc  cr^o 

(a)  bi  hi^us  libri  G  titulo  lcgcmhiiii,  Je$Mmsai»,  ui  hi 
Mm.;  oau^Jimie^  ut  in  edltis  reperitur.  [Jotm.] 


iiiiclligiiiir  humanam  missc  disposiiionem,  qoam  Ibcil 
populo  nunliari,  ul  cibaria  pRrpnrareni,  tinqnam  poH 
trcs  dics  mcmorainm  fliiviwn  transiluri.  roluil  enim 
lioc  slciii  boroo  spcrare  llcri  posse,  si  exploralorts 
ocleriler  revcrtisscnt.  Quibns  tardaniibiis  nitel!ighar, 
quaiinis  Scripiiira  lacucril,  ex  divina  dispiisitionc  cx< 
tera  implcia ,  nt  jam  inciperet  apiid  popuium  glorifl- 
cari  Jc^iis,  «i  osiendi  qnnd  euin  illo  Donriiras  essei, 
sicul  fuerat  cum  Nojse.  Nam  el  boc  ilil  dicilnr  Ihi- 
vinm  iransitiiro,  sicnt  scriplnm  csl :  Et  dixlt  thmhm 
ad  Jcsum,  In  dic  i$to  ineipiam  exaltare  le  coram  omni» 
bu$  fiUi$  Israci,  ut  $ciant  qnanhm  $icmt  eram  cnm  Mogie^ 
$ic  ero  et  temm,  Noe  incrcdibile  deliet  videri  ,  etiam 
ilb.s  cmn  qiiibin  Deus  loitucbatur,  aliqnidcx  humam 
dispositione  agcre  voluisse ,  in  qua  sibi  Deum  tamen 
nderent '  esse  mctorcro,  coranHpic  ev  illias  a  quo  re^ 
gcbaiitnr  providcmia,  eimsilia  fuisse  nHilala.  Rtm  ei 
.Moyrtcs  ipsc  utiqne  fanqinm  homo  pulnvenK  eise 
facicHduin ,  ut  ransas  pnpnli  sic  audlret,  qiiainndmo- 
dum  et  sibi  el  illis,  cmns  intulerjbile  tubeundn,  prod- 
osse  non  possel :  cjnsqiie  dispositio  divlnllus,  ef  hoH 
ipsiiin  socero  cjus  suggcrcnlc  et  monenle,atqne  banc 
,?dinointiimein  Deo  api^robaiile ,  mutau  csl  ( Ettfi, 
xvni,  U-2G). 

lil.  |ib.  iif ,  3,  i,  15.]  Scrikc  populo  dfeont  r Cm 
videriti$  arcmn  ie$iimonH  Domim  DH  muiri,  <f  mter- 
dote$  no$lro$  *  H  Lnita$  totientet  Mm,  pr^fkiMgimMA 
loci$  ve$iri$ ;  et  ite  po$t  eam  :  $ed  kmtfmm  inier9atkm$A 
inter  vo$  el  illam ,  ^iuinlNm  duo  millia  €ubitmim  Mk^ 
/if ,  ne  propinqnetit  ri,  ul  srMfJs  tiam  qmm  Hitlt  m  coM. 
Non  ctnm  abii$ti$  riam  ab  hcttcrna  et  midiuttertiaHa  dk^ 

>  Mss  Dccom  ot  edilio  Kalis)ioaensis,  mderertL 
•  sic  MiA.  Al  ediii,  f ¥1  ivsf ri  €#  Mrerdflfef  lerfrob 


iil  LIBER 

Loiigo  jussum  est  arcain  prxcedere,  ul  pusset  a  po- 
pulo  videri.  Tam  grande  qutppe  agmen ,  si  posi  eara 
proximum  pcrgerei,  non  eani  viderct  prxirc»  nec 
nosset  qua  sequerciur.  Es  boc  aulcm  faclo  intclli* 
gendum  est ,  quod  columna  illa  nubis ,  qux  solebat 
niovendis  caslrissignum  dare,  el  iler  oslendcrc  (£x<m/. 
iiii,  21),  jam  recesserni,  nec  eis  apparebai :  liiiic 
facium  Cdt  ut  eliam  triduum  illud  ex  bumana  dispo- 
sitione  pncdiceretur(Stifira,9t(a?sl.2).Nuncergo  duce 
Jesu  arcam  Doroiui  sequuniur  nubc  subtracta  tan- 
quam  velimiue  ablato.  Jordanit  autem  plenut  eral  per 
ictam  crepidinem  iUam,  tkut  in  diebut  me$$ii  Iri/ici. 
noc  iiicredibile  videtuir  regionibus  nostris :  ibi  autem, 
sicut  pcrbibent  qui  novcruDt,  in  itiilio  veris  est  mes- 
fcis  tritici ;  lunc  auiem  ille  fluvius  rcpletur  amplius 
quam  per  bicmem. 

lY.  [Ib.  iv»  7.]  Et  erunt  vobii  lapidei  isil  memoriale 
plUilirael  uique  in  oBternum'  Quomodo  tn  wlemum^  cum 
ioelum  ei  lerra  tran8caut(lf  a///r.  xxiv,  35;?  An  quoniain 
actcrnum  aliquid  signiGcanl  hi  lapides ,  cum  ipsi  xlcriil 
esse  non  possiitt?  Quamvis  pussit  quod  iii  grxcoesl» 
la»(  Te&  aifivo; ,  dici  latinc,  et  usque  iii  sceulum ,  quod 
non  est  conscquens  ut  iniclligatur  aHerntttn. 

V.  [Ib.  IV,  {5et  i6.]  Et  dixit  Domnui  adJtium^di- 
ceni  :  Manda  iacerdotibui  porlantibui  arcam  teUamenli 
teitimdnii.  Solet  dici  arca  lestamenti,  vel  arca  testimo- 
iiii  :  nunc  dicta  cst  arca  tcstamenti  testlmonii,  ot  non 
solum  arca,  sed  etiam  ipsum  lestamentum,  appeilareiur 
tesiamentum  testimonii.  lliiic  enim  dicit  Apostolus  : 
NuMautem  iine  Legejusiitia  Dei  manifeHata  m/,  teiti- 
mottium  liabem  per  Legem  et  Prophetas  {Ronu  in,  21). 
In  ciijiisdam  enim  rci  altcrius  veiiturx  tcstimoiiiun 
cbtum  fuerat  iilud,  quod  diciiur  Tcsiamcnlum  Vcius. 

VI.  [11).  V,  2-7.]  Dixit  Dominui  ad  Jcium ;  Fae  tibi 
ipii  cukroi  de  petra  acutoi^  vcl,  sicut  Iiabct  grxcus,  de 
petra  acuta ,  et  iedem  circumcide  filios  hrael  itemm. 
lii  hoc  prxcepto  quxritur  cur  dixcrit ,  ilerum»  Non 
eirai  unus  bomo  bis  circumcidendus  eirat :  sed  (|iiia 
unus  popuius  erat  in  quibusdam  cireumcisus ,  in  qui* 
bu^um  non  circurocisus ,  ideo  dictum  est  iterum ,  iit 
circumcisus  itcrUin  circumcidcrctur,  non  homo,  sed 
populus.  Nain  et  sequcniia  id  osteiidunt.  Dicit  ctiim 
Scf  iptura :  Et  [ecit  Jeius  cullroi  petrinoi  iibi  ipii  aculos^ 
et  iircumddit  filioi  hraet  in  loco  qui  vocaturCoUii  prw- 
putiorum.  tloc  autcm  viodo  circumpurgavii  Je$ui  fi^ 
lioi  hrael ,  qui  aliquando  [uerant  in  via ,  et  qui  ali» 
^uando  incircumciii  eraht  eorum  qm  exierant  ex  jEgg- 
pto ;  omnei  itioi  circumcidit  Jetut>  Quadraginta  enim 
ei  duobui  aunii  convertatui  eU  Itrael  m  deterto  Mab" 
dariUdef  et  idco  incircumdsi  erant  iUorum  plurmi  pu- 
gHaiarkm  qm  exierunl  de  terra  JEgypti  qw  inobedieniet 
fuerant  manda^  Dd ,  m  quiblu  et  defimerat  Dondnut 
eit,  ne  viderent  iUi  terram  quamjuraverat  Dominut  pa- 
tribut  eorum  dare  ttiii,  ferram  fuentem  lac  et  mel.  Pro 
kit  autem  tubiUtuit  fitiot  earum^  fuat  drcumdtUt  Jetut^ 
eo  quod  [uittent  in  itinere  indrcumdd.  lianilesiuffl  csi 
e^K9k  noQ  omnes  fuisse,  scd  quosdam.  Qaidam  CQim 
de  iBg5pto  exeuntium  illii  in  lllo  populo  incurcnmcisi 
4fiiiit,  quos  potolt  circumcidere  Jesus;  illorum  scili- 

SlNCT.   AOGUST.    III. 


SEXTUS.  rJt 

cei  filios  qiii  genueruiit  in  descrto,  el  contempseriint 
cos-  circumcidere ,  quod  inobedicnles  erant  legi  Dei. 
Nulla  itaquc  causa  est  cur  ii  qui  putant  rcbaplizandos 
eos  qui  babent  cbristiani  Baptisini  sacramentum,  boc 
testiroonio  l^is  adjuvari  sc  putent :  quia  nuUus  bis 
numero  unus  bomo  est  circumcisus ;  sed  populus  qui 
jam  fucrat  in  quibiisdain  circuaicisus  ,  in  quibusdam 
vero  adhuc  incircumcisus  crat.  Et  si  aliquo  modo  id 
ficri  posset,  ut  bis  circumcidi  homiitemDeus  juberet; 
numquid  possuiit  dicere  ideo  fuisse  piraeceptum ,  quia 
ilti  ab  iEgypiiis  fuerant  circumcisi,  aut  ab  aliquibus  hx- 
rciicis  ab  Israelitarum  societaie  segrcgatisTCum  vero 
saiis  etiam  apparcat  qttare  sit  a  Deo  dicluin ;  nnllum 
liic  possunt  homines  crroris  sui  patrociniiiin  repcrire. 

YII.  [Ib.  V,  15-13.]  Quando  Jesus  vidit  virum  con- 
tra  se  staniem  evaginato  gladio,  ct  eo  respondcnta 
dicit  quod  essei  prittcops  militiae  virtutis  Domini;  ct 
prostratus  in  tcrram  dixit,  Qatd  preecipis  tuo  fanudof 
quacri  potest  uirum  angeio  se  prostravcril ,  eumqua 
dixerit  dominum ;  an  potiiis  inteiligens  a  qiio  missus 
fuerat,  ipsurh  Domlnum  dixerit,  eique  se  pirostravcrii. 
Erat  aulcm ,  sicut  legitur,  Jesus  in  Jcricho,  non  uii- 
que  In  ipsa  civitate ,  cujus  muri  nondum  ccciderant , 
quod  mox  futurum  crat ,  ut  in  eam  posscnt  intrare ; 
scd  in  agro  ad  cam  periineiitc :  nam  interprctaito  qitu 
cst  cx  hebrxo,  sic  liaJbct. 

VIII.  [Ib.  vii.]  In  eo  quod  factum  estut  Adiar  dc 
tribu  Jiida  furaretur  de  anathcmate  civitatis  Jerichs 
cotilra  pneccpium  Domini ;  et  propier  ejus  pecaUoiii 
tria  millia  qiix  missa  fucrant  in  Gai ,  dcderunt  terga 
hostibus,  et  occisi  sunt  cx  eis  triglnu  sex  viri ;  et  po- 
puio  graviter  tcrrito ,  Jesus  cum  senloribos  se  pro- 
siravitad  Dominum,  eique  responsum  est  ideo  fa- 
ctum  esse,  quod  pcccaverit  populus;  minatus  cst 
etiam  Deus  non  se  cum  eis  fuiurum ,  nisi  absiulcrint 
anathcma  de  se  ipsis ;  et  quod  ostensus  est  qui  fece* 
rat,  nec  solus  occisus,  scd  cuin  omnibus  suis :  quxri 
solct  quomodo  juste  pro  alterius  peccatis  in  alios  vin  « 
dicolur;  maxiine  qula  in  Lcge  Dominus  dixit,  ncc 
patrcs  pro  filiorum ,  ncc  filios  pro  patrum  prccatis 
csse  puuicndos  {Deut,  xxiv,  16)?  An  aliud  judicanii- 
bus  hominibus  est  prxccpium ,  ne  qucmqiian)  pro  aN 
tcro  puntant;  Dci  autcm  Judicia  noii  sunt  cjusinodi, 
qui  alto  et  invlsibili  consilio  suo  novit  quatcnus  ex- 
tcndat  ctiam  temporalem  hominum  poenam  salubrcnt- 
que  lerrorcm  T  Non  enim  allqnid  dirum  ',  quantum 
atiinet  ad  universi  mundi  adminislrationem ,  contin* 
git  roorialibus,  cutn  moriuntur  quaudpquc  morlturi  : 
ct  tamcn  apud  eos  qul  taiia  mctuunt,  discipiina  sanci- 
tiir,  ut  non  se  soium  qulsque  curet  in  populo,  sed  in  vi- 
cem  sibi  adhibeant  diligentiam,  ei  tanquam  unlus  corpo- 
ris  et  unlus  hominls  alla  pro  alils  slnt  membra  soliicita. 
Nec  tamen  credendum  esl,  etiam  poenis  qux  post  mor- 
tem  nrroganlur,  aliuin  pro  alio  possc  damnari ;  sed  in  his 
lantom  rebus  banc  irrogari  pcBnam ,  qux  fincm  fue- 
ranl  hablturae,  eliamsl  non  eo  modo  finlrentor.  Slmul 
ctlam  ostendliur  quantum  conncia  sit  in  popoli  soci»- 
tate  Ipsa  onlversitas,  ui  non  in  seipsis  singuli ,  scd  ci 

>  Edid,  durum. 

(Yingi-cinq.J 


QUiCSTIOMU  S.  At:Cl;STi.NI  IN  IIEPTATEUaiCM 


77il 

Uiiqiiam  [>.irleft  iii  lnlo  cxisliincnlur.  Per  unius  igilur 
peccalum  niorlcmquc  paucoruin  admoiiilus  csi  |)opu- 
lus  uiiivcrsus ,  tnnquam  in  cor|K»ns  uiiiverso  qusercrc 
quod  adinissuro  cst.  Simul  cliam  signincalum  csi 
quantiim  mall  Acret,  si  universa  illa  congrcgaiio  |>cc- 
cissct;  quandonc  mius  quidcro  ila  poloit  jndicari  % 
ut  ab  co  possciit  cxtcri  cssc  sccnri.  At  vero ,  si  Achar 
ab  aliquo  invcntns  atque  compreliensus ,  et  illius  cri- 
ininis  reus  ad  jiidicinm  Jcsu  fuissct  addiicr.is,  ne- 
(jiiaquam  putandum  esl  liomincm  judlccin  vol  pro  illo 
vcl  cum  illo  qiicmquam  alium,  qui  sncictiie  racti  ejus 
niinime  tcnerctur,  fuisse  puniturum.  Ncquc  cnim  ci 
inatidalum  Lcgis  liccbat  cxccdere ,  quoJ  dalum  cst 
liominibus,  ne  judicio  suo,  qnud  iii  boroincin  bomini 
jussum  sive  permissum  cst,  altcrum  pro  altcrius  pcc- 
cato  arbilrctur  essc  plcclcndum.  Longc  antcni  sccrc- 
liorc  Justilia  judicat  Deus,  qui  potcns  cst  ctiam  post 
moncm ,  quod  bonio  non  poicsi ,  yv\  libcrarc  vcl  pcr- 
dcre.  ViMibiles  igitur  afnicliones  hominum  sive  roor- 
lcs,  quoniam  bis  quibus  ingeruntur,  ei  obessc  et 
prodcsse  possnnl,  iiovil  Dominiis  in  occuUo  providcn- 
\ix  su:c  quoinndinoihiin  justc  quibu>qiic  dispcnsct , 
etiam  cum  alioniin  pcc^.*ala  in  aliis  vidclur  ulcisci. 
Pcenas  vcro  invisibilcs,  qu.oi  nonnisi  noccnl ,  ct  prod- 
cssc  non  possunt ,  ila  nuitus  Dco  jndicf^  pro  aiicnis 
pcccalis  luit,  sicut  boininc  jnilicc  Iiicrc  nullus  nisi 
pro  sna  ciiipa  islas  visibiles  dcl>ct  Iloc  cnini  pnrcc- 
pit  boinini  judici  Dcus ,  in  bis  qiix  nd  Iiumannin  ju- 
dicinin  pcrlincnt  vindtcanda  ',  qtioJ  in  suo  judicio 
fac-ii  ip^c ,  quo  pole^Lis  non  as|)ir:it  buinana. 

i\.  [!t).  VII,  i5cf  io.]  Mcrito  qu.Triliir,  cuni  Domi- 
nus  proptcr  illuai  qiii  dc  anaUic.natc  rurluin  fcccrat , 
prxcepcrit  cuni  qni  fuissct  oslcnsus ,  igni  crcniari , 
cur  cum  oslcnsuin  Jcsus  laj  idari  polius  a  |>opiilo  fc- 
cerit.  An  ilacuin  ir.ori  oportuil ,  qucmadinoiluin  Jc<us, 
qni  propius  Doininum  scqucbalur,  Doniini  vcri)a  ju- 
bcnlis  iniclligcrc  poluit?  Sic  cniin  alius  qiiisqiiam  non 
f  .cile  potuit.  Undc  magis  qu.Trcndum  Cbl  cur  Inpida- 
tionetn  igncm  a])pellaverit  Doniinus ,  quam  crcdcn- 
dum  Jc^um  aliud  focisso  quain  jusscr.it  Dominus. 
Nain  ncquc  ad  intclligcndum  verba  Doniini  qiiisquani 
potiiit  cssc  sapicnlior,  iicquc  ad  facicndiiin  quisqnain 
obcdicnlior.  Proindc  ignis  noniiuc  paMiain  poluissc 
bignincari ,  Scriplura  lcsiis  Cbt  in  Dculcronoinio ,  ubi 
dicitur  nd  Hlios  hracl,  El  cduxU  ooi  de  formcc  fcrrea 
eXsl!!tjijpto{DeuL\\,^0):  ubi  uliqiic  durain  tribulatio- 
ncininicligi  voluil. 

\)ux  autcin  mibi  causx  occurrunt  (non  ut  amke 
sint ,  sed  ul  allera  cx  cis),  cur  non  ille  cum  suis  oni- 
nibus  ev^dcnti  igne  cTcmaius  sit.  Si  eniiii  pixcatuni 
cjiis  Doininus  tale  cssc  jiulicavit ,  qiiod  suppiicio  illo 
Gxpiatiim  non  puniret  in  xtcrnum ,  proptcr  ipsain 
expiationein  ct  purgatiimcni  coiigrucnler  illa  po^na 
iguis  noincii  accepii.  Ncqncnd  bunc  iutcllecium  quis- 
quaiii  lciidcre  adnionci-ctur,  si  cuin  propric  visibilis 
ignis  cxnrcrct ;  scd  in  co  quiM]uc  remancrct ,  quod 
a^tcrlc  vidc!*.it  iinpletum ,  iicc  aliquid  ultrt  c;u.Lrcia : 

« v%.  dstcrdcnsis,  thtdicarL 

« tk  Hat.  ct  MSB.  At  AM.  n,  cl  Uns.^ikikohda. 


7M 

nnnc  vcro  cnm  propcer  Dcl  rerUi  eK  facliini  Jesn,  t 
quo  prxvaricari  illa  Tfrbn  non  possenl»  roctissimo 
dicitur  ctiam  lapidalionem  ignem  faisse;  dcganti^r 
agnoscitur  illa  pcjeni  homineni ,  ne  In  postemm  pee- 
cato  illo  inleriret ,  fuisse  purgaium.  Quod  signiliaiil 
etiam  vasa  in  Levitieo,  qo»  jubenfurigne  pur^ri.  Si 
autem  talo  fuit  illtid  pcccatura,  proplcr  qood  eum 
etiam  post  islam  Titam  gcbenna  suscipcrel;  ideo  JesQi 
edm  voluit  lapidari ,  iit  quod  a  Domino  diclom  est, 
%gn\  eremabilur,  illud  admonerct  intelligl ,  quod  Don:i- 
nus  faccrci ,  non  quod  ab  Ipsis  essct  facicndum.  Si 
enim  dixissct  Domiiius,  Igiii  enm  cremabilis  et  oninia 
fjus ;  huic.sensui  locus  nulliis  esset :  cum  vcro  Ita  |io- 
situmcst,  ut  magis  videalur  Deos  qnod  ei  fulunui 
esset  prxdixisse ,  qnam  quod  ei  ab  hominibvs  dcbe- 
rcl  ficri  prxcepissc;  mdius  non  potuii  lacero  Jesns^ 
qui  divina  vcrba  sicut  tantus  prophela  inlcllexit,  qui 
etiam  boc  ipsum  propheiice  fecil ,  qnam  ul  iDum  Li- 
pidibtis  potius  qiiani  nammis  interimerct,  nc  in  illis 
ignibiis  vcrba  Domini  vidercntur  impIcLi ,  qiix  ob 
aliud  dicta  volcb^it  iiiiclligi. 

Ncc  inovcrc  debct  quod  noii  ipsum  Inntum ,  sed 
ctiani  omnia  qu;c  snnt  ejus ,  Deus  crcmanda  igni  pras 
dixcrit.  Sic  cniin  ail,  Igni  cremabilur^  at  omnia  qum' 
cumque  $unt  ei.  Omnia  cnim  quxcuniquc  sunt  ei,  opcra 
cjns  poAsnnt  intclligi,  qux  cuin  illo  dixit  essc  concrc- 
nianda :  non  sicut  dicit  Aposioius  de  quibusdam  operi- 
bus  igne  consutnplis,  f;)ie  aulem  saitut  erii  (I  Cor.  iii, 
15) :  si  Iiiijus  |>eccatum  ila  intciligcitduni  cst,  ut  ctlanr 
xlcrno  ignc  punialur.  Filios  crgo  cjus  ct  filias  atiii 
pccoribus  ct  omnibus  qux  halicbat ,  popuiiis  quidcin 
cum  cinn  |iuniret,  Minul  l.ipidibus  obruil :  non  taima 
bor  jndicio  buinano,  scd  proplictico  spiritu  fecit  Je-^us ; 
slvc  ila  in(cl!igcns,  omniaquoB  $unt  d,  nt  nec  filios 
conscrct  cxccptos,  lapidationis  ctinm  pocnam  pro  Jgnc 
ingcrcns;  sivc  opcra  cjtis  (|u;c  post  morlcm  Dcus  in 
ilio  rticrai  creinainrus ,  non  solum  pcr  CTtcra  qiix  illi 
craul ,  vcruni  ctiam  pcr  rilios  cjus  signlflcans. 

Nec  idco  sanc  crcdciiJuni  cst  cos  pro  pcccato  pa- 
Iris ,  a  quo  iiinoccnlcs  cmiit ,  cliani  post  mortcni  snp- 
plicio  ii.forni  ignis  inccnsos.  Mors  quippc  isla  qnx 
onincs  nianet ,  quamvis  dc  prinio  peccalo  veniat,  ta- 
mcn  quia  ita  nati  sumns,  ut  nccessario  moricndom 
sit,  accclcrnta  quibusdam  est  iitilis.  Uiidc  l^ilor  de 
qiiodain :  llnpius  esl ,  ne  malitia  mutaret  intellectum 
ejus  {Siip.  IV,  II).  Quo  crgo  jiidicio  Dei,  ▼€!  miscri- 
cordia ,  fncrit  irrogala  sive  filiis  ejus ,  sive  illis  tri- 
ginta  scx  viris ,  cum  omiics  ab  ejus  pcccato  alieni  fn- 
erinl ,  Intct  apud  eum  apiid  qucra  non  esl  iniqiiiias 
{Hom.  IX,  i^).  \erum  iilud  in  promptu  est,  qiiod  et 
pop'tiluni  lcrribilitcr  oportcbat  quxrere  quod  admis* 
suin  cst;  ct  Linto  Tcliemenlius  limuerunl  cxleri  ia- 
ciiim  cjiis  imitari,  quanto  magis  humana  exhorret  in- 
firmilas ,  el  iii  tam  mngnum  tamque  justum  populi 
odium  dari ,  ct  eis  quos  ad  spcm  propagandi  generis 
se  rclictnrum  putabat,  pcccatosuosccumconsomptis 
suis  poslcris  cmori. 

X.  [Ib.  VIII,  S.]  Qnod  Dcus  jubet  loqucns  ad  Jcsum, 
ut  con'iitt:at  sibi  relrorsus  iiisidias,  id  cst  I 


78l 


LlREn  SEITUS 


7115 


tellalores  aj  insttiiaiidum  liosiibus ,  liinc  ndmoiicmur 
noo  liuuae  ficri  ab  his  qui  justurn  bellum  gcrunt :  ut 
nihil  homo  jnstns  pnccipoe  cogitare  dcbcat  in  liis 
rcbas,  nisi  ut  justum  bcUam  soscipiat»  cnibellare  fas 
cst ;  noti  cnhii  omniDos  0u  est.  Com  autem  justum 
bellum  snsccpcrit,  ntrwn  apcrU  pogna,  utrum  insidiis 
Tincat ,  nihil  ad  justitiam  intercat  Justa  antem  bdla 
definiri  sotcnt,  qu»  ulciscuntur  mjarias»  si  qua  gens 
Tcl  civitas ,  qutts  bello  petcnda  csl ,  fel  vindicare  iie- 
glcterit  quod  a  suis  impnobe  factum  est ,  vd  redddro 
qvod  pcr  iiijorias  ablalum  est.,Sed  etiam  bocgenus 
hclli  sine  dubitatione  justum  est»  quod  DcuSimpcrai, 
apud  qucm  non  cst  inlquilaSy  et  novit  quid  cuique 
ficri  debcat.  In  quo  bcUo  diictor  czercitiis  vel  ipse  po- 
pulus,  non  tam  tiictor  beUi ,  quam  minister  judican- 
dus  cst. 

XI.  [Ib.  vm,4-8.]  Icsos  miUcns  ad  Gai  debcllan- 
dom  triginU  miUia  bellatorum »  ait  iliis :  Vo$  insidiO' 
bimini  pos$  emUilem,et  non  lcnge  erilit  a  civitale^ et 
entit  omnet  fHtrati :  et  ego  et  omms  popuius  qui  mecnm 
ett ,  accedemut  ad  civitatem.  Et  erit ,  cum  exierint  qni 
commorantur  in  Gai,  in  obviam  nobit,  ticut  antea^  et 
fugiemut  a  [acie  illorum.  Et  cum  cxierint  pott  not ,  Aif- 
dueemutillot  de  cioi/a/e,  et  dicent,  Fugiunt  itti  a  facie 
nottra,  tieut  antea.  Vot  autem  exturgetit  exintidHt  et 
ibitit  in  civitatem.  Secundum  vcrbum  ittud  facietit, 
Etce  prweipio  vobit.  Quxrcndum  cst  utrum  omnis  vo- 
luntas  (alicndi  pro  mcndacic  deputanda  sit;  et  si  ita 
est ,  ulrum  possii  Jiistum  esse  mendacium ,  quo  ilic 
fallitur,  qui  dignus  est  falli :  ct  si  ne  hoc  quidcm  mcn^ 
dacium  jnsium  rcpcritur,  rcslat  ut  sccundum  aliquam 
signincalioncm  hoc ,  quod  dc  insidiis  factum  cst ,  ad 
vcritatemrefcratur. 

XII.  [Ib.  IX, 5  15]  Qnod  Gabaonitx  Tenemht  ad 
Jcsiiin  cum  veliisiis  paiiibus  ct  saccis,  nt  pntarcntur, 
sicut  fmxcraiit.dc  tcrra  vcnisso  longinqua,  quo  eis 
parccretur  (foiistitutiim  ciiim  crat  a  DoininO,nc  alicui 
terras  illas  inhabilanti  parcerent,  quo  ingredicban- 
tiir)  :  nonnulli  codiccs  et  grxci  ct  lalini  habcnt,  Et 
arcipientet  taccos  veteret  tuper  humerot  tuot ;  alii  vcro 
qui  veraciores  videntur,  non  hnbcnl,  tuper  humtrot^ 
sed,  tnper  annot  tuot.  Similiindo  cnim  vcrbi  in  grxca 
Ungoa  mcndosilatem  facilem  rccit,  et  ideo  latina 
quoque  excmplaria  variata  sunt :  Aftm  quippc  et  lv«y 
non  multuin  ab  inviccro  dissonant,  qnomm  prius  Im- 
meroram  noinen  est,  posierius  asinorum.  Idco  est 
aotem  de  asinis  ercdibiUus ,  quoniam  sc  a  sua  gente 
loiiginqua  missos  cssc  dixcranl :  unde  apparet  eos 
fuisse  legatos ,  et  idco  niagts  in  asinis  quam  in  humc- 
r'»8  necessnria  portare  potiiisse  ;  quia  ncc  multi  esio 
poierant;  ct  non  solum  saccos,  scd  ctiam  utres  eos 
portasse  ScrtpHtni  commcmorat. 

!    XIU.  [Ib.  ix»  10.]  Quxri  polest  qnomodo  juratio- 
nem  aervandam  esse  crediderint  Hebrsei  Gabaonitls, 

*  quibns  iu  Junvcnmt »  Unquam  de  longinqiia  tcrra 
vcnientibus,  ticut  M  mcnUU  foerant.  Sdelnnt  eniin 
se  debellandos,  sl  cogDiUim  esaet  Hebrxis  In  ca  terra* 
eos  habitare,  quam  promisiam  foeram  interfcctis 
haMuutibus  retenturi.  IftDtieoUbos  Cffo  ^od  do 


longinqua  tcrra  ad  cos  vcnisscnt,  jurafernnt  cis 
kracliuc.  Posteaquam  vcr»  cognoverunt  ibi  cos  ha- 
bitarc,  ubi  onmes  qiios  invcneraiitsecundum  Dei  pnn- 
ccpluin  debcUarc  optvrtcbat ,  nolucrunt  tamen  fran- 
gere  Jurationem  :  ct  licct  cos  mcniitos  c^se  didicis- 
scnt,  parccre  malncrunt  juralionis  caiiaa ;  cum  pos» 
sent  utiqne  diccre  sc  lantum  iliis  jnrasse  * ,  quos  eos 
esse  crcdiderant,  id  cstde  lonqinquo  venienics;  cuin 
vcro  aliud  cognovcrunt,  pracccptum  circa  eos  Domini 
implcndum  eral,  ut  sicuti  cxlcri  cxpiignarcntur.  Dctis 
autem  lioc  approbavit ,  ncc  parccntibus  succensuit : 
quamvis  cum  non  intcrrogasscnt  quinam  illi  esscni, 
ct  idco  eos  illi  Aillcrc  valuisscnt.  Unde  non  impor- 
tuiie  utiqiie  crcdendi  sunt ,  cui  fallcrc  liomincs  pro 
sua  saiute  volucrunl ,  non  lamcn  fallaciicr  Deum  li- 
muisse  in  popiilo  cjiis  :  pfoptcroa  ncc  siicccnsuit 
3()minus  jurantibus  aut  parceniibus ,  adco  ut  postca 
Gabaonilas  ipsos  tnnquam  populi  sui  homines  do  donio 
Saul  vindiGavcrit »  sicut  Rcgnoram  ostendit  historia 
(II  Reg.  XXI,  i-9).  El  quoniam  jiiratio  sic  servaU  cst, 
qiiamvis  in  homiiiibus  qiii  menlili  sunt,  utad  clemcii- 
tiam  senlcntia  flcctcrctur,  non  displicuit  Dco.  Nain  si 
c  contrario  jurasscnt  aliquos  $e  intcrrecturos ,  quos 
Gabaonilas  in  tcrra  promissionis  csse  puuvissent,  ct 
poiilea  didicisseiit  cos  cssc  ab  illa  tcrra  cxtrancos, 
ct  dc  longinquo  ad  se  veiiissc  ,  nullo  modo  arbitran- 
dum  est,  quod  eos  csscnt  debcllaturi  causa  jiirationis 
iinplendai :  cum  propicr  ipsain  parcendi  ciementiam 
sanctus  David  ,  eliain  post  vcrba  qnibus  se  Nabnl  in- 
terfecturum  essejuravcrat,  utique  scicns  qucm  fucrat 
interrcciurus  ,  pnrccrc  maluit ,  ncc  in  rc  diiriore  »:n  - 
plere  juramcnlum  (1  Reg.  xrv  ^  22,  55);  roagiii 
Deo  placcre  existimans ,  si  quod  ira  perturbatus  ad 
noccndum  juravemt,  non  recissct,  quam  si  perfecissct. 

XIV.  [Ib.  X ,  7 , 8.]  Cum  obsessi  Gabaonilnc  a  rcgi- 
bus  AmorrhaK>rum ,  misissenl  ad  Jesum,  ui  sibi  sub- 
vciurctur ;  iu  Scriptura  scquiiur,  et  dicit :  Et  atcm- 
dit  Jetut  a  Galgata ,  iptc  et  omnit  popuiut  beliatorum 
cum  iilfi,  omnit  potent  in  forliludine.  Et  diiit  Domi- 
nut  ad  Jetum^  Noii  limere  iliot;  in  manut  enim  luat 
iradidi  cot :  non  tubtittet  ex  ilii»  quisquam  coram  vobit. 
Ubi  ncquc  consultus  cst  Dominus  utram  eundum  ad 
cos  essct ;  scd  ultro  suis  rccte  subvenire  vulcntibus, 
futuram  victoriaih  prxnuntjavit.  Sic  ergo  possct, 
quamvis  non  consultos,  de  ipsis  Gabaonitis  admonerc, 
qui  esscnt,  cum  se  longinquos  esscmcntircntur,  nisi 
ci  placoisset  illa  juratio,  qux  sulijcctis  parccrc  cogc- 
ret.  Grediderant  enim  Deo ,  quem  audicraai  suo  po- 
pulo  promisisse  quod  illasgentcssubverteret,  eorum- 
que  terram  obtineret ;  et  hanc  eonim  fidcm  non  eoi 
prodcndo  '  remuneravit  quodam  modo. 

XY.  [Ib.x,  5,  6.]  Quxriturqnemadmodum  rex  civj« 
Utis  ienisalem  Adonibezech  et  cxicri  qualuor  cnm 
qujbus  obscdit  Gabaonitas,  sccundom  Scptiiaginia  iri* 
terpretes,  primo  reges  Jebusa:onim  cuui  ad  eos  ob- 
sidendos  convenerunt,  posica  vcro  rcgcs  Amorrha;o- 
rum  dieantur  ab  ipsis  Gabaoniiis,  quando  nuntios 

*  M8S.9  te  Umqumi  itiitjurattc. 

*  Sic  MK.  cum  r.at.  ct  Am.  \i  it.  ct  ijnx.^perdaido^ 


I9a  QU/ESHO.NLM  S.  AIT.LSTINI  IM  IIKPT.VTlXCnill 


W 


liiti^iruiil  ad  Josum ,  iii  oos  de  olibidionc  libiTnrol. 

Sii:iil  ftiilcm  itispiccrc  poiuiinus  iii  ca  iiilorprclaliono 

qiia;  rx  hchrxo  cst,  utrolHque  AinMrrh:i'oruin  dWiiii- 

liir  :  cuin  constct  Jehus.Toriiiii  fiii.ssc  rcj^ciu  civiialis 

lcrusalcm,  quia  ipsa  est  dicla  Jchus  tanquani  illius  gcti- 

ti^  molropulis ;  ct  scplcni  gciiles  su^pissinic  Scripiura 

coinmeinorct,  quas  proiuisii  Dciis  cxtcriuiiiaiuriiin 

sc  c.>sc  a  Tacic  pnptili  siii ,  ex  quibus  uiia  pei  hibctur 

AmorrhxMiruin.  Nisi  furtc  huc  uonicu  iiiiivcrsale  fuc- 

rat  omuium ,  aul  putius  majoris  partiii :  ut  iion  una, 

8cd  plures  in  his  sc|.lcm  lioc  iiominc  tcncrciitur; 

quamvis  csset  etiam  una  dc  scptcm ,  qiix  Amor- 

rhxorum  propric  vocarciur  sicut  cst  pars  qiucdam 

qiia;  proprio  dicitur  Lihya ,  quamvis  hoc  nomen  uiii- 

vcrsx  Afric»  ceinpeiat ;  ct  pars  quxdam  qii;e  pro- 

pric  dicitur  Asia  ,  quamvis  .\>iaui  vcl  dimidium  tcr- 

rariMn  orbcm  quidam ,  vol  alii  tertiani  prtem  orhis 

posuerint.  Nam,  quod  conslat,  cl  Channnxi  kmquain 

unn  gciis  iti  illis  scpteni  commcmoraiitur ,  ct  tamoii 

univcrsa  illa  lcrra  originalilcr  lcrra  Chiinaan  vocalur. 

XVI.  [Ib.  xi,i4c/15.]  Xwdimisitin  c^tJcsn»  qnid- 

quam  ipirant^  sicui  prmcepit  DoimiiHt  3/oi/si  puero 

tuo,  ct  Mo\jset  siuiilitcr  pricccpit  JcsH^  el  tic  fccit  JcsHt : 

non  csi  trantyrettut  qHidquam  ab  omnibut  quHm  coh" 

tlituit  Dvminu$  Moyti.  l*ropler  Ihic  iiiiIIo  iiKuhi  pu- 

tniida  cst  ista  cnidelilas,  qiiod  niilhim  \i\Uiii  iu  civi- 

latibiis  sibi  tnulilis  diuritlchat  Jesu» ,  (|uia  Deiis  hoc 

ju>scr.it.   Qiii  auteiu  exisruuaut  liiiio  IK:uiii   ipsum 

lui:^sc  crudeleiii ,  et  propier  hoc  Veteris  Testamciili 

voruiii  Dcuiii  fiiissc  nuctorem  nolunt  crcderc ,  lam 

pervcrse  de  opcribus  Dei  qiiam  de  poccnlis  homiuiiin 

jiidicaiit,  licscieiiles  quid  qiiisipic  pnli  digiiiis  sil,  ct 

luagniim  pulaiilcs  nialuui  cum  easura  dejiciuutur, 

tnorlalesipte  nuuiuiitur. 

Wll.  [Ib.  XI,  19.]  Et  non  erat  cicitat  qnar  non  eral 
tradita  fitiit  Itrael,  Qiia*ritur  qiioniodo  lioc  vcruin 
fcit ,  cum  iiec  toiuporibus  poslca  Judicum  ,  ncc  tem- 
poribus  Ucgiim  omncs  oninir.o  illaruin  scptcm  gen- 
tium  civilatcs  capcre  potiicrint  !lcbra*i.  Scd  aut  sic 
inlclligondum  csl,  qiiod  ad  nullam  civitaleui  bcliando 
acc^Sbit  Jcsus  quam  non  ccpcrit :  aiil  ccrtc  nulla  noR 
capta  est ,  scd  carnm  quac  in  rcgionibus  siipra  coin- 
nicmoratis  fucrunt.  Enumeratuc  sunt  cnim  regioncs, 
in  qiiibus  fucruut  civilatcs  dc  quibus  facta  cst  ista  - 
conolusio,  Et  omnet  cepit  in  beilo. 

XVIII.  [Ib.  XI ,  20.]  Quia  per  Dominum  factnm  etl 
conforlan  cor  eorum ,  ut  obvlam  irent  ad  bellum  ad 
Itrael ,  ut  exterminarentur ;  ita  ut  non  daretur  eis  mi- 
tericordia^  ted  ut  exterminarentur,  ticut  dixU  Dominut 
ad  Moyten,  Ila  dictum  cst  hoc  per  Doiiiinuni  facluin 
rouforlari  cor  corum  ,  hoc  cst  ohdurari  cor  eorum, 
sicut  de  riiaraone  (Exod,  vti ,  3,  32 ,  el  viii ,  i9) ; 
quod  divino  altoqne  judicio  jiistc  Aeri  minime  dubi- 
laiiditm  est ,  cum  deserlt  Dcus  el  possidet  inimieus  : 
qiHtd  sic  accipienduin  est  queroadmoduui  et  ibi.  Sed 
hic  aliiid  roover,  quomodo  dictum  sit  ad  lioc  cis  coi^ 
furtaium  cor,  ut  exsurgcrent  in  bellum  advcrsus 
krael ,  et  ob  lioc  eis  non  pra:berent  ftiisericordiam : 
4ua  i  pra*l)cnJa  essct ,  si  non  bellarcnl ;  cum  Dcos 


|ir;vcc|H;rit  niilli  conini  cssc  parccndum;  el  oL  lioe 
Cahaoiiitis  popcrccrinl ,  quia  se  de  loDgiiiqua  torra 
vcnisse  liugciiios  eoruiii  jurationcm  tcniicraiiL  Sed 
quoniam  quibusdani  uliro  pnubueruiit  I-r&eiita:  mj- 
scricotdiam,  quauivis  conlra  Dei  inaiidatum  ;  ad  hoe 
dictuni  cssc  iulelligondimi  c^t,  ibljs  iu  bcllassc,  M 
noii  eis  lurconlur,  iicc  ab  c\s  ipsis  Isracliij-^  neglecto 
Dei  uiaiidato  ad  miscriconltani  necterci^tur.  Quudqui- 
dein  ducc  Jcsu,  qui  oiiiiiia  diligeiilcr  divina  praH:.^pia 
servabat ,  noii  cst  crcdendum  fieri  potuissc  :  veniiu- 
lanicu  ncc  ipse  isUis  tam  cilo  delcvisscl ,  nisi  conspi- 
ranlissimc  coiitrairciit ;  atque  ita  fieri  possel  ut  eit 
ab  illo  minimc  debellatis »  qui  Dei  pncccpia  implert 
curabnt,  remansisscDt  ad  illud  tempus ,  qiiaiido  eis 
posscnt  parccrc  post  mortem  Jesu,  qui  noo  tanta  ciira 
Dci  niandala  fncicbant.  Nam  et  adhuc  eodcm  viveala 
quibiisdam  illi  popcrccruiit ,  lantimimodo  eos  dilioni 
&U.C  suhjiigauu»  :  quosdam  vero  nec  vincere  potoe^ 
riiiit.  Veniin  krc  non  illo  duce  facta  sont;  scd  cuui 
jnm  sciicx  vnenrcl  a  bcllo,  tantummodo  eis  lerras  di« 
vidoiis ;  iil  ipsi  jniii  ilk)  iion  bcllanlu,  divisas  sibi  tcr- 
ras  pariiin  jniii  liostc  vaciias  tciierciil ,  pariiin  pi»- 
giiando  cn|)crcul.  Et  qiiod  vuiccro  aliquos  miniuie 
poiiioruul,  providcnlx  divinx  fuisse,  opportune  Scrl- 
pluranini  ccrlis  appirchit  h)cis. 

XIX.  [III.  XVI,  10.]  Et  non  perdidil  Epltrccm  Cham^ 
na'um  qui  liubiiabat  in  Caxer  :  et  habilabal  Chananmut 
in  Ephrwm  utque  in  diem  ittuni,  donee  oteendit  Pharao 
Tcx  jEgypii,  et  cepit  cii-iialem,  et  incendit  eam  in  i§ni ; 
et  Chnmmaot ,  ct  Pheretceot ,  ei  qui  habilabant  1« 
Cazer  trantpuuxit ;  et  dedit  cam  Pharao  tii  ditfem 
fHiee  tuce,  Qiiod  dc  Pliaraonc  rcge  dictum  cst ,  mi- 
ror  si  prophcticc  dicluin  intelligcrc  dobi;iuus ;  cuin 
lixc  historia  iilis  tcin|)oribii$  coiiscripta  crcdatur, 
quibus  crant  gcsla  ilia  reccnlia.  Quid  aiitciu  Diagnun» 
cligi  potuit  qiiod  prophctice  dicerctur,  cum  prxterila 
narrcntur,  ucenuturque  futura  m.ijora ,  cl  aiaiimo 
necessaria  ?  Proiude  potius  existimandum  esl  Seplua- 
ginta  inlerpretcs,  qui  auctoriiate  prophetica  ex  ipsa 
mirabili  conscnsione  iiitcrpreUii  essc  perhibentur» 
h:rc  addidissc ;  non  tanquam  futura  prxnuntianles, 
scd  quia  illo  tem|>orc  \\m  erant ,  quo  facla  csse  ine- 
miiicmnt ,  rt  in  libris  Regnorum  l«>goraiil  (III  Uc§. 
IV,  54,  apud  LXX ;  ix,  iG,  in  Vulgata).  EUcnim  le- 
giiiii  lemporibus  factiim  cst.  Qiiod  idco  eredibilius 
iiobis  visum  est ,  quoiiiaro  inspeximus  iRicrpreulio» 
ncm  qiix  cst  ex  liebra>o,  et  boe  ibi  non  inveiiimiB: 
sicut  iicc  illud  qiiod  dictum  est  de  Jericho ,  qaod 
Hoza  qui  eam  reparasset,  incurreril  malcdicluni 
qiiod  dixcrat  Jcsus.  Sic  cnim  scripium  cst »  ft 
adjuravit  Jetut  in  iUo  die  :  Matedichu  homo  qui 
retutcilabit  et  adificabil  cintalcm  illom  :  in  primo^ 
geniio  tuo  fundabil  eam ,  H  tn  noviuimo  tuo  imponei 
portat  ejut  {Jotue  vi ,  26) :  huc  usque  invcnilur  in 
iiiterprctatione  ex  hcbrro.  lllud  auiem  quod  sequi* 
tiir,  Ei  ita  fecit  lloxa  qiti  ex  Bethel;  m  Abbron  primo- 
genito  fundarit  eam ,  et  in  retalvato  « fiorjstfmo  iiiipo- 
*  Rai.  ct  Ijov.,  etmse  tabMtto,  ibss.  duo  vaiicaDi,  uMm^ 
qne  ex  nostris,  ci  in  retelrato.  ^pud  l.xx,  kai  eu  td  dkt§» 
fhensi.  \iii!!icn  Cisiercionsi^  vctiis  oodcx  babet  hic.rt  ia  '^ 


7*»  LIDEU  SEXTUS 

$uit  portas  cjn%  (In  Vulgata  111  Reg,  xvi,  5i)  :  lioc 
illic  noii  legiliir.  Uiidc  apparel  a  Scpluaginla  inlcr- 
posi:um  ,  (|ui  faclum  essc  novcraiU. 

XX.  [Il>.  XIX, 47  (tf).]  Et  Amorrlucus  permansit  ut 
habitaret  in  Elom  et  in  Salumin ,  et  gravata  est  manui 
Ephrann  siiper  eos ,  et  facti  sunt  illis  tributarii.  lloc 
jam  conlra  Domini  prxccplom  nebnl,  ci  adliuc  vivc- 
Lai  Jesus,  scd  dux  corum  in  illis  pr.diis  jam  pnc  sc- 


•eclule  non  erat.  Proptcr  lioc  dicium  est,  a  Domino 
factum  utconfurtareturcor  illonim,qui  siiniil  conspi- 
ravcrunt  irc  in  bellumcontra  Jcsum,  ne  isla  illismU 
sericordia  prj'bcretur ,  cliam  contra  Dei  prxccptiim 
(Josue  x\i,  20) ,  si  remansisscnt  non  cxpiignaii ,  ei 
scncscciilc  sive  defuncto  Jcsu  relinquercntur  cxpu- 
gna:)di  a  (iliis  Israel ,  qui  eis  contra  pnrccpium  Do- 
niiiii  posscnt  pircere,  quod  ille  non  faccret. 

XXI.  [Ib.  XXI,  41-43.]  Merilo  qiuTritur,  cum  Israci 
nou  solum  usquc  ad  dicm  inortis  Jesu ,  vcnim  ctiain 
postca ,  non  eradicavorii  gentes  qtioi  tcrram  promis- 
sioiiis  tencbant,  quainvisex  parte  illjs  dcbellaiis  in 
f^idcm  promissa  lixreditate  consistcrcnt ,  quomodo 
intelligcndnm  sit  quod  dictum  cst ,  Et  dedii  Donmm 
israeli  omnem  terram  quam  juraverat  dare  patribus 
eorum ,  et  hmreditaverunt  eam ,  et  habitavenmt  in  ea. 
Et  rjequiem  dedit  ilUs  Dominus  in  circutftt,  $icut  jura- 
tcrat  patribus  eorum  :  non  restitit  quisquam  ante  fa- 
iiem  itlorum  ab  omnibus  ininucis  eorum ;  omnei  inimi- 
cos  eorum  tradidit  Dominus  eis  in  manng  eorum,  Plon 
deeidit  ex  omnibus  verbis  bonis  quce  locutus  est  Donunus 
fiHis  Israel;  omma  adcenerunt. 

Diligentcr  ergo  univcrsa  consideranda  sunt.  Et 
primum  vidcndum  quod  gentium  lcrra  promissa  sit 
Israelitis.  Septcm  quidem  gentes  as^idiie  videntur 
commamorari ,  sicul  in  Exodo  lcgitur  :  Et  dixit  Do^ 
minns  ad  Moyun ,  Vade^  et  ascende  hinc  tu  et  populus 
lUHS ,  quos  eduxisti  de  terra  jEgypti ,  m  tcrram  quam 
juravi  Abraham  et  Isaac  el  Jacob^  dicens^  Semini 
vestro  dabo  eam  :  el  mmul  nuttam  ante  faciem  tuam 
angelnm  meum ,  et  ejiciet  Amorrhaum ,  et  Cetthaum , 
et  Pheresisum ,  et  Gergesaum,  et  ll7ra»m,  et  Jebusa^m^ 
et  Chammagum  (Exod.  xxxni,  i,  2).  Harum  crgo 
scptein  gentiuin  terram  vidaur  Dcus  Putribus  pro- 
misissc.  Scriptum  esl  cliam  in  Deutcronomio  muito 
expressius  :  Si  aulem  accesserisad  eieilatem  expugnara 
eam ,  et  evocaveris  eos  cum  pace^  siquidem  pacifica  res- 
ponderint  libi,  et  aperuerint  libit  omnes  popuU  qui 
invatH  fuerint  in  civitate  erunt  libi  tributarii  et  obe- 
dienles  :  n  aulem  non  obedierinl  libi^  et  fecerint  ad  te 
bellum ,  et  circumsedebis  eam ;  et  iradet  eam  Dominus 
Deus  luus  in  manus  tuas ,  et  interficies  omne  mascitU' 
num  fjus  in  nece  gladU ,  preeter  mHlieres ;  et  supellecH' 
lem ,  et  omnia  pecora ,  «f  oiiiitia  queecumque  fuerint  in 
civUate^  et  onutia  utensiUa  proidaberis  libi;  et  edes 

mt  nalo.  Qnae  lectio  ouHata  ad  lib.  3  ncgmn,  can.  f6,  v. 
3i,  ubi  in  valgaia  versiono  legitur,  et  in  segub  nonssimo 
suo :  in  arabica,  et  in  sagub  natu  nMmOy  elc. ,  indncitut 
MiS2:iceinurgraHmm,(/j(isd(/^,iiirorectamesseexmcndo60 
laibio,  adeoquc  aiklitainenliiro  iilud  noa  a  SepUaginta  in- 
terpretHN»,  uti  credit  Auguslinns,  sod  a  latiBis  postmodom 
fulsse  intcrposilum. 
(ii)Ai«d|.\.\. 


7«C^ 
omncm  prwdationem  inimicorum  tuorum ,  qnos  *  Domi- 
nus  Deus  tuus  dabU  tibi.  Sic  facies  onmibus  civitatibtts 
qucB  longe  sunt  a  le  valde,  qum  non  smit  a  civi:atibus 
gentium  istarum.  Ecce  autem  ex  civitatibus  islis,  quas 
Dominus  Deus  tuus  dat  Ubi  hcereditare  terram  eorum^ 
non  vivificabisomnem  vivum,  sed  anathemabis  eos;  Cct- 
thwum ,  et  Amorrhmum,  et  Chananmum,  et  Pheresmum^ 
elEvKum^  etJebusaum,  ct  Gergesicum  ,  quemadmo- 
dum  mandavit  tibi  Dominns  Deus  tuus  ( Deut.  xx,  10  • 
17).  El  hic  i>tnrum  scptcm  gcnlium  lerram  prouiis- 
sam  in  liaTcdiutcm,  quam  debellalls  usque  ad 
inlcrnccioncin  cisdcm  gentibus  Israclitae  possidcrent, 
maiiifcstum  est.  Caitcras  enim  qux  longinquiits  extra 
islas  gcntes  iovenirciitiir,  voluit  fieri  tributurias  co- 
rum,  si  non  rcsislcrent  :  si  autom  resistcrcnt, 
ctiam  ipsas  interfici ,  ei  iii  perditionem  dari ,  cxcepiis 
pccoribus  ct  qiKC  in  prxdam  possent  venire.  Item  aliu 
loco  in  Dculcronoinio  ila  legilur  :  Et  erU,  cum  in^ 
duxerit  te  Donunus  Deus  tuus  in  terram  in  quam  intras 
ibi*  hwrcditarc  eam,  cl  abstulerit  gentes  magnas  etmul' 
las  a  conspcctu  tuo,  Ceithamm ,  et  Cergesoeum ,  et  Amor- 
rhosum^  et  Pheresasum ,  ct  Chananmum ,  et  Evieum ,  et 
Jcbusamm ,  septcm  gentcs  magnas  et  multas  et  fortiorcs 
vobis ;  et  tradct  eos  Dominus  Dcus  tuus  in  mauus  tuas. 
et  percuties  eos ,  cvterminio  exterminabis  cos.  iVoii  dii- 
pones  ad  cos  tcstamentum  ,  ncque  miserearis  corum « 
neque  matrimoniisjtmgamini  cum  cis  :  fiUam  tuam  non 
dabis  fiUo  cjus ,  et  fiUam  ejus  non  stmtes  fiUo  tuo,  ctc 
(Dcut.  vii,  1-3). 

Proindc  bisatqiie  aliis  Scripturarum  locissa^pc  os- 
tcnditur,  Iiarum  scptcm  gcntiuin  tcrras  itn  accepisse 
In  bxreditatcm  filios  Isracl ,  ul  noii  cum  cis  qui  cas-. 
dcm  terras  tcncbanf,  scd  pro  cis  illic  babit^ircnt.  Yc- 
rumiamen  in  Gencsi  non  istic  tantum  septcin  genies» 
sed  undccim  promittiiniur  scmiiii  Abrab.T.  Sic  enim 
lcgitur  :  In  die  iUa  diiposuit  Dominus  Dcus  testamen- 
limt  ad  Abraham,  dicens^  Semini  tuo  dabo  terram  hanc^ 
afiumiiu  jEgtjpU  usque  ad  fiumcn  magnum,  fiumen  Eii- 
phratem^  CenmoSy  et  Cencsaos^  ct  Cetmonmos,  ei  Cettlueos^ 
et  Pheresceos,  et  Raphmm^el  Amorrhaw^  et  Chananwos^et 
Evceos,  et  Cergesaos,  ctJebusa:os(Gen.  xv,  18  21).  Qu  vt 
ita  solvitur  qu:cslio,  ut  intclligamiis  iiaiic  pnL^ccssisse 
propbctiam,quod  incos  fiiics  rcg^oum  fiicrat  porrcctii- 
rus  ct  dilataiurus  S;ilomoii,  de  qno  ita  scriptum  c«»t : 
Et  omru  propositum  Salomonis ,  quo  destihaverat  adi- 
ficare  in  Jerusaiem  et  Libano  et  in  omni  tcrra  potcstatis 
suce :  omnis  poputus  qui  dercUctus  cst  a  Cetihceo ,  et 
Amorrhwo ,  et  Phercswo ,  et  Evcso^  et  Jebufao^  qui  non 
erant  ex  Israet ,  ex  filiis  eorum  qui  residui  erant  cum 
eis  in  tcrra ,  quos  non  consumpserant  filii  Isracl,  et  ^ 
subjugavit  eos  Salomon  in  tributum  tuque  in  dicm 
hune  (111  Rcg.  x,  22,  apud  LXX  ;  in  Vulgata  ix  ,  lU- 
21).  Ecce  rcsidua  poputorum  debellaiidorum  nlquo 
oinnino  ex  Dci  prxccpto  pcrdendorum  subjugnvitSa- 
lomon  in  tributuin «  quos  iitiqnc  sccundtim  Dci  prx- 
ceiituin  perderc  debuit :  scd  tainen  subjiigaii  Unquaiu 

'<  Sic  Mss.  et  LXX.  Al  editi,  quam. 

•  Am.  Er.  ct  Lov. ,  iiaralfis.  VM.  et  llss.  duo,  intrMia», 

~     "     II».,  tPllrai  iH  Juxu  i.\\» 


787 


QU.£STIONUM  S.  AUGUS1LNI  I.N  JIEPTATEUQIUM 


tribotirii  posscssi  suiii.  Paulo  posl  aulcm  ita  Icgitur: 
Et  erai  dominans  inomnilmi  regibut  a  flunune  u$que  ad 
terram  Phitisiiim,  et  u$que  ad  fines  jEgypti  (III  Reg,  x» 
S6,  apud  LXX;  iv,  21,  in  Vutgnta),  Kccc  ubi  Implc- 
lom  C8l  qiiod  In  Geiiesi  Dcus  «id  Abrabam  loqucns, 
proniittcnsqiic  pncdixcmt.  A  nuiniiic  quippc  bic  in- 
tclligitur  ab  Eiipliralc  :  mngiiiim  cnim  flumen  in  illis 
locis,  eliam  proprio  noniiiic  non  nddito,  potcst  inteU 
ligi.  Neque  ciiim  dc  Jordanc  lioc  accipi  potcst,  ciim  et 
citra  Jordniicm  ct  ultra  Jurdaiiem  jam  lcrras  Israe- 
liix  obtinucranl  et  ante  rcgntini  Salomonis.  Ergo  a 
fluminc  Euphratc  cx  partibus  oricntis ,  usquc  ad  Qncs 
•^Sypii*  M"  c  l^rs  illis  erat  ab  occidenle,  regnum  Sa- 
loiuonis  Scriptura  Rcgnorum  dixil  fuisse  porrccium. 
Tuiic  crgo  amplius  siibjiigatum  cst,  quam  septcm  \\\x 
gcntcs  tcncbant ;  ac  pcr  hoc  tiinc  in  servitutcm  rc- 
dactic  bunt ,  non  scptcm ,  scd  undocini  gcntcs.  Quod 
cnim  iii  Ri^gnoruin  li!)ris  scriptuin  cst ,  utque  ad  finee 
A^gypii  a  fiumine,  cuin  Scriptura  ab  oricntc  usqiie  ad 
occideiilcin  quaiKum  porrcctiim  cssct  regnum ,  vrllct 
ostendorc ;  lioc  idem  iii  Gencsi ,  ciini  ab  occidcntc 
iisquc  ad  oricntcni  prafiuirclur,  dicium  cst,  a  fiumine 
jEgypti  utque  ad  finmen  nuignum  Eupliratem,  Flumen 
«Iiiippe  i£gypti ,  qui  finis  cst  distcnninaiis  rcgnura 
L-racI  al>  iEgypto,  iioii  est  Nilus ,  scd  alius  cst  non 
Magniis  fluvius ,  qui  fluit  pcr  Uiiinocoruram  *  civita- 
li'\\\ ,  uiide  jani  ad  oricnlcm  versus  incipil  lcrra  pro- 
uiissionis.  Sic  crgo  fuerat  constitutum  ftliis  l-racl , 
ut  seplcm  genliuiii  tcrras ,  cxtcriniiiuiis  et  pcrditis 
iliisgciitibiis,  ipsi  ittliabit:trcnt ;  aliisautcm  rcgnarcnt 
subdiiis  ntiuc  tributariis  usquc  nd  fliimcn  Euplira- 
icin.  Et  qiiamvis  in  boc  Deo  non  obicmpcras>ciit, 
quia  ct  cx  illis  qnas  cxtcrininarc  dcbrrent,  obe- 
«lientcs  aliquos  fccerant ;  Dcus  tamcn  tcmporibus  Sa- 
lonionis  Hdrm  sudc  proinissionis  implevll. 

Niinc  ii:iquc  in  libro  Jcsu  Nave  qiiod  considcrare 
susce|Minus,  quomodo  crit  vcrum ,  Et  dedit  Deu$ 
Israeti  omnem  terram  quant  juraterat  dare  patribus 
eorum^  et  Itanreditaverunt  eamt  qiiomodo  adhuc 
\iveiiie  Jesu  omnem  terram  dcdit,  ctim  etiam  reli- 
quias  illarum  scptcm  gcntitnn  nondiini  supcravis- 
Bcnt?  Nam  qiiod  seqtiitur,  et  lianreditaverunt  eam^ 
vcrum  cst;  qiiia  ibi  erant,  ibiqiic  conscderanl. 
Deindc  quod  adjiingit ,  Et  requiem  dedit  itlis  Dominus 
in  circuitu,  sicut  juraveral  palribus  eorum,  vcruin  cst; 
qvia  vivo  adbuc  Jcsu  non  eis  quidcni  ccdcbnnl  rdi- 
quia;  illarum  gciitium ,  scd  nuUa  carum  cos  in  terris 
iilii  consedcrant ,  bcllo  laccsscre  audebat.  Ideo  di- 
ctiim  est  et  quod  deinde  adjungiltir,  Non  reslitit  <;uis- 
quani  ante  facicm  ittorum  ab  omnibus  inimicis  eorum. 
Quoil  vcro  scquitur,  Sed  omnes  inimicos  eorum  tradi' 
dit  Dominus  itUi  in  manus  eorum ;  hos  intcUigi  voluit 
iiiiinicos,  qui  obviam  ire  in  belluro  ausi  sunt.  Deinde 
quod  dicil,  Non  decidit  ex  ommbus  verbis  bonis  qum 
hcuius  est  Dominus  filiis  israei ;  omnia  advenerunt;  ita 
.viilt  intelligi ,  quia  cum  jam  illi  contra  praeceptum 

<  lU  io  vemstis  oodidbus  et  in  editione  Rat.  scrlliitur. 
^i  apad  tir  ei  :4>v.,  iMinocoiuram  :  a^wl  Am.,  n/tvufcor' 

'iUUfU 


Doinhii  fccissent,  quibusdam  parcentlo  ei  ilfis  teii* 
lem  gcntilHis ,  et  eos  obedientes  bciendo ,  adkiie  b- 
men  intcr  eos  salvi  erant.  Ideo  cmn  dixisset,  es  mmd- 
busverbiSf  addidit,  honis;  quia  iiondimi  evenenni 
maledicta  contemptoribus  ct  transgressoribus  consii- 
titta.  Rcstat  crgo  ut  quod  ali ,  Dedii  Dombius  tsndt 
omnem  terram  quam  Juraverat  dare  pairitus  eonm ,  sf-* 
cundiim  hoc  liilclligaiur,  quia  etsl  adboc  ennt  ex  iRis 
gentibus  rcliquioe  contcrendae  et  cxterminandc,  tcI 
ex  aiiis  iisque  ad  flumen  Euphratem ,  aot  subjugand^e 
si  non  rcsistcrcnt ,  aiit  perdendae  si  resisterent ;  ta- 
nicn  in  iisum  eoriim  rclictx  snnl »  in  qulbas  exerte- 
reiiiur,  ne  camalibus  aflcctibus  et  ctipiditatibns  in* 
lirmi ,  repcnlinam  kmqiiam  rcrum  tcmponilium  pro- 
spcriiatcm  iiiodestc  ac  salubritcr  sustinerenon  posseni* 
sed  clati  citius  intcrircnl ,  quod  opportane  alio  loca 
dcinonsirabiiur.  Omnis  crgo  illis  tcrra  data  est;  quia 
rt  illa  jiars  qux  nondiun  fiicnit  in  posscssionem  dab, 
jam  dala  fiicrat  in  quaindaincxcrcitationis  ntiliiatem. 
\XI1.  [Ib.  XXI,  43.]Qtio<l  ait,  ^on  restitit  q^isquam 
atite  fticicm  ittorum  ab  omnibus  inimicis  eorum ,  qiutri 
potest  qiiomodo  verum  sit,  cum  de  tribu  Dan  snpe? 
rius  scriptuin  sit,  quod  cos  hostes  eunim  nun  penni<' 
bcrint  dcsccndcre  in  valtem,  et  prxvalucrbit  eis  ia 
inoiitibiis  (Josue  xix,  48,  apud  LXX).  Sed  qiiod  di](i« 
niiis  cuin  duodccim  lilios  Jacob  Scripiura  in  Mesopo- 
Limia  naios  coininemorassct,  ubl  non  fucrat  nalus 
lk'iijaniiii  (Qi(a'sf .  iii  Gen.,  qucsst,  HT)  ;  boc  eiiaiq  hi^ 
inlclligcndum  est,  quia  pro  uiiivcrso  popiilo  nndccim ' 
tribus  deputatx  sunl,  ea  regula  qux  aliis  Scriptora- 
nim  locis  nobfs  satis  innotuit.  Oxusa  autcm  si  qusn-* 
tnr,  cur  hxe  tribus  in  ca  sortc  qux  iili  obvcnil«  noo 
oblinucrit  sufncientes  tcrras,  et  ab  cls  a  qulbus  lene* 
baiiiur  nfllicta  sil ;  in  Dci  quidein  secrcto  consilio  essf 
crcdcndum  cst.  Vcruintamen  eum  Jacob  filios  suoa 
bcncdiccrct,  talia  dixit  de  isto  Dan»  ut  de  ipea  tribii 
CNisliinctnr  cxsurrccturus  Antichristus  {Gtn.  xux» 
47).  Uiidc  nunc  diccre  plura  non  suscipimns,  cum 
cliam  sic  solvi  possit  hac  qua^stio,  quia  iion  reitf lif 
quisquam  ante  faciem  iltorum  ab  omnibus  imnuds  eo- 
rum,  cum  simiil  sub  unius  ducis  impcrlo  belluoi  ge- 
rcrciit,  antcquam  singulis  trlbubus  sua  dclfeodend^ 
dividerentur  loca. 

XXIII.  [Ib.  XXII,  23.]  Et  in  sacrificHs  sabuariMm  no* 
strorum,  Quia  pluraliier  dicta  sunt  sacriflcia  ^  plura- 
liier  etiam  salutaria.  Dbi  advertcndum  est  diligentiaSv 
qucmadmodum  dici  solcat  sacriflcium  salntaris ;  quo- 
iiiam  si  Christum  acccperimus ,  quoniam  ipiie  dictui 
til  Salulare  Dei  {Luc.  li,  30),  non  occurrit  quemai)- 
nuidum  pluraliter  possit  hoc  vcrbum  intelligi.  Uniis 
enim  Doniiuus  nostcr  Jcsus  Christus  (I  Cor.  yrvn^  6) : 
quamvis  dicnntur  christi  per  ejus  gratiam,  sicut  in 
Psalmo  Icgitur,  Notite  tangere  christos  meos  (P$al.  ciT| 
i5).  Scd  utrum  saluurcs  dici  possint,  vei  salnlariaf 
non  facile  audeudum  est ' :  soius  eiiim  ipae  Salvaior 
corporis. 

XXIV.  [Ib.  xxui,  li.]  Qood  dicit  Jesus  de  sna  pM- 

>  Edili,  duodecim.  At  nostri  omnos  Mss. » 
*  viliGUU  Slss.,  audfendum  est 


789  LIBER 

-r 

pinquante  morte»  Ego  aulm  recurro  v/am,  iicut  et 
oninei  qui  $uper  terram ;  in  ca  inierprclalione  qux  est 
ct  licbrxo  invenimiis ,  ingredior  tiam.  fta  ergo  accl- 
l'iiendum  est  quod  Scpluaginta  dixenint,  recurro^  sicui 
dicluin  est  honiini,  Donec  revertaris  in  terram  unde 
tumptus  et  (Gen.  iii,  19) ;  ut  secundum  corpus  dictum 
imclligatur.  Secundum  animam  vero,  si  voluerimus 
iia  accipere,  qucmadmodum  in  Eccfeslaste  posilum 
cst,  Et  ipiritui  revertetMr  ad  Deum  qui  dedit  eum 
(Kccle,  XII,  7) ;  non  arbilror  do  omnibus  possc  dici, 
6cd  dc  iis  qui  sic  vixcrint ,  ul  ad  Dcum  rcdire  mc- 
rcantur,  tanqnam  ad  auctorem  a  qiio  crcnti  sunt. 
Keqiic  cnim  hoc  et  de  illis  rccle  iniclligi  polcst,  de 
i|uil)us  dicilur ,  Spiritui  ambulam  et  non  revertem 
{Piat.  Lxxvii,  30).  Iste  aulem  vir  sanctus  Jcsus  Nave 
61  non  addidisscl,  ticul  et  omnci  qui  super  tmam^ 
nuUa  esbct  quacstio ;  neqne  cnim  aliud  dc  illo  crede- 
rciniis,  qunm  quo  eum  dignum  cssc  lcgimus :  cum 
vero  additum  est,  iicut  et  omnes  ([ui  iuper  terram  ; 
niiruni  si  hoc,  quod  latinus  inlcrprcs  recurro  posult, 
lion  niagis  pcrcurro  vcl  excurro  diccndum  est,  6i  boc 
p^)test  dici  quud  grxcus  babct  oLnorplxu.  Omnos  enim 
pcrcurruiit,  vel  excurruiit  bujus  vitx  viam,  cuin  ad 
ejus  riiicm  pcrvciicrint.  Sed  quia  boc  verbum  po${tum 
est,  ubi  parentcs  Rcbcccx  dicunt  ad  scrvum  Abraliac, 
Ecce  Rebecca;  accipiem  recurre^  et  sit  uxor  c/omtitt 
tui  (  Cen,  xxiv,  51 ) ;  idco  ct  bic  ita  boc  vcrbum  in- 
tcrprctalnm  cst.  ^ 

XXV.  [Ib.  XXIV,  3.]  Quod  Scptunginta  iiitcrprclcs 
babent,  Et  assumpsi  patrem  vatrum  Abraham  de  tram 
ftumen,  et  deduxi  eum  in  omnem  terram;  interprctatio 
qiiu:  est  ex  bcl^rxo  babcl,  et  induxi  eum  in  terram 
Chanaan.  Miruin  est  ergo  si  Septuaginta  pro  terra 
Cbanaan ,  omiicm  terram  ponerc  volucrunt ,  nisi  in- 
tucotes  propbcliam,  ut  magis  ex  promissione  Dei 
tan(|uam  facium  accipialur,  quod  certissiroe  ruturum 
in  Christo  et  in  Ccclesia  pnenuntiabatur»  quod  est 
verum  6emcn  Abrahae ;  iion  in  flliis  carnis»  scd  ia 
filiis  promissionis. 

XXVI.  [Ib.  XXIV,  ll.J  Et  beliavcruni  advemu  vo$ 
qin  habitabant  Jericho,  Qiixri  potCbt  quomodo  id  ve- 
rum  sit,  cum  clausis  porlis  se  rouroriun  nmbitu  tan- 
iummodo  tuercntur.  Scd  recte  dicium  est,  qiiia  ei 
claudere  adversus  bostem  portas,  ad  bellum  pertinct. 
Ron  eitim  miserunt  U*gal.os  qui  posccrcnt  pacem. 
Ondc  si  dictum  esscl,  Pugnaverunt  adversum  vos» 
falsuro  essct.  Ncque  enim  bellum  coiitinuas  pugnas 
liabel,  sed  aliqiiando  crcbras,  aliqiiando  rnras,  ali- 
quaudo  nullas.  BcIIum  cst  tamen  quando  cst  quodam 
modo  armata  disseiisio  '. 

XXYII.  [Ib.  XXIV,  i2.]  Quid  est,  quod  inter  cxtera 
qux  Jesus  Nave  erga  Israclitas  Dominum  fecisse  coin- 
niemoral,  dicit,  Mi^t  anU  voi  vapas^  ei  efecU  itloi  a 
facie  vestra  * :  quod  eiiam  in  libro  Sapientix  legitur 
( Sap.  XII,  8 ),  uec  tameii  uspiam  factum  cssc  in  iis 

*  ^ ^l^aaS^ ^^  ^^ ^^^^' Q^^^ffovortoi Iwstibui claudim- 
4ur :  ei  quodamaoHa  aiuuiia  defewmOm 

*  i^cpost,  cl decit ittos^  adduDus  ex  Mss. ,  a  facie  visira. 
In  girvoo  minc  fU,  apo  piosdpou  /^n^  a  lide  ooKra. 


SEXTUS.  790 

qox  ge6ta  sunt,  InvcniturT  An  forte  translnto  veriio, 
vespas  inlelllgi  voluit  acerrimos  tlmoris  aculcos,  qui« 
bus  quodam  modo  voUintibus  rumoribus  pungcban- 
tur,  ut  rugcrenl,  autaerios  occultos  spiritus,  quod  in 
Psalmo  dicii,  Per  angeloi  matignoi  (Pw/.  lxxvii,  49)  ? 
Nlsi  forie  quis  dicat,  non  omnia  qux  facta  sunt,  esse 
conscripta  ;  et  boc  quoqiie  visibiliter  factum,  ut  veras 
Tcsp.is  velit  intelligi. 

XXVIII.  [Ib.  XXIV,  19.]  Quid  est,  quod  dixit  Jesus 
ad  populiiin,  Non  poteritis  servire  Domino,quia  Dcu\ 
sanctm  eat.  An  (piia  illius  sanctitati  pcrfccta  scrvitutc 
quodam  inodo  contcmpcrari ,  humanae  fragilitati  iin- 
ptssibile  csl?  Quo  audito,  isti  non  solum  cjus  eligero 
servitulem,  scd  ciiam  de  adjutorio  cjus  ct  misericor- 
dia  pncsumcrc  dcbucnint :  quam  ille  inteilexit ,  qiil 
dicit  in  Ps^almo,  Ne  intrei  in  judicium  cum  iervo  tuo ; 
quoniam  non  justificabitur  in  conspectu  tuo  omms  ti- 
vens  {Psat.  cxui,  2).  Isti  autcm  de  se  poiiiis  pnesu- 
mnre  delcgcnint ,  quod  Dco  possent  sino  ulla  oflcn- 
sione  scrvirc,  ut  jam  tuiic  incipcrcnt,  quod  de  illis 
expressit  Apostolus :  Jgnorantes  enim  Dei  jusiitiam, 
et  suam  volentes  constituerejustitios  Dei  tion  sunt  subjecii 
(Rom.  X,  3).  Ila  eis  jnm  Lex  subhilr.ibai ,  ut  abun- 
dan!t  delictuin,  ct  postea  snperabundaret  gralia  per 
Dominum  Chrisiuin  (/d.  v,  20,  21),  qi:i  fini^  est  Le- 
gis,  ad  justitiam  omni  credenti  {Id.^x,  4). 

XXIX.  [Ib.  XXIV,  25.]  Quid  est  quod  ait  idem  Jesus 
loquens  ad  populum,  Et  nune  circumauferte  deos  alk' 
nos  qui  sunt  in  vobis,  et  dirigite  corda  vestra  ad  Domi^ 
num  Deum  hract.  Non  enim  credendi  sunt  adbue 
babuissc  apiid  sc  nliqua  geiilium  simulacra,  cum  su- 
pcrius  eonim  obcdicntiam  prxdicaverit :  aut  vcro  si 
babcrent,  post  tantas  Legis  comminationcs ,  illa  cos 
prospcra  sequercniur ;  cum  sic  in  eos  vindicatum  sit» 
quod  uiius  eoruin  de  anatbemate  furtum  feccrat.  De- 
nique  Jacob  dixit  boc  eis  qui  eum  lUo  exicrant  de 
Hesopotamiaf  ubi  sic  idola  colebantur,  nt  et  Rachel 
paterna  furaretur  {Cen.  xxxi,  19):  scd  post  illani 
admoniiioncm  Jacob,  dederunt  qux  habebant  (Id. 
xxxT,  2, 4) ;  nnde  apparult  boe  eis  ita  dictiim  esse, 
quia  scicbat  eos  babere  ille  qui  dixerat.  Niinc  vcra 
post  hanc  admonitionem  Jesu  Nave  nullus  tdle  ali« 
quid  protulil.  Nec  tamen  putandum  est  hoc  ilhiin 
inanitcr  pnccepisse ;  uon  enim  ait ,  Et  nunc  aufertc 
dcos  alicnos  si  qui  sunt  in  vobis ;  sed  omniiio  lanquain 
scicns  esse,  qui  sunt,  inqiiil,  in  vobis.  Proiiidc  Pru- 
phela  sancius  in  eordibos  conun  esse  cerncbat  cogi- 
tationcs  de  Deo  alienas  a  Deo,  ei  ipsas  admoneba'. 
auferri.  Qulsquis  enim  lalcra  cogitat  Deum  qualis  nou 
est  Deus,  alienum  Deum  utique  et  falsum  in  cogita- 
done  portat.  Quis  est  autero  qui  sic  cogiiei  Deuni 
quemadmodum  ille  esl?  Ac  per  hoc  relinqnitur  fidc- 
libas,  quandin  peregrinantur  •  Domino  (II  Cor.  v,  6), 
auferre  a  corde  suo  irrucntia  vana  phantnsinnia,  qiiju 
scf  cogitnntibus  ingcrunl,  velul  tali6  aut  talis  sit  Dcus» 
qualis  utiqne  non  cst :  et  dirigcre  cor  ad  illum  ll(lc« 
litcr,  ul  quemadmodum  et  quantum  nobis  expedire 
novit,  ipse  se  insinoet  per  Spiritum  suum,  donec 
assumatur  omnc  mendacinmy  iiiidc  diciuro  cst,  Onuiig 


QU.ESTIONLM  S.  ATCUSTINI IN  IIEPTATEUCHUII 


79! 

Aoma  mcntlax  (Ptui  c\v.  1 1) ;  el  Iransada  non  solum 
iinpia  falsllalo,  vcriini  cliain  \\wi  8|)eculo  cl  a»ni- 
gmale,  facie  ad  facicm  cognoscamus,  sicul  cl  cngnili 
iumus  :  quemadmodiini  Aposlolus  dicit,  \\dcmH$ 
nune  per  sfreculum  In  migmate,  tune  autem  faeie  ad 
faciem :  nune  uio  ex  parte ;  tunc  autem  eognoscam 
ficttl  et  eognitu$  sum  (I  Cor.  xiii,  12). 

XXX.  [Ib.  «IV,  25  27.]  Et  dispotuit  Jetut  tettamfn- 
tum  ad  poputum  in  illo  die,  et  dcdit  illi  Legem  etjndi- 
cium  in  Silo  coram  tabernaculo  Domini  Dei  Itrael.  Et 
tcriput  verba  hasc  in  libro  Legit  Dei;  et  accepit  lapidcm 
tmgnum,  et  ttatuit  iUum  Jetut  iub  terebintho  ante  Do- 
minum.Et  dixit  Jetut  ad  populum :  Ecce  lapit  itte  erit 
robit  in  tettimonium ,  quia  hic  audivit  omnia  qna:  dicta 
tunt  a  Domino^  qucecumque  tocutut  ett  na  vot  hodie,  et 
hieerit  vobitin  tettimonium  in  nopimmit  dicbnt,  cum 
mentili  fueritit  Domino  Deo  ittlro.  Ilxc  vorlia  (lui  non 
jn  supcHicic  innlum  endiunt,  scd  aliquanlo  allius  pcr- 
scrulantur,  ncquaquain  lanlum  virum  lam  in^ipicn* 
tem  putare  dcbcnt,  nl  vcrba  Dci  qnu!  looiilus  est  po- 
pulo,  iiianimum  lapidcm  audissc  credidcrit  :  qui 
eliamsi  ab  anificc  in  hominis  siiiiiliiudincm  erfigiatiis 
esscl,  inlcr  illos  uiiqncdcputarctur,  dc  quibiisiii  Psnl- 
mo  canilur,  Auret  hitbent,  et  non  audient  (  Ptal.  cxiii, 
6  ).  Nequc  cniiii  idola  Gcnlium  nurum  et  argcnlum 
bola  iion  audiunl,  cl,  si  lapidca  sinl,  audiunt.  Sed  pcr 
liunc  lapidcm  profccto  illum  signiflcavit,  qui  ftiil  lapls 
oflensioiiis  non  crcdcnlibus  JudaMS,  et  petra  scaiidali; 
qui  cuni  rcprobaretur  ab  xdificaiitibus,  factus  est  in 
capiil  anguli  (Psal.  cxvii,  22,  et  I  Pet.  \i,  7,  8) :  quem 
pncfiguravit  el  llb  pclra  qiix  potum  siticnii  populo , 
ligiio  pcrcussa  profudit  (\Exod.  ivii,  6 ) ;  de  qua  dicil 
Aposioliis,  Bibebant  autem  de  tpirituali  tequenti  petra; 
petra  autem  erat  Chrittut  ( I  Cor.  x,  4).  Unde  ct  cul- 
tcllis  pctrinis  populum  circumctdit  iste  ducior  cgrc- 
gius  (Jotuer,  2,  5) :  qui  cuTtri  petriiii  cum  illo  ciiam 
icpulti  sunt,  ut  profuiidum  mysicrium  demonsirarcnt 
posicris  profulurum.  Sic  crgo  cl  isuiinlapidem,  quan- 
quam  visibilitcr  statutum,  spirilualitcr  debcmus  acci- 
pcre,  iii  lesliinoniurn  rultirum  Jiid^cis  infidclibus,  lioc 
cst  menueiitibiis ;  de  quibns  dicil  Psnlmus,  Inimici  Do- 
viini  mentiti  tunt  ei  (PtaL  lxxx,  1G).  Ncqiic  enim  frii- 
fetni,  cum  jam  Dei  famuiiis  Bloyscs,  vcl  poiius  pcr 
cum  Dcus  disposuisscl  ad  populum  tcstamcntiim,  quod 
iii  nrca  crat ,  qiia;  dicla  est  arcn  tcslamcnti,  cl  iii  li- 
irisLcgis  innln  sacramentoruni  cl  pra^ccptorum  mulli- 
plicitalc  coiiscripiis  (Exorf. xxiv,  3,  cri:.);tamcn  ctiam 
liic  dictiim  est,  DisposuitJetutad  populum  tcsiamcntum 
in  iUa  die.  Repclitio  quippc  teslamcnti  Novum  Tc^la- 
mcnlum  significat;  quod  significat  et  ncuicronomiiim , 


7M 

quod  inter|>retaiiirSccandalei ;  quodsIgniflcanteiDrio^ 
ribus  confractis  tabolae  renoTat»  {Exod,  xxxnr,  f , 
4).  Muliis  cnim  modis  tigniflcandan  quod  uno  mtdo 
implendum  fuit.  Jamvero  qood  sab  ter^iniho  slaia- 
tus  cst  Inpis,  hoc  signiftcat,  quod  Tirga  ad  peiram,  al 
aqua  proflucret ;  quia  ncque  liic  sine  ligno  statutaacsi 
lapis.  Ideo  niitcm  subter,  quia  non  fuisset  ia  rrace 
exnltatus,  nisi  humilllatc  subjeclui ;  rel  qaod  illo  lem- 
porc,  ijuo  id  faciebat  Jesus  Nave,  adhac  obumbrnn- 
duin  niysleriiim  fuit.  Terebiiilhi  etiam  lignuro  medi- 
cinalcm  lacrymam  exsiidat,  qu»  arbor  a  Septuaginla 
iiiicrprctibus  boc  loco  posiia  cst,  quamvls  aecundnm 
alios  inlcrprctcs  qiicrcus  lcgntur. 

Miruni  cst  snnc  quod  sallem  in  novissimis  suis  vcr- 
bis,  quibus  populum  allocutus  cst  Jesus  homo  Dol, 
niliil  eos  olijurgavit,  ex  co  quod  his  gentibus  pcpcr- 
ceriinl,  qiins  Dominiis  usque  ad  intcmccioncm  cuAi 
anathcmntc  pcrdendas  esse  prxccpit.  Sic  cnim  scrii 
plum  cst  :  Etfactum  est,  postquam  invatueruHt  fHil 
Jsrarl ,  et  fecerunt  Chanamtos  obaudientes ,  exiermiuh 
autem  eos  non  exterminaventnt  (Josue  xtii,  i3 ).  Nam 
primo  id  eos  non  potuisse,  Scripttira  tcstata  est :  sed 
nunc  postcaqiiam  prxvaluerunt,  ila  ut  lacercnt  oban- 
dicntes,  quod  non  eliam  exterminaverunt,  utique  con« 
tra  prff*ceptnm  Domini  factom  cst :  quod  non  est  cui- 
quam  factum,  cnm  Jesus  excrcitum  duceret.  Cor  crfD 
non  eos  objui^avit  allnciitione  novissima,  quod  in  hoc 
Domini  pnrcepia  ncglexerunt  ?  An  forte  quia  prius 
dixit  cos  Scriptura  non  potuisse ,  utiqiie  antequam 
pncTaicrcnt,  etiam  cum  prsTaluisscnt  limuisse  cre« 
dcndi  sunt ,  nc  fortc  paratis  obaudire  si  parcere  no- 
luisseni,  acrios  eos  adversnin  sc  cx  ipsa  dcspcraiione 
pugnare  compeliercnt,  et  cos  supcrare  non  possenl? 
Hunc  ergo  eis  humannm  timorem  Dominus  noluit  im« 
pularc ,  etsi  apparcl  in  co  qnxdam  subdefectlo  fidei, 
qiix  si  fortis  in  eis  csset ,  ea  seqnerenlur  qn»  ipsom 
Jcsnm  bcllantem  secnta  sant.  Quia  Tero  non  in  eb 
taiita  Rdes  fuit,  tiMm  cnm  advcrsariis  snis  prxTaluis- 
scnl,  pugnnre  cum  cisusque  ad  inlcmecioncm  eorum 
tiinore  non  ausi  sunt.  Quem  timorem,  nt  dixi,  non  de 
nialilia,  nequc  dc  supcrbia  vel  contemptn  pneceplf 
dominici,  sed  dc  animi  infirmilatc  TCnientem,  noluit 
cis  Dominus  impuUire,  cum  eis  per  Jesum  noTissima 
loqucrctur.  Unde  et  Apostolus  :  Atexander,  inqult, 
ctrarius  mtUta  matd  mihi  ostendit;  reddei  itU  DominMi 
secundum  opera  ipsius.  Dc  his  autem  qui  eum  pericfi- 
Uintem,  non  malitla,  sed  timore  deseruerant,  ita  kien- 
tus  est:  In  prima  mea  defensione  nemo  miki  a/firik, 
sed  omnesmedereliquerunt ;  ntm  itHsimfmietur  (II  Tf». 
IV,  14,16). 


LIBER  SEPTiMVS. 


Quxstioncs  in  Judiccs. 


Qii£ST.  I.  [JuD.  cap.  1.]  In  fine  libri  Jesu  Nave  brevi- 
ler  jarmtor  porrexit  bistoriam,  quo  usquc  filii  Isracl 
ii4  colendosdcos  alicnos  dccliiiaveruui :  in  hoc  auiem 


libro  ad  ordinem  reditur,  quomodo  consequencia  gesta 
fuerint  post  niortcm  Jesu  Navc.  Non  ergo  ab  illo  lem- 
poie  ini iplt  libcr,  quo  populus  ad  colenda  simuiacfa 


T^  LIBER  SEfmnjS. 

deOuxlt;  sad  a  priorlbus  inlorposilis  lcmporibus,  qui- 
bus  ea  gesla  sunt»  post  qux  ad  illa  peneniu 

11.  [Ib.  I,  1-5.]  Ei  faehUH  est  pouquam  defknelut  eU 
Jfiut ,  inlerrogabant  fitii  I$rael  in  Domino  *  diceniei  : 
Quis  aecendei  nohiscum  ad  Chananofum  dux  ad  debel- 
iandum  eum^?  El  diaAl  Dominut :  Judat  auendet ;  eeee 
dedi  terram  in  manu  *  ipnut,  Ilic  quxrilur  utriim  ali- 
qiiis  horoo  Judas  vocabaliir,  an  ipsam  iribtim,  iia  u( 
solet,  sic  appellavil.  Sed  ilti  qui  interrogaveraiit  Do- 
minum,  posl  mortem  Jesu  Nave  diicem  requirebant ; 
unde  putatur  unius  exprcssum  hominis  nomen.  Ye- 
rum ,  quia  non  solet  duces  nominare  Scriptura  cum 
constituuntur,  nisi  commemorata  etinm  origine  pa« 
renlum,  et  constat  post  Jesum  duces  babuisse  |)opu* 
lum  Israel,  quoruin  primus  cst  Gotlioniel  filiusCenez; 
rectius  intelligitur.nomine  Judx,  tribum  Juda  fuisse 
significalam.  Ab  ipsa  enim  tribu  voltiit  Dominus  inci- 
|)cre  contcri  Ghananxos.  Et  cum  populus  de  duce  in- 
tcrrogassei,  ad  boc  valuil  responsio  Domiui,  iitscirent 
Deum  noluisse^  ab  univcrso  populo  bellari  adversus 
Chananscos.  Dixit  crgo,  Judat  auendet.  Et  seqiiitiir 
SiTiptiira  narrans ,  Ei  dixit  Judat  ad  Simeon  fratrem 
tnum :  utiqiie  tribus  ad  tribum.  Non  cnim  adhuc  vi- 
vcbant  illi  filii  Jacob  qui  dicti  sunt  Judas  et  Simeon, 
iiitcr  cxteros  fratrcs  suos  propriis  nominibus  appd- 
lati;  8cd  disit  tribus  Juda  ad  tribum  Simcon,  Atcende 
tnecum  in  torlem  meamf  el  keUemm  in  ChaMonwo^f  et 
iboedttm  e^  tecumin  toriem  faram.  Ilanllieslum  cst  ao- 
xiliom  sibi  trlbum  Juda  ajterius  tribus  postukisse, 
qiiod  redderet,  cum  et  ilii  In  sua  sorte  habere  uicipe- 
rcBt  neccssarium. 

ni.  [Ib.  I,  9-12.]  Et  dixit  Caieb :  Quicumque  pereut- 
urit  Citilaiem  Utterarum,  et  eeperit  eant,  dabo  ei  fiUam 
meam  Axam  uxoremK  Jam  boc  ei  in  libro  Jesu  Nave 
comroemoralimi  est  {Jotue  xv,  16) :  sed  utrom  Jesa 
vivente  foetnm  sit,  et  nunc  per  recapiinbiionom  repe- 
tituffl ;  an  post  ejns  mortem  poateaquam  dicturo  esl, 
Judat  ateendeif  et  ccepit  Jodas  dcbellare  Gbanansos, 
in  quo  bello  Itta  omnia  gesta  narrantur^  mcrito  qux- 
ritur.  Sed  crcdibiliua  est  post  morlem  Jesu  factum , 
tunc  autein  per  proiepsim ,  id  esi  per  prxoccupatjo- 
nem  eommemoratiun ,  quemadmodum  et  alia.  Nunc 
eiiim  cum  resnestiB  adversus  Chananaeos  tribus  Jiida 
espooeroitur,  lu  se  narrationis  ordo  coniinet,  intcr 
€:i!lcra  Judje  fecu  beilica ,  de  quo  posC  moriem  Jcsa 
dixerai  Domious,  Judat  atcendei ;  Ei  potiea  deteende- 
runt  filH  Juda  pugnare  ad  ChananeBum^  qui  kabiiabat  m 
monlana  ei  auttrum  et  eampettrem.  Ei  abHi  Judat  ad 
Chanmuntm  inhabiiofiiem  in  Chebron^  et  exiit  Chebron 
ex  adverto.  Nomen  auiem  erat  Chebron  Cariathttrboete' 


W 


I  Edlli ,  Dominmn.  Mss. ,  in  Lomhto.  Apod  LXX«  dh  Iok. 
JMrioK.  istndhiomiomsgemBiiotatnr  inLocatloiium  lihro7. 

•  Am.  Er.  ei  plerique  Mss.,  ad  beikndwn  eum  :  forie 
pro  tn  ciim ;  iuxta  LXX,  pclanittd  prot  auton, 

*IUSorbonlciislls.JoxULXX.  Ai  alttcodioes,  m  mtt- 
nut. 
^  Kdltl,  voiuitte.  Mss.,  noluitte. 

•  lUliti ,  j«  rAaMBMMi.  M  Mss.  in  ^^baMNOO :  slc  legisse 
Autfustlmim  liqnet  ex  Locotkmum  Hbro  7. 

Hm.  omioi  f  finmn  meam  m  wrorfiif  • 

AStUtU 


pber^et  percumt  Sett  et  Achtman  et  Choimi  filUt 
Enach  :  el  atcenderunt  indead  inhabitanlet  DaHr.  Nor 
men  aulem  Dabir  quoderalanle  Ciinla*  litierarum.  Ei 
dixit  Caleb  :  Quicumque  pcj^utterit  Chntalem  liitera^ 
rum^  elacceperii  eam ,  dabo  ei  fiiiam  meam  in  uxorem. 
Gonstat  ergo  ex  boc  ordine  gestarum  rcrum  lam  per- 
spiciio,  |H)sl  mortein  Jc^u  hoc  essc  raciiim.  Tuiic  vcro 
cum  civiuics  dato  ipsi  Galeb  coinmcmorarentur,  pro- 
grcssus  ex  occasione  narrator ,  qiiod  poslca  facium 
est  pncoccupavit.  Nec  tamcn  fruslra  arbilror  hoc  de 
filia  G;ilcb  dala  in  victoris  pnvmium,  bis  numero 
Scripturani  comincmorarc  volui^se. 

IV.  [Ib.  I,  M ,  1o.]  Alia  nascllur  qii.TSlio  dc  filia 
Galeb ,  qiiod  iii  libro  Josii  Navc  sic  de  ilia  dicilur,  Et 
factum  ett^  cum  ingredereturipta^  el  con$iUum  habuii 
cumeodicent^  Pelampatremmeumagrum.  Elexclamavii 
de  atino,  el  cxlera:  ubi  agnim  peliit  a  paire,  alqiie  con- 
cessus  csl  {Jotue  xv,  18,  t9).  Ilic  aiitcm, E/  factum  etl , 
Inqiiit,  ciiiii  ingrederelur  ipse,  monuil  eam  Gothomel  ■, 
trl  peterel  a  paire  tuo  agrum.  Scd  in  eo  qiiod  dictura 
ibi  csl,  cirm  Uigrederetur  ipta ;  cl  iiic  dictum  est,  cum 
ingredereiur  ipte  -  nihii  coiitraniini  ( si  :  simul  cnim 
ingredicbanlur  viam.  Quod  vcro  ibi  dictuin  est,  con* 
tilium  habuil  cum  eo ,  id  est  cuni  viro  suo,  dicent^  Pe- 
iampatrem  meum  agrum;  eiexclamatil  de  anno^  et 
letiii;  in  eo  qtiod  babuii  consilium ,  ibi  inoniu  est  ui 
pcieret :  quorumalicrum  ibi  dictum esi,aiierum  bic. 
Ltrumque  autcm  iu  diccreiur,  Et  consilium  habuitciini 
eo  diccBs ,  PcUm  patrem  meiim  agnim  :  illc  autem 
moDuii  eam ;  et  exclamavii  de  asino.  Porro  autem 
qiiod  ibi  agrum  refcriur  peliisse ,  nec  nomen  ipsius 
ngrl  ucilum  esi ;  hic  vero  cum  agrum  pelcre  moiiiu 
fuerii  a  vlro  suo,  non  agrum  pciiisse  dicilur,  ciamans 
detubjugaii ,  quod  ibi  dictum  esi  de  asiuo ,  scd  r^- 
empiionem  agme^  eo  quod  in  irrram  ausiri  fuissei 
tradiU ;  subjecitque  Scriptura,  Ei  dedii  ei  Caieb  tecuu" 
dum  cor  ejut  redempiianem  excdtorum  ei  redemplionem 
humiiium ;  quid  sibi  velit  obscurum  cst :  iiisi  forte 
ager  ipso  Ideo  pelebaiur,  ui  habercl  de  fruciibus  cjus 
uiide  aquam  redimeret ,  ciijus  inopia  in  illis  rcgioni- 
biis  crat ,  quo  nupU  ducebatur.  Sed ,  dedii  ei  Caicb 
redemptionem  exceltorum,  el  redemptionem  liunuiiwn , 
non  video  quid  subaudiamus ,  nisi  flueiitorum. ,  ex- 
celsorum  videlicei  in  monUiiis ,  hunailium  iii  campe- 
siribus  sivc  in  valiibiis. 

\.  [Ib.  1, 18,  \d.]EinoniiwrediunilJudatCaxamei 
finem  ejut ,  ei  Atcaionem  ei  finem  ejut ,  et  Accaron  ei 
finem  ejut,  ei  AMOlumei  adjacentia  ejut.  Ei  crai  Do- 
minut  cum  Juda^  et  hmeditavit  montem^  quoniam  non 
poittit  heereditare  inhabitanlet  in  vaile,  quoniam  Rechab 
obttitit  m ,  el  currut  erant  d  ferrei.  Quod  in  libro  Jesu 
Nave,  cum  illum  locum  Iraciarcm  ,  ubi  scriplum  est, 
Etdedit  Dominut  ItraeH  onmem  terram  ,  cum  muilas 
ejus  partcs  nondum  possiderent ,  dlxi  iu  posse  ioleU 
ligi  omnem  terram  dalam ,  qiiia  ca  qux  dau  non  cs* 
in  possessioiiem,  dau  est  in  quamdam  excrciutionis 

*  AB.Er.  et  Lov.,arate^  velsepher.  Ai  itts.  et  UtL, 
cmiathartoxtepher.  Apnd  LXX,  Kariatharboctepher. 

*  Hniancus  oodex  Uc  ci  Ufra,  morir  eam.  Qraec.  LXX, 


til'.€STlOM:M  S.  ALXtSrMl  IN  iiE4  T.VTELXUUM 


W 


iMilitalciu  (Qu€tl.  inloiae,  ttutni.  21):  lioc  muUo  «vl- 
daiiiids  lilc  tpparet ,  quandoquidt^ro  eomincmoninlur 
eiviiatos  qua>  iton  luRreditnvil  Judas ,  ddicitur,  Ei 
wTMi  Domum$ cum  Juda^met  htcredilatit  monlem ,  quo^ 
mam  non  fMtHerunt  hcprcditare  inhabitaniee  in  valie, 
Qtiis  cuiiii  iion  InloHigal  eliain  lioc  ipsiim  ad  id  pcr- 
Unulssc ,  qiiod  crat  Doniinus  cum  Juda ,  nc  totum 
rf  peiilc  oblincndo  cxloiicrclur  ?  Quod  eiiini  adjungit, 
quonimi  Rcchub  obitiiit  cit,  et  curru%  erant  ei  ferrei; 
i|vios  curnis  UuiiitTit,  dicluui  est,  nou  Doininus(|ul 
erat  iuJuda,  scd  Ipse  Judns  :'curautcm  liinuerit, 
cum  quo  Domiiius  eral,  si  qu.i.'rilur,  iMic  csl  quod 
prudcnicr  intclligciiduni  est,  rcfriiigcre '  Dcuiu  pro» 
|iilium  ctium  in  cordibus  suorum  niniiui  pmspcritatis 
exccssus,  ut  in  usum  corum  couvcrtat  iuimicos,  non 
«olum  qiiaudo  vincuntur  iiiimici,  scd  cti.iin  quaiido 
mctuuulur;  illudndcommendandam  hirgitatem  suam, 
iiliid  ad  corum  repriincndam  elationein.  Naiii  utiquc 
inimicus  sniictorum  cst  aiigclus  salani! ;  qucm  laincn 
sibi  datuiii  colnpbizanteui  dicit  Aposloius,  nc  roagni- 
tndinc  rovclalioiium  cxlollcrclur  (II  Cor.  xii,  7). 

VI.  [Ib.  I,  30.]  Et  dediruiit  Caleb  Chebron,  sleut  lo^ 
aiins  ett  Moijtes ;  et  htvreditavit  inde  tres  eivitales  fiUO' 
rum  Enaehf  et  abitulit  inde  tret  filios  Enach.  Jam  lioc 
dictuin  est  in  libro  Jcsu  Nnvc  (Josue  xv,  15,  ii),quo- 
ninm  illo  vivo  fnctum  cst;  scd  bic  recapitulnndo  com- 
incuioratum  csl,  cum  dc  Iribu  Judn,  unde  fuit  Calcb, 
Scriptura  loqiicrctiir. 

Yll.  [Ib.  i,  21,  8.]  Qun^ritur  qiiomodo  dictiim  sit, 
Et  Jebusocuin  habitantem  in  Jerusalem  non  hcereditate' 
rnnt  fiUi  Benjamin ,  el  habitavit  Jebuswus  cum  filii$ 
Beiijanun  in  Jerusalem  usque  in  hodiernum  diem ,  cuin 
supiTius  lcg.-itur  cadcm  civitas  a  Juda  capt;i  et  incensa, 
intcrfcctis  iu  ca  Jcbusxis?  Scd  cognosccndum  cst 
istam  civilatcm  communcm  babuissc  duns  tribus,  Ju- 
dam  et  Beiijnmin,  sicut  ostendit  ipsa  divisio  tcrrarum, 
qux  fnclacst  a  Jcsu  Nave  {Ibid,  G3,  et\y\.\,  28).  Ipsa 
est  cnim  Jcbus  qnai  Jcrusaicm  :  idco  du:c  istx  tribus 
rcmanscrunt  ad  tcmplum  Domini ,  quaiido  c.Ttcnr , 
oxc<*pla  Levi  qux  saccrdotalis  fuit  et  tcims  iii  divl- 
sioiicm  iion  acccpit,  scparavcriint  se  a  rcgno  Juda 
cum  Jcrobonm.  Inlclligcndom  est  crgo  a  Judn  quidcm 
dvitatcm  captam  et  inccnsam  ,  intcrfcctis  qui  illic 
rcpiTti  fucrant:  scd  nonomncs  Jcbusxos  cssc  extiii- 
clos  ;  sive  tpiia  craiit  cxtra  illam  civitatcm,  sive  quia 
fugcrc  pirlucruiit  :  quos  rcliquos  JcbusaK)s  admissos 
(cssc  a  filiis  Ucnjamin ,  quibus  cum  Jiida  crat  civitai 
illa  coinmunis  ,  in  ca  simul  babitare.  Quod  crgo  di- 
cluin  est,  iVofi  licsreditavenmt  Jebuseeum  filii  Benjamin^ 
inielligcndum  cst  quod  ncc  tributarios  cos  facerc  po- 
tucrunl,  sive  voluerunl.  Autccrte  nonhtpreditaviiJe- 
busceum,  dlcium  est,  quia  non  siiic  illo  tenuit  lcrram 
qua:  ab  illo  possidebatur. 

Ylll.  [Ib.  1,  27.]  Et  non  hmeditavit  Manasses  Beth- 
$an^  quce  est  Scytharum  civitas,  Ipsa  hodic  pcrbibctur 
Scytbopolis  dici.  Potest  autem  moycre ,  quomodo  in 
illis  pnrtibus  molluro  ab  Scytbia  diversis  potuerit  csse 
Scytharum  civiias.  Scd  similitcr  poiest  movcrc,  quo- 
^  sic  uss.  et  editio  Bai.  Alia!  vcro  edition^y  rfstrin^re. 


niodo  taro  lo:igc  a  Hacedonia  Maccdo  AlextiMior  m^' 
diderit  AlezaDdriara  dvitatcm;  qiiod  uiiqiia  fedl 
loii^  hleque  beliando  :  ila  etiam,  ciim  Scyihx  ali- 
quaiido  bellando  in  longinqiia  progrcdereiiUir ,  inaii 
c«md<*re  potucrunt.  Nam  lcgitiir  i»  liistoria  gentlun, 
univeisam  penc  Asiam  Scytlias  aliquando  tenuiiie, 
cuni  rcgi  yEgypiioriim  illi  qui  eis  oltro  bellum  indize- 
i-ai,  iient  obvi:im,  quoruni  adventu  lcnritns,  In  samii 
sc  rcf!iiiini  rcccpit. 

IX.  |lb.  1,^7.]  Et  non hareditavii ilana$$e$  Betksan, 
qna*  est  Scytharum  civitas.  neque  firias  €ju§.  Fiiies  ej$s 
dicit  civil:i:c«  qii.ns  ipsa  quasi  iiiciropolis  inslitiicraL 

X.  [Ib.  I,  28. 1  Et  factum  esi.qnando  prctvalHi^  Israei^ 
ei  posuit  Chanancenm  in  tribMtum ,  ei  anferen$  non  abs- 
tulii  enm.  J.iin  tnle  aliquid  dictiim  cst  iu  Hbro  Jesi 
iNavc,pciicipsis  vcrbis  {Josue.  xvii,  15).  rroiiideaul 
hic  pernnnfcplinl:uosim  dicitur,aiitillic  pcr  prulcpsiii 
dicininc4;id  cst,autbic  rccapiiulaiido,  nut  illic 
f)Rroccupanil'K 

\\.  [II).  1, 5i.]  El conlribularit  Amorrhceu$  fihos  Dn 
in  moiite,  quoniam  non  permisii  co$  descenderc  im  vallem» 
Et  lioc  simililer,  aut  in  libro  Jcsu  N:)VO  pra^occi- 
pnndo  commcmoratum  csl  [Id.  xix,  48,  $ee.  L\X), 
aut  hic  rccnpitulnndo. 

XII.  [Ib.  II ,  i.]  El  ascciidit  augelns  Domint  super 
Clauihmona  monlem.  Sciiptor  libri  hoc  iioniiiic  app.  I- 
lavit  locum ,  quia  poslca  scripsit :  naro  quaiidu  aiigi»* 
lus  Domini  supcr  cuni  ascendil»  nondum  sic  appclbr- 
batur.  A  ploraiionc  quippc  nc.mcn  accepil,  ooqnod 
graece  x)0u^/«i;  ploratio  dicitur.  Ibi  cuim  populus  fle- 
vit ,  cum  audibset  ab  bocangcio  vcrba  Domini  vindi- 
caiitis  in  cos ,  quod  inObcdientcs  fuisscnt ,  qoia  nou 
cstcrminaTerunt  populos  secuudum  prxccptuinejus» 
quibiis  prcvalnenint,  eligcntes  cos  facere  Iribularios, 
quamiuterimcro  et  perdcrc,  qocmadmodum  jusseraC 
Dominus.  Quod  sivc  contcmpto  Dci  mandaio ,  ssTa 
timore  rcccriiit ,  ne  bostes  advcrsum  se  acrius  p»- 
gnarc  pro  snluto  obtincnda ,  quam  pro  tribiiio  Mii 
dando  cogercnt,  sinc  dubio  pcceavenmi,  vci  sper* 
nendo  quod  divinitus  impcraturo  csi«  Tci  nou  pncsa' 
mendo  qiiod  eos  possct ,  qui  impeRivcrat.  adjuvare, 
Quod  idco  per  Jcsiim  noliiit  cis  diccre  (si  tamea  ad- 
buc  co  vivcute  jnm  cmperat  ficri ',  ct  non  | 
pncoccupando  commcmoralum  fucrat  quod  Uio  i 
tuo  fleri  coepil),  quia  boc  omnibus  voluii  exprobrani 
per  angeluro  :  nondum  autem  omncs  id  foceraQi  n- 
Tcnte  Jesu ,  eisi  aliqui  forte  jam  coepcrani.  Credi- 
bilios  est  tamen  nibii  lale  fleri  coeiitum  TiTcnte  Jesa 
Nave «  laniumqne  terrarum  sub  41Io  tcnuisae  fiKos 
Isracl,  qiianlum  eis  ad  considendum  sufflccrci,  quafli- 
vis  in  sortibus  siiis  habcrent  unde  crcscendo  et  ooa- 
valescendo  adbucadversarios  extermlnarciit.  Proinde 
post  moricro  Jesu ,  posleaquam  praevalueruHt  ol  bee 
possent  fnccro ,  mnlucruni  eos  babcre  iribotarios  se- 
cundum  voluniatcro  suam ,  quam  inierimcre  et  per- 
dcro  sccundum  voluniatem  Dei :  propier  hoc  ad  eos 
corripiendos  angelus  missus  cst.  Quod  vero  comme- 

i  Edili :  Eo  viveniejam  fieri  prceeeperai.  verhis  vaiican* 
Godices,  jam  caifcrut  licri. 


w 


LIBER  SEPTUIUS. 


796 


moratum  esf  in  libroleiii  NaTe(/Miie  xm»  51 , 5),  mnfls 
existimo  praroeeiiiHiddo  eommemoniunn ,  ipioil  poii 
eJQs  mortcm  rel  rulonim  csse  jam  ipse  novcrac  fro^ 
filtetico  sptrittr,4  abinoliliereonseripttts  esl,  qui 
ippcllatnr  iesn  Nflve;  tcl  sl  ab  aTld  scripfus  cst,  ]:im 
f^ctum  csse  sfiebal  post  mortem  Jesn,  qvod  lii  lllo 
Ilbro  prapocciip«in;lo  commemoravli. 

Kllf.  [Ib.  II,  5.]  Quid  esi  qnodangelnfi  Domfail  in- 
ftr  c.T(era  ditinx  eommiiKilionis  dicil,  Non  M^jkiam 
transnilgrdre  popnlttin  quem  dvd  ejicere;  ncn  auferam 
eos  a  facie  venra :  et  erunt  voblt  in  angnuiae,  et  dii  emtm 
erunt  roMs  m  icandalum ;  nisi  ut  intelligamns  nonnnila 
etiam  de  ira  Dci  renire  pccenia?  Ut  cnim  dii  gcniiam, 
iiitcr  qiins  non  i  se  exterminatds  kraeliu»  habitare  vo- 
luenint,  essent  eis  in  scandalum,  id  est,  facercnt  eos 
scandalizari  in  Domino  TJeo  sno,  eoque  oflenso  Tifere, 
itidignans  hoc  comminatus  esl  Detis;  quod  ccrte  m&« 
ni^cstum  cst  magnum  esse  peocaium. 

Xf V.  [Ib.  II,  6,  8.]  Et  dindsii  Jesus  popnlum,  ei  able- 
runt  /l/ii  hraei  unusqmsrpte  in  domum  suam^  et  ttnm- 
qulsque  in  hmredHatem  suam  S  hwreditare  terram.  Iloc 
pcr  rccapilulatlonem  ilcrari  nnlla  dubHntlo  esl  {Id. 
XXIV,  28,  29).  Nam  ct  mors  ipsiosiesn  Navecliam  in 
hoc  libro  commemoratur,  ut  lamiuam  ab  exordio  cuo- 
cta  breviter  iiisiiiuareniur,  ex  quo  eis  Dominus  dedit 
temm,  ct  quemadmodum  sub  ipsis  judicibus  vixc- 
rint,  qOTve  perpessi  sint;  alque  itcrom  reditur  ad 
ipsonim  judicuin  ordhiem»  ab  eo  qul  prlmot  cst  con- 
slituiiis. 

XV.  [Ib.  II,  10] Et  surrexit generatio aitera  poU eos^ 
qui  non  icierunt  Dominum,  et  opera  ejus  quw  fecit  IsraeL 
Exposuit  quomodo  dixerit,  non  icierunt  Domlnum;  in 
lllis  yidelicet  prxclaris  et  mirabilibus  operibiis,  pcr 
qiKC  facium  est  ante  lllos  ut  Israel  scirct  Doroiiium. 

XVI.  [1b.  II,  IS.]  Et  iervierunt  Baat  H  Astartibui.  So- 
let  dici  Oaal  nomen  esse  apud  gcntes  illarum  p:irilnm 
Jovis»  Astarte  autem  Junonis,  qnod  el  lingua  Fuuica 
putatiir  ostendere.  Naro  Baal  Punlci  vktentur  dlcere 
Dominnm;  unde  Baalssamen,  quasi  Domiiium  ccell  in- 
telligmitur  dicere :  Samcn  qnippe  apud  eos  cocli  appcl- 
laiiiur.Juiioaotem  tine  dubilationc  ab  iitis  Asiarte  * 
Tocainr.  Et  quoniam  isUc  lingwe  don  multnm  Inter  se 
^iirerunt,  merito  cnditnr  hicdc  filiis  Israel  hoc  diccre 
Scrlptnra,  quod  Baal  servierunt  et  Asianibos,  qnia 
Jovi  et  Jononlbns.  Nee  movere  dcbct  quod  non  dixit 
Aatarti,  Id  est  Junoni;  ted  tanqoam  molia  slnt  Juoo- 
DCi,  ploraraer  hoe  nomen  posuit.  Ad  simnlacronim 
etilm  multitodineiiirelM  volnh  iutellectum,  qiioninm 
pnumqoodque  Junonit  simubcrum  Juno  voeabatur; 
oc  per  boc  tot  Junonesy  quot  simnlacra  Intelligl  voluit. 
VarietaiU  autem  causa  existimo  Jovem  slngularilcr* 
Jnnones  pluraliter  commemorarc  voluisse.  Nam  ea- 
dem  causa  plnrinm  timolaerorum  etbm  Jotcs  plura- 
liter  dici  postent.  Hoc  aotcm,  id  est,  nomine  pturali 
JononeSt  In  graecit  tecnndum  Septnaginta  reperunns, 
in  hitinia  autem  tingularltef  enit.  Quorom  in  illo  qui 

.    *Editlcvebanthi8oeverblt,«ioiics7iis9«iiiyitoti/tfa- 
|fm  jMgm;  qnafe— .  aMctorilate  reiiltmnwt. 
'    •  M».  trca.  £slar/.  uuo  alii»  tttaru 


Bon  habebat  Scplu.igNila  iHlerpretmionem,scde&  lie- 
br.TO  erat,  Astarolh  legimus;  nec  Uaal,  sed  Baaiitn. 
Quod  sl  forte  aiind  in  liebr«a  vd  tyra  lingua  noinina 
Itta  sigulficant,  deos  tamen  aliot  fuisse  constat  et  fal- 
tos,  quibtit  Israel  servire  non  debiiit. 

XVII.  [Ib.  H,  10  25,  cl  III,  1,  i.]  Et  vendidit  eoi  in 
manu  inhnicotum  suorum  in  eircuitu,  Quaeri  solot  qiiare 
dixerit,  vendidit,  tanqiiam  aliquod  prctium  intelligatur 
datnm.  Sed  et  in  Psalmo  legilur,  Vendidisli  poputum 
iuum  ilne  pretio  {PiaL  xliii,  43);  el  apud  propheUro, 
Gralii uenditi  eiti, etnon cum argento redimemini  (/mm . 
ui,  3).  Qwtre  ergo  venditi^  si  gratii  ct  iine  pretio,  et 
lion  polius  dnnati?  An  fortc  Scripturaruin  loculio  esl, 
nl  vendimt  etiam  qui  donatur  dici  possii?  Uic  autem 
ten<(Ut  cst  optimas  in  co  qiiod  dictum  c$t«  Cratii  vai-. 
diti  estie;  et,  Yendidiiti  populum  tuum  iine})retio :  qiiia 
iltlqnUius  tradidisti  poptilnm,  inipti  fuerunt,  non  Deum 
colendo  iradi  slbi  illuin  populum  meruciunt,  ut  ipie 
cullos  tanquam  prelium  vidcrciur.  Qnod  vcro  dicium 
esl,  iV^fte  cum  argento  tediiHemini;  non  ait,  Ncquo 
cum  pretio,  scd,  Neqw  cum  argenio ;  ot  preiium  re- 
demplioois  intelligamus,  qnalc  dicit  apostohis  Petrut, 
iViJi  enim  argento  et  auro  redempii  esl/s,  sed  pretHno 
eanguine  Agni  Immaeulati  ( 1  Petr.  i,  18,  49).  In  ar- 
genio  eniiti  Propheta  mnnem  pecuniam  significavii^ 
nbl  ail,  A'oii  cnm  argeuto  redimemini;  qtioniam  pretio 
qnidem  sangoinit  Cbristi,  non  tamcn  preiio  pecuuia- 
rio  fuerant  rcdimcndi. 

In  eo  qiiod  Dominns  dicit,  Et  ego  uon  apponam  «i- 
ferre  vlrum  a  facie  ipsorum  de  gentibm  quoi  reliqmtJe' 
M  liliui  Nave^  et  dimltff  ad  tentandum  in  eii  Israd,  t{ 
ahsirvahunt  vtom  DomMeAireimem^^quemadmodunk 
euito^erunt  patrea  eorwm^  annon:et  iUmisil  Dominus 
ffentea  has,  ut  iion  mferret  illas  inne;  ei  non  tradidit 
Mia§  In  manu  Jevn^  tatit  otiCBditur  caoaa,  qnaro  noii 
Jeaiit  emnes  tHas  geniee  hellaudo  dcleverlt;  qnia  bec 
ti  fieret,  non  ctseiit  in  qiiibus  Istl  probarcntnr.  Pote- 
nml  aiitem  ease  ad  «tililsitcro  iptorom,  ti  tentatl  ki 
eit,  non  reprobi  iiivcnircniur ;  oisqHO  talibus  iove&tit, 
quales  eos  esse  debere  prxeeperai  Domlmit,  jangtn- 
tet  ilhe  aoferrentiir  t  facki  eorum,  ti  ita  vivereni,  nco 
bellit  eot  excroeri  oporterei.  Ycrba  enim  Domini  huc 
nsqnc  aeeipienda  suni :  Propur  quod  tanta  derdlqtd^ 
^wn  hae  teuamantmn  meum^  quod  mamiaui  patrihus 
aorum^  etnonokeiienuaoodmeeeietegononafpomtwi 
auferre  virum  a  facie  ipaorum^  M  esl  advcrtariuni.  Ga- 
tera  vere  vcrba  seripiorlt  tunt,  exponentit  uiidedi:feT 
rat  Dominot  non  te  ablatirum  vlrumde  gentibotqoat 
reliqnli  Jetnt  filios  Nave.  Deinde  sobjongens  qiin  caota 
dereliqnerU,  Et  dimimi,  inquU,  ad  uniandum  israd^ 
ai  ahsGrvent  viam  Donnni  Mre in ea^  quanadmodum  m- 
tfodicTMnr  patrfs  eorum^  an  non;  eos  volens  intelligi  pa- 
iret  CHStodlsse  vlam  Dominl,  qui  Ibemnt  cum  Jesu,  id 
cst  co  tempore  qoo  ille  vivcbat.  Generationem  quippe 
altcram  tnperins  retolittorrexistepotiillot,qoi  vlxe- 
runtcum  Jesu,  el  ab  Iptit  ccspiste  transgrettioiies 
qtuc  ofrcndemnt  Dominom;  pro  qoibut  lentandit,  id 

t  Kdiii,  m  eam :  ranloqne  pc^»  fn  mamu  /etu 
lodt  sc^ihnur  LXX»  cum  tts. 


m 


0U-£STIOMM  S.  ALXlJSTLNi  IN  UEPTATEUCHU» 


M( 


est  prolianJis,  rdicLL*  fueraiit  gciilcs,  ncc  extcrmi- 
natx  p<*r  Josuni. 

Dciiidc  iic  putarclur  hoc  Jcsus  consilio  sito  laiiqunm 
bumaiiO  cgissc,  ut  gcnlcs  illoc  rcliiiqucrciitur,  subjiin- 
gil  Scriplura :  El  dlmUU  Dominn»  getUes  htu^  ut  non 
tinferrct  illas  ccleriter;  ct  non  tradidit  etu  in  manu  Jetiu, 
Dfiiiilc  scqiiiliir :  Et  lioi  gcnles  quas  reliquit  Jcsus  \  nt 
tentartt  in  eis  Israel,  omnes  qui  ncscierunt  onuii  i  bella 
Chanaim  :  terunu  propter  generationes  filiorum  Israel^ 
docere  illos  bcUuni.  Krat  erg»  ista causa  in  iH)runi  leii- 
lationc,  ul  bcllarc  disccrcnt;  id  csl,  ul  lanta  pietile 
el  obcdi  'ntia  icgis  Doi  bellarcnt,  quaitta  patrcs  eori:m 
qui  Duniiiio  Dco  ctiain  bcllaiido  placuerunl :  non  qiiia 
opiabilc  aliquid  cst  Iicllunt,  scd  quia  picLts  landjliilis 
Cat  in  l>cl1o.  Qiiod  aulcni  S4N'|uilur,  Verum  qui  antc  illos 
nescierunt  i7/ai;quid,  nisi  gciilcs  vuit  iiitclligi,  quas 
nescicrunt  bctlando  qni  fiicrunt  aitie  istos;  qiionini 
lenUitioni,  boc  esl  probationi  rL*licl:r  sunt?  Doinde 
commcmorans  qua*  sint,  Quinque,  in(|uil,  satra\nas 
aiicnigenarum;  {\yM  in  libris  Ucgnormn  maiiifestius 
exprimil  (I  R^g,  vi,  5,  16).  Sainpix  autcni  dicuntur 
qoasi  prva  rcgna,  qiiibus  s:itrap.v*  pnrcranl:  quod 
iiomen  in  illis  parlibus  ciijusdain  boiioris  cst,  sive  ruit. 
Et  omnem,  inqiiit,  Chananasum^  et  Sidonium,  clEvamm 
inhabitantem  Libanunif  ante  montem  llermon  usque  ad 
Cttboemuth  * :  elfactum  est^  ut  ientaretur  in  ipsis  Israel; 
tanquam  dicercl,  Uoc  aulcni  facliim  est,  ut  lcntarctur 
in  ipsis  Israd  :  uire  si  audient  mandata  Domini;  non 
ut  scircl  Dcus  omnium  cognitor,  etiam  futururum,  sed 
ul  scireiit  ipsi,  et  sua  coiiscicntiu  Tcigloriareiitur,Tcl 
convinccrcntur  utriini  audirenl  maiidala  Domini,  queB 
mandavit  patribut  eoruin  in  manu  Motfsi.  Qiioniam  crgo 
ntanifcslati  sibi  sunt  non  se  obcdissc  Deo,  in  iis  gen- 
libus  qux  ad  eonim  tcntationem,  id  cst  excrcitaiio- 
ncm  atque  probationem,  fucrant  dcrclict  r ;  proptcrea 
dixit  Deus  vel  illa  in  quibus  aperte  missus  angelus  ct 
expresse  locutus  est^,  tcI  pauloante,  ubi  ait,  PropUr 
quod  tanla  dereUquit  gens  hasc  testamcntum  meum^  quod 
mandati  patribus  eorum^  et  non  obcdieruni  voci  mem : 
H  ego  non  apponam  auferre  virum  a  faeie  ipsorum, 

Dictum  esi  aulem  in  Dcuteronomio  ex  persona  Dei 
loqucntis  de  isiis  gentibiis  advensarlift:  Non  ejieiam 
iUos  in  auno  uno^  ne  fial  terra  deserta,  et  multiplicentur 
m  fe  bestiee  fermi  paulatim  ejicinm  iUos,  donec  multipU' 
eemini,  et  crcscatis  et  hmrcdiletisterram(Exod.  xxiif,29, 
30).  Poterat  banc  promissioncm  suam  scrvarc  Dumi- 
niis  crga  obediciites,  ut  cxlcrminaLi<)gciitiumillarum« 
cresccntibus  Israelilis  jiariibus  ficrci,  cumeonnn  mul- 
litudo  tcrras  unde  advcr^arii  cxlerminarcntur  deser- 
tns  e^sc  iiou  sincrci.  Qiiod  aulcm  ait,  nemultipUceniur 
in  te  bestiee  fera,  inirum  si  noii  Iicstialcs  qiiodaminodo 
cupidilales  ct  libidincs  inlelligi  voluil,  quas  bolcnl  de 
rcpcniino  successu  icrrcna;  fclicitatis  cxistere.  Nci|ue 

*  Filili ,  reUqiit  mniim,  At  |  leriquc  et  melioris  not» 
iiss.,rcHquU  Jesns :  uti  f  AX  in  Compluteiisi  ediiionc  lud)cni; 
sicque  Tbeodorelus,  ({ua^st.  8  ia  Judices. 

*  Mss.,  satrapes. 

'  sic  uss.  At  eiJiiioues,  aut  nwntem  Hernwn  usque  ad  C(h 
temcUi  :  |)neter  lx»v.  qux  habet,  cabemeth. 

*  srtiuimui:  hic  Fi-.  i.ov.  B.  habcnt,  rt  locvtus  expresms 


eitim  Dcus  bomines  cxtcnninarc  polcrat,  cl  UMiai 
non  potcrat,  vel  pcrderc,  vcl  pasci  potius  non  |i?r- 
niiltcrc. 

XVIII.  [Ib.  in ,  9.]  Et  excUaxit  Dominut  salvatorem 
Israel^  et  suleavil  eos.  Deinde  velul  ciu.Treretur  qucm 
salvatorcm,  Cothoniei^  inqsiit,  filium  Cenez.  Accusali- 
vuin  ciiim  casuin  bic  dcbcmus  accipcrc,  tiinqu.im  di- 
ccrct  Gotlionielcm.  Adverlcndum  cst  autcm  qu()d 
talvatorcm  dicat  cti:uu  homiiicm ,  por  qucm  Dou> 
salvos  faciat.  N:iiii  cl.vnaverunt  fiUi  Isracl  ad  Dom- 
num  :  ct  cxcitavit  Dominus  salvatorem  Israel^  ei  salitiru 
eos^  Cothoiiiei  fiUumCenct,  fratrcm  Cnieb  junioras 
ipsius  :  et  exaudivit  eos.  Inlcr  il!a  autcin  qiix  appclla:> 
lur  wnc^eardb,  boc  gcnus  rarum  CNt,  qiiouiain  h.diel  el 
illud  qiiod  Gra:ci  vocnnt  Inupij cyUv.  Qiiod  ciiiin  aii 
poslca,  ei  exaudivit  eoSy  si  prius  poiiaiur,  fil  scniio 
Iiicidior.  Nam  ordo  csl,  El  claiuQveruni  filii  Israei  ad 
Dominum ,  ct  exaudivii  cos ,  et  excitavit  Dominus  saiva- 
tcremlsrad.  Dcinde  quod  bic  iiitiTposituni  cst,  a 
siUiavit  eos,  01  postea  diclumesi,  G(i//io»iir/,  autGch 
thonieiem  filiuin  Cencx,  si  ita  diccretur,  pLinius  fierel, 
Kt  exdtavU  Dominus  salvatorcm  Israei  Coihoniei  fiUum 
Cenez^  et  salvavit  eos. 

XIX.  [Ib.  III,  11.J  Qnadrngiiifa  annosquicvissele^ 
ram  proniissionis  a  bellis  siib  Gotbonicie  judice  Scri- 
piura  lcstnlur :  qiianiuin  lcinporis  primordia  Roinani 
imperii  siib  Numa  Pompilio  tantunimodo  regc  p:icjU 
hibcre  potueruiit. 

XX.  [1b.  ni,  19, 20.]  Qii.Tri  potcsl  utrum  maitilus 
fuerit  Aud  jiidcx,  qiiaiido  occidit  Egloin  rcgem  Hoab. 
Cum  cnini  solus  soli  insidiarelur  ut  eum  percuterct, 
hoc  illi  ait,  Verbum  oecultum  mihi  esi  ad  1«,  rex;  iiC 
ille  a  se  omnes  qiii  cum  iilo  fiierant  removcrct.  Quod 
cuin  factum  csscl,  ilcnim  dixit  Aod,  Verbum  Ddmiltt 
ad  te,  rex.  Sed  potcst  non  esse  nicndacium,  qiiaHdo- 
quidcm  vcrbi  noniinc  solct  ctiam  lactum  appeilare 
Scriplura;  el  rcvcra  ita  erat.  "Ouod  autcm  dixit, 
Verbum  Dei ,  inlclligendum  est  boc  illi  D<;um  ut  &• 
ccret  pncccpissc,  qiii  eum  populosuoexcitaveratsai- 
▼atorcm ,  sicut  iilis  temporibus  ulia  fieri  diviuitus 
oportcbat. 

XXI.  [Ib.  III,  17.]  Merito  quspritur  qiiomodo  fiierit 
exiUsvalderexEglom,  et  concluscrini  adipes  vuinus^ 
quando  percussus  esl.  Scd  iniclligcndum  esl  ca  locu- 
lionc  dicliim,  qua)  solet  a  coiilrario  inlclligi,  sicutdi- 
citiir  luciis,  quod  minimc  luceat;  ct  abundarc  rcs- 
pondctur,  quod  non  est;  etbeiicdixil  rcgi,  pro  male- 
dixit,  sicut  scrlptuin  cst  iii  Rcgnonim  libro  dcNabutlie 
(III  Reg.  xxi,  10, 15).  Nain  in  ca  inlcrprcUtionc  qnas 
iion  sccimdiim  Scptuaginta ,  scd  ex  hcbra»o  csi ,  iu 
iiivcniinus,  Eiat  autem  Eglom  crassus  nimis. 

XXII.  [Ib.  III,  23.]  Et  exiit  Aod  foras  *  et  franmii  o*- 
servantes,  et  clausit  januas  domus  superiorit  snperem, 
ci  coarctavit.  IIoc  rccapitulando  dictum  est,  quod 
fucrat  practermissiim.  Nam  prius  boc  fccissc  inlelli- 
gcndum  esi,  et  sic  dc  supcrius  dcscendisse,  et  trauv 
iisse  observanles. 

XXIII.  [Ib.  ui ,  25.]  Qiiomodo  pucri  regit  Egkm 

<  Mss.  plurcs,  tod  fifras.  Nomiulll  Umco  com  cdUs  I» 
henif  ad  fifrcs. 


«0!  iJDEtl  SEPTLMUS. 

cl;ivi  aperucriiil  (|iim1  AoJ  clavi  non  clausml,  poicst 
inovcro  :  aut  si  ille  clavi  clauserat ,  quomodo  scciim 
cnm  no:i  ntircrrcl ,  iil  isti  nec  clavi  apcrirc  posscnt. 
Proiiide  aiil  ali:i  clavisallata  esl,  aut  tale  cbusurx 
gtMiiis  ruil  qiiod  sine  clavi  possct  claudi ,  ncc  sina 
clavi  apcriri.  Nnin  snnt  qiixdani  talia,  sicut  ca  qii» 
vcruclata  *  diciinliir. 

XXIV.  [l!).iii,30.]  Sub  judicc  Aod  octoginla  annos 
patem  liahuit  l^racl  in  tcrra  promissioniS)  duplicato 
scilicettciiiporc  qiinm  fuil  memorabilc  sub  Romano- 
riim  regc  Niima  Pumpilio. 

XXV.  [M).  m,  51.]  Et  poit  eumswrrexit  Sainegar  fi' 
Hus  Aneath  *,  ei  percussil  atienigenas  in  sexcentos  viroj 
prteter  vitulos  boum;  el  salvavH  Israei,  Quomodopost 
Aod  isle  pro  Isracl  pugnaverit ,  ct  diclus  sit  saivasse 
Israd ,  potest  esse  qua^stio.  Noii  cniin  rurstis  fucrant 
cnpiivaii,  tcI  jugo  servitutis  innexi.  Sed  intelligendum 
ita  dictum,  se^vavit ,  uon  quin  nocueritaliquid  hostisi 
Bcd  ne  permiltcrctur  nocero;  quoniam  ercdendom 
est  bello  ccepisse  teniare,  ct  hiijus  victoria  fuisse  dc- 
pulsum.  Sed  quid  sibi  velit  quod  addidil,  priBtervilutos 
boum ,  obscurum  est.  An  forte  et  boiim  stragero  pug- 
nando  fccit,  ct  iia  diclum  cst  eum  occidisse  sexcenlos 
viros ,  prctcr  illud  quod  fecit  dc  bobus  occisis?  Scd 
quare  vitiilos?  An  grxca;  locutionis  consueludo  esl, 
cliam  Tilulos  eos  appeliaro,  qui  grand<is  sunt?  Naih 
ita  loqui  vulgo  in  iEgypto  pcrhibcntur;  sicut  apud 
nos  pulli  appcUaniur  gallinx  cujuslibet  octatis.  Non 
aiitcm  babct  interprelatio  cx  hcbra^o ,  prosler  vilulos 
toiim,  sicut  jsla  qii;c  secundum  Septuaginta  est :  sicut 
liubet  illa  ez  bcbrxo,  vomere  occisos  sexccntos  viroSf 
qiiod  ista  non  habet. 

XXYI.  [Ib.  IV,  8.]  Quid  est  quod  rcspondens  Barac 
Pebborx  ait ,  Si  ibis ,  itfo;  et  a  non  ieris  mecum ,  tioii 
ibo  :  ^MOiiiam  it^icto  diem  in  qua  prosperat  angelum 
Dominus  mecum ;  quasi  a  propbetissa  diero  audire  iion 
potucrii?  nec  illa  diem  respondit,  scd  perrcxit  curo 
illo.  £t  quld  esl ,  prosperat  angelum  Dominus  mecumf 
An  hic  demonstratum  csl ,  quia  cl  Angelonim  actus 
prosperantur,  id  esl  adjuvantur  a  Domino,  nt  fclicitcr 
ccdant  ?  an  locutionis  cst,  prosperat  angeium  mecum , 
ul  esl,  facil  mecuro  prospera  per  angelum  ? 

XXVII.  [Ib.  lY,  15.]  Et  pavefedt  Dominus  Sisaram  el 
omiies  currus  ^ns.  Ecce  quemadroodum  coroniendat 
Scriptura  agerc  Deuro  in  cordibus ,  ut  det  exituro  re- 
bus ,  qucro  conslituit.  Utique  enim  pavcfecit  vel  ob- 
stiipcfccit  Sisaram,  uttraderet  eum. 

XXVIII.  [Ib.  IT,  2i.]  Ubi  Jabel  miilicr  quse  occidit 
SiNaram,  cum  locuta  esset  ad  Barac  qui  eum  qnxre- 
bnt,  scripturo  est  de  ipso  Barac,  quia  intravit  ad  eam  : 
nniroadvertenduro  cst  non  csse  consequens  ul  cum 
Scriptura  dicit  dc  viro  qiiod  intravit  ad  aliquam  femi- 
nam,  jaroetiam  cdncubuisse  credatur.  Assidue  quippe 
«ic  biquilur  Scripiara,  intrarit  ad  tam ,  ut  noiit  intel- 
ligi  nisi  quod  ei  roixlus  sit.  Ilic  ergo  proprie  dicturo 
ctt ,  iniraml  ad  tam ,  id  est  in  dorouro  ejus  uitrayit , 


UMf 


M.  Alitt  edltis,  verudala. 

m.  MM»  samegar  :  ttqae  ex  Us  Qon« 

HiXtfStmegar  fUksDtiaek. 


Mi 

non  ut  pcr  hxc  vcrba  inlellig.itur  roiicubitus. 

XXIX.[Ib.  v,7tf/8.1 '"  Cantico Dcbbor.T  dieilur,  De» 
fccerunt  habitantes  in  tsrnel,  defecerunt  donec  surrexit 
Debbora,  doncc  surrcxil  mater  in  israei,  elegerut»t  ut 
panem  hordeaceum  deos  novos  :  tunc  expugnnverunt  ci- 
vitates  principum.  Ilic  intertnixlus  oixlo  verborum  ob- 
scuriiaiem  facit ,  ct  qu  rstioncin  movel.  Quomodo 
eniin  intclligalur,  Elegerunt  ut  panem  hordeacenm  deos 
novos  ,  tunr  expugnaverunt  civitates  prineipum ;  quast 
tunc  cis  faverit  Dcus  ad  espiignandas  civiiates  princi- 
piim ,  quando  clegcrunt  ut  panein  hordeaceum  deoi 
iiovos?  Scd  in  nnis-jam  Scripturnrum  locis  sscpc  di- 
dicimus  qucmadmodum  fiant  Iiypei  baia ;  quorum  di- 
reciione  cum  verba  ad  ordinem  rcdeunt,  scnsus 
esplanatur.  Iste  ergo  est  ordo  :  Defecerunt  habitantes 
in  Jsrael;  defecerunt,  elegerunt  ut  panem  hordeaceum 
dcos  novos ,  donec  surre:at  Dcbbora ,  donec  surrexit  ma" 
ter  in  Israei :  tunc  expugnaverunt  civitates  principum, 

XXX.  [Ib.  V,  8.]  Quaeri  potest  qucroodo  dicturo  sit, 
Elegerunt  ut  panem  hordeaceum  deos  novos;  cum  panis 
bordeaceiis  quamvis  sit  iii  comparatione  triticci  panis 
nbjicicndos,  tamen  etiam  ipse  pnscat,  et  viialc  ali-^ 
rocntum  sit :  dii  aulcm  novi ,  quos  diciintur  clcgissc , 
qiii  defccerunt  a  Deo  vivo ,  non  possunt  in  aliini  niif 
animae  deputari ,  scd  potius  in  venenis.  An  h.iccenu8 
acctpienda  cst  simlliiado,  quatenusvalct  ut  propler 
boc  solum  dictum  Intelligatur,  qnia  sicot  pleramqttfe 
liistidio  flt,  al  eligenda  rejiclanlur,  et  asperaanda  de- 
Icctcnt;  Ha  vitio  pravae  vt>luntatis  lanquam  langunre 
fastidii,  curo  esset  Dcuseororo  vcriis,  in  falsis  elege- 
riint  nibil  aliud  quaro  novltatem  spreta  veritate ' ;  at« 
quc  iifl  ciburo  mortiferuro  tanquam  imncm  hordea- 
ceiim  elcgcnint,  non  se  arbitranies  inde  pcrituros , 
scd  elinm  inde  vium  velat  esca  innosia  liceC  riWftrt 
sumpturos?  Secundum  opinionem  ergo  corum  snnlli- 
tudo  posita  est,  animique  languorcm ,  non  secundiim 
veritatcm.  Nam  dii  illi  novi  niiliis  suiit  cibis  vltalibus 
comparandi. 

XXXI.  [Ih.  VI ,  8 ,  1 1 .]  £7  factum  eU,  quando  ctama" 
verunt  fHii  israel  ad  Dominum  propter  Madian ,  et  mi-» 
sU  Dominus  virum  prophetam  ad  fitios  Israelf  etdixit 
ds.  Gur  non  dicatur  nomch  hiijus  prophcUe,  quod 
valde  Scripiuris  iniisitaluro  est,  latenscnosa  csi;  non' 
tamen  nullaro  esse  arbitror.  Sed  qiiia  post  verba  qui- 
bos  exprubravit  inobedientiam  popolo ,  seqoitar  Scri- 
ptura  dicens,  Et  venit  augitus  Doiwm,  et  seditsub 
quercu ,  qwB  erat  tn  Ephra :  iion  absurde  intelligitur 
isteangclussigniflcalut  nomineviri,  ut  posteaquaro 
bsec  Terba  dixit ,  vcnerit  ad  quercuro  mcnioratam ,  et 
Ibi  sederit.  Noroine  eniin  Tiroraro  solere  appellari  Aii- 
gelos  notum  est  (Qen.  xix ,  10) :  quamTis  euro  qul 
esset ingclus,  appcllatum  esse  prophetam,  non  facile 
nee  eTidentcr  occorrat :  curo  sane  qui  prophcta  esset , 
dicium  angeluro  Icgirous  [Uaulu  xi,  10) :  sed  si  An- 
geloniro  dlcta  prophetica  nota  sunt ,  id  est  quibus  fu- 
tura  pnrnuntiaTcrnnt ;  cur  non  possit  angelas  pro- 
phetx  noroinc  nuncupari?  Vcrurotamcn,  ut  dixi ,  ex- 


^&^uas,fmieto:fmfakoeeiegerwHrdklitdMi 
naelMem  et  meta  veritaie. 


QUiESTlO.MU  S.  AUCISTLXI  H  OEPTATEtCnini 


m 

prcssuiu  ei  munifeslufti  Ue  te  re 
oocurHl. 

IXXil.  [ib.  VI,  i2.]QuaaangeIu6dieil  adGoaeon, 
DtffiitNiis  lecum  pouns  m  foriitudiiii,  nomiiialivui  ca* 
SHS  est ,  iion  vocaiivus.  iloc  esl ,  Domuus  poieus  u» 
€um  eu;  aau,  tu  poceiis. 

XWIIi.  [Ib.  Ti,  ii.]  Advcrunduni  csi  diiusc  an- 
gclum  lanquam  ex  DoiniDi  auctorilale,  Piowu  eece 
mhi  U?  cum  loqiicrclur  ad  Getlaon.  Quis  eniin  ciim 
iiiisii,  uisi  qui  ad  euin  angcium  niisil?  i>chtMiRi  vcro 
aK  ad  Barac ,  Nonne  mandavit  Dominui  Dent  hrael 
tibi  {Judic,  iv,  6)?  Ilic  autem  non  dictum  cst,  Noiine 
eece  mtsil  tc  Doininus?  sed ,  Nonne  ecce  miii  teJ 
i  XXXI V.  [Ib.  VI,  i5.]  Ubi  respondol  Gedeon  ad  an- 
gclum,  In  ffif ,  Domine;  hoc  est,  In  me  iiilcndc  :  In 
qiio  iahabo  hraei  f  ecce  mille  mei  humiliorei  in  Ma- 
tiasie  :  inlelligilur  praeposilas  ruisse  mille  liominiim, 
(|U(>s  grxce  x^^^PXP^  appelial  Scriiilura?  an  quid 
aliiid? 

XXXV.  [ib.  VI,  18-22.]  Animadvcrtciidum  cst  quod 
Gcdoon  non  ail  angelo,  Offeram  tibi  sacrificiuin ;  scd 
ait,  O/feram  iacrificium  meum^  a  ponam  in  compectu  tiio. 
Undc  iiilclligeiidum  cst  non  eum  angclo,  sed  por  aiigc- 
lum  sacrincium  offorre  voluissc.  Quod  ct  ip>o  aiigelus 
cvidcntcr  oslciidit ,  qui  iioii  ab  co  sricriliciuai  lanquaiii 
sibi  suinpsit;  scd  ailiili :  Accipe  carna  ct  atymos,  el 
ponead  pctram  illam^  et  jiu  elfunde.  Et  cum  lioc  fetinet 
Gedcon^  cxtendit  angclui  Domini  iummum  virgaqu<c  crat 
in  manu  ejui,  et  teligil  carna  et  azijmoi;  et  accemui  at 
ignii  de  pelra,  et  comcdit  carna  ct  azymoi.  \L\  ctiaro  ipse 
Angclus  in  sacrificio  qiiod  obtii!itGcdcon,orficium  mi- 
nislrunlis  imiilevit  :  igncm  quippc  lioino  niinistcr  ut 
liomo  sinc  uiiraciilo  subjccissot,  qucm  miraliililer  ut 
aiigclus  islc  subjccit.  Dcniquc  tunc  cognovil  Gedcon 
quod  AngclUd  Douiini  cs^^ct :  naui  lioc  Scripltira  coii- 
liuuo  subdidil,  Et  vidit  Gcdeon  quoniam  angdui  Do- 
mini  at.  Prius  crgo  tanquam  cuiii  hoiniuc  luqueba- 
tur,  qiicm  laincn  homincm  Dci  crcdidit,  ut  coraiu 
i|yso  sacrificiuiu  vcHcl  offerrc,  volui  adjuvaudus  cjus 
prxscnlia  sanctiiatis. 

XXXVi.  [Ib.  VI,  20.]  Quxri  polcst  quarc  Gcdcon 
ausus  rucril  sacrincium  offorre  Dco  prxtcr  locum  ubi 
jusscrat  Dcus?  Prdcler  labernaculum  quippo  suum 
Dcus  probibucrat  sacrilicari  sibi  {Deut.  xii,  15);  cui 
labcrnaculo  tompliim  posloa  succcssii :  lcinporc  au- 
lcm  quo  Tuil  Gedeon,  laI)crnaouluin  Dci  cralin  Siio  ; 
nt(|uc  idco  illic  tanlum  lcgiiimc  posscl  sacriGcari. 
Sod  intelligendum  cst  quod  illum  aiigcluin  priino 
propliciam  puiaverat,  et  lanquam  Deum  lu  illo  coh- 
suliicral  dc  offorcndo  sacrificio  :  quod  ille  si  prohi- 
buissot ,  non  utiquc  ficret ;  sed  quoiiiam  approbavit, 
et  ul  ficrct  annuii,  Dei  aucloritalem  Gedcon  in  fa- 
cioudo  sccutus  est.  Ita  quippe  Dous  lcgitjma  illa  cou^ 
stiiuit,  ut  leges  non  sibi,  sed  bominibus  dnrct.  Uiide 
quodcumque  pneier  illa  ipse  praccepit,  non  a  trans- 
gressoribus,  sed  polius  a  piis  cl  obedieiitibus  implo- 
tnm  inteliigendum  csi :  sicui  Abraham  de  immolando 
illio  (Gcn.  un,  2).  Nam  et  sic  Elias  extni  Ulieraaeu- 
iuin  Doiiiiui  ad  convincendos  saccrdotes  idolorum  sa- 


m 


crificaTil  (lU  Reg.  if  ni,  SO-U) :  qiiOfl  ei  pnttst\4^ 
Domini  lecisse  iBteiiif  endut  esl,  qui  d  Unqnain  pffo- 
pbetae  rcveiatiMie  atqnc  iBspiratione  inssii  ul  hotftL 
Qiiaiiquam  tanla  consuelttdo  pndcr  laliemnculaB 
sacrifieandi  crcbnerai,  m  etiam  Salomon  in  nsccl«ii 
sacrificasse  iiiveniaiar,  nee  i^us  •acriQcluni  fuiiie 
reprobaium  (/d.  iii,  4-13).  Et  tamen  noinntur  reges, 
qui  intcr  opera  laudiiliilia  stia  iio»  destruKeranl  es- 
ccUa.  ubi  coiilra  Lcgein  Dci  popuius  sacriOcare  cna- 
sucverat ;  el  qni  dcslrusil,  mnj«»rc  prafidicatioQe  iau- 
daiur.  Ila  Dcus  consucludiiiom  popiili  siii  4  qua  prs- 
ter  ejus  tabcmacuiuro,  Umeii  non  diis  nlienis  nffere- 
Itiiii,  sod  Dnmiuo  Deo  suo,  auBtiiiebal  poiina  quaa 
vdabal ,  ctiam  sie  esaodtcns  offercntes.  IIoc  aolen 
qiiodGeilcon  feeil,quls  non  inielligai  pnrangelflia 
proairatum ,  ut  pmpbelico  ficret,  ia  qua  propliclia 
petra  iila  eommendareiur!  Cui  quidem  pclrx  noa 
sacrificatum  esl«  sed  de  iiki  ignis  eoonneflaoratir 
esiiise,  quo  sacrificium  consnmcrctur.  Siveeniai  per 
aquani,  qunm  pcrciissa  pelra  effiidit  in  eremo  (Num, 
xs,  i) ,  sive  pcr  igncm  ,  donum  Spiritut  aancti  signi- 
ficnlur,  quod  diiissime  Dominus  Chrislus  effudit  sa- 
pcr  nos.  Nam  el  in  Evangdio  significatum  esl  hoe 
donuni  pcr  aqunm,  ubi  ipsc  Domiiius  ait,  Si  ^is  «A, 
vctdat  et  bibat :  qui  credit  iu  me,  Sfciu  didt  Smptari, 
Humina  de  tentrc  ejus  fluent  aquw  tiva  ;  ubi  Evauge- 
lista  siibjunsil,  Hoe  autem  dicebat  de  Spiritu  quem 
accciuuri  erant  crtdenta  iu  eum  {Joan.  vii,  37-39).  Si- 
gnificatum  est  et  pcr  igncm,  ubi  vcnienic  lilo  taper 
congregatos  logitiir,  Vjsof  tunt  illii  liuguw  dimsm  tdut 
ignii,qui  H  imedil  iuper  unumquemque  eorum  (A£i.  n,  5): 
cl  ipsc  Dominus  ait ,  Ignem  veni  mittere  super  tmm 
(Lue.  sii,  49). 

XXXVII.  [Ib.  VII, C.j  Et  fuctus  eU  numerus  eonm 
qui  lembuermit  manu  iua ,  liugnu  swi,  trecenti  uiri, 
Pleriqiie  latiui  codiccs  iion  habeiil,  manii  sva,  led 
laniummodo,  lingua  iua,  quoniam  lie  intcllexeraal 
quod  supra  dictum  cst ,  sirii£  eanes  :  gnccas  auten 
habct  ulrumque,  iiiajtu  «la,  iinguasua^Qi  intelligator 
quod  nianu  nqunm  ra|Ham  in  os  projiciebaM ;  et  hoe 
eral  siinilc  biboiilibus  canibuft,  qui  non  ore  oppofiiUi, 
sicut  bovos,  aqium  ducunt  quam  bibunl ,  sed  lingva 
in  os  rapiunt ,  sicul  etiam  isti  inlelligontur  rocisse, 
sed  cum  mnnu  in  os  aquam  projicen^nt,  qiiam  lingia 
cscipcrciit.  Nnin  ct  intcrprctalio  es  hebnco 
id  habct  iiis  verbis,  Fuit  itaque  numerus 
manu  in  oi  projiciente  aquam  lambueraut^  treeeuii  mu 
Ncqueonim  solent  homincs  ita  bibcre,  utsine  ope  nia- 
nus ,  lingua,  sicut  cancs,  aquam  hauriaut :  aul  *  vera 
istis  pncceptum  rtierai  ut  hoc  faccrcnt :  aod  cumad 
bibendum  dcscendisscnl  ad  aquam ,  multi  jgenn  fleso 
i>iberunt,  qnod  facilius  el  minorc  hibora  fioKl ;  paod 
vero  quia  non  Oexo  genu  sc  incurvaverunt,  ut 
biberunl,  sed  aqua  manu  in  os  jacla.  Qooruro  \ 
ros,  qoia  treeenli  eranl,  signum  insiniiai  crucii  pra 
pler  littcram  T  gnccam,  qua  isio  numerus  8%nUie» 
tur ;  pcr  quam  ciiam  geiitcs  mngis  iu  cruciOxum  crs 
diiuras  prxOguralua  esl,  quod  liitcra  gma  dt 

>lnLov.,al.  ■. 


m 


LIBER  SEPTI^OS. 


l!n<tc  Grxcorum  nonnlfle  Apostolus  omnes  gcnics  sU 
gitificat,  cum  dicit,  Judteo  ffrimnm  ei  Gmeo  {Rom,  ii, 
9, 10),  et ,  Judmi  et  Grteeis  (I  €or.  i,  2i) ;  sgcpe  \i\ 
roinmemorans  circumcisionem  ct  prxpotium ,  quod 
iii  linguis  gentium  grxca  ila  cxccllat,  ut  per  lianc 
omnes  decenter  signiOcentur.  Iste  numcrus  ct  in  ver- 
nacutis  Abrahx  animadTcrtendus  est ,  per  quos  fra- 
trcm  ab  bostibns  liberaTit,  quando  eum  Melcbisedech 
In  magno  mysterio  benedixit.  Quod  cnim  cxnbcrant 
ihic  decem  ctocto  (nam  trecenti  dcccm  et  octo  fuisse 
rfefcruntur  [Gen.  xit,  t*-iO]),  vidctur  mihi  significa* 
tum  quo  etiam  teropore  fleret ,  id  est  tertio,  quod  fa- 
turum  cfat  sub  gratia.  Nam  primum  est  inte  Legem, 
sccundum  sub  Lcgc,  tertium  «ib  Gratia.  Singula  Tcro 
teropora  senario  numcro  significata  sont  pmptcr  pcr- 
lectionem  :  nam  tcr  sctii,  dccem  et  ocio  sunt.  Unde 
c^illa  mulicr  decem  ct  octo  annos  babebat  in  infir- 
milate,  quam  corvani  Salvator  cum  invcnisset ,  erc- 
xlt,  et  a  diaboli  aliigamcnto  ,  ut  ETangeiiiim  indicat, 
sblvit  {Lue.  xm,  il-15).  Nam  qiiod  iia  isti  probaii 
sunt,  pcr  qnos  vinccrct  Gedcon«  ut  siiniles  in  bibendo 
canibus  dicerentur,  significat  quod  coiitempiibilia  et 
igiiobilia  elcgit  Dominus  (I  Cor.  i,  28) :  pro  contcm- 
ptii  enim  habetur  canis.  Unde  dicit ,  Non  ett  bonum 
toUere  panem  /f/torum,  eimittere  eanllm  {Matth.  xt, 
26) :  et  DaTid  ut  se  tanqunm  contempiibilem  abjice- 
rct,  canem  6c  appcllavit  loqucns  ad  Saui  (I  Reg.  xxit, 
15). 

'  XXXVIII.  [Ib.  T1I,  il.]  Quid  sibiTult  qiiod  scriptum 
est,  Cedeon  deMeendilipse^  et  Phara  puer  ejus^  in  par- 
Vem  quinquaginta^  qui  erant  in  castris  :  qiiod  latinl 
quidam  codiccs  habcnt,  in  eam  partem  in  qua  erani 
quiiiquageni  custodcs  in  castris;  alii  vcro,  in  partem 
quiuquagesimam  in  castra?  Obscurum  qiiippc  diclum 
plures  scnientias  iiiterprctum  fccit.  Sed  aiit  ca  pai*8 
castrorum  crat,  quam  servabant  quinquaginta  custo- 
des;  aut,  si  quinquagcni  intelligendi  sunl  circuniqna- 
qne  servasse,  in  unam  partem  istl  dcsccndcmnt  ubi 
erant  quinquaginta. 

XXXiX.  [Ib.  Tii »  iS.]  Quod  iilc  qui  proximo  sao' 
somnium  narriTit,  quod  audivii  Gedcon,  ut  dc  Ticto- 
ria  fulura  confirmarctur,  dixit  sc  Tidi&se  rocnsam  pa- 
nis  faordeacei ,  volventem  in  castris,  ct  pcrcutientem 
tal)crnaculum  Madianv  et  subvertontcm ;  faoc  inlclli- 
gcndiim  arbitror  quod  de  cantbus ,  quia  pcr  coiitcm- 
ptibilia  mundi  (quod  significat  mensa  panis  hordca- 
cei )  Salvalor  snpcrhos  fucrat  confusunis. 

XL.  [  Ib.  VII,  20.  ]  Quod  exclnmari  jussit  Gcdeon 
a  trcccntts  suis ,  Cladius  Donuno  ei  Cedeon^  id  cst 
hiiic  Gedcon ,  hocsignifical,  quod  gladius  idcratopo-  . 
niiariis  quod  Domino  placeret  et  Gedcon. 

XU.  [Ib.  Tin,26, 27.  ]Quanri  solct  quid  sit  Ephtid, 
vel  Ephod  :  quod  quideoi  si  saccrdotale  est  indti- 
mentum,  qood  plerique  dicnnt,  tcI  potius  supcriiida- 
meniam,  quod  HM^pM  grxce  dlcitor,  tcI  l«*i/fti«, 
4|uod  niagis  superlramcrale  intcrprctari  latine  potest ; 
•Berito  moTct  qaoaMNlo  de  tanto  Miro  Gedeon  id  fo- 
eeril.  Nam  iu  •eriptmn  est :  Ei  fmlmm  egt  pondui 


«H,  prtBier  hraehlulia  et  torqnei  et  operlmenta  purpui'' 
rea^  quce  erant  super  reges  Madian,  prwter  torqnei  qum 
erant  in  eervicihui  eametorum  ipsorum :  et  fecit  illud  Ge» 
deen  in  ephud,  et  siatuii  itlud  (n  eivitate  sua  in  Ephra; 
et  fornieatus  esi  omnis  Jsrael  post  itlud  ibi;  et  factum 
est  Gedeon  et  domni  ejus  in  scandatum.  Quomodo  ergo 
ista  Tcsiis  de  tanto  auro  fieri  potiiii?  Nam  ct  mater 
Samuelis  fecit  fllio  suo,  sicut  Icgimus,  cphud  bar^ 
qiiod  nonnulli  inierpretati  snnt  ephnd  linettm,  qnando 
eum  dcdit  Domino  tn  tcmplo  nutricndum  (IReg.  n,  i8) : 
nht  evidcntius  apparcl  huc  gcnus  esse  indumeiiti.  An 
ideo  dicHim  est,  statmt  illud  M  eivitate  sua ,  ut  hine 
intclligcrctur  aureum  fuis&e  factum?  Non  enkn  di» 
ctmn  est,  posuit,  sed  siatuit;  quoniam  ita  eral  so^ 
lidnm  et  Talidum  ut  stalui  posscl,  hoc  cst,  posltum 
starc. 

Hoc  crgo  illicitum  cum  fccissct  Gcdcon ,  forfiicalui 
est  poit  iUud  omnii  Israel ;  id  csi,  sequendo  illnd  con* 
tra  Lcgcm  Dci :  iibi  non  frustra  qnxritur,  cum  idoliim 
non  fucrit,  id  est ,  eujusquam  Dei  falsi  ct  alieni  simu- 
lacrum ,  scd  ephnd ,  id  est ,  unum  de  sacramentis  fa^ 
bemaculi  quod  ad  vcstem  saccrdotalcm  pcrtincrct , 
quomodo  foniicntioncm  Scriptura  dicat  populi  ista  se- 
ciantis  atqne  vcncrantis.  Ideo  scilicet  quod  prxter  ta> 
bcrnaculum  Dei,  ubi  crant  ista  qux  ibi  ficri  jusseraf 
bcus ,  cxtra  simile  aliquid  fii^ri  fas  non  crat.  Idco  se- 
quitur  ct  dicit  Scriptara ,  Ei  factum  esl  Gedeon  et  do- 
mui  ejus  in  scandntum,  id  cst ,  ut  ab  oflenso  Dco  disce- 
dcret :  quia  ethoc  quoddam  gcnus  idoM  quodani  modo 
erat ,  quod  extra  Dci  tabcmaculum  quodlibet  mnnufa^ 
ctum  pro  Deo  colcretur ;  ctim  illa  ipsa  qnae  jussa  siml 
in  tabeniaculo  ficri  ad  Dei  potius  cultum  rcfcrrenlur, 
qiiem  pro  Deo  aliquid  corum ,  aut  pro  Dei  slmulacro 
colcndnm  haberclur. 

Quanquam  pcr  cphud  vcl  ephod ,  ea  locutionequ® 
signilicat  a  pnrtc  totum ,  omnia  possint  intelligi  qu» 
constituil  Gcdcon  in  sua  civitatc,  vqluti  ad  coiendnm 
Deuin  similia  tihcrnaculo  Dei  :  ctproplcreaperhoc, 
quia  hoc  est  saccrdotalis  bonoris  insignc ,  quod  sxpe 
Sciiptura  comincmorat ;  ut  hoc  sit peccatum  Gedcon, 
quod  extra  Dci  tabernaculum  fcccrit  aliqiiid  simile , 
ubi  colcrctur  Dcus  :  non  quod  solido  auro  vclut  ado-^ 
randum  constiiucrft  ephud ;  sed  qnod  ex  aiiro  i|)SO ,- 
quod  cssd  dc  pracda,  fcceritca  qux  pcrtiiiereiit  ad^ 
omamcnta  vel  instrumcnia  sacrarli ,  qu?e  omni.t  pcr' 
cpliud  significaia  sunt ,  propter  excclletitiam ,  ut  diii, 
Tcstis  sacerdotalis.  Nam  et  ipsum  cphud  non  quidcm 
exaurosolo  ficri  prosccptum  est,  si  hoc  est  superfau- 
meralesaccrdotalis  \-estis :  verumtamen  ctiam  aliquid 
anri  faabet.  Nani  ex  ir.ro  et  fayacintfao  et  purpura  d 
cbcclno  ct  bjsso  ut  Uoret ,  divinitus  imperatum  esl 
{Exod.  XXXIX, 2) :  sed  quit  faoc  ita  posuerant  Septu»- 
glnta  interpretcs ,  ut  commemoratis  omnibus  quae  de 
spoHis  aceeperat  Gedeon,  fnferrenty  Ei  feeHiUudCo' 
deon  in  epbud;  Tidetnr  ita  dictom ,  tanqaam  ex  toto 
iHo  quod  commemoratam  est ,  faoc  factum  esse  crcda- 
tur :  cum  possit  etiam  illic  inidligi  loeatio  qus  signi* 
ftcat  a  toto  partcm ,  at  quod  dictom  est « Fecit  Ulud  m 
ephrd ,  Intelligatur.  fecit  inde  cpliud,  Td ,  fccit  ex  co 


807  Ql\£STIOM!M  S   A13CI 

e|>liuJ  ;  iioii  scilircl  illuiJ  lulum  consuincns  in  opliud , 
S4*J  es  i:io  quatituiii  surficittbal  iinpcnd.  iis.  N;iin  iii 
illa  iiilcrpreutionc  i|u:r  cs  licUrxo  c&t ,  sic  logilur, 
Ficisqiu  cxco  Gideoniphod.  QiumI  ciiiiii  :i|)ud  Sepliia- 
giiiLi  scripliim  C!>1  cpUud,  lioc  in  liebroio  |)criiibclur 
Uici  ephod.  Non  aiilcm  onincs  saccrdolcs  tali  utcban- 
lur  supiThiimcrali,  qiiod  esscl  cx  auro  ct  byaciiilho  ct 
purpiira  ct  cocciiio  ct  bysso ,  scd  soiiis  sumuius  sa- 
cerdos.  Uiidc  illud  quod  dc  Samiicle  commemoraTi- 
mus  {actuin  illi  ab  cjus  niatrc ,  noii  erat  uliquc  talc : 
quoniam  cuiii  dalus  cst  nulricndiis ,  non  crat  summus 
sacerdos,  uliquc  pucr.  Uiidc,  i:t  dictum  cst,  cphud 
bar  appellaiur,  vcl  polius  cpliud  bat ,  sicut  abscrant 
qui  hcbr.cam  linguain  novcrunt,  ct  inlerprclntur 
epbud  lincum.  Sed  Gcdcon  exisiiino  illud  fecisse, 
quod  erat  pnccipuum  summi  saccrdotis  iiidumcntuin 
alque  omanicntuin ,  per  quod  ct  cj'tera  signidcita 
suflit  opera  sacrarii ,  quod  in  sua  civilate  prxlcr  Dci 
labemacuhim  conslitucrat ;  et  pro|tcr  hoc  pcccatuiu 
factum  est  illi  et  domui  cjiis  in  scandalum ,  ui  sic  hi- 
terirct  (quod  postci  Scriptura  narrat)  taiita  cjus  iiu- 
mcrositas  filiorum  (Judie,  ix » f»). 

XL1I.  [Ib.  VIII,  27,  28.]  Non  prxtcreunda  o:itur 
qnxstiu,  qiiomodo  quievcrit  tcrra  quadraginla  annusin 
dicbus  Gcdeon ,  cum  posl  vicloriam  qiia  iibcravit  ilc- 
brxos,  cx  auro  spolioruni  fecerit  aboininatioiiem ,  cl 
post  illam  fornicatus  sit  oiniiis  Israel ,  et  fucrit  illi  c( 
domui  ejus  in  scaiidalum.  Quomodo  crgo  post  h<« 
tantum  ncfas ,  quod  et  Gedcon  el  populus  adinisil , 
rcqtiicvil  tcrra  qiiailragiiitn  annos ;  cum  hoc  Scriplura 
solcat  ostcnderc ,  cum  a  [Voinino  Dco  populus  forni- 
careliir,  lunc  potius  pnccni  illos  pcrdcic,  non  acqui« 
rcrc ;  ct  hostibus  suhjiigari ,  non  ab  hosiium  infesia- 
tioiie  muniri?  Sed  inteiligendum  cst,  sicul  solct 
Scriptiira ,  pcr  proh*psim  ,  id  e^t  pcr  praciKXMqiatio- 
ucni  dixissc ,  quod  fecerit  cphud  contra  Dci  Legcin 
Gedcon  cx  illo  auro ,  quod  fucral  hostibus  devictis 
atqiie  prostraiis  ablutum ,  quia  uiio  loco  diccre  vuiiiit 
et  undc  cral  aurum ,  et  quid  dc  illo  faclum  sit :  scd 
postea  factum  cst  in  fine  dieruin  Gedcon  hoc  pccca- 
(um ,  qiiaiido  consecuta  sunt  ctiam  iiiala  qux  dcinde 
Scriplura  contexuit,  postcaqdam  commemoravit  qiiot 
annis  in  diebus  Gcdcon  lcrra  conqnieverit;  quosaonos 
rccapiiulando  conimemoravit,  id  cst,  ad  ordinem  re- 
vcrlcndo  quem  prxiervcrtcrat ,  prius  dicendo  de  illo 
scaiidaio  quod  novissiine  faclum  cst. 
•  XLUt.  [Ib.  vi:i ,  33.]  Ei  faclum  ut  cum  euet  mortuu$ 
Cedeon ,  et  merti  tunt  /i/ii  l$rael ,  et  fornicali  tunt 
poa  Daaiim  :  et  posuerunt  ipst  sibi  Baatberilh  testamen- 
ium^  ut  esset  eis  ipu  in  deum.  Et  Baaliiu  et  Raalberith 
idob  l'.*teliigcnda  sunt.  Major  ilaque  iransgressio  el 
fomicatio  commiasa  esi  a  populo  post  mortem  Ge- 
doon ,  quim  illo  vivo  propter  ephiid  :  quoniam  et  il- 
lud ,  etsi  illiciie  bcHim  erat ,  tameii  de  sacraroentis 
labemaculi  erat;  isurero  post  idohi  fomiciaiiio  oon 
Iwbcl  vel  falsam  paiero»  religionis  dcfensionem. 
Unde  ctiam  illud  epliud,  al  non  in  Gne  temporis  Ge- 
dcou,  sed  anle  factum  est,  iu  Deas  patienier  tulit, 
ut  pax  iii  terra  perseveraret :  qnia  licct  lactura  erat 


SriM  I.N  UEPTATEUCnUM  M 

quo<l  prohilmcrat ,  iion  taincn  longe  reccs^nm  ernt  ab 
illo,  qui  talc  aliquid  in  tabcmaculo  suo  atquo  iii  htiuo* 
rcin  suum  fieri  jusserat.  Nunc  rero  gnviora  coui- 
inissa ,  ct  apcrtissnnnm  post  idola  foniiealioncm  pw 
puli  essc  iioliiii  intpunitam. 

XLIV.  [Ih.  IX,  14 ,  15.]  Qiiod  inducilur  rhaninus,  id 
cst  quoddaui  spinnrum  gcnus,  in  similitudinciu  diccrt 
omiiibus  lignis  conveiiienlibus  eam  ul  regtiaret  supcr 
ea ,  Si  in  veritate  ungitis  me  vos ,  regnare  super  roi , 
tcnite^  coufidite  in  proteclione  mca  :  et  si  noii,  cxni 
1^/11*5  de  rhamno ,  et  comedat  cedros  Libani :  obscurus 
scususcst  ,'scd  eum  inventadisiincliomanilestal.  Noa 
cniin  ila  lcgcodum  cst,  Et  si  non  exeai  ignis  de 
rhamno  :  sed  subdistinguendum ,  Et  ti  non ,  ac  deiuda 
tnfcrcndum,  exeat  ignis  de  rhamno;  id  esl,  El  ^i  noi 
conGditls  iii  protcctione  mea ,  aul,  El  si  non  in  vcri- 
latc  ungitis  mc  rcgnnre  supcr  vos,  exMt  igms  d§ 
rhamnOf  et  comedat  cedros  Ubani,  Comuiiiiaiilis  cnim 
vcrb:i  siiiit  qiiid  faccre  possit ,  si  noluerinl  eam  re- 
giinrc  siiitcr  sc.  Ycrum  quia  non  ait ,  Exiblt  Ignis  da 
rhnnino,  ct  inanducabil  cedros  Libaiii,  sed  aXli 
£x4:at,  et  wanducet;  oliscurius  factum  csi  qiiam  si 
sola  distinctio  hilcrct.^Vchementiori8  aulcm  coniml- 
uationis  est,  et  qiioJnm  modo  pncseuliorit  efficacix, 
si  qiiis  dicat,  Si  non  vis  facere  qiiod  volo^  saeviat  ia 
le  ira  mca ,  id  est  jam  sxviat ;  utquid  eam  lencof 
qiiasn  si  dicat ,  sxvict,  promissivo  modo  *  poenam  iu- 
lcnlans  futurain. 

XLV.  [Ib.  i\,  23.]  Et  emi^t  Deutspiritum  maUgmwm 
inter  Abimclech  ct  inlcr  viros  Sichimorum.  lloc  vcrbumv 
utrum  impcranlcin ,  nn  pcrmillcnlcni  Dcuin  sigiiifl- 
cct,  iion  fncilc  dciiniri  p.)tesL  Quod  cniin  hic  posiluin 
est,  Emitil,  grxxus  haliel  iixKlrvtOn'  quod  etiam  csl 
iii  I^snlmia  ubi  lcgitur,  Emilte  lucem  tuam  {Psal,  xui, 
3)  :  quanqiiain  iii  qiiibusdj«n  locis  iiitcrprctcs  uosirl, 
cijubi  cst  in  gr.i:co  iiuxljuCM,  misU  iiiterprcta:i  sunt« 
iiou ,  emisiL  Potest  crgo  et  sic  intclligi ,  ut  spirilum 
m.ili^num  Dcus  tnnqunm  irc  inter  eos  Tolcntcln  emi- 
scrit ,  id  cst ,  potcslateni  dedcril  maligno  splritui  ad 
eorum  |vacem  pcrturbandam.  UsqueadeonulemeUaa 
mitti  a  Domino  malignum  spiritum  proplcr  juslitiain 
vindicandi  iion  absurdum  visum  est ,  ul  qiiidaro  id 
qiiod  est  i|«iciaTf dfv ,  eiiam  immint  interprclali  sinl. 

XLVl.  [Ib.  IX,  32, 33.]  Verba  qu»  roisil  ad  nnuties 
Ahinieiech  Zcbul  princeps  civitatis  Sicbimoram,  cliam 
id  habcnt :  Et  nune  surge  nocte  tu  et  populus  ium  ie* 
cuifi,  et  imdiare  in  agro*  Et  eril  mane  simul  ni  ariiat 
sol^  maturabis^  et  lendes  tuper  civitatem,  Quod  latiiii 
quidam  habcnl  ma/iira^«,  quidain  vcro  mamcMt^ 
gnccus  habet  qootl  dici  posscl  non  uno  vcrbo  p  dik» 
eulo  turges.  Et  forlasse  hinc  sildiclum ,  maiural>iS|  a 
matuiino  lemporo,  quamvis  eti.im  aliis  lcm|Kiribns 
dici  soleat  ad  rcm  accelerandam.  Manicabis  aiiiem  la* 
linum  verbiim  essc  roihi  non  occurril.  Sed  illud  no- 
TCl,  quod  cum  dixisscl,  simutui  ortl»r  tol^  addidil, 
dituculo  surgct;  cum  ipsum  diluculum  quod  grxee  di- 
citur  ifBf^t  leropus  ante  solem  signiOcelpqQodJafl 
usilatissimc  dicitur,  cum  albesccre  cosperiL  SAt  liaqDa 
«slcsiss.Aiediti:oiuKidJc4tf  tmnai  \ 


IJBER  SEPTIMUS. 


810 


ir.ieUigeiid(iin  est,  ul  quod  posilum  est  vuine^  ipsum 
dilucuUim  inieltigatur.  Addilum  est  autem,  stmtf/  ut 
oritur  sol ,  ut  exprimeretur  non  Jam  orlo  sole  racien- 
dum,  sed  ubi  rulgorapparuerit  solis  orieiitis.  Non  enim 
aliunde  all>ei>cit  diluculum ;  nisi  cum  coeperit  partem 
coBli,  qiiam  videmus  ab  oriente,  lui  solis  adeam  red- 
euniis  attingere.  Hinc  est  qiiod  etiam  in  Evangclio 
unam  atque  eamdem  rem  aliiis  evangelista  dicii  dilu- 
culo  factam ,  cum  adhuc  obscurum  esset  {Joan.  xx , 
1),  alius  oricnto  sole  (Marc,  xvi,  %);  quia  et  ipsa 
lux  quantulacumque  diluculi  sole  utique  fiebat 
oriente ,  id  cst  ad  ortum  venlente ,  et  rulgorem  siium 
desus  procseutijc  propinquilatejaclante.Quam  lucciu 
quidam  idiolre  solis  non  esse  puiaverunt ,  sed  iilam 
esse  quac  primitus  condiia  est ,  autequam  Dens  quarto 
die  condcrei  solcm. 

XLVU.  [Ib.  X|  I.]  Etsurraal  post  Abimetech,  qui 
iatvum  faceret  hrael  Thola  film  Phua^  filiuM  patris 
fratris  ejus^  vir  Issachar.  Filium  patrui  ejus,  dixit 
/Uium  patris  fralris  ejus,  cuiii  ordinatius  el  usltalius 
atque  apertlus  diceretur,  filium  fratiis  patris  ejus : 
fllius  enim  erat  patrui  ejus,  sicut  eTidentius  'a  ea  in- 
terprctatione  quae  ex  hcbrsco  cst,  iiiveDitur.  Non  ergo 
quud  dictum  esl  patris  fratris,  ab  eo  declinatum  est. 
quod  est  in  nominativo  pnter  fnitriSy  sed  ab  eo  quod 
est  patris  frater,  hoc  est  enim  patruus.  Nam  sive  po« 
naiur  in  nominativo»  bic  pater  fratris,  sive  ponatnr 
hic  patris  fratcr,  gcnitivum  facit  hujus  patris  frntris. 
Yerum  altcra  oHtur  qiixstio,  quomodo  fueril  pntruus 
Abimelech  vir  luachar^  id  cst  vir  de  tribu  Issathar, 
ciim  Abimelech  patrem  babuerit  Gedcon,  qui  Gede^n 
de  tribu  fuit  Manasse.  Quomodo  ergo  Phoa  et  Gedeon 
fratrei  fucrant,  ut  possit  esse  Phua  patruus  Abime- 
lecb,  cojus  patrui  filius  Tbola  succederet,  flecundom 
isuni  narrationem,  ipsi  Abimelech  f  Potuerunt  ergo 
Gtdeon  et  Phua  unam  liabere  matrem,  ex  qua  diver- 
tis  patribus  nascerentur,  et  firaires  essent  unius  ma« 
tris  filii,  non  imias  patris.  Solebant  enlm  nabere  fe- 
minx  de  aliis  tribabos  in  allas  Iribus.  Unde  et  SatU 
cum  esset  de  tribu  Bcnjamin,  dedlt  flliam  saam  Da- 
Vid  bomuil  de  tribu  Juda  {IReg.  xviii,  S7} :  etsacer- 
dos  JoladeS  utique  bomo  de  tribu  Levl,  duxit'flliam 
Joram  regis,  hominis  de  triba  Juda  (II  ParaL  xxn, 
11).  Hinc  bctum  est,  ut  Elizabeth  et  Slariam  cogna- 
Us  in  Evangelio  legamus  {Lue.  i,  56),cam  fueritEII- 
xabetb  de  filiabus  Aaron  :  ex  quo  inielligitur  de  tribn 
Lcvi  et  filiabus  Aaron  aliquam  nupsissc  in  tribum 
Juda,  unde  iu  ficrct  inier  amba^  ilb  cognntlo,  nt 
Domini  caro  non  solum  de  regia,  vorum  etlam  de  sa^^ 
ccrd4)Uli  stirpe  propagaretur. 

ILMII.  [Ib.  XI,  U.]  Intcr  cxtera  qux  Jephte  man- 
dat  per  nuntios  regi  flliorum  Ammon,  ctiain  hoc  di- 
cit :  Nonne  qumcumque  httreditavit  tibi  Chmnos  deus  tuus^ 
kme  hmreditabis ;  et  omnia  qumcumque  haredltmit  Do' 
ndmu  I>eutnosterafaeieveUra^heec  httredittdnmutlfQnod 
quidam  hthii  slc  Interpreundam  puuvenint,  iit  dice- 
rent»  ilfoniif  qumcumque  dedit  Hbi  in  hmrediuamChO' 
mo$  deut  tuus,  hme  possidetisf  ubi  Tlderi  poteat  con- 
•  m  Ibs.,  Judm^  wen  imda.  Apod  LXX|  i 
SlNCT.  AueusT.  111. 


firmasse  Jcphte  deum  istnm,  qut  tocalulr  Chamos» 
potuissc  allquid  dare  in  hxrediUtem  cultoribos  auis. 
Quidam  vero  sic  habent,  Nonne  quefcumque  possedit 
Chamos  deus  tuus^  hac  possidebis?  ti\\iM  ila  sonat, 
qii.isi  aliquld  potuerit  possidere.  An  forte  secundum 
hoc  dictum  est,  quod  sub  Angelis  constilut»  suni 
gentes,  jiixin  Canticum  Moysi  famuli  Del  (Omu.  xxxif, 
8,  sec.  LXX)?  xNumquidnam  ergo  ille  angelua,  anb 
qiioerant  filii  Ammon,  Cbamos  nppellaiua  eslfQuif 
hf)c  auileat  afnrinare,  cum  posslt  Intelligi  seeundum 
ejus  opinionem  dicium,  qnia  putabatdeum  suiim  boc 
possiderc,  vel  in  possessionem  sibi  dedisse?  Magis  au- 
teni  iste  seiisns  clucet  tn  iis  Terbis  quse  grxcus  babeii 
Nonne  qumcumque  hmreditavit  tibi  Chamos  Deus  ricuf , 
hae  hmreditabisf  ut  in  eo  quod  positiim  est,  tibi^  \\v- 
telligaiur  iu  dictum,  ac  si  dlceretur,  sicut  vldebiiur 
tibi.  Tibi  cnim  hxrcditaTit  qui  hoc  puias,  non  qood  * 
ille  aliqnid  posset  hxrediure.  Denique  in  eo  quod 
seqnitar,  Et  omma  qumeumquo  hmredittnU  Domiuu» 
Deus  noster^  non  dixit,  hieredluvit  nobis,  tanqoamdi- 
ceret,  aicut  nobia  Tidetur;  sed»  vere  lixrediUTily  a 
facle  vestra;  quoniam  abatulit  ipsis,  et  hla  dedit :  hme 
inqnity  hmreditabimue. 

XLll.  [ib.  XI.]  Oe  filla  Jcpbte  quod  eam  pater  in 
holocausioma  obtullt  Dco;  qnonlam  in  bello  voTerat, 
ai  vicisset,  eum  se  baulocanstoma  oUatumm,  qui  aibi 
de  domo  exicns  occurrisset;  qood  cnm  TOTisaeC,  Ti« 
cit ;  et  occurrente  sibifilia,  qood  voTerat  reddidit :  ao- 
lct  esse  rongna  et  ad  dijodicandum  dirflcillima  quaestio; 
quibusdani  quid  sibi  hoc  Telit  nosse  cupientibus  et  pie 
quncrentibus;  quibusdam  Tcro  qoi  Scripturis  his  aaii- 
ctls  impcriu  impleUte  adveraantur,  iftoc  maxime  in 
crimcn  Tocaiitibas,  quod  Legiaet  Proplieurttro  Deua 
eiiam  humanis  aacriflciis  Aierit  delecuius.  Quorum 
calamniis  sic  primiiua  reapondeinus,  ut  Deum  Legis 
el  l^phecanim,  atque  ut  expreasius  dicam»  Deum 
Abraham  et  Deum  Isanc  el  Dfvm  iacob  nec  illa  sa- 
criflcla  deiecuvcrint,  obi  pecorum  bolocaosu  ofiere* 
liantur ;  sed  quod  signiflcaiiTa  fuerint  et  qasdam  um« 
bne  falurorum,  rea  ipaaa  nobis  qo«  his  sacriflciis  ai- 
gniflcabantur,  comnMndara  voluiaae  :  fuissc  autem 
eliam  iaum  uiilem  caoaam  cor  llla  rauUreniur,  nec 
modo  Joberentur,  Imo  prohiberantnr  oflerri,  ne  vere 
aecundom  camaiem  aflleetum  laiiboa  Deom  delectari 
puUremoa. 

8ed  atrum  ^tiam  bomanis  sacrifidia  signiflcari  foo 
tora  oporloerit,  merilo  qoxritar :  non  quod  mortes 
hominum  quandoqoe  moritororum  in  hac  causaex«. 
hora*aeere  et  fermidaro  deberemns,  ai  illl  qoi  hsec  de 
ae  fleri  graUnter  acciperenl,  iii  «ternam  remunera* 
lionem  commendarenior  Deo !  sed  d  boc  Terom  easet, 
hoe  genns  socrificionim  Deo  non  dispUceret;  displi- 
cere  aotem  Deo  aatia  CTidenter  eadem  Scriptura  le- 
aiatar.  Nam  cora  omnla  priimigeniU  sibi  dieari,  el 
aoa  esse  Tohierit  aiqoe  prsceperit ;  rediml  'umen  a 
aoTOlokiirimogcniin  bomlDom  (£atd.  siii,  %  i%  15), 
ne  immoiandoa  Deo  credercnt  filioa  suoat  qooa  natos 
primitossuscepiasent.  DeindebocapMinsiuloqaitor, 
bolocaoau  sic  Deus  improbet,  ut  pco« 


Ml 


QUi£STIONUM  S.  AUGLSTLNl  IN  llEPTATEU<:nUM 


M 


hibcal,  dclesiaiis  en  in  aliis  genlibus  ct  populo  suo 
praeeipions  nc  audcat  imiiari :  Si  autein,  inquit,  exter- 
nrniavent  Dominui  Deut  tuu$  gentei,  in  quas  tu  intrat 
kmeditarc  terram  eorum  a  conspectu  tuo,  et  harcditahit 
cof ,  et  habitabi»  in  terra  eorum ;  atUnde  tibi  ipsi,  ne  ex- 
gmrat  utjui  eo$,  poitquam  exterminati  [ucrint  a  facic 
tua^  ne  cxquiras  deot  eorum  i/ireni,  Quemadmodum  fa- 
eiuni  gentes  dii$  $ui$,  faciam  et  ego  :  uon  facie$  ita  Do- 
ndno  Deo  lao.  Abominamenta  enim  qucs  Dominu$  odit^ 
feeerunl  dii$  $ui$ ;  quoniam  et  filio$  $no$  et  fHiat  $ua$ 
€omkurunt  igni  diis $uis  (Deut.  xii,  29  51). 

Quid  cvidcnlius  osteiidi  polcsl  hissanctsc  ScripturoB 
tcfttimoniis,  ul  aiia  hujusccmodi  omiltam,quam  Deum 
a  quo  bTC  Scriptura  humano  gcncri  contribula  csi, 
non  solum  non  diligcre,  vcrum  cliam  odissc  talia  sa- 
criOciJt  in  quibus  iioiuines  iinmolantur?  Illa  |ilane  di- 
ligitetcoronal,cuinquisi|ucjuslus  iniqnilatein  paliens 
iisquc  ad  inorlcm  pro  voritate  deccrtal,  vcl  ab  ininiicis, 
quos  pro  justilia  oflcndit,  occidilur,  reiribucns  eis 
bona  pro  inalis,  id  est  pro  odio  dilectioncin.  Talcin 
Jicit  Doniinus  snnguiiiem  justuin,  a  sanguinc  Abel 
usque  ad  sanguinem  Zacliari»*(Ma/</i.  xxiii,  55). 
Praecipuc  aulem  quod  sanguincm  fudit  ipse  pro  iiobis, 
el  sacriflcium  scipsum  obtulit  Deo;  sic  Htiqiie  oblulit, 
ul  ab  inimicis  pro  justitia  occidcretur :  huiic  imitata 
itiartynim  millia  usqiie  ad  mortem  proveritite  certa- 
runt,  et  ab  iniiiiois  sxvientibiis  iiiiinoIaLi  sunl ;  de 
qiiibiis  dicit  Scri|itura,  Tanquam  ainum  in  [onince  pro- 
bavit  iHo$^  cl  sicnt  holocausti  ho$tiam  acccpii  illos  (Sup. 
IH,  0).  Unde  ct  Apostolus  dicit,  Ego  cnim  jam  iinmo' 
hr  (li  TiiJi.  IV,  G). 

6ed  non  sic  Jephte  de  filia  fecit  hol'i)causioma  Oo- 
mino',  sed  sicut  praioeptum  fiicrat  pccora  offcrri,  ct 
prohibitum  fucrat  honiines  inimolari.  Magis  hoc  illi 
ftimilc  vidotur  qiiod  fecit  Abr.nham,  quod  Dominus 
ftpocialiler  lieri  pnccepit  (6>n.  xxii),  nongciicrali  l<>gc 
ut  talia  sibt  ftaerificia  ncreiH  aliqiianiio  niandavit,  imo 
dinm  fieri  omnnio  prohibuit.  Distat  ilaqiie  hoc  qiiod 
Jephtc  fecit  a  laclo  Abrahae,  quoiiiam  ipsc  jussus  ob- 
iHlit  filium :  iste  autcm  fccit  quod  et  Legc  vctabatur, 
ci  nullo  ftpcciali  >ubcbatur  impcrio.  Deinde  non  so- 
lum  in  ftua  Loge  poslea,  vcrum  etiam  tunc  Dcus  in 
ipso  Abrahae  filio  talibus  sacriliciis  qiiam  non  delecta* 
retur  ostcndit;  ciim  patrcin  ciijus  fidem  jubendo  pro- 
baverat,  a  filii  tameii  interfectionc  prohibiiit,  ac  aric- 
lcm,  qtio  sacrificium  licitc  sccundum  Tclerum  con- 
gruam  lemporibus  consuetudlnem  compleretur,  ap  • 
pOftuit. 

8i  autem  hoc  quemquam  movel,  quomodo  pie  crc- 
didcrit  Abrabam  Dcum  sacrifieiis  lalibus  deicctari,  si 
haec  illiciie  offcruntur  Deo;  el  idco  puut  rcclc  crcdi- 
disftc  etiam  Jephlc  quod  lalc  sacrificium  Dco  posset 
eaae  acccptum :  primo  consideret  aliud  essc  ultro  vo- 
▼erc,  aliud  jobenti  obtcmperare.  Non  enim,  si  aliquid 
prster  morem  in  domo  a  domino  instiiutum  servo  ju- 
betur,  atque  id  iaiidabili  obedienila  facil,  ideo  nonest 

^l^^^^:^iio«m laiem, auoddkat  romi- 
mMarmmnemSusaan  asang,  ib.  nsque  ad  smta,  /achanet 
reqitueudwtt.  ^ 


pleclendus,  si  hoc  facerc  spiMite  pncsuinpseril.  Deinda 
habebat  quod  crcdcrei  Abraham,  ul  pnipter  diTinum 
imperium  non  parcerot  filio,  non  credens  Deum  lales 
vicliiiias  libentor  acciiicre,  ftcd  hoc  eum  propterea 
jussisse,  ut  rcsuscitaret  occisum,  et  hiiic  aliquid  lan- 
qiinm  Dcus  sapicns  deinoiistrarcl.  Nam  boc  de  illo 
etiam  in  Epistola  lcgiiur,  qiuc  inscriliiiur  ad  llebnros; 
ct  fides  cjus,  qiiia  boc  de  Deo  credidcril,  quod  pos- 
sci  filiuiii  ejus  suscitare,  laiidatur  {llebr,  xi,  17-19). 
Istc  vrro  ct  Deo  non  jubentc  nequo  pusccnie.  ei  C4»n- 
ira  legiliinum  cjiis  pr.rccptum,  uilro  sacrificium  vovit 
huniaiium.  Sic  eiiiin  scriptum  cst :  Et  vovii  Jephie  to- 
tnm  Domino,  ct  dixit:  Sitraditione  tradideris  mihipibs 
Ammon  in  manu  mea,  et  erit  quicumque  exierii  dejanuk 
domu$  mca  in  obvitim  mihi,  in  revatendo  me  in  pauu 
fdiis  Ammon,  et  erit^  Doinino  offeram  eum  iboiocas- 
$tonm. 

Noii  utique  liis  verbis  pecus  aliquod  totII,  quod  se- 
cundum  Lcgein  holocaustoma  possct  offcrre.  Nequ 
enim  est  aut  fuil  consuetudiiiis ,  ut  redcnnlibiis  cum 
victoria  de  bcllo  ducibus  pecora  occurrercnU  Quan- 
tiim  autein  ailinet  ad  multa  animalia,  canes  solenl 
doniiiiisblandofamulalunlludentescurrere  in  obTlim: 
d(*  qiiibiis  ille  iii  suo  voto  cogiuire  iion  poiscl,  ne  ia 
iiijuriam  Dei  aliquid,  noii  solum  illiciluni,  Tcrum  eliam 
conicinptibile  et  secunduiii  Legeni  iinmundum  TOTisse 
Tidcretur.  Nec  aii,  Quodcuiiiifiie  exieril  de  januis  do- 
mus  inc;c  iu  obviuro  iiiilii,  offcram  illiid  holocaustoma; 
srd  ;iil,  quicuiiique  exierit  o/fcram  eum  :  ubi  procul 
dubio  iiiliil  uliiid  quam  hoinineui  cogitavil;  non  la- 
mcn  fortasse  unicain  filiaui :  quanquam  illam  iu  lanta 
p:itcrna  gloria  quis  po>bet  auleirc,  nisi  rorle  uxor? 
Nam  qiiod  iion  dixit ,  quxcumquc,  sed  ^iuciiiii^  e^ 
ierit  dejanui$  domus  mcor,  sokt  Scriptura  masculinum 
gciius  pro  qiiolibct  sexu  ponere :  sicul  de  Abraham 
dictuiii  esl,  Surgen$  a  mortuo  {Gen.  xxiii,  5);  cnm 
ejus  uxor  mortua  fuissel. 

Quia  eigo  dc  hoc  voto  alqiic  facto  nihil  vidctur 
Scriplura  judicasse,  sicut  dc  Abraham,  quaudo  filium 
jussus  obtulit,  apcrtisslmejiidicavii;  sed  lanlummodo 
scriptum  reliquissc  legcntibus  jiidicandum,  qucmad- 
modum  dc  facto  Judae  filii  Jacob ,  quando  ad  norum 
quidein  suam  ncscicns  intravit,  vcrnm  quantnm  In 
ip<iO  fiicral  fomicnliis  est ,  quia  mcrclricem  putaTil 
(Id.  xxxviii,  t5),  iicqiie  aj»probavit  hoc  Scriptura,  ne- 
que  rcprobaxit,  sed  justitia  ct  lege  Dei  consulla  cftli- 
mandum  pensaodumquc  diinisii :  quia  ergo  dc  isla 
Jephie  facto  in  iicutram  parteni  sententiam  Scripliin 
Deiprolulii,utiiostcr  intellectiis  in  judicando  excr- 
ccretur,  |>osscmus  jam  dicere  Dco  displicuisfte  lale 
votum,  et  ad  illam  pcrductum  esse  vindiciain,  ut  palrl 
poiissimum  filia  unica  occurrerel;  qiiod  si  speiMd 
atque  voIuisset\  iioa  coutinuo,  ut  eam  vidit,  fid- 
dissct  vcstimcuta  sua,  ci  dixisscl,  lieu  me,  /Uia 
mea,  impedisti  me;  in  o/fendiculum  facta  es  in  ocn- 
lis  mci$.  Deiiide  sexaginu  dierum  tam  longa  dib- 
lioiie  data  filix  suae  Doininus  ab  unicae  charissuns 
nece  cum  eum  non  prohibucrit,  sicul  prohibuil  khrdr 

*  Editi»  vovisset.  Uss.  melioris  nolae.  rHrtint- 


813 


LIBER  SEPTIIIIIS. 


811 


liam,  donec  pcrHciendo  quod  vovcral  seipsum  percn- 
tcrct  orbitatc  gravissimn,  Deum  autem  nequaquam 
bominis  immolalione  placaret  :  et  ideo  hujnscemodi 
palri  poenam  fuise  rctributnm ,  nc  impunilum  talis 
YOti  relinquereiur  eiemplum,  ut  aut  magnum  aliquid 
se  vovere  Deo  puUircnt  homines,  cum  victimas  huma- 
nas  voYcrcnt,  et ,  quod  cst  iiorribilius,  filiorum ;  aut 
non  vera,  scd  potiussimubia  cadem  vota  csseiit,  cum 
veiut  exemplo  Abrahx  spcrarcnt  qui  vovissent,  Deum 
prohibiturum  talin  voia  coinpleri. 

Possemus,  iiiquam,  hxc  dicerc,  nisi  ab  ista  senteniia 
duo  nos  prxcipiie  divinaruni  Scripliirarum  testimonia 
rctardarent ;  ut  hanc  rcm  gesiain  ct  in  libris  tanta! 
auctoritatis  memorixcommcndatam,  diligeiilius  quan- 
tuin  Dominiis  adjuvai,  etcautiiis  pcrscruteniur,  ne  iii 
ultam  pnrtcin  judicium  lemerarium  profcramus.  Unum, 
quod  in  Epislola  ad  Hebrxos  istc  Jcphtc  iiiler  tales 
commemoratur,  ut  cum  culpare  vcreainur,  ubi  sic 
scriptum  est :  El  quid  adhuc  dieam  ?  Deficit  enim  me 
tcmpu$  enarrandt  de  Cedeony  Barac^  Samson^  et  Jephte^ 
et  David^  et  Samuel ,  el  Prophetis ;  qui  per  fidem  vice- 
mnt  regm,  opcranles  juHitiam  consecuti  sunt  promissiO' 
nes  {Hebr,  xi,  52).  AUerum  ,  quod  ubi  dc  illo  ista 
narranlur,  quod  talc  voverit  ct  Impleverit  votiim , 
prxmisit  Scriptura  diccns ,  Et  factus  est  super  Jephte 
Spiritus  Domini^  et  perrexit  Gaiaad  et  Alanas^e,  el 
iransiit  speculam  Galaad^  et  de  specula  Galaad  ad  trans 
filioit  Ammon,  et  volum  vovit  Jephte  Domino,  el  cxlera 
ad  hocipsum  volum  pcrtincntin;  ut  omnia  qux  dcinceps 
facta  snnt,  tanquam  opera  Spiritus  Domini,  qui  supcr 
ouin  factiis  est,  iiitclligcnda  vidcantur.  Ista  testiino- 
nia  nos  compellunt  qu.Trerc  potius  cur  factum  sil , 
quam  facilc  improbare  quod  fjctum  est. 

Sed  primo  illud  quod  ex  Epistola  qune  nd  llcbncos 
cst ,  commcmoravi ,  inter  illos  laudabilcs  viros  qui 
iiiidem  recoluntur-,  non  solum  cst  Jcphtc ,  verum 
ctiam  Gcdeon,  de  quo  slmiliter  Scriptura  dicit,  Spi- 
ritus  Dondni  eonfortavit  Gedeon  (Judic,  vi,  51)  :  ct  ta- 
incn  ejus  factum ,  quod  de  illo  auro  prxdx  opomtus 
est  ephiid ,  et  fornicatus  e^t  post  illnd  omiils  Isracl , 
ct  fictum  esi  doinui  Gedeon  iii  scandalum  ( Id,  viii, 
27),  hon  solum  laiidare  non  possumus ;  vcrum  etiam 
quia  Scriptura  iTic  apcrtissimc  judicavit ,  reprobare 
miniinc  dubitamus  :  ncc  tamcn  cx  hoc  iilla  fit  Injuria 
Spirilni  Domini,  qui  cum  confortavil ,  ut  bostcs  po- 
puli  ejiis  tania  faciHtate  superaret.  Cur  ergo  inter  il- 
lo6  commemoratur,  qm  per  fidem  vicerunt  regna,  ope- 
ranlesjusti^am;  nisi  quia  sancta  Sciiplura,  quorum 
fidero  atque  ju&litiani  vcraciter  laiidat,  non  hinc  im- 
pcdiUir  conim  cliam  pcccati,  si  qua  novit,  et  oporlero 
judicat,  nolare  veraciter?  Nam  et  in  eo  quod  idem  Gc- 
<!oon  sigiinin  peten<i,  siciit  ipse  locntiis  est,  tcntnvit 
iii  vcllere  {Id,  vi,  59),  iicscio  utnim  non  fueril  trans- 
(iressus  pr.rccpliim  quod  scriptum  C:>t ,  Non  (entabii 
Donmum  Denm  tuum  {Deut,  vi,  i6) :  verumtamen 
etinm  in  cjits  tcntalione  Donilnus  quod  prrfiuntiare 
volebal  oslendit ;  in  complulo  scilicet  vellerc  et  arca 
lota  circoroqiiaque  sioca,  figurare  primiiro  popolum 
brad,  ubi  ennt  suicti  airo  gratia  cttlesti ,  Umiuam 


pluvia  spiritUali ;  el  postea  compluta  area  sioco  vcf- 
lere,  nguMre  Ecclcsiam  toto  orbe  diflusaro,  habentcra 
non  in  vcllerc  tanquam  in  velamine,  sed  in  apcrto  cce« 
lesiem  gralinm,  illo  priore  populo  velut  ab  ejusdem  * 
grati;c  rore  alienato  aique  siccalo.  Nec  tamen  fnistra 
Inier  fidelcs  ct  operaiiles  justiiiam ,  propter  bonam 
fidclemqiie  vitam,  in  qua  eum  credenduro  est  esse  de- 
functum,  talc  in  Episiola  ad  llcbrxos  meruil  testi* 
moiiium. 

Utruin  aulem  quia  postenquam  dictum  est ,  Factus 
est  super  Jephte  Spiritus  Dominir  ea  secuta  sunt,  ut  vo- 
tum  illud  voverel,  aiquc  hostes  vincerct,  ct  quod  vo- 
verat  redderet ,  Spiriiui  Domini  omiiia  dcputanda 
sint,  ul  pcrinde  liabeatur  et  hoc  sncrificium.  tanquam 
id  Domiaus  sicul  Abrahac  fiei  i  jusscril ,  nou  facile 
dixerim ;  cum  utique  de  Gcdcon  possit  hxc  afferri 
differcntia,  quin  p  st  pcccatum  quod  fecit,  quandofe- 
cit  cphnd  post  qnod  univorsns  populus  fornicatus  est, 
nulla  cst  ejiis  coinmemorain  prosperitas :  poslea  vero 
quam  Jophte  votuin  \ovii,  illa  cst  insignis  cjus  ricto- 
ria  consccuia ,  propier  quam  adipiscendam  voverat« 
ct  qun  adcpU  quod  voverat  solvit.  Ilursus  cnim  con- 
siderandum  esi,  quia  Gcdeon,  etsi  non  posteaquam 
fecit  ephud,  lameii  posteaquam  teiitavit  Doroinum. 
quod  ntique  pcccnlum  est,  magna  strage  bostrH^ 
cxsis  atqiie  snpoi-alis  popiilo  aci|iiisivit  sahitein.  Si 
enim  scripluni  c^t  :  Et  dixit  Gcdeon  ad  Domnuik^ 
fion  irascatur  indignatio  tua  in  me,  et  loquar  adhuc 
semel^  et  tentabo  adhuc  semel  in  vellere^  ct  caDtera. 
Iram  quippe  Dei  metucbat ,  qiiia  noverai  lenUndo  se 
pcccare,  quod  Dcus  in  Legc  siia  inaniTeslissime  pro- 
hibet.  Iluc  tamcn  pcccatum  ejus  et  mirabilis  signi 
evideiilia  ct  niagna  victoriae  prosperitas  liberationis- 
que  populi  coiisccuta  est.  Jam  enim  Deus  slaiuerat 
afllicto  populo  subvciiirc,  atque  hujiis  ducis»  queni 
ail  hoc  opus  assumpscrat,  utcbatur  animo  non  solum 
fideli  ci  pio,  vcrum  etiam  subdcficienie  et  dcUnquentey 
et  ad  praenuntianda  quaD  volebat ,  et  complenda  qjm 
dixcrat. 

Non  enim  pcr  istos  lanlum ,  qui  etiamsi  peccave* 
nint,  inlcr  justos  tamen  narrantur,  sed  eiiam  per 
ipsum  SaQIem  omni  modo  reprobatum ,  mulla  Dcus 
populo  suo  prxstitit,  in  quem  insilivil  etiam  Spiriius 
Dci ,  ct  prophetavit ;  non  curo  juste  ogeret,  sed  cum 
iii  viriim  saiictum  David  iiiiiocentemque  sxviret  (I  Reg, 
XIX,  30-25  f.  Agit  enini  Spiritus  Domiiii  e^  per  bonos 
ct  per  innlos,  ct  per  scrcntes  et  pcr  nescicntes,  qiiod 
agendum  iiovit,  ct  statuit  :  qui  etiam  per  Caiphsro 
acerrimum  Doniini  persecutorem,  nescicntem  quid 
dixerit,  inbignem  j.rotulit  prophetiam,  quod  opone- 
ret  Ghrisiuni  mori  pro  gente  {Joan,  xi,  i9-5i).  Quis 
eniin  egil  nisi  Spiritus  Domiiii ,  curans  pracnuntiaro 
v  niurn,  ut  judiri  Gcdooii  tentaru  volenti  Dominuro, 
cl  iion  crcdeiiti  quod  ei  fucrat  pcr  roanoro  ejus  de 
saluie  populi  jnm  lucutus,  hoc  potissimoro  de  vellere 
prius  coinpluto,  postinodum  sicco,  ei  de  area  priroam 
sicca,  posiet  rigata  venuret  in  mentem  f  Ut  qaod  snb- 
defecit  a  flde,  uiflrmitati  ejus  delictoque  depmetor ; 
Quod  vero  etiam  lali  eius  aniroo  ad  boc  oood  mooil 


QUifiSTIOMJM  S.  AUGUSTINI  IN  HEPTATEUCHUM 


tl5 

liuiiiaiio  sigiiiftcaii  oporlebal  ii&us  c$l  Deus,  ad  ojus 

inielligrtliir  miserkunliain  et  roirabilcm  provideiiliuin 

periinere. 

Si  quis  auicm  dicil  omnia  scienlcm  recissc  el 
di&isse  Gcdcon  ex  revclalione  propheUca,  ui  pcr  eum 
tigna  lalia  inonsirarcnlur ;  ncc  defecissc  a  flde ;  cl 
quod  ei  jam  promiseral  Dominus  crcdidissc;  sed 
actione  prophciica  iii  Tcllere  voluisse  lcnUre,  atquc 
iU  illius  lenlalioncm  fuissc  inculpabilcm,  sicul  doliini 
Jacob  (Cfii.  xxvn,  15. 16);  ct  illud  quod  Domino 
ait,  Kon  ira$catur  indignalio  lua  in  iwtf.  iioii  idoo 
dixisse  quod  irain  ejus  limcrct,  scd  quod  cum  confi- 
dcret  non  irasci,  cum  ea  faccret  qu»  Spiriiu  ejus  di- 
ctantc  facienda  csse  tanquum  propheta  scjiiirct :  dicat 
at  videtur,  duin  iiiodo  ilUid  quod  de  facto  cpliud 
Scriptora  ipsa  culi»avil ,  quodlibr l  signilicel ,  non  au- 
dcat  cxcus:ire  a  pcccalo.  Nam  ct  illud  c|uod  ircccnli 
viri  ad  signum  crucis  ipso  numcro  perliucut«'S,  by- 
drias  (iclilcs  acccpcrunt,  cisquc  ardentcs  factilas  in- 
cluserunt,  quibus  hydriis  fractis  repoutc  lumina  nu- 
mcrosc  micanlia  lanlam  lioslium  mullitiulinrim  tcr- 
rucrunl  (Judic.  vii,  <Ci2),  taiiquam  cx  suo  arbilrio 
vidctur  fecissc  Gedcon ;  iion  ciiiin  Scriptura  dicit 
Dominum  admuiuiissc  ut  hoc  faccrct :  ct  tamcn  tam 
grande  ^ignuin  quis  ejus  animo  atquc  con«iiiio  f.cicn- 
diim,  uisi  itominus,  inspiravit  ?  Qui  prseflguravit  san- 
ctos  suos  thcsaurum  cvangelici  himinis  in  vasis  flcli- 
libus  liabituros,  sicul  Aposlolus  dieit,  llabemu»  aulem 
thetaurum  istum  in  va$h  ficlilibu*  (II  Cor.  iv,  7}  :  qiii- 
bus  in  pnssionc  mnrtyrii  Uin!]unni  vasculis  fraclis» 
major  corum  glorix  fulgor  cinicuil,  qux  iiiipios  evan- 
gelicae  pra^dicalionis  iiiiniicos  iuopinala  it!is  Clu-isti 
claritale  supcravil. 

Seu  crg')  per  scicntc>,  seu  per  ncscientcs,  pr»ngn- 
rationcm  pr.Tdicatlonemque  fulurorum  Spirilus  Do- 
iiiiiii  prophelicis  temporibus  opcrntus  csl  :  nec  idco 
peccala  corum  diccndum  c»t  noii  fuissc  pcccala ;  quia 
el  Deus,  qui  et  malis  noslris  bcuc  uli  novit,  cliaui 
ipsis  corum  pcccatis  usiis  csl  nd  siguincniida  qux  vo- 
luit.  Proindc  si  proptcrea  pcccatum  noii  fuil,  sive  cu- 
juslibct  nccis  humana.%  sivc  ctiam  parricidale  sacrifl- 
ciiim  vel  vuvcre,  vel  reddcre,  qtiia  magnuin  aliquid 
et  spiriiualc  sigtiiflcftvil ;  firustra  Deus  tafia  prohibuil, 
et  se  odissc  tcsiatus  est ;  qiioiiiam  et  illa  qu£  fleri 
|ussil,  ulique  ad  aliquam  significationcm  rcruin  spiri- 
loaliuM  nagAanimque  refcruntur.  Cur  ci;go  illa  pro- 
l^bcrclr  qnando(|uidcm  poterant  propter  eamdcin  rc- 
Fuin  earumdem  sigiiincntionem ,  proptcr  quain  el  isia 
licite  flcbnnt,  nihilomlAtis  licile  flcri;  uisi  quia  nec 
tale  aliqiiid  signiflcantia  qunlo  cxpcdit  credcre,  liu- 
mana  Dco  sncrincia  tibcucruut ,  quando  no»  pro  jii- 
sthia  quisqu«}  ab  inimicis,  qtiia  rccle  vivere  voluit  aut 
peccarc  noluit,  intcrimitur,  scd  homo  ab  liominc  tan- 
qiiam  clccta  hostia  n:ore  pccoris  immolatur? 

Quid  si,  ait  aliquis,  quoniam  pccoriim  victimx  jam 
«0  ipso  quo  fucrant  usiiata",  quamvis  et  ipsx  a  rcclc 
iiilclligeiitibus  ad  signiflcationcm  spiritualiuin  rcCer- 
rentur.  mious  tamen  faciebant  intentos  ad  magnum 
sftcramentum  Ghrbli  tt  Ecclcsix  reqiilrendum;  pro- 


m 

ptercn  Dcus  rc  insigni  et  inopiiuiin  volenf  quaii  dor- 
niiciites  hoiiiinuiu  aiiiinos  excilare,  eo  iiiagi&  qiio  talia 
sibi  sacriflcia  oflcrri  vctuerat,  curavil  sibi  ejusmodi 
aliquid  oflcrcndiim,  ui  ipsa  adniiratio  magnam  gigae- 
ret  quxsiionem,  el  magna  qoxaiio  ad  pencruundnia 
magiium  mysterium  studium  pis  mentis  eriferei»  pie 
vcroscrutans  mens  huminis  aititudiucnn  prophetia, 
vclut  hamo  pisccm  Dominum  Qiristiun  de  proluiido 
Scripturarum  lcvaret?  liuic  bos  rationi  et  considera- 
tioiii  iiOD  obsi^tiinus.  Sed  alia  quxstio  est  de  i 
vovcntis ,  alia  de  providentia  Dei  qualicuoiquo ; 
cjus  optime  utentis.  Quamobrem  si  Spiritut  Domui 
qui  factiis  cst  super  Jephto,  ot  hoc  vovercl 
pra!cepit,  quod  qiiidem  Scriptura  non  apcniit ; 
&i  hoc  illc  prxecpit,  ciijiis  non  iicet  jussa  contcnmcre, 
non  solum  in:»ipientia  culpanda  iion  est,  venim  etiam 
laudaiida  obcdicniia  est.  lloc  enim,  etiamsi  so  hoino 
ipsc  iiiliTiiiiat,  quod  utique  kumana  vokintato  atqu» 
consilio  faccre  nefas  est,  profecto  inteUigeHdiim  ctt 
obcdiciitcr  flcri  potius  qiiam  sa^ieste,  si  diviDitos  jus- 
suin  est :  de  qua  quxstione  satis  iii  primo  libro  de 
Civitatc  Dci  dispulavimus  {DeCiviL  Dd,  /i6. 1»  c.  Si). 
Si  auiem  Jephte  humanum  sccutus  errorem « liiinu- 
num  sacrificium  vovendum  putavil ,  ejus  quidem  pcc- 
catiiin  de  unica  fllb  jure  punitum  cst»  quod  ciiam  ipse 
verbis  suis  saUs  videtur  ostcndcrc.  ubi  ait,  Hiumit 
filia  niM,  impediiti  me;  in  offendiculum  facta  e$  in  •cn- 
iis  meis;  discissis  eiiain  vcstiincniis  suis.  Veninis- 
men  etiam  hic  cjiis  error  habct  aliquam  laudcm  fidci, 
qua  Dcum  timuii ,  ut  qu4id  vovcral  rcdderet ,  nee  di- 
vhii  in  se  jiidicii  sententiain  dcclinavit;  sive  speram 
Deum  proliibiturum,  siciit  fccit  Abraiix,  sive  ejua  vo- 
luniatcm  etiani  non  prohibrntis  iiiielleclam  CMere  po- 
tius  quam  coniemncre  statucns. 

Quanquam  ct  liic  mcrito  quaeri  potesl  utrum  ve* 
rius  inlelligilur  hoc  Dcum  nolle  fleri ,  et  in  eo  po- 
tius  Dco,  si  non  fierct,  obcdireturt  quoniam  lioc 
sc  iiollc  ct  in  Abrahx  filio  ct  in  legitima  prohibi- 
tionc  monstravcrat.  Verumtamen  $a  propteisjsa  Jephle 
non  Aiccrct,  sibi  potius  in  unica  pepercisse,  qnam  Dei 
vohinutem  seculus  esse  videretur.  Magis  crgo  inlid- 
lexit  in  eo  quod  ci  filia  oecurrit,  ullorein  Deum,  ]•• 
stxquepocn;c  sefldeiilersubdidit,  tHttens 
tanqiiam  de  lergiversationevhidictam.  Credcbal< 
etiain  bonoe  ct  virgiiiis  animam  filix  bene  recipi,  qnod 
non  scipsa  vovcrat  immobndam,  sed  volo  et  vohm* 
tail  non  rcstiierat  patri»,  ct  Dei  fuerat  secnta  jodi* 
cium.  Mors  enim  sieul  ncc  sibi  a  quoqiiam  spoolo 
ncc  euiquain  sponte  hifercnda  cst ;  ita  Dco  Jubenlo 
rccusanda  non  esl,  cujus  eonsiituiioae  quocumqoa 
tcmporis  obeunda  cst:  nec'quts(|uain  «lui  eain  perpeti 
dclrcctai,  ut  omiiino  eviictur,  scd  tantummodo  utdi^ 
feratur,  laberat  ^  llxc  autem  fcsiiiiantlbus  nobis  de 
prxdicta  quxstione  saiis  essc  uleumque  discussa  pro 
hac  quidcm  parle  visa  sunt. 

Nunc  jam  quid  Spiritus  Domini ,  sivo  per  nescici»- 
tcm  Jeplite  sive  pcr  scientcm ,  sive  pcr  ejus  im|vu 

»  Qux sequuntur,  scHiceC,  hg»  mdem  feUmiaMn,  eic 
usque  ad  mmcjam^ absunt  allss.  vatioauis  et  c  * '     ' 


.r-^ui,^ 


817 


.L1B£R  S£PT1MU& 


SI8 


deiKiam  sivo  per  obf  dicnliam ,  sive  pcr  oflcnsioncm 
ftive  pcr  ridom,  iii  hnc  re  gcsia  pracfiguraveril ,  qaan- 
lum  Deiisadjiival,  rc(iuiramus,breviiei'quependamus. 
Adinonel  ciilin  iios  ei  urgei  quodam  modo  isle  sancia- 
rum  Scripiuraf  um  locus  cogiiare  qucmdam  poteiilem 
Tirlule.  Talis  eniin  dicitur  Jcplilc,  quod  nomeu  intcr 
prelatur  Aperioiis.  Doniiiius  autcm  Clirisius,  sicut  in* 
dicat  Evaiigeliiim  discipulis  suis  aperuU  sennm^  vU  m- 
teUigerent  Scripturas  (Luc.  xiiv,  45,  27).  Hunc  Jcplild 
fratrcs  ejiis  rcprobaveruui,  et  de  paterna  domo  expu- 
lcnint,  objicientes  ei  quod  esset  flliiis  fornicariu;, 
tanqaam  Ipsi  essentde  uxorc  legitima  nati.  Hoc  eiiam 
rgcnml  advcrsus  Dominum  principes  saccrdolum  ei 
Scribae  etPharisa:!,  qui  do  Legis  observatioiie  glo- 
riari  videbontur,  ianqoam  ille  solveret  Legem,  el  ideo 
veluti  non  csset  legitiinus  Alius.  Et  qiianquam  do 
saiicta  quidcni  Virgine  corpus  assunipscrat ,  qiiod 
fidelibus  noium  est ;  lamen  ejus  maier,  qiiaiitiim  ad 
gcntem  pertinet,  eliam  illa  Judaica  synagoga  dici  po- 
tesl.  Revolvat  (|ui  volueril  prophcticos  Libras,  et  vi- 
diuit  qiiotics  et  qiianu  verbi  scvcritalc  atque  iiutigiia- 
lionc  Diomini,  illa  gens  Velut  impudica  inulier  de  siiis 
fornicaiionibus  arguatur.  Utide  cst  etiam  illud  in  Itoe 
libro  recentissimum ,  vel  cum  post  ephtid  quod  fecit 
Gcdcon ,  omnis  Israel  legitur  fornicauis ,  vel  qiiod 
abicrunt  post  deos  gentium  quibus  cniiit  circunidati. 
Undein  illos  divitia  ira  commota  est,  ul  per  nnnos  dc- 
cem  el  octo  conlererenlur  a  fUiis  Aminou  {Judic.  viii» 
t7,  et  X,  G  8).  Scd  numquid  non  ex  eadem  gente 
Israel  eiiam  illi  nati  erani  tacerdoies,  el  Scribae,  et 
rii.irisaci,  quos  in  eis  dizimus  fiilsse  pnefignratos,  qui 
Jcplite,  taiiquam  isti  Dominum  Chrislum ,  veluli  noii 
icgilimum  filium  perseculi  cxpulcrunt?  Scd  ui  co  si- 
militudo  adumbraU  est,  quod  isti,  ut  dizi,  veluti  Le- 
gts  observatores ,  euin  «pii  contra  pncccpta  Lcgis  fa- 
ccre  videbalur,  tanquam  legituni  iion  legitimum,  jure 
sibi  visl  suni  ejecisise.  Secundum  lioc  enim  plebe  illa 
dicta  esl  fomicari,  quod  Legis  prxccpu  uon  servans, 
un(|oam  vuro  iion  cxhibcbai  fldem. 

8ie  auiem  scripiuin  est  de  Jephie,  Et  cretierunt  filii 
Mxoris^  et  ejecerunt  Jephu.  \erbum  quod  iMsiium  est, 
eretirunt^  significat  in  figiira,  pnevatueruni :  quod  in 
Judxit  impleium  esi,  qui  praevaluenmi  iufirmlUii 
Cbrisii ,  quia  ka  voliiii,  ui  ab  eis  quae  oportebat  pas- 
lione  pcrferret;  slcut  hoc  idem  significana  Jacob  pne- 
valuii  angdo,  cum  qiio  ut  idipsom  portendrrot  lucu- 
baiur  {Gen.  xxxn,  24-28).  Dixerunl  crgo  ad  J«*phte, 
Non  hoareditabit  in  domo  patrie  noflrt,  quoniam  fiUus. 
tHHlieris  fomicarm  tu.  Tanquani  dicerent  quod  Evan* 
gelium  loquitur,  Non  est  iste  liomo  a  Deo^  qui  sic  solmi 
§abktimn  (Joan.  ix,  16) :  se  autem  velut  jacUntes  ky* 
gittmos  fliios  Domino  dixenini,  Noe  ex  formcaiione 
non  tamus  nali ;  toiiim  palrem  habemns  Drum  (/d.  viii„ 
41).  &  fit^t  Jepkte  a  facie  fratrum  suorum^  et  habifa^ 
vk  in  terru  Tob.  Fugit^quoniam  se  quantus  essei  abs^ 
condii;  fuglt,  qiioniam  eos  ssevienies  latuit :  Sienim 
eoifnovissenl^  nmnquam  Dominum  glorias  crucifixisseni 
(1  Cor.  n,  8).  Fugit,  quonbm  morientis  infirmiuiem 
viderunt,  viriutem  autem  resurgeniii  noo  videront. 


HabiUvit  aiiieiii  in  terra  bona,  vel,  ut  cxprcssius  di- 
camus,opima.  Quod  enim  grnece  ^^7««*«,  lioc  latine 
opimum  dicitur  :  id  auiem  imeri>rctatur  Tob.  Ubi 
mihi  videtur  intclligenda  ejus  a  mortuis  rcsurreclio. 
Nam  qux  terra  magis  opiuia,  quam  terroiuim  cor- 
pus  excellentia  hnmorUlitaiis  et  incorruptionis  in- 
dutum  ? 

Quod  autem  dlcitur  de  Jephte,  quia  posteaquam  fb- 
giens  a  facie  fralnim  soorum  habiuvit  in  terra  Tob, 
eolligcbaniur  ad  eum  viri  lairoues,  ei  obambulalKiiii 
cum  ipso;  quanqunm  ct  ante  passionem  objecliim 
fuerii  Domino,  quod  cuin  piiblicanis  et  peccatorilNis 
manducaret,  quando  respondit»  non  esse  necessariunv 
sanis  medicum,  sed  aegrotis  {Matth.  ix,  11,  i%) ;  et 
inter  iniqaos  depuutug  esi  (ism.  Lni,  12),  quando 
inier  latrones  cnicifixos  est,  et  iinum  ex  eis  de  cnice 
iii  paradisum  transiulii  {Luc.  xxin,  53,  43)  :  Umen 
posieaquam  resurrcxit^  et  esse  coppil,  sccumlum  id 
quod  supra  exposuimus,  in  terra  Tub,  collecii  suht 
ad  illum  scelerati  homines  propier  rcniissionein  |)cc« 
catorum  ;  qui  cum  illo  ambulabant,  qiiia  st  ciindum 
ejiis  praecepU  vlvebQni.  Nc(|ue  hoc  ficri  desinlt  osqiio 
nunc,  ci  deinceps,  quousque  ad  eum  confiigiuiit  inali, 
ut  jusiificei  impios  qui  ad  cum  converiuntur,  eidi- 
sciinl  iiiiqui  vias  ejus  {Psnl.  l,  15). 

Jam  illud,  quod  hi  qui  abjeceraiit  Jephie  (erat  einm 
Galaadites),  conversi  &unl  ad  eum,  ci  q«i:i*sivcnuu 
eum,  per  qiiem  lib^rarentur  ab  inimicit  suis ;  quam 
elara  praefiguraiione  significat,  quod  lii  qui  abjfccrunl 
Christum,  ad  eum  rursus  conversi,  In  illo  reperiiini 
talutem !  sive  illi  inleHiganiur  quos  Petrus  apostolus 
cum  de  ipso  scelcre  arguisset,  sicut  in  Actibus  Apo- 
tiolorum  legitur,  ct  bortaius  esset  ut  ad  eum  conver- 
tcrentur,  quem  fuerant  persccuti,  conipu:tcti  snnt 
cordc,  ei  ab  illo  quem  a  se  alienaverant,  desiderave- 
runi  salutem  (quid  esi  autcin  liberari  ab  inimicis,  nisi 
a  peccaiis  ?  sicenim  illis  aii,  Agite  peenitentiam^  et  bapii" 
%eiur  unusquisque  veslrum  in  nomine  Domini  Jfsu  Christi; 
et  remittentur  vobis  peccata  vestra  {Acl.  11, 82*58) :  sive 
illa  poiius  signiflceior,  qiVB  in  fine  speratur  voeaiio 
gcniis  Israel.  Magis  quippe  ipsa  videiur  apparere  m 
eo  quod  dicitur,  Et  factum  esi  post  dtea  :  quod  uliqua 
post  tempos  signiacat ;  ct  per  hoc  iusinuai  non  illud. 
inieHigendnm  quod  recenii  Domini  passione  ett,  scd 
quod  postea  futurum  ett.  Qno  vidctiir  eliam  id  perii- 
nere,  quod  seniores  Galaad  venemni  ad  Jephte,  ut  per 
aeUtem  senilem  posteriora  et  novistima  tcmpora  ao- 
eipienda  sint.  Inierpreutur  autem  Galaad  Abjiciens , 
sive  Revelaiio.  Quorum  utrumque  satit  apte  buic  rei 
eongmii;  quia  primo  Dominum  Cliristum  abjecerunt, 
eisqne  pottea  revelabiiur. 

Quod  vero  eonira  fitiot  Ammon  dux  qoaerebator 
Jephie,  qnibut  victls  liberareniur,  qoi  eo  diice  adver- 
lut  illot  bellare  cnpiebani,  qooniam  inierpreUtnr 
Ammon  Fifius  popuU  mei,  sive  Populus  rooerorit ; 
profecto  aut  ilU  significantur  inimici,  qui  ex  ipsagente 
perseveraniesin  infidcliiate  praMiicti  suni;  auiomnino 
omncs  gehenn»  prtedettinati,  ubi  erii  eit  fleiut  et 
ttrktor  denUum  IMtktth.  iiy,  50),  Unquam  popult 


QUiESTIONUM  S.  AUGUSTlfn  IN  HEPTATEUCHUM  LIBER  SEPnXUS. 


815 

rum  non  folet  dici,  nisi  cum  flt  sacriAclum.  Dcnique 
et  ilie  iu  respondil ,  Si  vim  ficerii  miTii,  non  mandH- 
eabo  de  panibus  luis ;  ubi  oslendit  sc  Tuissc  ad  epulas 
i.ivitaium.  Deiiulu  addidit ,  Et  si  ficeris  holocaustum , 
Domino  offeres  illud.  Utiquo  idco  dixit ,  Si  feceris  ho- 
locaustum^  quia  ille  dixcrat,  Faciamns  in  conspcctu 
iuo  hcedum  caprarum.  Nun  aulom  omnc  sncTilicium 
holocaustum  eral ;  nam  dc  holoc:iuslo  non  mandiica- 
batur ,  quia  loUim  inccudobamr ,  et  idco  vocabaiur 
holocaustum.  Sed  angelus  cUam  non  manducatunis, 
holocausium  potius  (ieri  admonuit ,  non  tamen  sibi , 
scd  Doniiiio  :  proptcr  hoc  maxinie,  quia  gens  Lirael 
illo  tempore  consueverat,  quibuslibet  diis  ralsis  sacri- 
ficare;  unde  et  tunc  oflrendcrat  Dcum ,  ut  traderetur 
ininiicjs  por  quadraginta  innos. 

LIV.  [Ib.xni,  IG  23.]  Quid  sibi  vult,  quod  poslea- 
quam  manirestaius  cst  Manue  ct  uxori  cjus  angclus , 
qui  cum  cis  loqucbatiir ,  dixit  ideni  Manue  uxori  sux, 
Morle  moriemur^  quoniam  Deum  vidimus;  ox  illa  ficili- 
cet  Legis  scnlcntia ,  ubi  scriplum  ost ,  Semo  potest 
faeiem  meam  videre  et  vivere  (Exod,  xx\iii,  20)  ?  Opi- 
nabanlur  ergo  ut  liomincs  ,  Dcum  se  vidissc ,  liinlo 
uliqiie  niiraculo  f:uio  ,  quod  in  igni  sacrificii  sictit , 
qui  eum  illis  priusquasi  honio  loquebatur.  Scd  Dcuni 
in  angelo,  an  Dcuin  ipsuin  angelum  appell  ibiuil  ?  Sic 
enim  scriplum  est  :  El  sumpsit  lianue  hadnm  capra- 
fum^  ei  iccri/inuiit;  et  ottulii  super  pelram  Domino 
miraHlia  faeienli ;  et  Munue  et  uxor  ejus  eispectnbqnL 
Ki  faetum  e$i  dum  asceuderei  fiumma  desuper  aliare  ad 
ecsimm^  ei  aseendH  angelus  Domim  in  fiamma.  Ei  Ma- 
nue  vaorque  iltiuM  exspeelabani ;  ei  cecidcrunt  super 
faciem  tuam  tuper  terram,  Ei  non  apposuil  ullra  ange- 
ius  Pomim  apparere  ad  Manue  ei  ad  uxorem  ejus,  Tunc 
cognovil  Manue  quoniam  angelus  Domini  esl ;  ei  dixii 
Maime  ad  uxorem  suam ,  Morle  moriemur ,  quoniam 
Deum  vidimus.  Iii  his  ergo  vcrbis  quia  non  dixit,  Morte 
moriemur,  quoniam  angelum  Domiiii  vidimus ,  scd , 
Deiim  vtdtmniy  oritur  quxstto,  utnim  in  angelo  intd- 
ligcbant  Deum,  an  curodem  angelum  Deum  vocabaiit. 
Illudenim  tertium,  quod  Deum  puiaverant  qui  crat  an- 
gelus,  dici  non  potcst,  apertissime  dicenie  Sci  ipiura, 
Tarnc  cognovii  Manue  quoniam  angelus  Donnni  esi.  Scd 
Hiide  metuebftt  mortem  ?  Noii  enim  Scriplura  in  Exodo 
dixerat,  Nemo  videt  raciem  angeli ,  ct  vivet,  sed ,  /a- 
eiem  meam  dixit,  cum  Dcus  loqueretur.  An  et  in  hoc 
ipso  quod  in  angeli  pnesentia  Deiim  cognoverat  Manue, 
ita  perturbatus  est,  ut  mortem  tiinerel  ?  Quod  auiem 
ilii  UKor  sua  respoodit,  Si  veliei  Dominus  moriificare 
nof ,  non  aceepissei  de  numu  nostra  hftioeautloma  ei  sa- 
eriliaum^  nee  iiiumnassel  nos  ornnia  hetc ;  sed  nee  uudita 
feeissei  nobis  hwc  :  utrum  ipsam  angelum  credideninl 
accepisse  sacriGdum ,  quia  viderunt  eum  in  altaris 
(lamma  stetisse  7  an  per  hoc  intellcxerunt  accepisso 
Dominum ,  quia  boc  fecit  angelus ,  ut  se  ostenderet 
•lil^lMm  ?  Qtiodtibet  autem  horum  sit,  jam  tamen  aa- 


m 


gclus  dixerat,  Siautem  faeis  koioeemstum^  Dihnino  o/'<. 
fer  iltud;  hoc  est,  non  mihi,  ted  Domino.  Quod  ergt 
stclit  aiigelus  in  altaris  flamina,  magis  tigiiiflcasse  iih 
lclligeiidiis  e>i  illum  magni  consilii  Angdum  iii  ronitf- 
scrvi  (Isai.  ix  ,  6) ,  lioc  est,  in  homine  quein  siisoc- 
ptunis  enit,  noii  aoccplurum  sacrifidum;  sod  ipsuni 
sacriririiiin  futuniin. 

LV.  [Ib.  IV,  8, 15.]  Quid  est  quod  dictum  esf,  qituil 
percussil  alienigenas  Samson  libiam  euper  femur  f  Quis 
eniin  habct  libiam  supcr  Tcmur »  ciim  tibia  deorsum 
versus  non  sit,  nisi  a  genu  usque  ad  talimi  ?  Deiiide 
•i  locum  cori^^rw  signiflcaret,  uhi  eos  folneravit, 
nomquidnam  oinnos  quos  percussit ,  in  uno  oorporis 
loeo  fuerant  vulnerati  ?  Quod  si  esset  crcdibilc ,  pos* 
lemus  forsitan  suspicarl  eum  pugmsie  libia  alieujoi 
aniniaiis  tanquam  fuste ,  ei  ea  iilos  supcr  feuiur  per- 
ctississe  :  sicut  de  ilio  scriptiim  est ,  qaod  maxlUa 
asini  milie  occiderit.  Sed  neque  iilud,  ut  disi ,  credi- 
bile  cst,  quod  pugnans  unum  tantum  locum  observa- 
vcrit  ubi  eos  pcrcuieret :  et  non  ait  Scriptura,  Per- 
ciissit  eos  tibia  super  femur,  sed  iiHam  mtper  femur. 
Nimirum  ergo  inusiiaia  locutio  facit  obscuritatcm.  Ila 
enim  dictum  est,  ac  si  diceretiir,  Percussit  eoi  valde 
mirabilitcr,  id  est,  ut  admintndo  stupciiles  ilbiam  so- 
pcr  fcmur  ponercnt ;  libiam  scilicet  uiiius  pedli  so- 
pcr  femur  allcrius,  sicut  solcnt  sederc ,  qui  mirando 
•tupcnt.  Tanqnam  si  diceretur,  rcroussit  cot  i 
ad  maxillam ;  id  est,  unta  caedc,  ut  mnnnm  ad  i 
lam ;  tristi  admiratione  ponerent.  llu:  e  sensum  ila  ae 
habere  cliain  interpretatio  quo;  cst  ex  l.eliraco ,  satis 
edocct  nam  ita  legttur,  Pereutsnt  ees  ingenti  plofu^ila 
Mi  ttupenles  turam  femori  imponercnl.  Taie  esl  enfan , 
ac  si  diceret,  tibiam  femori  imponcreiil ;  quoiilam  itffa 
utique  retrorsus  cum  tibia  est. 

LYI.  [Ib.  XV ,  12.]  Quid  est  quod  alt  Samaou  firis 
Jmla  ,  Jwrate  nnhi  ne  inierficiatis  me  tot,  ei  imdi^m 
fis ,  ne  forte  occurralis  ht  me  vos  ?  Quam  locuHonem 
iia  nonnulli  iiiterpretaii  sunt ,  ne  forte  veniaiit  aim- 
sum  me  vos.  Sed  hoc  eum  ne  ab  his  fnterflceretar 
dixisse ,  illud  indicat,  quod  In  Rcgnonim  libro  scri* 
piuin  est,  juhente  Salomone  ut  homo  occldcreljry  el 
diccnle,  Vad^,  oeeurre  illi  (III  Reg.  n,  99).  Qnod  kleo 
non  intelligitur,  qiiia  non  est  consueludlnis  apud  bcs 
itn  dici.  Sic  enim  qiiod  militares  poteslates  dloHnl, 
Vade,  alleva  illum,  ci  signifiejit,  Occide  illnm,  quis 
intellignt,  nisi  qui  illius  lociitifmis  consneitidinem  ntH 
vit  ?  Soiet  et  vulgo  apud  nos  dici,  CompcndiaTil  illi  *; 
quod  est,  occidit  iiluni  :  et  hoc  nemo  intclilgit,  nsi 
qui  audire  consuevit.  Ilskc  est  eiiim  vis  geiieraUs 
omnium  loculionuin,  ot  quemadmodum  Ipe»  lln- 
guae,  nofi  imeHiganiur ,  nisi  audiendo  vel 
discantur, 


*  In  excusis  scribcbatur,  a 
ac  melioris  uots  Mss.,  ceimpe\ 


diaxil  iUt.  Ai  in  gterisqpi 


ts 


D£  SUBSEQUENTI  OPERE 

Vide  librum^^  cap.  13,  Rctractationum, M,co/.  635,  a  t^erbi^,  Liber  cujus  est  titulus,Anno« 
tationes  in  Job,  usque  ad  verba^  Ei  super  terram.  M 

iEtatem  sobMiqueatis  opusculi  noa  hic  stgnificavit  Augu^Dus,  nisl  ipsa  RetracuUoDum  scrie,  in  qua  locum  illi  oi  ascuto 
niediuin  tribuit  intcr  lihros  circiier  annum  400  elaboratos,  reccnsuitqne  illud  aliquando  ante  opus  quod  conlra  Pctiliaui 
liuerasy  Anastasio  in  Romana  catbedra  sedente,  ex  Ub.  2,  c.  51,  adeoque  ooa  serius  anno  402  couscriptum  f\iit. 


S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPFOIIENSIS  EPISGOPI 

ANl^OTATIONUM  Il^  JOB 


[JoB  eajh  1.]  £l  9p€ra  nuigm  erani  ei  iuper  terram : 
quia  operabatur  de  ipsis  operibus.  Fadebant  contnvium 
fjiMtidie «  donec  eomm  nwnerue  impleretur.  Signiim  est 
f  haritalis.  El  offerebat  pro  eii  ticHmoi ,  ieeundum  eo- 
mm  numerum.  Intelligcndum ,  u\m  esse  peculiarcs 
confessiones ,  quasi  singulns  viciimas ;  aliud  vero  sa- 
eriOcium  pro  ofnnium  et  pro  omnibiis  peccatis » quod 
Mgiiificat  dicens  *•  :  Ne  forte  peeeaterinl  /UH  m#i,  el 
maiedixerint  Beo  m  cordibui  euii.  Beneaddilur,  Ne 
farte ;  quia  in  corde  eos  malediiisse  suspicabaiur.  Et 
oeco  uenerunl  AngeU  Dei ,  ut  itarent  coram  JDeo.  AiTeciio 
animae  ad  veriiatem  non  poiuit  aliier  narrari ,  nisi 
lemponiliter  el  localiior  quodam  modo  dksereiur.  Et 
venit  etptidem  diabolui  cum  eii.  Utrum  quia  uon  po- 
Init  y  nisi  per  eos  audire ,  dictuin  est ,  cum  eit>  Et  di- 
«tl  Dotkinui  diabob  :  Unde  ades  f  Collatio  prxieHtoc 
actioiiis  cum  co,  unde  permiuitur  aliquid  deinceps 
agere ,  responsio  ad  inierrogationem  est :  ipsa  vero 
inierrogatio  vis  divioa  est ,  in  qua  non  permitiiiur 
agcrc  quod  libet.  /n  cogitationibut  etnm  tmpit  intene» 
guiio  erit  {Sap.  i ,  9) ,  ad  manifestandum  eum  nobis. 
Sed  miue  manum  tuam ,  et  tange  omnia  quat  Imbet ;  da 
poU^stalem.  Niii  ta  fadem  tuam  benedixerU  tibu  Pen* 
dens  locutip,  id  est,  Si  non  tibi  in  faciem  benedket 
Uctis  rebus  suis ,  qiMsi  subaudiretur ,  qujd  jubes?  £i 
diteeidt  diabobte  a  facie  Dondni :  a  coBSullatione  ad 
nctlonem.  Et  wenerunt  lioitei  et  ceperunteoe.  Seeundam 
illud,  Qhj  niiM  operatur  in  fiiiii  ttiffidentia  {Ephei.  ii,  S), 
eiiam  islos  excilavit.  Notandum  aulem  qiioroodo  in 
bomluibus  babuerit  potesiaiem ,  ei  in  elemenlis ,  sed 
lamen  datam  a  Deo.  Nudm  exU  de  mtero  mairii  mea. 


Noinndiim  quam  consobtorio '  loqaatur ,  quamvis  se- 
cundum  consuetudiiiem  luciom  recerlt. 

[Ib.  n.]Ecce  trado  Uium  tlbi;  tantum  aninwmejui 
cuetodi  :  ne  viiam  eripere  posse  praesameret.  Et  tuttt 
iibi  ieitam ,  ut  raderet  ianiem.  Per  passionem  Domiiii 
significai  radi  peocata  coufiientium. 

[Ib.  111.]  Etnoxinqua  dixeruni,  Conceptui  eH  komo. 
Aliquoe  superiores  potesiaies,  qiix  boc  scirepotue» 
runt.  Nox  iiUt  unt  tenebres  :  ne  paliatur  jam  quse  pa»- 
siis  csi.  Hox  illa  eint  tenebrte;  id  est,  sit  oUivioni. 
Neque  requirat  eam  Dominui  desuper.  Non  reparetur 
pcr  immortaliialcm ;  .id  est,  pereai  moruliias.  7Vee 
veniat  in  eam  iumen  :  lameii  mcnioria'.  Sed  excipiant 
Uiam  tenebrte  et  umbra  morUi  :  viia  isti,  qux  umbra  esl 
futune  pcenx ;  ut  sit  sensus,  Jusliis  qui  lumcn  est , 
non  eam  vidcat ,  scd  tenebne ,  boc  esi  pcccatores  el 
camales  iribulationes  de  vita  ista.  Et  conturbent  eam^ 
quasi  amarUudmet  diei :  prxcepia  bon»  viiae,  vel  dies 
judicii ,  quibus  perturbaniur  carnales.  Et  noctem  UUim 
accipumt  tenebra  :  perpetu».  Non  tit  in  dicbut  anni : 
jusiis  spiritualibus  qui  sole  fruuntur,  el  oiajorcs  sunt. 
Sed  nox  iila  tU  doior  :  quia  doftorem  focit  diligeniibus 
se.  Neque  numerelur  in  diebut  men^um.  Justi  m  Ee- 
clesia  propter  luuam  tanquam  miiiorem  :  ad  quos  di* 
cllur ,  Et  ego ,  fratret ,  iuni  potui  vobit  ioqui  quati  tpt* 
rUualibut  (I  Cor.  iii ,  i) ;  ut  ipse  Fanlus  sit  de  diebus 
anni.  Sed  maiedicat  iiUim  maiedicent  iUi  diei  :  Domi- 
nus,  qui  maledicet  amantes  camalia.  Tenebreteant 
tidera  noctit  UUut :  eminenies  in  peccatis.  Permaneat^ 
et  in  lueem  non  uemat.  Quia  non  convertentur,  dieil 
per  propbeiiam '.  Qjuia  non  eoneiutit  portat  ventrit  «Mh 


ADiNKfino  vp,  «ufmcnaoiwTM. 

Reeensltns  fuit  bic  lilier  ad  Mss.  vidorins  bibliotbecae  duos,  Beglae  unum ,  MHvarrid  GoUegU  unum,  ad  Becoeosem  s| 
Ploriaccnsem,  ad  variautes  leclioaes  ez  ono  Ms.  Belgico  descriptas :  oecooo  ad  editiones  Am.  Er.  et  Lov. 

Comparatimus prceterea  eat  omnee  ediiionei  iniHo  Retr.  etConfess.»  1. 1,  meBionoifaf.    H. 

>  Sk  Ms.  Rcgius.  At  victorians  oodez ,  quod  tlgnilieat         ^  Duo  Mss.,  coftto(alorta. 
Deum.  Am.  Er.  et  duo  Mss.,  quod  tignificat  Donmum.  tov «  ("«liii,  per  prophetam.  At  Mss.,  per  proptieUam. 

qnod  tignificat  ante  Dondnum. 

(d)  scriptqs  cireiter  ao-  Chrisll  400. 


tl7  ANNOTATIONUM  IN 

trii  mett  :  (tiviiaieiii  lcrrciiain  ,  qiuini  signifirat  Rnliy- 
loii.  Cuncliiderrnlur  eiiim  porUc ,  si  iion  laud.irrtiir 
pt*craior  in  desidcriis  animx  su»  (Pm/.  ix,  2,  4). 
Qmre  enim  in  rnitre  non  obii  ?  anleqnam  eiiiinerem 
libi  per  aliqnam  actionein.  ConcepCus  enim  ad  spem 
perlinet.  Ex  uiero  exii,  et  non  protinui  fftrii?  Ilujus 
crgo  figura  iiitclligenda  e>t  in  liis  verbis,  qiii  iii  tilibns 
concupisccntiis  fucrat  invrlcratiis.  Et  uiquid  comtite- 
runi  mihi  genua  :  ut  ibi  confiniiarcr  ?  Quare  ubera 
iuxi  ?  doctriii.-e  nutriciites  ad  ncquiliain.  Sitnc  utiifue 
4€rmien$  quieicerem  :  inoriondo  huic  niundo.  Cum  re- 
pbu$  honoratii  terrce  :  iii  Kcclcsia.  Qui  gloriabmitur  in 
gladiii.  Undc  est ,  Et  gladium  ijnritui ,  quodeU  verbum 
Dei  (Ephe$,  vi,  17).  Aut  cum  principibu$,  quibu$  mul- 
tum  fu\t  auruni  :  sapicnti.i.  Qui  compleverunt  dowot 
$uat  argento  :  cloqiiio  Doniinl.  Aut  tanqnam  abortivum 
f^rolaptum  de  vulva  matrit :  ut  nunquaiti  cniinorct.  Aut 
tanquam  infmtct  qui  non  vidcrunt  tnccm  :  nd  iiobilila- 
lem  aliquain  non  pervencnint.  Ibi  inipii  deposuerunt 
fwrorem  sunm  :  \n  mortc  ab  lioc  mundu.  Ibi  requieve- 
funt  fatig'iti  corpore  :  aut  fatigati  cor|H)re  non  aiiiino, 
aut  fiiicni  corporalium  consecuti.  Non  audierunt  vocem 
exactoris.  Judex  tradet  te  etactori  (Luc.  x\\ ,  58) ,  inde 
est;  h( c esi  doniln  illis e^se |>eccit.) :  dc  iinpiisqnippe 
dicebat.  Pusiltus  et  magnus  ibi  est.  he  uno  iliciiiin  piito 
bene  intcllit;! ,  scciiiidiiin  illud  quod  qiti  si'  hnmituit  t 
ejoaltabilur  {Id.  xiv,  1 1 ).  Et  servus  non  timens  Dominuin 
9uum.  Slve  sccunduin  illud,  Yisnontimerepotestatem? 
Bonum  fuc  {Rom.  xiii,  r>) ;  sive  seciiinliiin  illiid  ,  Con" 
su.nmata  ditectio  foras  miitit  timorem  (I  Joan.  iv  ,18). 
Vtquid  enim  dntur  eis  qui  in  amaritudine  < uiir,  lnx  ?  pcc- 
catorum  lionor.  Et  vita  awmabus  qum  sunt  in  dolori^ 
bu$  ?  iii  doloruin  matcrin ,  lioc  cst  in  pcccatis.  Qtto? 
desiderunt  morutn ,  et  non  contingit  ittis  :  ndcptionom  * 
fructus  picc  ti.  Mors  viro  nquicsj  cujus  vitaalsconiiila 
e$i :  vcl  quia  coraiii  Deo  vel  quia  paiicis  iioin.  I>c  ca 
vero  jam  niorte  accipiendiim ,  pcr  quiin  iiioriiiiiir 
miindo.  In  illa  cniin  non  e>t  re  |iiies.  Conctnsit  enim 
beus  adversus  eum  :  iion  ciim  daiido  in  desidcria  cor- 
dis  siii.  Ante  escas  quippe  meas  gem-tus  adest :  nntc 
gatidinm  ciborum  Dci  tribulaliones  prxcedere.  Et  fleo 
eoarctatus  timore :  videns  quia  evitare  non  possnm  quac 
limui.  Timor  enim  quem  verebar ,  venit  mihi :  adversa 
qiKe  demisericordia  Dei  ad  correptioncm  fiunt.  Ncque 
m  paee,  neque  in  $ilentio,  neque  in  requie.  Falsn  eiiiin 
fuerunt ,  propter  qiine  limebat.  Venii  enim  imV/i  ira  ; 
vindicta,  sccundum  qiiain  justus  vix  salvus  fit  (I  Petr. 
!▼,  i8). 

[Ib.  IV.]  Yerbn  Elipliaz.  Pondu$  autem  verborum  tuo- 
rum  quie  suuincbit  ?  llic  ergo  dicit  se  cogi  ad  lo.|uen- 
dum  ,  quia  non  sustinet  dicia  cjus.  Nonne  timor  tuus 
slultus  est  ?  Paratus  enim  ad  lia*c  esse  debueMs,  si  nliis 
veraclter  siiadcbas,  Nec  kilia  beiie  tunuisti ;  cuin  dicc- 
rcs,  Timor  enim  Jjuem  verebar,  venit  mihi  {Job  iii,  ^ii). 
Ei  ipe$  tua  et  simpticitas  vitce  tuas  quasi  stuliitia  :  qu.i 
ista  bona  putaiilur.  Fremitus  Lonii  et  vox  tccencc :  ipse 
diabolus,  et  supcrbiae  civitns ,  qiix  sxpe  ciiani  behliie 
wore a  Propbctis  ponitur.  El  gaudium  draconnm cxslin' 

*  in  ediiis,  adoptioncm.  In  Mas.,  aacpiicnem. 


JOB,  S.  AUGUSTINI  m 

etum  esl :  superborum  e(  insidiosoruiD.  Mi^nmeoteim 
ptriit ,  eo  quod  non  haberet  eicam,  Qiiin  in  novissimo 
non  erunt,  quos  indiiccns  cnmedat.  Scparabnntureiii:» 
pii  ab  impiis.  ilic  aulem  errat,  quod  ca  qux  de  dlv 
bolo  aiidierat  prophetaia ,  de  Job  intelligcbai.  Ilyr- 
micoleon  vcro  accipicndus  est ,  vcl  quia  ulnimque  in 
eo  est ,  ciini  cl  rnpit  et  occulte  perscquitur  fmroenb , 
qiij^  siihlato  ocnlo  (;iclt  non  gcrminarc;  vd  qnia  avaris 
et  iii  lerra  llios:iurizanlibus  dominatiir ;  vcl  qnia  jusioi 
perstMiuiiiir ,  quasi  formicas  pneparantes  sibi  e&cas 
tTNtite  ad  biemcm,  qiiibus  non  pascetur ,  cuin  lioni  ab 
ini|>iis  furrint  scp:irali.  El  catuli  leonum  dMii  sum  ek 
invicein.  Conspiratio  principum  civitalisilliusdisbipau 
est ,  qui  iiali  sunt  de  illa  socieUtis  civilate  ct  diabolo ; 
vi-l  qiiia  se  invicein  vastaverunt.  Indccst,  Exsurgeigens 
cuiiira f/.vif«iii *  ( Marc. xiii ,  8). iViAi/ Aondii libl aecidisset: 
vel  i.la  daninn  et  oibiias  ct  plagn  vuliieris;  vcl  tcnou 
peiietrnieldolor  nniiiii,  qtiia  et  te  consolareris,  sialiis 
ex  rorde  dixiNses ,  yumquid  non  eapit  aurit  mea  ab  eo 
mugnilica  ?  Quia  ista  quu*  dicit,  ex  revclntionc  se  didt 
dicere.  Et  spiritus  in  faciem  mihi  occurrit.  Quasi  Oatum 
sensissc  vult  inlelligi  :  nam  negat  in  conscquentibas 
ftiissc  figuram.  Reminiscendum  iu  etiam  Spiritiim  iii 
A|»oslolos  dcsccndisse.  Quid  enlm?  numquid  homoco- 
rum  Domino  mundui  erit?  Aul  hj'c  andissc  so  dicit; 
aut  dicit  ideo  sc  borruisse ,  quia  uenio  iniiii<liis cor.oi 
Doiiiino ;  aut  ideo  sic  vidissc,  quia  nemu  cnram  Deo 
iia  miindus  est  *,  ut  Dcum  ut  est  videat.  Ilodo  nMinilns 
scciindiim  1'crfcclioiicin  accipiendus,  ut  quod  superioii 
no^:\i  iiiuiidnin  lioniinem  perirc ,  sccundum  queind.iiii 
moiliiiii  inlcliigninus.  Si  contra  tervoi  iuoi  non  credit. 
Qiiod  evenit  cuni  dicerct  Klins ,  Domine ,  Prophetas 
tuos  ocriderunt  :  ct  dicit  illi,  Retiqui.mihi  icptem  mUHa 
virorum  (III  Reg.  xix,  ii,  18).  Non  eiiim  inde  sc»ptem 
iiiiHia  vinmim  jnm  munda  erant.  Nam  angeli  dicti 
siiiit  et  Proplieto!.  Et  advenui  Angeloi  iuos  pravnm 
quid  repertt.  Vel  qiiod  adversus  eos  dicitur ,  vel  qnn^ 
ipsi  diciint.  Iloc  taincn  pok^st  ctiam  dc  vcris  AngeKs 
accipi.  Ihbilantei  autem  domos  luteas  :  qiioriiiii  coiivit. 
satio  noii  est  in  coclis.  Percussit  ittos  ianquam  tinca. 
Atit  aliqtin  coiruptio  pcrcussit  eos  tanquam  tiiica,  aat 
Dcus  cos  pcrcussit :  vcl  linc  tinea  ,  vcl  siciil  pcrciirit 
tiiiea,  hoc  est ,  lalenter  intrinsccus  corrupiionc  nbeis 
ipsis  exortn  pcr  concupisccntias  carnales ,  hoc  cst  ba- 
bilatioiic  in  tloinibus  lutcis.  Et  a  mane  usque  ad  reipe* 
ram  uttra  non  iwd.  Aut  ultra  sa^culum  hoc  non  sniif , 
aut  a  prospcris  rebus  nsi|uc  ad  tribirationem  :  pcenani 
eoim  consccuti  sunt.  Eo  quod  non  pouent  iibi  ipni  m^ 
venire,  pcrierunt :  cum  in  se  liabent  spcm.  Intefmvnt^ 
quia  non  habebant  iapietuiam  :  non  in  sc  .«pcrandi  K 

[Ib.  V.]  Itivoca  autem,  ii  quii  tibi  reipondeat,  lllb 
cniiii  rc«pondetur,  qni  muiidi  suiit  corain  Deo.  Etemm 
ituttum  perimit  ira  :  iiidignatio,  qua  qiiis(|iu3  angilur, 
tanquam  iniquesibi  aliquid  acciderit,  duni  non  cogi- 
lat  usque  adco  se  iminimdiim  esse  corain  Dih),  ut  i:i. 

«  Am.  Fr.  cl  i  leriqiic  Mss.r  Exsurget  gem  supra  vet  contn 
gentem.  Evaiigelium  in  grieeo,  clhnos  epi  ethnos. 

*  m  excusis  excideraiu  istba?c  verba,  aut  idco  sie  rJi/iW, 
quia  nemo  coram  Deo  ila  nuouius  cst :  cius  huc  revocaiuiic 
cx  Mss.  Floriacotisi  et  Bocceiuii. 

*  ix,  l-igil,  syeramto.  .M. 


m  LIBER 

vocaiiii  non  Acgeli  respondcrc ,  aat  se  deinonstrare 
digiiaii  siiit.  Qui  ciiim  boc  nun  cogilat,  stullus  est,  ct 
im  irraiionnbiii  iiileriinilur.  Aul  idcirco  Angelos  non 
audire»  noii  videre  potcst  stuUus,  quia  ira  inlercinplus 
^st ,  cl  a  zelo  occisus.  Errantem  autem  ocddii  zelwi : 
ad  iDrtlandiim   pccciilorcs.  Ego  aulem  vidi  stulios, 
radicem  mittenlci,  Stultos  iiunc  inipios  accipleiiduin,  ut 
e  contrario  sapientia  bomiiiis  pietas  sit,  sicut  iii  con- 
sequeniibus  dicilur.  Et  conieraiitur  iuper  januai  in- 
firmorum  :  bumilium,  cum  reccpti  fueriiit  in  cubi- 
(Tulum  a  sponso ,  et  slulli  foris  rciuaiiseriiit  {Maitk. 
xxv)?  Quw  enim  illi  congregaverunt,  ju$ti  conudeni,  Et 
de  Judxis  poiest  intclligi,  congregantibus  propUclias, 
quas  Geniilcs  polius  coiiiedcnint ;  ct  dc  bis  qui  fa- 
cienles  coincduiit  qu;c  alii  prxcipiiinl  at  non  faciunt. 
Ipsi  vcro  de  mali$  non  liberabuntur :  quamvis  praedicent 
uon  csse  facicnda.  Exhauriatur  fortitudo  eorum  :  qua 
superbiuiit  adversns  infirmos.  Exbaiiriatur  autem,  ut 
j:im  incipial  laborarc.  Non  enim  prodiei  de  ierra  /a- 
bor  :  id  est  de  crcatura  non  conqneraniar,  sed  de  se. 
Sed  liomo  in  labore  nascitur.  Sccunduin  id  dictum  cst, 
nauilur^  sccundum  quod  in  laboriosam  vilam  ex 
quict:i  quisquc  convcrlitur.  Pt<//t  aulem  vulturis  aitiS' 
sime  voHtani.  Yullur  bciie  iiitclligitur  Dominiis,  quia 
altiludiuc  propbetix  vidit  mortalitaieai  nostram',  qiia 
dcsccndens  pasceretur,  convertcns  nos  in  corpiis 
suniu.  Pulli  crgo  vulturis ,  iilii  sponsi  dicli  sunt :  al- 
tissimc  autcm  voliuintcs,  convcrsationem  in  coelis 
habentcs  (Philipp.  ui ,  20) ,  ut  a  laborc  libcrentur  in 
quo  boino  nascilur.  Secuti  suiit  quippe  vocem  di- 
cciitis ,  Venite  ad  me,  omncs  qui  labwaiis  (Matth. 
XI,  i8).  Possunt  et  pulli  vulturis  in  malo  intelligi 
aeriap  potestates,  qu»  mortibus,  boc  est  peccatis, 
pnscantur.  Quoniam  liujusmodi  pnEvaricatores  angcli 
non  suiit  pcrducti  ad  bumililatcm  mortalitatis  mullum 
laboriosain ,  io  qua  bonio  nascilur,  valde  illi  supcr- 
biuiil,  boc  cst  altissime  volitaiit.  Qui  dat  pluviam  super 
facicm  lerrcB  :  tanquam  confilCntibus  faciat  miscri- 
cordiam.  Vi  non  faciat  manus  eorum  veriiatem,  Non  fa- 
ciant  quod  promittunt,  niiuantcs  dominari  infirmis. 
In  die  occurrenl  Hlis  ienebrce  :  ut  Juda.MS,  qui  Domi- 
nuni  non  cognoveruntquisesMt.  Aut  iawiuam  innoele 
palpabuiii  in  meridie :  sicut  videnles  sfgna,  tamon  du- 
bit:int  diccntes  ,  Prop/ieta  esi;  alii ,  Scducii  populum 
(Joan.  vii,  40  12) :  quando  nec  ad  luccrnam  videre 
\oiucruiit«  Ei  pereani  in  beUo :  in  tentaiionibus.  Ei 
egrediaiur  de  manu  poieniis  mfirmut  ;  diaboii.   Sii 
auiem  infirmo  spes.  lUi  enim  fortca  rein  bic  quxrunt. 
Beaius  autem  wr  tptem  arguii  Dominus,  fn  boc  eniin 
errat,  quia  videtur  sibi  Job  ^ ,  quia  iuiquitatibus  suis 
LfC  patiatur,  cum  ex  boc  beatus  «it,  quia  in  bac  vita 
ciun  argiiitur,  babct  corrigendi  possibilitatem.  Ei  m 
sepiimo  uon  te  iangei  malum,  Sacraroentum  sabliaii. 
in  /aiii«  ie  iiberubii  a  morie.  Yerbo  eniro  alit ,  et  facit 
firnium  ad  tenlationes.  /it  praUo  vero  de  manu  ferri 
solvei  ie  :  de  potestate  vinculorum.  A  fiagello  lingwg 


'  ^icifss.  hiheoLE/MyetOtVideiursibiimdJobimam- 


UNUS.  §50 

abscondH  ie :  ne  sentias  contumelias ;  non  ne  (>atiaris  ^ 
Jnjustos  ei  iniquos  deridebis :  ut  sapieiitia  pcrdilioncm 
iniquorum  irridebit  (Prov.  i,  26).  Ei  feroces  bestias 
non  iimebis  :  id  esl ,  Jud^os  non  timcbis ;  quia  tibt 
Geiites  obaudicnt.  Qxc  autem  dc  Doniino  accipieiida 
sunt.  Eliphaz  hiccrral,  quia  puUt  de  Job  intelligendd, 
qtuc  ci  revclata  sunt,  ciim  totiim  Domino  competat. 
Quia  cum  lapidibus  t.gri  habebis  fxdas.  Lapidcs  agri , 
quia  in  Gentibus  nullu  ordiiiatio  Lcgis  fuit ,  ut  qiiasi 
dc  xdificto  lapidcs  esseiil.  Bckluv  enim  fercs  pacatm 
erunl  iibi.  Sive  dc  Jud;cia,  sivc  dc  Gentibus.  Deinde 
scies  quod  in  pacc  erii  domus  lua  :  id  cst,  EccU?sia.  Et 
fiiiiiui  ernnt  ianquam  omnis  herba  in  canipo  :  siiie  ari- 
dk.ite.  Et  venies  in  sepulcrum  ianqunm  frumentum  ma- 
iurum  :  pobt  passioiicin.  Ecce  hac  iia  exquisivimus.  Ilic 
auctoiitas  btijus  propbetiai  confirniatur.  rac  vero  scilo 
temelipsum ,  quid  egeris,  Non  enim  i^juste  haec  tibi 
Deus  perroisit  accidere. 

[Ib.  VI.}  Ycrba  }o\).[Sed  ui  videtur^  verba  suni  nuUa. 
Non  cnim  vcrba  Job  de  impaiieiitia  sunt  flagellorum, 
cum  significGnt  dolorcm ,  i:on  peculiarein  Job,  sed 
quem  babuil  de  oroni  gcncre  htimano.  Sagiiice  enim 
Domini  in  corpore  meo  suut.  Ycrb.i  Dei,  qnibus  anima 
transfigitur,  cuin  cogitur  ad  confessioncm.  Qnannii 
furor  bibit  snnguinem  meum.  Toliunt  eiihn  pcco^ituni. 
Cum  enim  incipio  loqui ,  stimulant  me.  Quod  eniin  lo- 
quor,  illx  cogunt.  Qwd  enim  ?  numquid  frusira  onager 
clanMbiif  nisiescam  requirens  ?  ulindo  famem  patiatur, 
quia  liber  rsse  voluit.  Aut  bos  mugiei ,  cum  habeat  in 
prwsepi  cibos?  As'iiocibarialaborel)Ovis  prxparanliir, 
sicut  Gcntibus  laborc  Prophctanim  et  Apostoloruin, 
qui  utique  Jud;ci  fiicrunt.  Itaque  hxc  vcrba  cibum 
desiderantis  suiit ,  id  est  auxilium,  non  impaticniis 
ad  dolorero.  Numquid  potesi  sine  saie  edi  panis  ?  Quasi 
ei  dicerctur,  Ciir  sic  ea  pcrfiguras  dicis?  respondel, 
quia  si  ex  pcrsoiia  sua  ca  diccret ,  iiisu!sa  essent.  Aui 
csi  sapor  in  sermonibus  vanis  ?  Yaiios  scrmones  horiu- 
nuro  dicit ;  quia  panis  verba  Dei  sunt,  sed  panis  c(b- 
lestis.  Sic  nee  anioui  mea  potesi  eessare.  Qiiomodo  non 
potest  sine  sale  cdi  panis,  sic  nunc  ministerium  pra^ 
beo  verbo  Dei ;  propicr  illud  ,  Quomodo  audieni  sine 
prcedicanie  (Rom.  x,  14)?  Fetidas  enim  escas  meas  W- 
deo  sicui  est  odor  leonis.  Nam  verba  roea  fetida  simt 
sicut  leo  :  vcl  proptcr  supcrbiam,  per  quam  jactantes 
.putent;  vel  proptcr  quod  amplexantcs  carnalia,  fe- 
torem  lconis  liabcnt,  qui  propriis  verbis  gaudent. 
Quod  si  detf  ei  *  veniai  poslulaiio  mea,  Postulationcm 
dicit,  rem  quaro  petebat.  Et  spem  meam  det  Dominus 
Sic  eiiiro  coiifidens  ob  spem  post  tribulationcni  ven- 
turae  consolationis ,  opportune  tcniaiur.  Bene  autero 
spero  dicit ;  quia  ciim  res  vcnerit ,  jam  tentatio  non 
erit  necessaria,  Sii  mihi  civiias  sepnlcrum.  snper  eujus 
muros  saiiebam.  Socictatero  illaro  Babylonias  vult  sibt 
scpiiknim  :  non  ut  eum  obruat»  sed  ut  sciat  quia 
roortuos  tegit  quioumque  in  illa  fucrint,  de  cujus  tan- 
quam  firmaroento  ct  rounimino  supcrbiebat.  Non 

<  Fxliti:  Konne  patieris  iitfustosM.  ?  At  ll88.,fionw  paiia 
ru  ?  if^uuos,  eic 

>  Rditi  cum  vulgau  :  Quisdei  ui  ?  At  Mss.:  Quod  sideii^ 
Apud  LXX,  »  miTi  ffet  «f . 


m 


ANNOIATIONUM  IN 


parcam.  Hion  «iitm  mentUmt  sum  :  terba  tunt  taneta 
Utt  tiitfi.  Qiiia  nou  alia  diiil  qusim  auditil  a  Deo.  Id 
e8t  dc  liomiiie  generalilcr  proplieiamis,  quia  auxilio 
liidipel  iri  confcssione.  Qua  ettenim  virtut  mea,  ultuffe- 
rtim?  Quod  significubal  vuhuis  cjuii.  Aut  quod  tetnput 
weum,  ut  tuttineat  anima  mea  t  Quia  iniuiiuenlc  niorlo 
lcrrenlur  liomincs,  ul  converlanlur,  cl  ouifileanlur 
Deo  putredinem  peccaiorum ,  cujiis  coiisideniiione  se 
dicil  cogi  ad  conressionem.  Numquid  virtut  lapidum 
virtut  meaf  Duros  et*  impenelrabilcs jaculis  verborum 
Deiy  qui  non  movetitur  ad  confllendum.  Aut  non  in 
ipto  confidebam^  cum  mifn  bene  ettet  :  id  est,  cuin 
essom  immortalis  ad  imaginera  Dei.  Scd  adJHtorinm 
a  me  recettit.  Factus  morlalis  voleiis  iii  nie  coiilidere. 
Et  vititatio  Domim  me  detpexit.  Secundum  qtiod  di- 
ctum  est,  Aut  filiut  hominit^  quoniam  visitat  eum 
(Ptai,  viii,  5).  Propinqui  mei  non  retpexeruni  me. 
•  Ilorrui  Angelis.  Tanquam  torrent  deficient,  lliseri- 
cordia  eniin  aliquaiido  iiiundavii  me ;  et  siccavi ,  ct 
nou  fiii  iiiihi  fons.  Aul  tfcut  fittctut  trantiarunt  me  : 
lanqnam  sint  ctmsolaliones  potus.  Qui  me  metuebant^ 
nnnc  irruerunt  tuper  me  :  diubolus  cum  aiigelis  snis. 
Periit  et  extul  de  domo  mea  factut  tum  ;  »ut  de  liabita- 
iioue  ca^lHBii,  aut  dc  coiiscieiitia.  Idcirco  foras  extra 
domum  suain  sedelKit.  Viat  Thenuinorum  vidctc,  temi" 
tat  Sabasorum  intuemiui,  Illos  &iguinc:it,  qui  iii  teinpo- 
ralibusconlidunty  de  quibus  se,  id  est,  homiiiemquem 
signiflcat,  dicit  non  pracsumere.  Nunc  autem  et  vot 
intnrrexittit  in  me  tine  mitericordia  :  piilaiites  beati- 
ludinem  ii<»iiiinum ,  si  carnalibus  abundcnl.  Quia  in- 
sullabaiit,  potius  qiiam  compatiebanlur.  Sed  lidentet 
vulnut  meum^  timcle,  liilcllijjcnles  qiiid  signinctt,  ti- 
meie  Tuturas  peenas.  Quid  enim  ?  nwmjuid  aliquid  vot 
petii?  aut  fortitudine  vettra  indigco?  Quia  coram  eo 
infirmus  esi,  qui  eum  polost  salvare.  Docete  me,  ei 
ego  obmutetcam.  Idrirco  euim  paticntes  debucrunt  esse 
ad  doclrinam  ejiis,  quia  ipsi  eiim  docere  noii  po« 
tcrnnt.  Sed^  ul  tideo ,  pnrra  veri  honmit  verba  diciiit, 
Eiini  dicit  verum  boniinem  ,  qui  personam  signiflcat 
agentis  poDnilenliam ,  convorsione  ad  Deum ,  ciyus 
parva  verba  dicebant.  Non  enim  a  vobit  auxiiium  peto. 
Verus  enim  boino  a  Dco  petil  aiixilium.  llle  enim 
vcrus  esl  qui  confitetur.  Uiidc  est,  Qui  facit  veritaiem^ 
venit  ad  lucem  {Joan.  iii,  Stt).  Neque  enim  clocutio'' 
nem  tennonit  vettri  tutlinebo,  Dei  enim  se  locutionero 
dixil  suslinere,  qua  inslruaiur.  Yerumtamentupcr  pn- 
pi7/tuu  >  irruittit.  Quod  ad  vos  perlinet,  insullare  niihi 
vuluistis ,  qiiamvis  non  inlcliexeritis  quid  signifiCiH. 
Quia  iieqiie  Job,  qucm  videbant,  insuliare  debucrant ; 
tdeOy  ViTiitii/aiiifn  '.  Nunc  autem  intpicientet  vacate 
mhi :  non  hal>enies  qiiod  ine  doceatis.  Et  rurtum 
jutlitice  adettote,  Quia  piimo  videbantur  sibi  jiislilia 
cogi  ad  loqueiiduin.  Non  est  enim  in  ore  meo  iniquitat ; 
et  faucet  meee  nonnc  tapicntiam  meditabanlur  ?  Dicil  se 
non  Deum  accusasse ,  sed  bomineni  induxisse  accii- 
santcm  iniqiiilatcs  suas,  sicut  siiperius  scnno  rjus  in- 

*  IjOv.«  tuper  puctiUim.  Am.  Er.  et  iiluros  Uss.,  tuiier 
pupUtum;)uM  vulg.  et  LXX. 

*  Ediii. tdeo  teniunt  tamen.  ncgius  codex ,  ideo  venauM 
bmen.  Aiii  biss.,  idco  verunuamen :  supt.le,  dictt  Job. 


JOB,  S.  ALGUSTINI  «31 

lellccius  esl.  Ilaiic  dicit  medluiioMiii  sapieutia. 

[Ib.vii.]  Numquid  non  lentaiio  eu  vitm  hMmana  tuper 
terram  ?  llic  jam  apertius  o^tendil  ei  cujiis  ■IgBifiei- 
lione  siiporius  loquerctiir.  Tcntaruineni  vero  dicit  tan- 
quam  siadium  certaminis,  ulii  viiteil  bomo,  Tel  vinciUir. 
Et  ticut  quotidumi  mercenarii  tita  ejnt  :  teroporaien 
roercedem  exspectantis,  ut  jnni  eonim  qul  Josiilis 
Mw  fructum  ui  futurum  exspecianl,  uon  sil  vila  soper 
lerraiii.  Aut  tanquam  tervug  tuetuent  dominMm  siimh, 
el  contecutut  umbram.  QuihI  Kignifical  abi^conditio  Adae 
a  facie  Domini,  el  lectio  fdliorum  de  quibus  uinbra  ttl, 
qiiam  relicio  Deo  conseciitas  esl  bomo.  Aut  lauquam 
mercenaritu  qm  extpectat  mercedem  cperit  <«.  Isle 
a  superiori  hoc  diflerl,  quod  tupcrior  babuil,  hie 
autem  halicre  desideral  ipsn  temporalia.  Sic  at  e§o 
extpectinfi  mentet  vanot,  Jam  ad  uinbram.  dixil  va- 
nos ,  id  est  temporalia  bona.  Et  noctet  tioiorum  datet 
tunt  nuhi  :  in  quibus  et  lux  amillilur  fiapientiae,el 
matcries  est  pamarum.  Si  dormiero^  dicc,  Quaada 
dies?  et  tk  turrexero^  rurtum  ,  Quando  tetperf  Quai». 
do  cupiditaiem  negotii  patitur  homo  in  olio,  el  oti 
in  negotio.  Replcor  autem  doiuribut  a  vetpera  utqui 
ad  mane  :  qtio  occidil  a  Deo.  Uiido  el  ad  vesperamde- 
anibulaiis  Deus  cos  diiiiisii  ( Cen.  ui,  7,  8) :  quod  si- 
giiilicat  doicnies,  quibus  nu|!a  exspeclalio  esl  le- 
medii,  nisi  maiie.  De  quo  dicitiir,  Maneattabo  tHH 
{Ptai,  V,  5) ;  id  est,  quando  posl  judicium  mane  Deoi 
revclabitur  justis.  Uiide  et  Dominus  vespen  siepeUtiir, 
et  mane  rcsurgit  (Joan,  xix  et  xx).  Ilanc  ergo  vittoi 
tiiiquaui  lucilero  polest  com|>arare.  Et  cancretcit  cer- 
ptii  meum  putredine  termium  :  vermium  mulliludine. 
Infundo  glebat  terrce  ^ ,  rac^cfiii  taniem,  Expressio  cu- 
piditatum  vel  curarum  confcssionis ,  in  qua  s^udflul 
itiiqui ;  qiiod  ad  occasionem  redigunl  pcccandi,  qam 
alii  pcr  pocniientium  confitentur  :  unde  sunl  canesi 
qui  Lazari  vulncra  lingcbanl  {Luc,  xvi,  31).  Et  wUa 
mea  exiiior  ett  quam  ioqueia.  Minos  enim  facio  qoan 
loqiior.  Hecordare  ergo  quia  tpiritut  ett  vita  mem  :  id 
est,  in  fame  '  spirituali.  Et  non  revertar  ad  vtitMfM. 
^Voii  me  cognotcd  oculut  Mentit :  quia  mutabor;  ul  si- 
dentem  hic,  diabolum  accipiamus  iiividentcm.  ikaiitui 
in  me,  et  non  tubtisto,  Interflcis  enim  iii  mc  vitam  caiv 
nalcm  in  qua  fuil.  Tanquam  nubet  expurgeOa  daeeeia: 
aut  per  coclum  purgaia  ;  quoraodo  dicimna  de  fcrro 
purgaia  :  ut  hic  signiflcaveril  auxiiium  sibi  Aiisae  da 
caUo ,  ul  purgaretur  :  aut  cerle  ul  jam  non  sil  nn- 
bes,  sed  in  aercm  puruni  exicnnelur,  lanquam  radiia 
solis  expurgata,  ut  obscuritas  carnis  el  aaiigumia  wm, 
sit  in  ceelo.  Non  enim  caro  et  sanguis  regnwa  Itoi 
po8sidebunt,cum  corruptibile  boc  induerit  iiicorruptto- 
nem,  cl  absorbebitur  mors  in  victoriam  ( 1  Cer.  xv«  BX^ 
53, 54).  Si  enim  homo  detcenderit  ad  inferot^uitra  non 
atcendei.  Ad  hoc  ergo  recordare,  ul  non  descendaa.  El 
non  revertetur  ampiiut  in  domum  tuam :  id  est,  ad  re- 
qiiietn  suani.  Propterea  itaqut  et  ego  mm  parcamari 
meo  :  confiteiido ,  cum  tempus  est.  Vtrunme  mare  sa-f 
cgo,  aul  draco?  Non  eniin  sicut  iinpios  autdiaboluia 

*  sic  Mss.  Juxia  i.xx.  At  ediii,  m  fimdoftobot  tfrret. 

*  U-.  ct  Lov.,  in  vita.  Aiu.  et  Mss.i  iii  fnmc. 


833  LI6EA 

rcpiilisti.  Quia  $tntui$li  iuper  me  cuitodiam  :  ut  non 
inc  moTeam  nd  portiirbalionem,  ut  sunl  maris  tcrmini. 
Qttia  dixi ,  Consotabltur  m$  Ucius  meu$ ;  carnalia ,  in 
quibus  rcquiesccbnt.  Et  referam  ad  meipsum  consola- 
^onem  in  toro  mco.  Ad  te  enim  debco  referre  consola- 
tionem  mcam.  Exterres  me  per  sofnnta,  et  per  tisionem 
wu  obstupefncis  :  pcr  iribiilnlinnes  vitaebujus,  quac  ita 
somnia  suiil ,  quoniodo  et  boiia  y\isb  hujns  somnia. 
Absoltes  a  spiritu  meoanimam  meam:  proptcr  visil/ilcs 
icrrorcs,  a  quibus  liberabitur  anima  mctucns  venire 
ad  eos.  Et  a  morte  ossa  mea  reputi,  Nnm  icrant  in  mor- 
tem  ossa  mea ,  nisi  his  exterrltus  fortior  essein  et  pa* 
tiens,  qn<)d  est  ossiuni  firmitas.  Non  enim  in  sempiter^ 
num  vivam,  ut  patienter  feram.  Brevilate  vito*,  et  metu 
fflonis  nie  cbrrexi.  Unde  inconvertibifis  dlabolus,  qu:a 
non  moriiur,  sed  damnatur.  Initium  sapientim  timor 
(Eccii»  1, 16),  indc  est.  Discede  a  me  ;  vana  est  enim 
tita  mea :  quia  non  suflero  lentnlloncs.  Aut  quia  sensu 
iuo  mtendisti  in  eum :  propter  qund  ratlonalis  est.  Unde 
illud,  Nos  autem  sensum  Domini  habemus  ( I  Cor.  ii,  16}* 
Rationis  vcro  munus  dicil  exiensionem  intellectus.  Et 
in  reqwe  judicabis  eum  :  dignum  requle.  Usquetiuo  me 
noH  dimittis  ?  vinctnm  tribulntionibus.  Neque  deseriSy 
donec  degtuliam  sativam  meam  ?  in  dolore  ac  flagcllis 
conlineam  et  absorbeam  vuliipt:Uum  fluxus,  per  trl- 
bolationes  admonitus.  Si  ego  peccavi,  quid  possum  tibi 
facere?  Scnsus  faic  ett,  Si  pcccavi,  nihil  possuni  tibi 
fiicere.  An  rorte  loqucndo  molesti  libi  sunt  homines? 
Tu  ergoqui  scis  sensum,  quare  constituistl  hominem, 
ot  loqueretur  adversus  le,  ut  essei  tibl  oneri  ?  Si  au- 
lem  peccaturo  hominis,  nec  facto  iiec  diclo  tibi  nocet, 
quare  non  oblivisceris  peccatum  cjus,  scd  purgas  iU 
lod  poiius;  uisi  qiiia  illa  qnsc  supra  dlcta  sunt,  ad 
boniutcm  tuam  referuntur  ?  Quid  est  enim  kamo,  quod 
esattasti  eum?  Qtia;  non  inlclligentes  amici  ejus,  pa* 
taveruut  nb  eo  Deum  reprebcndi.  Si  cnim  non  pro- 
pterea  facis  niihi  tcnlaiioiies  ut  cohibeam  fluios  motus 
weos,  ut  inihi  ita  consulas ;  qu»  alia  causa  est  ut  cor- 
ripias  bominem  ?  Non  enim  noccrc  libi  potest  quia 
peccat ;  aut  seulis  qiiasi  adversitatem  loqiicks  ejus, 
om  scias  s^iismn  hnmanum ,  et  utiqoe  posses  quod 
libi  adversarium  est  non  conslituere.  Et  quare  wm 
f$  obtittu  iniquiiatis  mem :  si  noii  ea  causa  ut  mihi  prod- 
estent  tentationes  istac,  ut  benitails  Vm  sit  totura,  et 
qnod  mccorripis?  Nune  auUm  in  ftrrciii  ibo.  Gnm 
euim  piirgcft  pcccaluin  meum,  restat  mihi  tamen  ad- 
liue  iii  tcrram  ire  per  mortem  corporalem.  Nam 
emgiiabo,  et  ultra  non  ero  :  in  hae  lem. 

[ib.  VIII.]  Verba  Dakiad  Sauchiiis.  Misit  in  manu  * 
iniqmilatee  eorum.  lu  inanu  roislt,  aut  in  viiidicti,  aut 
•uppataiione  debltorcs  eos,  id  est  peecatores  demon- 
stravit.  Et  restituet  tibi  vitam  justitim  :  qnae  debctur 
)iislitiae,  id  est  bcatam.  El  erunt  priora  tua  minima : 
in  coiupiratione  posierionim,  qua>  iiifiiiita  enint.  ^icf 
mnii^iii  non  ki  docebunt  re,  et  referent  tibi?  Quoniam 
noiinullonim  major  cst  anctoritas.  Jam  el  hic  de  Chri- 
sto  dicturus  aodita  nami,  quomodu  Eliphaz  narra- 

*  HdiU,  te  maMan  .-moxqoe»  ttit  lopirfaRfalf^^ 
hsmamif  jaiu  LXX :  et  poMai  iof  iippaiitfiim. 


UNUS. 


834 


vil  revefaiionem.  Numquid  viret  scirpue  rine  aqua? 
lu  ergo  et  impii  arcscent  sine  misericordia  Dei.  Ad- 
liuc  in  sua  radice  consistiif  et  non  metetur :  si  aquam 
non  habeat.  Antequam  bibat  omnis  herba ,  notme  are 
uit?  nisi  bibat :  non  euiin  aliquando  viruit  impius. 
Atque  araneis  compiebitur  tabernaculum  ejus :  opera  in- 
uUIia.  Jaro  vero  de  Judxis  et  Domino  vidctur  dicere. 
Quod  si  et  suffuisMt  domum  suam^  non  stabit :  aut 
Scripturis  sanctis,  aut  spe  promissionis  Doniinl,  aut 
rcgnum  ipsum.  Et  cum  cceperii^  non  permatiebit :  sequi 
Dcum ;  qiiod  JudnDis  cvenit,  qiii  secuti  non  suiil  incl- 
pientes.  Jlumidus  enim  est  anle  soiem :  canialiiim  fliixu 
putrescentes  *.  Antesolem  vero,  sub  tribulatlonibus, 
ut  an<«,  sub  significet,  sicul  dicimus,  Ante  me  fac.  Et 
de  putredine  ejus  germen  ejus  ascendet.  Nisi  cnim  iiU 
tam  mali  essent,  non  per  passionem  exaltaretur  Do- 
miiiua»  qui  de  illis  secundum  camem  natus  esl  {Rom. 
IX ,  5 ).  In  congregationibus'  lapidum  dormit,  Mi^res 
enlm  illum  crucifigent.  Et  in  medio  iapiliorum  vivet : 
humilium,  de  quibus  fuenint  Apostoli.  Si  deglutieiur^ 
iocus  mentietur  eum.  Si  abscoiiderit  quod  Filius  Doi 
8it,  dicetur  quia  non  est  Filius  Dei.  Opus  est  crgo  ut 
ipse  scse  indicet :  in  hoe  enim  loco  non  possunt  di- 
vina  cognosci.  De  terra  autem  aiterum  germinaint :  val 
Dominus  resnrgeDdo,  vd  alterum  genus  pionim ,  id 
est  Christianorum.  DomtiuM  enim  non  probakit  inno» 
centem.  An,  non  reprobabit  ?  vel  illud,  Impium  nmi 
probabit  innooentem  ?  Nee  uUum  munus  ;  id  est,  sa« 
crificia  qux  habebant  Jodaei.  VeractMiff  anf^  as  tw* 
plebit  rieu :  confitenlium.  Et  tabemaculum  impii  non 
permanebit :  \e\  ipsum  tcmplom,  vcl  regnum. 

[ib.  IX .]  Verba  Job.  Yere  sdo  qui  ita  est ;  id  est,  quia  se* 
cundum  iniquitates  meas  liaec  mihi  restituit :  scd  noii  sic- 
Qtyos  arbilramini ;  sed  quia  nemo  est  in  conspccui  ejiis 
Justus  Non  respondebuntei  unum  demiiie,  lo  omnibus 
quippe  convincet.  Qui  in  vetustaiem  perducU  montes, 
et  nesciunt :  id  est  ad  infirmiutem ;  ut  est»  Inveteravi 
in  mnnibus  immids  meis  {Psai.  vi ,  8).  Qui  vertit  eos  in 
ira.  Irascendo  eos  vertit,  id  est ,  ut  aliud  invcniant 
quam  appelierant,  cum  qui  se  exalut,  homiiia* 
hitor  {Luc.  xiv^li).  Qiii  commovet  orbemafunda^ 
mentis:  per  vocatiooe»,  qoae  focu  est,  perqoam 
commoti  sunt  exoelleotes  io  mondo.  Et  eolmnnm  eju§ 
moHbuntur.  Qui  preedpil  soii^  H  non  oriisur:  ut  aot 
sapienthi  noo  intelligator»  aot  qoi  scripserunt;  nt  esi, 
iSf^iia  iibrum  {Dan.  xii,  4).  Qui  exUndUcmiumsoius : 
Ecclesiam,  qii.-c  proprie  Dci  sedes  est»  quam  exlciH 
dit  per  totuio  orbem ;  ooitts^  ad  signifiGandam  luiiu- 
lem  Trioitalio.  Nam  utiqiie  per  Filium  in  Spiritu 
saacio  omnia  lacta  suot.  Et  ambuiat  super  mare  tan- 
quam  super  terram,  Super  terram^  id  est,  firmitcr  con- 
firmaus  Eccle&iara  in  sxcolo,  vel  sobjiciendo  sibi 
peccatores,  io  qoibos  non  niergitur»  non  c<.*d€ndo 
leiiUlionibos  eorum.  Si  transgressus  me  fuerit  ^  non  vi* 
debo.  Si  aitior  me  fuerit ,  atil  celeritate  perstrinMril  me, 
non  eumagnescam.  Opus  esl  ergo  ot  et  congroat  infir* 
miuti  meae,  et  oon  me  deserat.  Si  emm  morti  tnuU" 

•  in  exoosls,  pmroseem.  in  Mss. ,  putremtmm :  rerenor 


fP^l  ANNOIATIONUM  IN 

parcayn,  tHon  «itffni  menUtms  sum  ;  verba  $unt  $anela 
Dn  iiitfi.  Qiiia  nou  alia  diitl  quam  auditil  a  Doo.  Id 
€81  de  liomiiie  generaliier  propliclantis,  quia  auxilio 
indi(;et  in  confessione.  Qua  ntemm  tfirtut  mea,  utsuffe- 
riim?  Quod  significabal  vulnus  ejus.  Aut  quod  letnpui 
tHeum^  ut  iuUineat  amma  mea  f  Quia  iminiiientc  morie 
lerrciilur  homines,  ui  converlanliir,  el  connieantur 
Deo  putredinem  peccaiorum ,  cujiis  consideraiione  se 
dicit  cogi  ad  confessionem.  Numquid  virtus  lapidum 
virtu$  meaf  Duros  et*  impeneirabilcs jaculis  verborum 
Dti,  qui  non  rooveiitiir  ad  confitciidum.  Aut  non  in 
ifteo  confidebam^  cum  mihi  bene  ettel  :  Id  est,  cuin 
essem  immortalis  ad  imaginera  Dei.  Sed  adjutorium 
a  me  recemt.  Factus  mortalis  voleiis  iii  nie  coiindere. 
Et  vititatio  Domini  me  despexit,  Secunduin  quod  di- 
ctum  est,  Aul  filius  hominis ,  quoniatn  visitas  eum 
{Psal.  viu,  5).  Profrinqui  mei  non  respexerunt  me. 
.llorrui  Angelis.  Tatiquam  torrens  deficiene.  Iliseri- 
cordia  enim  aliquando  inundavit  me;  et  siccavi,  et 
nott  fui  milii  fons.  Aut  sicut  fluctus  traneierunl  me  : 
tanquam  sint  consolatiunes  potus.  Qui  me  metuebant, 
nunc  irruerunt  super  me  :  diabolus  cum  angelis  siiis. 
Periif  et  exsul  de  domo  mea  faclus  sum  :  aut  de  babita- 
tioue  coelKSti,  aut  de  coiiscieiitia.  Idcirco  foras  extra 
domum  suam  sedebat.  Vias  Themanorum  videlCf  semi" 
tat  Sabmrum  intuemiui.  Illos  signiflcat,  qui  iii  tempo- 
ralibusconfldunty  de  quibus  se,  id  est,  hominemquem 
significat,  dicit  non  prxsumere.  Nunc  autem  et  vos 
insurrexistis  in  tna  sine  misericordia  :  piitantes  beati- 
ludinem  hominum ,  si  carnalibus  abundent.  Quia  in- 
SDltabant,  potius  quum  compaliebanlur.  Sed  vidente$ 
vulnus  meum,  timcle.  Inlellii$entes  quid  significet,  ti- 
meie  futuras  pcenas.  Q^id  enim  f  numquid  aliquid  90$ 
petiif  aut  fortitudine  veslra  indigeof  Quia  coram  eo 
infirinus  esi,  qui  eum  polest  salvare.  Docete  ttie,  et 
ego  obmutescam.  Idrirco  euim  patienles  debucrunt  esse 
ad  doctrinam  ejus,  quia  ipsi  eiTm  docere  noii  po« 
icrant.  Sed,  ut  video ,  parvq  veri  hominis  verba  diciUs^ 
Eiiiii  dicit  verum  hominem ,  qui  personam  signiflcal 
agentis  poDniteniiam ,  convorsione  ad  Deum ,  ciyus 
parva  verba  dicebant.  Non  enim  a  vobis  auxilium  peto> 
Yorus  enim  homo  a  Dco  pelil  aiixilium.  llle  enim 
▼erus  esi  qui  confltetur.  Uiide  est,  Qui  facit  veritatem^ 
venit  ad  lucem  {Joan.  iii,  Stl).  Neque  enim  clocutio* 
ftem  sennonis  vestri  sustinebo.  Dei  enim  se  locuiionem 
dixil  suslincre,  qua  insiruntur.  Verumtamensupcr  pii- 
pi7/tuu  >  irruistis.  Quod  ad  vos  pcriinei,  iiisullnrc  niihi 
volulstis ,  qnamvis  non  intcllexeriiis  quid  signincct. 
Quia  iieque  Job,  qucm  videbant,  iosultare  debiicrant ; 
ideOy  FiTiitii/aiHM  '.  iVtiiM;  autem  inspicientes  vacate 
mld :  non  habenles  qiiod  ine  doceaiis.  Et  rursum 
justiticB  adestote.  Quia  priino  videbantur  sibi  jiislitia 
cogi  ad  loqueiidum.  iVoii  est  enim  in  ore  meo  iniquitas ; 
et  fauces  meee  nonne  tapientiam  meditabantur  f  Dicit  se 
non  Deum  accusasse ,  sed  bomiiiem  induxisse  accii- 
santcm  iniquitaies  suas,  sicui  siiperius  scrino  cjus  in- 

*  ijov.y  super  puituum.  Am.  Er.  ei  iilures  Uss.,  su^^er 
pupUtum;\u\iai  vulg.  et  lxx. 

*  EdiO.  tdeo  veniunl  tamen,  negius  codex ,  ideo  venerum 
kmen.  Aiii  Biss.,  idco  verumtamen :  supi^le,  dictt  Job. 


JOB,  S.  AUGUSTINl  831 

tellccius  est.  Hanc  dicii  mediiaiionem  sapieiiii». 

[Ib.vii.]  Numqwd  non  tentatio  est  vtta  humana  $uper 
terram  f  Ilic  jam  aperiius  ostcndii  ex  cujiis  signifiea- 
tionc  supcrius  loqueretur.  Tenlationem  vero  dicit  taa- 
quam  sindiiim  ceriaminis,  ubi  viitcii  homo,  vel  vinciiur% 
Et  ticut  quotidiani  mercenarii  vila  ejus  :  iemporaietn 
mercedem  exspcctantis ,  ut  jain  eonim  qui  Justiiiae 
Miue  fruaum  in  fuiurum  exspectant,  uon  sit  viia  super 
terrani.  Aul  tanquam  servut  tneUiens  dominum  tuwm^ 
et  conseeuttu  tunbram.  Quod  Kignificat  abi^conditio  Adae 
a  focie  Domini,  ei  tectio  fiiliorum  de  quibus  umbr«  fil, 
quam  relicio  Dco  conscGiiias  est  bomo.  Aut  ianquam 
mercenariut  qtd  extpectai  mercedem  operit  tui.  isle 
a  snperiori  hoc  diflerl,  quod  aupcrior  habuit,  bic 
autcm  habere  desiderat  ipM  tcmporalia.  Sic  et  ego 
extpeetavi  mentet  vanot.  Jam  ad  uiiibrani  dixit  va- 
1)08 ,  id  est  teroporalia  bona.  Et  noctet  dolorum  daia 
kttnt  mihi  :  in  quibus  et  lux  amitiitar  sapientis,  el 
maieries  est  pccnarum.  Si  dormierOy  dico,  Qtiondo 
diesf  et  ti  turrexero^  rursum  ,  Quando  vesperf  Quan- 
do  cupidiiatem  negotii  palitur  homo  in  otio ,  et  oti 
hi  negoiio.  Repleor  auiem  doluribus  a  vespere  utqut 
ad  mane  :  quo  occidit  a  Doo.  Uiidc  et  ad  vesperamde- 
ambulans  Deus  cos  diinisii  ( ilen.  ni,  7,  8) :  quod  al- 
giiiflcat  doienics,  quibus  nuUa  exspecialio  esl  re- 
medii,  nisi  maiie.  De  quo  dicilur,  Maneattabo  tibi 
(PtaL  V,  5) ;  id  esi,  quaiido  post  judicium  mane  Deoi 
revelabitur  JHSiis.  Uude  ei  Domiiius  vespere  sepeliiarf 
ei  mane  resurgii  {Joan.  xix  ei  xx).  Hanc  ergo  vitaoi 
tanquani  lucifcro  potesi  comparare.  Et  concretcit  cot^ 
put  n%eum  pttlredine  verndum  :  vcrmium  muliitiidine. 
Infimdo  glebat  terrce  ^ ,  radent  saniem.  Expressio  cu« 
pidiiaittm  vel  curarum  coiifcssionis ,  in  qua  gaudeoi 
iiiiqui ;  quod  ad  occasionem  redigiini  pcccandi,  quaa 
alii  pcr  pcenitoniiam  confitentur :  ande  suni  canea, 
qui  Lazari  vulncra  lingcbant  {Luc.  xvi,  21).  Ei  vita 
mea  exilior  ett  quam  loquela.  Minos  cnim  facio  quanii 
loquor.  Recordare  ergo  quia  tpiritut  ett  vita  tnea  :  id 
esi,  in  famc  '  spirituali.  Etnonrevertar  ad  visibilia, 
Non  me  cognotcct  oculus  Mentis :  quia  miiiabor ;  ul  at- 
dentem  hic,  diabolum  accipiamus  iiivideAtem.  Oculi  tuk 
in  me,  et  non  tubsisto.  Interficis  cnim  in  mc  vitam  car^ 
naleiu  in  qua  fuit.  Tanqttam  nubes  expurgata  de  ccelo  : 
aui  per  co^lum  purgata  ;  quomodo  dicimut  de  ferra 
pargata  :  ui  hic  sigiiiiicaveril  auxilium  sibi  fuisse  de 
CGglo ,  ui  purgaretur  :  aut  cerle  ul  jam  non  sit  nu* 
bes,  sed  in  aerem  parum  oxicnnctur,  lairquam  Ridiis 
solis  expurgala,  ut  obscuriias  cariiis  et  saiiguinis  noii 
sit  in  ccelo.  Non  enim  caro  et  satiguis  regnam  lK'i 
possidebuni,  cuin  corruplibile  hoc  induerii  iiicorrupiio« 
nem,  et  absorbebilur  mors  in  vicioriam  ( 1  Cor.  xv,  5(K 
S3,54).  Si  enim  homo  descenderit  ad  inferot,ullra  nou 
atcendet.  Ad  hoc  ergo  recordare,  ul  non  desccndas.  Ei 
non  revertetur  ampUtu  in  domum  tuanr :  id  cst,  ad  re- 
qiiiein  suam.  Propterea  itaque  et  ego  non  parcam  ori 
meo  :  conflieiido ,  com  iempus  est.  Utrumne  mar^.  su-f 
egOf  aut  dracof  Non  cniin  sicul  iinpios  aiitdiaboluni 

'  sic  Mas.  Juxta  L\\.  At  ediU,  /11  fwndogtobon  terrm. 
*  Ei;.  ct lx>T.,  tit vita.  Am.  et usSi tn  fame- 


Bil  LIBER 

Dei  in  eo  cxlcrniiiiata  est.  Et  cum  tmtti  fuerunt  filH 
€ju9,  nesclt :  quia  morilur,  quamvis  propngctiir  sobo- 
les.  Scd  carnet  ejut  super  eum  dotuerunt :  id  csl,  la 
lem  cundiiioiicin  suain  liomo  carnaliler  dolct,  ct  aai- 
'  malitcr  lugci.  Spirituaiis  cnim  novit,  quia  elsi  exte- 
rior  lioiiio  currum|)ilur,  scd  iiiterior  renovntur  dedio 
iu  diein  ( II  Cor.  iv,  16 ) :  quia  boc  (icri  sciitil  iii 
seipso. 

[Ib.  x\.]  Yerba  Eiipbnz  Tlicmanitis.  Ei  implevit  do- 
iore tentrem,  Spiiiiiis ciiiin  scientia; per consolutioncm  ' 
sanat  potius  a  di^loribus  :  (u  autem  qui  imples  ventrcm 
dolore,  non  spiritu  scientix  respondcs.  Nonne  tu  re- 
.pulisti  timorem?  Deum  iioii  (iniuisti,  in  eiim  tnlia  di- 
i  ens.  El  clegitti  linfjuam  malorum :  qua  liomines  mnle- 
dicuii(.  Quid  euim?  numquid  primus  Itomo  natus  cs? 
qiilM  tantum  sitpcr1>ts.  Aui  ante  collet  concreius  es? 
Eiiam  niontes  noinine  collium  accipiendos ,  id  est, 
aale  omnes  virtuies,  spiriius  po(ciites.  Scdei  senex  et 
doerepitus  in  nobis  est,  Qui  sciat  e(inm  qu»  nos  nesci- 
inns,csl  iiitcr  nos,  Quid  ausum  fuil  cor  tuum?  et  qwd 
$ustinuerunt  oru/i  fuf.^speraveruiit.  Quid  enim  est  homo 
«I  sit  sine  crimine  ?  quod  et  lu  dixisii.  Si  in  sanciis  ejus 
non  est  fides :  proptcr  incerta  lomporum ,  quibas  ple- 
riimque  falbintur,  ut  multa  dicant,  et  non  raciant.  Ei 
atlum  non  est  mundum  ante  eimi :  pro  Iiis'  qui  babitant 
in  coelo ;  au(  certe  coelum  pro  ipsis  sanctis  ponitur, 
quia  in  iiis  luihiui  Dcus.  Qute  tapientes  dixerunt ,  et 
non  celaverunt  parenles  suos.  Qwa  ctiam  Juda^is  Apo- 
sioli  prxdicavcruiit.  Ipsis  solis  data  est  terra :  iiibabt« 
laiida.  Nec  supervenit  illis  quisquam  exlraneus  :  ncc 
saiictus  homo  vel  angelus;  id  cst,  in  securi(a(e  possi- 
dcbunt.  Cum  putaverint  se  esse  jam  in  pace.  Ita  dicit, 
qunsi  lioc  putct  ipsi  Job  cvcnissc.  Non  credit  converli 
a  tenebrls  :  non  credit  ul  convermtur  a  pcccitis.  Ei 
decretus  est  in  escam  vulturum  :  aeriaruHi  |U>(es(a(uiii, 
^uac  in()r(ibus  pcccatorum  pascuiitur.  Sicut  dux  in 
prima  acie  decidel.  Audaxcs(,  etiion  fer(  (ribuiatiunes. 
Qua  ^  clevavit  manm  contra  Denm,  An ,  quia  elevavit? 
Etcucurrit  contraeum  contumeiiose :  udvcrsnria  faciendo 
quain  pra^cepit.  In  crassa  cervicescuti  sui :  pncsumens 
ilc  protcctione  sua.  Qiiia  operuit  facietn  ejus  in  adipe 
iuo.  Per  adipcin ,  id  cst,  pcr  exahaiionem  superbix 
6UX  abscondit  a  se  Deuin.  Et  fecit  capistrum  superfe» 
mora  :  nt  libidinibus  suis  coUigaretur,  quo  \inculo 
duccreiur  ad  inor(em.  Quw  enim  iUi  paraveruni^  aUi 
auferunt :  ipsuin  etiam  rcgnum  (errenum  ,  vol  quam- 
cumquc  spem  temporalem ,  quam  cum  to(o  mundo 
justi  accipienl.  Et  twn  ditabilur,  nec  permanebii  tubstan" 
tia  ejut :  impii  sciiicct.  Non  immitut  super  terram  iutt- 
bram  :  id  esl,  non  virel.  Sed  stirpem  ejus  arefaciei 
ffcnius  :  tentatio.  Prtpcisio  eju$  ante  horam  corrumpe- 
iur  :  priusquam  speral.  Decidat  tanquam  fios  oHwb. 
Decidat  a  pace«  vel  qoia  mcliora  bosseqiiuatar,  qaem- 
admodum  ilorem  frucius.  Teslimoiiiiim  enim  impu , 
wt :  sigiium.  Et  ignit  comburH  domut  eoncm  qui 
munera  accipiuni.  Ili  sunt  enim  impii  qui  mancra  tem- 
poraBa  praepomiirt  ju&liliae.  Omdpiei  ti  in  «mlrf  femi- 
n».  Ca  qu»  sperat,  in  poeuam  illi  proHciuDU 
*  Qida^  Juxu  Er.  et  ixnr.  M. 

8l!t€T.  AVGUST.  III. 


UNUS.  gj, 

[lb.xyi.l  Verba  Job.  Audivi  talia  multa  :  non  solum 
quae  vos  dicilis.  Consolaiores  nutiorum  omnet.  Malus 
poteslis  consohiri,  quia  ipsi  vos  iinitantur,  noo  boiius  • 
et  cst  vocativus.  A  nullo  eniin  ves(ruin  aiidivi  aliquid 
boni.  Quid  enim?  numquid  ordo  in  sennonibus  esi  spi- 
ritus  ?  supcrbine.  Am  in  quo  moicstum  tibi  en/ 'quaiiivis 
noii  amcs  qiiod  dicns.  Et  ego  secundum  vos  loquor  : 
quomodo  digiii  estis.  Si  subjecta  esset  anima  vestra  prif 
mea.  Si  vos  paicrcmini  quod  cgo ;  loquercr  sermonlbus, 
non  facUs:  iia  nihil  esl  loqui  quod  iion  lacids».  Sienim 
ioquar^  non  doiebo  vuinere.  Oslcndistis  vos  neque  in  lo- 
quendo,  neque  in  (accndo  prudcntes  csse.  Nam  sapieii- 
tes  etcam  loqiiuntiir,  in  oonsolationibus  condolescunt ; 
vcl  in  confessione  sua  loqaenles,  dolent  vuliius  suum; 
vclciim  tacent,  prudenter  taccnt.  Nunc  auiem  lastavii 
me,  et  fecit  slfiUum^  ei  putrem  :  ut  noa  contra  vos  lo- 
quar,  Deus  fregit  superbiam ;  ut  stuKus  fac(us  sapieos 
fiam.  Apprehendisti  me ,  el  in  testimonium  faciut  tum. 
Convicisti  me  de  peccatis  meis.  el  adversmn  me  ego 
sum  testis.  Ei  turrexii  super  me  mendacium  meum : 
cum  mibi  justus  Tidebar.  Contra  faciem  meam  respon^ 
di.  Hinc  csl,  Staiuam  te  ante  faciem  tuam  {PsaL  xux, 
21).  Iracundia  usus  dejecit  me,  Benedixit,  usut  iracun- 
dia;  noii  cnim  eam  patitnr :  dejecit  auiem  tanquam 
superbiim.  Fremuit  tupermedeniibut.  Ohjurgavit  me; 
ul  deates  pro  verbis  intelligantur.  Sagittce  piraiarum 
ejtts  tuper  me  decideruni.  Aerias  po(e8taies  quibus 
u(i(ur  Deus,  et  eis  pcrmittit  ul  aiit  cxerceantur  boni, 
aut  puiiiantur  mali.  Piraia  autem,  quia  in  iioc  mari 
navigantibus  insldinntur.  Acie  ocuiorum  irruii.  Non 
dissimulavit  a  peccaiis  incis,  taiiquam  imiuit  ui  puni- 
rer.  Ipse  enim  tanquam  lumen  est,  puniioribiis  osten- 
deiis  puniendos.  Ruina  mi&i  fuitaspectioejus.  Antita: 
Fecit  ut  vidercm  peccatum  meum ;  ante  enim  non  sie 
niihi  ad  sensutn  perductum  fuit.  Acnier  percut^i  me 
ia  genibut^  el  simui  concurrerunt  in  me.  Deo  enimper^ 
cuiiente,  illi  concurrerunt  aiigeli  satanae.  iit  paee  eum 
essem^  discerpsit  me.  Ab  ipsa  pace  aut  a  memetlpsc 
discerpsit,  iit  ab  adversdriis  et  sihi  adrersaiitibus  dila- 
cerarer.  Ei  tenens  comam  meam  dwuisit :  pcr  peccaia 
mea  meadversum  me  divisit.  Staluit  me  sicut  tignum: 
io  quem  jncularentur ,  ut  solet  signuni  poni  jncuhinti- 
bus ,  quo  jacuia  dirigant.  Circumdederunt  m$  ianceit, 
emiitentet  in  renet  meos;  non  pepercerunt :  propter  de- 
sidcria  carnalia,  quae  sibi  impacta  dicit,  per  maUs 
persuasiones  ab  angelis  malis.  E/fuderunt  in  terra  fel 
meum :  utlerrena  bona  zelnrer  in  iis  qui  bis  abundanU 
Dejecerunt  me  prostratione  nmgna  :  iie  carnalem  pro- 
stmtionem  intelligeremus.  Giidum  attueruni  corio 
meo :  peccata  interiora,  quibus  reminiscitur  se  fuisse 
in  bonis.  Et  tuper  paipebrat  meat  umbra  mortis.  Volo 
videre ,  et  impedit  me  consuetudo  carnnlis.  Terra  ne 
operiai  tuper  tanguinem  carnit  meos  :  id  esl,  ne  si  iin- 
pnunda  fuerit  oratio  mea  optando  terrena,  accedat  cu- 
multts  teme  super  viiiculum  mortalitatis  inex ;  quod 
slgnificavit  nomiiie  sangulnis  :  id  est «  ne  cupidi(a(e 
lerreaa  majoribus  cabmitatibus  voluntarii  pcccati 
operiar,  quod  esi  lllud  naiarale  peccatum  de  condi- 
'MH.,  ^uedfkdtfirabsr-uenegaitae.     «. 
{Yingt^qfLJ 


SS5  ANNOTATIOMJM  IN 

tfirrl,  quii  averletf  Morli  enim  Iradil,  ciini  vel  Irnns- 
f rciiiiur,  vel  iraiisii  ui  iiesctatur.  II ic  csl  m<'rs  ani- 
nix,  ul  [»eiim  nesciai.  Ipsiui  enim  inareriibilis  ira. 
Aliorum  enim  polesl  averii  a  polenliore.  Ab  ip$o  «u6- 
^la  $unl  ccptera  $ub  cotlo  ^ :  exceplo  ipso  coelo,  id  est 
ralioiiali  crcatura ;  i|uia  si  ipsn  fiibi  Cd^lera  sulMlidis- 
tet»  nunquam  per  ca,  quT.  sibi  sulKliderat ,  puni- 
rclur  :  qiiia  vero  Deus  ci  illa  subdidit ,  punitur  per 
ea ,  quando  ofleiidcril  eum  qui  subdidil.  Quod  tt  eliam 
ju9tu$  fucro ,  noii  exaudiel  me  :  nigniis  oufn ,  pr.TSii- 
niens  de  inen  jiislilia.  Comp:irans  rniiii  ea  liis  qiLC 
apud  se  sunl  iiicoii:miilnbilibus  et  |cr|icluis,  tni!(|ii:un 
injusliim  nie  iion  cxnudiet.  Ergo  ojiis  inilii  iiiisiTicor- 
dia  nccess^arin  cst.  Judicium  eju$  rogabo :  qiiin  ego 
judicare  non  possiiin  nie  jiisinin  c«isc.  Undo  cst ,  Sed 
H$que  meipium  judico ;  qui  autem  judicat  me^  Dominu$ 
ul  (l  Cor,  IV,  3,  A).  Si  vero  invocavero^  et  non  exau- 
dierii;  non  credam  quoniam  cxaudivil  vocem  meam,  Ciiin 
iudiciuin  ojiis  rogn ,  si  non  cxnudicrit ,  non  cred;iin 
quod  vcl  alit|unndu  cxaiidicrit  me  :  occuliisenim  cau- 
i»is  me  audivil,  non  nicritn  deprecationis  mcx.  Aul 
certc,  non  credam  non  nic  cxaiidituni  nunc:  ali- 
quando  eiiiin  exaudiliis  sum.  Aut  iui,  Quia  si  cxnu- 
dierit  quod  pcto,  crcdnin  etiani  cxauditum  iiic  :  nam 
si  non  crcdidero,  quainvis  liatquod  pctii,  uinicii  noii 
exauditiis  sum;  ut  sigiium  exaudiiionis  creduliia» 
poslulantis  sit.  A'^  forle  in  lurbine  me  conterat,  Pro- 
pterea  quxro  judirinni  cjus,  nc  iii  lurbinc  iiie  coiilc- 
rat.  hlulla$  enim  tribulalioue$  nieas  ffcit  $ine  cau$a : 
qiioruin  catisu  inc  laiiitl.  Aut  ceilu  cotdilcnlis  vox  csi, 
ilngcUis  Dci  conlitiMili»  iioii  sc  cssc  corrccliiin ,  el  id- 
lirco  possc  tnrbine  conlcri,  quasi  ninjori  supplicio. 
A'oii  enim  $init  me  re$pirare :  tam  miill.x  stint  iribula- 
liones  mcx.  Etenim  quia  polctt,  obtinet.  Vincit,  ut 
vohinlalcm  ejus  facinm,  non  mcam.  Quod  et$i  fuero  JU" 
f IMJ,  0$  meum  impia  loquetur :  si  mc  ju.siiini  piilnvcro. 
Verumtamen  aufcretur  vita  mea,  Qu.m)vis  ne>cinm  si 
iinpie  egi.  Uimen  aureretur  viin  inca,  ul  paliarqu.T  nolo, 
niil  non  faciam  qux  volo.  Unum  e$lquod  dixi^  magnumct 
pottntem  di$perdit  ira.  Idest,  propler  hoc  unnm  lliiiit 
Iribnlationes  bominibus,  ul  magnussibi  polensquc  ncmo 
▼idcalur,  prxsumens  de  viribus  suis.  Quia  neqnam  ho- 
mine$  in  magna  morte  erunl :  noii  in  mciliocri,  iii  qiia 
sunt  eiiiim  jusli,ciiin  tribulanliir,eiab  cis  dcridontiir. 
Terra  tradita  e$t  in  manu$  impii :  aiii  corpus  jusioruin, 
non  aniiiin,cum  co;;  pcrscqnunlur,  auiquan'io  iinpius 
dominari  pcrmiltilur.  Polcst  et  accipi  liomo  pcccalor 
in  manus  diaboli  secnndum  morlalitalcm  suam.  Fa- 
€ien$judicium{a)  eju$operit :  aut  ipsius  impii  judicium, 
aui  justi ;  in  hoc  enitn  tempore  opertum  esi.  Aut  cerie 
hoc  ipso  facit  judicium  cjus,  id  cst«  eo  illum  punit, 
qiio  occiiltnl  ei  providentiam  sunm  :  ut  esl ,  PrcB  ma- 
gmludine  irm  iucs  non  requirel  {P$aL  ii,  25).  Ycl  eo 
jusiuro  vindicat,  qiio  occullat  persccutori  cjus  judi- 

*  in  LXX  :  KiU  lithup'ouranontCeH  qui  sitb  cccb,  Sed 
credimus  labcm  allatam  eorum  versioni,  qusc  Torie  babe- 
bat,  kithoi  li$  huperiphaniaSf  adiutore$  iuperbke :  qiiod  Iig- 
jraco  tcxtui  eonsonat. 

(a)  I  leliaiur  mendoao  oodice  :  nam  apud  ijlx  legitur,  /h- 
tie$jiuiichm;  ia  vulgau,  vultumjudicum. 


JOn.  S.  AUCUSTIM  ^^ 

cium  snnm ,  id  esl  providenlinm  Mixm  ,  i»t  arciin^  ptr- 
cntorum  hqiiois  pcr  impunitalem  cipintnr.  Quodn 
non  e$t,  qui$  ergo  e$t?  Polest  boc  de  Domino  in- 
telligi,  qui  ct  dcrisus  est,  et  cujtis  lcrra,  boe  est 
corpiis  imdiium  est  in  manus  Judxoram ,  et  cnjos  jq- 
dicluin  fnciens  occutuvii  majestatem  ipsius.  Qucd  n 
ipu  non  e%t ,  7«/«  ergo  e$t ,  qui  inajor.i  faciat ,  qiiam  fe- 
cit  ipse?  Yel  sic,  Quod  si  mm  faoii  Detig  jndiciuin  ju<ii 
▼cl  impii ,  qnis  potcst  facerc?  Vita  aniem  mea  letiof 
e$t  ciirsore,  Tanquam  fngiiivos  dicit  lioroines  a  justitia 
dlscojlciiirs ;  iii  ille  filins  minor  profcclns  in  rt*gionero 
bmginqiinm  {Luc.  xv,  13).  Aul  qua$i aquiiw  rolami$,a 
quarentit  e$cam.  De  supcrloribus,  in  qoibiis  naiura- 
litcr  aiiim.-e  nnionalcs  bcaiae  sunt ,  id  est  operibusjii- 
stiii;c,  incliiinveriiiit  sc  ad  terrcnns  volupiates.  Qtod 
$i  el  locutu$  fuero,  ob!ivi$cor  dum  loquer.  Locutio; 
qiiemndiiiodiim  nfrectum  linbuit  ad  exteriora,  sic  ani- 
ma  diiin  progredilur  ad  cn  qnnc  foris  sont,  copiditale 
frnnidi  crcaiiira ,  oblivisciiur  intcriorcm  Crcatnrcn. 
Deelinan$  in  faciem  ingemi$cam.  Illam  enim  declliatio- 
ncin  d.dores  scqiiuntur.  Commoveor  omnibus  membris: 
tinior,  qiio  incipjt  rccurrcrc.  Et  quia  $Mm  impiMS,  quare 
non  $um  mortuu$,  et  laborof  Scio,  subaudis.  Aiit  dicit 
se  laborarc ,  quia  impicUiti  mortuus  non  est.  Et  mun. 
datu$  fuero  mundi$  manibu$ :  aot  Dci  manibns ,  aol 
siiis ;  id  cst ,  bonis  opcribus  per  regencrationem.  Sati$ 
in  $orde  me  tinxi$ii :  in  istam  mortalitatcm  perdadom. 
El  exfecratum  mc  est  ve$timentum  meum :  immoilalilas, 
qiia  ciipiiniissiipcrvcsliri  (II  Cor.  v,  4) ;  sed  quia  doo 
possnnuis  in  liac  corruplione,  idco  dicit,  ExMemUum 
nu*  cht  ve$timeittum  mcum,  A'o«  e$  enim  homo,  neut  et 
ego,  cui  conlradicam.  Iloinini  enim  posscm  dcmonstrare 
juslitinm  mcam ;  in  luo  aulcm  judicio  inveiiior  iiya- 
siiis.  Vtinam  e$$el  nobi$  arbiter!  Vldclur  bbsphemare, 
nisi  illum  Mcdiatorcm  Dci  ct  bontinnm  (I  Tim.  11,  5) 
oplnre  intcHigniur,  ut  pcr  eum  allegct  prccessoa^ 
lloc  mod»  eiiiin  ille  nudil  inicr  uirnmque  posiius,  ct 
argiiii  Iiominem.  Filio  eniin  omne  judicinm  Paterde- 
dit  {Joan.  v,  22).  Et  qui  arguerel,  el  qui  audiret  hUer 
utrumque.  Avcrlat  a  me  virgam  $uam.  Transcat  timor 
Legis ,  ut  adoptionis  libertnlc  ct  chnrilatc  illi  cnnjim- 
gar.  ?lon  enim  $um  mecum  :  quia  his  faxreo  qiUR  foris 
siint. 

[Ib.  X.]  Proferam  contra  me  $ermone$.  Ilacc  cmiflleD- 
lis  sttnt.  £1  dicam  jad  Donunum,  Noli  medocereim- 
pium  e$$e.  Nuli  me  leniarc  ulira  qiiam  possom  fcrre, 
nec  mibi  sinas  accidcrc ,  quibns  milii  iropietas  pcrsoa- 
deatur.  Aut  bonum  e$t  /t6t ,  ai  im^ue  efferof  Non  est  ao 
tein  libi  bonum ,  si  inique  egcro :  iion  ergo  injuste  me 
ita  con3titiiisti.  Qiiia  de$jnci$  opu$  quod  manus  imm  fe^' 
ceruntl  Si  qiiod  dcspicis  opus  manuom  luanmi.  Ai 
cou$ilium  impiorum  animadverlislif  scd  non  ejasln- 
pieUilis  qiiSR  hominibiis  npparet.  Et,  AdcontiUMmim' 
piorum  anitnadverti$li1  mn  qiiia  placet  illi  ul  jniqoe 
agant.  Aut  ticut  honto  per$picit^pcr$pici$fqu\Mntjqn% 
Don  sicut  boino  porspicis ;  ideo  in  consilio  impioniai 
animadveriisii.  Est  eniin  impietas  quam  tn  boIos  tI* 
des ,  et  ab  bominibus  non  videtur.  Aut  Ammim  csi  rir^ 
luaf  id  est,  brevis,  ul  dod  posBis  de  perpetuiiatejo- 


8:^7 


LIDER 


dicare  iJ  peccata  mea  invcuigaslL  Non  enim  laicre  (e 
l»olncniia  quae  lalcnl  hoinines.  Scu  enim  me  nihil  iw- 
pie  fcciue,  Nam  quanlum  ad  homines,  nihil  impic  fecL 
Sed  qui$  est  qui  de  manibui  Uiis  eripial  *  ?  judicantis. 
Sicut  Dcus  judicas ,  cum  vidcs  eliam  eas  impielates 
quas  homo  non  vidct.  Po^lea  vero  mulatus  percusvsti 
me  :  sc  sciliccl  mulato ,  non  Dco ;  quia  muUitus  homo 
mutalum  Dcum  scnlit,  ut  per  tcnebrarum  diutumila- 
tem  mutali  ocuii  mutatum  solcm  sentiunt.  Memor  eslo 
quia  de  luto  finxiiti  me.  Tua  crgo  misericordia  indigeo. 
In  terram  me  itennn  convertcs :  morte ,  qax  poena  est 
peccati.  Nonne  tanquam  lac  mulsisti  me?  Quia  ctiam 
jam  mortalibus  pnclmit  miscricordiani .  cuin  homincs 
de  hominibus  iiifoniii  priinordio  formavit;  ilcec  ergo 
eumin  te  sint^  scio  quia  omnia  potes :  quia  lantx  bo- 
nilaiis  sunt ,  ut  carnaicm  .quoque  substantiam  ope- 
rcntnr.  Qnod  si  ei  peccavero ,  custodies  me :  aut  iit  me 
non  pcrdas ,  aut  iie  latcat  pcccatum  mciim.  Et  si  ju- 
stu$  fuerOt  ><<>'<  possum  rcspirare :  m  coni>pcctu  hoini- 
nuin.  Num  tu  vides  peccata  qtiai  lioinines  latenl.  PU"  ^ 
nus  enim  snm  opprobrio  :  jii  conspcctu  tuo.  Et  capior 
sicut  leo  ad  occisionenu  E^t  ^uperbias  peccatutn  (itiod 
homines  latct,  qiiando  ctiam  iii  faciis  laudabilibus 
possit  obrcpiTe.  Itcrum  autem  commutalus  smvissime 
crucias  me :  post  pocnam  peccati ,  qiia  morlalis  factus 
est  licmo.  Sccundum  lias  dicit  tribulationcs ,  quns  in 
hac  vita  homines  patiuntur;  quia  repcnle  plcrxquc 
accidunt  tribulaliones »  qux  tuibant  quictem  ipsius 
\\ix  mortalis,  cum  in  salute  est,  vel  in  securitate  re- 
nim  qtiamvis  icmporalium ,  quam  misericordiae  Dei 
depu:avit.  Instaurans  in  tne  tormenta  mea,  Quia  jam 
ipsa  morlalius  tornieiilum  est,  dc  qiia  tribulationcs 
ali;c  fiunt.  Quare  ergo  de  ventre  eduxisti  me  f  de  obscu- 
ritiic  ad  iiotitiam ,  qu;e  sola  majoris  miseriae  est  ma- 
tcria ,  cuni  subvcrtitur  :  lianc  generationcin  superius 
cliam  comincmoravit.  Et  essem  tanquam  non  fuissMi : 
penitus  ignotus.  Uiide  est ,  Vocat  ea  quce  non  %unt , , 
tanquam  quce  sunt  (Rom,  iv,  17),  id  est,  secundum 
ignobilitatem.  Aut  num^id  non  e*t  tempus  parvum  vitte 
mew?  Non  enim  proplcr  longiludincm  vitx  mex  nior- 
luus  non  sum;  cum  utiqiie  parvum  sit  quod  vivo.  Pa- 
tere  nie,  donec  reqnicscam  pusillum.  Posl  misericor" 
diam  qua  dc  limo  fccisli  mc ,  ct  mutatum  mortalitale 
percussibii  me,  et  ipsa  mortalikite  consolatus  es  me, 
deiude  cxcrcuisti  ine  iribulationibus.  Patere  crgo  me, 
ut  rcquiescam  in  te  :  Antequam  eam  in  poenoi  unde  re- 
verti  non  licet.  Ab  his  eiiim  quas  supra  commemora- 
vit,  licct  reveiti,  si  se  homo  ad  Dcum  converterit. 
Yiilt  auiem  requie8cere.aiitequam  eat  in  poenas  a^ter- 
n:t8,  ad  hoc  atique,  ut  non  eat.  Quemadiiiodum  si 
diramui  alicui ,  Gorrige  te ,  aiiteqnam  damncris :  non 
chim  cum  se  correxerit,  daronabitur.  Vbi  non  e$l  lux^ 
nec  e$t  videre  titam  hominum,  Ula  cst  cnim  vila  horoi- 
niim ,  ubi  est  liiroen  vcrum»  quod  illumii.at  oinnem 
hominero  {Joan.  i ,  0).  Alia  est  terra  viventium,  alia 
tcrra  morientium. 

[  Ib.  xi«]  Verba  Sopbar  Miiia*i.  Aut  nu^uid  videbi' 
utr  eloqueni  ju»iu$  c$$e?  Putai  enim,  Job  verbis  magis 

« 5k  MKS.  curo  LUL  M  tttUI,  «riplaCiir. 


UNU3.  m 

qiiam  opcribusabuiidarc.&ea/iti  narui  Aofiio,  brevi$mttg, 
Scntentiam  suam  illi  replicat,  quam  vult  intelUgi  lo-^ 
quaciter  dictam  et  inaniter.  Cmmi  nemo  $ii  qui  contra" 
dicat  tibi.  Quia  quando  dicebat,  nemo  ei  contradixit. 
Sedquomodo  Dominu$  loquatur  ad  te.  Ea  loquere  po^ 
tius,  quibus  misercatur  tui  Deus;  Qiifa  duplex  erit  iti- 
per  te :  corripiendo,  et  coiisolando.  Et  tune$cie$  quia 
digne  reddita  sint  tibi  a  Domino  quce  peccasti :  postcor- 
reciionem  sequenic  illumitiatione.  Aut  ve$tigium  Do- 
mini  invenie$ :  ni  vclis  Deum  reprehendere.  Sufrdm* 
e$t  coslum,  et  quid  facie$?  ut  invcnias  sacramenta  coc- 
li.  Non  enim  debes  eum  rcprchendcre,  cujus  opera 
non  comprehendis.  Qui$  dicet  illi,  Qmd  feei$d  ?  £t 
hoc  enim  recteorit  factum,  si  Deus  hoc  fecerit :  qnia 
facere  aliquid  ille  nisi  rccte  noii  polest.  lp$eenimno* 
vit  opera  hominum  iniquorum.  Noii  iniqui  opcris  cst. 
Unde  vult  inielligi  quia  stulte  hic,  quem  iniquum  pn- 
tat.  reprchenderit  Deum  :  sic  cnim  eum  loqui  exisli- 
mavit.  Homo  vero  aliur  nutat  sermonibus.  Modo  illi 
placet  Deus,  inodo  illi  displicet ;  cum  apud  Deum  sit 
Grniilas.  Et  vir  natus  mulieris  tanquam  onager  erit  in 
deserlo  :  cupidilate  libertaiis,  impatiens  dominatoris 
alqiic  domi.ioris.  El  extendens  ad  eum  manu$  tua$ :  ut 
acceptet  opcra  tua.  Si  iniquum  quid  e$t  in  manu  tua. 
Ipsa  duo  repetivit,  sed  ordine  mutato.  Et  iniqmta$  in 
domo  tua  non  maneat.  Uoc  dixit  cor.  Sic  enim  fuigebii 
facie$  tua  tanquam  aqua  :  pura  conscientia.  Tanquam 
fluctum  qui  non  prwterit^  et  non  teneris :  nisi  oriines 
taiigat  in  hac  viia.  Et  oratio  tua  tanquam  lucifer  erit : 
ante  iiluminationcm  pra:ibil ;  quasi  et  ista  ad  pre- 
pheliam  saiictx  civitalis  vcl  ad  populum  Dci  perli- 
nenlia,  audita,  vcl  revclata  dicuntur,  sicut  a  superio- 
nbiis  amicis  ejus  dicta  suiit.  Et  rogabunt  faeiem  tuam 
multi.  Omnia  ista  dc  Ecclesia. 

[  Ib.  XII.  ]  Verla  Job.  Sed  justus  vir  et  sine  crimim 
tenit  in  deriium,  De  Domino  iiitclligcndus  est.  Soiisua  : 
Non  ergo  mirum  si  et  cgo  vobis  iii  derisuro  vcni.  Et 
domu$  eju$  ut  detaztaretur  ab  iiirV/tiii :  Ecclesia  a  per- 
sccutoribus.  Imo  vero  nuUus  confidat^  cum  $it  neqHom^ 
$e  impunitum  futurum  :  quia  judicium  a  doino  Dei 
( 1  Petr.  IV,  17  ).  Tanquam  inqui$itio  in  eo$  non  $it  fu- 
tura  :  non  confidanl.  Sed  tamen  ihterrogaquadmpedia^ 
$i  tibi  rcspondeant.  Ideo  recte  iiiqiiirit  iniquos,  quia 
ex  operibus  potuerunt  cognoscere  Greatorem,  ei  eo- 
Icre  debuerunt.  Nou  enim  creaturamni  respoosione 
doceri  debuerant ;  cum  accepcrint  rationem  qua  ista 
cognosccrent.  Si  non  in  manu  ejas  est  anima  omnium 
viveniium.  Uinc  ergo  scitur,  qui^  ipse  omnia  creavit, 
quia  aiiima  omiiium  viventiuin  in  roanu  ojus.  Et  epi" 
ritu$  omni$  cami$  homini% :  omnis  cahiis  buman.'e,  id 
est  rationalis  anima.  AMrii  enim  $ermone$  dijudieat, 
Qucmadmodum  sensus  sensibilia  dijudicat,  iu  spi- 
rilualia  spirirus,  qui  debuil  cognoscere,  quoniam  in 
manu  Doiiiini  est,  opera  Domini.  /n  multo  tempotn 
eapieniia  e$t»  Non  utique  in  mullo  tempore ;  sed  apiid 
Doininum,  a  qiio  peionda  cst.  Si  destruxerit^  qm$  ofdi" 
fieabit  ?  proptcr  virtutero  dcfttruxerit,  et  propler  «i- 
picntiam  clauseril,  ut  adeam  noa  penreuial.  Si  pro- 
kkkuerit  aquam^  dccabit  Irrrffnt :  lapicntiam  iptaoip 


iS9  ANNOTATIONUM  IN 

l4*mm  vero  liominem.  Quod  li  etemisml,  perdcl  ever^ 
UM  ierram.  Mtillis  eiiim  fta|»ienlibiis  racds  turbabun- 
tnr  peccalores.  Qni  ducil  connUoret  captivot.  Siibjii- 
gat  enim  sibi  eos  qiii  sc  coiisiilunt.  Judicti  autem  terras 
in  paf6remml$it:  niit  Jud:i:os,  aut  Pilalum,  aut  scnsu 
terrciio  judicantcs.  Qui  coUocitt  reget  tuper  tedet  :  id 
est,  Apostolos.  h'f  rirriim(/^</ir6a//<'o  lumbot  eorum: 
id  esl,  contiiieiilia.  Qui  emiltit  tacerdotet  captivot :  iit 
ab  hominibtis  diicnnlnr;  ri  sigiiificnnliir  Jud:i'i.  Qui 
permulat  labia  fideUnm.  rcrinulat  in  iMiiium,  ul  non 
dijiisiitia  siia,  scd  dogrnlin  ojiis  pncsuinniit.  El  iulcl' 
ligentiam  tenum  cognovU,  Ciii  placct  inlcllig(Mili:i  sc- 
num.  Undcest,  Cognitiettita  Dco{  Caiat,  iv,  9)  :  cui 
adversariiim  est,  yonnoritot{  Maith,  xxv,  \t).  Va 
benc  coepit  a  flde,  etpervenitad  intolligcntj.c  c.mos. 
Qui  revelat  profunda  de  tenehris :  aixTiciido  prophctias. 
Et  produxii  in  luccm  umbram  morlit :  id  cst,  focit  ut 
cogiiosccrclur  vila  ista,  quia  uinbru  mortis  cst.  De- 
cipient  gcntet^  et  perdent  eat :  putnntcs  quod  noccrcnt 
Ecclesi»  Dci,  cum  sibi  nocercnt ;  quod  dc  impiis  in- 
tcHigcndiim  est.  Slernent  gentet^  et  in  viam  ducent  eat : 
ad  liumilitatcm,  tapquam  illum  asinum.  ReconcUiunt 
cordn  principum  populi  terras :  sibi  rcconctlinns  vcl 
Jod.TOs  vel  reges  tcrr.T,  qul  primo  pcrscqiicbnnlur 
Ecclcsiam.  Seduiit  *•  autem  cot  in  viam  quam  non  nore- 
fant :  suhruendo  Logis  opcra,  ut  simplicitcr  inlclli- 
gercnlur ;  hlnceisvisus  cst  |)cccalor.  Quo  errore  lene' 
braii  tunt  tanquam  cbriut. 

[  Ib.  xtii.]  E(  arguam  in  conspectu  ejut,  ti  voluerU  : 
\\i  argiint  seipsum  ;  qiHHl  cst  conres-iionis.  Et  curato- 
ret  malorum  omnet  vot.  Honns  cuiiu  noii  potcslis  coii- 
ftolnlione  curnrc.  Audile  ergo  ohjurgationem  orit  mei : 
in  vos.  Etante  contpeclum  cjut  profertit  dotum:  cuin 
▼ultis  vos  videri  juslos,  quod  noii  eslis.  An  tubtrahi- 
titrotiptotJHdicet  /im?Nuinquid  potcstis  di>simu- 
larp,  ct  non  judicnre,  quia  dc  vobis  vcrum  dico?  Si 
enim  omnia  fadctit ,  adjiciemini  ei :  id  cst,  ctiamsi 
omuia  prirccpta  faciatis,  invcniet  in  vobis  qiiod  argunt. 
Nemocirim  justus  in  conspectn  cjus.  Quod  ti  el  occul- 
Upertonat  mirati  /kmntrsuas,  scipsos  jiisiincando, 
noii  tolum  ad  homines,  scd  etiam  ad  scipsos.  Cor- 
put  imtem  luleum  :  nt  fragilitatis  saltem  vcslnc  coii- 
siderationc  timealis.  Apprehendent  meat  camet  denti- 
but  mei^.  Non  milii  p;ircam,  ut  noii  soluin  vos  arguani, 
8ed  ctiam  me.  Et  animam  memn  ponam  in  manu  ;  in- 
^ciendani,  ut  niliil  celem,  sivc  nt  computem  pecca- 
ta  mca.  Licet  occidat  meitle  qui  potent  esf,  qui  et  ccepU : 
qiiamvis  oicidat  pcccata  men.  Tamen  toquar^  etcoram 
€0  arguam  me:  non  ine  jusiiGcabo,  abscondcns  pcc- 
eala  mca.  Ecee  ego  approjunquo  judicio  meo  :  iit  jtidi- 
cciu  tic  iiic;  quasi  ips:i  sil  hominis  jusiilia,  in  coiircs- 
sionc  sibi  doii  parccre.  Tunc  a  facie  lua  non  abtcondar  : 
quemadinodum  absconduntur  pcccutorcs.  Manum  au- 
ferame  :  ut  nihil  in  mc  sil  castignndum,  ct  sit  in  me 
charilas.  Et  limor  luu$  non  me  terreat.  Quot  tunt  ini- 
quUateemco!  ?  Uiiic  |)Otest  videri  illud  dixisso,  Animam 
meam  pona/H  in  manu  mea :  ad  computandum.  Aut  pu- 

«BdlU,  eduxk.  uanuscripti  Yero,  teduxU.  Apod  ixx. 


JOR,  S.  AUGUSTINI  gja 

tat  me  ctte  contrarium  tiln  f  Cum  uti(|iie  infirmus  sum 
ct  qtiasihoc  motuis,  ne  si  justidcatas  fuero,  par  liV 
siiu  ;  cuiii  rolium  sim.  Ergo  est  aliqua  latens  cansa^ 
qiiaiido  I1.TC  noii  cst.  Et  impotuitii  mihi  peecataju»eu 
iulit.  Ut  hj'C  sit  cnusn,  quare  dicat  abscondi  a  se  pec- 
cain  siia,  quin  sii|)crbicrit,  qtiod  est  peccatnm  javeo* 
tiilis.  Et  potuitti  in  compcde  pedem  tneum  :  iii  vincolo 
mortalitalis.  Et  radicet  pedum  meorum  contemplalut 
et :  cupiditatcs  meas.  Qui  veteratco  ncut  uter  :  ut  vi* 
num  novum  porlare  iion  possim  :  mif  (  ut  '  panno 
novo  coiisui  )  velut  tettimentum  quod  a  Uneit  com- 
ettuin  est, 

[Ib.  Mv.]  Homo  enim  natut  ex  muliere,  bretit  tiimt 
et  ptcnut  iracundiit :  pceiix*  .  Ei  hunc  fecitli  venire  ia 
judicium  coram  te.  Quamxis  itn  mortalis  sit,  et  ipse 
lialKt  tnmcii  undi^  rationcin rcddat :  ciigitnr  enim  de 
illo  qtiod  p  ttcsi,  qiiatiivis  pcrpamm  possit.  Dinume' 
rati  cnhu  tunt  mentct  ejut  apud  te.  Eo  cnim  quod  lem- 
poralis  osi,  dc  pcccato  coiivincitur  :  nam  xiemaMi 
illuni  tu  rcccras.  Ditcede  ab  eo ;  tine,  requietcai:  sa- 
ciiiiduiii  opinionein  camalis  ct  animalis  hominiSi  cni 
totuui  Iioiiuiii  h.TC  viia  esi.  Et  ideo  sibi  vult  parti,  at 
rruntur  hac  vita.  Ett  enimarbori  tpet.  Irridenter  bse 
pronuniianda.  Utique  enim  magis  est  spes  homini : 
qiiod  carnnlcs  nolunt  credcre.  Vir  tero  cum  mortuu 
fuerit,  abiii.  Et  hic  ironicd.  Tempore  enimmiHuetur 
mare ;  nmn  poti  impletur.  Dicit  autem  de  his  locls, 
ubi  acccssus  ct  rcccssus  fit,  vel  quod  omnia  litton  b- 
tcnter  minuuiitur  et  augentur,  horis  limaribas  sdlieet, 
cum  oriiur  Inna,  vcl  nobis  vel  aliis  uMfuc  ad  mcdiom 
C(rlum  *  crcscit ,  cl  indc  minuitur.  Vsqueqno  ccUum 
ettj  non  contuetur  :  ad  novum^,  id  est  ipsi  coelo.ill9tf 
nrifiartt  apud  inferot  me  cuttodittet.  Usqne  adoo  est 
spcs  rcsurrectionis,  ut  jnmct  his  carcrem  viUc  inoer- 
tis.  Et  abtcondistet  me,  donecrequieteeret  tra  lica.  Hinc 
est,  Abtcondere  putitlum^  donec  trameai  ira  Domm 
( Itai.  XXVI,  SO ) ;  id  cst,  donec  iranscat  isu  morUli- 
tas,  ct  ad  rcsurrectionem  veniatur.  51  eRim  morAni 
fUerit  homo,  titet.  Nam  hxc  nonest  vitn.  CoiitmMif- 
tit  diehut  viue  tua :  tnnc  vivet.  Deinde  vocabU^  et  ep 
respondebo  tibi:  obcdicns  tibi,  sine  impedimenio  nior- 
tililatis.  Signatti  in  taccuto  iniquitatet  meat :  ul  ledde* 
rcs  niihi.  Annotatti  ti  quid  invhut  erravi :  etiam  hoc 
annotasti.  Invitum  autem  crrare  pocna  pcccati  esl.Cf 
quidemmont  eadent  deftuit.  Ita  ct  homo  ex  aiuiodino 
et  firmitate  sna  cccidit.  Et  petra  veterateit  in  toeo  mo: 
ul  homo  in  genere  siio  et  conditione  sua.  Et  a/ihmoM 
frequcniium  gurgitum :  quasi  cl  hom»  ita  adexililalen 
pcrdiictiis  sit,  cum  cn-bris  ciipidilatum  alluvionibas 
aticritur.  Spem  vero  hominit  perdiditti.  Gradiis  fccil  de 
monic  ad  petram,  a  pclra  ad  lapides,  a  lapldibus  ad 
arcnnm  ;  quia  has  minutioiies  camales  patiuntiir.  Et 
benc  jam  perdiditti  dixit.  Impuiitti  enim  in  finmn  :  fai 
consumptioncm.  Ut  pereatspes  ista  qua  caraales  gao- 
dent.  Mutasti  faciem  ejut,  dimititti  autireom  lan|0 

>  Fr.  Lov.  noQ  habent  ut.   U. 

>  sic  melioris  noias  Mas.  At  editi»  ktti  wkem  iMin. 
ptenut  tracundiee  ptenof.  --^^- 

*  in  excusis ,  ad,  medium  mentem.  Veriia  fn  ihk.  ai 
medium  ceetum.  ' 

^f:r.  etijOT.,ii0Nconnieiifraif  iiomoii,iiaeaHMe.lli 


B4f  LIBER 

Dei  in  eo  cxtcrniiiiata  est.  Ei  cum  muUi  fuerunt  filn 
eju9,  ncscit :  quia  iQorilur,  quamvis  propngctur  sobo- 
les.  Scd  carnct  eju$  tuper  eum  doluerunt :  id  esl,  ta 
lem  cuiidiiioiiCin  suain  liomo  carnaliter  dolet,  ct  aiii- 
'  inalitcr  lugci.  Spiriluaiis  cniin  novil,  quia  elsi  extc- 
rior  lioiiio  corrumpitur,  scd  interior  renovntur  dc  dlc 
iu  diem  ( II  Cor.  iv,  16):  quia  boc  (lcri  scntit  iii 
seipso. 

[Ib.  xy.]  Verba  Elipbaz  Tlicmanitis.  Et  implevit  do- 
iore  ventrem.  Spii  iiiis  ciiiin  scientia;  per  consolulioncm  ' 
sannt  polius  a  d(»loribus  :  (u  autem  qui  implcs  veiitrem 
dolore,  non  spiritu  scienlix  respondcs.  Nonne  lu  re- 
putisti  timorem?  Deum  iioii  (iniuisli,  in  eum  tnlia  di- 
( ens.  Et  ctegitti  timjuam  matorum :  qua  liomiiies  mnle- 
dicun(.  Quid  enim?  numquid  primus  Itonio  natut  ct? 
qiilM  tan(um  siipcrlMS.  xXul  ante  collet  concretut  es? 
Etiam  montes  noinine  collium  accipiendos ,  id  cst, 
aa(e  omnes  vututes,  spirilus  po(ciitos.  Scdet  tenex  et 
deerepitut  in  nobit  ett.  Qui  sciat  edam  qnsi  nos  oesci- 
mus,cst  iiiter  nos,  Qwd  autum  fuil  cor  tuum?  ei  qmd 
tuttinuerunt  oai/ifui.^spcraveniiit.  Quid  enimest  homo 
ul  ut  tine  crimine  ?  quod  et  lu  dixisti.  Si  in  tanciit  ejut 
non  ett  fidet :  proptcr  incerta  lomporum ,  quibas  ple- 
riimque  falluntur,  ut  mulla  dicant,  et  non  faciant.  Et 
cotlum  nan  ett  mundum  ante  eum  :  pro  bis  qiii  babitant 
in  coelo ;  aul  certe  coelum  pro  ipsis  sanctis  ponitur, 
qiiia  iii  iiis  babiut  Dcus.  Quts  tapienta  dixerunl ,  et 
non  celaverunt  parentet  tuot.  Qiiia  ctiam  Judo^is  Apo- 
aoli  prxdicavcruiit.  Ipsit  totit  data  ett  terra :  inbabt« 
laiida.  Nec  tupervenit  Htit  quitquam  extraneut :  ncc 
saiictiis  homo  vel  angelus;  id  cst,  in  securitate  possi- 
dcbunt.  Cum  putaverint  te  esse  jam  in  pace.  Ita  dicit, 
qunsi  boc  putet  ip^i  Job  cvenisse.  Non  credit  converti 
a  tcnebrlt :  non  credit  ut  convennliir  a  pcLCtlis.  Et 
decretus  etl  in  etcam  vutturum  :  aerinrum  |U>(es(a(uiii, 
qnx  morlibus  pcccatorum  pascnnlur.  Sicut  dux  in 
prima  acie  decidet.  Aiidaxcst,  etnon  ferl  (ribulaiiones. 
Qua^  clevavit  manus  contra  Denm.  An,  quia  elevavlt? 
Etcucurrit  contraeum  contumeiiote :  adversnria  facicndo 
quain  pnccepit.  In  crassa  cervicescuti  sui :  pr.esumens 
ilc  protcctione  sua.  Qiiia  op^rtit^  faciem  ejus  in  adipe 
wo.  Per  adipem ,  Id  cst,  pcr  exaltaiionem  siiperbix 
sux  abscondit  a  se  Deuin.  Et  fecit  capiitrum  superfe' 
mu»ra  :  ut  libidinibus  suis  colligaretur,  quo  \inculo 
duccretur  ad  mortero.  Quw  enim  ilU  paraveruni^  aiii 
aufenuu  :  ipsuin  etiam  rcgnum  terrenum  ,  vel  quam- 
cumquc  spem  tcmporalcm ,  quam  cum  (oto  nuuido 
jusli  accipient.  Et  non  ditabilur^  nec  permanebil  subtlan" 
lia  ejut :  impii  sciiicct.  Non  immitUl  tuper  terram  iutt- 
bram  :  id  est,  non  virct.  Sed  tiirpem  ejut  arefaciet 
venli»  :  tentatio.  Prcpdtio  ejut  ante  horam  corrumpe- 
tur  :  priusquam  sperat.  Decidat  tanquam  fiot  oHwb, 
Decidat  a  pace«  vel  qaia  mcliora  bosseqvuatur,  qaem- 
admodum  ilorem  fructus.  7Mtimoiiiiim  emm  impH , 
wf :  sigiium.  Et  ignit  eomburei  donmt  eoncm  qui 
munera  acdpiunl.  Ili  sunt  eniro  impii  qui  manen  tem- 
poraBa  praepoiMiirt  ju&liliae.  Omdpiel  ei  tn  uutre  femi- 
Ra.  Ca  qu»  sperat,  in  pceuam  illi  proflciuDt. 
*Q9iia,JuxUEr.  etixnr.  M. 
SltlCT.  AVGUST.  111« 


UNUS.  gj, 

[Ib.xvi.l  Verba  Job.  Audivi  taiia  multa  :  non  solum 
quae  vos  dicilis.  Contolatores  nmiorum  omnet.  Malos 
potestls  consoI;iri,  quia  ipsi  vos  iinitantur,  non  bonos  • 
et  cst  vocativus.  A  niillo  enim  ves(ruiii  aiidivi  aliquid 
boni.  Quid  enim?  numquid  ordo  in  sennonibut  ett  tpi- 
rilut  ?  su|KJrbi.-e.  Aut  in  quo  molestum  tibi  erit?qiiMux\% 
noii  amcs  qiiod  dic;is.  Et  ego  secundum  vus  loquor  : 
quomodo  digiii  estis.  Si  tubjecta  ettet  anima  vettra  pro 
mea.  Si  vospatcremiiii  quodcgo;  loqucrcr  seriiionibus, 
non  factis:  iia  nihil  es(  loqui  qtiod  non  lacids».  Sienim 
ioquar^  non  doiebo  vulnere.  Ostcndistis  vos  ncque  in  lo- 
qiiendo,  ncque  in  laccndo  prudcntcs  csse.  Nnm  sapicn- 
tesetcum  loqnuntiir,  in  oonsolationibus  condolescunt ; 
vd  in  confcssione  sua  loqucntes,  dolent  vuliius  siium ; 
velcum  ucent,  pnidentcr  laccnl.  Nunc  autem  lattavU 
me,  et  fecit  ttMltum,  et  putrem  :  ut  noa  contra  vos  lo- 
quar,  Deus  fregit  superbiam ;  ut  stultus  factus  sapieos 
fiaro.  Apprehenditti  me ,  et  in  tettimonium  factut  tum. 
Convicisti  me  de  peccalis  mcis.  et  adversiun  me  ego 
8um  testis.  Et  turrexit  tuper  me  mendacium  meum : 
cum  mibi  jiistus  Tidcbar.  Contra  faciem  meam  retpon- 
di.  Hinc  est,  Statuam  te  ante  faciem  tuam  {Ptal,  xux, 
21).  Iracundia  utut  dejecit  me.  Benedixit,  utut  iracun- 
dia  ;mn  cniin  eam  patiiiir :  dejecit  auiem  tanquam 
superbiim.  Fremuit  super  me  dentibus.  Objurgavit  me; 
nt  dcBtes  pro  verbis  intelligantur.  Sagittce  piraiarum 
ejus  tuper  me  deciderunt.  Aerias  potestaies  quibus 
ulilur  Deus,  el  eis  permitlit  ut  aiit  exerceantur  boni, 
aut  puniantur  mali.  Piraue  aulem,  quia  in  boc  mari 
navigantibus  iiisldinntur.  Ade  oculorum  irruit.  Non 
dissimulnvit  a  peccalis  meis,  taiiquam  imiuit  ui  puni- 
rer.  Ipse  enim  tanquam  lumen  est,  punitoribus  osten- 
dens  puniendos.  &uina  mi&i  fuitaspectioejus.  Aut  ita : 
Fecil  ut  vidcrcm  peccatum  meum;  ante  eiiim  non  sie 
mibi  ad  scnsiini  pcrdiictum  fuil.  Acnter  percut^t  me 
in  genibut^  et  timui  concurrerunt  in  me.  Deo  enlin  per- 
cuiiente,  illi  concurrerunl  aiigeli  satanae.  la  pace  cum 
ettem^  discerpsit  me.  Ab  ipsa  pace  aut  a  memeUpsc 
discerpsii,  nt  ab  adversdriis  et  sibi  adrersaiitibus  dila- 
cerarer.  Et  tenent  comam  meam  divuitit :  pcr  peccaia 
mea  me  adversum  me  divisit.  Statuit  me  ncut  dgnum: 
10  qiicm  Jacularentur ,  ut  solet  signuni  poni  jaculanli- 
bus ,  quo  jacuia  dirigant.  Circumdederunt  me  ianceis, 
emittentet  in  renet  meot;  non  pepercerunt :  proptcr  de^ 
sideria  camalia,  quae  sibi  impacta  dicit,  per  maUs 
persuasiones  ab  angelis  malis.  E/fuderunt  in  terra  fd 
meum :  utlerrena  bona  zelnrer  in  iis  qui  bis  abuiidanU 
Dejecerunt  me  prottraiione  nmgna  :  ne  camalem  pro- 
slrationem  intelligeremus.  Ciiidum   attuerunt  corio 
tneo :  peccata  interiora,  quibus  reminiscitur  se  fuisse 
in  bonis.  Et  tuper  patpebrat  meat  umbra  morlit.  Yolo 
videre ,  et  impedit  me  consuetudo  carnalis.  Terra  ne 
operiat  tuper  tanguinem  carnis  mea  :  id  esl,  ne  si  iin- 
piunda  fuerit  oratio  mea  optando  terrena,  accedat  cu- 
maliis  teme  super  viiiculum  mortalitatis  mex ;  quod 
significavit  nomine  sangulnis  :  id  est ,  ne  cupiditate 
lerrena  majoribus  cabmitatibas  voluntarii  pcceati 
operiar,  quod  esi  illod  natnrale  peocatam  de  oondi- 
<IIH.,  fmdfKd^:  absrnie negatkme.     <  . 
{Yingt^qft.J 


8i3  ANNOTATIONUM  IN 

lioiic  morlali,  Scc  $U  locus  chtmon  meo.  IiitcrcludaUir 
nicrilum  oralionis  mcas.  Et  nunc  ccce  in  emlu  e$l  le$iH 
meu$.  Dc  Domiiio  vidciur  diccrc,  quia  noiuluin  in  lcr- 
rain  dcsccnd«?rat.  Elcon$ciu$mcu$  in  cxceUis:  proplcr 
panicipalioncm  morialilalis.  Dijudicctur  vir  cum  Do- 
mino.  Ycuial  Dominus,  ulcumco  virjudicflur,  lan- 
quam  Jo:inncs  cum  Chrislo.  In  quorum  dijndicaiione 
intelligitur  quid  distct  inlcr  iKiininem  pcrrcclum ,  et 
Dcuni  liomincm  factum.  Sicut  fHiu$  homini$  ad  proxi- 
tiium  $uum  :  Domiiius  homiiie  suscopto,  ad  eum  qui 
Intidcrat  in  lalroncs  (Luc.  x,  50).  Anni  cnim  dinume- 
rati  venerunt  mihi :  quod  mihi  pcr  Chrislum  subvc- 
isialur  plcniUidinc  lcmporum  {Galat,  iv,  4).  Et  viam  pcr 
quam  non  rcvertnr,  iiigrediar :  viam  rcnuiitiaiidi  sa^.culo. 
[Ib.  XVII.]  Dcfcci  agitalus  $pirHu  :  ordo,  Dcfcci  spiri- 
lii,  laboribus  concussus.  Oro  ut  ^epeliar,  ct  non  contin^ 
git  mhi :  u(  absbrbeatnr  mortalc  a  vita.  Ingciniscimus 
enim  gravati ,  in  quo  iiolumus  spoliari ,  scd  superve- 
siiri  (II  Cor.v,  4);  id  est,  inulemur  potius  quam  mo- 
rianiur.  Quod  uliqnc,  qnamvis  hoc  liomo  cupiat,  non 
contingit.  DcI)Ct  enim  morlem  coudemnatione  pcccati. 
Prece$  adhibebo  cum  labore,  ei  quid  fcci :  nonuihil  feci  * 
impetrans.  Furati  $unt  externi  bona  mea,  Ipsam  im- 
mortalitaiero ,  qua  spolialur,  siguiflcat,  qui  scmivivus 
a  lalronibus  cst  rdictus.  Qui$  et  i$tef  qui  mihi  subven- 
turus  est ,  Dominum  signiticans.  Scd  ided  dicit ,  Qui$ 
e$if  quia  iiitcr  homines  fulurus  crat,  ut  vix  abcis  dis- 
cemcretur.  Ad  manum  mcam  ligetur :  vinculo  chari- 
tatis ,  ul  custodiat  me  ,  et  ducat  quo  vult.  Quia  cor 
eorwn  ab$condi$ti  a  prudentia.  Qui  cum  non  cognove- 
mnt  abscondisti.  Propler  hoc  non  exaltabi$  eo$ ,  Quia 
humiles  non  fucrunt,  idco  cxcali  sunt,  ct  non  poluc- 
runt  humilitale  Christi  exaltarl.  Parti  annuuticntur 
KUila.  Quod  cxcitas  cx  parte  in  Israei  facta  est  (Rom. 
II,  25),  sive  quia  eis  mala  videluintur  i\ux  Christus 
annuntiabat,  ut  diccrent,  Seducit  turba$  (Joan.  vii,  12); 
live  per  Prophclas  qujR  annunliata  suiit  de  ca^citate 
Israel ,  non  utique  toti ,  sed  parll  aeciderunt.  Et  ocuU 
wper  liUo$  eorum  tabuerunt :  admirationc  miraculonim, 
qiiibus  dictum  est,  Si  ego  in  Beelzebub  ejicio  damonia^ 
fiiii  ve$tri  in  quo  ejiciunt  ( Jf al(A.  xu ,  27 )  ?  Po<Mis/i 
Qutem  me  in  loquelam  nationibu$ :  hominem  quem  rc- 
demisti,  id  est,  Ecclesiaro  de  qua  loquercniur  na- 
tiones,  sive  quae  loquerelur  nationibus.  Et  in  ri$um 
iUi$  deveni :  aut  natiouibus,  cum  ci  detraherent ;  aut 
Judaeis,  qui  loquebanlur  nationibus.  Ob$eurati  $unl 
ob  iram  ocuU  mei.  Obscurati  suiit  oculi  Ecclesix,  id 
est  Aposloli,  cuin  intellecti  non  suut  ab  iis  qui  hac 
pceua  erant  punieiidi.  Et  expugnattu  $um  valde  ab  omni' 
bu$.  Tam  Judaei  enim  quam  Gentcs  expugnaverunt 
Ecclesiaro.  Et miraU  sunt^  $uper  hoc  verace$ :  vel  quare 
polesias  data  sit  impiis  in  Ecclesiam  *,  vel  quare  ab 
impiis  Evangelium  agnitum  non  sit.  Ju$tu$  autem  tu- 
fier  ininucum  C9n$urgat :  qui  temporaliter  cadit  perse- 
cutioiiibus,  ut  posiea  inAdelilms  dominetur.  Et  puru$ 

*  sic  Mss.  Beccensis  et  Floriaccosis.  kv  «sditi :  Preeesadlti- 
beo  cum  iabore :  et  quid  feci  ?  non  ndhi  feci. 

*  Admiraii  $uni,  juxta  Er.  l.ugd.ven.  M. 

*  i!i  B.  Eccie$ia,vx.  uigd.  vcu.,  Eccle$iam.  M. 


JOD,  S.  AUGliSTINI  tU 

manihuf  $ttmat  audaciaai :  spci  audaciain,  ut  Gon(iua*ur 
Christum  et  in  persecutione.  Non  emm  bne/di  in  rM 
veritalem.  Omnibus  cnim  tam  Judaeis  quani  aliis  gntia 
neccssaria  csl.  Et  contulsee  suni  eompaget  eordi$  mei: 
ut  non  cclem  peccaia  mca.  Soctemin  diempoiuenua; 
iinpii.  Unde  cst ,  Ym  iUi$  qui  dicuni  quod  bomum  etf 
malum^  et  malum  bonum;  qui  ponuni  teneiroM  iucem^ 
et  lucem  tenebnu  ( l$ai.  v ,  20  ).  Si  sustinuero ,  infm 
domu$  mea  erunt:  peilulero  |)eccata  nica,  ut  noneoa' 
litcar.  Interilum  appeUavi  patrem  meum.  Non  ero  fiWm 
vilx.  Appellavit  aulcin  Deus.  Matrem  meam^eitorO' 
rem  tabem.  Ex  co  (juod  iiiseparabilitcr  hacrcant ,  laiH 
qiiam  cogiiali.  Qute  e$t  enim  mihijam  spes  f  snliauditur, 
Si  sustiiiucro.  Autbona  mea  tidebof  quibus  scdnctoi 
convcrti  noliiii,  et  sustiiiuit  peccatorein. 

[Ih.  xviii.]  Verha  Baldad  Saiichilis.  Ei  lumen  im- 
piorum  exstinguetur.  Noli  crgo  roirari  si  et  tnum  lan- 
quam  iinpii  liimcn  exslinctum  CSt.  Lux  ejus  fueruMi 
tenebrce  in  domo:  claritas  domus  ejus;  id  est,  aot 
diabolus  aut  Antichristus.  El  iueerna  euper  eum  e»' 
stinguetur :  cxiguuni  et  lerrenum  lumen.  AceipimU 
infimi  $ub$tantiam  cjus.  Qu^e  habcre  ilie  voluit  *, 
habeant  huiniles.  Immi$$u$esi  enim  peo  ^u»  hs  kh 
qucum.  Ipseenim  captus  est,  Dominnm  persequendo^ 
Confortavit  super  eum  $iliett$ :  ut  vincant  eum  eso- 
rientcs  et  sitientcs  justiliam.  Abuondiius  esi  super 
ierram  funiculus  e]u$:  quo  capiatur,  hoc  est,  ea  qn 
illi  quasi  conccduntiir.  Et  captio  cjns  in  semila :  qua 
transit.  Per  circuitum  perdant  cum  dolores  :  undique. 
Et  multi  circa  pcde$  eju$  veniant  in  angusiia  famls : 
multi  qiii  eum  sequuntur,  vcl  qui  ei  obseqnuiitur. 
Comedantur  ranu  pedum  eju$  :  doctrinanim  ejus ,  id 
cst,  qua  it.  Rumpatur  de  habitaeulo  ejus 
tranquillitas  hujus  vike.  Et  Uneat  eum  neeesdtOM  < 
regaUs :  opportunitas  punitionis  ejus,  quae  valebit  ad 
'  gloriam  Dei ,  propier  quod  modo  illi  permittitur  euiii- 
diias  sua.  Causam  regalem  dicit ,  quia  se  GliristuH 
jactabit.  Uabitei  in  tabemaculo  ejus  in  noeie  ejm^ 
Neccssitas  causx  regalis  cruciet  conscientiam  ^m; 
appclilio  tyrannidis  :  m  noete ,  in  supplicio  caeciialJi 
cjus,  quando  damnatur.  Aspergeniur  speetosa  ejm 
sulphure :  quibus  placebat ,  Igne  fetido  concrementor. 
Et  de  $ur$um  irruei  me$sio  ejus  :  a  Deo.  Ki  noa  A 
nomen  ejus  in  faeie  pUttearum  ubi  erai :  toUatar  da 
rocrooria  populi.  Et  nonttteognoscibiiis  *in  pofndomsm 
Ad  tantam  dejectionem  veniat ,  ut  a  suis  non  agno- 
scatur.  Nec  re$alvetttr  sub  costo  domus  eju».  Aliqri 
enim  resalvabuntur.  Sed  in  poputo  ejus  vivani  edlmL 
Aliis  subjngelur  populus  cjus. 

[Ib.xix.]  Yerba  Job.  Et  de$truiti$me  verbis.  InAr* 
malis  me ,  qiii  me  consolari  debuistis.  Scitoie  tantum 
quia  Deus  fecit  mihi  $ic  :  apud  quein  possum  de  peo- 
calo  convinci ,  non  apud  horoincs.  Ei  vailum  tmm 
eirca  me  circumdedit.  Fossa  circa  niuros  est ;  qoo 

*  ijow  fcrunt,  appelUwi  autem  Deus  matrem  meam»^ms 
iutcri.unctioiie.  sic  etiam  Er. ,  qui  legit  tamcn .  aoneitmAm 
ut  ca^^leri  odili.  M.  ^      -o  ,  »^imwmm^ 

*  Fxlili,  nQlHxt.  ManuscripU,  to/»t£. 

*  :>ic  iu  ^z.  \l  ia  &M:^  ^  cognoiHinutio^ 


^  LIDEU 

coictiv  ftuin  ad  eonfessioncm.  Eece  rideo  opprobria  , 
«f  non  loquor»  Ulililaiem  dicit  coiifessiouis ;  qiiia  si 
vellet  ridere  peccaturo  suum ,  et  non  illud  proloqui « 
clamaret,  et  non  exandiretur.  In  vuliu  meo  tenebrat 
posuii.  lUuminationem  vultits  mei  abstulit  a  me ;  qtiod 
conlingit  avcrsis.  El  ahtulU  coronam  de  eapite  meo  : 
dignilatero  spiritualem ,  quam  dat  sapienlia.  Et  dU- 
rupit  me  undique^  et  abii.  Omnia  tenebaro,  et  abstulit 
illa  a  roe  :  advcrsus  illud  qiiod  acccperal  viriutcm 
conlinendi  omnia.  Et  arbitratu$  ett  me  tanquani  inimi' 
cum.  Sic  mc  judicavit ,  quasi  ei  nocerem ,  si  ei  par 
essem.  Et  circumdederunl  tabernaculum  meum  ;  cor  et 
coiiscinntiam.  Fralres  mei  recesterunt :  iii  spo  cor- 
rectionis ,  quia  fnilrcs  sunt :  qiiamvis  priino  cor« 
reclionem  meani  aspcniaii  sint ;  ct  eos  secuii  qui  sibi 
aliena ,  hec  cst  pcmiciosa ,  suaderent.  Ei  amici  md 
vnmitericordesfaciitHnl :  \n  iiialis  spiritualibus,  qiii  non 
condolenl  pro&imis  suis,  scd  poiius  eos  irrident; 
qvos  non  irridereiit  in  nialis  carnalibus  consliiutos. 
Et  $ciente$  nomen  meum  obliii  $uni  me :  non  me  co- 
gnoscentcSy  quod  mu!atiis  suin.  Vicini  domu$^  et 
andUee  mcm:  ciim  quibus  secrcti  communicaham ; 
adulatores ,  qui  receduiit  ab  eo  qui  confiletut  Deo  : 
fpsi  eniro  dicuntur  ancillari.  Servum  meum  vocdvi ,  el 
Hon  re$pondit :  aut  corpus ,  aut  eos  qui  ci  ad  inala 
«enicbant.  0$  meum  deprecabatur  * ,  et  rogabam  uxo- 
rf  III  meam  :  (aiiquam  diceiis ,  Quare  lri$ii$  e$ ,  anima 
meaf  et  quare  conlurbas  me  (Pfo/.  xli,  12)?  id  cst, 
cupicns  ot  ei  consentiat,  Invocavi  blandient  filiot  uteri 
mei :  qnos  genucrat,  persuadens  eis  spein  sxculi.  Et 
fuo$  dilexeram ,  conturrexerunt  in  me :  in  illa  vita.  In 
cute  computrueruni  carne$  mece.  Amore  eorum  quae 
furinsecus  sentiunlur ,  computruerunt  intcriora  mea. 
Nam  utique  leve  est,  si  ad  litteraro  accipiamus ,  tan- 
quaro  scabiem  babuerit.  Ei  ot$a  mea  in  denUbu$  mei$ 
mnt.  Firmitas  et  fwtitudo  mea  in  verbis  est ,  non  in 
lactis.  Miteremini  mei,  mi$eremini  mei,  o  amici,  An- 
gelos  videlur  postular^,  ut  pro  eo  deprecentur,  aut 
cerle  sanclos  ut  pro  poenilente  orent.  Manu$  enim 
Dondni  e$t  qum  taigit  me.  Manu  Domini  se  tactum 
dicit  •  ut  dolerct  vulnus  ouum ,  quod  sine  sonsu  ei 
fuit.  Qiiiire  me  pervequimini ,  deut  et  Dondnu$fdeiO' 
staininiethorretis  8icut  Dominus;  vd  objurgatis,  cum 
jaro  confitear.  De  carnibu$  mei$  non  $atianuni.  Non 
gaodetis ,  si  carnaliter  vivam.  Stiio  ferreo  et  plumbo  : 
ui  qaemadmodnm  eedit  plumburo  slilo  ferrco,  sfc 
cedant  serroonibus  meis  corda  hominum.  Aut  in  te^ti- 
ukfnium  in  petrie  seutpanlur :  ut  illi  ea  discant,  qui 
lirmi  sunt  ad  evangelizanduin.  Scio  enim  qma 
eBiernu$  e$l  qui  me  re$oluturu$  ett  :  qui^  potest 
me  reparare.  Quorum  ego  mihi  eon$eiu$  $um :  quia 
roenii  iila.  Quas  oculue  meu$  vidit ,  et  non  alius,  Uoc 
cst,  Nemo  $cil  quidagaiur  in  homine^  nid  $piritu$  qui 
4n  ip$o  est  (I  Cor.  n,'ll).  £<  omnia  mhi  eon$ummata 
euni  in  mu  :  in  interioribus  obi  nemo  videt ,  in  con- 
scienlia.  Quod  $i  et  ttixen^$,  Quid  dicenuu  eontra 
eeuH  f  Secundum  quod  dicturo  est  etiam  spiritualilNis, 
'intenden$  tdpeam^  ne  etH  taaierii  {Caiai,  ti,  I).  Et 
lEditl. 


UNU^. 


S4G 


radicetn  $ermoni$  invenienm  in  eo :  ut  de  ipsius  *  cum 
convincamus.  Ira  enim  $uper  iniquot  veniit.  Qui  si' 
exiolliiiit  super  peccaiorcs,  et  putant  sc  talcs  cssc 
non  posse,  ipsos  dicil  iniquos. 

[Ib.  XX. 1  Verba  Sophar  Min;ci.  Non  enim  intelligilts 
magit  quam  ego.  Ad  alios  se  converlit ,  qui  cuin  eo 
Job  consolabaiiliir.  Kruditionem  confutionj$  mece  au» 
diam.  Obliqiie  vull  ul  Job  aiidiat  crudilionem  coiifu- 
sionis  su.ne  :  tunc  cniin  potest  elinm  spiiilum  snpien- 
lix  consequi.  Ilxc  autem  loculio  suloinnis  est ,  cum 
dicimus ,  Bonuin  est  milii  ul  cavcam ,  nam  male  milii 
erit ;  cum  volumus  ut  alius  cavcat.  Numquid  hcec  notU 
a  $(ecuii$  ?  Ex  quo  sunt  s^ciila ,  scis  h;cc.  Et  hacc 
putat  quod  Job  ignorct  tanquam  impius.  Oculut  vide- 
irii,  et  non  adjiciet.  Non  eniin  videbilur.  Filiotejut 
ditperdat  impiut :  sive  imitatores  cjus ,  sive  seductos 
ab  eo.  Et  manut  ejut  $uccendantur  doloribut :  opcri- 
bus  ejus  crucicntur.  Osta  eju$  impleta  $unl  juventute 
eju$.  Siiperbit  de  firniitaic  sua.  Abtcondet  eam  $ub 
lingua  tua.  Non  Ulam  dcinonstrabit  tanquam  dolosus, 
ut  tacilc  illa  utalur.  Parcet  ei,  et  nonrelinquel  eam. 
Anians  eam ,  et  nolens  ea  c;ircre ,  non  eam  pcrscqiie- 
tur  :  aut,  parcct  ei  Dominus ,  et  hac  impuiiiiate  iion 
eam  relinquet.  Et  tenebii  eam  in  medio  gniture  $uo : 
tanquam  quod  eum  delcctat.  Ei  non  poterii  $ubvenire 
Mibi,  Non  ideo  se  libcrabii.  Fel  atpidit  in  venire  eju$  : 
in  interioribus ,  in  occiiltis  liabens  nocendi  maliliam* 
Divitia  inique  congregatoe  evomentur  :  cum  lormento 
interiorum  et  pressura  cordis.  De  domo  ejut  pro- 
trahet  eum  angeiut.  Quandocumque  manifeslabuntur 
ccculta  ejus  pcr  Iribulaliones.  Et  furore  draconum 
fulgebii ' :  ut  ille  qui  primo  occultus  fuit,  tribulationi- 
bus  proditus,  furore  draconum  fulgeat  jam  palam. 
Inler/iciai  Hlum  tingua  colubri,  Seducal  eum  diabolus. 
Ei  non  videat  mulctram  pecorum  :  fructus  ovium ,  id 
est,  justiti»  opera  non  faciat,  ut  sc  inde  inlclligat 
posse  redimi.  Neque  pabula  mellit  et  buiyri :  opera 
bona  cum  charitate  et  hilariiatecordis,  et  largitate 
pnebentis.  Butyruro  enim  hic  pingue  est.  /n  vanum  el 
fhittra  laboravit :  quia  non  intelligit  hxc  de  his  ope- 
rando ,  quse  ad  roisericordiam  pertinent.  Unde  el  Do- 
minusbuiyruro  et  roel  didlur  roanducare  (l$ai.  vii,  15), 
quia  baec  illi  in  huroilibus  ejus  praebenlur.  Quceegeruni 
ut  durum  qmd :  quod  inandi  non  potest,  nee  glutiri. 
Dururo  nescio  quid  est ,  puto,  iniquiias  vel  superbia. 
in  tienderio  $uo  non  $alvabitur :  quia  iniqua  desidera- 
vit.  Non  erunt  reliquicB  de  eibi$  eju$,  Transierunt  cu« 
piditates  ejus.  Cum  putaveril  $e  repleium  e$$e^  eoaretor 
bitur.  Non  tam  saiictas  est  de  plenitudine  cupidila- 
lum,  quam  pressura.  Si  quo  modo  impleat  ventrem 
suum.  Talis  necessitas  ei  veniet,  ut  dubitet  utrum 
impleat  ventrem  suum ;  cum  utique  ista  ideo  quaeran- 
tur,  ut  pellatur  necessitas.  lloc  autcm  dixit,  quia 
tanto  plus  cupit ,  quanto  plus  habuerit.  Et  emiiiet 
guper  eum  furorem  iracundiw :  quia  non  vidit  facere 
opera  bona.  Vulncret  eum  $agilta  asrea :  pcrpelua. 

^fx.^utdeipm,  H. 

>  Uas.  aliquot,  Acrorm  :  scd  onmcs  bahent  poslca,  fiur 
gcbU:  sioque  legKse  videtiir  Augustimis ,  Uccl  nuiic  a^  ud 
Lxx  habcatur,  sugat :  ui  vul^a»  tugj. 


847  ANNOTATIONUM  IN 

Pcriraituat  corpus  eju$  jacutum.  I*cnclrci  eum  len- 
Uiio ,  ut  et  dc  liis  qux  sperat ,  ci  de  his  qu»  rclin- 
quit,  vulncreiur,  ianquam  a  pcclore  pcr  tergum 
trajcclus.  Fulgura  in  labemaculis  ejui :  tcrrorcs  rc- 
pcniini  in  cogitationibus  ejus.  Ladat  advena  domum 
tjus :  diaboluSy  qui  advcntitius  cst  ad  ieniandnm ;  si 
quidem  haboat  homo  cliam  proprias  tenialiones.  Ei 
dctegat  cctlum  iniquitata  ejus  :  ca^lc^ic  judicium.  Ei 
pouesmo  bonorum  ejus  ab  episcvpo  *.  Ilxc  illi  largiclur 
Deus. 

[Ib.  XXI.]  Vcrba  Job.  Et  non  nt  mUii  a  lobis  hccc 
eonsolatio  :  qua  puiaiis  bonis  icmporalibus  gaudcn- 
dum,  cum communia  sint  piis  et  impiis ;  ci si quanlo 
quis  iniquus  e>sei ,  hinc  in  eum  Tindicari  :  cum  J  b 
dicat  usque  ad  sepMlcrum  permanere  bona  ista  im- 
piis,  et  iion  iii  cos  per  ea  vindicari.  Quid  enim?  num- 
quid  humana  est  castigatio  mea  ?  A  Dco  est  mihi  casti- 
gaiio.  liaquc  ei  ipse  poicsi  consolari ,  non  vos.  Aut 
quare  non  irascar?  Nolitc  eigo  me  ita  consolari :  nam 
impiontni  uliquc  fclicitalem  video.  Respicite  ad  me^ 
tt  admiramini :  ianquam  inania  dicentem.  Si  emm  re- 
eorder,  perturbor.  Iiidigiiitaies  humanae  vit.ne,  rediens 
ad  alTcciuni  pra*toriiuin  *  ab  isto  in  qiio  nunc  est , 
conlliciur.  Et  tencntur  carncs  mem  doloribus  :  camali- 
tcr  dolco.  Quare  impH  vivunt  ?  Quxrit  ab  eis  causani , 
quia  diccbanl  hic  iii  impios  vindicari.  Et  permanent^ 
§icut  vetustale ,  oves  eorum  :  quo  modo  possunt  vctu- 
stalc  penscvcrarc ;  non  enim  semper  erunt.  Erant  au- 
ftm  in  manibus  eorum  bona.  Non  tulit  cis  boiia  ipsa , 
cum  lixc  dicereiil.  yttio  vero^  impiorum  tucema  exstinr- 
guetur  :  ciaritas  iemporalis,  ciiainsi  non  sicul  isii  iu- 
tclligcbaiit.  Deficiaiu  fitii  ejus  bona  eju$  :  bona  qux  cis 
persuasit,  temporalia  scilicei,  aut  Antichrisii,  aui  dia- 
boli.  Videant  ocuU  ejus  necem  suam.  Significat  et  hanc 
prosperiiaiero  ignorari  ab  his  qui  liac  gaudent :  in 
ruturo  auicm  ad  scnsuni  ctiain  iiiipioniin  perducctur. 
Quia  nulla  voluntas  ejus  in  domo  sMa  post  eum :  quia 
in  conscicntia  sua  Dominum  non  consecuii  suiit  in 
tribalaiionibns.  Ueet  numeru»  mennum  ejus  dimidiatus 
sit :  quamvis  praesenlem  colueril  Deum ,  iamcn  quia 
iM>n  ci  fbtura  speravii,  quod  esi  plciius  mensiuin  nu- 
nenis.  Ipse  cnim  komicidia  judicat.  Quia  impii  cuin 
persuaserini  iinpietatem  pcr  dilectioncm  cariialium 
impieiaium ,  ruturo  sxculo  utiquc  occiduni.  Non  ia« 
men  ialia  bomicidia  judicaiit  homines,  sed  solus  Dens. 
I7tc  morieiur  in  robore  simplicitatis  suce,  Yidetur  exse- 
qui  occulla  homicidia,  conimcmorans  largum  unum, 
et  alium  avanini ;  quia  hoiiiines  abundantcs,  ct  largi 
putantur  et  boiii.  Jntestina  ejtu  plcna  sunt  adipe :  faa- 
bet  lastitiam.  El  medutla  eorum  dilfunditur  :  iniesllno- 
rmn ;  quia  non  tenet  inira  se  bona  sua,  sed  impendit 
illa  vel  in  sc,  vel  in  aliis.  Itaque  scio  vos  audacter  nnM 
innstere.  Non  enim  considerate  dicitis.  Quia  dieitis^ 
Vbi  est  domus  principis?  vel  impiorum  vcl  superbi ; 
qoia  pulabant  hic  eis  auferri  bona,  com  pleri(|ue  ciiam 

ab  episcopo ;  jnxULXX,  pora  toii 


^Editi,  a6fpio.Al 
episcopou. 

>  Mss.,  ad  effectam  perterrHum.  Am.  etRr.,  ad  a/recium 
V^rlerriium.  Ptuloque  post  FVmceniiaaNlex  babet,  m  quo 
waui  etH.  cwm  cfmfiteiur. 


JOB,  S.  AUGUSTINI  stt 

pleni  his  viiani  aiiieriiit  per  ea  punlondi.  Ei  ukieu 
velamen  in  tabernaculit  impiarum  ?  bonor.  iuUmgm 
eos  qui  transeunt  per  viam  :  qui  aoa  dclectaotar  via, 
scd  traiiscuni  per  eam.  £i  sigms  earum  a«i  igumakiUs: 
vcl  impiorum  quae  dant  traiiaeuuies ,  dieemei  qmi 
ci&*  fiiiurum  sit;  vel  a  quibus  cognoaeaittur  iBpiL 
Quis  annuntiabit  coram  eo  viam  ejusf  Coram  inpio 
viam  suam  ncmo,  nisi  Dominos  aniiunibt  fiducialilcry 
qiiia  ipsc  ci  respoiidct.  Et  umen  ei  ipae  Dooiioas  « 
sepulcrum  dednctus  est,  lu  merces  pietatis  boo  Ue 
spcninda  est.  Et  super  aeervum  vigilenit.  AoiecoiB 
ipsc  rcsurrcxit,  quam  acervus  reaurgerel  lesoifc»- 
iiuni.  Dulccs  fuerunt  ei  tapides  torreiHis  :  qoot  ttco- 
liini  non  subvcrtil,  id  est  disdpulos  suot.  Etpastem 
omnis  homo  sequilur,  ei  ante  eum  immmerttkiles.  AH 
.  post  eum  omnis  homo,  id  est,  unus  lionio  :  ei  aate  em 
innumerabiles^  quinuiic  in  numero  honiinuindepolali  * 
sunt.  Aui  posi  eum  turba  crcdentiiim,  et  ame  em 
Patriarchaecl  Prophet».  Qiioiiioiloer^coiuo(Mwaaf 
tnatii/^.'pr.T8cntia  bona  vel  mala  soadenles. 

[  Ib.  XXII.]  Vcrba  Eliphas  Tbemanitis.  iVonw  IM> 
nus  est  qui  aocet  sensum  el  tcienliam?  Quasi  dixcrit  Uk 
non  ciim  recte  judicarc ;  cum  utique  repreheodi  Dev 
non  pos.>it,  nisi  "^r  intcllige&tiam ,  qna  superiorett» 
siquidcin  ab  ipso  dctur  houiini.  El  eemei  teewm  mjsh 
dicium?  ut  coniparcris  ei.  Lumem  tusms  im  ttufkm 
conrersum  est :  dignius.  Et  domnentem  te  o^oo  operuH: 
sccurum  inuiidatio  tribulatlonis.  Am  per  metutmui^ 
dicat?  quasi  per  iiebulain  videre  noo  possit.  Nukes  Is- 
tibulum  ejus,  et  non  videbitur.  Latent  eum  qu9  io  Im 
sunt.  Et  ambitum  cetii  percurrit :  figiiran,  iion  el  lcr- 
ram.  Ergone  semitam  sacuU  custodis  1  Quasi  Job  pola* 
rit  a  Dco  rcs  human.')S  non  curarL  Qmm  cmpti  moi  mh 
meiuri :  sccundum  se  immaiuri.  Putabant  enia  ss  ta 
perpeioum  permansuros.  Aui  ccrte  anlcqoam  perve* 
nircnt  ad  sapicniiam  :  scd  quia  lioc  audierant ,  nos 
quin  isui  scniicbant  isti  amici  Job.  Et  cofiiolio  impi 
longe  est  ab  eo,  et  implet  domos  eorum  komie.  Esllo^ 
ab  co  cogiuiio  iinpii ,  quia  non  sic  fscil  sicnt  spaial 
impiiii ;  id  cst,  aut  quia  placet  ei  impictas»  aut  aon 
videi  eain.  Yidentes  juuiores  erunt  :  iutelligenles; 
qiianivis  isii  non  intelleierint,  pulanlef  quia  liie  nd* 
ditur  impiis.  Et  incuipabilis  subsannakit  oot  ;  impJML 
Esto  durusj  st  itiiiiniieri<  patiens :  hoc  esl,  dura.  Pre- 
cul  [acies  iniquitatem  a  takemacuio  tmo  :  oonvooalis- 
i:cm  vcl  viiam  tuam ;  quarovis  hsnc  isti  camslilsr 
dicant.  Et  ponensiUuasuper  aggerem  tn  petrm^,, 
Bus  id  quod  dixit,  Flumen  decurrens  fuHdameiHmi 
Quia  /mnuliavit  semetipsum  :  ipsum  lumcn.  Et  dJM, 
Elatus  esi  in  superbiam  :  advcrsus  superbos.  &m 
iunocentemf  et  salvaberis  munditia  manuum  fnurm 
Noii  deficere  in  boiiis  opcribus,  quia  corat  Dcus  fco- 
mana. 

[  Ib.  xxiii.]  Verba  Job.  Ei  quidem  sao  fum  de  mem 

mea  est  increpaUo  :  de  peccatis  meis.  Et  maMi  m$ 

gravis  facta  e$t  super  getnilum  meum.  idoo  mo  psra^ 

sisli  *,  ut  doleain.  Et  venire  usque  5d  eotimm  eem»  III 

>  sic  Er.  Lugd.veo.  lo  a,  n.  u. 

■  Uss.  tres,  depulandi. 

» bicvss.  Ai  ediU,  pfrfiiwi.il. 


LIBER 
uu  tanctus ,  ut  perveniam  ud  eoruin  nunieruiu  • 
fdet  ejus  suiil.  Tunc  enini  possum  dicere  vora, 
tire  :  iinde  cl  cocli  dicunlur  sancti.  Ei  cogno$cam 
toNM  qua$  loqHeiur  nubi :  redditiones  causarum  , 
B  se  omnia  jusie  judicare  demonslrat.  Et  sentiam 
nmuntiat  miln  :  jain  proximos  ei.  An  m  muUa 
r  dijudicabilur  mecwn  :  ul  per  potentiam  resistat 
Nequaqiinm.  Tamen  in  terrore  non  abutatur  me : 
nr  peccata  mea ,  pro  quibus  timeo  modo ,  ciim 
iD  terrorc,  non  abutatur  me.  Cteterum  cum  ad 
mtro  :  \i\  illa  libertate  qua  ego  annumerabor  so- 
ts,  omnia  amabo,  cl  non  mibi  resistot  virlus  ejus; 
ris  modo  possil  mc  abuti,  ulpotc  peccatorc  :  id 
»ciat  de  me  qiiod  vult ,  eliam  cuni  pocna  inea. 
lamen.  Veritae  enim  et  inerepatio  e$l  ab  eo  :  id 
non  injuste  increpat.  Educit  in  finem  jndicium 
.  Etiam  si  modo  corripit,  postea  manirestiibit. 
d  primu$  ambularero^  po$lea  non  ero,  Noii  arro- 
r  spercin,  non  infideliter  despcrem :  hoc  est,  non 
are  dc\lra  aut  sinistra.  Inde  est,  Si  auendero  in 
^  1«  ibi  e$  {P$aL  cxxxviu,  8).  Quis  me  inde  po- 
eilere?  ctc.  A  lceva  quid  aget,  non  apprehendam. 
iora  repelit.  A  Ixva  antem  dicit  non  sc  appre- 
nrni  dedimm  temporalibus.  Convertelur  ad  dexte- 
tf  non  xidebo.  Ideo  non  debco  essc  a  laeva.  Con» 
vr  autem  dixit ,  quia  ipse  in  spiritualibus  est , 
ego  me  aTcrto,  si  a  Ixva  fuero.  Scit  ip$e  viam 
:  ut  etiamsl  per  tribulationcs  me  dnxcrit ,  sc- 
Probavit  me  $icut  aurum  :  in  tribolationibus  *. 
iar  in  prceceptis  ejtt$,  De  tcncbris  meis  exeam, 
imen  in  praeccptis  cjus.  Si  autem  ip$ejudicant 
t  per  tribulationcs  me  tnnquam  auram  probct. 
erea  ad  eum  fe$tinavi :  quia  me  tribnlavit ,  ideo 
8  tcmporalibus  ad  eum  fcsltnavi*  Ei  commanitu$ 
^$  fui  de  eo  :  ut  bis  pocnis  canialibos  aetema 
cia  devitarem.  Iddreo  a  facie  eju$  turbabor, 
turbabor,  ut  caveam  cogitans  fiitunim  jadidum, 
rit  ejos  manifestatio.  Et  Dondmu  mollivit  cor 
.  Et  ipsum  timerc,  quo  cavct  futuras  poenas,  nii- 
rdias  I>ei  deputat.  Non  enim  sciret  superveniu- 
enas  et  lcnebras  malis ,  nisi  Dominus  moUiret 
iis  pRcsenlibus  tribulallonibiis  :  adversus  illud, 
indural  Deus  cor  Pliaraonis  ( Exod,  vii,  3). 
.  XXIV.]  Quare  Dominum  non  lafuerunt  horm  : 
obrem ,  vel ,  Itnqiie.  Finem  tran$gre$$i  $unt : 
;itm.  Et  incUnaverunt  paupere$  a  via  justa :  ul 
iltarcritur  eos,  vel  indc  arbitrarentur  non  esse 
rm  judicium,'quia  impuiiiLim  vidcbant  malitiam 
s  nocebant  relinquentes  justiliam.  Sinmtab^con- 
mt  miles  terrce  :  cum  liis  qui  declinavcninl  a  via 
abscondili  sunt  miics ,  ne  inihi  ferrent  auxi- 
Nam  tria  sunt  gcnera  liontinum  in  Ecclcsia , 
1t  pcrscciilio  :  nlii  cnim  conscntinnt,  alii  fu- 
a!ii  p.itiunlur,  qtiorum  personam  sustiiict  Job. 
vemNl  <7Sffii  feri  in  agro  super  me.  Stnlli  et  indo- 
t\  oli  boc  superbi,  imierunt  snper  mc  conQtcn- 
scilicot  Ecclcsiam.  Et  exeuntet  ad  opus  suum. 
niin  o|His  est  conim.  ut  in  ne  ifnmily  M  cst,  ad 
t*  iroSi  teMtiiHiMilbfUi  „  ..  .■■^  .. 


UNUS.  ^ 

hoc  depuUti  sunt  a  Dco.  Suavis  factus  e$t  ei  pann  ni 
adole$cente$.  Impio  et  persexuiori  suavem  panem  didi. 
id  est  persccutioncm,  qua  libcntcr  truebatur,  cum 
cam  faceret  adolescentibus  :  iit  adolescentes  aut  pro 
amatoribus  voluptatum  accipi.imus ,  quia  ipsi  facile 
talibus  consentiunt;  aut  pro  eis  qui  tantum  in  Eccle- 
sia  profecerunly  ut  pueritix  quidem  simplicilatem 
(ransieriiit,  scd  nondum  pervenerint  ad  robur  illud 
virile,  quo  etiam  persecutor  conlemnilur.  Agrumanle 
tempus  non  $ttum  deme$$uerunt.  Aut  genera  dicit  pcr* 
seculionum ,  ut  aliquem  agri  damno  tcrrerent :  aut 
pro  ogro  Ecclesia  intelligenda ,  quam  anle  malurlta» 
tem  persecutionibus  metere  volucrunt,  id  est,  ante* 
quam  simul  zizania  crescercnt,  ut  tcinporc  mcssis  s» 
pararentur  (ifatth.  xin,  29, 50).  De  $tilticidii$  montium 
wade$cem :  coiifugientes  niidi  ad  speluncas,  ubi  saxa 
distiilant  Rapuerunt  ab  ubere  pupiltum.  Pupilli  et  vi- 
dux  plerumque  ex  persona  Ecclcsia»  accipicndi  :  est 
populos  sub  tormenlo.  Et  eum  qui  cecidcrat^  hunnMa" 
verunl :  desertum  vel  auxilio  Dei,  velalicujus;  quod 
est  magnx  saeviiix,  non  Ulibus  paroere.  Jn  angutlii$ 
in$idiad  sunt  inique  :  in  neccssitatibus.  Decititate  et  de 
dondbus  ^ciebaniur.  Ab  eis  ejiciebanlur  alii.  Anima 
vero  panmlorum  in  gemitu  valde  :  fuit.  Ip$e  autem  Deu$ 
eorum  euram  non  habuit :  impionim,  quia  modo  curam' 
eoram  non  babendo ,  fedt  eos  desperarc  de  jiidido 
Dei ;  qnia  impune  mala  faciebant  Et  ideo  in  tenebra$ 
traditi  tunt :  ignorantiae  judidi  Dei.  Et  repente  utfur: 
eo6  occupi^bit  dics  ille.  Oeulu$  aduUeri  cb$ervat  tene^ 
bra$.  Ostendere  vult  ia  quas  tenebras  tradaniur  imptt 
per  Impuniiaiem  :  non  enim  eas  quas  captant  adul* 
teri ,  ei  caeteri  qoi  male  fadunl  per  noctcm,  ne  agno- 
scantur  per  diem;  sed  illas  quae  eiiam  mane^  supcr 
coi  snnt.  Su/fodit  in  tenebrie  domo$.  Alia  mala  heUi 
commemoral.  Per  diem  ob$ignaverunt  $emetip$o$ :  oo- 
cultayerant.  iVofi  cognoverunt  lucem,  quia  timut  d$  mo- 
ft€t*  tuii^  moriia :  non  quia  nox  recessit,  propteraa 
eo6  deserait  unibra  mortis.  la^  ea  tuper  fadem 
aqum  :  ad  eomparationem  lemc,  splendidiorea  acei- 
picndi  aunt,  quos  lux  penetrat  et  imago  levitatis ;  ot 
ideo  levis  est  supcr  eos  umbra  mortis.  Nam  et  ipsi 
portant  eam  per  condilionem  carnis.  Yel,  Leviteti 
tuper  faeiem  aqum  dixit,  super  eos  qui  in  Baptismo 
confitentur.  Maledicaiur  part  eorum  tuper  terram.  Ste- 
rile  sil  quod  delegerant.  De  $inu  emm  pupiUorum  ra- 
pueruni :  decorde  infirmoruin  verbum,  per  malamsun- 
sionem.  Deinde  rememoraium  e$t  peccatum  eju$ :  quod 
putabai  in  oblivionem  veiiire.  Conieratur  ticmt  tignum 
intanMte  omnit  imquut:  quod  non  sanat  *.  Sterilienitn 
non  fedt  bene :  quae  sine  oonsolalione  filionnn  cst. 
Conturgent  ergo  non  eredit  eontra  vitam  tuam  :  non 
credii  adversus  vitam  suam ;  dcbuit  eniia  eredere 
malam  se  babcrc  vitam,  et  eo  ipso  oonsurgere.  Cum 
iufirmari  cmperit,  non  tperet  tamlatem  :  trilHilari.  Sed 
cadit  in  tanguorem.  Tales  onim  impius  cpnsolatlonei 
quxrit  in  rebus  advcrsis,  quilius  infirmior  Kai.  Ewmt^ 


'  Editi»  mate.  Mss.»  maie. 

•  slc  editl  et  mu.  At  LXX,  ou  prHL  mane. 

*  Ijov.  tanatHr.  Alii  codioes  editi «  Hts.. 


851  ANNOTATIONUM  tS 

euii  mVu/  nnlva  in  a:slu  altitudo  ejui  :  quia  non  lulil 
wsium  iribulaliouis ;  mr^lva  aiiicm,  proplcr  infirmila- 
tcm.  Aut  ncut  de  </t/;u//i  ipka  decidem  eponte  ejui, 
Quia  mane  cral  iii  cuImiiM^  ipsius.  Ijtsc  cnim  sibi  ele- 
gil  talcs  consolaiioncs  q*jibiis  pejiis  itifirmciur.  AUo'- 
quin  quii  est  qui  loquatur  mendacium  me  diceret  si  cl 
aiitcrbunt. 

[Ib.  xxT.]  Ycrba  Daldad  Suucliilis.  Quid  enim  exor- 
dium  quam  timor  ab  eo?  Isla  subjuiictio  vidctur  illis 
verbii»  consentire  ,  qiiibus  dicii  Job,  Idcirco  a  faete 
ejui  turbabor,  comidcrabo,  et  timebo  ab  eo  (Job  iiin, 
45).  Semo  putet  eae  moram  piratii,  Sine  mora  sccuiit 
dum  |>crmissiim  ejus  tcnlani.  In  qncm  enim  non  vetiient 
insidia  ab  co?  hoc  csl,  cum  ipsc  pcrmillit.  Iiisidias 
aircin  dit  ii  liNilationes.  Aut  quomodo  crit  homojuitui 
coram  Doinino?  Krgo  jii^le  ciiin  teiilari  permiltit.  Vcl 
quomodo  ic  muudabit  natui  ex  mulicre?  nisi  cniin  a 
Deo  mundalus  fucrit,  immiindus  cst.  Si  tumv  praci- 
pitj  ct  uon  lucet,  Quoniam  si  exignni  rationcs  cl  ordo 
provideiituc  ipsius ,  ul  liiiia  non  luccal,  pr.ixipiet  ut 
iioii  luccat,  ct  non  liiccbit.  Scd  ({uare?  Ulrum  indc 
vult  vidcri  iion  muiidain  lunam  coram  eo,  quia  pnc- 
cipit  ci,  el  non  lucct?an  forlc  ralionalis  aninuc  nalura 
figurale  bic  insinuatur,  cui  sol  intelligibilis  cst  lumcn 
illud  vcrum,  quod  illuminat  omnem  hominem  (Joan. 
I,  9)?  VA  qiioniam  laiilo  magis  luna  lucet  terrciiis 
aspcetibus,  quanto  magis  rcccdit  a  solc;  cum  aulem 
propinqual  soli,  intciiinitur  terris  :  intelligamus  aiii- 
mo!  divinitus  proM^ipi ,  ut  supcrata  nalivitatc  tcrrcna 
atqiie  nrarlali ,  qua  splcndor  cjiis  apparct  tcrrciio 
sensu  videntibus,  appareat  ct  propinquci,  subjugc- 
turque  sapicnli;r,  quo  ejiis  lucc  secretissiiue  *  cxsul- 
tans,  cavcat  faccre  juslitiam  suam  coram  hominibus, 
nt  vidcalur  ab  eis  (Malth.  vi,  i),  scd  cum  gloriatur , 
in  Domino  gloriclur  ( f  tor.  i,  31).  Quia  cl  cnm  ap- 
paret  bominibus,  dono  Crcatoris  apparet,  Nec  itellce 
Munt  mundcB  apud  eum  :  in  comparationc  ejus. 

[Ib.  XXVI.]  Yerba  Job.  Cut  adet :  vel  quem  adjuturui 
ei?  cum  indignans  tanquam  injiisliliui  corum,  putaret 
cos  a  Dco  puiiicndos.  Yerum  sibi  ipse  loqucus  seipsum 
rcvocat,  ut  Deo  polius  diiniltat  judicium  conim,  ne 
aut  adcsse  Deo  vidcalur ,  aut  adjuvarc  cum  vclle , 
qiiasi  invalidum,  ad  coerccndos  vcl  corrigcndos  ho- 
miiies;  aiil  consilium  dare,  qiiid  cum  illisagat;  aul 
scqui  cum,  tinfiuam  asseciiluriis  causain  quaic  dolo- 
sos  homincs  essc  ct  viverc  paliaiur,  cum  siipcrct 
omncm  aiiimam  qitaircntem  virtule  incomprehcnsi- 
bili ;  aul  quasi  annuntiarc  illi  aliquid  dc  illis,  cum  ab 
ipso  habeat  homo  ei  spirainen,  cum  aliquid  enuntiat. 
Numquid  giganta  redigentur  in  nihilum?  Non  crgo 
iniraiidum  si  islis  Deus  parcit ,  quando  giganles  non 
redigit  in  nihiluin.  Et  ne  diccrclur,  Sed  ad  inferos 
detrusi  sunt ;  subjecit  quia  inrcrnum  vidct  Deus  :  et 
tauien  cos  ibi  ordinavit  ubi  essc  meruerunl ;  sicut 
jusios  sive  nunc  sicut  sunt,  sive  postea  sicul  crunt, 
quamvis  eos  nunquam  rcmoveat  a  facie  sna,  quia 
omnia  nuda  sunt  coram  co;  ita  ut  proximos  gigantcs 
eiiain  islos  consolaiores  superbos  accipias.   Subtcr 

*  ^ic  iu  Mis.  At  in  editis»  secretissima. 


JOB,  S.  AUGUSTINI  9^ 

aquam  et  proximi  eorum.  An  Subier  «fMM,  sabau- 
diendum « tenentur»  vel  aJiquiJ  lale?  Ei  tHmesi  telth 
men  perditioni.  Etiam  perditio  eum  non  lalel.  £iiai- 
dem  aquilonem  iuper  niluismi.  Poie%i  aqailo  dbbohni 
sigiiilicare,  ct  terra  peccatorem ;  quontam  el  ilK  el  ili 
inanis  cst  spcs.  Smpendeui  ierram  msper  mkUMm :  ia 
acrcm.  Ligam  aquam  in  nubibui  iui$  :  proplcr  obiai- 
rilatcm  pro|>hetix*.  Et  non  e$i  icima  mibe$  mtb  e$  :(ri> 
veriUiie  qiiani  habuit  nubes,  quae  non  scindilur  Scri- 
pluras  intelligentibus  :  non  enim  adversarla  dicautor, 
sicuii  putant  non  intelligentes.  Qm  ienH  fueiem  «- 
iii  (a)  nc  agnosccrelur  ab  Impiis  fol  jusliliae.  Ei 
extendit  super  eum  nubem  iuam :  camem  quam  Dow« 
Dus  suscepit.  Pracepium  circumdedii  wupet  fmiem 
aquoB  :  populos.  Usque  ad  contummaiionem  iaai :  hi- 
jus  vita:  fincm,  hoc  cst  fineni  sa^culi,  aul  quousqis 
consummcntur,  id  cst,  perficiantur  liomines ,  quibii 
dictuin  cst,  Fuittis  enim  aliquando  ienebrm ;  nune  eu- 
tem  tux  in  Domino  (Ephes.  v,  8).  Colwnnm  eeeli  comn^ 
mucrunt ,  ct  obstupuerunt  ab  inerepaiione  ejus  :  qaod 
cuiitigii  Petro  pcr  Paulum  (Calai.  ii,  11).  YirlMU  $m 
scdavil  tnare  :  placavil  soxulum,  a  quo  persccuiionea 
palicbalur  tlcch^sia.  Undo  ctiain  colnmnas  coBli  ooa- 
treinuisse  ab  increpaiione  ejus»  pdeal  boc  modo 
intelligi,  ui  robusiissimi  Ecclcsiae  conireinuerinl  pn 
iiifinnis,  ab  increpalione  Diimini  pcrmttlenlis  tenU' 
tiones  perseculionis.  Columna  eiiim  clamal  :  Qm 
infirmatur,  et  ego  non  infirmor?  quis  sfandalitatur,  d 
non  cgo  uror  ( 11  Cor.  xi,  29)?  Prudeniia  eja$  uuinero' 
tus  cst  cctus.  Yulnenitiim  dicit  diabolum  dolore,  qoa 
ci  jiisii  non  ccdubant.  Et  elauslra  coeii  meiUMni  eum : 
vcl  Angeli,  vel  qui  acceperunt  clavcs  regni  coelorum. 
Prffcepto  autem  peremil  draconem  deseriorem.  Eoa- 
dcm  dixit  et  celum.  Sed  nunc  oslciidit  quomodo  sit 
viilneralus,  cuin  accepcnint  prjeceplum,quieiYeoBn- 
tiaveruiii.  Ecce  hce  partes  viee  eju$  :  qua  ad  Deum  ve* 
nilur.  Yiriutem  autem  tonitnu  eju$  quie  $eiei ,  (, 
faciet  ?  Tonitrum  dicit  cvidentissimam  voccm  i 

feslationis  ejus  :  aut  illam  forte  voccm ,  qiiam  

pcr  filiuni  tonitrus,  In  principio  erat  Yerbum,  H  Ya^ 
bum  erat  apud  Deum,  et  Dem  erat  Yerbum  {Joan.  i,  I) : 
ui  sil  ordo,  Quatido  faciet^  utrum  qui$  idef  nrfaloa 
tonitrus  ejus  ? 

[Ib.  xx\ii.]  Et  spriritm  divinus  in  naribu$  mei$.  Uic 
oslcnditur  propheiice  cum  dicere  qu»  dicil,  ei  pio- 
phctice  cognosccre  quia  isli  consolatores  cjusdulo 
pleni  sunt.  Absit  a  me  justos  vos  dicere,  domec  mmer : 
ctiamsi  usquc  ad  mortem  pcrsequamini  me,  quia  m 
libcre  repreheudo.  Nec  enim  separabo  innoceniem  :  ne  ^ 
vos  autem.  Nec  enim  conscius  sum  mi/u  iniqumm  mU 
commisisse.  llli  enim  solent  plemmqiie  aliis  parceit, 
qui  mcluunt  sibi  aliquid  verum  objici.  Qum  mdm  ipc$ 
est  impio?  Quia  exspectat.  Ne  quis  puUrel  male  esfli 
optassc  inimicis  suis  ,  bic  aperuit  quo  animo  diierit 
Impieiatcm  quippo  illorum  vult  everti,  elperiiosn- 
perbiam  :  quod  fit  cum  solvitur  ^b  impielalo 
quac  tcnebalur  rca ;  solviiur  autem  pc(( 


«  Er.  lcgit,  nec,  pro,  ne.  if . 

(a)  Meiiduin  iu  codice  Augusiiiu  :  siquidcm  atittl  l^  ^ 
gilur,  thronou ;  iii  vulgau,  sotu.  ^       "" 


ra  LIBER 

pceaitciills  LoimHis,cl  graliam  iguoscenlis  Dei.  Krgo, 
Qua  enim  est  ipes  impio  ?  inlerrogalio  :  el  responsio, 
Qnia  exipectaly  et  confidil  in  DominOf  si  forle  solva- 
tur^^aut  precet  ejus  exaudiat  Dominus.  Polesl  quidem 
el  alius  scnsus  occurrere  in  liis  verbis,  sed  noii  ila 
coiilexitur  et  libro  et  ndei,  ut  quasi  totum  ex  despe- 
ralione  sit,  quod  spcm  prorsiis  uon  babeat  impius  : 
cum  adversus  hoe  seriptum  sil,  Credenti  autem  in  eum 
qui  justificat  impium,  deputatur  fides  ejus  ad  justitiam 
(Rom.  IV,  5).  Et  ideo  quod  sequitur,  gr.iiia  Domini 
dicere  inteiligilur.  Aut  si  etencrit  ei  nccessitas  :  ideo 
debemus  exspeclarc  gratinm  solventis.  Numquid  enim 
10   ueccssilate  ,  id  est  in  tenuuione ,   habmt   fidu- 
ciam,  roeritorum  iii  conspeclu  Dci  ?  Aut  n  invocaverit 
exaudiet  eum?  si  tanqiiam  fiducia  operum  suorum  in- 
vocat,  qti,'e  nulla  sunt.  Quapropler  annuntiabo  vobis 
quid  sit  in  mauu  Domim  :  quid  disponal  Deus.  Ecce 
omncs  nostis  quia  vane  vana  loquimini  :  ob  hoc  gratia 
jam  cxspcclaiidn  esl.  Qaoinodo  eniin  allcgavil  merita 
<>l>crum  suoruin  vane  vana  loquens?  Possesno  vero 
potcntium  veniet  ab  Omnipotente  super  eos  :  ut  possi- 
deaiu  eos  potentes ,  id  est,  diabolus  et  angdi  ejus. 
roie  tes  autem  ideo  dicil,  quia  isti  infirmabuntur  se- 
quciites  vanitatem,  ul  in  eos  illi  pruivaleant  duces  el 
principes  vaniiaiis  :  qiiomodo  et  Dominus  forlem  eum 
appellat  (Luc,  xi,  21),  non  ob  aliud  nisi  quia  tenet 
iiivaildos.  Quod  si  multi  fuerint  fiUi  ejus^  in  occisionem 
erunt,  Filios  ejus  dicit,  qui  eum  ad  seducendum  imi- 
tanlur,  raisorum  dogmatum  persuasorem  in  damna- 
lioiiero.  Si  autemjuvenes  facti  fuerint,  indigebunt :  id 
esty  si  confirmati  fueriiit  in  errore,  indigebunt ;  non 
enim  eos  satiavit  vanilas.  Et  qui  circa  eum  sunt,  morte 
morientuT  :  qui  simiilimi  ei  sunt  ad  seducenduin.  Et 
viduis  eorum  non  miserebitur  :  plebibus  quas  seduxit 
cum  eis ,  viri  morie  desertis ,  quasi  fidem  iiiis  con- 
jugulem  in  erroris  promissione  servaveril.  Quod  d 
et  collegerit  ut  terram  argentum  :  id  est,  si  prudentes 
et  sapienies,  cum  adhuc  lerra  et  lutum  sunt,  id  est, 
cum  adliuc  stulta  el  caritalia  sentiunt ,  eis  consense- 
rint;  poslea  correcti  el  cognoscentes  ad  justos  con- 
verlenlur.  Erunl  enim  domus  eorum  sicut  tineo!  el  ara- 
nece,  qua  servavit :  cor,  vcl  conscientiam.  Aut  donius 
dixit  iiiunimenla  quibus  seprotegunt,  verum  astuia  et 
latcbrosa,  sed  invalidissima,  sicut  linea;  folliculus  quo 
8c  abscoudit,  et  aranex  caverna,  in  quam  sc  reci- 
piendo  cooperil,  ei  claudil  eam.  Quas  servuvit  aulcm, 
intelligitur  se  ipsa  in  illa  caverna ;  quia  non  omnes 
nraiicx  hoc  faciunt  :  propter  spontaneam  et  inlerio- 
rcm  corrupiionem  iniquae  cogitationis,  et  propier 
iniitilia  opera,  quae  quasi  diligenter  in  domo  servavit 
6ibi  implus.  Dives  dormiet,  et  non  adjiciet :  quia  post 
mortem  non  adjiciet  ad  ipsas  impietaies  diviiias.  Ocu- 
los  sttos  apermt,  et  non  est,  In  resurrcctione  enim  non 
inveniet  seipsum  divitem,  quod  putaverat.  Toliet  eum 
sestus ,  et  abibit :  aut  ;e8lus  maris,  tribulatio  sxculi ; 
aut  aistus  quo  arescunt  lierbae,  quae  radiccm  non  Iia- 
ber.t.  £t  ventiiabit  eum  de  loco  suo  :  aut  de  spe  sua  ; 

In  l.r.X,  sdthisetait  satvnbitur.  vulgata  veio  locum 
vcrtit  j>cr  voriMini»  tiberet* 


LNUS.  85: 

aiii  Dcus  eum  vcniilabit  de  loco  suo,  ut  non  sii  in 
loco  Dci,  lioc  est,  in  populo  quem  inb%bitavit  Deiis. 
Et  projiciet  super  eum ,  et  non  parcet :  tanquam  agge* 
rem  poenarum.  Plaudet  super  manibus  suis  :  sicut  dl- 
ctum  csi,  Et  ego  perditioni  eorum  superridcbo  {Prov.  i, 
26) :  non  enim  superlugcbit  perdilioncm  impiorum. 

[Ib.  XXVIII.]  Est  enim  argenti  locus  unde  fit :  pni- 
dcnies,  qui  magis  in  actione  sunt.  Locus  autem  auro, 
ubi  purgatur  :  sapientes,  qui  in  contcmplntione  sunl. 
Ferrum  enim  de  terra  fit.  IIxc  mctalla  indiffercnler 
accipicnda  in  bono  sunt;  nam  idco  fcrrum  dixit, 
quia  nihil  inleresl,  qiiasi  superius  de  ferro  dicerct : 
quamvis  ferrum  possint  forlcs  inlclligi.  Rcvera  cnim 
nulla  distinctio  esi  in  snpicnlia  honiinuin  qiiam  in  ca 
sunt.  JSs  autem  simiUter  ut  tapides  exctuditur  :  quia 
tolum  de  terra  scparatur  :  ut  ostendat  proptcren 
esse  bonos  malis  mixlos  ad  tcmpus,  quia  de 
ipsis  malis  secliidunlur  *  boni,  ct  pcr  illos  pur- 
gantur  lanquain  mctnlla  operi  vel  sedificiu  ncces- 
saria ;  cuin  ipsa  tcrra  opus  habeant  cliquari  ac  for- 
mari,  unde  et  separaiidi  sunt,  ut  post  hanc  scpara* 
tionem  babeal  tcrra  locuin  atque  ordinem  suum, 
sicut  impii  pcr  daninalionein  pro  merilis  suis.  Et 
omnem  finem  ipse  invenit :  quid  quo  pcrduccrct.  Invenit 
autem  dixil,  inslituit.  Lapis  tenebras  et  umbra  mortis. 
Lapis,  id  cst,  Vclus  Testamentum  tciicbris  ct  unibrc 
moi  tis  datum  est>  id  cst  carnalia  sectaiitibus,  (piam- 
vis  ab  uno  Deo  hxc  exspectareiit  :  unde  superbiciUes 
non  discindebant  torrentem,  id  est  non  transibunt 
per  lapsum  lcmporalium  ad  aliquam  soliditatein,  sed 
ipso  lapsu  ferebantur.  Et  facta  est  discissio  torren"' 
tis  a  cinere  :  hoc  cst,  a  confilente  peccala  sua,  et  non 
supcrbienle  de  meritis  operum  :  quod  faclum  esl  pcr 
gratiam  Novi  Testamenli.  Discissio  torrcntis  a  cincre  : 
ab  hominibus.  Et  commoti  sunt  ab  Iwminibus  :  adu- 
lantibus  non  iucrei^anle  Dco,  ab  ipsa  (a)  qux  cis 
proinissa  cranl  perdendo  primalum  suuin.  Terra  de 
qua  egressus  esl  panis  :  subaudiendum,  Ipsos  dico 
commolos  de  quibus,  lanquam  de  tcrra,  panis  Do- 
mini  exiit.  Et  eam  incemurus  est  :  inndclcin  coelesli 
judicio  Domiiius  *. .  Lociu  sappliiri  tapides  ejus  :  ordo, 
locus  sapphiri,  id  csl,  preliosi  et  necessarii  xdificio 
civitatis  coelestis.  Et  aggeres  aurum  ei :  aurum  ei  non 
modicum  est,  sed  aggeres.  Senutam  quain  non  co* 
gnovit  avis  :  humiliialem  Domiiii.  Nec  vidit  eam  ocu- 
lus  vutturis  :  diaboii.  Non  transit  super  eam  leo  :  per 
forliludiiiem  siipcrbicns.  In  durissimo  lapide  extendit 
manum  suam.  Polcns  est  enim  Deus  de  lapidibus 
cxcitare  filios  Abrahx  (Malth.  iii ,  9).  El  ripas  ftumi- 
num  disrupit :  ut  totum  irrigaret.  Fliimina  cnim  dicit 
pncdicatores  verbi.  Voluerunt  quippe  ripis  suis  con- 
tineri,  ut  tantum  circumcisioni  prsdicarent.  Omne 
vero  preUosum  vidit  oculus  meus  :  humanus ,  per 
Verbum  camem  facturo.  Attitudinem  fiuminum  r«ve- 
iamt.  Virtutes  tolerandi  persecuiiones  in  martyno 
occultac  et  alt^e  suiit  in  bomine,  donec  persccutionit 

*  lu  Regil  oodids  ope  castigamus :  aciiicet  legebatnr  tai 
edilis,  seducumur. 

*  llss.  tres,  fmtifH, 
(a)  l-rrtassc  ob  ipM, 


955  ANNOTATIOM)!  IN 

tcntalionc  rcTchfntur.  Ostimditquc  virtutem  tuam  in  lu- 
mne  :  iii  cis  qiiibus  dixiU  ^0$  cstts  lux  mundi  (Matth. 
y,  ii).  Tcr  qiios  cliam  pars  Jud.rorum  nou  parva 
ConTcrsa  esl.  Abffuut  diiil,  Non  tU  in  mc,  Mco  in 
aliysso  consliluti  liomincs  enm  invcnirc  non  polc- 
runty  quia  in  ea  non  cst.  Non  dnbitur  avrum  inctmutu 
pro  ea  :  id  cst  thesannis.  \on  crit  deterior  auro  Ophir: 
Unqiiam  si  diccrcl,  Vrl  sic  cam  qu.Trilc,  siquidem 
detcrior  non  sil  auro  Opliir.  Non  aquabitur  ei  aurum 
it  vitrtm.  Aut  iiitrlligeiidum  ali(iuod  Tilruin  spccio- 
aum ;  aut  quia  sunt  honiiiics  qui  vitruin  piiis  diligaiit 
quam  sapieiitiain.  Et  commutatio  ejui  va$a  aurca  :  non 
sunt,  subaudis.  Et  exeelta  el  Gnbit  '  non  erunt  in  me- 
Hioria  :  oblivioni  criiiit  in  comparationc  cjus.  Aut 
excclta  et  Gubis,  tiiiquam  su)MTba  qu.Tqtic  non  sint 
in  mcmori;!,  ut  per  InMnilitalciii  trali:is  dc  nbscon- 
ditis  8.'\picnliafii.  Safnentin  unde  inicnla  ctt?  dicil, 
qnia  non  poliiit  e.im  invciiirc  lioino  iiisi  pcrgratiam, 
Itlco  ad  Dciim  convcrtciidum  cssc  cor.  iMtct  ab  oculis 
omnis  hominis  :  qnia  non  csl  iiisoiisibilibus.  Pcrdilioci 
mors  dixerunt  :  pcrdHi  cl  niorliii,  ruin  in  dcliriis  vi- 
Tunt.  bominus  commcndavit  vittm  cjts  :  biiinililalcin, 
quui  abscondiia  cst  a  voliicribiis  tadi.  /..'(  ipse  novit 
locnm  ejtis,  Locns  sapicnliic  quis,  nisi  Tatcr  c:»l? 
Cum  cnim  dicitur,  Ego  in  ilio,  ct  itU  in  me  (Joan.  x, 
^8);  inviccm  siiii  quasi  loca  siint.  Ipse  cnim  omne 
tfuod  cst  snb  cocto^  perspicit.  lloc  inodo  ca  novil,  qiio 
fecit,  el  non  siMisibililcr.  \enlorttm  tibramenla  atque 
m^iuiiras  (a).  Tola  crcaturi  jmt  pnitcin  sigiiilicntnr. 
Ei  bcnc,  poiidcrr,  incnsuni,  ct  niiincro  ointiia  dixit 
facia  (Sap.xi,  21),  in  quibus  intclligitur  Crcaior. 
Quando  fecit^  sicut  vidit,  enumcravit,  Noii  cxtra  Tidit 
«t  faccrct ;  scd  iii  scinclipso,  sicut  arlircx.  Et  viam 
tcmpestatum  vocibus  :  tempestatum  pro  tcnlaiioniim 
positum  csl;  lentalionuin  autcm,  pro  bis  qui  lcn- 
tanlur  :  quomodo  diccrcnlur  toccs  naufragii,  pro 
▼ocibus  naufmgorum.  Tune  vidit  eam,  et  cxposuit  eam, 
In  pncdeslinationc  Dominus  vidit  Tiam  qua  se  con- 
▼erterent  tcntali.  Paravit  et  investigavit  :  in  prrrdc- 
ilinalione,  non  *  in  actionc. 

[Ib.  xxix.]Qii}i/taiii  me  restituet  in  mcnses  priorum  diC' 
rumf  ll:i'c  ex  pcrbona  dici  Tidcntur  Kcclcsia>.  siinul 
cum  c;ipiic  Cbristo,  l:ini|itam  totus  ipsc  lionio 
loqiialur  lcmpore  alMiiidnntiai  tribulalionuiii  ci  tcnta- 
tionum,  tanquam  bis  dicbu.n,  dc  qiiibns  Dominus 
dicil  :  Venietit  dics  quando  optabitis  videre  unum  de 
diebus  istis,  ct  non  videbilis  (Luc.  xtii,  2:2).  Eo  cnim 
lcmporc  qiio  Dominus  eral  in  terra,  nulla  cral  solli- 
citudo,  qoamvis  adbuc  populo  parvo  christiano,  qui 
constibat  ex  his  qui  in  cum  crcdidcrant,  ex  quibus 
crnnl  plus  quam  qiiingcnli  fralrcs,  qtiibits  ctiani  post 
rcsurrcctionem  apiiarcrc  dignaius   csl,  sicul  Apo- 

*  Editi,  gramj  cormple  pro  aatis ,  tocc  hebraea ,  quam 
quidem  LXX  retinueruni^  sjmmachus  vcro  vcriii , /iup^rd- 
ifi^a  :  Vulgata ,  etninentta :  lliemnymus  dc  noininibus  ho- 
linuds  in  Job  interiirciaiQr ,  attitudinem  confusionis  :  alii 
dcoimie  ignotum  quoddam  gcminae  genus  signiiicarc  putanL 

*  Floriacensis  ctxlex  optimx  notx,  carct  hic  parljcula 
legativa. 

(a)  Sic  legisse  videtur  Augusiinns,  pro  aquff ,  sivc  aqua- 
Tum  mcnsnraSf  qua;  vcra  saipuirx  lcclio  csl. 


lOD,  S.  AUGUSTINI  S5S 

stoius  dicit  (1  Cor.  xy,  6).  Ilulla  crgo  liuic  crat  sollj- 
citiido,  nc  aut  a  malis  male  gubcmantiir  Erdesia, 
aut  hxrcsum   vcl  schismatum    laniaretur  iosidiis. 
N.im  ncc  ipsas  corporalcs  pcrsecuiioncs  passacst; 
non  aliquas  pcrtulit  vcl  iiitriiisccus  vel  extriniecQi 
advcrsilatcs.  Lo<{uitur  itaqiic  i<ib  ex  pcrsoni  liomi- 
nis,  hiic  csl,  |)opuIi  ad  Novuni  Tcstamentnm  pi*rti- 
neiitis,  dcsidcrantis  illos  dics,  sicut  prxdixcrat  Do- 
minus.  Rt  fort.issc  idco  ni^tiMi  app  llavit,  non  annot, 
quia  cx  qiio  clcgit  Dominus  discipulos,   usqiie  ad 
pas.«ioncm,  non  anni,  scd  mcnsci  fucnint.  Cum  luci- 
bat  tuccrna  ejus  super  capui  meum  :  vel  cariiem  Do- 
miiii  Tibibilitcr  pRcscntcm,  vcl  vcrl>iim  cx  ore  prae- 
scntis  corporaliicr.  Cum  verbum   Dcmini '  in^piceni 
domuin  tncatn  ad    dili^enliam    ciistudicndi  coiiver- 
s:UioiH*ni.  Et  circum  me  jmeri  mei  :  qui  obscqu:  baa- 
lur  humililcr  iicccssaiia  adniinistrantes.  Cum  fiuerei 
per  vias  meas  buitjrum  :  per  morcs  meos  exsulia- 
tioncm  fidci  ct  bonorum  operiun.  Cum  motiies  mti 
abundarcnt  lactc  :  Prophclsc   bcno  parvulis  cxpoms 
rciilur.  Cum  exircm  mttttitinus  in  cititate  :  aiit  aiiii 
jain  claritas  liiccsccria,  Iransactis  tcncbrui  tiiuoris; 
aut  iii  cxordio  Ecclcsi:c,  iit  iioii  satis  occultus,  non 
saiis  nianifcbtus.  E/  tit  pttiteis  poncbatur  mhi  ieila: 
a  turbis  dcfcrcbatur  iiiihi  doccndi  auctorilas.   I'i- 
dentes  nte  adotesccntes  (tbscondebantur  :  dirditi  couco- 
pi.centiis.  Senes  autem  asstirgcbant :  priuicntes.  D 
potentii  ceuaverunt  toqui :  siipcrbiciitcs  do  doctriuis 
siiis.   Quia  auris  aitdivit,   et  bcatipeavit  me,  ropuloi 
qnom  non   cognovi  scrvivit   niihi,   in  auditu  aurii 
ol)cdi\it  inihi  (Psat,  xvii,  45).  Et  ocntui  videM  m 
dcctinavit :  Juihcorum  non  credcntium.  Et  a  tidm 
bcncdixit  me  :  cjiis  anim:c  qu.-c  diaboli  conjiigio  rc- 
nniiliavit.    Eccc    fcrcbaliir    inorlniis    filius  unlcns 
malris  sii»,  qiia:  erat  vidiia  {Luc.  tii,  12).  Ei  «ejlje- 
bar  judicio  sicnt  cldamydc :  in  pruTcrcndis  $piritiia<- 
Iibn<,  carnalibu^,  ncsciat  sinistra  quid  faciat  dexlcn 
tiia  (Maith.  vi,  3),  id  cst,  qiia  inicniione  operetur : 
0|>crta  cnim  sinisira,  dcxtra  cxserti  cst  in  vestili 
chlamydis ;  qiiod  facil,  qui  recte  jiidicat  quo  sit  rcfe* 
rcndum  qnod  opcratur.  Judicium  quod  non 
exquiuvi.  Eccc  nos  dimisimus  omnia,  ct  scculi  i 
lc;quid  nobis  cril  {Id.  xix,  27)?  Dicit  felicitalii 
sii:g  fuisse,  quod  Iiabucrit  a  qno  quxrcret  de  futuro 
jiidicio.  Confregi  motas  iniquorum  :  iit  jam  non  dcro* 
rarent  piebcm  de  cibo  panis.  jEtas  mea  aniseH; 
sicut  arbor  palmce,  mutlo  vivam  tempore  :  proloqga* 
bitur,  ct  cro  sicut  arbor  palmx  in  honore  sempitcmo, 
et  cclsiludiiic,  ct  reclitudine.  Et  roi  morabitwr  in 
messe  mea.  Ex  quo    seminalur    et  gcrminat  agcr. 
mcssis  dicitiir.  67ona  mca  nova  mecum  :  id  cst,  Movi 
Tcstamcnti.  Et  arcus  meus  in  manu  tuea.  gradieiur  : 
faciam  qiiod  pra^cipio.   Et  in  sermone  meo  non  ud^ 
ccrutit.  Pcrfcciioncni  Evangclii  signiiicat  ;  iiam  sei^ 
ino  SynagogiC  daiiis  indiguit  adjccliorc.  Sed  gami 
sunt   cum  toquerer  eis  :  quia  prior  locuiio  tiiuorefli 
Iiabcbai,  sequcns  charitatem.  Quod  <t  et  riderem  «i 

*  Fl<»riacon:>is  Mb  ,  cnm  r.ominns. 


f(^1  LIRER 

eot,  non  credebtmi  :  de  liis  qttx*  in  parabolis  ila  lo- 
qucbatur,  ut  non  intcUigeretHr ;  non  tamen  sicut 
▼erba  sonare  videbanlur,  vana  diccre  pataretur. 
Ific  cst  risus  Sane  {Gen.  xvtii,  10^  qtii  signiHcabat 
oinnia  eos  in  prophetia  fccisse :  iiiMle  qiii  flgarate 
aliquid  dicunt.  Elegi  eornm  vtam,  ei  $edi  jmncep$  : 
aut  suscipicndo  mortalilatcm,  aut  ca^i  publicanis  et 
peccatoribus  convlvando,  scd  ita  ut  princeps  eis 
essein  ad  ^lutem.  El  habitabam  skut  rex  etncius  for- 
Hbui :  qui  suis  diiiiissis  cum  sccull  suni.  Quasi  como^ 
tans  irisles.  Eos  dicit  qui  spe  gaudebanl,  cum  de 
pnesenti  vita  crant  trisles.  Beati  lugenies  (Matth,  v, 
5),  ttt  dictum  est ;  et,  Quan  tristes,  semper  autem 
gaudentes  (II  Cor.  vi,  10) :  qui  nou  possunt  *  tencrc 
iilam  magnitudinem,  de  qua  dlctum  est,  Qui  autem 
feceril  et  sic  docuerit^  mngnus  vocabitur  in  regno  coe^ 
lorum  {Matlh.  v,  19). 

[Ib.  XXX.]  Nunc  autem  derident  me  in/iml^  nunc  mo- 
neiit  me  minores  tempore  :  quia  el  postea  nati  sunt  In 
Ecclesia  tilcs,  et  non  pronciunt  plurinium.  Monent  me 
autem  dixit,  quia  pt;r  honores  ecclesiasiicos  acciplunt 
potestatem  proHlicandi  popiilo ,  qux  Ipsi  non  laeiunt. 
Quomm  spernebam  parentes.  Parentes  eorum  dixlt, 
quorum  imitatione  fllii  sunt ,  quibus  timo  dicebatur, 
VavoHs^  Scribaet  Pharism  hypoeritm  {Id,  xxin»  15). 
Et  virtm  manuum  emmi  quosi  nihilum  mi/tt  erat :  pa- 
rcnlam  polestas,  qui  tune  usque  adeo  pluriinum  po- 
terant,  ut  cnicifigerent  Domiiium.  In  eo  peribat  omnis 
I  ita  :  quia  non  se  vel  iii  llne  correxerant.  EgeHate  e$ 
fame  insiabilei  :  a  variis  desideriis  InsatiabilibttS.  Qui 
fugiebant  in  desertum  heri :  conferendo  se  ad  exriisa- 
lionom  Iiegis ,  quam  non  simpliclter  Iniclligebant ;  ct 
quia  in  descrto  acccperanl,  fugient^  in  desertum  heri, 
Sicut  enim  hodie  perliiiet  ad  Novum  Testamenliim, 
sic  ad  Tetus  heri :  de  Novo  enim  dicium  est ,  Uodi0 
ff  voeem  ejus  audieritis ,  nolite  obdurare  corda  vestra 
{Psal.  xciv,  8) ;  et,  Ff7tiis  meus  es  tu,  ego  hodie  genui 
te  {Psal.  11 ,  7).  Qui  rodebant  eortices  arborum  :  quia 
figuras  Lcgis ,  quibus  vina  legebantiir ' ,  pro  cibo 
babebant.  Quorum  erat  cibus  radix  herbarum  :  sacra- 
menla  quoe  oorporaliter  jussi  erant  oelebrare,  tanquam 
lerrae  inhsprentia ;  cx  quibus  tamen  simplicis  intelli- 
geniia  fructus  surgeret,  et  sapra  terram  in  liberiatcm 
fenreinr,  quo  illi  pervcnire  non  poterant.  Inhonorali^ 
ei  abjeeti ,  ei  egentes  omni  bono  :  amisso  primatus  ko« 
Dore ,  ab  spe  promissionis ;  quia  et  ipsam  terrenum 
donum  pro  merilis  suis  amiserant,  et  rcgnum  coblorum 
non  tenent.  Qui  radices  lignorum  manducabanlf  propter 
magnam  famem,  Quod  de  radtcibus  herbarum  dicliim 
esc,  proptcr  fructum  frumenti,  boc  de  radicibus  ligno- 
'ram  intclligendum  est,  propter  ffhictum  vini  et  olei. 
Nam  omnes  istos  spirituales  fructus  aecepit  Ecdesia, 
qaonim  radices  terrac  implicatae  sacramonta  erant, 
qoae  corporaliter  Judsci  observare  cogebontor,  sabba- 
lam ,  circumcisionem ,  et  victimas ,  et  caetera  bujus- 
modi  spiritoaliam  cibonim.  Intarrexerum  super  me 
fures  :  qui  ad  honores  indcbiios ,  qiii  Justorum  sunt 

*  omissani  bic  in  edlils  negationom  resiituimus  ex  Mw. 

*  Fx.  tii  ix)v.,  utiHa  tfgebantHr.   H. 


UNUS. 


858 


proprii,  per  tcnebrosas  flillaclas  pcrvenerant.  Quorum 
domns  erant  cavemaf  petrarum  :  qui  coneupiseontias 
siias  dcfondebant,  ct  tegcbant  quibusd.mi  obscurilati- 
bus  divinorum  Librorum.  Et  inter  arbores  clnmabant. 
Ilanifesla  cranl  peccata  corum ,  qiiamvis  ca  Seriptu- 
rarum  obscuritate,  qiiasi  umbris  arborum,  iegr»re 
connrcniur.  Ilinc  esl,  Clamor  Sodomorum  aseendit  ad 
me  (Gen,  xvin,  80).  Et  plcrisqiie  iocis  pro  niamfcstis 
pccoaiis  claniorem  ponit  Scriptura  :  ut  vcrbum  sil 
quidqiiid  conle  conripiiur;  claiiior,  cum  proccdit  iii 
facinm.  Qui  sub  stirjnbus  ternv  manebant,  Non  sallcm 
lii  stirpibus,  sed  etiam  iiifcrius  stirpibiis  luaiierc  pos- 
sunl  intelligiy  qui  vcl  canialiler  pra^ccpla  ciislmliunt. 
Stirpcs  eiiini  sunt  noii  jam  ipsi  friiclus,  sed  uiide  sur- 
giint  pnrtes  fruclifcrx ,  vcl  arboruin ,  vcl  herbanim  : 
si  tamcn  fnictiferuin  gcniis  est,  qiiia  el  non  fructiferi 
gcneris  stirpcs  diciintur.  Filii  stuttorum  et  ignobitium  : 
Jiidxorum ;  nam  lios  dixit  superius  pareiiles  corum 
propler  liuitatk>nem,  quia  ct  istl  sub  Dei  nomine  am-> 
bulant ,  quem  iioii  colunt.  Stultos  aulcm  et  ignobiles 
dicit  JudoHis,  qui  o  contrario,  iion  solum  sc  confide- 
bant  esse  duces  ccRcorum,  scd  eiiam  fllios  esso  Abra- 
h»,  quo  paire  se  esse  jactibant  nobiles.  Sed  cuin 
audiuiit ,  Cwci  sunt ,  duces  cacorum  (Mutih.  xv ,  li) ; 
stulti  deuionstraiitur  :  cl  cum  audiunl,  Si  fHii  Abrahm 
eslis,  facta  Abrabm  facite  (Joan.  viii,  59) ;  dcgoiiciaoda 
dcmonslran!ur  ignobilcs.  Nomen  et  honor  exstinctus  a 
lerrn.  Eral  cniin,  scd  exhtiuctum  csL  Piunc  autem 
dthara  eorum  ega  sum  :  horum ,  (}uorum  illi  |Kitret 
suiit,  qiii  me  ad  auroin  habebanl',  non  ad  cor.  Et  ma 
habent  ad  fabutam  :  inanem  el  inulilom  narralioncni 
et  aiiditioncm ,  quamvis  me  ct  narrent ,  cl  aiidiaiil. 
Abomiaati  sunt  me ,  diuedentes  procul  :  lotige  facli  a 
Jaslilia  [leccando ,  ct  pnecepta  justitix  nialis  moribii» 
exsecraodo.  Nec  in  faciem  meam  pepercerunt  spuere. 
Exsecranda  facics  namquc  Christi  esl  his ,  qiii  pnc- 
cepla  ejus  cum  oontcmptu  e\horrcul.  \cl,  ma!e  iiie 
inuoiescere  feccronl  morum  siiorum  pravitale.  Ape^^ 
rient  enim  pharetram  luam  affiioat  me  :  sccreU  rcrain, 
ande  tcntationos  cxislunl.  Et  frenum  in  faciem  meam 
miserunt  :  ul  cis  in\ilus  coiiscnlureni ,  porUuis  eu» 
ducentcs  quo  vcllcnt,  ad  ima  sua.  Et  a  dextris  germi-^ 
nantee  consurrexerunt :  et  favcndo  ei  bene  monendoi 
exorli  siint  quidem,  ut  suas  cupidilaics  explerenl,  noQ 
pcrsequendo.  Pedes  meos  vinxerunl  campedibus  :  oQi- 
ciorum  ecclesiasiieorum ,  til  non  eos  possent  fugere. 
Conlritas  sunt  undta  mees  :  ui  non  apparcreiil,  per 
qiias  soienl  boni  ainbulare,  non  quaerentes  sua ,  sed 
GhVisii  (Phitippu  ii,  ieO).  Exuit  enim  me  stota  :  aucio-r 
rilate  prislina,  cui  cedi  (oiel;  quod  contingil  multi» 
Uidine  el  consueliidiiie  peccatorum  pra:valeiite.  El 
jaeutis  suis  vutneramt  me  :  praoceptls ,  qadMis  vUieo 
nuhi ,  el  qnia  coercere  non  possum ,  crocior.  i46iisiif 
est  m$  ncui  wMt :  etiam  calamilate  cl  mi^cria  moa 
mas  cst  ad  josiiiiam  saaia  Deus ,  sicul  voluit.  Z>o/o- 
rihis  iasQtuiuM  snm :  ei  in  me,  el  in  aliis  patior.  Foris 
pugn»,  intus  timores  (II  Cor.  vii,  5).  Quis  innrmatur, 
el  ego  non  inflrmor  (/</.  xi,.tt)?  Et  iterantur  dotores 
md^  discedii  sieut  spiritus ,  spes  mea.  Qimsi  inaoe  ali- 


85d  ANiNOTATlONUU  IN 

quld  Gonversi  ad  spcni  (cinporalium  •  liabcitlcs  qm^ 
promillo.  El  iicut  nubes  lran$iit  Mlui  mea  :  noii  spti- 
rantes  saluicm  promis^am ,  amorc  prxscntis  salulis. 
tU  Hunc  iuper  me  cffundetur  aniiua  mea  :  prccniido  *. 
Kocte  vero  ona  mea  confracta  sunt :  firmiiatcm  qu;un 
haliuit,  di\il  sibt  crcptaui.  Et  nervi  mei  disioluti  iunt : 
aciioucs  pnvtoritx'.  7/i  multa  lirtutc  appreliendit  itolam 
meam :  ad  dcuionsinnidam  virtiitcin  suatn,  modoalHi- 
gendo,  ct  postca  rc|»araudo.  Et  quaii  ora  vcstimenti 
mei  drcumdedit  me  :  tiiodicum  milii  rcliquit  auctori- 
tatis.  In  terra  et  cinere  pan  tnea  :  in  poeuilcntia ,  qiiia 
exlrcmum.  Steterunt  et  comideravcrunt  me  :  cl  mo 
Jaceiilc,  siipcrbi  stclcrunt,  quxrcnlcs  qiiid  in  mc  rc- 
prelieiidcrcul.  Et  projecini  me  a  ialute.  Illos  dolet, 
qui  $|)ein  rcpnniliouis  amiscruiit.  Domui  enim  at  omni 
mortali  terra,  Idco  se  dicil  luorlcm  mctucrc,  quia  coii- 
versatio  cjiis  non  sit  in  ca^lo  (Pliilipp.  ni,  SO),  se- 
cundiim  plurcs  qui  mali  suut  iu  Ecclcsia,  cl  tcrrcuc 
vivuiit.  Atque  utinam  posicm  meipsum  interficere  :  ut 
morcrer  s;ccuIo.  Aut  rogarcm  alium,  et  faceret  mihi 
hoe  :  vcl  angt  lum  mcliorcm ,  vcl  Deum  per  quem 
corrigcrcr.  Ego  bona  prceitolabar,  Dolct,  quia  repcntc 
sibi  ista  cvcneruut.  Yenter  meui  efferbmt,  ct  non  tace- 
bit :  iiitcriora,  vcl  mcmoria  qua  rccordntur  qiiid  fuerit 
priiiio,  cl  quomodo  alflicta  cst  iu  gcmilibus.  Et  iteli 
in  catu  clamam  :  quia  non  in  freqiicnlia  audita  c*>t 
corum  qiii  se  nolebaiit  corrigere.  Caiits  ttt^a  innigrata 
est  vatde  :  cx  liis  qua:  forinsecus  paticbatur.  Versa  ril 
tii  luctum  cithara  mca  :  opcra  boua ,  quibus  laudabat 
Dciim  gnudcns. 

[  Ib.  XXXI.  J  Teitamentum  feci  oculii  meii,  Nuinquid 
cocpi  spcrarc  visibilia  ?  Ut  non  cogitem  de  virgine :  ut 
subaudinlur,  nbsil.  Iliiic  jam  iucipit  mcriia  £cclcsi;c 
commcmoran',  iu  his  qui  pcrscvcraiit  in  fine  iii  tcii- 
taiicnibiis  luagnis,  abundutilc  iuiquitate,  ct  rcfrige- 
sccnle  cbaritntc  multontm  ( ila///i.  xxiv,  12,  13). 
El  non  cogUabo  de  virgine :  incorruplione  sapienli» , 
vcl  juslili:c.  Et  quas  est  alia  pan  Dei  deiuper?  subau- 
diiur,  non  cf>giial)0.  Aut  ila  :  t)l  quoe  cst ,  iiisi  illa  ? 
Si  inceni  cum  irriioribui.  Jam  bonis  qui  sunt  in  Ec- 
clcsia  diflicilc  cst  non  lalibus  sociari  *.  Vel  si  fenina'^ 
wit  ad  dolum  pci  meui  :  bypocrisis.  Seram  et  alii  fruc* 
tui  meoi  edant :  quomodo  Judxis  contigit ,  id  cst ,  ea 
diccrc  qiiac  nlii  raciant ,  magis  quam  ipsi.  Sine  itirpe 
timiuper  tcrrani:  ut  facile  arcscam.  lllecnim  in  tcrra 
tanqunm  in  petra  lirinus  est ,  qui  facit  quod  dicit.  Si 
iecutum  cst  cor  meum  mulierem :  ut  suam  quxrcrct 
gloriam  in  popiilo  Dci ,  poliiis  quain  Dei ,  cui  uni 
Jore  debclur.  Aut  si  obiedi  januai  ejui  :  insidiosc  cap- 
Uvi  desideria  plebis  ejus,  \e\  limorem,  quibus  agere- 
tur,  ut  mihi  polius  serviret  quam  Deo.  Placeat  quoque 
uxor  mea  aiteri :  fama  mea  diabolo ,  cui  quando  pla- 
ccmus,  displiceinus  Deo.  Ille  enim  malis  nostris 
gaudet.  Et  fiiii  mei  huvMeniur :  facta,  vel  smitatores 
mci.  Furor  enim  animte  mem  »i  indondtu»^  eommacu-» 
iare  viri  usorem :  mihi  etm  vindicando.  Quod  si  et 

*  iciliii,  peccando.  Mss.,  precando. 

•  sic  Kr.  i.ugd.  ven.  Lov.  in  B.  {Jcm  de  bonii  qui  tunt 
fn  ecclcsia ).  iJificHe  eU  mm  taUbui  iockru  M. 


JOIi,  S.  AUGUSTINI  SM 

dciiiexi  judicium  famud  mei  aut  aneillm,  cum  jumca- 
rentur  apud  me:  scciindum  quod  diclumest,  Stecu- 
laria  igiiut  judicia  ii  habueritit  (I  Cor,  ti,  i).  Faroulos 
aulem  dixit,  laicos  ndbuc  saccul.iribus  deditos.  Quad 
ti  et  viiitationeWf  quod  rupomum  dabo  ?  In  Iribulatiu- 
ne,  quam  conscienliam  babeo,  qnia  ista  dcspcxi? 
Nonne  iicut  ego  conceptut  tum  in  utero ,  ef  t7/t? 
in  Sacramculis.  Eadem  enim  omnibus  praRdican- 
tur*,  cadcm  crcduut.  £/ fiiimMS  timiiiter  in  venlref 
Non  ciiim  illc  aliier  renuntiat ,  quam  illc ,  qui  pleoe 
scrviuirus  est  Deo.  El  de  ventre  matrit  mem  dux  ds 
fui,  Ab  iniiio  eiiim  sui  hxc  '  operatur  Ecclesia.  AhI 
ti  detpexi  nudum  pereuntem^  ei  non  opend.  Si  nou  fide 
reinissionis  peccatorum ,  tanquam  tunicam  noa  ba- 
betiicm,  vclavia  nuditaie  ftcdiuiis',  id  est  peccaii, 
pcrcuntem.  Jam  cnim  desperat  multitudine  peoca* 
torum.  Et  hinc  cst,  Et  quorum  teeia  $uni  peecala 
{Psal,  XXXI ,  1 ).  Infirmorum  st  non  benedixeruni  mrAi 
liumeri:  spe  immortaliiatis,  lanquam  pallio  desoper 
coopcrii.  Ne  autcm  post  fidem  remissionis  peccdto- 
rum  sufficerc  putarcnt  prTteritarum  pocnarum  meta 
carcrc ,  ct  inci|>creut  spcrare  temporalia  •  bcne  adje- 
cit :  Dc  iontura  ovium  mearum  calefacli  tuni ,  quod  a 
frigore  siici  tcrrcn;c ,  illorum  vindicati  sunt  consi- 
dcrationc,  si  carnalia  per  renuntialionem  posue- 
ruut,  cxcinplo  gregis  detonsarum  (Conl.  iy,  i).  Si 
lcvavi  iuper  pupillum  manum  meam  :qui  non  Iiive- 
niendo  patrcm,  poterat  creaturam  vel  Iiomincm  sequi. 
Fidem ,  ^iiia  tiii/ii  ett  adjutorium  mnUum  :  volens  eis 
dominari.  Ditcedat  humerut  tneu»  a  jugulo  meorqDOd 
his  coulingit,qui  se  ab  Ecclesia  separanf,  dum  volunt 
popiilis  doininari ,  ul  pra^cisioncm  pnccisionis  paliaih 
tur.  Pcr  buincrum  autcm  aut  bracbium ,  signincaa- 
tur  actiones.  Tittior  enim  coniinuit  me :  ne  levaret 
manum  super  pupillum.  Ei  u  pondere  ejut  non  siisli- 
nebo :  si  lioc  vclim  ut  pupillum  opprimam.  Poud 
aurum  robur  meum  :  numqiiiJ  pr.csumpsi  de  doctrina 
aut  sapicnlia  Dci?  Quod  si  st  in  lapide  pretioto  fide- 
bam  :  quasi  dc  opcribus  mcis.  Si  ei  loptaiut  tum,  cum 
etset  mihi  censm  multui:  qiiasi  dc  tneo ;  ut  qui  gloria- 
tur,  in  Doiniuo  gloriclur  ( JI  Cor,  x,  17).  Si  ei  iu  m- 
numerabilibui  poiui  animam  meam  *  (Subaudicndiim 
ad  omnia,  Diicedat  ab  humcro  meo  brachium  meum): 
quod  amarcr  ^  a  mitliis  Et  dcceptum  eti  ciam  cee 
meum  :  ordo ,  Si  et  in  innumcrabilibut  potui  animam 
nteam ,  et  dcceptum  eti  clam  cor  tricutn  :  si  conseiisi 
tali  cogitatiotii ,  ut  in  mc  prxsutnercm.  Quod  si  <l  oi- 
culatiu  ium  mantim  meam ,  ponens  ad  os  mcum  :  gavi- 
sus  sum  tanquam  dc  operibus  nicis.  Quod  ti  el  gmtut 
ium  iuper  ruitia  inimici  ttiei :  Eccle>i;c ,  iit  siint  perse- 
cutorcs  Ecclcsix.  Audiat  aurii  mea  malediciionem 
meam  :  pcrducatiir  nd  sciisiim  ineutn.  Opptobrto  tim 
in  populo  itico  dilfamutut :  plcbi  s.mctorum ,  ut  sepa- 
rctur  tanquam  illusus.  Quod  «  ta^pe  dixcruni  anciikt. 

•  Er.  ct  Lov.  sic  logiiut  huuc  ocum,  eaaem  awu  m  «• 
ermneniii  omnibus  prasdicantur,        u, 

>  slc  Mss.  At  ciiiti,  ib  initio  ernm  fid,  ticec  ,  ete. 
'in  L\x,  manum  itKwn  :  suflragaiur  \ulgau. 

*  Am.  d  K'.,  quod  amnretur. 


m  LlBEfl 

ffjar  :  adulatorcs.  Qiiti  det  nobii  u/  carnibus  ejus  satie" 
mur  f  cum  saiis  bonus  essem :  ul  imilarciilur  rclicil.i(efn 
camalein  in  me.  Non  lampn  lixc  gessi ;  ne  dicerent 
enim  hxc,  non  me  prx'bebam  in  talibus  bonum.  Foris 
non  madebal  /loipet :  recipiebam  peregrinum  in  s»- 
culo.  Quod  si  et  sponte  peceans ,  abscondi  peccatum 
meum,  Voluiilarie  enim  peccantibiis  nobis,.poslquam 
accepimus  scicnliam  verilaiis  (Hebr,  x,%6).  Aut  n 
dimiii  inprnmm  sinu  vacuo  exire  januam  meam  :ui 
idco  exieril  januam,  quia  sinu  vaciio  fuit.  Quis  mihi 
tribuat  auditoreni?  Quis  niilii  pracstet  utaiidiar?  Ma^ 
num  Domini  u  non  timui :  qua  scripsil ,  Si  non  dimi* 
seritiSt  nec  Pater  vester  diiniltet  vobis  (Matth,  vi,  15). 
Conscripiionem  si  quam  Imbeo  :  ordo ,  Conscriplionem 
11  quam  habeo.  Et  n  non  disrupi  eam  super  humeros 
meos,  et  coronatus  legam  super  humeros  meos  levans  : 
et  coronalus  publice  legaih ,  id  est,  adversus  faciein 
meam.  Statuam  te  ante  faciem  tuam  (Psat.  xux,  21). 
Quia  populi  corona  confundar ;  quia  non  feci  manda- 
tum  Dominl ,  quod  mc  fccisse  jain  dixeram ,  negando 
primo  me  babere  conscriplionem ,  qu;e  mihi  poslea 
objicilur.  Si  super  me  unquam  terra  gemuit :  stipeiH 
diarii  Ecctesix ,  quod  malus  sum.  Aii<  sutd  eju$  pto^ 
raverunt  simUi  :  qtio  scmina  recipiunlur,  et  undo 
fructus  dantur ;  qiiia  et  malus  sum ,  et  mala  semina 
seminalmm  :  ideo  simuL  Aut  st  et  virtutem  ejus  comedi 
solu$  tine  pretio :  ipsa  misericordia ,  qua  panicipat 
eatechizanli  qui  catechizatur  (Gatat,  ti  ,  G) ;  hoc  est , 
solus ,  non  relribuens  ci  qui  daret.  Atil  n  aninutm 
Domini  teme  decipiens  contriUam  :  non  mc  dignum 
exhlbens  passioni  cjits  qui  pro  me  animam  fudit. 
Nolite  constristarc  Spiritum  sanctuin  in  vos  ( Ephes. 
IV,  30 ).  Pro  tritico  germinet  milu  urtica  :  pru  spiritua- 
libus  doctoribus  inagistri  pruricntium  auditu  pcrcon» 
{iricationes  hominum  menle  corruptorum,  ct  a  vcritate 
destilutorum  (I  Tim.  vi,  5).  Et  pro  hordeo  spina  :  pro 
carnalibtis  oI>cdieiitibiis  pcccatorcs  et  resistcntes. 
Erat  enim  Job  in  conspectu  suo  justus ;  in  coiisi:ien- 
l.a  sua. 

[Ib*  xixii.]  Yerba  Eliu  Buzitis.  Deus  abjecit  *  eum, 
et  non  vir :  ut  hanc  dicain  causam ,  cur  tacuerint.  Et 
sermonibus  vestris  non  respondebo  ei,  Ego  ciiim  talia 
dicam ,  ut  mihi ,  qncmadmodum  vobis ,  rcspondcro 
non  possil.  Quiaergo  exspectavi ,  et  non  sunt  locuti: 
quasi  ad  Job  coiiversus  dicit.  Venter  meus  sicut  uter 
nmst9  ptenus.  Coinmendat  hunc  Scriptura ,  quia  In 
prophclialoculiinis  sit.  Et  veluti  folUs  anrarii  disruptus: 
ad  dtiritinm  solvtMKlam ,  de  vi  loquor ;  inde  ct  iraliis 
dicitiir.  Non  cnim  0|mis  essct  ut  cgo  loqucrcr,  si  vos 
ei  respimderilis.  Atiofjuin  et  me  tinem  edent  :  aut  sicut 
vos  aut  sicut  oroncs  qui  miranturpersonas. 

[Ib.  xxliu.]  Mundum  est  cor  meum  in  verbis  :  non 
diiplcx.  Sfnritus  divinus  qui  me  fecit^:  subaudis,  est;  ui 
sit ,  Spiritus  dvinus  cst  qui  me  fecii.  Quomodo  ergo 
dicii,  Justus  «um,  et  non  exaudivit  m^^quasi  adver- 
s.irio  diierit  Job.  Scmel  enim  loqmtur  Donumu:  qoasi 
vocationem  omnium  justorum  semel  fecit  Dominus» 


UNUS. 


m 


et  temporaliter  circa  singulos  hoc  agit  divina  provi- 
dentia.  Persommum,  aut  in  visitatione  noctuma :  aut 
in  ignorantia  autin  Iribubtione.  Aut  sicut  incidit  $cevu$ 
timor  in  homines,  cum  dormiunt  in  cubiculis  :  securi.  Et 
corpus  ejus  a  ruina  eruat :  translatc  sicui  ossa.  Et  peper^ 
cit  animceejusa  mor/e  ;cum  cum  convcrlerit,  parcct  ci. 
Quia  venturwn  est  bellum,  et  iterum  arguct  eum  in  in- 
firmitate  in  cubiti :  post  conver:»ionem  jam  probat ,  ne 
de  se  prxsumul.  Et  multiludo  ouium  ejus  emarcuit :  H-- 
ducia  dc  se.  Omnemque  escam  non  poterit  sumere :  con* 
solaiioncm  de  temporalibus.  Et  renovabit  corpus  suum^ 
sicut  lilura  in  pariele:  mulationcm  vitx  :ct  hic  trans- 
late,  propicr  xdiflcium,  id  est,  in  socictatem.  El 
motliet  cames  suas  sicut  parvuti :  iie  sit  diirui  suiier-^ 
bia ,  sccundum  quod  Eliu  vidctur,  tentntur  Job  humi- 
lis  per  innovationem.  Et  intravit  facie  hilari  cum  pro- 
fessione :  paralus  ad  tcntationes.  Salva  animam  tneam^ 
ne  veniam  in  corruptionem :  hic  tcntutio  mortis.  Vices 
lre$  cum  viro  :  conversionis ,  probalionis,  mortis.  Sed 
eruit  animam  meam  de  morte :  quia  adhiic  Iiu.'C  mortis 
restat,  Vt  anima  mea  in  tuniine  coltaudet  eum,  Jam. 
ergo  orationes  cessabunt,  quia  niilla  erit  indigentia. 

[Ib.  XXXIV.]  Respondens  autem  £/tu,  dixit,  Quomodo 
dicitiir,  Et  adjecil.  Et  qui  habetis  sdentiam^  auribu». 
percifnte  :  spiritualibus.  Quia  auri$  urmones  probat : 
ista  carnalis.  Quid  est  bonum,  quia  dixit  Job,  Justut 
«um .' Quid  boni  dixit  quia  dixit?  £l  iit  jndido  mea 
mentitus  est,  Hinc  est,  Ego  bona  prwstotabar  (Job  xxx 
26) :  idco  prxier  spem ,  quod  est,  mentitns  est.  Qtitt 
e$t  vir  utJob  f  Adhuc  verba  Job  sunt.  Dixit  emntt  Non 
visitabitur  qui  ambulaverit  cum  Deo,  Hic  illum  piitat 
deceptum ,  qaia  hoc  sperans  illa  omnia  fecerit :  aot 
cene,  quod  in  bonnin  non  putat  vi»ftari  eum  qui  am- 
buhverit  cum  Domiho.  Absit  a  Donrino  impietas :  aui 
ut  non  visitet  iu  bono,  qiii  cum  eo  ambulaverit ;  aot 
etiam  si  vlsitaverit  in  tentalionc,  impie  et  iiijtiste 
agat.  Impius  eitqui  dicit  regi^  Injuste  agis,  Tu  autem 
non  debcs  illud  dicerc,  qiii  non  cs  impius.  Ikne,  qus 
dicit;  non ,  qui  dixcrit,  ne  jam  ctiam  ob  lioc  essct ; 
quomodo  dicitur,  Faclum  cst ,  qui  hoc  facit.  ImpiiS' 
sime^  principibus  :  tanquam  Angclis  dicat,  Nisi  Mi« 
ch.tcl  princcps  vcstcr,  inipiissiinc  agitis.  Aut  si  ila  im- 
piissime  dicilur  prineipilms,  (|uanto  inagis  regi  ?  Abusi 
$unt  eiwn  inique  cum  excludercniur  infirmi,  Male  usi 
sunt  cxclusionc  sua,  cum  propter  iiifirmiLitem  exclo-» 
dcrcntur  ab  ca  visionc,  qiia  vidcntur  omnia  divinitus 
ordinatissiine  ordinari  et  admini&trari.  In  eo  autem 
malc  usi  stint ,  quia  spiritum  suum  seqiii  maloerunt , 
Deum  ista  non  corare  :  ei  hoc  enun  illis  vane  vcniet» 
ot  in  necessiutibos  sois  clamenl  et  rogcnt  hominem, 
com  Deum  rogare  dcboerunt.  Neque  erit  ioeus,  et  non 
e$t  umbra  morfi^  ul  Uaiteni  qui  fadunt  iniqua.  Non  m| 
hoc  est  ombra  mortis  ot  latitent :  ot  esi,  Non  $ena 
habent  eapientiam  (Id.  xxxii,  9) ;  quia  non  senectos  est 
caosa  sapicnti»  :  et,  Heareticum  m  eatutes  (  Tit,  m , 
10 ) ,  DO  inde ,  qoa  tereticus  est.  Et  evertel  noc/em, 
ff  /iKmi/ia6iiiilBr  ;  vt  sopra  eos  sit  qiiod  sob  ipsis 
crai;  id  est,  premat  cos  qood  sobditum  iiria  eraU 
gi  is$an3at  impioi;  lucm  M  ridebantw,  Etju$litiu$ 


163  ANNOTATIOMJy  ir< 

ijMt  mm  cofnoHTUHt.  Dieil  quitl  boni  Deus  fecerit  de 
iniqaiiate  eorum :  ul  perferatwr  ad  eum  clamar  paupe- 
rit.  Ipu  ^fuietem  dabk^  el  quit  poterit  eondemnaref 
Nnn  qaalem  qiuenml  hominet  qo»  illis  trihulalioni- 
Ihis  tarbitar.  Si  Deas  justiflcat,  quis  est  qui  cnnde- 
mnct  (  Rom.  tiii ,  53, 3i )  ?  Et  eoutra  bominem  mmnt : 
adTorsus  Gontiles  et  Jtidxos.  Qui  regnare  facit  homi' 
nem  hypocritam  pro^ter  pervereitatem  populi :  ciii  dicl- 
tur,  Qui  ergo  docet  aiium » teiptum  non  docet  ( Id.  ii, 
Sl  ).  Abtque  me  tidebo ;  tu  ottende  miki :  tc  rcprehcn- 
deiis,  meipsum  fortc  reprclieiidcndom  csse  non  Tidco? 
Iiitcrrogsntcr  pronuntiandum.  Si  iniquitatem  operalut 
MRi,  fioM  adjiciam  :  corrcptiis  a  tc.  Numquid  a  te  exigii 
eam,  qvia  reputini  ?  qnin  rcprelicndisti.  Fa  vir  tapient 
auiiiet  verbum  mcum  :  Dciim  omnia  ctirare.  Job  aulem 
non  in  tajnentia  tocutut  ett :  pulando  quod  aliqtiid  sibi 
iiiique  divinitiis  arciderit. 

[Ib.  XXXV.]  Quare  hoe  exiitimatti  injudicio  ?  qunre 
hoc  jtidicnstl?  Tm  qnit  e$,  qni  dixitti^  Justut  tum^  anta 
sontpectum  Domini  ?  Anlc  eonsptrctum  Domini  dixisti» 
Juslus  sum.  Ulnimqiic  cnim  reprchcnsibile  est  in  ho- 
mine  :  unum ,  si  aut  supcrlie  dicatur,  ant  falsum  sit 
Justum  eum  csse,  ctiam  sccundum  hiimanam  Jusii- 
Uam ;  allcrum  aulcm,  quia  nunquam  yere  dici  ab  lio- 
mine  potesi,  qiiodante  conspoclum  Dei  sit  justus.  cni 
eomparalus  qiiilibet  iniqiiua  est.  Aut  dicit,  Quid  pro- 
4etitibi,  aut  qmd  faciam,  it  peccati  ?  Hoc  enim  ci  vi- 
^ctur  Job  dixisse  Deo,  quasi  aat  Deo  prosit  peccaium 
cjus ,  ut  isto  dolore  ad  impietalem  cogatur,  ubi  aii, 
Notite  me  doeere  imj^um  ette :  aut  bonum  etl  tibi  st  ini' 
fue  egero  (Job  x,  i,  5)?  aut  Dco  noccal  pcccando,  rt 
idco  illiim  sic  inseqiiatur  Dciis  qiiasi  hoslem  suum 
prcmens ,  nc  aliquid  ab  illo  mali  patiainr.  Nam  h(M! 
eiiam  dixcrat,  Si  ego  peccati^  quid  pottum  tibi  facere 
{id.  Tii,  20)  ?  Ad  utrumque  ergo  Eliu  respondit,  eon* 
aeqiienlibiis  verhls.  Ego  dabo  tibi  retpontum^  et  tribut 
mnieit  meit.  Atpice  in  ccetum^  et  ride ;  retpice  in  nubet 
^m  attee  tint  a  te.  Si  peecatti^  quid  agit  ?  Conflrmat 
qaodab  eodiclum  esl,  Si  ego  peccavi^  quid  pottum  tibi 
facere.  Aut  ti  multa  injutta  fecisti,  quid  poterit  facere  ? 
Plns  est,  muUa  injutta  fecitti^  quam  qnod  supcrius 
dixil,  pcccasti.  Sed  taroen  qaid  poteris  facere  Deo ; 
quando  ne  nubcs  quidcm  potcs  laedcre?  Et  tt  juttut 
es,  quid  dabit  ei  ?  E  contrario ,  qnomodo  justilla  tna 
nihil  ei  prodest,  sic  injustitia  nihil  nocet.  Aut  quid  de 
manu  tua  accipiat  ?  cliamsi  dare  Tclis ;  propter  sacrifl- 
eia,  qiix  slnUi  piitant  Dcum  sumcre  Telut  cis  indigen- 
tem.  VirosimHi  tui  impietat  tua,  et  filio  hominitjutH' 
Ha  tua :  vcl  illa  nocet,  tcI  ho^c  prodest.  Sed  his  Ter- 
aibus  conflrmavii  poiius,  qiiam  refellit  sentcntiam 
qnam  dixit  Job,  Si  ego  peccari^  quid  pottum  tibi  facere? 
Consequen'«er  ergo  oportct  iit  ostcndat  quarc  in  hac 
tita  homines  afnigontur  injuriis  maloruro,  inter  quos 
eliam  diabolns  com  angdis  suis  nuroeratur,  princeps 
faijuriarum  ct  iuiquitatum  omuium.  Gom  enim  Deo 
Bon  possint  nocere  peccantes,  cur  eos  tradit  in  pote- 
ataie  affligendos  majb?  et  exponit  deineeps,  dieens, 
A  muldtudine  damabKnt,  vociferahmtur  a  hraehio  nmt* 
iartiw.  Et  non  dtxit,  Cbi  eti  Dettt  qm  ferit  me?  Ad  hoc 


JOB.  S.  AfGUSTINI  8CI 

enim  paliiiuuir  hoH!,  ut  Deum  quderaiil,  immi  ui  uiaM- 
ler  Tociferentur.  Quod  auCcin  aii.  ftcU  Me,  prodooH 
meiito  est ,  qiiia  quaerentem  se  doii  relinqiiec,  qucm 
ipse  fecit.  Qui  dittrikuit  cuttodiat  noettsmoM :  lenpora 
hiijus  sa^culi  sub  certis  potestalibut  ordinata,  qiiia 
ni^  in  ista  erroris  nocie  relinquei  homineni  sme  ci|- 
slodia,  qui  etim  fccit.  Qui  teparat  me  a  quadrupeMut 
terrm ,  et  a  votatitibut  ceeU  tapienUorem  me  fecit,  Sie 
enim  quxreiidus  ost  Dominus  in  arflictionibiis  Tii« 
hiijus,  ut  noii  ab  co  tcrrena  bona  desidereiinis ;  quia 
jam  besiiis  meliores  sumus.  anteqiiam  illa  aocipiamos. 
Jbi  clamabunt;et  non  audim.  IM,disitJnniultitadint» 
ui  arniciione  clamantiuin.  et  a  bracliio  multonnn : 
aut  Cf!rle,  Ibi^  propler  boc;  siculest.  Ihi  ceeidenmi 
qui  operantur  iniquitateni  (Pm/.  xxxt,  13).  £/  nom  au- 
ditt  qiiod  dixit,  de  eo  dixit.  Ah  injurOM  malorum  :  snb- 
audicndimi,  clamabuiit.  Vana  enim  non  mstt  Donuuut 
videre.  Non  vult  subvcnire  vana  pcleniibus,  el  m» 
ideo  Tociferantibus  in  afOictione  ul  bona  seiiipiiema 
perdpiant,  cum  propierea  separaii  sint  a  qnadmpedi- 
bus  temc ,  et  saptcniiores  (acli  Tolatilibus  eodi :  sed 
Tociferantur,  quia  iion  sunt  in  hujus  snculi  iiiiquilalo 
felices.  Ipu  enim  Omnipotent  pertpieii  eot  qui  faduM 
jutlitiam,  el  tatvum  me  fadet.  Sicut  ipse  Tidet  (acien» 
tes,  qui  cordis  inlima  perspicil ,  sie  ea  aalale  salvos 
facit,  qiiain  ipse  vidct  in  occulto.  Quia  ncc  octilus  vi- 
dit,  ncc  auris  nudivit,  nee  iu  cor  hominis  asccndii, 
qax  prxparavil  Dcus  diiigcntibus  se  ( I  Cor.  n,  9 ). 
Idco  eliamsl  pcrturbettir  Taiia  salus  liominia»  dal  la* 
nien  au\ilium  de  tribulatione  Pater,  qui  videi  iu  abs- 
coiidilo  {Matth.  ti,  4).  Judicare  itaque  enm^  ti  potet 
collaudare  eum ,  stciifi  est.  Iloc  enim  Tisiis  esl  Jnb  di- 
ctTe,  cum  ail,  Vtinam  ettei  nobit  arbiter{Job  ix,  53)  I 
El  uune  quia  non  ett  vititant  iram  ttmm^  nee  eognovii 
deticta  vehementer.  CognoTit  ad  Tindicum.  Unde  eslv 
Quouiam  iuiquitatem  meam  ego  eognotea  :  el  in  eodem 
loco,  Averte  fariem  tuam  a  peecatit  meit  {Ptol.  l,  5, 
i  I).  CognoTii  crgo  dclicta ;  nam  ideo  patitinlorhoaii* 
iics  iribulalioncs  in  hoc  sxculo  :  scd  non  TcheiDenter, 
quia  partibus  oorrigeiis  dat  locum  pQeniientiae.  EtJob 
vane  apermt  ot  tuum ;  tn  ignoramia  tua  verba  mutii* 
pUcat. 

[Ib.  xxxTi.]  Suttine  me  putillmn^  «i  te  doeeam :  ed- 
hue  enim  in  me  tunt  termonet  :  suteipiens  teientiam 
meam  de  longe.  Quonuim  qunmdiii  sumus  in  lioc  for- 
pore,  percgrinamur  a  Dnmino  (II  Cor.  t,  6).  Operiku 
autem  meit  quas  jutta  tunt,  toijuar.  Ne  dicatur  ei,  qcod 
peccatori  dicit  Dcus,  Qmd  tu  enarrut  justitiat  mest, « 
cuHifiis  tettmnentum  meum  per  os  tnum  ?  Tu  vero  oHtti 
enditionem  {Ptat.jui,  16,  17)?  Ergo  liic  operibus 
loqiicndum  est :  nam  scientia  de  longe  aiiacipitur  ei 
parte  et  in  xnigmatc.  Cum  autem  vcncrit  quod  per- 
jcctum  cst,  quod  cx  partc  csi  auforclur  ( I  Cor.  xin, 
12) ;  et  non  jam  dc  loiigc  crit,  quoniam  Tidebimns 
eum  sicuti  est  (I  Joan,  iii,  2).  Inceritate,  ei  non  inju* 
tta  verba  injutU  intetliget.  Ea  ipsa  qua  patiebatur  Job, 
Tcrba  Dei  dicit  esse  in  Tcritate ,  el  non  injusta  :  sed 
ab  isto  injuste  intclligi  existimat ,  qucm  pntai  con- 
qucri  sc  inimcriU)  \k\\i,  curo  etiam  de  juslonun  Iri* 


m 

bnlatione  dlclum  sil,  Temp^  tilutjMcium  liidpwl  a 
Mmo  Domini  (I  Petr.  iv,  17).  Et  icito  quia  Dmina$ 
nm  abjidei  innoeentent :  quarovis  corriptal  qucm  dili- 
git,  ct  flagellel  omnem  filimn  quem  recipit  {Hdfr.  xii, 
6).  Fortli  robore  eordii,  non  vhificat  tmpltim:  qaamTis 
ad  tempus  el  parcere  videator.  Etbene,  Forth  robore 
cordit ,  quia  lunc  eum  non  TiTiflcabit,  quando  aerse ' 
poenitentuc  locum  quacret  cum  lacrymis,  et  non  inve- 
niet,  ncc  flcctet  ad  misericordiam  fortiter  judicantem, 
quem  modo  rotsericorditer  admonentem  contemnit.  Et 
jndicitm  fHiuperibut  dabit :  quo  judicent  eo8  a  quibus  pa- 
tiuntur  iniquilatem.  Et  bene  paupenmi,  ut  siiperius 
impttcm  diviiem  intelligas/id  est  superbum.iVon  aufereta 
jutto  oculos  ejut,  Etiam  cumeum  velutin  fomace  probat 
lentatioiie  tribulationis  {Eccli.  xxvii,6),  non  ei  auferct 
inteHigentiam,qiia  cognoscitur  et  colilurDeus.  Ex  quo 
satis  ostendit  impioruni  poenani  esse  ipsam  cxcitatem, 
etiam  cum  vidclur  eis  parci.  Et  eum  ngibus  in  totio : 
aubnnditur,  sedcre  eos  fecit,  hoc  est,  justos.  Rcges 
auiem  dicii  qni  camem  suam  regiint;  unde  est  illud , 
Qmt  ett  rex  qui  vadit  eommittere  beltum  cuin  alio  rege 
{Lue.  xnr,  5l),etc.  Et  tedere  eot  fectt  in  perpetuum^ 
et  exaltabuntur.  Et  bic  subauditur  qiiod  supra  dixit, 
emn  regibus  in  iotio.  Exaltabuntur  autcm  dixit ,  quo« 
niam  hnmlliati  sunt.  Et  qui  eompediti  tunt  eompedibut. 
A  quo  vinculo  dictt  Apostolns  sibi  boniim  esse  dis- 
solvi,  etesse  cum  Glirtsio  {Ptulipp.  i,25);  id  cst, 
retiiiacub  hujus  vitae ,  in  qa^  corpus  quod  corruinpi- 
lur,  aggravat  animain  (Sap.  ix ,  15).  Cofnentur  in  fu* 
nibw  paupertatii.  Gonvincienlar  longiseonsuetiidinibus 
dclectationiim  carnalium ,  quae  simt  de  rerum  indi- 
gentia ,  (|uilms  mortalis  vila  suslenlatur  et  agiliir.  Et 
annuntiantur  eit  opera  earum,  Non  ulique  bitnn,  sivo 
isla  ipsa  cuncupiscentialiai  de  qoibus  dicitur,  Seio 
quianon  habitat  in  earne  mea  bonum  {Rom.  vii,  18); 
qux  cliamsi  non  regneiit  in  nosiro  mortali  c(»rpore  ad 
obedicndam  eis ,  noii  tamen  desunt :  sive  qiiibns  ad 
lurc  vcDire  homo  meruit  ex  traduce  peccaii.  Et  de- 
licta^  eum  fUerint  roborati.  Ipsa  sunt  opera  quac  supra 
dixit.  Non  enim  iiifirmis  facilc  possunt  annuniiari ,  id 
eai  maiifestari;  sed  Jis  qui  jam  ita  profecerunt;  ut 
iransierint  omnem  istam  iniqaitatcm ,  quae  vulgo  iiota 
csl  in  apertissimis  operibus  fl:igitlosis  ct  facinorosis. 
Sedjuitum  exaudiet  :eum  scHicei  qiii  cx  flde  vivit  {Ha^ 
bae.  II,  i),  ul  graii»  Dci  deimiei,  non  roeritis  suis, 
non  solum  quod  secundum  vitie  istius  modnm  Jiistifl- 
catus  est,  sed  etiam  quod  restat,  at  ab  oniverso  de- 
liclomm  inajo  liberetur :  quae  ^-aniiuiKiat  veritas  flde- 
libus,  cum  fuerint  roboraii,  quaiido  capientur  tai 
fiiiiibus  pauperlatis;  adhiic  enim  eompediti  sunt  oom* 
pcdibus,  oondam  exaluii,  ul  sedeant  in  sofio  cmn 
regilms  in  perpetaum.  Et  ducrl,  quia  emwertentur  ab 
imquitata.  Et  dixttf  subaadiendum  est,  Deus.  Si  «m- 
'  dierini ,  et  iervierini ,  complebunt  diei  tuoi  in  bonii ,  d 
annai  tuoi  in  gtaria.  Tune  vero  nuHum  peccaium  erii 
in  bonine ,  qaia  nalla  eril  mortis  eontentio,  id  est, 


'  Editi,  sfro.  liis.  vero,  ierm.  ste  inferloB  ad  eap.  S7»  v. 
4b\ocalur  sera  infldeUuni  pcenitenaa  ip  die  JodMi. 
*  Er.  et  Lov.,  qum.   U^ 


LIBER  UNUS.  m 

indigentia  mortaliiatis ,  qu»  facta  est  de  peccalo, 
comjam  dicetur,  Ubi  ett,  nwn,  contenAo  tua  (I  Cof.  xv, 
55)?  /mpioi  vero  non  faciet  tatvot ;  eo  quod  noiuerunt 
ieire  Dominum.  Hoc  ad  Gentes  magis  vidctar  perti-' 
nere.  Et  eum  monerentur,  inobedientet  erant.  Hoc  aa 
Judxos,  etomnes  qni  eis  per  inobedientiam  siiniles 
sunt,  eliam  in  Ecclesia.  Et  hypocrilte  corde  ponent 
furorem :  quo  Domlnum  cmciflxeriint.  Non  clamabum^ 
quia  tigavit  eoi :  honore  nominis  siiper  omnes  gentes. 
Horiatur  ergo  in  juventute  anima  eorum  :  in  siiperbia , 
qua  se  extollebant  vcluii  de  meritis  opcmm  suorum. 
Et  vita  eorum  vulneretur  ab  angeiit.  Gommodius  acci- 
pitur  a  nonliis  vcritatis,  quorum  aliis  odor  vitas  in 
vitam ,  aliis  odor  mortis  in  mortem  (II  Cor.  ii ,  16). 
Quod  tribuiaverint  infirmum  et  invatidum  :  illud  inflr- 
mum  Dei ,  quod  fortiiis  est  hominibus  (I  Cor.  i ,  25). 
Judicium  vero  mantuetorum  statuet  :  ipse  Dcmiinus , 
exemplo  mansueludinis  suae  diffcreiis  etiam  vindictam 
imilantium  se ,  sed  tamen  certo  futuram.  Et  quia  de- 
cepit  te  ab  ore  inimiciabyuut,  Deccpit,  sicut  visum  esl 
persecutoribus  ejus ,  prorunditas  hujus  saeculi  Ghri- 
stum  abore  flilsi  testis :  ad  ipsum  enim  Domlmim  con- 
vertit  sermonem.  Elfusi  subter  eam  :  subaudiendum , 
dcccpemiitte ;  gravalicniro  terrenis  cupiditatibus  siib- 
ter  abyssnro  cff^iisi  dicti  sunt.  Et  descendit  mensa  tua 
ptena  pinguedine :  Sacramentum  corporis  ct  sangulnii 
ejus ,  panis  qni  de  coelo  descendit  {Joan.  vi,  50).  flon 
defidetjuitos  iudicium.  Quamvis  ed;int  pauperes,  et  sa- 
tiircniur.nd  iinitandas  passionesDomini,  paratl  deple* 
nitudine  cliarilatis;  non  tamen  ideo  non  facit  jndicium 
ipsomm  cito.  Et  ira  super  impios  erit ,  propter  impietU' 
tem  munerum  quce  accipiebant  imquitatibus,  Omnia  ma- 
nera  dicit,quaecumque  commoda  teinporalia»  proptef 
quac  coinmodn  Iniquilates  flunt.  Non  te  avertat  voluntai 
animi.  Domino  dicitur,  non  monentisauctoriute  aut  ju« 
bcnlis  audacia,  t^ed  lociitione  prophctiac  per  imperati« 
vum  modum  futura  pncdicentis ;  sicutl  esl ,  Accingera 
gladium  tuum  iuperfemur  polentissime  (Psat.  xuv,  4). 
A  precibus  infirmorum :  ciiro  in  necessilate  fuerinl,  cla- 
mantiam ,  Infelix  ego  homo,  quis  me  Hberabil  de  corpore 
mortis  hujus  {Roni.  vii,  24)?  Et  omnes  qui  habent  fortitU' 
dinem :  pncsumeiitcs  de  operibus  suis,  et  suam  justi- 
tiam  volentes  constituere  (/(f.x,  5).  iVo/i  extrahere 
per  noctem.  Manifestum  sit  quod  eos  a  populo  tuo  secer- 
nis ,  sive  illos  superbos  qui  de  oliva  fracti  suiit ,  sivc 
sarmenu  de  viie  amputata ,  uiide  hx*reses  et  schi* 
smata  exoru  sunt.  Vt  aseeudant  popuU  pro  eis :  ut  iuse- 
raniurinflrma  hiijusmundi,conrusisfortibus(l  Cor.  i, 
27).  Quoniam  qui  se  humiliat,  exaltabitur;  et  qui  sa 
exaltat,  humiliabitur(Ltic.  xiv,  11).  Sedcura  ne  quid 
faeias  mdeeens ;  ne  noinen  Doroini  Dei  et  doctriiia 
biasphcmetur,  dum  dicunt,  quomm  judiciuro  justum 
esl ,  Fademui  mala  ui  veniant  bona  (Rom.  lu,  9).  Hoe 
emm  ate^sH  mper  inopiam.  Non  sulom  eleglsd  in« 
opnm  confltentis,  sed  super  hanc  viia:  ac  morum  de* 
eos,  ot  doefrina  salutaris  omelor  in  omnibas.  Ecee 
Deui  eomoUibitur,  vel,  roborabitur  in  fortituSne  eua. 
Qnia  etsi  crociflxus  esl  ex  inflrmitala ,  sed  vlvite« 
▼irtuie  Del  (II Cor.  xni,  4).  Quii  enim  ea  skuim 


SC7  ANNOTATIONIM  IN 

potent?  vd  qui$  ctt  qm  ditaulat  opcra  ejui?  Uuiquam 
jiidic:ins  Je  illo,  cuin  ipsc  sil  judcx  vivonim  cl  inor- 
tiioriiin.  Aut  quiscstqui  dicat ,  Egit  inique  *  ?  Memento 
quia  magua  tunt  opcra  ejut ,  qute  laudaverunt  viri : 
Evangclisliu  alquc  omncs  pniHiicnlorcs  vcrlii,  mi 
«islerio  siio  vila  congrncnlcs.  Onmit  lionio  respicit  ad 
eum :  mcmor  iiilirinilnlis  liiiman.T.  Quicumqne  com- 
punguntur  homincs  :  piLMiilcnlia  peccaloriim ,  homiiiCS 
sunU  Ecce  Deus  muUut^ct  lutciemus.  MuUut,i\m\\ 
sicui  abunilavil  pcccalum  ,  suitcralitindavil  gralia 
{liom,  v,  20).  Ncsciemut  aiilem  cx  prr>ona  coriim 
dicliim  csl ,  qiioruni  cx  pnrle  circilns  facln  rst ,  doncc 
plciiiludo  gcntium  iiitrarci  (/(/.  xi,  25).  Sumcrus  an- 
norum  cjus  inpniius :  projilcr  alcrnilatem  |.osiluin 
esi.  Ei  autem  numcrubilci  stilUv  phivia:.  lloc  cnini , 
quod  Iiomiiies '  piirdicaiores  implcvil  Evangcliuni , 
numerabilc  cst  us(|iic  in  consummalioiicm  sxciili, 
doncc  aufcralnr  scie.ilia  (|uai  cx  parle  csl,  ci  vciiial 
qiiod  pcrfijclum  csl,  facic  ad  facicm  (I  Cor.  xiii,  12). 
Effundctur  imbcr  pcr  scmitas  suas.  Non  cniin  via;  ma- 
loruni  cnpleiiL  c-im.  Hncnt  nuhes^  et  tenibrasccnt 
super  homincs  plurimos.  Qiiia  Qi>\  obvil.Kiim  c^t  Kvnii- 
gclium ,  in  liis  qui  percunt  cst  obvclaiiim.  Iloram 
constituit  jumentis ,  ct  sciunt  cubiUs  ordinem.  Quoniam 
cognovii  Ik)s  posscssorcin  siium ,  et  asinus  pruiscpc 
doiniui  sui  (Itai,  i ,  3).  In  hit  omnibus  non  obslupeacit 
animut  ejut,  Iniliumsapicnlix  limor  Domini  (Pad,  cx, 
10).  Ncc  mutatu/  cor  tuum  a  corporc :  iit  clevnlum  a 
tcrra  sursum  balicntur  ad  Dominiim.  Si  cogitavcrU 
extendirenebuUtm :  ut  qui  vidcnt,  cxci  fianl  (Joan,  ix, 
39).  jEque  ut  per  tubernaculum  expanditeam.  Iii  carnc 
quiipc  morUili  tanquain  (abcrnaciilo  babitnns,  pcr 
eam  n:tn  est  aguitusa  pcrscculoribus ,  duiii  cis  ccssit, 
ct  cain  oxtcnilit  alqiiccxpandit  in  crucc.  Ecce :  fiindil 
supcr  oir.nia  liiccm  siiam ,  quain  abscondcrat ,  4um 
ca^cilas  ex  partc  in  Isracl  ficret,  cfriindil  super  oinncs 
gcntes.  Ei  radiccs  maris  contexit.  Cupiditatcni  s.Tcu!i 
redarguit.  Noii  enim  ad  abscondcndum  liix  contcgii, 
8cd  ad  mnnlfestandum.  In  cis  cnim  judic;ivil  populos, 
oslciidcndo  illis  pcccat.i  coriiin  pcr  lucem  veritalis. 
Dabit  escam  plurimis  :  utiquc  agnoscciilibiis ,  ciim 
arguuiiliir  pccciita  sua,  ci  esuricniibus  ac  silientibus 
Jiistiiiam.  ifi  mnnibus  *  contexU  lumen,  Si  abeo  quod 
smi  immancs;  liis  qiii  iion  dimittunt  peccala  homini- 
hus,  cuin  sibi  a  Dco  dimilti  vclinl :  si  autem  ab  co 
qiiod  sunt  manus;  liis  qui  de  manibus  suis,  lioc  est 
de  operibiis ,  extolluntiir,  scipsos  justiricanics.  Con- 
texit  cnim  lumen  ,  ad  lioc  dixit,  nc  vidcatur  nb  eis; 
quia  cxcxcatiim  cst  tnsipiciis  cor  eoruin  (Rom,  i,  21). 
Et  mandavit  de  eo  in  contrarium  :  ut  qui  faciunl  vcrita- 
tein ,  vcl  dimiltcndo  ui  dimiiUitur  cis ,  vcl  confitendo 
mala  sua  ui  gratiai  Dci  sulnlantur,  ipsi  veniant  ad 

*  EdilU  qui  dicat  ei  iniifue :  ct  paulo  post,  quem  lauda- 
vervni.  sulistiiuimas  lectlonem  llss.  quae  cum  lAX  ei  vul- 
gata  coiicordaL 

*  v\  Tiacensis  codcx,  quod  per  homines. 

*  Fdiii,  vmuanbus,  Mss.  Tero,iumaiiifw<.Circa  boe  Augii» 
uiiiiis  idcirco  Uxrebat,  quod  a  ? eterilms  oonsimicr  per  n 
scribi  solerei  vox  liisa  coinposiia  imnains :  sioquc  eiiam  ia 
•iiti(|ins  lilM-is  pa&4inrepenasviiiKyuttt,  inbutus^  inlatuSf 
inpunist  eic.  rorro  iii  Qntxo  Lxx  Ubctur,  ipk  chiirim. 


JOB.  S.  AUGUSTINI  8G8 

luccm  ut  manifestentur  opera  eonim,  quoniam  m 
Deo  sunt  operata  (^oan.  in ,  21),  non  in  ipsis.  Gon- 
trarius  est  enim  et  inimaiii  iDisericon «  et  supcrbo 
huoiilis.  Ut  nuntiaret  iuper  illo  amico  $uo  :  supcr  illo 
lumine ,  boc  cst ,  de  illo  qtiod  contcxil »  ui  absconde- 
rct  immani  et  ingralo;  ut  idannuntiaret,  id  est«apc- 
rircl ,  non  jain  servo  sub  Lege»  sed  rcc^onciliato  pcr 
gi  atinm ;  aui  amico  <uo,  iinitatori  suo :  quia  ct  (ilius  h  >- 
iniiiis  non  veiiii  minisii-ari,sed  minutrarc  (Jfa/lA.sx, 
28).  Possessionem  contra  eum  qni  aseettdere  nituntuT : 
ui  ipsum  luinen  possidcant,  qui  sc  a  terrcnis  exlra- 
huni.  Ip<(is  cnim  annuniiatur,  qni  adhiic  cniiuiitur 
nsecnderc ;  qiiia  cuin  asccnderint ,  non  opus  eril  an- 
nuniiatorc  facic  ad  facicm  vidcnlihits.  Contraeum 
vero  quod  ait ,  ascendere  ni/Hnliir,  non  quasi  adver- 
satiles,  sedobxiam  euntes;  sicut  Apostolus  dicit^la 
obviam  Christo  ( I  Theu.  iv,  IG). 

[Ib.  xxxvii.]  Sed  et  in  hoc  obstujmit  eor  menm : 
adiniratione.  Ei  eculsum  est  de  loco  iuo  :  dc  tcrrcnis 
rebus,  quibus  dclcclabatur,  ul  sursum  liabeatur  ad 
Dominum.  Audite  tonitum  terrorii.  et  vocii  ejui.  Iirnc 
eum  apparct  ista  in  spiritu  diccre,  Nam  Incipit  dia^rc 
cur  evulsum  sii  cor  cjus  de  loco  suo,  aurtorilate  sci- 
licet  Evangelii  pcr  iotuin  orbcm  lerribililcr  sonautis 
Poenitentiam  agite;  appropinquavU  enim  regnum  ceclo' 
rum  (Matth.  iii,  2).  Et  itrepitu  orii  iUiui  exeunt :  ad 
cos  iitiqiic  qiii  fiiris  suiit,  in  dclectniionibns  rcnini 
visibiliiim.  Subter  univcrium  cotlum  cireuU^  et  iHmem 
ejui  in  finibus  terrw  :  dum  Ccclcsia  pcr  omncsgcntes 
dilTunditur.  Poit  eum  fremet  vox.  Pust  primuni  adveii- 
tuin  cjus  novissima  tuba  sccundi  adveniiis  ejus  in 
clariUile  tonnbit  (I  Cor.  xv,  52,  et  1  Theu.  iv,  15).  in 
sonitu  superbio!  suof.  Superbiam  pro  cclsitiidine  po- 
suit;  qnia  prinius  advcntus  in  humilitnie  fuiL  Kt  non 
poterU  invesiigari,  cum  audita  fuerit  vox  ejui.  Nuiic 
crgo  quxratiir  Dominiis,  duin  invcniri  polesi  (Isai.  lt, 
G),  hoc  cst,  comprcliendi  ad  snluteni  pcr  fidcm  uon 
fictam.  Tnnccniin  non  potcrit,  ciim  veneril  jiidicarc, 
ct  audita  fuerit  vox  cjiis  diccntis,  Ite  in  ignem  aterumH 
(Matth.  XXV,  i\).  Uuoiiiam  scra  liinc  crit,  et  itifra- 
ctuosa  infidelium  pccnitcnlia.  TonabU  fortii  in  tfociim 
nurabiliter.  Quia  non  foriitudinis  cjus,  scd  iiiriimila- 
lis  noslrx  cx  particip:itionc  morlalitatb  tuz  illa  fuit 
priini  advcntus  cjus,  de  qiio  dicUim  csi,  Quod  infir- 
mum  est  Dei^  fortius  est  hominibus  (1  Cor.  i ,  25).  Fe* 
cit  enim  magna  qua:  neuiebamus.  lla^c  in  priino  ad* 
Tcntu ;  ct  idco  postca  ad  cxigchda  qiix  dedii,  judei 
Tcnturus  csi.  Quoi  ncseiebamus  aulein,  dicluin  est  ex 
pcrsona  coruin  quos  latuit  divinitas  Domini,  iii  infir- 
tnilatcm  carnis  inluentcs.  Prwcipiens  nubi^  Esto  suver^ 
tcrram  :  c:irni  suof,  ut  pcr  Sacramcntum  accipiatur,  in 
mcmoria  cjus  (Luc,  xxii,  19, 20),  ad  imitationom  buf 
mililatis  ct  informalionom  cliaiilatis.  Et  tempettaspU^ 
vim^  et  tempestai  imbrium  potettatii  ejui,  Est  cnim  nu* 
bes  quidem  supcr  terrain  :  sed  quando  exprimatur  ad 
irriganda  corda  per  pluviam  imbrcsque  sermoiiii, 
qiiod  fii  cum  sacramcnia  intclliguniur,  non  in  noslra, 
scd  in  ipsius  potestate  est.  In  manu  omnii  bominii  «'• 
irnoi.  Signiflcat  cl  pcr  opcra  cjiis  qnam  reus  sit,  ui 


m  LIBER 

Mial  omnis  homo  innrmiiatcm  siiam,  el  clamcl,  In- 

felix  ego  /lonio,  qvit  me  liberabit  de  eorpore  nwriis  hu- 

ju$  {Rom,  Yii,  24)  ?  lutroierunt  ttutem  bestice  sub  pro^ 

tectione^  et  quieverimt  in  cubili,  Iiilroicrunt  autem  pcc- 

ralores  sub  indulgcntia  gratix,   et  quieycrunt  in 

eonscienlia,  remissis  pcccatis.  De  promptuariis  smper^ 

venit  tempestas  :  tentatio  de  occulto  rerum  ordine.  Et 

de  promptuariis  frigus :  de  secretis  judiciam  in  eos 

qui  non  pcrseverant ;  ul  refrigescat  eorum  cliaritas  ex 

abundantia  iniquitatis  (tfaflA.  xxiY,  42,  13).  Merilo 

enim  conlingit  eis,  diim  spem  suam  non  in  Dco,  scd 

in  hominihiis  ponunt.  El  ab  spiritu  Dei  dabitur  glacies, 

Non  soliim  cx  abiiiidantia  iniquorum  rrigcscciit,  qui 

spem  ponunt  in  liominibus ;  sed  etiam  cx  opcribus 

bonis  conim,  in  quibus  est  spiritus  Dei,  durcscunt 

quidam  quasi  glacie  iivoris,  quibus  cst  Paulus  odor 

mortis  in  morlem  (11  Cor.  ii,  16).  Et  ad  hxc  qiiis  ido- 

neus,  ut  intcUigat  quoniam  recte  ac  jusle  ab  spiritu 

Dci  dabitur  glacies?  Sicut  enim  carnalibus  honiiiics 

laudantibas  conlingit  cx  bominum  iniquilate  frigo- 

sccre  desperando;  ita  carnalibus  ab  hominibus  lau- 

dari  cupienlibus  conlingit  ex  hominum  justiiia  durc- 

scere  invidendo.  Gubemat  autem  aquam  quatiter  illi  pta» 

cuerit :  ul  pluat  super  unam  civitatem,  et  super  aliam 

non  pluat  {Amo$  iv,  7) ;  quod  ad  imbrem  attiiiet  spi« 

rltaalem,  pro  subdilarum  aut  non  siibditarum  mcrilis 

animarum.  Et  frumentum  irrigamt  nubes.  Siinus  ergo 

frumentumS  si  cupiinus  irrigari.  Disseminavit  nubem 

lueem  suam  :  Evangelium  incarnationis  sux.  Et  ipsa 

per  cireuitum  vertitur   |ier  orbem  terrac  ipsa  traciatiir. 

/n  gubemaculis  ad  operandum  onmia  qum  mandaverit 

ef«.  Gubemacula  in  qaibus  illt  nobes  per  circuitum 

vertitur,  prxdicatores  sunt  Terbi,  per  quos  Ecclesi» 

gabernantur  ad  operanda  omnia  mandata  Dei.  Btee 

eamtituta  nmi  ab  eo  super  terram :  a  Domino  nostro 

Jeso  Gbristo.  Sive  in  tribu,  si»e  in  terra  iua.  Sive  in 

tribo  Juda,  unde  secundum  camem  natus  est,  et  pas- 

sos,  et  resarrexit,  et  ascendit  lu  coelum :  ex  hac  enim 

geniti  erant  Apoatoli,  et  multi  fratres  prope  invcnti  et 

saivi  facti ;  live  ante  passionem  cju.h  per  ipsum  vocati, 

sive  post  ascensionem  per  Apostolos  in  i|>sa  Jcrusa- 

lem/atqae  in  Ecclesiis  Judaese»  qu»  erant  in  Chrlsto, 

sicut  commemorat  apostolus  Paulas,  propter  veritatem 

Vei^  ad  confirmandas  patrum  promisriones.  Shfe  in  mi- 

terieordia  inveniri  volueril  eam  :  illam  nubero  scilicel 

in  misericordia  voluerit  inveniri  a  ctedentibus  Genti- 

,  bos.  Hoc  enim  seqaitor,  Centei  autem  eupermsericor* 

diam  gUmficare  Deum  {Rom^  xt,  8, 9).  Aifn6iif  ptr" 

dpe  hme^  Job.  Quasi  renovat  intentionem,  dicluros  de 

Tocatione  Gentiom.  Sta,  el  eonmovere  mrtulem  Dormtd. 

Noli  moveri  mente»  aiiquid  libi  triboendo.  Sdmue 

quia  Deui  posuit  opera  $ua :  reprobaos  utique  glorian* 

tes  de  operibos  suis.  Cum  faeerei  lueem  de  lenebris  : 

cum  justiflcaret  impios.  Fuistis  enim  aliquando  tene- 

brae ;  nunc  autem  iux  in  Domino  {Ephee,  t,  8)^  SeU 

differeutiam  nubium :  Evangelistarum  aliorum  sibi  ante 

passionem,  aliorum  post  passionem  credentiom.  Et 

>  in  editisdeerant  iAlnBe  verba»  irrigaxU  mftei.  sbnui 
ergo  frnmenium :  quae  mamacriiitorum  ope  rcstituuntur. 


UNUS.  870 

ingentes  liipsus  malmtm  :  non  eorum  qul  elapsi  sunl 
crucifigentes  emn,  ut  eos  postea  pccniteret,  et  bapti- 
zarenlmr  in  eo ;  sed  corum  lapsus  qui  ncc  corrigi  po- 
tBctnnt,  pcrsevcranlcr  ciiam  posiea  pcrscquentes  Ec- 
clesiam  :  horum  enim  non  parvi,  sed  ingenies  lapsus  ' 
sunt.  Tua  vero  stola  e&t  valida  ^ :  dtgnilas  supcrba ; 
tanquam  iti  cum  qnippe  dicitiir,  qui  de  opcribus  suis 
audct  cxtolli.  Quiescente  terra  ab  austro,  firmabis  cuni 
eo  coelos,  qui  wqualiter  ad  videitdum  fusi  sunt?  Ab  nu* 
slro  tcrram  congriicnicr  itilcHigimus  eos  qui  dc  Ju- 
dxis  crcdiderunt  in  Christum.  Siciit  cnim  sol  ab  aqui- 
lonari  lcrra  rcmolior  cst,  australi  aulem  vicinior;  ila 
qiios  propc  iiivcntos  dicit  Aposlolus.  luci  Evangclista- 
Tum{Ephcs.  II,  17),  non  absurdc  accipiunlur  lerra  ab 
auslro.  Sicut  autcm  ccelus  Evangelislas  solcmus  ac- 
cipcrc,  utest,Cce/i  enarrant  gtoriam  Dei;  dc  his  cnim 
dictiim  cst,  in  omnem  terram  exivit  sonuseomm^  et  in 
fines  orbis  terrm  verba  eorum  {Ps.iL  xviii,  2,  5)  :  ita 
terras  rccle  accipimus  plebcs»  qiiibus  cvangelizatuni 
cst.  Et  quoniam  plebes  qux  de  Judu^a  crcdiderunt, 
posieaquam  quieverunt  excuntes  dc  liac  tcrra'(nunc 
enim  hic  non  suni),  llrmata  est  tanicn  aucloritas 
Evangclistarum  in  Ecclesiis  qiiac  sant  cx  Gentibus, 
firmata  autem  misericordia  Dei,  non  jain  opitulanie 
aiictoritate  EccIcsiarum'Judarx,  quoe  iii  Christum  est; 
propterea  sensus  hic  est,  ut  per  intcrrogaiionem  pro- 
nuiitietur  :  Numquid  tu  qnicsccnle  lerra  ab  ausiro ; . 
id  est,  jam  non  existenle  in  hac  vita  plcbe  ulla  chri- 
stiana  cx  Judusis,  firmabis  cum  co  Evangelistas,  et 
divinarum  Scripturarum  libros,  qui  per  misericor- 
diam  Dei  non  solis  Judxis,  sed  ctiam  Gcntibus  xqua- 
liter  ad  vidcndum  fusi  stinl?  Gratiam  qiiippc  Dci  com- 
incndat  et  miscricordiam,  ne  quis  de  mcritis  glurie- 
tur,  qiiae  Judxorum  eral  superbia.  Quare  doce  me 
quid  dicamus  ei,  et  requiescamus  mulla  dicenles.  Qiiia 
non  est  quod  ei  dicant  convicti,  nullum  se  habcrc  me- 
ritum  per  seipsos»  scd  ejus  indigcre  misericordia 
Nuniquid  liber  aul  scriba  asmstis  mtVit,  ut  stans  faciam 
hominem  tacere?  Quare  ergo  non  dicis,  si  habes  quod 
dicas?  Non  enim  quasi  dictaiitl  mihi  excipis,  ut  tu  ni- 
hil  dicas;  sed  utique  colloquimur.  Omnibus  autem  non 
est  visibile  lumen^  quod  refutgei  in  nubibus.  Rcdit  ad  ea 
quae  dicebat  de  spe  remissionis  pcccatorum  et  illuini- 
nationis  graiiae  per  misericordiam  Dei :  refiiigel  cnim 
lumcn  in  hubibus.  Non  tamcn  ipsarum  nubium  pro» 
prium  est;  illuminantur  eniin.  Aliud  est  euim  quod 
fulgct  suo  lumine,  aliod  quod  refulgct  illustralum. 
Sed  non  est  omnibus  visibile.  Multi  enim  puiant  Iii- 
mine  suo  fulgere  animas,  ciim  sapicnles  suut.  Undc 
sunt  illi,  qui  dicentes  se  essc  sapicntes,  slulii  fact; 
sunt  {Rom,  i,  9SL),  Et  spiritus  transU^  et  mundabit  eas, 
Uic  spiritum  dixit,  dc  quo  dictiim  est,  Ab  increpa- 
tione  sjnritus  irm  tum  {Psai.  xvii,  iG) ;  et,  A  sfnritutuo 
quo  fkgiam  {Psai,  gxxxviii,  7)?  Pcr  corrcptiones  enim 
tentationom  ostenditur  hommibus  nicriium  eorum, 
quia  ipsi  pcccatis  suis  tenebrse  sunt,  ct  egent  gloria 
Pei  {Rom.  iii,  22),  ut  illius  lamine  illustrari  velint, 

1  In  LXX»  thermif  caHda :  sic  etiam  vulgata. 
*  In  aUqoot  iiss.y  dtf  Aoc  ri(A. 


g7l  ANNOTATIONU!^  IN 

Mli  liaiilcs  lioiiorem,  iioii  &il>i ;  alque  ila  iit*p(»sila  su- 
perbia,  niuiHleiilur  a  dclicU)  iiiagiio  :  iiam  Spirilua 
saiM^lillcalionii  iioii  traiisil,  scd  nianel.  Ab  tHfuiloHe 
mibei  coiorn  aureL  Ali  sccloraiissiina  iuipicUilc,  cl  a 
Deo  loiige  rcmoia,  vciiiiiiu  r.iinon  inuiidiili  atque  con- 
▼ersi,  el  illuminati  s.ipiciilia :  uiide,  iiisi  per  gratiam, 
qiia  iioii  mci-ila  altciuluiilur,  scd  peccnia  dimiituntur  ? 
Uiiilc  illc  ciim  silti  vellot  igiittsci,  Doceam,  iiiqu'1,  ttii- 
quoi  vias  lua$,  ei  impii  ad  te  cowertentur  (Psal.  l,  15) : 
lanqiiain  niilics  ali  orieiitc  vel  nquiloiic  jain  coloris 
aiirci.  illiiininatis  lcnobri>  snis.  In  hi$  esl  magna  glo- 
ria  el  honor  Omnipoienlit,  Cui  pliiriiiiiiiii  diinitlitiir, 
plurimum  diligit.  Quoiiinm  polestct  iiiipiiini  jitstificare 
qui  est  omnipolcns.  Et  non  ittvcninnts  tilium  umUem 
virtuli  eju$.  Soliis  cniiii  liic  pcrcatuin  non  Ti^cit,  iicc 
fnvcnliis  cst  dolus  iii  orc  ejns  (I  Petr,  ii,  2i).  So- 
Iiis  enim  [Viis  veras,  onniis  auiem  lioiiio  inciidax 
(Pm/.  cxv,  II)  :  iinde  vicit,  cum  judic.irotiir,  Dcus 
lionio  f.ictus.  Qui  ju$ie  judicat^  non  putai  exaudire 
eum?  ^on  itai|uc  lioino  de  veiiia  desperaiido,  addat 
|»eccaia  pcccntis,  tiiiqnam  addictus  jam  damnaiioni, 
qiiia  ccrlus  csi  do  justitia  Dci,  sub  qiia  iioii  polest 
csse  impinrnus.  lia  cnim  Deus  justc  judirat,  iit  ctiam 
exnudiat  vcniam  doprccantes ;  et  tanto  niagis,  qiiaiito 
inagis  jiistc  JMiiont.  Non  cnim  jiisti  jiidicii  csl,  poiiii- 
tentes  suppliccs  inisccrc  cum  iis  qui  rccusant  liuinili- 
tatcin  et  saiisfactioncin  pflcnilciUia!.  Propterea  time^ 
bun:  eum  kominet :  si  se  lioiiiincs  esse  memiiicrinl, 
coiifiiendo  pcccata  sua ;  quia  adlinc  homincs  sunt, 
quibiis  dicitur,  Nonne  lioiniiics  cstis?  Timcbunt  quO" 
que  eum  et  $apientes  cordc :  nc  sibi  Irihuendo  quod  ac- 
ccpcniiit,  ct  diccndo  sc  osso  snpientes,  siulti  fiant. 
Polcst  cnim  auferri  supcrbis,  quod  datur  buinilibus. 
Qnapropler  ct  snpicntcs  quamvis  cordis  illiiminatione, 
iion  liiigno!  jnctation  ;  sapicntes  sint  ct  rcges,  spiri- 
tn:iliti*r  jiidicantcs  tcrrnni,  ipsi  aulcm  a  neniine  judi- 
ceniur  (I  Cor.  n,  t.j),  scrviaol  inincn  Doinino  in  li- 
niorc,  ot  cxsuliont  cuin  treinorc,  nc  pcreant  de  via 
rccia  (P$al,  II,  II,  12).  Dcus  cst  eniin,  qui  oper.itur 
iii  ois  ct  vcllc  ct  o|)crari,  pio  bona  volanLntc  (iVit- 
iipp.  II,  15). 

llb.  xxxviii.]  Et  po$lcaquam  quietit  Eiiu  loqui,  dixit 
DonuHU$  ad  Job  per  turbinem  nii^ii.Eliam  si  lioc  modo 
vos  \sisk  facta  esl ,  qilo  iiiodo  ad  Moyit^n ,  vcl  quo 
niodo  ciiin  sc  Doniiiiiis  tribiis  discipulis  in  nionlc 
ostciidi&sct  (l/affA.  xvii,l-5);  taincn  qiiod  iiou  di- 
cluni  cst  siinpliciler ,  pcr  iiubem ,  scd,  pcr  lurbinem 
nubi$^  boc  significnri  arbitror,  quod  non  por  sanam 
carncin  inicrrogatiis ,  lioc  cst ,  tontatus  cst  Job ,  scd 
pcr  tribnlationem  |>crturbaiioncmquc  carnis.  Qkii  eci 
qui  eeUu  meonuUum,  eonlinett$  $trmone$  *  in  corde^  et 
me  putat  dare?  Neino  cst  crgo  qui  se  immcrilum  pali 
aliquid  asperum  dicnt ;  quia  si  non  lactis,  saltein  ver- 
bis  peccatur ;  cl  si  non  verbis,  saltem  temeraria  prae- 
siimptioiic  intus  in  cordc ,  vel  sermonibus  cogitatio- 
Dnm  :  el  quoniam  Dcum  Don  latcnt,  nemo  flageUatus 
dicat  indigne  se  acciperc  discipHnam,  quasi  ultranon 

•  sic  vsB.  Juxu  Lxx.  At  editi,  qd  etlm 
eontcnuicm  sennaiicf ,  ete. 


JOD.  S.  AUGUSTINI 

sit ,  quo  pcr  illam  proficiat.  Scicnduai  aM  i 
in  principio  libri  hiijiis  diabolo  laudtUim  Job  I 
uio  Dci ,  ct  in  fiiic  tribus  amiris  «ji» ,  nc  I 
Dciis  quaiitum  oi  decssel  ad  pcrfeclioDem ,  qao  etian 
Liiidabilos  sccnnduin  liaiic  vitain  virot,  et  Deo  jaa 
placciitcs,  pntiTna  fingella  |»erduciint ;  qux  noluit  ab 
Apo>lolonMniivoro,  dicens,  Sugitii  iibi  graiim  meu; 
nam  virtu$  in  infirmitaie  perficitur  (II  Cor,  xii,  9).  Ae- 
eintjcre  tanquam  vir  lumbum  tuum,  Sigiiifical  ad  boe 
paii  d:irn  ot  aninra  Dei  scrvos  in  lioc  sa*culo,  vt  om- 
ncs:iflc('tiiMios  suas  a  torrcnarum  dclectaiionum  flust 
collii^aiit,  aiqiic  coiistringaiit. /nlcrrogoki  te;iu$ah^ 
tem  rciponde  milii,  Ubi  cra$  cum  fkndarem  ferrvmf 
Iliiic  jnai  coiiiinoiidare  iiicipii  eminciitlam  Domiai 
no^iri  Jesii  Cbri^i ,  qnia  in  ipso  est  salut  omnini 
|icrcit!tsoniin  venenaki  suasione  serprntis»  ne  In  le 
sibi  quis()iic  cssc  saluiom  piitet.  llle  cnim  Deos,  noa 
sicnt  diclum  est,  Dii  e$ti$^  el  filii  Alii$mmi  {PmL 
Lxxxi ,  6);  sed  cui  rapiiia  non  sit  esse  ;cqualen  Pairi 
{Philipp,  11,  6):  ct  filius  liominis,  non  aicul  filiiho- 
miiiuni  in  quibus  non  cst  salns  {P$ai.  cxlv,  S);  lei 
pr.r  pnrticipibus  suis  {P$ai.  xliv,  8).  Non  enim  juslas 
Lintiim ,  sicut  Job ,  sicut  Paulus ,  sicut  Eoclosb ;  scd 
cliain  justificans  tunqtiam  unigeiiilus  a  Patre »  pleus 
gratia  ct  voritatc  {Joan.  i,  14).  Ad  insinuandaio  Sfgs 
diflerciiliain  divin;c  huinanitatis  ejus,  in  quo  prineeps 
hiijus  inundi  niliil  invenit  (id.  xit,  50),  quia  in  pw- 
sione  ,  (|U9e  non  rnpuit,  tunc  exsolvcbat  {P$tU.  uifnia 
5),  ct justilicaiionem  sanctoruro  per  peccaiorwnm- 
missiouem,  quibus  sanctis  in  unum  redactis  Ol  ( 
cjus  Ecclcaia  ,  cujus  et  particula  esl  Job 
bistoriam  qiiia  justificatus ,  ct  flgura  iinivers«,  pcr 
propbellain  incipit  dicere  qos  dicturus  esC  Ubimm 
cum  fundarem  lerram?  Ulrum  quia  nondum  ctaitas 
quia  noii  pcr  cuin  fundala  cst ,  sicut  per  unicom  Pl- 
liuin  ?  ct  tcrrain  istiin ,  an  ipsam  Eccle»iam  ?  Ipsi 
enim  accepit  Inpidem  angularem  {Ephee.  ii,  tO) ,  de 
qiio  mox  dictunis  cst.  Indiea  ndhi,  $i  nauii  aricntfMk 
lla:c  cnim  qii»  a  Domino  pro  nobis  teinponalilerfeMa 
suiit,  ad  scicntiam  pcrliiient.  Qnis  poiail  nMMami 
eju$  n  uo$ii  ?  sccundiim  distributionem  dononm  spi- 
rilunlium.  Unicuique  euim  no$trum  daia  e$i  ^raiia  m- 
eundnm  men$uram  donalioni$  Chri$ti,  Propitr  qa$d 
dicit  :  A$cendcn$  in  altum,  captivant  enptimiaimm^  i 
dona  hominibu$  ( Id,  iv,  7,  8).  Quia  si  lotuoi  < 
oculus,  ubi  audiius  (ICor.  xii,  17)?  Sccunduni  hmh 
suram  quip|»e  uniusciijiisquc  pnriis  incrcinentinneer* 
poris  facit,  iii  sdilicationem  sui  in  cbarilale  *  {Epkm> 
nr,  16).  Aicr  ^iiis  e$i  qui  induxit  $uper  eam  fwdcalmaf 
ut  eam  faccrci  banncditatem  suain ,  distinguens  ahcitf 
quibus  dicit,  Non  novivo$  {Jilalth,  vii,23).  NorilrniM 
Domiiios  qui  sunt  cjus  1(11  7'jin.  ii,  19).  A$d  mpar  qa» 
drcuii  e}u$  fixi  $Mnt  ?  Quia  cmistringunt  eam «  ne  liB* 
BOlvatur ,  divini  Libri  tisi  su|)cr  Dominnm ;  quia  qai^ 
quis  cos  sine  illo  interpretari  voluerit ,  fluilet  alqaa 
errct  nccesse  est.  QNii  e$t  autem  qui  wtsil  lapOemm' 
§ularem  $upeream?  quein  rcprobavcrunt  nlilicanin 
{P$ai.  Gxvii,  22).  Quando  facta  tuni  $'ideru  riamd :  li- 
^  HamnKTiiti,  in  chariirJcm, 


875  LIBER 

mul  bapUzaUi  tol  niillia  vcrbo  vitx ,  inter  peccatores 
Uinquam  iii  lcnebris  Tulgentia.  Laudaverunt  me  voce 
magna  omnes  Atigeli  md  :  Evangelistx.  Conclun  porUs 
mare  :  populos  amaricanies  amorc  terrenorum.  Sed 
quare  portis?  An  fortc  ut  non  solum  modimi  haberet 
cxcrcendi  justos  persecutionibus,  scd  ctiam  ul  liceret 
justis  inde  egredi  ?  Cum  fremeret  ex  ulero  malris  suee , 
volens  progredi :  cum  irasccrclur  in  concilio  Babylo- 
niae  civitalis ,  fornicanlis  amore  hujus  sxculi ,  volens 
cxtendere  persecutiones  suas  ad  perdendos  de  terra 
c^os  de  quibus  dictutn  cst,  Non  peto  ut  tollas  eos  de  s(B' 
culOf  sed  ut  tollas  eos  amalo{Joan,  xvii,  15).  Circum^ 
posui  ilU  nubem  operimentum.  Non  cnim  boni  taiUum, 
sed  etiam  mali  multi  amatoresque  hujus  sxcuU,  Sa- 
cramcnto  corporis  Christi  subjecli  sunt :  cujus  auclo- 
ritate  a  sanctorum  persecutione  reprimuntur.  Et  ne- 
kula  obvolvi  illud  :  ignorantia ,  qua  terrenam  inde 
exspecunt  felicitatem ,  terrenamquc  infelicilalcm  ti- 
ment ;  et  propicrca  timent  quos ,  nisi  ita  esset ,  pcr* 
sequerentur.  Non  enim  solum  dicluin  est,  Edent  pau* 
peres  ei  saturabuntur  ^  et  laudabunt  Dominum  qui 
reqttirunt  eum ;  scd  etiamdictum  est,  Manducaverunt^ 
ei  adoraverunt  omnes  divites  teme  (PsaL  xxi,  27, 30). 
Et  posui  ilU  tertninos ,  imponens  claustra  et  portas :  ter- 
minos  quibus  sxvilia  cohibeatiir,  non  ul  nihi!  alTligal, 
sed  quo  usque  exerceat ;  claustra ,  ut  injusii  non  pro- 
grediantur;  portas^  ut  ab  eis  justi  egrediantur.  Ei 
diaa^  Huc  usque  venies^  et  non  transibis,  Sicut  ipse  dia- 
bolus  modum  accepit,  quo  usque  aflligeret  Job;  im 
illud  mare  quo  usque  persequeretur  Ecclcsiam.  Sed 
tn  iemeUpso  comminuentwr  fiuctus  tui :  altcma  vasta- 
tione  discordiarum  atquc  bellorum.  Aut  nnmquid  te» 
eum  lucem  constitui  matutinam?  id  est,  cum  consilio 
tuo  tempus  resurrectionis  pnBdestinavi  ?  Aut  cognovit 
iueifer  ordinem  stiiim  ?  subaudiendum  est,  Numquid 
tecumT  Dominum  autem  luciferum  dicit,  proptcr 
ipsum  roatuliuum  resurreclionis  cxortum.  Non  cniin 
de  alio  dici  potuit,  El  lucifer  oriatur  in  cordibus  vestris 
(II  Petr.  h  19).  Ipse  agnovit  ordinem  suum,  ut  essct 
primituBdormicntium,  primogenitus  a  morluis  (I  Cor, 
XY,  20),  caput  Ecciesix ,  sccuiuro  etiam  corpore  in 
futura  resurrectione  sanctorum.  Apprehendere  pennas 
ierrcB :  diclum  est ,  Si  redpiam  pennas  meas  in  dire- 
€tnm  {PsaL  cxxxviii,  9) ;  virtutes  ulique  spirituales 
fidelium,  quibus  a  sxcularibus  suspendunlur  ille- 
cebris.  E^cutereimpiosexea.  Adlioc  enim  prior  tanto 
ante  rcsurrexit  agnosccns  ordiiiem  suiim ,  ut  Gdcm 
resurrectlonis  insinuaret,  atque  per  ipsas  pennas  Ec- 
clesiae  ubique  pnedicatus,  ministerFo  circumvojan- 
tium  nuniioruni ,  juste  apprehendat  eas  in  opus  judi- 
candi  duodecim  tribus  Israel ,  cum  venerit  excutere 
impios  ex  Ecclesia ,  qui  nunc  antc  judicium  pcr- 
mixU  tolerantur.  Ei  iu  gumens  terrce  iutunt  figurasU 
ammai  f  sive  ipsuro  Adam  coromemoret ,  sive  quod 
nunc  scxuxute  sxculi,  sicut  tunc  scxto  die,  de  pec- 
catoribuSy  unquam  de  lutoterrae,  bomo  faaus  est 
secundum  imaginem  ejus  qui  crcavit  eimi  {Gen.  i,  27, 
ei  n,  7).  Non  uliqoe  boc  feclt  Ecclesia ,  sed  in  hoc 
potius  facu  est  perTerbum  opportuno  tempore  in- 
Saxct.  August.  in. 


UNUS.  g74 

carnatum,  per  quod  facu  sunt  omnia  {Joan.  i»  3). 
Et  famosum  eum  posuisti  super  terram  7  Eagis  iste  homo 
lamosus  positiis  supcr  tcrram,  qui  sexU  aeute  sxculi 
lactus  cst,  quam  illc  qui  sextn  dic,  antequam  esseiii 
cxlcri  homines ,  pcr  quos  diframarelur  :  nisi  forte, 
quia  nunc  iU  iunotuil.  Ei  abstulisti  ab  impiis  iucmf 
sicut  illc  qui  venit,  ut  qui  non  vidcnt,  videant;  etqul 
vidcnt,  cxci  fiaot(i</.  ix,  39).  Autbrachium  superbo- 
rum  comminuisti?  potenliam  eorum,  sicut  illequi  in- 
flrma  mundi  elegit,  ut  confundercl  fortia  (I  Cor.  i,  27). 
Aut  venisti  ad  fontem  maris?  sicut  ille,  cui  venieiui 
patuit  confitendo  quidquid  occultum  crai  in  cordibus 
impiorum ,  qui  credcndo  iii  euin  justificali  sunl.  Nara 
qucm  foniem  maris  mclius  accipiinus,  nisi  sccretuiii 
unde  crunipit  omnis  h«c  amarissima  impieus ,  qu;o 
ingentes  fluclus  jara  manifestorum  malorum  operuui 
concilat,  qux  videnl  homines  in  apcrtis  faciis,  qui  foii- 
tem  ipsum  videre  non  possunt  ?  At</  investigiis  abgses 
ambulas?  Abyssus  hic  recte  inlcUigiliir  vila  sxcularis, 
quxcumque  estin  profundo  malorum ,  quo,  sicutscri* 
plum  cst,  ciim  veneritpeccatorcontemnet  {Prov.  xviii,  3). 
Quia  ipsi  quoquc  dcsperatissimi,  subjccti  graiio:  per 
rcniissionem  ^  poccaionim  salvi  facti  emerserunt,  c( 
reccpcrunt  Christum  :  non  in  abyssum  qiio  preme- 
buniur ;  sed  in  locum  ejus,  ut  ubi  ambulabat  calcans 
cos,  anibuletinhabiUnseosChristus;  investigiit  abg^ 
«I,  rcmanentibus  per  memoriam  peccatorum  suorunv 
ut  dum  rccolunt  ubi  fuerint,  amplius  diligant  queiu 
rcccpcrunl,  aquo  sibi  tanU  dinilssa  sunt  (Ltic.  vii« 
41-47).  Aut  tibi  aperiuntur  metn  portce  mortis?  Onini^ 
bus  cniin  moricntibus  aperiuntiir  poruc  mortis,  sed 
non  mclu,  sicut  uni  illi  qui  deslrucndx  mortis  causa 
morluus  cst.  Aut  ccrte  aperiuntur  ad  resurgendum. 
Aut  jardtores  infemi  videntes  te^  timuerunt?  sicut  illum 
unum,  in  quo  niliil  dignum  morte  princeps  mundi  ' 
invcnit,  quem  Um  cito  dimiserunt,  queminviti  admi- 
serunt.  Inferi  autem  janitores,  aliqux  inreriores  pole- 
states  morli  prxposllx  Intelligendx  sunl.  Aui  cogno' 
visli  iatiiudinem  sub  calo?  sicut  cognovit  qiii  per  iilam 
dilTudit  Ecclesiam.  Narra  ergo  milii  quania  qucsque 
sini.  Quis  eiiim  hoc  sciat,  nisi  qucm  IUe  docuerit? 
Aut  in  qua  terra  habitai  (ux?  Ule  cnim  docet,  quia 
manifcsUtio  verborum  ejus  illuminat,  et  intelligere  fa- 
citinfantcs  {Psai.  cxviu,  130).  Aui  quis  ienebrarum 
/oa».'lloc  quoque  ille  docet,  qm  dkii,  Accediu  ad 
ettifi,  ei  illuminamim  {Psai  xxxui,  6).  Hinc  enim  ostea^ 
dit  eos  tenebrescere  qui  receduiit,  jdum  nolunt  esse 
infantes.  Initium  enim  supcrbix  hominis,  aposUUre 
a  Deo  (  Eecli.  x,  14).  Inde  qui  nou  gloriflcaverunt  * 
Deum,  aul  gratias  egerunt,  evanucrunl  iii  cogiutioni* 
bus  suis,  et  obscuratum  est  insipiens  oor  corum  {Ronu 
1, 21),  et  facti  sunt  tenelmrum  locus.  Nisi  forte  ille 
est  tenebrarum  locus,  qui  exciplt  perseverantes  in 
peccatis,  ut  ipsi  sint  tenebrx,  quarom  ille  cst  locus, 
qoem  vere  nuUus  bominuni  novit  Similiter  et  lerr», 
in  qoa  liabiut  lux,  polest  intelligi  terra  illa  viveutiuni. 


*  Aro.  fir.  et  plerlque  Hsb.,  ^«ufw  f  »riMMu«iw. 
>  FloriaoensiB  codex,  prineepe  morHs,  Panio  fm,  Am.  cr. 
tl  pMqptem^^quemmitiamUerma. 

fringi-huil.J 


175  ANNOTATIONUM  IN 

id  «a,  beatiludo  cxoeploRi  pcrsevoranles  in  flde  ci 
spe  et  chariuite,  qiii  fiicnint  aliqnnmlo  tcnebmi',  niiiic 
•tttcin  lux  inDomiiio  {Ephet,  ▼,  8).  Si  ducn  me  in  /f- 
lui  «orumf  quo  usqne  ponrciiioiit  qtii  talcs  suiil.  Qnid 
est  eniinubi  non  sil  sapientia  Dei,  qux  aliingit  a  flne 
usqoe  ad  Gnem  ronilcr,  el  disp(inii  omnia  suaviler 
{Sap.  vin,  i)?  Cui  uliqiic  nulUiN  boniiniim  compnran- 
dus  esl.  Quod  u  ei  nosti  Memila$  eorum ;  numquid  irii 
fnta  iunc  natu»  ei,  et  numerui  annorum  iuorum  mul- 
nuf  Quod  81  et  nosli  scmiias  iinpiorum,  qui  vei  lcne- 
br£  sunt  vel  lcncbrarum  locus ;  quia  omnes  eilam  qui 
jam  ad  Deum  convcrsi  sunt,  in  ipsis  scmitis  anibula- 
▼eninl,  antequam  accipcreiii  a  Dco  graiinm ,  qua  jii- 
stifleat  impium  :  niimquid  scis  tanien  qiiia  Innc  tibi 
exstitil  causa  niort:ililer  nascendi  in  boc  sxculd,  cum 
casdem  scmilas  inicrunt  primi  omnium  bominum  pa- 
rentef ,  qui  pRCvaricatione  impii  manibus  et  vcrbis 
iceertierunt  mortem,  ut  omnes  in  Adam  morcrcniur? 
Roo  enim  ex  quo  quiHquc  in  bac  viia  appnniil,  ciun- 
poUDdus  esi  numcruf  annorum  ejus  lam  parxus,  scd 
ex  qoo  focla  eu  prima  mortalis  nativiias.  Cuin  cnim, 
▼eri^  gratia,  natus  est  Abrabam,  lonc  omncs  in  illo 
Rebrael  natl  font.  Namcms  crgo  annorttm  unicoique 
jioitos  est  aecttndum  mortalitatis  originem,  quxexor- 
la  ett  in  aenitis  impiorum.  Qois  aoiem  meuiinitroisso 
le,  aot  com  eisel,  sciro  poiult  essc  se  in  lumbis  pairis 
soi?  Qoandoqoidem  ncc  illud  tcnipui  quisqiiain  recolii, 
quation  in  parentibos,  scd  in  scipso  naios  cst;  qna 
lenporeocriencmodabiial,  quo«l  jam  erat,  ct  vivcbai, 
€t  sentiebat.  Oninia  aiitein  sctl  illa  Sapicniia  qoo*  ror- 
«tiomnia,  non  laiiliim  illa  snpcr  ca^lcstia,  sedclinin 
IsCa  mortalia.  Et  qiiia  Clirislus  Dci  Virtus  cst  et  Dci 
Sapientia  (lCor.  i,  SU)«  scii  isia  ille,qni  eiinm  morLili* 
ter  natos  est,  non  condiiione  niortali,  quia  in  moriuis 
liber,  sed  miscraiione  inorlaliuin,  ul  a  niorlc  raccrct 
fiberos.  Auiveni$iiin  thcgauris  nivi»?  id  cst,  ad  cnm 
eognltionem  penenisii,  sicut  illc  scicbatciiain  oppor- 
lonas  caosas  immiiicntiuni  scandalonim  sccrcias  at- 
qooabdiuis?  Nam  indo  appcllat  ibcsauros,  nd  proban- 
da  et  exerceiida  spiritualium  corda,  cum  cxclamarct : 
Vm  mundo  a  aemdalis!  oporlet  enim  venire  uandala; 
tm  OMUm  ilR  komim  per  quem  uandaium  venit  ( Matth. 
zviii,  7)!  Persopetbiam  qulppe  elaii  in  alio,  more  ni- 
▼is  congelascoiit,  et  cadonl;  ex  qoorum  iniquiiale 
alMindante  rerrigcscii  cbariias  multorum  :  qui  auiem 
soslinent  Dominum  viriliter  agentcs  ( Psal.  xxvi,  14), 
etspirilorcrvenles  {Rom.  xii,  il),  perscvcrent  usque 
in  flnein,et  salvi  enint  ( If arf A.  xxiv,  13).  Au$  ihe- 
souro»  grandinis  vidistif  Grando  sunt  llli  iniqui,  qnan- 
do  nou  solum  lorpcni,  nullum  renorcm  spiriius  ha- 
beiites,sedetiam  obsitnnta  duriria  pcrseqiicndo  vcl  ir- 
roeiido  contundunt.  Qum  reposita  sunt  tibi  in  tempus 
titbnfconrni,  el  in  diem  ptigna  et  hellif  Yei  liinc  quis  non 
▼ideat  eiutis  penonam  hi  prophetia  gestct  Job?  Non 
eiiim  boie  oni  homiui  reposita  sont  iiia  in  icmptis  ini-» 
mieorom,  et  in  diem  pognae  et  bdll,  sed  otiqoe  onico 
popoto  Dei.  Tempos  qolppe  inimieorom  est,  doncc 
ironseal  iniquitas,  qiix  quanto  magis  abondat,  taoto 
Mf'li  advenos  diabolom  acriot  pognandum  atque 


JOO,  S.  AUGUSTINl  BIS 

bellandum  csi,  necbariiasperaeveniQtiavnKrrigesca'. 
Vnde  autem  procedit prwnmT  Qni%  hoc  noviU  nisi  qnbi 
lixc  ut  initia  parturiiionom  soni?  Proliia  qoippe  mi- 
notissima  gmndoett.  Et  dispergiiur  muier  vA  Mirfo? 
Aoslrum»  qiiamvis  mortalibot  cdrnibos  gravit  teolia- 
Cur,  non  lamcn  ospiam  memini  in  sanctit  Librit  nu.1 
aliquid  significare,  sicot  aquilonem  nunqoam  inbono: 
illum,  quia  px  ca  parte  flat  qoa  lozdarct;  islom,qaia 
cx  ca  unde  liix  est  remotior.  Dispergiimr  ergo  ausltr 
sub  calo,  ui  advcr&us  illas  omncs  iniqoilalcs  auxilium 
aliquotl  iiilclligaiur  Dei,  quamdiu  nondom  in  OBio, 
scil  sub  ccslo  suiniis.  Qmii  prmparavit  fiumem  valHm 
p/urtor,  el  viam  vocibus  tempeaiaHsf  Vide  qoefnadno- 
diim  iria  illa  brcviier  complext  slnt,  qnas  Dominils  iii 
leiiifliionibos  pouli  contcmnenda  his  qui  snlfGeaflt  su- 
per  petram,  el  perniciou  bis  qni  aedificani  tuperarc- 
iiain  ( id.  vn,  24-27).  Ploviam  commcmora^il,  cC 
fliimcn,  et  vocet  tcmpetutit,  obi  ▼elilot  intelligunBS. 
riiivia  crgo  tcntitiif,  qol  ek  ipta  celtiludine  Scripin- 
nirum  divinarom  pcecandi  occasionen  pravo  inlelli- 
gciido  accipit :  tanqiuim  si  aodient,  Cnt  itiodiaMi  di- 
•Htlli/nr,  modicum  dingit  {Luc.  ▼ii,  4i,  43),  dicattilii, 
Faciamus  mala^  ui  veniant  hona  ( AoM.  ili,  8  ) ;  cl  pei^ 
mancat  in  pea-ato,  ot  gratia  abondet  (lif.  ▼,  SO) :  et 
niulia  bujutmodi,  quibus  se  homioet  tcrinonefla  dhri- 
noin  male  inicrprclando  sub^erliinlv  hnpdnilatomsiU 
promiiientes,  qoaiido  misericordia  Dcl  in  divtnlt  Librit 
commcndalur.  Flumine  aolem,  qoando  ob  liooibiibus 
qui  hxc  iiaiiitclltfxeroiitet  acceperonl,  lcnlotnr:flo- 
mcn  ciiim  nonc  diciiilliid  qiiod  de  plovia  colligitQr,et 
torrcns  vocatiir,  com  ait,  Qms  prmpararii  ruHdm  plu- 
vim  fumenf  qood  impleat,  etqua  currai  >.  Sicol  sont 
▼asa  inc  perfecia  ad  perdiiionem  (Id.  ix,  92),  qoae  ilfo 
modo  quo  dixi,  Scripluras  accipiimt.  Per  illos  eniMi 
habet  liberiorem  cortom  *  pemidosa  ilia  inlerprcbh 
tio,  quam  agri  rructileri  non  redpiunt;  el  tanlo  niajurf 
impctu  iinpcllit,  et  dejicit,  et  trabit  qood  instabile  i^ 
▼cncrii,  qiianto  videlur  de  auciorilate  di^ina  toseepia. 
Vciiiis  vero  tcnlator,  qocm  pcrflant  *  inaiies  soatloaes 
lioniiuum  superborum,  id  est,  ex  propria  aocioriiato 
\crba  vana  jaclantium.  Qui  ergo  Judicio  Dci  prxpa- 
ratur  ad  pcrditioncmt  non  obtemperando  ▼crbit  ejos» 
quod  est  supcr  arenam  aHlificarc*  non  resislil  ▼eniii 
talibus,  et  cadcndo  fli  via  ▼ocibus  tempeslalia.  YaM 
auiem  pbivim  dicium  arbitror,  dirncilit  ad  capienduni, 
id  est,  ad  iniclligondum.  (Jt  ptuat  $uper  terrmm  whi 
non  est  vir :  subaudiendum  est,  Qati  pne|MrBrif ?  Fnr 
▼irum  auicm  vidciur  Lcgero  tignificare,  qoae  dala  e»l 
Jiidxis.  Ergo  super  Gcntcs  intelligimot  imbrem  Evaa- 
gelii.  !n  deserto^  ubi  non  est  homo  :  in  iptit  Gentibaii 
obi  non  erat  aliqoa  auctorilas  cognoscentis  Deom.  Ut 
satiet  ^  invium  ei  inhabitabile^  ei  ut  germinei  kerhm  nree* 
MoUi  filii  desertx,  magis  qiiam  cjos  qiix  liabel  ▼inua 
{Isai.  Li^t  1).  In  omnibus  autem  his  quattior  vertflios, 
tubaudieiidnm  est,  Quis  prmparavitf  Qui$  em  pluvit 

•  Sic  Mts.  At  edili,  guod  impleeiKr  eipmd  currau 
>  rtoriacensis  Hs.,  uMem  cuman. 

*  Ain.  Er.  etaliquat  Xss.,  quem  mflant. 
^  Editi,  rodor.  Mat  cum  L\X»  suimL 


S77  LIBER 

patcr?  sicut  sponsas,  qui  fllios  suos  misit  prxdicatione 
rcgni  coelorum  irrigare  terram.  Et  qnis  est  qui  pqterit 
giebas  roris?  bene  soscipicnfes  illam  pRcdicalioiiem. 
Sic  enim  ait  glebas  roris,  quomodo  dicuntur  v:isa  vinl 
nd  lioc  facta,  ut  vinum  suscipiant.  De  cnjus  utero  pro- 
tedit  glacies?  }i\x\m  glacies  in  bono  accipienda  cst, 
propter  staMlilalcni  et  a  fluxu  conlinentiam,  ut  iia  di- 
clum  sil,  De  cujus  ,utero  proccdit  glacies^  qucmad- 
modum  iliud,  Quis  estpluviapater?  Aii  ulerus  pro  se- 
crcto  positus  cst,  ut  de  ejus  utero  procedat  glacies,  sic- 
iit  dedil  illos  Deus  in  reprobum  sensum  (Rom,  i,  28)? 
An  polius  dei7/tus  utero  procedit  gtades^  qui  persua- 
^lctido  impicXalem,  qua  intrinsecus  plcnus  est,  facit 
frigcsccre  ct  durosccre  amisso  calorc  cliaritilis  ?  quis 
onim  liunc  novil,  sicut  ille,  qiii  ait  diiris  et  rcsistenti- 
bus  Evangclio^  Vos  ex  patre  diaboto  estis  [Joan,  viii,  U)? 
Aut  pruinam  in  ccelo  quis  genuit?  qutr  descendit  sicut 
aqwK  fumen.  Quod  de  glacie  in  nltimo  sensimos,  boc 
et  de  pruina  accipiendum  puto.  Ncc  tamcn  rrnstra  cst 
additum,  in  caio,  ut  cx  ipsis  qui  pncsnnt,  intelligntar, 
iuiitantibos  sane  bonos  nuntios  vcritatiSy  qui  transflgu- 
rantsefticotministrijusliiiae(II  Cor.xi,15).Quo  pertl- 
nel,  quodacynnctum  csUqumdescendit  slcKf  aqwBflumenk 
Autfaciem  impii  quis  tabefeeit?  id  est,  confudit :  quis, 
nisi  ille  qoi  quosjustificavit,ip808etglorificavit(Koiii. 
nii,  30)  ?  Aut  intellexisti  nexus  Pttiadis ,  et  septum 
Oriaidsttperuisti?  An  aperies  Maxuroth^  in  tempore 
suo^  et  vesperum  super  (edificaiionem  ejus  induces  ?  Num 
et  astrologia  perscrulanda  est,  ad  cognoscendum  pro- 
prielates  Istonim  siderom ,  ot  bunc  locuro  intelligere 
possimiis?  Mirorsi  boc  congruit  sermoni  nostro,  et 
certe  nimis  longum  est :  iransimus  ergo  ad  alia.  An 
quibusdaro  sidcribus  nominaiis,  figiira  locutionis  qua 
intelligitor  a  parte  toiom ,  omnia  sidera  accipienda 
8ont?  (Si  tamcn  et  Mazoroth  sidus  est,  quod  inter- 
pretaturo  nec  in  gra^ca  lingua  Invenimos  :  nam  he- 
brxom  esse  nomen,  satis  apparet.)  Ita  cnim  a  parte 
totom  intelligitor  et  quod  scriptum  est,  Anle  iuciferum 
genui  U  {Psal.  Gix,  S).  Non  cnim  Lucifer  in  omni 
creatura  prior  est  condiios ,  ot  ante  Lociferom ,  ante 
iminero  creatnram  dictom  vidcator  :  sed  per  Loci- 
fttrumomniasidm,qoode8ta  partetotom;  el  per 
omnia  sidcra  omnia  tempora  inteliigonttir  (de  side- 
ribos  enim  scriptnm  est,  Et  nnt  in  sigmM  ei  In  tempo* 
ribtu  [Gen.  1,  U]);  oi  Doroinos  natiis  ante  omnia 
leropora  ^  non  oiiqoe  natus  in  tempore,  et  ob  boc 
Fatri  eogetemos  insinoarctor.  Pleiadis  ergo,  et  Orio- 
nis,  ct  Mazurotli,  et  Vesperi  commcrooratio,  cuncta 
sidcra  intcIUgcnda  de  compendio  persoadet.  Si  cniro 
ano  Locifero,  quanto  roagis  tot  nominatis  eliam  ce- 
teraaccipi  pcr  bujosmodi  locoUonen  licet?  Gor  ergo 
allbi  dictom  est,  intellexisli  nexus;  alibi,  aperuisti; 
alibiy  aperiens  in  tempore  tuo;  et  alibi,  super  mdifi" 
eationem  ejus  induces?  Propria  sont  ista  singolorom 
ex  ordiiie  comrocmoratorum?  An  recte  dici  possct 
ctiaro,  Septum  Pleiadis  aperuisti,  etintellcxisti  nexus 
Orionis?  Atqoe  ita  et  alia  duo  cororoutari  possont*  : 

<  sicllfls.  et  LXX.  At edki«  oi qMriit  .irMnii. 
*  £r.  «t  Lof .,  ^wiiigiiiwarl  poumil,   U, 


UMJS. 


878 


Siciit  illud  in  Psalmo,  Qiii  kabitat  in  caslis  irridebil  ton, 
et  Dominus  subsannabit  eos  {PsaL  n,  4),  nihil  sentcn- 
liar»  depcrirct ,  eliamsi  iia  dicerelur ,  Qui  habilat  iu 
coelis  subsannabit  cos,  et  Dominus  irridcbit  cos.  Sicut 
cnim  qui  habitat  in  coBlis,  ipse  cst  Dominus;  ita,  sive 
Plciadis  nomcn ,  sive  Orionis,  iti  e.idcm  signincaiioiie 
cst,  si  per  uirumiibel  omnia  sidera  inleliiguntur.  Om* 
nium  iiaqiie  sidcrum  nominc,  oinncs  in  Ecclcsia  tales 
intclligeiidi  sunt ,  qui  conversniionem  babent  in  coc- 
lis  {Philipp.  iTi ,  20).  Nexus  eorum  inlclligunlur, 
quibiis  et  invicem  sibi  ct  Deo  conncctunlur  ne  cadani, 
Charitas  autem  nunqnnm  cndit  (I  Cor.  xiii,  8).  Quis 
aulem  Iioc  nosset,  nisi  ille  ostendisset,  qui  ait,  Ifaft- 
datum  notfum  do  vobis,  Ut  vos  invicem  diligatis  {Joan. 

XIII,  5i) ;  et,  Qiit  mediligit^  diligetur  a  Patre  meo  {td. 

XIV,  21)?  Sepium  eorum  est  quo  sepiuntuir  divina 
Scriptura  qiiain  non  transgrediuntur.  Quis  autem  hanc 
Qpcrit,  nisi  ad  quem  transitur,  ut  aufieratur  vdamen? 
Tcmpus  aperlionis  cst  corum,  id  cst  demonstrationis 
ct  manifesiationis,  cnm  vcniet  Ddminus,  et  illumina* 
bit  abscondita  tcncbrarum ,  et  inanifcstabit  cogita- 
tiones  cordis,  ct  tunc  eritlausnnicoiqQe  a  Deo  (1  Cor. 
IV,  5).  Solusenim  ipse  hoc  faciet  in  tcmpore  suo :  qoia 
cum  ipsc  apparuerit  vita  nostra ,  et  nos  ciim  illo  ap- 
parebimus  in  gloria  {Coloss.  in,  4).  Inducet  autem 
eos  supcr  xdiltcationem  eorum,  qui  eos  faciet  hoe 
possidere  quod  bic  aDdificaverint.  Si  ciijus  enim  opiis 
pcrmanserit ,  quod  supcRcdincavit ,  mcrccdem  acci- 
pict  (I.  Cor.  ni ,  l4).  Sdt  eommntationes  casli.  Utrurti 
in  detcrius,  sicot  ii  qui  cognoscentes  Deum,  iion  sicut 
Dcum  glorificavcrunt?  Noluerunt  cnim  esse  sedes 
Dei ;  ac  per  hoc  motati  sont ,  com  evaimcrunt  in  co- 
gitationibus  suis(Aom.  i,2l).  An  in  melius?  Qufa 
omnes  quidcm  resurgemus,  non  tamen  omnes  imino- 
tabimur.  Qui  autem  immutabuntur,  manifeslum  est, 
ciim  ail,  Et  nos  inmmabimur  (1  Cor.  xt,  51,  52). 
Cum  enim  justi  immuiabunior,  cocliiro  immutabitur; 
quia  tbronus  Dei  ccelum  cst  {Matth.  t,  54) ,  et  sa- 
pientia  Yerbum  Dei,  et  Deuscrat  Yerbum,  et  tlironus 
sapicntix  anima  Jusii.  Aii  utrumque  potius?  Noti 
cnim  commutationcm  cocli ,  scd  commutationes  dixit. 
Aut  omiiia  qum  sub  coslo  *  pariter  fiunt.  Sicut  cnim  hii- 
jus  niutalioncs  afficiunt  ea  qux  sub  coclo  sunt ,  ita  ct 
cum  rouianlur  jusii ,  sivc  in  deterius,  sive  in  meiiiis, 
afficiunt  camales  ad  oiroroqoc.  Yocabis  nubem  tfue  : 
aot  interiore;  aut  illa  qua  dictumest,  Sequere  me 
{Joan.  xxiy  i9);autilb  ijoa  dictum  cst,Saic/6,  Saute;, 
quid  me  persequeris  {Aet,  ix ,  4)?  EMn  tremore  aqutu 
talida  obedient  tibi :  popiili  poientes ,  com  aodiunt ,  / 
iii  ^more  et  trtmort  vatram  iptorum  taiutem  operami- 
m :  Deut  ett  enlmqsdoperatur  in  vobit  et  vetie  ei  ope- 
rari,  pro  bona  voluntaU{Philipp.  u ,  12, 15).  Miltet  vi 
flumina^f  et  ibunt.  Ftwnina^  inquit»  de  ventre  ejut 
fiueui  aqute  ^vw  {Joan.  Tii,  58).  Vi  aotero  didt,  fldo- 
6ia ,  qoa  perseciitores  non  timoerunt;  quia  et  qiii  vim 
faciantydiHpiunt  regnuro  cc^ruro '(lf«ffA.  xi,  12). 
Aui  tUcent  tibi^  quid  ett?id  est,  nomqoid  abs  te  qojc- 

*  fAMi^quiBmdfCCBlatsaii.  Abcst,  siotf,  a  ms.  HoriaceiMi. 
*]uLX\9keramiouttfMbm.\jA^;0^fkl§urm. 


879  ANNOTATVONUM  IN 

rcntvct  voluiiUtcm  jnssionis  tua:,  sicut  Saulus  nil, 
Qmd  mejubes  faecre  {AcL  ix,  6)?  aut  Ri)cni  nicrcodis 
8UX,  sicut  dixerunl,  Ecce  dhnnimus  (iimiia,  ft  tccnii 
$umut  tt;  quid  ergo  crit  nobit  {Malth,  xix ,  27)?  Quii 
dcdit  mulieribut  texturte  tapientiam^  el  varietatum 
tcientiam  ?  Tcxit  tt  apud  Salonioncm  nmiicr  vcRli- 
mcnla  viroBuo  {Prov.  xxxi,  10-24).  Ojcra  ergo  iii- 
tclligcnda  sunt  Ecclcsiarum ,  quibus  liouoralur  Dcus. 
Nani  et  ipsa  lcilura ,  id  cst,  inlirinos  fratrcs,  tanquain 
lanuginantcm  lr.imain  (inuoruni  alquc  crcctorum  spi- 
lituatium  *,  quasi  staiuinum  conlcxlioiic  constriiigcrc 
inaximumetsiiigularcopus  csl  Ecclcsinrum.  Et  va- 
rictatum  sciciitia  ad  id  vulct ,  ut ,  (anquain  in  poly- 
inito  ca  cst  variclas  colorum ,  qua  noti  lurlM:tur  dcciis 
unit.itis ;  sic  iii  rratribiisita  siiitdoni  divorsa.ul  iiulla 
invidix  discrcpanlia  colixrcant  sibi ,  sufrerentcs  in* 
viccm  in  dilcctionc ,  stiideiites  scrvarc  unitatcm  spi- 
riliis  in  viiiciiin  |)acis  {Ephct.  iv,  2,  3).  Aul  quit  eti 
qui  nutfieret  nubet  tapieniia  ?  Novit  ciiiin  Doniiiius  qiii 
sunt  cjus  (II  Tim.  ii,  19)  :  quis  autcm  lioc  liomiiiuin, 
inquit,  novit?  Et  organa  coili  in  terram  dectinavit? 
Angelos  coclcstcs ,  pcr  qiios  divinx  voccs  cnunliari 
solcnt.  Non  cnim  ccciderunt  sicut  ille  uiius,  scd 
flexu  obedicntix  decrmati  sunt  in  tcrram ;  maxime 
cum  ct  ipse  Dominus  cssct  in  icrra.  Nain  cvaiigclisla 
ioquit,  EtAngeii  minittrabant  ei  {Matth.  \\\  il).  Dif- 
futut  e$t  autem  ^cut  terva  cinit ,  et  aggtutiiwvit  eum  iic- 
«1  tapidibut  iibum*.  DifTusa  cst  lato  attiue  abundati- 
lcr  hiimilius  |Krnitciiti.r,  ad  Iioc  ut  Dominus  qui  sii- 
|)crbis  rcsistit,  hnmiiibus  auU^m  dat  gratiani  (1  Pct.  v, 
5),  colucrcrct  ei^tanqiiaiii  gluiinccharitatis,  homo  ho- 
minibus;  ut  mcdiator  csset  Doi  ct  bominum  (l  7im. 
II,  5),  seipsum  iliis  dans  cibuin  pcr  Sacramcntum  cor- 
|ioris  ct  sanguinis  sui,  stulu  inundi  tanquam  lapidcs 
cligcns,  ut  confundat  sapicnlcs  (l  Cor.  i,  i7).  Aiigclis 
cniin  cibus  cst  in  quantum  cst  Vcrbum  Dci  apud 
Dcuni :  hpidibus  auicm  ut  cibus  csset ,  Ycrbum  caro 
laclum  cst,  ct  habitavit  iu  nobis  (Joan.  i ,  1,  14). 
Ergo  aggliitinabitur  hominibus,  pracccdcnlc  pocnilen- 
tia,  lanquam  cinis  difTundalur  faciensei  viani.  Iluic 
ilie  qui  dicebat,  Facite  ergo  fructut  dignot  poenitentice^ 
et  ne  dixeritit  vobit^  Patrem  habemut  Abraham :  potent 
ett  enim  Deu$  de  tapid.but  tutcitare  fitiot  AbraluB 
{Matth.  III,  8,  9)  :  quibus  lapidibus  cum  tanquam  ci* 
lium  agglutiuandum  csse  iiuntiahat.  Si  autcm  non 
pneccdit  humilitas  pceuitcndi,  non  .igglutinabitur, 
i|uia  excelsa  a  ionge  cognoseit  {Ptal.  cxxxvii,  6).  Aui 
capiet  teoni  etcat,  aut  animat  draconum  replebit?  Da 
diabolo  dictum  est,  Et  concuteabit  teonem  et  draconem 
(Ptat.  zc,  i3)  :  propter  iusidias  ct  iram.  Omnes  ergo 
angeli  (jus  leouibus  ct  draconibus  comparantur.  llle 
autero  capit  eis  escas,  et  animas  eorum  rcplet,  qui  de 
impictaie  convictos  tradil  ui  ejus  potestatem.  Volunt 
cnim  latere  impietatem  suam ,  sed  cum  producuntur» 
«tique  capiuulur,  ut  sint  iii  polcstate  diaboli  et  angc- 
lonim  Cjus,  qiiibus  conscnserunt.  Paiidi  enim  tunt  tn 
tubitibnt  $uit  :in  hitcbris  insidiarum  suarum.  Nam  sfi 


^  Gr.  ei  tjOT.,  etectorum  ipirkmtlwm.   U. 
^ykLXX^hd^  titht  imtai,  ekm  ttqMeculmm. 


JOB,  S.  AUGUSTINl  m 

pavidi  1101  csscnt,  quis  subsislcret  ?  PaTail  autcm  il- 
lius  iiiiperiuin ,  sub  quo  cxclaiiiarunt ,  Quid  veunA 
ante  temput  pcrdere  not?  Kt  qiicmadmoduin  dc  porcii 
maiiifcstum  cst,  quod  in  eos  iion  isseiil,  nisi  pennitai 
csscnt  {Marc.  i,  21,  ct  v,  11-15),  sic  inlclltgenduiu 
est  iiihil  cos  in  qiiemquam  posse  nisi  pennissot :  pcr- 
niitli  aiiicm  jusiitia,  qua  regunlur  omnia,  sive  proba* 
tionis  caua,  sive  vindict;e,  vel  ad  damnationeui, 
vcl  ud  corrcetioiiom  irrogatr.  Et  tcdeni  in  $itn$  uui' 
diantet.  N<in  enim  quicscit  in  cis  Tolunlas  iioceudi, 
ctiam  ciim  potcstas  non  datur.  Obscrvaat  autem  ia 
iiisidiis  in  lam  silvosa  densiiatc  occasionuin  camaliuia 
quis  capialur  divinis  legibus ,  id  est ,  coQvincatur  dd 
peccato  suo,  ita  ut  <  orum  cscx  dcputari  nicreaiar. 
Quit  auiem  praimravit  eorvo  etcam?  pulti  cnim  ejustti 
Donmum  ctamaniet^  ct  errantet ,  et  e$cam  qumentet: 
iit  esl  in  Psalmo,  Et  puilit  corvorum  invocant^ut  eam 
{Ptal.  cxLvi,  9).  Cui  sciitciitix est  locus  isle  aimillif 
mus.  Ncc  iu  malo  possuiit  iiiielligi ,  quia  inTocant 
cuni.  Sij^nincaiitur  crgo  nigrl,  boc  est  peccatorcs 
noiidum  dcalbati  rcniissionc  pcccatorum.  Sed  ideo 
piilli,  qiiia  jam  humilcs  :  ideo  errantet,  qoia  nondimi 
ctigiiovcruiit  vcrit;itcni ,  quam  tamcn  pie  qamnt, 
cuin  ad  Doniiiium  clamant.  Praeparari  natem  curro 
csca  poiest ,  propter  cjus  prxscicntiam ,  qui  novit 
ciiain  noiiduin  humilein  quemqueGOiiversiim  lrl:sed 
taiiicn  pulli,  hoc  cst ,  bumiles  ad  Domhium  < 

[Ib.  xxxix.]  Sicognovitti  temput  pariandi 
phorum  petrat?  xfAyct  hircus  est,  iXaif^  cenras:tr4- 
gclaphns  crgo  coiiipositum  ex  hirco  ct  cerTO  aAinul. 
Siguilical  igitur  mcnlem  servicnlcm  legi  Dei  sccuiiduoi 
iiucriorcm  homiucin.  Videt  autem ,  quautum  adhuc 
ex  parte  hircus  est,  aliaiu  legem  lii  mcmbris  ftuitro* 
pugnantem  lcgi  mciitis  siix,  et  captivaniemseinlGga 
pcccaii  {Rom.  vu,  22,23).  Pcperil ' aalem  laliLus 
pctras  opportuno  tenipore ,  illc  qui  lirmamciita 
solida  cxoinplorum  in  Seripluris  posult,  in  quibus 
ct  quicscciitcs  de  se  non  desperent ,  quorum  caro 
concupiscitadversus  spiritum  ct  spiritus  adversua  car- 
nem ,  douec  vivacitate  cervi  scrpentinis  suasioniliui 
supcratis  spiritu  vivant,et  sp^ritum  sectentur»  (Gatat» 
T,  17,  iS),  nc  rcgnct  peccatum  (unde  siniUitud» 
hirci  diicitur)  in  eorum  mortali  corpore,  ad  obedieii- 
dum  desideriis  cjus  {Rom.  vi,  12).  Aut  pariua  ean^ 
Tum  cuttoditti?  Ecclcslarum  in  numero  spiritualiunrv 
mateino  aflectu  imitationem  suam  persuadeatiumt 
quibus  jam  uihil  possuiit  scrpcntinx  opinioiiesnoctn ; 
umen  et  talcs  custodiuntur  non  de  se,  seddeDe» 
prxsumentes.  Et  numeratti  mentet  partu»  aarumi  Non 
eiiim  pariunt  nisi  per  Evangelium,  quod.a  baplisino 
suo  DomUius  usque  ad  passionem  el  asceusioaea 
suam  certis  meiisibus  magistcrii  sui  aucioritale  pm- 
dicavit.  Et  dotore$  earum  $otvi$ti?  Noneaim  ■*i»f  j^ 
re  dicebatur,  Fiiii  met,  quo$  Herum  partmria^  iam 
Chri$tu$  formetur  in  vo^$  [  Catat.  iT,  19).  SolTunl0 
autem  isti  dolores  cum  fiierit  partus  edltus«  id  «1« 
Tcritas  persuasa  eis  pro  quibus  ita  ingemiscitur,'id 
agentc  in  intcrioribus  eonscieiiii«  verbu  Dci.  JEimnh 

•  Ijov.,  parat.  M  Am.  Er.  et  noiUl  omnes  —  ,|W|irtt 


8^t  ^^^ 

instt  /nnnuloi  earum  ntu  metvi?  in  laclc  gacramenlo- 
niiii  non  liniidos.  Non  enim  acccpcninl  spirilum  ser- 
vHuUs  ilerum  in  Umore  (Rom.  viii,  15).  Parlus  earum 
emiuei  *  :  iii  liberlalem  uberiorls  pascua  spirilualis. 
Abrumpenl  fiUi  earum :  vincula  concupiscenliarum  sas- 
cularium.  iluUipUcabuntur  in  triiico  :  solidiorc  ciIk) 
i^apicDUx ,  post  nulrinienla  lacUs.  Enbunt,  et  non 
rcvertenlur  eis.  ExibuiU,  laiiquam  ex  aiigusUis  doiiri- 
ua\  quai  per  liomines  incipienUbus  Iradilur ;  el  non 
rcvcrlenlur  mairibus  suis,   non  jam  opus  babenles 
lacie,  nec  docloiibus  bominibus  indigenles.  Saiie  isU 
tres  versus  non  per  inicrrogalioncm  pronunUandi 
siint.  Quit  autem  ett  qui  dimitU  onagrumtiberumfVLi' 
riiin  iiisi  eos  per  onagriim  signiHcat,  qui  pauci  ab  omni 
nogolio  liberi  Deo  servinnt.  Et  vincula  ejut  quit  retol- 
vii.^aflectioniim  carnalium  atque  popularium.  Potui 
enim  habitaculum  detertum  et  tabernacula  ejut  taUugi- 
nem  :  uiide  claiuct ,  SiCmt  in  teanimamea  {Ptal.  lxii, 
2.)  hriJent  multitudinem  civitatit :  qiiam  Babyloiiiam 
Scriptura  dicit;  perainbulanlem   per  latam  viam, 
qux  ducil  ad  perditionem  (Maiih.  vii ,  15).  Ei  que- 
relamexactoris  non  audient :  tiemini  quidquam  debens. 
Connderamt  moiaes  pateua  twe :  magnitudincm  reve- 
laUoniim.  Et  post  omne  viride  quanrit :  oniiie  scmpiler- 
num.  Yolet  autem  monoceros  sertire  tibi?  stiperbus 
dignitate  bujus  8:vciili ;  quia  el  Ulcs  subjiigavit  Cliris- 
tuSy  et  ministros  Ecclesix  coiistitult :  /mvi^xc^;  cniro 
uuicorhis  est,  quod  superbiaiu  signiftcat.  Aut  dormire 
guper  preesepe  tuum?  siciil  siiper  illiiis  humiiitatem» 
qui  etiam  in  prxsepi  esl  inrans  positus  {Luc.  ii ,  7). 
reqiiiescitur  sccuritate  vcnias  peccilorum,  et  obli- 
vione  curarum  malje  conscicnti».  Et  altigabU  in  loris 
jii^m«iciim.*  jugum.lene  portans  alligalum  loris,  boc 
GSl/tnaiicturitaUbuscorumqui  canicm  morlificavcrunt 
al<pie  domuerunt.  Unde  et  ioannes  zona  pellicca  cin- 
gcb;itur  (JfaaA.  111,  4),  non  asperis  restibus  pecca- 
tonim.  Aut  dueet  tibi  sulcos  in  campo?  aperiet  pectora 
tUcbis  obedientis  ad  obUncndum  regnum  Dei.  Con/i- 
dis  autem  ineo^  quia  mutata  est  virtus  ejus?  ul  non  va- 
Ditaiem  bumans  laudis  el  bonoris  etiam  in  Eccle- 
Bix  ministerio  requlrat,  sicut  requirebat  in  sxculo, 
Amt  dimltes  et  opera  tua  ?  sicut  ille ,  pro  quo  se  dicit 
Apostolns  legaUone  fungi »  exhortans  pro  GhriSto  re- 
concilbri  Deo.  (II  Cor.  v,  20).  Et  credes  d,  qma  red- 
det  tibi  sementm  f  Nihil  ex  eo  suo  dominatui  vlndica- 
iNt.  Sementem  quippe  dicit  opus  scminandi.  Et  in 
aream  iuam  %n(eret?  Ul sit inter  illos ,  quibus  ipse  Do- 
mlnus  prxdpll  rogandum  Dominum  messis,  utmittat 
operariofl  in  messem  soam  {Lue.  x,  2) :  non  autem 
ut  slbi  velit  aream  (acere,  slcut  princeps  basresum  et 
schlsroatum,  el  quicumque  non  Dei  gloriam  <iuaerunt« 
sed  suain.  DifBcliilmumestenim  ut  velit  iste  monoce- 
ros ,  sed  tamen  et  hoe  pnestat  aiquo  efncit  In  homl- 
nis  snimo ,  qol  Cicit  mirahilla  solus  ( Psal.  lxxi  ,  iS), 
eonsilla  destruens «  ei  omnem  alUtudinom  extoUea- 
lcfli  se  sdversus  scientlam  Del^  ei  captivans  omnem 
inCeHecturo  id  obedleotlim  suaro  (II  Cor.  x,  i,  5). 
Pemm  ttrfMomm  mtzki  eU  ati$  Urodknk  d  «cct>- 
•  ai6HK.|iilsl4aLBi 


UMUS.  E82 

frii.  Tardis  ingenio,  quos  significaul  slrutbioiics  ^ 
qiiia  volare  nou  possuiit ,  doiiatum  essc  per  ejus  gra- 
Uam  qui  slulla  mundi  eiegit  ( I  Cor.  i«  27),  ut  «qua- 
rentur  Ingeniosorum  ccleritati  paritcr  credenUuin, 
qui  per  alias  aves  quas  commcinoravit  sigaificanturt 
per  huiie  versum  intelligcndum  esl.  Et  reliquU  in 
terra  ova  sua.  Jam  iiicipil  dc  sirutliione  diccre,  id  est 
de  his  quos  per  boc  aiiiinal  significat.  Non  ciiim  mu 
scerenlur  pennx  eorum  tardse  alis  velocium  avium 
ad  parlter  volandum ,  nisi  spcm  priorem  ui  terra  re- 
linquerent,  quam  per  ova  significat.  Et  in  pulvereca^ 
lefiunl,  Quia  ctsi  id  qiiod  sperabat  lu  sxculo  non  at- 
tcnderit,  pleruinqtic  raveniibus  amatoribus  s.eculi , 
qui  ptilveri  comparautur,  provenit.  Et  oblita  ett  quia 
pet  ditperdet  ea,  et  beslia  agri  conculcabit  ea.  Quod  si 
et   adversa  cujusquam   cupiditas  el   iniqui    hiijus 
inuiidi  periiirbent,   el  obtcrant  spem  qjus  taleni, 
tanquaiii  ova  ejus  qiijc  relinquit  in  tcrra  ;  iia  non  cu- 
rat,  ut  Unquam  oblita  non  scnUat.  ObduruU  contra 
fitiot  suos ,  ne  sint  ejus  :  etiamsi  jam  non  spes  sit  slcut 
ova  ,  sed  res  ipsa,  sicut  filii  jam  naU,  lioc  est  fcii- 
citas  temporalis,  furUtcr  coniemnit  eam ,  nolcns  cam 
siiam  esse  fclicitatem ;  quia  illam  vcram  dcsiderau 
Frustra  laboravit  absque  ullo  timore.  IIoc  anlequani 
coiivertalur  :  laboral  enim  spe  &cculi  siiie  rruclu .  et 
quod  est  insipienUus,  sine  ullo  Umore,  dum  praesu- 
mit  in  rebus  iiiccKis.  Qicia  despemt  eam  Deus  in  sa- 
fnentia^  et  non  distribuit  ei  inteitectum.  Quld  enim 
stultius  y  quam  fidere  In  vanilate ,  et  laborare  ad  ac- 
quireiida  peritura  sine  ulio  Uinore  amittendifConct- 
piunt  enim  plerique  liune  affectum  ,  quibus  ionga  fe- 
iicltas  saeculi  provenii ,  prxsertim  si  ab  avls  et  atavia 
perpetua  succcssione  dueatur,  ut  se  rcpeiite  infeii- 
ces  fleri  posse  non  crcdant.  Et  quia  magni  solenl  ap- 
parere  in  terra ,  non  tamen  pennis  virtutum  ccelesti 
conversatione  frul ,  rccte  strutblonibus  comparaiitur. 
Sed  atlendequod  sequitur :  Citm  tempus  fuerit,  in  oltuni 
evolabit^  et  irridebit  equUem  et  aseensorem.  Posteaquaiu 
venit  plcnitudo  temporis  {Galat^  iv,  i),  utpraxlpe- 
retur  divitibus  liujus  sa^culi ,  non  superbe  sapere,  nec 
spc^rare  In  incerto  divitiarum,  sed  iu  Deo  vlvo  (1 7im. 
VI,  17) ,  coepcrunt  sursum  cor  habere  ad  Dominum , 
elderidere  siiperbos   persecutorcs,  quos  Dominus 
projecit  In  mare :  tune  enim  penna  strutliionis  mixta 
veloclbus  avibus ,  coelum  peUt»  et  caeldra  quac  de  hoe 
anlmali  supra  dicta  sunt,  fiuiit.  An  tu  drcumdeiUsti 
equo  virtutem?  Martyrem  videtur  describere,  Intrepl- 
dum  et  alacrem  testcm  fidei  salutaris,  non  tamcn 
virtute  propria,  sed  qua  eum  circumdedit  Dominiis. 
Et  inseruisH  collo  ejus  hinnitum?  Induite  vos  armatu- 
ram  Del,  ut  possiUs  resistere  In  die  malo  {Ephes.  \u 
II).  £/  gtorieepectoris  ejus  audaeia  ^  Ilax:  est  audaeia 
qua  Isalas  audet  et  dicit '  {Istd.  lxv,  i ;  Rom.  x,  20). 
Gioria  vero  pectorls  est  consdentia  (II  Cor.  i,  12) 
opus  hominis   probans,    ut  In  semeUpso   habcat 
qulsque  gloriam  el  non  m  aitero  (Coloi.  vi ,  i).  PrO' 

« iteiacensis  eodex,  mufacJoM. 

•  ADud  Uyv.,  post,dtt^,  addiiur :  mtwiiliif  tumaMm  qmB' 
remmsme:paamapparuiHsquim€mm  inkrroantmi; 
qiiod  totum  abest  sb  Affl.  Br.  «t  11«. 


ess 


ANNOTATIONUM  IN 


dien$  *  in  campo  luxuriat.  In  lucem  liberUtis  exiens,  fa- 
ciliiate  boiii  opcris  iu  bUludiue  chariuilis  exsuluil.  £| 
fifocedit  in  prwlium  cum  virtute :  advcrsus  tentaliones 
adversitatum.  Occurrensquejaculo  contemnit :  quia  cir- 
cumposita  sunt  ei  arma,  iu  quibus  cst  illud  scntuni 
iidei,  in  quo  ignita  inimici  jacula  cxstinguunlur 
(Ephes,  VI,  16).  AVc  u  avertit  a  ferro  :  vel  a  morte 
visibilit  vcl  qui  suni  ct  duri  ad  non  coiiscnliendum 
veritali,  et  aculi  ad  pcrscqucndum  a  quibus  sc  non 
avcrtit,  quia  ipsos  cliani  ut  diligat  jul)ciur.  Super 
iptum  enim  gaudet  arcus  ct  gludius,  Ter  conrcssioneni 
quippe  cjus  asserituret  comminaiio  Dci ,  qu»  invisi- 
biles  pccnas  longe  pru>iiuiiliat,  ct  lcstillcalio  vcrbi, 
qua  omncs  tanquani  cominus  crrorcs  debellat.  Aliud 
est  euim  minari,  quod  longe  fulura  sunt  supplicia 
peccaionim  ,  quod  est  tanqiiam  arcu  tela  inten- 
dere;  aliud  lanquam  manu  ad  manum  gbdio  vcr- 
lii  prxsentes  dcbcllare  cupidil^aes.  Lanceee  ha- 
staque  tremore.  Quid  est  quod  lanccu:  liasUeque  Irc- 
more  super  ipsum  gaudet  arcus  ct  gladius?  An  iiuiu 
nisi  et  ipse  tremai,  boc  est,  timeat  futuram  mortcm, 
quam  jaculatur  diviua  juslilia,  non  potest  pncscntcm 
contemnere ,  qtiam  persecutor  niinatur,  ut  intrepidaiu 
habeat  coofessioncm,  et  pnedicet  cum  fiducia  verita- 
tem»  cuinon  possintinimici  resistere  :  aique  ita  iicprr 
eum  gaudeaif  boc  esl ,  per  ipsum  libcrc  asserntur  do- 
Gtrina  Dei,  per  quam  minatur  iinpiisfutunini  inleritum, 
ct  Intcrficit  pnL*scntcm  iniqiiilalcm?  Nisi  enim  gau- 
dium  spei  noslra:  cum  iremore  damnationis  esset,  in 
nobis  negligeiis  csset  ipsa  securitas  ct  superlia  prx- 
suinptio ;  ncque  in  Psalino  nobis  diccrctur,  Exsultate 
ei cum  tremore  (P^/.  ii,ll). Etiracundia  evertit  terram. 
Apud  semetipsum  irascens ,  ad  cvertendas  in  se  tcr- 
renas  concupiscentias  et  timores  cnrnales ,  quibus 
quisque  a  tuleranlia  passionis  averlitur.  In  hac  sen- 
tentia  forte  dictum  cst,  Irascimini  et  nolite  peccare 
{Psal,  IV,  h).  Cuni  iraciindia  cnim  s:iliibcrriin;i  se  debei 
quisque  correctionc  corripcre,  diccns,  Utqnid  tristis  ei , 
anima  mca?  et  quare  conturbas  mc?  Spera  Oi  Peum^ 
quia  confilebor  iUi.  Quia  enim  ore  conrcssio  fit  ad  sa- 
futein  {Rom.  z,  10),  slaiim  scquilur,  Salutare  vut- 
tus  9iei  Dius  mcus  {  PsaL  xli,C,7).  Nec  credet, 
donec  clamaverit  tuba.  Ante  tempus  quippe  tenlationis, 
etiamsi  evursa  e^t  tcrrciia  trepidatio,  non  apparel, 
iiec  facilc  credcnduiii  est,  iiisi  tempus  ipsum  tentalio- 
nis  docuerit.  Cicm  autem  tuba  cecinerit,  dicet,  Euge, 
Cuin  lempus  tentationis  veneril ,  tunc  vero  placebit 
ei  aniina  ejus,  si  gloriatur  in  tribulationibus;  qiiia 
iribulatio  palientiain  opcralur,  pnli(*ntia  vcro  proba- 
tioiicm ,  probatio  vero  spem  {Hom.  v,  5,  4) :  ut  jam 
noii  dieat  aniina:  sux  irascens,  Utquid  conturbas  me? 
sed  glorians  dicat,  Lauda,  anima  mea^  Dominum  {PsaL 
cxLV,  2).  Et  procul  odoratur  pugnani :  non  quasi  in 
hominibus  persequentibus  qui  videntur,  sed  procul^ 
hoc  est,  longe  ab  oculis ;  sciens  quia  non  est  ei  coUu- 
ctatio  adversus  carnem  et  sanguinem ,  sed  adversus  pnii- 
fipes  et  potestates^  et  rectores  mundi^  tenebrarum  harum, 
ftdvtrsns  sjnritualia  nequiticB  in  C€elesUbus  (Ephes,  vi , 
A|iud  LXX,  mwrussktf  fi)dien». 


m,  S.  AUCUSTINl  88C 

12),  boc  ett  procuL  ApCe  auteni  dicliun  csl,  odhrralv, 
propter  princi|)em  puiestatis  aerit  haJQs.  Odorei 
qtiippc  olfactu  sentiuntur,  sive  boni,  sivc  mali.  Odo- 
ratur  ergo  pugnam,  qul  intelligit  principein  poiesutii 
acris  hiijus  operari  in  filiis  dimdenliae  {EpkeM.  ii,  2), 
quoruin  persequentiiim  iras  autinsidias  |iatilur,utad- 
versus  spirituulia  ncquiiia  spiritualibus  srmis  dinil 
cet,  noii  corporaUbus  adversus  eameiii  et  sanguinen, 
id  Cht  malos  et  perdlios  bomines ,  quos  canicls  ocbIIs 
videt.  7oyit/riiiii  ducun^  ei  clamorem  :  subaudiaiditti 
cst ,  (Mlorjiur.  Tonitrum  aulem  propter  ipsum  aerea 
puto  dictum  esse,  in  quo  clausa  stiiriiualia  ueqoitia 
vcrsantur.  Non  cnim  reclores  mnmh  proptem  didi 
sunt  hi  spiritus,  qiiia  coelum  et  lemm  regunt,  led 
siciit  ipse  cx|K)nit  Apostolus.  Eteniro  ne  ila  intdlige- 
rctur,  subjecit  siatim  quid  dixerit  rectores  mnndi; 
tenebrarum  harum^  ini|uit,  hoc  est  Impiorum  :  quibos 
ad  Domlnum  conversis  dixit ,  FuisHs  enim  alifumd§ 
lenebng;  nunc  auiem  lux  in  Domino  {Id.  t,  8}.  In  vqr 
luntate  cnin^  cujusque  est,  utrum  teiiebrae  sit.  an  hu : 
scd  cmn  tenebrx,  in  seipso,  hoc  est»  pcocatlsqaa 
ipsius  sunt  propria ;  cum  aulem  lux,  no»  in  seipioie4 
iii  Domino,  a  quo  illuniinalur»  ut  qucmadmodam  dixil 
Isaias,  tenebrx'  cjus  sint  vclut  meridies  {iem.  vm^ 
10).  Diciluret  iu  i^Milmls,  lUuuunabii 
{PsaL  XVII ,  29).  Qiios  erfo  dicit  Apostolos  : 
tenebraruni ,  ipsi  et  iu  hoc  versu  dicti 
Ducuiitiir  enim  et  nb  hls  tencbRD,  lioc  est  iapil. 
ot  persequaiilur  pios,  idest,  eos  qui  persecutiooca 
paiiuntur  propter  justltiam ,  non  eos  qiil  patiuniar 
propicr  iiiipietaU'8  et  iniquiutes  suas.  Dueoni  au» 
tem  taliuni  clamorem  dicit  odorari  martyren  :  Bou 
quia  soniius  ali<|uis  inde  auditur  auribus  corporis,  asd 
quiu  cordis  auribiis  per  fidein  clamait,  quanta  diabo- 
lus  et  angeli  ejus  adversus  Dci  servos  macliiiieuur : 
unde  ait  AposUiliis,  iVofi  aiim  ie^iioramKi  sututMm  efm 
(II  Cor.  II,  II ).  Advcrsiis  qiiem  claniorem  duouB',  m^ 
dx  utique  sunt  aures  iiifidelium.  Numquid  iu  «apiiiUia 
tua  plutneuit  accipiter?  sicut  iii  s^iplentia  Deiy  .quaeil 
Christiis,  novus  homo  paulatim  lnnovatur«  convena» 
tiitncm  habiturus  iii  caJestibiis.  Expan^  petuui  i»; 
mobiiis^  respiciens  ad  austrumf  explicatis  ah  onmi  i»r 
pedimeuto  sxculari  virtutibus  geminx  dilectiouiit 
permancns  incoiicussus  in  fide;  non  tamen  in  boe 
ipsu  de  seipso  pnesumens,  scd  speraiis  tn  Deum ,  el 
in  illum  rcvocans  inteniionem ,  a  quo  Ipse  diaritatiff 
ardor  inspiratur,  ui  fortitudincm  suam  ad  ipsum  cb- 
siodiat  {PsaL  LVin  ,10),  diccus,  Nonne  Deo  euhjmlu 
erit  anima  mea?  ab  ipso  enim  saluiare  meum  ,  eieuiti^ 
ipse  esi  Deus  meus  et  salutaris  itiins,  tiisc€|ifor  aMai; 
iion  movebor  amplius  { PsaL  l\i  ,  2,  5).  Ac  iuo  prm» 
eepto  exaliatur  aquUa?  sicut  cjus  prxccplo»  qui  all» 
Cum  exattatuM  fuero^  omma  traham  ad  me  (/oov.  ZB, 
52).  Pru  nobis  enim  moritiirus ,  cl  corpus 
ctione  levaturus  in  coelum:  Ubi  fuerit^  inquit,  4 
illuc  congregabuntur  ei  aquike  {Matih,  xxiv,  28).  Satia* 
vit  eniin  in  bonis  ccclestibiis  desiderium  ejus ,  cujoi 
sicut  aquilx  juventus  rcnovabitur  (Pso/.  cii.  5).  POMl 
e\  exalutio  aquilas  ad  id  pcrtinere »  quud  9i|  hf^tt 


m  LIBIR 

los,  Sn4  eiiitn  mnl4  excmiims  D$o ;  ut  versus  qui 
€iiajn  ibi  scquiiur  de  vullure ,  ad  id  periiiieal  quod 
eiiam  ibi  sequitur,  She  UmperanU$  tumut ,  tolnt.  Se- 
quilur  enini,  Aut  mUtur  tuper  mdum  tuum  in  pelra  m- 
dait  morMtur,  quia  ex  affectu  dictum  videtur  non 
sttixiimia  cenicmplaiidi  mentis  excessu ,  sed  inlieriori- 
bus  ODnsulciidi  pcr  temperantiam  qna  humanis  relws 
coiigruiiur ;  ut  impii  qui  pro  moriuis  liabenlur,  justi- 
ficaii  per  verbum,  lioc  est,  quasi  ore  devorali  con- 
vtTtantur  in  corpus  Ecdesia*.  Vuliur  enini  de  mortuis 
pascitur ;  et  ideo  siipfr  nidum  tuum^  ubi  lanquam  felus 
ponit  opcra  liuic  viis  necessaria.  Ideo  auiem  in  peira, 
quia  cum  di\isset  Apostolus,  Sive  iemperantet  tumut^ 
tobit;  continuo  subjuiixit,  Charitat  enim  ChritH  coin- 
pcHil  not  (II  Cor.  v,  13,  14) :  petra  autem  eral  Chrittut 
(1  Cor.  X  y  4).  £t  beiie  tedent  morabitur.  secundum  id 
qiiod  dictum  esl,  Compellor  aulem  ex  duobut ,  concu" 
pitceiitiMm  habent  dittolvi  ei  ette  cum  Chritto ;  multo  emm 
uiagit  optimum  ,  ut  boc  ad  exallalionem  aquilas  per- 
tiiieat;  ad  vuliurem  vero  sedenteni  in  nido,  et  rooran- 
lem,  Manere  incarne  necettarjum  propter  uot{PhiHppm 
1 ,  23, 24).  Et  quia  peira  ctiam  tota  Ecclesia  beiie  in« 
lelligitur,  propter  eiiam  Siiiionem,  qui  ob  boc  a  Do- 
niino  petnts  appellatus  esi  {Marc.  iii ,  16),  sumnitas 
petrae  est  capul  Ecclesiae.  Ad  boc  addiiur  versus  qui 
sequiior :  In  tummitate  petrtg  ei  tn  cauema.  Summilas 
eiHm  relurtur  aJ  id  quod  esl  caput ,  caverua  vera  ad 
f d  qnod  viu  noain  abscondiu  est  cum  Chrblo  in  Deo 
(fioUm.  ui,  5)^  £l  eum  ibi  fkerii^  qumrii  etcat  :  de 
quibus  dicium  est  Pelro,  Macta.  et  manduea  {Aci.  xi,  7)» 
ut  incorporaret  Ecclesia;  crediuiros  exrCentibus.  Longe 
oeuli  ejut  retpieiuni;  H  puUi  ^t  tolutantur  in  san- 
§uin€.  Spe  fiiUurae  lipmorialiiatis  in  viiam  aetemam 
inteiiiioQiem  suam  longe  porrigil :  quamvis  opera  ejus 
iii  camis  inAfmiule  voluteniur,  id  esl,  dubiis  motibiis 
iaGtelur,  duro  inccrlum  babel  humaiia  ignorantia  ex 
iis  quas  miserioordiler  facit,  quld  cui  prosit  ad  Deum» 
cum  Umen  longe  oculis  prospiciculibus  propler  «ler- 
iiani  salutem  suicera  cliariuie  dispeiisat.  Scd  cum  iu- 
venerit  iste  ulis  operaior  et  dispensator  eos  qui  per 
affectum  quo  renuntiant  diaboio,  jam  morlui  sinl  hiiic 
sarcuio;  sine  dubiiaiiooe  aliqoa  eis  exhibel  oris  mi- 
iiisteriuiii  m  opere  sermoniSy  quo  eoa  io.coq>us  {2c- 
clesis  jam  paratissiroos  irajicbt :  ei  ideo  sequitur, 
Vbicunuiue  fuerinl  cadatera^  confetiim  reperiuntur. 

Retpondit,  Donunut ,  et  dixit.  Qnod  nonc  Domious 
Unquam  repetit  sermonem,  cum  ipse  loqueretor,  sn- 
telligitur  Job  ad  ea  qu;ii  dicu  suiit,  obstopuisse  in  si* 
lentio,  et  qiiievlsses  ut  nibil  amplius  dicere  auderel. 
Ergo  duobus  qui  sequuntur  versibus  exborlalur  eum 
Dominus  ad  respondendum.  Numqtdd  qui  ditpuUU  cuui 
OmmpoimUe^  quA^ifhoc  est,  Qoare  iu  quiescis  cuin 
Umnipotente  dispuUns?  Arguent  Deum  retpondebi/t  iia  ? 
subaudiendum  esl»  numquid.;  ut  sii  sensus,  Numquul 
argnil  Deum  qui  dispuUns  respondebilf  Q^iaereudo 
«oim  com  Omiiipounle  dispoutur,  non  convmccnda 


DNUS.  MB 

aut  refellendo.  Non  ergo  qiiia  Oinnipoiens  est ,  (deo 
qniescendum  est  a  dispuUiidu  cum  eo.  Neque  enim 
ad  aiguendum  ab  eo  aliquid  per  dispuUiionem  Un- 
qiiam  ab  ipsa  veriinte  rcquiriiur.  Potest  et  sic  intel- 
ligi ,  Nuinquid  qni  dtsputat  cum  Domino,  quiescii?  id 
est,  quia  non  qiiiescit  qui  cum  Omnipolcnie  dispnltt, 
non  esi  cuni  eo  disputandum  ut  quiescaiur.  Solet  enim 
dispuUns  contradicere  :  qui  auleni  contradieit  Dco» 
quiescerc  iion  poiesl ,  hoc  esl »  non  inveiiit  quietem, 
nisi  iii  ejus  voluniaie  siiic  uUa  contradiclione  con* 
seniiai.  Arguent  eiiim  Deiim  retpondebii  ita ;  id  est , 
cum  dispuUndo  rcspondct  Deo,  arguit  IXeum»  el  pro- 
plerea  iion  pervenit  ad  qiiiciem.  Undo  diciuni  esl ,  Cl 
honia^  iu  quit  et  qui  retpondeat  Deo  {Hom.  u,  20)? 
Scd  quid  Ule  feccral  Job?  Non  enim  Deus  sic  illum 
accipil  ianquain  couiradicentem  sibi,  sicul  amici  ejus 
noii  intelligeiiies ;  ciini  Ule  ie^iimoiiium  illi  perhi* 
beai ,  el  in  capite  libri ,  et  in  line.  An  propter  pcrso- 
nam  quam  Job  gcslubal  dicium  esl,  hoc  est,  corporis 
Domini ,  qiiod  est  Ecclcsia ,  in  qua  miilLi  infirmorum 
pars  cst,  non  quidein  desperuiorum,  scd  Umenadhu»* 
iii  proveciu  suo  pericliUniiuni ,  quibiis  pene  commo- 
ventur  pedes,  ct  quornm  paiilo  rainus  cffunduntur 
gressus,  dum  zelaut  iii  pii:ccaioribii&,  paccni  peccalo* 
rum  iiitucnlcs?  QaiI  dicuiil :  Quomodotrivit  Deut^  H  »  eti 
tcientiain  AUitsimo?  Ecce  iptypeccaloret^  et  abundantet 
in  ueeulo  obtiiwerunt  divitiat.  Numquid  tane  jut^peaek 
cor  n^um^  ei  lavi  in  iiinocentibut  manut  meat ,  et  fui 
Ifageltatut  tola  difi*  ^i  arguitio  mea  in  malulinum  {PtaL 
uxii,  2-14).  Nain  liinc  potius  Job  ipsc  videtur  rospon^ 
dere  sequcnlibus  ven>ibus. 

Retpondent  aulem  Joh  dixii :  Quid  ergo  ytdiur  com* 
monitut  ei  increpalut  a  Domino^  audient  talia^  eum  nihU 
tim?  id  est,  quid  ergo  mibi  Judicium  comparo,  coai 
roe  commonet  et  arguii  Domiiius,  si  ei  coiitradlcam ; 
audieiu  ialia^  id  est,  intelligeiis  quaiiU  juslilia  el  mi« 
^ericordia  mecum  sic  agalur,  cum  pcr  meipsnro  oli- 
qiie  uibil  sim?  Quod  retpontuin  dabo?  id  esly  quid 
polero  contradiccrc  veriuti?  IfaiiNm  pomim  ad  ot 
meum ,  id  est,  tenebo  et  cohibebo  loquaciuiem  mearo, 
Semel  Ipcuiut  tum;  Herum  non  adjiciam.  Nisi  In  my- 
slerio  accipiator,  quoioodo  semellocutus  cst  Job,  qui 
loUes  locutus  e^i?  Aut  quomodo  ilerum  non  adjicici, 
post  paululnm  locuturus  ?  Sed  locuiio  liic  inUlligcnd^ 
esl  progressus  aniqiac.ln  lixc  exieriora,  quo  rellnquil 
Deuro ,  et  ei  resistit.  Unde  major  Iste  progressus  „ 
etiaro  cbroor  iii  ScripMira  appellatiir,  cum  dicil  Deua 
clamorem  Sodoroorom  ad  se  pervenisse  {Oen.  xviii , 
20).  Cui  iocuiioni  aique  claroori  conirarium  esi  Lea  • 
tissimum  illud  sileniium,  de  quo  dfcitur,  Et  silebit 
siu^  timore  ab  omni  maligniuie.  Bcne  iuique  dicii 
semel  se  loculum  continua  quadam  locutione  in  lou 
viu  vetcris  hominis»  cuin  essei  spiritus  ambulansi  ct 
non  reverlens  {Ptai.  lxxvu,  50).  Nunc  autem  manum 
imponen9  ori,  ne  ulira  progrediaiur,  promiiiit  se  noi^ 
adjljcre  iierom,  u^  rcrcdal  a  Deo.  Amequ 


=^*._ 


ADMONITIO 

IN  LIBRUM  CDI  TITULDS  SPECDLDM. 

Scriptimm  ttcnm  specnli  vice  esse  nobis  proposiiam  obscmt  Gregoriis  in  lib.  %  llonl.  cap.  I ;  adeoipM 
hmc,  nbi  rironim  illasuium  gestis  namindis  insistii,  non  eoram  peccau  et  lapsiis,  omninoque  nihtl  tilenlio 
prjelerire  noiat,qoo  minos  ad  informandos  mores  exempla  ciiiquc  homini  pransto  sint  opporiuua.  Vemralaaiai 
ielnd  specoli  munus  babet  Scriptiira  alio  itidcin  ex  capite ;  imo  Id  sibi  Tindicatea  maxime  panoy  qna  vilspr» 
captacontincnlur;  quibus  Tidclicet  in  conspcctii  positis,  si  ulia  est  in  moribus  labes,  si  decns  specieiqne  om 
ementita  pietatis  in  animo  insidcl,  facilius  dijudiotiir.  Uxc  ilaquc  pnccepta  S.  doctoris  Angualini  slndio  eol« 
lecta  fuisse  in  unum  libnim,  cui  Speculo  nomcn  ab  ipso  indilum  est,  fidcm  Tacit  Possidius  In  ejos  Tila»  cap.  18; 
quo  loco  reccnsitis  ante  Relractalionum  libris,  rontincntcr  subjicit  :  QitiTtie  prodeae  ommhtu  vo/tfiift  H  Mfn- 
lltuM  mmfla  bbrarum  Ugere  et  non  valentlbus,  ex  utroque  dhino  Tetlamento^  Yetere  et  iVoro,  ftrenmua  frmfalmm 
prwcepta  divina  teu  vetita  ad  vitw  regulam  pertinentia  excerpsit,  atque  ex  fds  unum  codieem  fecit  :  ui  fnt  weltal  k- 
geret^  atque  in  eo  vel  quam  obediens  Deo^  inobediensve  esset  agnoseeret :  et  hoe  opus  voluit  Speeuium  appeUare^ 
Toni  vero  Vandalorum  in  Africam  inruptionem,  qux  ad  aniiuin  Cbrisli  428  porlinet,  brevi  posi  lempore  eonli- 
ghsc  rcfcrt.  Unde  iniclligas  opus  istud  essc  anni  fere  4i7,  quod  subindc  iiilcr  opuscula  Rstraclationnin  liMi 
imstcriiis  cdiu  numcratur  in  antiquis  codicibus,  uti  in  fictraclationum  fine  Tom.  I  annolalum  Aiit.  Enmde» 
librum  pn>bc  cognitum  se  habiusse  significat  Cassiudorus  scnaior  in  lib.  de  InstiUitiono  div.  Script.  cap.  11« 
hlscc  verbis  :  Liber  ejusdem  Augustini  ifuasi  philosophim  moralisy  quem  pro  moribui  iHsiilmndie  aiqua  ( 
ex  divina  auctontate  coliegit^  Speculumque  nominavit^  magna  intenlione  legendus  esi. 
'  Porro  cum  ad  vulgi  usum  istud  piuin  opus  compararei  S.  Doctor,  co  nohiii  nisi  faciliores  intellcctu  ] 
ptiones  comprcbendi.  Quo  ctiam  consliio  adductum  crcdimus,  ut  vcrsiiono  uleretnr  non  ex  grscoo  lxx,  i 
8eqnisolcbal,sedexlicbnco,quod  lianc  demtimcomperissetcsscillamuUis  in  locis  plaiiiorcm.  Nam  boc  i 
eam  aliquoties  laudat  in  poslreinis  siiis  libris  Qua^siionum  in  llcptaleucbum,  ac  prxsertim  in  quarlo  de  Dodrina 
Christiana  libro,  qucm  tribus  aliis  adjicicns  anno  42G,  aul  437,  sic  tcsiimonium  cx  proplieta  Amoa  prolalaras 
loquilur  in  cap.  7  :  Non  autem,  ail,  secundum  lxx  Interpretes,  qui  eliam  ipsi  dirino  SpirHu  imiarfraiaHf  ek  ka^ 
atiter  videntur  nonnulla  dijdue,  utad  spirilnaiem  sensum  uruiandummagis  admoneretur  lecioris  inientiOfMatia  efiM 
obscwiora  nonnuila^  quia  magis  tropica,  sunt  corum  :  sed  sicul  ex  hebrwoin  latinum  eloquium  presbyiaro  Hianaf^ 
fiw  utriusque  lingutg  perito  interpretanie  translata  sunt.  Prxterca,  si  qiias  forsiun  ex  congcstis  in  Speonlnn 
tentiis  contrarije  vidercntur,  conciliare  dccrcvcrat  ct  illuslrare  propositis  postca  qiixstionibus  :  quat  i 
in  llss.  codicibus  frastra  quaesivimus ;  cuniqucdc  hoc  laborc  nihil  dicat  Possidius,  qui  de  ipsa  vel  pneCiliona 
Speculi  tacendum  non  existimavit,  haud  immerito  credilur  Augustinuni  ab  co  cxplendo  pnRpeditnm  Itaiaie. 

Aliud  non  Ita  pridem  llieronymi  Vignerii  cura  prodiit  Spcculum  sub  Augusiini  nonuiie;  in  qno  sentanlia 
Scripturarum  revocantur  ad  ccrta  qua*dam  capita  instituu  variis  de  rebus  sacram  doctrinam  speclanlibnift  adea 
iit  non  tam  viix  instituendx  consilio,  quam  eriidiendi  animi  causa,  comparatnm  esse  videatur.  Quocirea  islai 
ininiis  cum  eo  convenitSpcculo,  quod  et  Possidii  vcrbis  ct  Auguslini  pncfaiione  describitur  :  planaqne  opoflM 
si^uti  nostriim  hoc  genuiiiuih,  ita  Vignerianum  illud  spurium  habcamus. 


S.  AURELII  AnGUSTIMI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

i)ie  &cxi^tuxk  mak 

SPECULUM- 


*o^^©^ 


Pr^tio. 


Quis  ignorat  in  Scriiituris  sanclis,  id  est,  Legitimi<:,      canonica  pncdilis,  qii.Td:im  sic  esso  posila»  ul  lanlopi 
Vrophcticis,  E^^angclicis,  ct  Apostolicis,  auctoriiato      scirentiir  ct  crcderciilur ;  ut  est  quod  tii  prmdiria  fnll 

ADIi051TlO  PI».  BEKEDlCTUfORCll. 

in  GaUicanisilss.  nonuisi  doobus  rcpertum  cst,  Rcgix  Bibliotliccse  uno,'aliero  Camutensis  Eodesise :  qnomm  codtaHi^ 
^pe,  necuou  poilalis  ad  cosdem  codiccs  edilioaibus  Am,  Er.  el  IjOv.  rcsiituilur  in  integnim  multis  iu  lods. 
Comparavimus  prwierea  eas  omnes  editiones  inilio  Helr.  olConress.,/.  1.  memoraias,    M. 
^o)  Scriplum  &uh  aimum  Cbristi  427. 


6g^  6.  AUGUSTLM  SPECLLUM 

Deus  calum  ei  terram  (Gen.  i,  I),  cl  quod  in  principic 
erat  Verbum  (Joan.  i,  I),  et  quxcumque  lacia  diTiiia 
Tcl  huinana  tanlummodo   cognoscenda  narrantur  : 
qn.Tdam  yero  sic  csse  jussa,  ut  observarentur  el  fic- 
rcnt,  Tcl  proliibiLi,  ne  ficrent;  ut  esl,  Honora  patrem 
et  nwtrem;  et,  iVoif  machabcri$  (Exod.  xx,  42, 14,  et 
Uatth.  XT,  4;t.  t7,  S8)?  llorum  autemquic  jiibendoet 
Tctando  scripta  sunt,  alia  sunt  sacramentoruin  velata 
mysteriis,  qux  miilta  Veleris  Tcstamenli  populo  iili  (u- 
denda  mandata  sunt,  neque  a  pnpulo  christiano  nunc 
fitmt,  ted  tantummodo  intelligenda  reqiiirunlur  atque 
Iracianiinr :  sieiiti  est  sabbatiim  ad  Tisibilem  vncaiio- 
nem  (Deut,  t,  42),  sicut  azyma  in  pane  sine  fcrmcDlo, 
Pascba  in  OTis  occisione  (Exod.  xii) ;  sicut  lot  genera 
tacrificiorum  cibonunque  vitandoriiin,  et  neomeniae, 
ct  «nnn»  solemnitales,  qiias  observanl  iiuiic  iisqueJu- 
da*i;  ct  illx  justiflcationes,  quae  non  adopcra  jiislitiae 
proprii*  pertinenl,  sed  aliquid  sigiiificare  inlelligunUir. 
Qnis  enim  clirist'anus  sepliino  aiino  cogiiur  scrvum 
rcdderc  liberiaii ;  et  si  discedcre  ille  noluerit,  ejus 
auricnlam  subiila  pertunderc  ad  postem  (Id,  xxi,  2,  G), 
et  cxlera  hiiju^iinodi  ?  Alia  Tero  etiam  nunc  iacienda 
•iint,  si  ractenda  praecepta  sunt;  nec  facienda,  si  pro- 
liibita ;  qiialia  sunt  illa  qux  dixi,  Tlonora  palrem  et  ma- 
irem;  et,  Nonmachaberis,  De  bis  igitiir  qiix  ila  sunt 
posiia  in  Litteris  sacris,  tcI  juhendo,  tcI  vctando,  vcl 
sineiido,  ut  etiam  niinc,  id  est  tcmporc  Novi  TcsLi- 
uienti,  ad  viiam  piain  exercendain  iiioi*es4|iie  perli- 
neant,  hoc  opiis  quod  iii  manus  siini|>>i  coiii|»oiierc 
aggressus  siim ;  ut  quantuin  mo  Deiis  adjuvat,  oinnia 
latta  de  caiionicis  Libris  colligain,  aiqiie  ul  facile  iii« 
spicl  possinl,  hi  unum  lanquam  Speculiini  coiigeram. 
Oporiuitenlmsicea  poni  ab  aucloribus  noslris,  quem* 
admodum  posila  sunt,  ut  pnccepta  narraiiouibus  Tel 
tlispntationibus  propriis  tigurala,  et  figuraiis  propria 
iniscerentur,  dum  rerum  gestarum  ordo  servatur,  aui 
respondetur  adversis,  aut  qui  docendi  sunt  instruun- 
tiir,  atit  occulloruin  inventiune  quodammodo  reiiOYan- 
tur  hi  qui  proinpia  et  apcrta  fastidiunt :  nos  autem  in 
hoc  opere  nec  infldelem  tcI  adducimiis  tcI  xdifica- 
mtis  ad  fldem ;  ncc  exercemus  quibusdam  salubribiis 
difficullatibus  ingenium  iiitentlonemque  dlsceniium ; 
icd  eum  qui  jaiii  credehs  obedire  Dco  Toluerit,  ui  hic 
se  inspiciat,  adnionemus,  quantumque  io  bonis  mo- 
ribus  operibusque  profecerit,  et  quantum  sibi  desit» 
aitendat.  Sic  enim  potest  et  de  his  qiiae  babet  gralias 
agerc;  et  de  his  qiix  non  habet,  ut  habeat  satis  agere; 
ac  propicr  Illa  serTanda  curam  precesquc  fidelis  pie- 
tatis  adliibere.  In  his  autem  omnibus  qii«  inspicienda 
ponere  insiilni,  quaecumque  inter  se  Tidebuntur  esse 
contraria,  postea  propositis  quaestionibus  exponenda 
atqiie  soWenda  suiit.  Saoe  supplicia  male  factorum. 
et  prxinia  reete  factomm,  quamvls  nonimlla  oomme- 
moraiida  existimaTeriro»  tamcn  in  Novo  Testamenio 
dissimilia  Tcteribus  esae  qiiis  nesciat?  Ab  ipsa  igiiur 
Lege  qux  data  eat  per  Moysen,  diTinorum  pncccpto- 
nun,  qoQlia  Dot  eommemoratiiroa  esse  promisimus» 
d^grcdianMir  exordiam^ 


D£  SCRIPTURA  SACRA.  m 

D£  LIBRO  LEGIS» 

(jUl  BXODUS  KOMI.NATUE. 

[Cap.  XX.]  Non  facics  tibi  sculptile,  neque  omnim 

similitudinem  qu»  est  in  coelo  desupor,  et  qnx  in 

terra  deorsmn,  ncc  eorum  quae  sunt  in  aquis  sub  ler- 

ra  :  non  adombis  ca,  iieque  coles.  Jlem :  Non  assumes 

somen  Domiiii  Dei  tui  in  Tanum  :  nec  cnim  habekit 

insontem  Dominus  euin  qui  assumpserit  noiuon  Domi- 

ni  Del  sui  frustra.   £(  paulo  post :  Doiiora  patrem 

toum  et  malrcm,  ul  sis  long.nevus  super  lerram  qiiam 

Dominiis  Deus  tuiis  dabil  tibi.  Non  occides.  Non  moe- 

cliaberis.  Non  fiirluin  lacics.  Non  loqucris  eontra 

proximum  tuum  falsuin  tcsliroonium.  Non  concupLices 

domum  pn)ximi  tui,  ncc  de^idcrabis  uxorem  ejus ; 

non  servum,  iion  aiicillain,  non  bovcm,  non  asiiium, 

nec  omnia  qii.x  illius  siiul.  Item  posl  Deealogum  aiHs 

inlocis,  ha:c  in  eodim  libio  repcriuntur  prcecepta  tftm- 

</i;Non  racictis  mrcuiii  *  dcos  argeuleos,  nec-dcos 

aurcos  racictis  voliis. 

Et  aiiquanto  post  [\xi.]  :  Qui  pcrcusseril  bomincm. 

Tolcns  occidcre,  iiiorie  inoriaiur.  Qui  autcm  non  eu 

insidialus,  scd  Deiis  illum  liadidit  in  maniis  ejus,  con- 

stituam  ribi  lociim  qiio  fugere  dcbeat.  Si  quis  de  iii- 

dustria  occideril  proximum  suiun  per  insidias,  ab  al« 

tari  moo  evcllcs  curo,  ut  moriatur.  Qui  pcrcusserit 

patrcm  suuin  et  matrem»  morte  morialur,  Qui  fih 

ratiis  fiicrit  hominem,  et  vendideril  eum,  coovictns 

nox:c ,    morte    moriutur.    Qiii    mnlodixerit    patri 

suo  aut  matri »  morte  moriatur.  Si  rixati  fucrinl 

viri ,  ct  pcrcusserit  alter   proximum  suiim  lapido 

Tcl  pugno,  el  ille  mortiiiis  non  fuerit,  sed  jacuerit  in 

lectulo ;  si  surrexcrit  et  ambuIaTerit  foris  super  bacu-» 

lum  suum,  innocens  erit  qiii  percossit :  ita  tamen  ut 

operas  cjus  et  impensas  m  medicos  restituat.  Qiii  per- 

cusserit  serrum  suum  tcI  aneillam  Tirga,  et  mor- 

tuus  fuerit  m  manibus  ejiis,  criminis  reus  erit  :  sin 

atiiem  uno  die  supervixerii  vel  duobus,  non  subjace- 

bit  pcenae ;  qui»  pecunia  iilius  e^t.  Si  rixati  fuerini 

Tiri,  el  percusserit  quis  mulicrem  pnrgnantem,  et  aln 

ortiTum  quidem  fecerit,  sed  ipsa  Tixerit;  subjneebil 

damnOt  quanliun  expetierit  maritus  mulieris,  ei  arbi- 

tri  judicarint :  sin  antem  mors  etjus  fucrit  subseciiia ; 

rcddet  anim.nm  pro  aniina,  oculuin  pro  oculo,  dentem 

pro  dente,  mannm  pro  manu,  pedem  propedCt  adu- 

slionem  pro  adustione,  vulnus  pro  Tulnere,  livoreni 

pro  livore.  Si  percusserit  quispiam  ocuhim  senri  sui 

aut  ancillx,  et  luscos  eos  foceril;  dimittet  liberot  pro 

oculo  quem  eruii.  Deoiem  quoque  si  excusserit  servo, 

aut  ancilLx  sii» ;  similiter  dimitlet  eos  liberos.  Si  bos 

coniu  petierit  Tirum  aut  mulierem,  et  moriui  fuerint ; 

lapidibus  obruetiir,  et  non  oomedentur  cames  ejus; 

dominus  quoque  hoTis  innocens  erit.  Quod  si  bos  cor^ 

nupeta  fuerit  ab  heri  et  nudiusiertius,  et  contcsiaii 

suni  domlnnm  cjus»  nec  reclusit  eiim,  occideriuiue 

Tirum  ae  mulierem;  et  bos  lapidibus  obroetur,  et  do- 

ninum  illiut  ocddent.  Qiiod  si  pretium  ei  fuerit  im« 

poiiiumi  dabit  pro  anima  sua  quidquid  fuerit  poaiulatui  • 

*  rartioula,  mecum,  non  reperiUv  in  odHii,abesiq«o  nnoc' 
a  Tefrioae  vulgata.  scd  eam  habenl  Nas.  hi^us  0|)eri8 ;  ba» 
bet  behnnis  te\tns,  ino  ellani  vulgata  versio  io  corbeien^i 
Toliimiiie  aote  800  anuos  dc|cr1pu>. 


891  S, 

Kiliuui  quiique  el  filiani  si  ciirnu  percuftscritt  ftimili 
fteiilenlij»  ftnli|«frbil.  Si  scrvuni  ancillanique  fOTafteril, 
lrigif»iaftiduft  argcnli  dabit  doiniiio ;  boftverolapidibuft 
obruetur.  Si  quift  aiierucrit  dfticriiain,  ei  (oderit,  et 
non  openierii  cain,  cccideriique  boft  aut  asinuft  in  eam; 
doininus  ci^tomx  rcddet  pretiuin  junieniorum  :  quod 
lutoin  moriiiuni  cftt,  ipsiiift  crit.  8i  bos  alienus  boveni 
allerius  vulueravcrit»  ei  ille  mortuuft  fucrit;  vendent 
bovem  vivum,  ct  dividciii  prciium ;  cadaver  auiem 
inorloi  inier  se  disperticnt.  Sin  autem  Kiebat  qiiod 
boft  comupeta  Cftftet  ab  beri  ct  nudiuftlertius,  ei  non 
cuftiodivit  eum  dominus  suus;  reddei  bovcm  pro  bo- 
ve,  cicadaver  integrum  accipict. 

[xxn.]  Si  quis  furatus  fiieril  bovcm  aui  oveni,  ci 
occidcrit,  vel  vendiderit;  quinque  bovcs  pro  uno  bovc 
reftiiiuet,  cl  quatuor  oves  pro  ima  ove.  Si  effriiigciis 
fiir  domum,  sive  siiffodienft  fuerit  inventus,  et  acccplo 
vulnere  mortuus  fuerit ;  pereussor  non  crit  reus  saii- 
guinis.  Quod  si  orto  sole  lioc  fccerit,  bomicidium  pcr- 
pctravit,  ei  ipse  moriciur.  Si  n6n  babuerit  quod  pro 
fuito  rcddat,  venuindabitur.  Si  autem  invenium  fuerii 
apud  eum  qiiod  fiiratus  est  vivcn»,  sive  bos,  sivc  asi- 
nus,  sivc  ovis ;  duplum  resiituet.  Si  Ix^scrii  quispiam 
agram  vel  vineam,  ei  diiniftcrii  jumentum  suum,  ui 
liepaftcaiur  aliena :  quidquid  opiinium  babuerit  in  agro 
•110,  Tcl  in  vinea,  pro  damni  xftiiniatione  restiiuei. 
8i  egresftuft  ignis  inveneriispicas  \  ei  comprcbeiide- 
rii  acervoft  fragiim,  ftive  stantcs  segeleft  in  agrift;  red- 
dei  damnum  qui  ignem  ftUGoenderit.  Si  quis  commcn- 
cbverit  aniico  pecuniam  aui  vaft  in  custodiam,  et  ab 
eoqui  suftcepcrai,funoabiatafuerinl;  siinveniiur  fur, 
duplum  reddet :  fti  latei,  dominuft  domus  applicabitur 
nd  deos,  el  jnrabii  qiiod  non  extenderit  manum  iii 
rem  proximi  ftui,  ad  perpelrandam  fraudem,  tam  in 
bove  qnam  in  asi:io,  ei  ove  ac  veftlimcnto,  et  qiiidqiiid 
damnam  inferre  polesi,  ei  ad  deos  utriusque  causa 
perveniei;  ei  si  illi  jiidicaverinl,  duplum  reftiituct 
proximo  suo.  Si  quis  commendaverii  proximo  suo  asi- 
num,  iKyvem  ei  ovem,  ei  oinne  jumcntum  ad  cusio- 
diam,  et  morluuin  fucrit,  aul  debiliiatum,  veicaptum 
Abbosttbuft*,  nullufti|iie  lioc  viderit;  jusjnrandum  erilin 
^  inedio,  quod  non  exicndcrit  mannm  ad  rcm  proxlmi 
sui;  suscipietqiiedominusjuramentum,ctil!c  rcddcro 
non  cogeiur.  Quod  si  fiirto  sublaium  fuerif,  rcsiituet 
damnum  doniino.  Si  comesiiiin  a  bcslia,  deferet  ad 
eom  qiiod  occisuin  csi,  et  non  rcsiituct.  Qui  a  proxi- 
mo  suo  quidquain  buraiii  mutuuin  poslulavcrit,  ct 
dcbilitaium  aut  inortmiiii  fuerit,  domino  non  pr3!scii- 
16 ;  roddere  coinpcilctur.  Qiiod  si  in  praesenliaruni 
fuil  dominus ,  non  rebtitnet,  maxime  si  conductuni 
vcnerai  pro  meroede  opcris  sui.  Si  quis  seduxerii  vir- 
ginem,  necdum  dfsponsatam,  et  dormieril  'Cum  ca ; 
tloiabit  eam,  ei  babebii  eam  uxorem.  Sl  pater  virgi- 
iiis  dare  noluciit,  reddal  pecuniam  juxia  modum  dotis 


Mta  bic  in  onuibus  oodicibQft»  quibus  Bibliorum  voluinen 
Corbeieuse  couseDiit.  Ai  in  hehnBo  ei  apud  lAX,  imvnrrtf 
spinai.  i^ic  eliain  vul^pla  pust  Ronanam  oorrcciioncui  la- 
ciam  sixti  v  auciorilaic. 

« ma,  a  be^m.  Msi>.ver0|  ab  koilitus ;  quaelcciio  vcrifir 


AI3GtSTI>ll  SPECULDlf  «1 

quam  virgines  aecipere  oooftueverunl.  MaMooft  noi^ 
putieris  vivcre.  Qui  coierit  cnm  juinenlo,  moria  hmh 
riatur.  Qui  immnlat  diis,  occidetor,  prxler  Donina 
ftoii.  Adveiiam  non  conlriftlabift,  neque  altliges  enin  : 
advenae  cnim  fuisiis  iu  lerra  iEgypii.  Vidoae  et  pn- 
piilo  iion  nocebiiis.  Si  laeseriiifteoft,  vociferabQnlv  ad 
me,  eicgo  exaodiam  claroorem  eoram,  ei  indignnbilnr 
furor  incus,  percutiamque  vos  gladio  ei  enuii  nxoreft 
veftine  vldii.ner ei  Hlii  vcsld  pipilli.  Si  pecuniaoi  nmr 
luam  dcderis  populo  meo  paupcri,  qui  babiUi  lecan^ 
non  urgebis  oiim  quasi  exaclor,  nec  ufturis  opprineft. 
Si  pigiius  a  proxiino  tuo  accepcrift  vefttimenum,  anla 
ftolis  occasum  rcdde  ci ;  i|)suni  enim  esi  i 
opcrilur  induincnlum  carnift  ejiis,  nec  liabel 
qiio  dornilat :  si  clamaveril  ad  me,  exaudiam  eaai, 
qiiin  miscricors  sum.  Diis  iion  delraiieft,  et  principi 
populi  lui  non  nialedic(*s.  Dcciiiias  iiias  et  priwitiaft 
iion  lardabls  offerrc.  Priuiogeniium  flliomui 
dabis  mitii. 

Et  pauh  post  [xxiii.]  :  Non  suscipicft  vooeni  i 
dacii ,  ncc  junges  manum  iuam,  ut  pro  i 
fnlsum  lestimoniiim.  Non  sequeris  turbani  ad  laden- 
dum  malum ,  iicc  in  judicio  plurimorom  aequicsccft 
ftenteniix ,  ui  a  vero  devies  ^  Pauperii  qno^  nan 
misereberis  iii  judicio  *•  Si  occurtcris  bovi  ininilri  lal, 
aut  aftino  erraiiti ,  reduc  ad  eum.  Si  videris  af faMm 
odieniis  ie  jacero  sub  onere,  non  perlraiiaibia ,  eed 
ftublcvabift  cum  eo.  Non  declinabis  in  jndicio  paopa- 
rift.  ycndacium  fngieft.  Iiiftonlem  el  juftlnm  noa  ood- 
dcft;  quia  averaor  impium.  Ne  accipias  muiiera,  qnm 
excaccanl  eiiaiu  pradenicft,  ei  ftubTerlunt  Terfaa  jnsla- 
nim.  Peregrino  molesius  non  erift :  scilis  enini  aifn- 
naram  aninias,  quia  ei  ipsi  peregrini  fuisiis  fai  lcffra 
i£gypli.  Et  pa$t  quwdam  interponla^  cum  de  ft/ignifg  . 
nii  loifucretur :  Non  adorabift  deoft  eoram,  twqaa  oolea 
coft.  Non  facicft  opera  eoram,  ftcd  deftlruea  aoft,  ai 
Gonfringcft  ftialuaft  eoram  :  ftcnriciisque  Domina  Dcn 
▼esiro. 

Et  poii  muiia  tn  eodem  Uho  de  diii  Gentium  [xxinr.l 
Sed  aras  coram  dcslrue,  confringe  btaluas,  I 
succide.  Nuli  adoraro  deum  aiicnum ;  Doninus  : 
ies  nomen  ejus,  Dcus  esi  aemublor.  Ne  in 
eum  hoininibus  illarum  regionum ;  ne  cum  ftNtileaA 
fuerini  cum  diis  suis,  ei  adoraverini  simulaera  eonun, 
Tocei  le  qiiiftpiam ,  ul  oomedas  de  immolaiia.  Nec 
uxorem  de  filiabus  coram  accipies  filiis  luis ;  ne  potl* 
quam  ipsai  ff^erini  fornicalac,  fornicari  facianl  ei  fllioa 
luos  in  deos  suos.  Deos  coiiflaiiles  noii  facies  iibi.  A 
paulo  poit :  Primitlas  frugum  tcrra:  tua$  offcrea  ui 
domo '  Domini  Dei  tui. 

Hax  de  ttbro  Legii,  qui  Exadui  nommalMry  etd^gea^ 
exiitimavi.  Nttne  eodem  modo  ttnpiciamug  in  te^teuA 
Lrvitico. 

DELEVSTICQ. 

[Gap  xviii.]  Oinnis  boino,  inqnit^  ad  proximam 


I  lo  odiiis,  a  vero  i^eo  devLi.  Abcsl»  Deo^  s^ Mss.  biqaftU- 
bri,  nccnon  a  sacris  Bibliis. 

*  carniitensis  Ealcsiae  Us.  Iiabet  hic,  in  negoiio  :  iio^ 
lcgcbattir  iii  RibUis  corb.  \crsionis  vutg^t». 

I  Uis.4  in  dmu^n- 


m  *^^  SChlPTtRA  SACRA. 

ungulnis  sui  non  aotedcl,  at  revelet  lorpiiudinem 

e)us.  Ego  Domiiius.  Tuq>iiudinem  pairis  lui ,  ei  lur- 

piludinem  mntris  tua:  non  discocperics  :  maier  tiui 

esl ,  non  revelabis  turpitudlnem  ejus.  Turpitudiiiem 

oxoris  p:itris  lui  non  discooperies ;  lurpitudo  enim 

fKitris  tui  est.  Turpitudinem  sororis  luae  ei  palre,  sito 

ex  innire ,  qaas  domi  voi  foris  genila  est ,  non  rcvela- 

bis.  Turpitudinem  filix  filii  Uii  vel  neplis  ex  filia,  mm 

rcvelabis ;  quia  lurpitudo  tua  est.  Turpiludinein  fiiiae 

uxoris  patns  tui»  quam  peperit  patri  tuo,  et  est  soror 

lua,  non  revelabis.  Turpiludiiiem  sororis  pnlns  tui 

nun  discooperies;  quia  caro  est  patris  (ui.  Turpitiidi- 

Beni  soruris  matris  lux  non  rewlabis;  co  quod  caro 

sit  matris  luae.  Turpitudinem  p:ilrui  liii  non  rerelabis, 

iicc  accedas  ad  uiorem  ejus ,  qux  libi  afUnitalc  con- , 

jungilur.  Turpitudinem  nuriis  tux  non  reTclabis; 

quia  uior  filii  tui  est;  nec  discooperies  ignomiiiiam 

ejus.  Turpitudinem  uxoris  fralris  lui  non  rcvclabis ; 

quia  turpitudo  rratris  lui  est.  Turpitudineiu  uxoris 

tuoB  et  filiae  ejus  non  reveiabis.  Filiam  filii  ejus,  el  R» 

itam  fili»  illius  non  sumes ,  ut  rcTeles  Ignominiam 

cjus;  quia  earo  illius  sunt,  et  ulis  coitus  incesius  est. 

Sororem  uxoris  tu»  in  pellicatuin  iilius  non  aocipiot, 

nec  revelabis  turpitudinem  ejus  adhuc  illa  vivente.  Ad 

mulierem  quse  paiitur  mensirua,  non  accedes,  nec 

revelabis  loBdiiatem  ejus.  Cum  uxore  proximi  tui  noa 

ooibis,  nec  semiuis  commixtione  maculaberis.  Dc  se- 

mine  tuo  iion  dabis  ut  coiisecretur  idolo  Molocb ,  nec 

^lues  nomen  Dei  tui.  Ego  Doiiiinus.  Gum  masculo 

aon  commisceberis  coiiu  femineo;  quia  abomiiuitio 

ett.  Guro  omni  pecore  non  coibis,  nec  maculaberis 

eom  eo*  Mulier  non  succombet  jumento,  nec  niisca^ 

biiur  ei ;  quia  scelus  est  Ncc  polluamini  in  omnibos 

fais. 

Et  po$t  atiquantum  [xix.] :  Unusqoifique  malrem  et 
potrem  suuiq  limeat.  Et  po$t  utmm  v#r<iiiii':Nolila 
converU  ad  idula,  nec  deos  conflatiles  ikciatis  vobis* 
Ego  Dominus  Deus  vestcr.  Et  poU  paululum :  Nec  re« 
manentes.  inqmt^  spicas  colliges,  neque  in  vinea  tiia 
racemos  et  grana  decidenlia  congregabis;  sed  paupe- 
ribus  et  pcregrinls  carpenda  dimittes.  Ego  Dominus 
Dcus  Tester.  Non  llMietis  furtum.  Non  meuiiemiiii. 
Nec  dccipiel  unusquisque  proxiinum  soom.  Non  per- 
Jiirabis  in  noinine  meo ,  nec  pollues  nomen  Dei  lol. 
Ego  sum  Dominus.  Ncc  rades  calumniam  proximo 
tuo,  nec  vi  opprimes  eom.  Noii  morabitur  opos  mcr- 
cenarTi  tui  apud  te  usqne  in  mane#  Non  maledices 
sordo»  nec  corain  cxco  poiies  dlendicolum  :  sed  ti- 
mcbis  Dominom  Deum,  quia  ego  sum  Domiiius.  Non 
facies  quod  iniqiium  est,  nec  injuste  Jodicabis.  Nec 
consideres  personam  paoperis»  nec  honores  ▼ullum 
potentis :  jusle  judica  proximo  too.  Non  eris  crimina* 
tor  et  susurro  in  populis.  Non  stabis  contra  sangoioem 
proximi  tui.  Ego  Dominus.  Ne  oderis  fralrem  tuum 
in  corde  tuo :  sed  publice  argoe  eom,  ne  babeas  super 
illo  peccatum.  Non  quaeras  olUonem,  nec  memor  eris 
i^joriae  d?iom  toorom.  Diiigei  Mnkoai  tona  sicoi 
icipinffl,  Ego  s^  Doflrinos»  Ugeg  Beai  cnnodile.  £l 


m 

pauio  pou :  Non  comedais  cum  sangiiine  •.  Non  augii- 
rabiniini,  iicc  obscrvabilis  somnia.  Neqoe  in  roluu- 
dum  attondebilis  comam,  nec  radclis  •  barbam.  fit 
supcr  moriuo  non  incidetis  camem  vestram  :  neqiie 
flguras  aliqoas  et  stigmata  facieUs  vobis.  Ego  DoniJ- 
nus.  Ne  prosUluas  filiam  tuam,  ne  contaminctur  lcrra. 
el  implealur  piaculo.  Et  po$t  unum  venum  :  Ego  Do- 
minus.  Ne  dedinetis  ad  magos,  nec  ab  bariolis  aliquid 
sciscitemini,  ut  poliuamini  per  eos.  Ego  Doniiiios 
Deus  Tcster.  Coram  cano  capite  consnrge,  et  lioiinni 
personam  seuis,  et  time  Deum  tuum.  Ego  sum  Domi- 
nus.  Si  habitaverit  advena  in  lerra  vestra,  et  moraius 
fuerit  inter  vos,  ne  exprobreUs  ei;  sed  sit  inter  vos 
qiiasi  indigena ,  el  diligeUs  eum  quasi  vosmeUpsos : 
fuistis  enim  et  vos  advenae  in  terra  iEgypU.  Ego  Do^ 
iiiinus  Deiis  vester.  Noliie  facere  aliquid  iniquum  io 
Judicio,  iii  regula,  in  pondere,  in  mensura.  Statera 
Jusia,  el  aeqiia  sint  pondera;  justusmodius,  Tquusque 
sexlarius.  Ego  Dominus  Deus  vester,  qui  cduxi  vos 
de  terra  iEgypU.  Custodiie  omnia  praecepta  mea,  el 
oiiiTersa  judicia,  et  (acile  ea.  Ego  Dominus. 

[xx.]  Locutusque  esl  Dominus  ad  Moysen»  dioens^ 
Ilaec  loqueris  filiis  Israd :  llumo  de  filiis  Israd,  et  de 
odvenis  qui  babikint  in  IsraeU  si  quis  dederit  de  se« 
mine  suo  idolo  Moloch ,  morle  moriatur;  populus 
leme  bipidabii  eum :  et  ego  ponam  laciem  meam 
contra  illum,  soccidamqoe  eum  de  medio  popoli  soi, 
eo  quod  de  semine  suo  dederit  Moiocb,  et  contamina- 
?crit  sanctuarium  meom,  et  pdioerit  oomen  sanctom 
meum.  Quod  si  negligens  populos  terrae,  et  qoasi  f>ar- 
Tipendens  imperium  meom «  dimiserit  bommen  qiii 
dcdit  de  seminc  suoMoloch,  necToloerit  eom  oed- 
dere ;  ponam  laciem  meam  super  homioem  iihmi«  ct 
cognaUonem  ejos;  socddamque  et  ipsom  el  omnc« 
qui  consenseruut  ei,  ut  fornicareniur  cum  Moiocb  da 
medio  populi  sui.  Auinul  quae  dedinaverit  ad  magos 
et  hariolos,  et  (briiicaia  fuerit  com  eis;  ponam  (adem 
weam  contra  eaniy  et  interficiam  iilam  de  medio  po* 
puli  soi.  SancUficammi»  et  eslote  sancU;quia  ego 
sanctus  sum  Dominus  Deus  vester.  Gostodite  prae- 
cepia  mea,  el  fadte  ea.  Ego  Dominos  qoi  sancUficd 
Tos.  Qui  maledixerit  patri  suo  aut  matri,  morte  mo- 
riatur.  Patri  matrique  qui  maledixerit ',  sanguis  ejua 
sil  super  eum.  Si  moecbatus  ruerit  Tir  cum  uxore  al« 
terius,  et  adulterium  perpetraTcril  cum  conjugo 
proximi  sui ;  morte  moriantur  et  moedius  et  adultera.. 
Qui  dormierit  cum  noverca  sua,  el  reveiaTerit  igno- 
miniam  patris  sui ;  morte  moriantur  ambo  :  sanguis 
eorom  sit  super  eos.  Si  quis  dormieril  cum  nuru  sua» 
ulcrque  moriatur;  quia  scelos  operaU  sonl :  sanguia 
eorum  sii  super  eos.  Qui  dormieril  com  mascuio 
eoitu  femmeo»  oterqoe  operatos  esl  nefas ;  roone 


*  EdiUa  eonMOi  CMm  aowiiiM.  At  Hss.  carenl  voce,  car« 
fwiii,  qo»  nec  in  iaUais  Mmiis  nisi  mendosis  reperitur. 


*  GBmotensis  oodex »  nec  eradieefy.  Alii  iuxta  vulga- 
tam ,  radetis.  Hoc  modo  si  legebat  Aiunistiaiis,  mirari 
anbit  cor  isliid  prveeplom  unnsuilerit  bi  iianooe  ooUeetlo- 
nem,  qoe  pneter  prscepla  ad  Tcteris  el  non  Teslamentt 
tflmpas  percqua  spedanlia  conUnere  nlMl  debdnt.  Vrm 
iXXTtrumi,  oudk  pklkereite  Hm  opdn  foA  p^fflwai,  iMaM 
eorrwmpetii  atpcetun  korifot  weUret, 

•  |u  caaUgaikTpius  aU^Uis,  pitfrl  iMpigi»  f^ 


M5  S.  AUGUSTINI 

RKirianlir :  sanguii  conim  tit  laper  eos.  Qoi  supra 
oxorem  flliam  duserit  malrem  ejus,  scelus  opcraius 
est;  TiTUS  ardebit  cum  cis,  ncc  permanebit  unium 
nefu  in  medio  vesiri.  Qoi  cum  jumento  et  pecore 
coierit,  morte  moriatur  :  pecas  quoque  occiditc.  Mu- 
lier  qiue  succvbuerit  cuilibct  jumento,  simul  inlcrfl- 
cictur  cum  eo;  sanguis  eonim  sit  super  cos.  Qui  ac- 
ceperit  sororem  suam,  flliam  patris  sni,  vel  filiam 
natris  swc,  el  vidcrit  turpitudinem  ejns,  lilaque  con« 
apcierit  (rairis  ifiiominiain,  nerariam  rem  opcrati 
iant ;  occidenlur  in  compectu  populi,  eo  quod  turpi- 
ludinem  suam  mutuo  revelaTcrint ;  et  poriabunt  ini- 
qniutem  suam.  Qui  coicrit  cum  muliere  in  fluxu 
menslnio,  et  revelaYerit  tnrpitndincm  ejus,  ipsaqiio 
nperuerit  fontem  sanguinis  sui,  intorflcicntur  ambode 
medio  populi  sui.  Turpitudiiicm  matcrtcrd;  et  amiUB 
loaB  non  disoooperles.  Qui  hoc  rccerit,  igiiominiain 
carnis  sn»  nudarit;  portabunt  ambo  iniqiiitalem 
■iiam.  Qui  coicril  com  uxorc  patrui  vel  avunculi  sui, 
€t  revelavcrit  ignominiam  cognationis  su;e ;  portabunt 
anibo  pcccalum  suum;  absqiie  liberis  morientiir.  Qui 
duxorit  nxorem  fratris  sui,  rcm  Tjcit  illicium  :  turpi- 
ludinem  fratris  sui  revclavit ;  absque  flliis  erunt.  Ei 
hi  alh  hce :  Vir  sive  inulier,  iii  qiiibus  pythonicus  vd 
divinationis  fucrit  spiriius,  morte  moriantnr ;  hpidibus 
obnient  eos :  sanguis  corum  sit  siipcr  illos. 

iiemque  tn  aUo  loco ,  cum  de  tHmmo  sacerdole  lo- 
tfuereiur  [xxi.] :  Virginem,  inqwl ,  diicct  uxorem ;  vi- 
dnam  et  repiidiatam ,  et  sordidam  alqiie  mcrctriccm 
non  accipiel,  sed  piicllam  dc  p<ipulo  suo  :  ne  commis- 
coat  stirpcm  gencrts  sui ,  viilgo  gentis  sux  ;  quia  cgo 
Dominas  qui  sanctiflco  enm. 

^f  ffoei  mvlla  [xxiv.]  :  llomo  qui  malcdixcrit  Dco 
•00 ,  portaMt  peccatum  suum.  Et  qui  blasphemaverit 
I  Domini ,  morte  moriatnr  :  lapidibus  oppriinct 
lomnis  nmUitiido,  sive  ille  civis ,  sive  peregrinus 
fberit.  Qui  blasphema^-crit  nomen  Dominl,  mortemo- 
riatur.  Qiii  percusscrit  ct  occiderll  hominem ,  morte 
moriatur.  Qui  pcrciisserit  anima! ,  reddat  vicarium  , 
id  est »  animam  pro  anima.  Qiii  irrogaverit  maculam 
cuilibet  civiiim  snorum,  slcut  fccit,  flat  ei :  fracluram 
pro  fractura,  oculuin  pro  oculo,  dcntcm  pro  dcnte  rcs- 
titoet;  qiialein  iuflixcrit  maculam,  Ulem  siistinere  co- 
f  etur.  Qui  percusscrit  jumentiim ,  rcddct  aliud.  Qui 
pcrcusserit  hominem,  punielur.  iGquum  judiciiim 
■it  inter  vos  ,  sive  peregrinus ,  sive  civis  peccavcrit; 
qnb  ego  sum  Dominus  Deus  vester. 

Ei  poti  aiiquanium  [xxvi.]  :  Non  facietis  vobis  ido- 
him  et  sculptile ,  nec  titulos  crigetis,  ncc  insigncm  * 
lapidem  ponetis  in  tcrra  vcsira,  ut  adoretis  eum.  Ego 
eiiiin  snm  Dominns  Deos  vesier. 

Hax  de  Levitico.  Nunc  de  libro  cujut  nomen  eH  Nu- 
mm,  quee  9lta  tuni  cominemoranda  po9iemu$, 

DE  NUMERIS. 

[Cap.  uvu.]  Uomo  cum  mortuns  fiicrit  absqiio 
lilio,  ad  flliara  ejus  transibit  hsrcdilas.  Si  flliam  non 
babuerit ,  habebit  successorca  fratres  suos.  Quod  si 

« sk  liss.  Juxu  TolgMni.  At  edhi^  in  eS^mmi, 


SPECULUM  IM 

et  fralres  non  babuerit,  dabitishaerediutem  fniribus 
patris  cjos.  Sin  aotem  nee  patruos  habuerit,  dabiuir 
hxreditas  iis  qui  ei  prosimi  sont :  erilqiie  hoc  filiis 
kracl  sanctum  lege  perpetua»  skut  oraeccpit  Doininus 
Ifoysi. 

Ei  poiiiHii//a[xxxv.]  Ad  unius  teslimoniom nullos 
coiidcmnabitur.  Non  accipictis  pretium  abeo  qui  reus 
est  s.inguinis. 

Hax  de  Numerit  intenimui^  quee  inepicienda  |Mla»i- 
mut.  Deuteronomium  deineepi  conuderalnmue» 

DE  DEUTERONOMIO. 

[Cap.  I.]  Nulla  erit  disUniia  pcrsonanim  :  iu  par- 
vuin  audietis  ut  magnum  ,  ncc  accipictis  cujusquam 
pcrsonam;  quia  Dei  jiidicium  est. 

Et  plurimit  interpotitit,  ubi  Decalogum  repeiii  [nr.^ 
Custodiie  Igiiiir  sollicite  anunas  vestras.  Noa  vidisiis 
aliqiiam  siinilitudincm  in  diequa  locutus  ett  Dominos 
vobis  in  lloreb  de  medio  ignis  :  ne  forte  decepti  Ci- 
ciatis  vobis  sculpUm  similitudinem ,  aut  imiglnem 
masciili  vel  feminae ;  simililudinem  omnioni  JomenU- 
rum  qu»i  sunt  super  terram ,  vel  aviom  sob  cobIo  vo- 
bntium ;  atqiie  replilium  qux  moventor  io  tem ,  si«e 
pisciom  qiti  sub  terra  nioraiitur  in  aquit ;  ne  foru 
oculis  elcvatis  ad  coslum  videas  aolem  et  luoam « et 
omnia  astra  cceli,  et  errore  deceptos  adores »  e&oohs 
quic  crcavil  Domiiius  Deus  tuus  in  nilnisleriom  cono- 
lis  gcnlibus,  qiix  sub  coelo  sunt.  Ei  paulo  po$i :  Cave» 
M^'f ,  ne  quando  obliviscaris  pacti  Domini  Dei  toi» 
qiiod  pcpigit  tecum ;  et  facias  tibi  seulpUm  similito- 
diiicm  eorum,  qiiae  ficri  Doroinos  prohiboU :  qoia 
Dimiinus  Dcus  tuus  igiiis  consumens  est ,  Deot  aemo- 
lator. 

Et  alio  loco  [v.] :  Non  habcbis  deos  alienos  in  oon- 
spcctu  meo.  Non  (acies  tibi  sGulptile«  dcc  similiiodi* 
Dcm  omnium  quae  in  coelosunt  desupcr,  el  quc  ui 
terra  deorsum ,  et  quae  versaiitur  in  aquis  sub  lem. 
Non  adorabis  ea ,  neqoe  coies.  Ego  enim  sum  Dorai- 
nus  Dcus  tiius,  Dcus  a*mulaior,  rcddcns  iniquiiatem 
patrum  in  fliios  iii  tertiam  et  quartam  generatiunem , 
iis  qui  odeniiii  mc;  cl  faciens  niisericordiam  m  molU 
niillia  diligenlibns  me ,  et  custodientibut  pfaeoepU 
mea.  Non  usurpabis  nomen  Domini  Dei  tui  fmslra : 
quia  non  erit  impunitos ,  qui  super  re  vana  nomen 
ejus  assumpserit.  Ei  poU  paululum :  Iloiiora,  iuqmi^ 
patrem  tunm  et  matrem,  sicut  pRBcepit  tibi  Dominas 
Deus  tuus ;  ut  longo  vivis  tempore,  et  bene  sil  libi  in 
terra  quam  Dominus  Deus  tuus  dalurus  est  libi.  Non 
ocddeSy  neque  mcccliaberis ,  furlumqiio  noo  bcies, 
nec  loqneris  contra  proximuro  tuum  falsnm  lcstimo- 
nium.  Non  concupisccs  nxorcm  proximi  tui ,  non  do- 
mnm ,  non  agnim ,  non  servom »  non  ancilbm «  000 
bovein ,  non  asinuin ,  et  univcrsa  quae  illiut  tonl. 

Ei  aliH  in  eodem  litro  [?i.]  :  Diligct  Dominom 
Deom  tuiim  ex  toio  corde  tno «  et  ex  tou  aninm  loa « 
et  ex  tou  fortitudine  tua.  Ei  paulo  pou :  Cum  eome* 
deris  ei  saturatiis  Aierit,  cave  diligenler  ne  oUlTftca- 
rlt  Domini ,  qnl  edoxit  le  de  lerra  JB%jpiJI  de  domo 
scrvitutis.  Dominum  Dcum  tuum  llmcbit,  ol  ipai  toh 


8U7  AE  SCRirTURA  SACRA. 

ficrvics ,  ac  per  nomen  illius  jurabis.  Non  ibiiis  posl      illiui,  aui  somniatoris 

deos  alieuos  cunclarum  gcnlium  quae  iu  circuilu  tc- 

felro  suni :  quouiam  Dcus  xmulaior ,  Dominus  Deus 

tuus  in  nicdio  lui ;  ne  quaudo  irascalur  furor  Doniini 

Dei  tui  conlra  le ,  el  aufernl  tc  de  superficie  terrje. 

Non  tcnlabis  Doiuinum  Dcura  tuum. 

Item  paulo  po$t ,  cum  de  alienigeni$  loquitur  [vii.]  : 
Ncque  sociabis  cum  cis  conjugia;  filiam  luam  non  da- 
bis  filio  cjus ,  ncc  (iliam  illius  accipies  filio  tuo.  Quia 
seducct  filium  tuum  ne  sequatur  me »  ct  ut  magis  ser- 
viat  diis  alienis :  irasceturque  furor  Domini,  et  delcbit 
te  cito.  Quin  potius  ka:c  facietis  eis  :  aras  eorum  sub- 
vertite ,  confringite  statuas ,  lucosquc  succidite ,  et 
sculptilia  comburite.  Et  poU  aUquantUlum :  Sculptilia 
eorum  ignc  combures.  Non  coocupisces  argentum  et 
aurum  de  quibus  facta  sunt ,  neque  assumes  ex  cis 
tibi  quidquam,  nc  oflendas;  propterea,  quia  abomiiia- 
tio  est  Domini  Dci  tui.  Ncc  inreres  quidpiam  ex  idolo 
in  domum  tuam;  n^fias  analliema,  sicut  ctillud  est : 
quasi  spurcitiem  dctcstaberis ,  et  vclut  inquinamcn- 
tuni  ac  sordes  abouiinalioal  liabebis;  quia  anatbcma' 
est. 

Et  alio  in  loco  [vui.]  :  Observa ,  et  cave-  ne  quando 
obliviscaris  Domini  Dei  tui,  et  negligas  man^la  cjus, 
aique  judicia,  et  ceremonias ,  quas  ego  praecipio  tibi 
hodie  :  nc  postqoam  comedcris  et  saliatiis  fueris ,  do- 
mos  pulcbras  a^dificaveris »  ei  habiiaveris  in  eis ;  ba- 
buerisque  armenta  et  ovium  gregcs,  argenti  et  auri 
cunctarumque  rcrum  copiam ,  cievetur  cor  luiim ,  et 
iion  rcminiscaris  Domini  Dei  tuL  Et  poU  paucos  ver^ 
sKi ;  Ad  extrcmiim,  inqmt^  misertus  cst  tui ;  ne  dice- 
res  in  cordc  tuo »  Fortitudo  mca  et  robur  manus  meae 
bxc  niihi  omnia  prxstiterunt :  sed  recorderis  Domini 
Dci  tui ,  qiiod  ipse  tibi  vires  pncbueriL 

Et  poit  aliquantwn  [xi.] :  Ut  ipsi  comedalis ,  ac  sa- 
turemini.  Cavete  ne  forte  dccipiaiur  cor  vestrum ,  et 
rccedatii  a  Domino  Deo ,  scrviatisque  diis  alienis ,  ei 
adoretis  eos ;  iraiusque  Aominus  claudal  coclum. 

Et  poU  aliquantum  [xiu]  :  Subverlile  omnia  loea  in 
quibus  coiuerunt  genies ,  quas  posscssuri  estis ,  dcos 
suos»  super  montes  excelsos  el  GoIIes,  et  subicr  ^ 
oaiie  lignum  froiidosum.  Dissipaie  aras  eorum ,  et 
confriDgite  statuas ;  hicos  igne  comburiie  •  ct  idola 
comminuilo  :  disperdite  nomina  eorum  de  locis  iilis. 
El  quibusdam  inierpontis^  cum  detdimgetm  loquere- 
twr :  Cave  ne  uniteris  eas,'postquam  te  Aieriiii  in- 
troeunte  subversx ,  et  reiiuiras  ceremonias  earuni » 
dicens »  Sicut  coluerunt  geiites  i^  deos  suos » iu  et 
ego  cobm.  Non  lacies  siiuililcr  Domino  Deo  tuo.  Om- 
Ms  enim  ahominationei  quas  aversainr  Doniiiiua, 
feceruBt  diis  sois » oQcrentes  filios  et  fiiias,  et  corobn- 
renles  jgui.  Quod  pnccipio  tihi ,  hoc  tantum  facito 
Domine:  necaddas  quidquam,  iiec  minuas. 

[xui.]  Si  surrexerit  m  medio  tui  propbetes ,  aut 
qui  somiiium  vidisse  se  dicat ,  ct  prasdixerit  signum 
aique  portentum;  et  evenerit  quod  locotasest»  ct 
dixerit  lihi,  Eamus  el  sequamnr  deot  allenos,  qnos 
ignorasy  ct  sertiamusois;  non  audias  YertNi  fiopbcls 

ft  «ic  MM.  Hnia  YolgMBi.  Ai  edicir  «9ir. 


quia  tcntat  vosDominosDcMs 
veslcr,  ul  palam  fiat  utrum  diligatis  eum,  an  noii,  lii 
toto  corde  el  in  tota  anima  vestra.  Dominum  Dcum 
vestrinii  sequiiniiii,  ct  ipsum  tiinctc  :  maiidata  illiiis 
cusioditc,  et  audite  vocein  ejus  :  ipsi  scrvictis,  ei  ipsi 
adhxrebitis.  Prophcta  aulem  ille  aut  ficlor  S(»ninioi  uin 
inierficiciur ;  quia  locutus  esl,  ut  vos  averteret  a  Do« 
mino  Deo  veslro,  qui  cduxit  vos  de  tcrra  iEgypti,  e( 
rcdcmit  de  domo  servitutis;  ut  errare  te  facerct  dc  via 
quam  tibi  prxceperat  Dominus  Dcus  luus;  et  aufercs 
malum  de  mcdio  tui.  Si  tibi  voluerii  pcrsuadcre  frater 
tuus,  filiiis  matris  iux^  aut  fiiius  luus,  vel  filia,  sive 
uxor  quae  cst  in  sinu  tuo,  aut  amicus  quein  diligis  nl 
aiiimam  luam,  clam  dicens,  Eamus  ct  sequainur  dcos 
alienos,  quos  tu  ignoras  ct  paires  tui,  cunctarum  in 
circuitu  geniiiim,  quse  juxta  vel  procul  sunt  ab  iniiio 
usque  ad  fines  temc ;  non  acquiescas  ei,  neque  audias, 
iicqiic  parcat  ci  oculus  tuus,  ut  miserearis,  etocciilies 
eum  :  scd  statiminterficies;  sit  prius  manus  tua  su|icr 
cum;  et  post  te  *  omnis  populus  mittai  maiiuni :  lapi« 
dibus  obriitus  necabitur,  quia  le  voliilt  absirjhcre  a 
Doiiiiiio  Deo  tno. 

Et  pou  pauluium  [xiv.] :  Non  vos  incidctis,  ncc 
faciciis  calvitium  super  mortuo :  quoniam  populut 
sanctus  cs  Domino  Deo  tuo. 

Et  aiio  loco  [xv«] :  Si  unus,  tn^ailfdefratribus  tiiis^ 
qiii  inoratiir  intra  porUs  civitails  tux»  in  terra  qimin 
Doiuiiius  Deus  tuus  daturus  est  libi,  ad  fuiupcrtau^m 
yoncrit ;  non  obdurabis  cor  tuum,  nec  contrahes  ma- 
niim  :  sed  apericseam  pau|>eri,  ei  dabis  luutuum  quo 
euin  indigerc  pcrspcxcris.  Cave  ne  forte  subrepal  tibi 
iuipia  cogilatio,  et  dicas  in  cordc  Uio,  Appnipiuquat 
septimus  annus  remisAionis ;  et  avertas  oaUos  a  pau* 
perc  fiatre  tuo,  nolens  ei  quod  postulat  mutuum  com« 
niodare ;  ne  clamet  contra  te  ad  DominiHn,  et  fiai  tibi 
in  peccatum  :  sed  dabis  ei ;  nec  agesquidpiam  callido 
in  ejiis  neccssitatihus  sublevandis  :  ut  benedicat  tibi 
Dominus  Deus  tuiis  in  omni  tempore.et  in  cunciisad 
qwe  manum  miseris.  Non  decrunt  paupercs  in  tcrni 
liabiiationis  lux  :  idcirco  ego  pra^cipio  tihi  ut  apcriaa 
manum  fratri  tuoegenoet  pauperi,qui  tecum  versaiur 
in  torra. 

Et  poit  a^'^ii/aiii[xvi.] :  Judices  et  magistros  con« 
stitues  in  omnibus  porlis  (uis ,  qiias  Dominus  Deua 
tuus  dederit  tihi.per  singulas  trihus  tuas,  ut  judiceiil 
populuin  justo  judido  :  ncc  in  altcraiii  partem  de- 
clineut.  Non  accipias  personam»  nec  niuuera ;  qui» 
mmiera  excxcani  oculos  sapientiumy  et  mulant  verha 
justorum.  Justequod  justumest  persequeris,  ut  vivaa» 
et  possideas  terram  quam  Domiuus  Deus  tuus  dcde* 
rit  libi.  Et  pott  pauca :  Non  lacies  lilN«  atque  constitues 
slatuam,  qu»  odit  Dominus  Deus  tuus. 

Item  pou  pwca  [xvii.]  :  Cum  reperti  fuerint  apud 
te  intra  unam  portarum  tnarum»  quas  Dominus  Deus 
tuns  dahlt  iibl«  tlr  am  mulier,  qni  fitfianl  malnm  In 
eonspectn  Domlnl  Dd  Ini ,  el  transgfediantnr  pactum 
illittt,  nt  Tadaul,  el  aanrianl  diis  alienis»  el  adorenl. 
cos ,  lolem  el  lunam  et  omneitt  mllfllam  cobB»  qon 


800  S.  AUGtJSTIM 

non  praecepi ;  el  lioc  libi  fuerii  nunlialum,  audicnsquo 
iBquisicrisdiligcnlcr,  cl  Tcnim  e«sc  repercris,  el 
abominatio  facu  esl  in  Isracl :  educea  ▼irum  ac  nm- 
licrem,  qui  rem  sceicraiissimam  pcrpctraverunl ,  ad 
portas  civitaiis  tu.r,  ct  Inpidibus  obruentur.  In  ore 
iluoriim  nut  triiim  lestiuni  pehbit,  qui  intcrficietiir. 
Ncmo  occidntiir  uiio  conira  se  diceiite  tcslimoniiim. 
Manus  testiuiii  prima  interficiat  cum,  ct  manus  rdi- 
qui  populi  exlrcma  miltntur;  ul  aufcras  maluin  de 
medio  tui.  liem  poii  aliquanlum  :  Qui  aiitcm  sii|)cr- 
bierit  nolcns  obedirc  saccrdotis  imperio,  qui  eo  tem- 
poie  ministral  Domino  Deo  tuo,  ct  decrcto  *  judicis; 
moriatar  liomo  ille  :  cl  aufercs  malum  de  Israei ;  cun- 
ctosque  populus  audiens  timebit,  ut  iiullns  deinccps 
liitumescai  supcrbia. 

Et  poU  quadam  interponta,  eum  de  alienigenis  adr 
mkoneret  [xviii.]  :  Cavc,  tn^Nt^ncimilari  velis  abomi- 
nationcs  illarum  gcniium.  Ncc  invcniatur  in  te,  qui 
Itastret  Alium  suum  nut  filiam  duccns  per  ignem,  aut 
qui  hariolos  sciscitelur,  et  ol>scrYCt  somnia  atqoe 
aiiguria;  nccslt  malcficus,  nec  iitcantaior,  neque  py- 
ibonct  consulas  ncc  divinos,  ctquxras  a  mortuis  vert- 
latcm.  Qmnia  enim  hxc  abominatur  Dominns. 

Etpott  aliquantum  [xix.] :  Non  stabit  testis  nnus 
rontra  aliqucm,  quidquid  illud  peccati  ct  r.icinoris 
foerit :  scd  in  ore  duorum  aut  trium  testium  stabit 
omne  verbum.  Si  stcicrit  testis  mcndax  conirn  homi- 
ncm,  accusans  eum  pncvaricationis ;  stabunt  nnibo, 
quorom  caosa  cst,  ante  Domitium  in  conspoctn  sncor- 
dotum  ci  judicum,qui  Turrint  in  dicbus  iilis:cumque 
diligentissime  pcrscnitantes  invencrint  lalsum  testcm 
dixisse  conlra  fratrem  suum  mendacium ;  reddcnt  ci 
sicut  fratri  suo  rcddere  cogitavit;  et  aufcrcs  malnm 
de  medio  tui :  ut  aiidiciites  cxteri  limorcm  Iia1)cniit, 
et  neqoaqtiam  talia  audeant  faccre.  Non  miserebcHs 
rjos ;  sed  animam  pro  anima ,  oculum  pro  oculo , 
dcntem  pro  dente,manom  pro  mano,  pedem  pro  pedc 
exiges. 

Et  atibi  in  eodem  libro  [xxi.] :  Si  genuerit  homo 
fllium  coiitumacem  ct  protervum,  qui  rion  audiat  ptris 
ac  matris  imperium,  et  coercitiis  obodire  contcmpsc- 
rlt ;  apprehendent  eom,  et  dedoccnt  ad  scuiores  civi- 
latis  illius ,  et  ad  portnm  jiidicii,  diccntquc  ad  eos, 
Filius  noster  iste  protcnus  ct  contumax  cst,  monita 
nostra  audirc  contcmpsit,  comessationibiis  vacat  ct 
luxnrisc  alqoe  conviviis :  lapidibuseum  obruelpopolns 
dvitatis,  ct  morietor ;  nt  auferatis  maliim  de  medio 
vcstri,  et  univcr»!»  Israel  andiens  pertimescat. 

Etpoitpauca  [xxii.] :  Non  videbis  bovcro  fratris  tiii 
aot  ovem  errnntem,  et  prxteribis;  sed  rediiccs  fra- 
Iri  tno  :  etiamsi  nob  est  propinquus  tuus  frater,  nec 
Dosli  cum  9  duccs  in  domnm  luam ,  et  erunt  apiul 
.te  qunmdiu  quxrat  ea  fraier  tuus;  et  recipiat.  Simi- 
litcr  fades  de  asino  ct  vestimento,  ct  de  omni  re  fra- 

1  I4»v.  t  ex  dearelo  :  oti  olim  qoibnadam  hi  Bibliis 
lccebatnr.  AtAin.Er.el  Mas.,  cf  doerelo  :  anbiateUige. 
noiens  obediro:  nam  hebrcus  textns  sic  fere  sooat :  qA 
fteerU  fo  tiiperm  ad  mm  audieMdum  ad  saeardotem,...  rel 
aajuOkim,  morieiur.  ctc  AtgraBCl«XX,  ui  now  obediai 
scmdoei....  veljudict,  ctc. 


SPEOJLUM  m 

tris  tiii  quae  pcrierit :  si  invcncris  eam,  ne  ncglips 
qiinsi  nliennm.  Si  videris  asiniimfralristuiaut  bovem 
cecidisse  in  via,  iion  despiciest  scdsublevabiscum  eo. 
Non  indoetur  mulicr  vcste  virili,  ncc  vir  otctiir  vcsio 
feminea  :  abominabilis  cnim  apud  Dominom  est  qui 
facit  han;.  Item  poftt  pttuca  :  Cum  flediOcavcris  domiitn 
novam,  facies  murum  tecti  pcr  circuitum ;  nc  cflTunda- 
lur  sangnis  in  domo  tiia,  ct  sis  reus  bbente  alio  et  in 
pr.Tceps  rucnte.  Iicm  paulo  po$t :  Si  duxeriC  vir  uxo* 
rcin,  ct  poNtcn  cnin  odio  liabucrii;  qoaesicrilqiie  oc- 
casioncs  quibus  dimiliat  cam,  objiciens  ei  oomcn  pcs* 
siinuin,  et  dixerit,  Uxorem  hanc  acoepi ,  ei  ingrciios 
ad  enm  non  inveni  virginem  :  tollent  eam  pater  el' 
mater  cjiis,  et  ferent  seciim  signa  vlrginitatis  ejns  mi 
acniorcs  urbis,  qui  in  porta  sunt;  etdioet  palcr,  Fi- 
liam  meam  dedi  huic»  oxorem,  qitaro  qoia  odil,  ini« 
ponit  ei  nomen  pessimom,  ot  dicai,  Non  inveni  filiam 
luam  vifgiiicm  :  et  ecce  h:cc  sunt  signt  viitiniiatis 
filiae  mcx.  Expandcnlvestimeutaiuconm  seidoribui 
civitatis  :  apprehcndcntqoe  seiiet  drbb  ilUus  virum, 
el  verberabunt  illum ;  condemnant^  liuoper  eentnm 
siclis  argcntl,  quos  dabit  pntri  piiellae;  qdoninoi  dilla- 
inavit  nomen  pessimum  supwvirginein  bfaol ; 
bitquc  cam  uxorem ,  et  non  poteril  diaiittera 
tenipore  vlkc  sut.  Quod  si  vcnim  etlqood  oLjieil,cl 
non  esl  in  puella  invenla  virginilts;  ijideni  eaa 
extn  fores  domus  palris  soi,  el  lapidibos  obroatt  vlri 
dvitatis  ojiis,  el  morietor ;  qooniam  fedl  nelas  \m 
Israel,  ot  fomicaretor  in  dolno  pitris  sdl :  el  aofem 
malom  de  inedio  loi.  Sl  dormicril  nr  ciim  ason 
altcrios,  olerqne  monatur,  id  esl  adiilter  el  adullen; 
elnureres  malum  de  Israel. 'Si  pueilam  virgineai 
despondcrit  vir,  et  invencrit  eani  aliqiiis  In  dvitate,  el 
coiicubucrii  cum  illa ;  cduces  utrumque  ad  portam 
civitatis  illiiis ,  et  lapidibus  obrucntur;  poella,  quia 
non  clamavit,  ciim  essct  in  civitaic ;  vir,  qoia  hamilla- 
vit  uxorcm  proximi  sui :  et  aufercs  malum  de  medio 
ttii.  Sln  autcm  in  ngrorepererit  vlr  puellam  qax  de- 
sponsata  est,  et  apprehcndens  concubueril  cam  illa, 
ipse  morieiur  solus :  piiella  nihil  patietur,  nee  esl  rca 
mortis  :  quoniam  sicul  latro  consurgit  conln  fhitreni 
siium,  ct  occidit  animam  cjus;  ita  et  podbi  perpeaa 
est :  sola  erat  iu  agro,  clnmavit,  et  nollus  afUl  qot 
liberarctcam.  Si  invencrit  virpoellam  virgineBi,qmo 
non  hnbct  sponsom ,  cl  apprcbcndens  eoncabocril 
cum  en,  ctrcs  ad  Judicium  vcnerit;  dibil  qoidormi- 
vit  ciim  ea,  pntri  puellse  centum  sldos  argentl,  el  ha^ 
bebit  cam  uxorem,  qiiia  humiliavit  eam  :  no 
dimltterc  cunctis  diebus  vit^esnas.  Non  accipiel  1 
nxorcm  pntris  sui,  nec  rcvelnbit  operimentum  ejns. 
Et  post  paululum  [xxiii.] :  Nonerit  meretrizde  fllla- 
bus  Isracl,  ncc  scortator  de  flliis  Israel.  Ei  posi  pan- 
lulum :  Non  fenerabis  fralri  liio  ad  usiiram  peeanbm, 
necfiigcs.nccqn.ainllbetalinm  rem;  sednlieno.  Eiposi 
poucos  versus  :  Cum  voveris  votum  Domino  Deo  too, 
non  tardabis  rcddere;  qida  rcquirei  illnd  DommDS 
Deus  luus,  et  si  moralus  fueris,  repalabilar  tibi  in 
peccaturo.  Si  noloeris  polliecri,  Bbsqoepccealoeris: 
(jnodantom  scmcl  egressum  cstdclabiis  tob,  otoer* 


901  DE  SGRIPTURA  SACRA. 

vabis,  et  racics  siciil  proinifilsli  Domino  Deo  tuo ,  et 
firopri.)  voiimlaic  ci  ore  tuo  iocutus  cs. 

F.t  fmUo  poit  [ixiv.] :  Noii  accipics  loco  pignoris 
inferiorein  et  SHperiorem  molam,  qnia  animain  suam 
a|»posuil  *  libi.  Si  deprcheiisus  Tiicrit  liomo  solliciUiis 
fralreni  suum  de  filiis  Israel,  ct  vendito  co  nccipiciis  * 
preiinm,  inlcrficieiur  :  et  auferes  malum  de  niedio 
itti.  Ei  post  pauco$  tenut :  Cum  repeiis,  inqmit  a 
proximo  tuo  rcm  aliquam  qiiam  dcbei  tibi,  non  ingre- 
dicris  domum  cjiis ,  ul  pignus  aiifcras ;  sed  stabis 
f«iris,et  ille  tibi  proferet  quod  babuerit.  Sin  aulcm 
pauper  est,  non  pcrnoctabil  apud  tc  pigiiUs ;  scd  ski- 
1  im  reddes  oi  anlc  solis  occasiim,  ut  dormieiis  in  vc- 
stimcnto  suo  bcnedicat  libi,  et  hiibeas  jiistitiam  coram 
l>omino  Deo  tiio.  Non  negabis  mcrcedem  iiidigenlis 
elpauperis  fratris  tui,  sive  adven»  qiii  tenim  moratur 
ttt  terra,  et  intra  porias  toas  est :  sed  eadem  die  red- 
des  ei  pretium  laboris  sui ,  ante  solis  occasum ;  quia 
paoperest,  el  ex  eo  susteniat  animam  suam  :  ne  cla- 
Biet  coram  to  ad  Dominum,  el  repuletur  tibi  in  peoca- 
inm.  NoB  occidcntur  paircs  pro  filiis»  nee  iilii  pro 
pairibus ;  sed  onusquisque  pro  suo  peccato  morieiur. 
Ei  po$t  pweoi  virma  :  Quando  messueris  segeiem  in 
i^  luo«  el  oblitos  nianipulam  reliqueris;  non  revciv- 
leris  vt  lollas  iUum :  sed  advenam  el  pupinum  et 
iridaam  auferre  patieris ;  ol  benedical  tibi  Domiiius 
Deos  loos  In  omni  opere  manoom  luarom.  Si  fruges 
coQigcs  olifarom ,  qoidqoid  remanseril  in  arboribus, 
non  reTcnerts  ol  coirigas;  sed  rdlnqoes  dAyeasB^ 
fHipillo,  ae  vidu».  Si  vlndemiaveris  Tineam  loam, 
non  colllges  remanentes  racemos;  sed  cedeiil  in  osos 
^vens,  po|Hlli »  ac  vidux.  lleroenlo  qnod  et  tu  sei^ 
vieris  in  ^gypto,  et  Id^irco  praeciplam  tibi  ol  facias 
lianc  rcm. 

[xxv.]  Si  fuerit  causa  inter  aliqoos ,  et  interpella- 
verinl  judices;  qoem  jostom  esse  perspexeriiit ,  illi 
jostitiae  palmam  dabonl;  quem  unpinm,  coiMlemna- 
bnnl  impietatis.  Sin  antem  qui  peccavit  dignum  vi- 
deriiit  plagis ;  prostenient «  ei  coram  se  fadenl  ver- 
bcrari.  Pro  mensura  peccati  erit  el  plagnnim  modos : 
ita  donlaxal ,  ol  qosdragcnarium  numerum  non  exce- 
dant,  ne  fcsde  laceratiis  anie  oculos  tuos  obeat  *  fra- 
icr  tous.  Ei  poMi  paululum  :  Si  liabuerinl  intersc  jur- 
giuin  viri,  el  unus  contra  alterum  rixari  cceperiiii, 
volensqoe  oxor  alterios  eruere  virum  suum  de  mann 
forlioris ,  miserit  manum ,  et  appre|ienderit  verenda 
ijos;  abscindcs  manum  illiiis.nec  flecleri^  superermi 
ulla  misericordia.  Non  liabebis  in  saccolo  diversa 
pondera ,  majos  et  mious ;  ncc  crit  in  domo  tua  mo- 
dius  mi^^  et  minor.  Pondus  babebis  jostom  el  ve- 
rom ;  el  modios  «qualis  el  veros  erll  libi. 

Et  poU  pUra^  [xxvu.] :  llaledictos  homo  qoi  la- 
cil  scolplile  el  conflatile ,  aboniinaiionem  Doinini , 
oposinaBOoa  artificum»  ponitqoe  illod  inabscondiin : 


m 

et  rcspondcbit  omnis  poputus ,  el  dicet,  Amcn.  Male- 
dictus  qui  non  bonorat  patrem  suum  et  matrem  :  el 
dicel  omnis  populus,  Amen.  Maledictus  qui  transrert 
icrmiiios  proximi  sui  :  ct  dicetomnis  populus,  Amen. 
Malediclus  qui  errarc  facit  cnecum  in  itinere  :  el  dicel 
omiiis  populus ,  Amen.  Maledicins  qui  perverlitjn- 
didum  advenx,  pupilli,  et  vidiix  :  et  dicet  omnis  po- 
pulus,  Amen.  Mal^iclus  omiiis  qui  dormit  cum  uxore 
pairis  sui,  ei  revelat  opciimenium  lectuli  ejus  :  et  di- 
cet  omnis  populus,  Amen.  Maledictiis  qiii  dormit  cum 
omiii  jdmento  :  et  dicet  omnis  populus ,  Ameu.  Ma- 
lcdiclus  qui  doniiit  cum  sororc  sua ,  filia  patiris  sui, 
vd  matris  su»  :  el  dicet  omiiis  populus ,  Amcn. 
Malcdicins  qui  dormit  cum  socru  sua  :  et  dicet  oniiiis 
populus»  Amen.  Malcdictus  qui  cbm  percusserit  proxi- 
miimsuum :  et  dicet  omnis  popnlus,  Amcn.  Maledi- 
cius  qui  accipit  munera,  nt  pcrcutiat  aniiiiam  saii- 
guinis  innocentis  :  et  dicet  omnis  populus ,  Amen. 

Huc  U9que  de  lilnie  Moyii  qme  tUa  sunt  ponaida^ 
potuimue.  in  /its  vero  qua  sequunlur  el  appeUantur^ 
Jetm  NavefJudicum^  Regnorum,  Paralipomenan  ^  re* 
rum  qeaarum  potiu$  hi$toria  legitur  quam  pneccpta 
weendi,  Beec  iamen  paudsnma  de  lilfro  Je$u  Ffave 
preeiereunda  in  hocopere  non  putavi. 

DE  JESU  NAVE. 

[Cap.  XXII.]  Revcrtiminiy^  et  ite  in  tabemacuh  ve- 
stra ,  et  in  terram  possessionis ,  quam  tradidit  vobis 
Moyses  famukis  Domiiii  trans  Jordanem  :  ila  diin- 
laxal  ut  ciislodlalis  attente,  et  ppere  compleatis  inan- 
djBitum  el  legem ,  qo;im  prxcepit  vobis  Moyses  servos 
Domini ;  ot  diligatis  Dominum  Deom  veslrump  et  am- 
bulelis  in  omnibus  viis  ejus ,  d  observetis  mandata 
ilKos,  adhaereatisque  ei,  ac  servialb  ei  in  emnl  corde 
et  anima  vestra. 

Ei  in  aiio  loco  [xxiii.] :  Ne  poslqoam  intraveritis  , 
inquii ,  ad  gentes  quae  inter  vos  futune  sunt ,  jureti» 
in  nomine  deorum  earum,  et  seniatis  eis,  et  adoretis 
illos  :  sed  adhaereatis  Domino  Dco  vestro ,  quod  feci- 
sUs  usque  in  diem  bane. 

De  iibro  auiem  P$almorum  mutta  ponenda  sm*?, 
quamtis  eadem  smpe  repetantur  :  $ed  habtbo  modHm^ 
quaiUum  potero ,  ne  hoc  opu$  quod  memoria  maxima 
ienendum  e$i^  in  niiniam  loiigUudinem  pergat» 
DE  PSALMIS. 

/n  psalmo  i.  Beatus  vir  qui  non  abiil  in  eonsilio 
impiorum ,  et  in  via  peccaiorum  non  sietit ,  et  in 
cathcdra  derisorum  non  sedil.  Sed  in  lege  Domini 
voluntas  ejus^  el  In  lege  ejus  meditabltur  die  ac  nocte. 
Jn  psalmo  n.  Nunc  ergo,  reges,  intelligite;  erodi- 
mini ,  jodloes  ternc.  Servite  Domino  In  limore ,  ei 
exsoltate  com  tremore.  Adorate  pore  (a) ,  ne  furte 

(a)  seqoltur  versioaem  Hlaronyinl ,  qnl  primo  quidera 


*  Ma  ftpemloBi  In  omniboslQjris :  q^ilios  ffHtiw»nlK  velns 
aibliorum  vobmen  Gorb.  At  la  BfblUsslxtl  anclorlUiecasU- 


Psahnos,  qoos  jnxu  IXX  Jam  oKm  EoclesadecaQtat,  enieii* 
daodos^rcce|iit ;  posUDodum  vero  iMna  ex  hebraeo  traiisla- 
liooe  ~ 
exsui 


t 


aec^.  iiaBnacripU ,  ae^pkm.  Tilgau»  mc- 


903 


S.  AUGUSTINI  SPECULUM 


Ml 


Irascalur,  ei  pcrcatts  de  vh.  Cum  cxarscrit  post  pau- 
luluin  Turor  cjus,  t>cati  omnes  qui  spcrant  in  cum. 
In  puilmo  IV.  Filii  vin ,  usqucquo,  inclyti  mci,  igiio- 
mlniuse  diligilis  vanilatem  ,  qu.xrentC8  mcndaciuni  ? 
El  pauto  poit  :  IrasctmiMi ,  ct  nolile  pcccare  :  loqui- 
niini  in  cordibus  vcsiris  supcr  cubilia  vcstra,  et  tacotc. 
Sacriflcate  sacriflcium  jusiilisc ,  et  confidite  in  Do- 
mino.  In  ptalmo  v.  Quoniam  non  es  Dou3  volcns  ini- 
quitatem.  Ncc  habitabit  juxta  lc  m.ilignns ;  non 
sfabunl  iniqui  in  conspectu  oculorum  tuorum.  Odisti 
omnes  operantes  iniquitaiem,  perdes  loqiientcs  nicn- 
dacium.  Yirum  sanguinum  et  dolosum  abominabitiir 
Dominus.  In  p$atmo  xiv.  Dominc,  quis  pcrcgrinabitur 
in  tenlorio  tuo  ?  et  quis  liabitabit  in  montc  sanclo 
tuo?  Qui  ingreditur  sine  macula ,  et  o|)crutur  justi- 
tiam ,  loquiturque  verilalcm  in  cordc  suo  :  qui  non 
C8t  facilis  in  lingua  sua,  ncque  Tccit  ainico  suo  maliiin, 
el  opprobrium  iion  suslinuil  supcr  viciiio  suo.  Despi- 
citur  oculis  ejus  improbus  ' ,  liinciitcs  aulem  Domi- 
num  gloriflcat.  Jural  ut  sc  aflligat ,  el  non  niutat. 
Pccuniam  suam  non  dedit  ad  usuram ,  et  muncra  ad- 
vcrsus  innoxium  non  accepit.  Qui  racitbLic,  noii  ino- 
vebitur  In  xtcniiim.  In  piatmo  xxiii.  Quis  asccndet 
in  montcm  Domini?  aut  quis  stabit  iii  loco  sancto 
ejus?  Iiinocens  manilms  et  mundo  cordc ,  qui  non 
exaltavit  frustra  auimani  suam,  et  uon  jiiravit  dolose. 
Accipict  benedictionem  a  Domino ,  et  justitiam  *  a 
Deo  talutari  suo.  In  psalmo  xxvi.  Ltix  mra  Dominus 
etsatutare  meum,  qucm  timebo?  lioniiiius  fortiiudo 
vlt»  mcjs,  qiiem  rormidabo?  Et  po$t  quatuor  vernui  * : 
Sisteterint  advirsum  ino  castra,  non  timcbit  cor 
meuro.  Sl  surrcxerit  coiitra  me  bclliim  ,  in  boc  cgo 
conlidam.  Unum  pctii  a  Doniiiio,  ct  lioc  rcquiram  : 
ut  habilcm  in  domo  Doiniiii,  oniiiibus  diebus  vilx 
ncx;  ut  vidcam  pulcbritudiiicm  Domiiii,  ctattend;im 
tcinplum  ejus.  Et  alio  toco :  Tibi  dixit  cor  meiiin, 
Qiixsivivultumcjus^racicmlii.im,  Domine,  requiram. 
Et  poUea  :  Exspocta  Doinitium ,  confortare,  el  robo- 
rctur  cor  tuum,  et  sustinc  Dominum.  In  pia/mo  xxvii. 
Ne  tradas  me  cum  impiis,  et  cum  openntibus  iniqui- 
tatcm ;  qui  loquuntur  pacem  cum  amicis  suis ,  et  cst 
inalum  in  cordeeorum.  /n  ptalmoi\x.  Conrortamiuiy 
cl  roboretur  cor  veslrum,  omncs  qui  cxspcctaiis  Do- 
minum.  In  psutmo  xxxi.  Nolite  rieri  sicut  equus  et 
iDulus,  quibus  non  est  iiitcUigeiiliat  In  chamo  et  Trcno 
maxillas  eorum  constriiige ,  qui  non  approximant  ad 
te.  Mulli  dolores  impii;  confidcntem  aulcm  in  Do- 
mino  miscricordia  circumdabil.  La:lamini  in  Domino 
ct  exsuUaU! ,  justi ;  et  gaudete ,  omnes  rccii  cordc. 
Inptatmo  xxxii.  Laudalc,  justi,  Dominum  ;  rectos 
decet  laudatio.  Etatio  toco :  Bcata  gens  cuijus  Domiiius 
Deiis  ejiis,  p:)pulus  quem  elegit  Dominus  in  hxrcdila- 
icni  sibi.  In  ptatmo  xxxm.  Benedicam  Doniinum  in 
oiiiiii  tempore ;  seinpcr  laus  cjus  in  ore  meo.  Iii  Do- 

•  sie  ad  Mss.  fiJcm  oorreximns :  uU  in  ediiis  legebatur : 
iV  pkil  oeutw  ejus  unprobo$. 

•  Kdiii,  iittKnVordMifii.  Mss.  vero  Jaxu  HieroQimi  rsal- 
turiuiHi  jwtrftfifthi 

'  ui  prius  oditLs,  et  poti  Urtm  lersttt.  HcpommBS  ex  Hsa., 
<f  pou  qutUitor, 


mino  l.nudabitur  anima  mea :  aadiant  mites  ec  Ixleiaur. 
Magiiificale  Dominum  mecum  ,  et  exalteinus  nnroen 
ejiis  paritcr.  Et  pat  pauco$  venu$ :  Gustate  et  vi 
dcle ,  quia  bonus  Dominus ;  Lcalns  vlr  qui  spcrat 
iu  co.  Timclc  Domtnum ,  s:incti  ejus;  qoonian  noi 
est  inopia  tiiiicntibtis  etim.  Lcones  indignerunt  * , 
et  csurierunt;  qiixrcntibus  autcm  Dominum,  iioii 
dcerit  omnc  bonum.  Venitc ,  6lii ,  aaditc  ine ; 
tiinorcm  Domini  doccbo  vos.  Quis  esl  vir  qui  velit 
viLini,  diligciis  videre  dies  bonos?  Cnstodi  lingoam 
luam  a  malo,  ct  labia  tiia  ne  hiquantur  dolum.  Re- 
ccdc  a  malo,  ct  Tac  boniim ;  quaire  pacem»  ct  peno- 
qucre  cam.  Et  post  septem  versus*:  Jtixta  est  Dominus 
coiilrilis  cordc,  ct  conrraclos  spirilu  salvabit.  In  psal» 
mo  xxxvi.  Noli  coiilendere  cum  maligiiis,  ncquc  xmo- 
lcris  racienics  iniquitatcm.  Quoniam  sicut  bcrba  ve- 
luciter  co!itcrentur ;  et  sicut  olus  viridc  aresccnt.  Spera 
in  Domino,  ct  fac  bonum ;  peregrinare  in  tcrra»  ct  pa- 
sccrc  fiilc.  Et '  dclcciarc  in  Doinino,  et  dabit  tibi  pc^ 
litioncs  cordis  tui.  Yolve^  supcr  Dominuin  viam  tuam, 
ct  coiifidc  iii  co,  ct  ipse  facict.  Et  educct  sical  lumen 
jtisiitiam  ttiam,  et  jtidiciam  inum  sicut  meridicm. 
Tace  Doniino,  et  exspecta  eum  :  noli  coniciidcre  ad- 
vcrsus  cum  qui  proficit  in  via  sua,  advcrsus  virum 
qiii  facil  qua:  cogitat.  Dimitte  iram,  et  rellnque  furo* 
rcm;  noii  coiitendcre,  ut  male  facias.  Quoiiiam  qni 
iiiale  faciuiit,  interibunt;  exs|)cctaiitcs  autein  Doini- 
num,  ipsi  hxTcdilabuiit  terram.  Adhuc  eiiim  modi- 
Gum,  cl  non  cril  impius ;  ct  cogiiabis  de  locoejuft,  ct  iion 
subsistct.  Milcs  autcm  lucreditabunt  terraro,  ctdelccta- 
biiiitur  iii  mulliludiiic  |>acis.  Et  panto  po$l :  Helius  est 
parum  justo,  super  divitias  impiorum  malias.  Quia 
brachia  impiorum  confi  ingcntur ;  sublevat  autein  Ju« 
stos  Dominus.  Eipost  aliquantum :  Rcccde  a  malo,  et 
fac  bonuin.  Et  atibi :  Exspecta  Dominum,  ct  aislodl 
viam  cjus;  ct  cxaltabit  te,  ut  possideas  terram.  Cik 
stodi  simplicitatcin,  el  vidc  rcctum;  quia  crit  ad  ex- 
trcmum  viro  pax.  In  psatmo  xxxix.  Dcatus  virqui  po- 
Buit  Dominum '  confidcnliam  stiam,  et  non  est  avcr- 
sus  ad  supcrbias  pon)|)asqiie  mcndacii.  /n  p$almo  xLHk 
In  Domino  gaudolumus  tota  die,  cl  in  nominc  tuo  in 
xtcmuin  confitcDimur.  Et  pauto  po$t :  Omni:i  hacc  vc- 
neruni  siiper  nos ;  et  non  sumus  obliti  tiii,  uec  mcD- 
titi  Tuimus  in  paclo  tuo.  Non  est  conversum  relrocdr 
nostrum,  nec  dcclinavcrunt  gressus  nostri  a  scnii:a 
tua.  Quoniam  dejecisti  nos  in  loco  draconum,  ct  ope- 
niisti  Bos  umbra  mortis.  Si  obliti  sumtis  nominis  Dei 
nostri,  et  cxpandimus  maiius  nosiras  ad  Deom  alic- 
iium;  numquid  nonDetisinvcsligabitislud?  ipsccnim 
novit  cogiiationes  cordis.  Quoniam  propter  te  niorti- 

1  Sic  Mss.  juxU  llieronTmi  Psallerium.  Al  editi  liic  hahe- 
bant,  divites  indigueruni. 

•  EdiU,  ^  poif  ^nartiw  fmitt.  At  Msa.,  ff  port  anttM.  Kie 
in  edilis  pleruiuque  numenis  meodosc  cxprimeMtury  ct 
aliter  atque  ip  Mss.  quod  saiuA  rooDutsse  soffbcerit 

« in  editis  omittitiir ,  el :  babetnr  In  Regio  m.  et  In  Piil- 
terio  ideronymi. 

« l/>v.,  roluta.  aU'  oodices  ediU  et  scripti,  vobe^  Juxta 
rsalt.  llleroaym. 

•  lu in  Mss.  ct in  Psalt.  uieron.  At in editis»  biCtqm^ 
$ttU  tn  Dcum. 


%5  "^DE  SCRIPTURA  SACRA 

rtca:i  sumui  lola  die,  repulali  sumus  ut  grc&  occisi»- 
iiis.  Ih  p$ahno  xLvi.  Canile  Deo,  canile :  canite  regi 
iiosiro,  caniie.  Quia  rex  anivcrsae  lerr»  Deus,  canite 
eruiliie.  In  ptaimo  xux.  Immob  Deo  laadero,  el  redde 
Aliissimi)  vola  tua.  Et  invoca  me  in  die  tribulationis: 
liberabo  le,  etglorificabisme.  ImpioantcmdSxitDeut, 
Qaid  tibi  est  cum  narralione  prxceptonim  meorom, 
ut  assumas  pacluin  meum  in  ore  tuo?  Qui  odisti  di« 
ficiplinam,  et  projccisti  vcrba  mea  posl  tc.  Si  videbas 
furem,  consenliebas  ei ;  et  cum  adulteris  erat  pars  tua. 
Os  tuum  dimisisti  ad  malitiaro ;  et  lingua  tua  concin- 
navit  dolum.  Scdens  adversum  rralrem  tuum  loque- 
baris ;  et  adversum  filium  matris  tus  fabricabaris  op- 
probrium.  Hxc  fecisti,  et  tacai :  exisiimastl  futiuura 
me  similcm  tui ;  arguam  te,  et  propotiam  ante  ocnlos 
tuos.  Intelligite  huc,  qui  obliviscimini  Dcum;  ne  forta 
capiain,  et  non  sit  qui  liberei.  Qui  immolal  confessio- 
iiem,  glorificat  me ;  et  qui  ordinateambolac,  ostendam 
ci  salutare  Dei.  Jn  putlmo  l.  Ab  iniquitate  mea,  et  a 
peccato  mco  mimda  me.  Qooniam  iniquitatem  meaoi 
c*go  cognovi,  ct  peccatuni  meuin  contra  me  esi  sem- 
per.  Ei  alibi :  Sacriflciuiu  Deo  spiritus  contribuialos : 
cor.contrilum  et  humiliutum  Dcus  non  despicies.  In 
foalmo  u.  Quid  gloriaris  ia  malitia,  polens?  Miseri- 
cordia  Domini  lota  esl  dic.Insidias  cogital  lingua  tua, 
quasi  iiovacula  acuta  fkciens  dolum.  Dilcxisli  malun 
raagis  quainbonum,  mendacium  magis  quam  loqui  ja« 
slitiam.  Dilexisti  omnia  verba  ad  devoraiidum,  iingua 
doiosa.  Sed  Deus  destruel  tc  in  sempitemum;  tcrrebic 
tc,  ct  evellet  te  dc  tabernaculo»  ei  eradicabil  le  de 
lerra  viventiom.  Videbant  juati,  ct  timebunt,  et  supcr 
eiim  ridebant :  Ecce  vir  qui  non  posuit  Deum  fortitu- 
diiiem  saam :  sed  spcravit  in  multitudine  divicianrai 
sonrum;  confortatiis  Oal  in  insidiis  suis.  Ego  autcMi 
sicut  oliva  virens  in  dumo  Dei,  speravi  in  misericor- 
dia  Dei,  in  sxculum  seinpiiemum.  Gonfitebor  libi  in 
•.Tculum,  quoniam  fccisti ;  ctcispectabonomen  tuum, 
quoniam  i)ouum  in  coiispeclu  sanctoraui  tnonim.  In 
p$almo  Lxi.  Sperale  in  eo  omni  tenipore»  populi ;  ef- 
fnndite  corain  illo,  eor  vcstrum  * :  Deus  spes  noslra 
est.  Veramtamen  vanitas  filii  Adam,  mendadum  filii 
viri :  in  siateris  dolosis  frauduleuter  agunC  simul.  No- 
lite  confidereincalumnia,  et  in  rjpina  q^  froslremini, 
Divitix  si  affluierint,  ne  apponatiscor.  /n  poalmo  Lxin. 
Laetalntor Justas  in  Domino,  el  sperabit  in  eo.  In  pul- 
mo  LXTUi.  Qoia  proplcr  le  portivi  opprobriam ;  ope> 
ruic  coiifnsb  bciem  meam.  Alieuus  fiaictus  sum  fratri- 
bus  meis,  et  peregrinus  fiiiis  malris  roea}.  Qaia  zelus 
doinus  tu»  oDmedit  me,  et  opprobrium  exprobran* 
lium  tibi  ecddic  snpw  me.  El  flevi  in  Jejunio  animam 
meam;  ei  facCum  esC  in  opprobrium  mihi.  Et  potui 
vestimenium  mcum  saccum ;  elCMCas  sum  ilKs  in  pa- 
rabolam.  GouCra  me  loqDebaaCor  qor  sedebaui  in  pona, 
et  caiiCabanC  bibenCes  vinom.  Ei  aHqumUo  po$i :  Lao- 
dabo  nomen  Del  in  caniieo,  ei  magaiflcabo  eom  bi 
confesstoiie.  EcplacebiC  Deo  super  TiiulamMnelhim» 
coraua  eflofcntem  ec  ongulaa.  YHlenles  mMiaoeli  fas* 


m 

tabuniur.  Qui  (luou-iiis  Domiiium,  vivetauima  vcstia. 
Quoniam  cxaudi  vit  paupcres  Dominus.  /n  psalmo  lxxii. 
Quia  ccce  qui  eloiigaiit  se  a  te,  peribunl;  perdidisti 
omnem  fomicaiitcm  a  te.  Hilii  aulcm  appropinqnare 
Deo  bonum  esl :  posui  in  Domioo  Deo  spem  meam» 
ul  narrcm  omnes  annuniiationes  tuas.  In  puUmo  lxxx 
Vovete»  ct  reddite  Domino  Dco  vestro;  omnes  qui  is 
circuiiu  ejus  sunC,  oflerenC  dona  lerribiii»  aurerenli 
spirilum  ducum,  terribili  regibus  terrx.  In  psalmo 
Lixyii.  Ausculia,  populus  mcus,  legom  mcam;  incli- 
nate  aurem  vestram  ad  verba  oris  mei.  Aperiam  in 
parabola  ^os  meum,  loquarxnigmata  anliqua.  Etalio 
loeo  :  Et  narral^ont  filiis  suis,  ut  ponani  in  Deo  spem 
suam,  et  non  obliviscantur  cogitalionem  ejus,  cl  man- 
dala  ejus  custodiani.  In  psalmo  lux.  Laiidate  Deum 
fortiludinem  bostram,  Jubilate  Deo  Jacob.  Et  alio  loco : 
Israel  si  audieris  me,  non  sit  in  te  deus  alienus,  et  nm 
adorcs  deum  peregriiium.  Ego  sum  Dominus  Deus 
tuus.  In  p$almo  lxxii.  Usquequo  judicaiis  iuiquiia- 
tcm,  etfacies  impioram  susdpitis?  Judicaie  pauperid 
pnpiilo,  egeno  ct  inopi  jusiefacitc.  In  pso/mo  lxxxiu. 
Boati  qui  habitant  in  domo  tua,  adhuc  laadabnni  Ce. 
BeaCos  homo  cujus  foriiiiido  est  in  le,  semitae  in  corde 
ejus :  iranscoutes  in  valle  fletus  fontem  poncnt  eam. 
Bcnedictionem  quoque  amicietur  doctor*:  ibuni  de 
fortiiiidine  in  fortitudiuem ;  parebuni  apud  Deum  in 
6ton.  El  paulo  poti :  Quoniam  melior  esi  dies  in  atriis 
iuissupcr  millia.  Elegi  abjectus  esse  in  domo  Dei  roel, 
magis  quam  babi:aro  in  iaberiiaculis  impieiatis.  /n 
fMe/mo  xa.  Bonum  est  oonflleri  Domino,  ei  psallera 
nomini  luo,  Aliissime.  In  p$almo  xan.  liilelligite« 
siulli  in  populo;  eft  insipienies»  aliqoando  dlsdie.  £l 
paulo  po$i :  Beaias  vir  quem  erudieris,  Domine«  ei  de 
lege  lua  docueris  eum.  Ui  quicscal  a  diebus  aflliciionis» 
doncc  fodialur  implo  interitus.  In  p$almo  lav.  Venito 
adoremus,  ei  curvemur,  flectamus  gcnoa  ante  faciem 
Domiiii  bcioris  nostri.  Ei  po$i  duog  venus :  Ilodie  si 
vocom  ejus  audieritis,  nolite  obdorare  corda  veslra ; 
sicul  in  coniradictione,  sicui  irf  die  tentatioiib  iii  de- 
serto.  In  p$almo  icr.  Caniate  Domino  canticum.no- 
vom,  cantate  Domiiio,  oninis  terra.  Cantate  Domino» 
bencdicile  nomini  cjus :  annuntiate  de  die  in  diem 
salutare  ejus.  Narrale  in  gciitibus  gloriam  ejus,  in  nni- 
versis.populis  mirabilia  cjiis.  Ei  po$i  oex  venu$ :  Af- 
ferte  Domino,  familias  populorMin,  aflerte  Domino 
gioriam  ei  fonitudinem.  Aflerte  Domino  gloriam  no- 
miiii  ejus;  ievate  munera,  ciintroite  in  airia  ejiis. 
Adorale  Dominuro  iii  decore  sanciuarii.  /n  poalmo  icvi. 
Qui  diligltis  Dominum,  odite  malum.  Et  po$t  ire$  uer- 
$u$ :  Laelaminl,  Justi,  in  Domiiio,  ei  confiiemini  me- 
roorias  sancis  ejus.  /n  pfa/mo  icvii.  Jubilaie  Domlno» 
omnis  torra;  \ociforamiui,  el  iaudate,  ei  canito.  In 
p$almo  IGV11I.  Eialiate  Dominum  Deum  nosirum,  et 
adoraCe  scabellum  pediim  ejus,  quia  saiictasesi*.  h 
pealmo  xcii.  Jobilale  Doflnino,  omnis  lerra»  jMnrilc 
Doinino  in  Lctitia.  IngredimiDi  coram  illo  in  laude. 


^  Bdltl ,  corda  tetira.  Mss.  Juiu  Psali. 
flrfim. 

Sanct.  Ai  gust.  III. 


•  sie  ■m.eCPaA.Blecw.AiedUUcpAijNraMb. 

•  B1B12,  doches.  Jtts.  cum  Psali.  itienML»  doebr. 


s  sic  IM.  ei  Psalk.  uiqron.  Ai  edUi,  aancnaii  eif. 
(Yingt-neufJ 


907  S.  AlIGUSTINl 

Sdtote  qiioniam  Diuuinus  ipsc  cst  Dcus ;  ipbC  fecit  nos, 

ct  i|)Siiis  sumus^  Et  potl  unum  otTsriiii ;  Ingrcdimiiii 

portns  ejus  in  gratiarum  actioiic,  alria  cjus  in  laudc ; 

:onrilcminiei.  /ii  pM/moc.  DeambuUib»  in  simplicitate 

rerdismei  in  mcdio  domiismex.  Non  ponamcorain  ocu- 

lis  mcis  verbum  Beliai.  Fadentcm  dcclinalioncs  odivi, 

noc  ■dbxsii  milii.  Cor  pravum  recedet  a  me;  malum 

nesciam.  Loqucntcin  iii  nbscondito  contrn  proxiniiim 

sHum,  liunc  inlcrficiain  *.  Siiperbuin  ocuiis  ct  altum 

corde,  cum  boc  esse  non  potero.  Oculi  mci  ad  fideles 

tcrrx,  ut  babitcnt  inccuin  :  anibulaiis  iii  via  simplici- 

ter,  liic  ministrabit  mibi.  Non  babitabit  in  mcdio  do- 

mus  meoi  faciens  malum ' :  loquens  mcndaciuin  non 

placebit  in  coiispectu  oculoruin  mcorum*.  Manc  pcrdam 

omiies  inqiios  tcrr;r,  ut  iiilerliciain  dc  civiuilc  Doiniiii 

tmiversos  qui  oficraiitur  iiiiquitatcm.  In  psa/mocu.  Mi- 

scricordia  auteni  Domiiii,  ab  aitcrno  ct  usque  iii  xtcr- 

nimi  super  liinentos  eum.  Et  justitia  cjus  supcr  filios 

lilioruitt,  iis  qui  cusludiunt  pactuin  ejus,  et  rccordanli:r 

pncccptorum  cjus  ad  facienda  ca.  iii  psalino  civ.  Cfiiifl- 

icniini  Doiuiiio,  ct  iiivocaie  nomen  ejiis ;  notas  facitc  [lo- 

puIisco^itatiooesejus.Caniteei,  ct  psallilciUi:Io<]iii- 

inini  iii  univcrsis  niirabilibus  cjiis.  Exsultalcin  noniinc 

sancio  cjns;  IxtcturcorquxTentiuniDoniihtiin.  Qu;C' 

I  ito  Domiauni  ct  virtulcui  cjus ,  quxTilo  facicm  ejus 

jugiicr.  Ilccordamini  niinibilium  cjus,  qux*  Tccit,  si- 

gnoruiu  ct  judiciorum  oiis  ejiis.  In  psalmo  cvn.  Para- 

Hiin  cor  incnm ,  Dciis ;  cantabo  ct  psallam  :  scd  ct 

gloria  mea.  Coiisurgc ,  psaUcrium  cl  cithara ;  consur 

gam  manc.  Confitcbor  libi  iii  populis,  Domiuc,  can- 

tabo  to  in  nationibus.  /u  psftlmo  cx.  Confitobor  Do- 

miiio  iii  toto  cordc  iiico,  in  coiisilio  justorum  et 

coiigrrgatione.  Et  tit  alio  ioco :  Principium  sapicntix 

timor  Domini :  doclriiia  b:>iia  cunclis  qui  faciu:a  eam ; 

laus  ejiis  pcrseTcraiis  jiigiler.  iii  ptalmo  cxi.  Bcaiui 

vir  qui  tituel  Doininuin ;  iii  mandalls  ejus  volct  nimis. 

Ei  po$t  quuufue  vertut :  Donus  vir  clemens  ct  feneraiis, 

«lispcnsabit  verba  sua  iii  judicio ;  quia  in  xtcrnum 

non  commovcbitur.  In  memoria  seinpiicriia  erii  juslus; 

iib  auditu  malo  non  timcbit.  Paratum  cor  cjus  conli- 

dens  in  Doniino ;  (irmuin  cor  cjus ,  non  timebit  donec 

aspioiat  in  hostibus  suis.  Dispersit ,  dedit  pauperibus : 

juslitia  cjtis  pcrm.inct  iii  aelernum ;  cornu  ejtis  exal- 

tabitur  ingloria.  Impiiis  vidcbit  ct  irascetur,  dcniibus 

frendei ,  ci  tabcscet :  desiderium  impiorum  pcribii«  in 

Ptalmo  c\n,  Laudaie,  servi ,  Doininum,  kudate  nomen 

Domini.  Sit  nomcn  Domini  bcnedictumya  modoct  us- 

qoc  in  aetcmum.  Ab  ortu  solis  usquc  ad  occasuin  ejus, 

laudabilcnomen  Domini.  /n  psa/iiiocxiii.  Idola  Gentium 

argcnium  ct  aurum ,  opus  manuum  bomiiium.  Os  ba- 

liciit,  et  non  loqucntur ;  oculos  babent,  ei  non  videbunt. 

Aures  bal)cnt,  ct  non  audiciit,  eic.  Ei  paulo  poti  .'Similes 

iUis  fiani  qui  faciuiii  ea ,  ci  omncs  qui  confidunt  in 

cis.  Israel  confidit  in  Domino;  aiixiliator  ci  protccior 

*  Gilitl,  et  non  ipa  iMt.  Ilss.  juxu  Psalt.  iiieron. ,  ei 
ipms  sunuu, 

*  ixgcbaturiu  prius  excusis,  yon  ponebam  coram  oculis 
meis  verba  ueHaL..,Hec  adhassit  mim  car  pravimi.  Receden- 
leniame malum nesdebam,,.,  kuiw interficiebum.  Hos  ver- 
•us  ad  Mss.  et  ad  Psalt.  llicron.  emendavimtis. 

'  in  Psaltcrio  iiicrQn9n4  fadet^  itobm. 


SPLCULUM.  m 

coriim  est.  Donins  A;iron  confidU  iii  Djmioo;  ausilui- 
tor  ct  prolcctor  cnruni  cst.  Tiinciites  autem  Domi- 
num  Cimfiduut  in  IVomino ;  auxUiator  ct  protector  eo- 
rum  cst.  /n  psalmo  cxv.  Credidi  proplcr  quod  locutiis 
suin ,  cgo  afHictus  suin  niinit.  Ei  po$t  aliquantum  : 
Qiiid   reddam  Domiiio  pro  omnibus  qa»  rciribuil 
niihi  ?  Calicem  salutaris  accipiam ,  ct  nomcn  Domini 
invocabo.  Gloriosa  in  coiispectu  Domini  roon  sanclo» 
ruin  cjus.  Et  posi  tret  versue :  Tibi  iinmoUbo  hostiam 
laudis ,  el  in  noinine  Domiiii  inrocabo.  Vota  mca  Do- 
iiiino  rcddam  iii  conspcciu  omnia  populi  ejus;  m  airiis 
doinus  Dointni ,  iii  mcdio  iui ,  Jerusalcm.  in  ptalmo 
cxvi.  Laudatc  Dominum,  omncs  gcntcs;  collaudate 
cuin ,  univcrsi  populi.  In  pealmo  cxvii.  Confitcmiui 
Domino,  quoniain  bonus,  quoniain  in  aelcraum  ini- 
scricordia  cjus.  Dicat  iiunc  Israel,  quoniam  in  xtcr- 
nuin  inisericordia  cjtis.  Di«at  domus  Aaron ,  quoniau 
iii  a.*teriium  miscricordia  cjus.  Dicaiii  qui  timcni  Do- 
minum ,  quoiiiam  in  a^teriium  misericordia  ejus.  Cuin 
tribularer  invocavi  Doniinum ,  ct  cxaudivit  roc  iu  lati- 
tudine  Dominus.  Et  pott  quinque  vertut  :  Melius  esi 
spcrarc  in  Doinino,  qu:im  S|icrare  in  hominc.  MeUu^. 
cst  S|)er:irc  in  Domtiio ,  quam  spcrare  in  principibus. 
Et  post  octo  vertut :  Foriiiudi)  mea  ci  laus  mca  Domi- 
iiiis ,  et  factus  cst  milii  in  salutem.  Yox  laudis  ci  sa» 
Iiilis  iii  taI>oriiaculis  justorum.  In  ptaimo  cxviii.  Bcaii 
iinmaculati   iii  via,  qui  ambulaut  in  lcge  Domini.. 
Dcati  qui  custodiuut  lcslimoiria  eJuSy  in  toio  cordc 
rcquiruiit  cum.  Et  alio  loco  :  Et  arobulabo  in  spatioso, 
qnia  pnccepta  tua  qn;c>ivi.  El  loquar  in  tcstinioniis 
i*jis  corain  rt^gibus ,  et  n(Hi  confundar.  El  dclcctabor 
in  mandatis  tuis,  qux*  dilcxi.  Et  levabo  nianus  meas 
ad  niand.ila  tua  ,  qux  dilcxi ;  ei  loquar  iii  pncccptis 
tuis.  Ei  post  quatuor  versut :  A  lcge  tua  noii  decliuavi. . 
Kccordatus  sum  judiciorum  tuorum  a  sxculo,  Do- 
miiic ,  et  consolatiis  suin.  ilorror  obiinuii  me  ab  iin- 
piis ,  quia  dcrcliqiicruni  lcgcm  tuanv.  Carmina  craiit 
mibi  pnccepla  lua ,  in  domo  pcregriiuitioiiis  mex.  Re- 
cordatus  sum  in  nocte  nominis  iui,  Do:uinc«  ci  Ctt* 
siodivi   lcgcm  tuam.  IIoc  Eacium.  csi    mibi»  quia 
pnccepia  lua  ciistoilivi.  Pars  nica »  Domine  %  diii ,  ui. 
custodiain  verbuin   tuuin.  Deprccaius  sum  vulluiii 
tuum  in  loto  corde;  misercrc  inci  sccunduro  elo- 
quiuin  tuam.  Recogitavi  vias  mcas,  ci  convertl  pedes 
meos  ad  tesiimonia  tua.  Festinavi ,  ei  non  ncglczi  ca- 
stodirc  mandata  tua.  Funcs  impiorum  impiicaveruDt 
roe;  icgem  iuam  non  sum  obiiius.  Mcdio  nocils  sur- 
gcbam  ad  confitcndum  tibi ,  super  judicia  jastificaiiO> 
nis  iuae.  Particeps  ego  sum  oinnium  timeniioffl  tCt  ei 
custodientium  pneccpia  iua,  Et  posi  paucos  venus : 
Ego  auicm  in  lolo  corde  servabam  pncccpta  loa.  In- 
crassatum  est  velui  adeps  cor  corum ,  ei  cgo  in  lege 
lua  inedikibar.  Kk>num  mibi  quui  afllictus  suin,  ut  di- 
sccrcm  prxcepta  lua.  Melior  niibi  csi  lcx  orisiui, 
stipcr  niUlia  auri  et  argcnti.  Ei  post  poMeos  versus  : 
Quia  lex  tiia  mcditatio  mca.  Et  post  paubtlwn :  EfO 
autem  loquar  in  pracceptis  iuis.  Et  post  pauUdum  : . 
Prxccpta  iiia  non  sum  obliios.  Ei  posi  duos  verM : 
^  FditL  oomtoi.  Mas.»  Domtae. 


909 


DB  SClllPTURA  SACRA. 


91C 


Foderunl  milii  supcrbi  foveas ,  quae  nuu  craiit  juxla 

tegem  tuam.  Et  posl  duo$  venus  :  Paulo  niinus  coih 

siuHpsenint  mc  iii  tcrra ;  ego  antem  non  dimisi  pras- 

ccpii  tua.  Et  pott  septem  vertus  :  Nisi  quod  lez  tua  de* 

icctalio  inea,  forte  pertistfcm  in  pressura  mea.  In 

sempiienium  Don  obliviscar  pncceptoruro  tuorum; 

quia  per  ipsa  viviflcasti  me.  Tuus  ego  suro ,  saiva  me ; 

quoniam  pnccepta  tua  quxsivi.  Me  cxspectavcrunt 

impii » ul  perdercnt  me ;  tcstimonium  luum  conside- 

rabo.  Oinnis  coiisummationis  vidi  flnem ;  latum  man- 

datuni  tuum  nimis.  Qiuim  dilexi  lcgcm  tuani !  tota  die 

hxc  mcditatio  inca.  Et  paulo  post :  Ab  omni  semita 

inala  probilmi  pcdcs  meos ,  ut  custodirem  vcrba  tua. 

A  judicris  tnis  noii  rccessi ,  quia  tu  illuniiiiasii  inc 

Quam  dulce  giKlurt  inco  eloquium  tuuin !  supcr  mel 

ori  inco.    rrt-ccepta   tna  considerabam ;  prDpterea 

odivi  omncm  scmitam  mcndacii.  Luccma  pedi  mco 

vcrbuin  tuu:n,  ct  lux  semitx  mccc.  Et  post  sepiem  ver- 

sus  :  Anima  mea  in  uianu  mea  semper,  et  legis  tux 

non  sum  oblilus.  Pusucrunt  iinpii  laqucum  mibi ,  et 

a  prxceptis  tuis  iion  aberravi.  Ilxrcditas  mca  tcsti- 

moni j  lua  iii  scmpitcrnum ;  quia  gaudium  cordis  mei 

sunt.  lucliuavi  cur  roeum ,  ut  facercm  jusiiflcationcs 

tuas,  pruptcr  xteruam  rctributionem.  Turoultuosos 

odivi ,  ct  legcin  tuain  dticxi.  Prolectio  mea  et  sculum 

lueuffi  tu  cs  :  verbum  tuuin  exspectavi.  Recedite  a 

mc ,  maligni ,  et  custodiam  mandata  Dei  mei.  Et  posi 

sepiem  versui  :  Quasi  scoriaro  computasti  omnes  iui- 

pius  tcrnc ;  propterea  dilcxi  testimonia  tua.  Uorri- 

piluvit  a  timorc  tuo  caro  mea ,  et  jiulicia  tua  limui. 

Fcci  judiciuro  el  justiliam ,  ne  derelinquas  ine  iis  qui 

calumniantur  me.  Et  post  paucos  versus  :  Proptcrca 

dilcxi  maiidala  tua  siiper  aurum  el  topazium.  Kro- 

picrca  in  universa  praecepta  tua  direxi ;  omnero  se- 

inium  roendacii  odio  dabui.  Mirabilia  testimonia  tua; 

idcirco  custodivit  ea  anima  mea.  Et  post  duos  verws  : 

Os  mcum  aperui,  et  respiravi;  quia  mandata  tua  de- 

biderabam.  Et  aUo  loco  :  Consumpsit  me  zelus  roeus, 

quia  obliti  sunt  verborum  tuorum  liostes  mei.  Proba- 

tos  sermo  tuus  nimis,  et  servus  tuus  dilexit  illum. 

Parvulus  ego  sum  et  coniemptibilis ;  sed  pnccepta 

tiia  non  sum  oblitus.  Et  poU  tres  versus  :  Maiidata  tua 

voluntas  mea.  Et  paulo  post :  Yide  alBictionem  mearo, 

ct  eripe  me;  quia  legis  tuae  non  sum  oblitus.  Et  poU 

sexversus  :  Multi  qiii  persequuntur  me,  et  aflligunt 

ine ;  a  testimoniis  tuis  non  declinavi.  Yidi  praevarica* 

torcs  tuos»  et  moBrebam ;  quia  verbum  tuum  oon  cu- 

stodieruul.  Vide  quoniam  prxcepta  tua  dilexi,  Do- 

inine ;  juxta  misericordiam  tuam  viviflca  me.  Et  post 

quaht/or  venus  :  Gaodens  ego  sum  in  eloquio  tuo,  sic- 

iit  qni  invenit  spolia  multa.  Mendaciom  odio  babui , 

et  detestatus  suro ;  legem  autem  tuaro  dilexi.  Septies 

in  die  laudavl  te,^per  ju^iis  jdstitiae  tuae.  Pax 

multa  diligentibus  legem  tuam ,  ct  non  est  illis  scan- 

daiam.  Exspecubam  salutare   tuum,  Domlne,  et 

■umdau  tua  feci.  Cuslodivit  anima  mea  tesiimonia 

lua ,  et  dilexit  ea  nirois.  CustOilivi  praecepu  tua  et 

tcstimonia  tua ,  quia  omnes  viae  incae  in  ooiispectu 

titu.  Et  post  octo  versui  :  Sil  manus  loi  auxlliatrii 


mca;  quia  pra:ccpu  tua  elegi.  Desideravi  salutaro 
tuum,  Domiiic,  ct  lex  lua  volunus  mca  cst '.  Et  poU 
duos  versus  :  Erravi  quasi  ovis  perdiu;  qiixre  scrvuin 
tuum ,  quia  mandatorum  tuorum  non  sum  oblitus.  In 
psatmo  cxix.  Ego  paciflca  loqiiebar,  et  illi  debella- 
baot  ea.  /n  psalmo  cxxi.  Rogale  paccin  Jcrusalero  : 
sit  beiie  iis  qui  diligunt  eam.  Et  post  duos  versus  : 
Proptcr  fraires  mcos  et  proximos  mcos,  loquebar 
pacem  tibi.  Propter  domum  Doniini  lyei  iiostri ,  qua> 
rebam  bona  tibi.  lu  psalmo  cxxii.  Ad  te  levavi  oculos 
meos ,  qiii  babius  in  coelis.  Ecce  sicut  oculi  servo- 
rum  ad  maniis  dominorutn  suorum,  sicul  ocult  ancillac 
ad  manuin  doniin;G  suas ;  sic  ocuii  nostri  ad  Dominum 
Dcuni  uosirutn ,  donec  niiscrcatur  nostri.  /n  psalrto 
cxxiv.  Qui  confldunt  iu  Domino ,  quasi  mons  Siou ; 
inimobilis  in  asternum  inbabiubilis  Jcrusalem.  In 
psalmo  cxxvn.  Bcatus  oinnis  qui  liinet  Dominum, 
qui  ambulal  in  viis  cjus  *.  /n  psahno  cxxix.  Sustinui 
Doniiiium  ,  sustinuit  anima  mca ,  cl  vci  bum  ejus  cx- 
spectavi.  In  psalmo  cxxx.  Domtiie,  non  csl  eAaluium 
cor  meum ,  ncque  elaii  sunt  oculi  inci ;  el  aon  utubu- 
lavi  in  magnis  ct  in  inirabilibus  siipcr  me.  Si  non 
proposui,  et  silcre  feci  animain  meam;  sicit  ablacta- 
tus  ad  matrcro  suam,  iU  ablacuu  ad  me  anima  niea. . 
Exspecta,  Isracl,  Duminum,  a  modo  ct  usquc  in 
xtcrnum.  /n  psatmo  cxxxii.  Ecce  quam  bonuin  csi  et 
quain  decorum ,  babiure  fratres  in  unuin*  In  psalmo 
cxxxiif.  Eoce  bencdicite  Doinino ,  oniiies  servi  Do- 
mini ;  qui  sutis  in  domo  Domini,  in  atriis  d  mus  Dci 
iiostri.  Iii  noctlbus  levnie  manus  vcstris  ad  eaii- 
dum  ',  et  bencdicite  Domino.  In  psalmo  cxxxiv. 
Laudate  nomen  Domini;  laudate,  scrvi,  Domiiuiii. 
Qui  sUtis  In  domo  Domini,  in  atriis  dorou*  Dci , 
nustri.  Laudatc  Dominum,  quonbm  bonus  Domi- 
iiiis ;  caiiite  nomiiii  cjtis ,  quoniam  dccens.  Et  posi 
pauca  :  Idola  Geotium  argcntuin  ei  aurum ,  opera 
manuum  hominum.  Os  liabent ,  et  non  loqucitur ; 
oculos  babent,  et  non  videbunt,  ctc.  Et  pauio  posi : 
Simlles  lllis  flant  qui  faciunt  ea ,  et  omues  qui  con- 
fldunt  in  eis.  Domiis  Israel ,  benedicite  Domino ;  do- 
mus  Aaroii,  benedicito  Domino;  timcntes  Dominum, 
benediclte  Domino.  In  psalmo  cxxxv.  Confltemioi. 
Doroinp ,  quoniam  iKmus ,  quoniam  in  xteruuir  mi- 
sericordia  ejus.  Confitemini  Deo  deorum,  quoniam 
in  aHcroum  miserlcordia  ejos.  Coofltcmini  Domino 
domioorum ,  quooiaro  ia  actemum  niiscricordia  cjus. 
Et  in  fine  psalmi :  Confitemini  Deo  cceli ,  quoniam  in 
aeteriiuro  misericordia  cjiis.  /n  psalmo  cxxxvi.  Si 
oblitus  fuero  tui ,  Jcrusalem ,  iii  oblivione  sit  dextcra 
roea.  Adbaereat  lingna  mea  gutturi  meo,  si  non  recor* 
dalus  fucro  tul ,  Jcrosalem.  Si  non  prabpociuero  Jeru 
salero  In  prindpio  laetitiae  meae.  In  psaimo  cxxxviu 
Nunne  odientes  te,  Domine,  odivi,  et  contra  adversa-  i 
rios  tuos  disUboi  ?  Perfecto  odio  oderaro  ilios ;  inimiei 
facU  sunt  milii.  /n  psalmo  cxxxix.  Ne  des,  Domiiie, 


ft  slc  Mas.  et  Psalt.  Hieron.  At  editl,  Medilalio  meu  est. 
^wdlUi^BeaHomnesquitimentDombuimfquiambukoUiK 
vUsiius.  Seqxtam  Mss.  etPsalt.  Hieroojmi. 
SEditi»in  mhcIo. Hss.  joxu rsalt. nier., od MBirAaii. 


ftl  S.  AlCUbTlM  SPECULUM 

de&idcria  uiipii ;  Kcelcra  ejiis  nc  erruudanlur ,  et  clc- 
vciicur.  Ei  pou  quatuor  ver$u$  :  Vir  linguosus  non 
dirigelar  in  tcrra.  in  p$almo  czl.  Gorripiat  me  justus 
10  miserioordia  t  ^^  arguat  me  :  olcum  amnritudinis 
non  impingiict  cnput  mcum.  El  po$t  quinqne  ver$u$: 
QuoniaiD  ad  te,  Domine.  ocuii  mei :  in  te  spcravi; 
ne  emucs  animam  mcam.    In  p$almo  csli.  Voce 
mea  ad  [K)minum  clnniavi ,  voce  m^a  ad  Dominum 
ilcprccatus  sum.  CfTniidim  in  c<)ns|icctu  cjus  elo- 
c|inum  mcum,  tribnlaiioiicm  meam  coram  illo  annun- 
lialK).  El  po$t  $ex  ver$u$  :  i'.\M\\Si\\  ad  tc,  Domine; 
diii,  Tu  es  spes  mea,  p;irs  inea  in  tcrra  viven- 
tium.  /n  p$aimo  cxlii.  Moditaliar  oinnia  opcRi  tua, 
facta  manuuin  tuaruro  loqiiclKir.  Expandi  inanus  ineas 
ad  te ;  anima  mca  qiiasi  lerra  siiicns  ad  le.  Et  po$t  tre$ 
vcr$u$  :  Fat  me  audire  manc  miscriconlinm  luam, 
qiioniam  in  te  confido.  Noiam  Tac  mihi  viam  in  qna 
ambiilo,  quoniam  ad  lc  levavi  animam  mcnm.  Libcra 
me  do  inimicis,  Dominc  :  a  te  protcctus  suin.  !n  p$al' 
mo  cxLiii.  Libcra  mc ,  et  erue  ine  dc  manu  niionim 
alienorum;  qiiorum  os  locuinin  cst  vnnitatem ,  cl 
doxlcra  coniin  dcxlcra  mcndacii.  Ut  sint  filii  noslri 
quasi  planiatio  crcsccns  in  adolosccnlia  sua.  Fili» 
noslrac  quasi  aiiguli  omali  ad  similitudiiiom  tcmpli. 
Prnmpliiaria  nostra  plciia,  ct  supcroffiindcnlia  cx  l:oc 
in  iliud.  Pccora  ooslra  in  niillibns ,  ct  innuiucrabiiia 
in  compitis  noslris  :  tanri  nostri  pingncs.  Nun  est  in- 
lcrruptio,  ct  non  csl  cgressus,  el  non  e^t  ulnlatus  in 
plateis  nobtris.  Bealus  populus  cnjiis  lalia  suiit;  bca- 
tus  populus  cnjns  Dominus  Dcus  ejns.  /n  p$almo  cxuy. 
Exaltabo  tc ,  Domine,  Dous  mcus,  rox,  ct  bcncdicain 
noinini  luo  in  acternum  et  ulira.  In  oinni  dic  bcnc- 
dicnm  tibi ,  ct  landabo  nonien  luuni  in  scmpilornuin 
jugiler.  Et  po$t  duo$  ver$u$  :  Generntio  ad  gcucratio- 
ncm  laudabit  opcra  lua ,  ei  rortitudines  tuas  annun- 
liabunt.  Dccorcm  gloriic  niagnitiidinis  tux ,  et  vevba 
mirabilium  luorum  loquar,  El  rorliiiidincm  horribilium 
laorom  loiiuentur,  et  magnitudines  tuas  iiarmbuni. 
Mcmoriam  mullx  bonilatis  tux  loqncnlur,  cl  justitias 
tuas  laudabunt.  Et  po$t  trc$  ver$u$  :  Et  sancti  tui  bcne- 
dicunt  tibi.  Gloriam  rcgni  tu  diccnt ,  el  forlitudines 
tuas  loqiicntur.  Ui  oslendant  fiiiis  bominum  foriilu- 
dlnes  cjus ,  el  gloriam  decoris  rcgni  ejus.  Et  paulo 
post :  Juxta  csi  Dominus  omnibiis  qui  invocant  eum 
in  verilate.  Placituin  tinienlium  sefacieti  et  clamo- 
rem  corum  audiet ,  ct  salvabit  eos.  Cuslodit  Dominus 
omncs  diligcntes  se;  ct  uiiiversos  impios  conM^rcL 
Lnudem  Domini  Iof|uetur  os  mcum,  ct  bcncdicet  omnis 
caro  nomini  sanclo  ejus  in  xternum  et  jiigilcr.  In 
p$almo  CXI.V.  Landa,  anima  mca,  Dominum  :  laiidabo 
Dominum  in  vila  mea ,  cantabo  Dco  meo ,  quamdiu 
siim.  Nolitc  confiderc  in  principibus,  ih  lllio  hominis 
cui  non  cst  salus.  Et  po$t  duo$  ver$u$  :  Bcaius  ciijus 
Dous  Jacob  auxilialor  ejus ,  spes  <  jus  in  Domino  Dco 
suo.  In  p$almo  cxLvi.  Laudate  Dominum ,  qiioninm 
bonus  cst :  canticum  Dci  nostri  ^  qtioniam  docorum 
est,  pulcbra  laudatio.  Et  po$t  paueo$  ver$u$  :  Susci- 
pkens  innnsuctos  Dominus ;  buniilians  impios  usque 
•  Slc  m.  ot  lialt.  Hlcron.  Bditl,  Deo  mMro, 


m 

ad  tcrram.  Canito  Doiuino  in  conressionc,  cauiie  Deo 
nostro.  Et  po$t  quatuor  ver$u$  :  Non  est  in  fortitudine 
equi  voluntas  ejus,  ncqne  in  tibiis  viri  piacebltur  ei. 
Placebitur  Domino  in  iis  qui  tiinent  eum ,  et  cxspe- 
cUnt  miscricordiam  cjiis.  /n  p$almo  cxltiii.  Kegcs 
tcmc  el  omncs  populi ,  pi  incipcs  ct  uaiversi  judices 
terrx,  juvcnes  et  virgines,  scoes  ciins  pueris  hi«Jcnt 
nomcn  Domiiii.  /n  p$almo  czlix.  Gnntato  Dooiino 
canticnm  novum ;  laus  ejus  in  coiigrogatioiie  sanclo- 
rnm.  l..xtctur  Isracl  in  factnrc  suo,  filii  Sion  ezsulleiit 
in  rcge  siio.  Et  po$t  lre$  ver$u9  :  Exaliabit  mansueuis 
in  Jesii.  Exsnliahunt  sancti  in  gloria.  laudabiuit  in 
cuhilibiis  snis ;  cxalutioncs  Dei  in  gutture  corum.  fii 
p$almo  CL.  Laudntc  Dominum  in  sanciis  ejus,  laudale 
cum  in  foniiiidinc  potentix  ejus.  Laudalc  eum  ia 
rortiludinibus  cjiis»  laudnte  cam  jiixla  mullilodioem 
magnificcnti.x  siix.  Et  in  fme  p$abm :  Omne  quod  spi- 
ml  laiidot  Domiiium. 

II wc  de  libro  P$almorum  coilegiinw^  m  quibuM  $uam 
qul$que  vitam,  $i  proficere  alfectai,  in$piciaL  Vbi  Ucli^ 
rem  admonemu$ ,  vt  cn  qum  de  P$a!mi$  po$Mi^  lanquan 
unum  p$almum  contextim  legat^  taciti$  verbi$  nwjs.  qum 
ad  hoc  inUrpo$ui,  ut  $i  voluerit^  in$piciat  ubi  mt  aeriptum 
quod  po$ui,  id  es/,  quoto  vel  in  quo  loco  eju$dem  p$almi. 
Ili$  enim  prtctermi$$i$  qui  lection»  continuata  impexerU 
$ola  verba  P^almorum^  multo  jucundiu$,  ei  ob  koeud- 
liu$  ex  divini$  aficietur  eloquii$,  Nune  dt  likm  Sato^ 
monis  qute  videhuntur  huic  operi  nece$»aria^  coUigem9$: 
ac  primum  dc  Proverbii$;  qm  tiber  $i  btne  inlelUgalm; 
ad  mor€$  pio$  informando$  pene  tolu$  uuiebit.  Sed  ea 
ques  ob$cura  $unt  pratermitto  :  kabeant  m,  ^i6iii  enr- 
ceantur^  lectore$  dilectore$que  $pirituiilium  iitterarvm; 
no$  in  hoc  opere  9tnluimu$  illa  pomre  quee  ad  agendam 
vitam  facile  intcUecta  referanlur,  Quamvi$  muUi$  videri 
po$^m  aperti$$inia  preelermimee ;  nonnuiUique  kine 
potiu$  rlau$a  mnl,  unde  putaniur  e$$e  per$picua,  Quid 
enim  tam  clurum  videtur^  et  quid  tam  ineple  fii^  $i  ad 
proprieialem  veli$  accipere^  quodibi  ecriptum  «sf,  Ab 
aqua  aliena  absline  te,  ct  dc  fonte  nlieno  iio  liibA. 
ris  (a)?  Aut  quid  valei  ad  more$  corrigendo$^  nid  illic 
inteUectu$  ahior  reqmratury  quod  dietum  e$t,  Paopertas 
virum  liumiliat,  maniisautcmfnrllum  h>cnplelal  (Pm. 
x«  i)  ?  Cum  el  non  e$u  panperem ,  el  e$$e  manibu^  for- 
lem,  non  $it  in  bonorum  honiinum  pole$late,  $ed  ef  auiftii 
provenerit  pemmi$ ;  et  hoc  proverbium  fnale  inlelieetum^ 
poMtl  provocare  p:upere$  forlee,  ut  rapime  u  emiimeid 
debere  dilescere,  Qui$  non  autem  rideat^  $i  proprie  po» 
$ilum  pulaverit  quod  ibi  legitnr^  Non  cnini  nascnuUir 
filii  inalignis  {Id.  xxiv,  20)?  Omnia  erga  laHet  reHn 
quemu$,  et  ea  quibu$  $uadetur  aliquid  aliquanlo  diMiiue^ 
cum  id  quod  $uadelur  alque  prcedpitur  non  ttl  oftsnt- 
rum ,  et  id  potiue  nt  ponendum  in  hoc  Specuia^  uki  u 
iUi  in$picianl,  quibu$jam  pcr$ua$um.e$i,  bena  ae  laui^ 

{a)  vulgata  versio  caret  bac  sententla,  Ab  aqua  irfb- 
na^  ^.,  qu»  quklem  erat  ..uffustino  ramfliaris,  sacn^oe  ab 
i|^  in  concressu  cum  DonaUsUs  lirave  eam  usunMilMi 
cxphcau  :liabclur  apud  LXX,  Prov.  cap.  9  subvcfs.  la 
E^  corumdem  interi  retatiooe  ipsi  in  mcntero  venleliaiA 
ababicsulijecu  tesUmooia,  nisi  quod  LXX  ialud  < 
m  lauraii,  cheke$  dd  andreidn  plouUamin^  i 
tocupletant  '^  ' 


m  DE  SCRIPTURA  SAGRA 

HiiUi  mere,  tcd  ut  hoc  fncianl^  quccubi  optandaatque 
obwrvunda  iint ,  qticemnt.  Ilcec  itaque  de  Proverbiit 
Salomonii  ponenda  credimus, 

DE  Pr\OYERni!S. 

[Op.  I.]  Tiinor  Domiiii  principium  sciciitix.  Sa- 
pienliani  alquc  iloclrinam  sliilli  dcspiciunt.  Audi,  flli 
mi,  disciplinam  pniris  lui,  et  ne  dimillas  lcgem  matris 
tuce.  El  pott  quatuordecim  vertui,  cum  de  hondddis 
toquerctur :  Ipsi ,  inquit^  contra  sanguincm  suum  insi- 
di:iiiiur,  et  moliuiiiur  rraudes  contra  animas  snas.  Sic 
semita:  oinnis  avari  animas  possideniium  rapiimt.  Item 
pott  quatuor  versus  :  Usquequo ,  parvuli ,  diligitis  in- 
faiitiain ,  et  stulli  ea  qux  sibi  sunl  iioxia  cupiunt,  et 
liiipriideiites  odiunt  scientiam  ?  Et  post  undecim  versut : 
Tiinc  invocabunt  me,  et  non  exaudiam ;  maiie  consur- 
gent,  ct  non  invenient  me :  eo  quod  cxosam  babucrini 
discii)linnm ,  ct  limorem  Domini  non  suscoperiiit,  ncc 
aciiuicvcrinl  consilio  nico,  ct  dclrjxcriiit  univcrso: 
c^rreplioni  meo;.  Comedent  igitur  fructus  vix  su.x, 
suisquc  eonsiliis  satiirabiinlur.  Aversio  parvuloruni 
inlcrficici  cos,  ct  prosperilas  slultorum  perdct  illos. 
Qiii  auleiii  me  aiidieril,  absque  terrorc  rcquicscct,  ct 
abundaiitia  pcrfruciur,  malorum  tiinore  sublato. 

Et  post  tret  versus  [ii.] :  Si  enim  sapicntiam  iiivo- 
cavcris,  et  incliiiaveris  cor  tuum  prudcnii;e;  si  qu;e- 
sicris  eain  qtiasi  pecuniani,  et  sicut  tbcsauros  cfloderis 
illam  :  tuiic  intclligcs  timorcm^Dominl,  ct  scicntiani 
Dci  invciiics ;  qiiia  Dominus  dat  snpiciitiam,  et  e&  ore 
cjus  scienlia  et  prudeiilia.  Gubtodiet  rcetorum  salu- 
lcni ,  el  proieget  gradicnlcs  simpliciter  :  servans  se- 
mitas  ju.stiii;c ,  et  vias  sanctorum  custodiens.  Tune 
interiiges  justiliam,  et  judicium,  et  anquitatero,  et 
omnem  semitam  bonam.  Si  intraverit  sapientia  cor 
tuum,  et  scientia  aninuB  tux  placucrit;  consilium  cu- 
siodiet  tc,  et  pnidentia  servabit  te ;  ut  cruaris  de  via 
niala ,  et  ab  boinine  qui  pcrversa  loquitur.  Qni  derc- 
iinquuiit  iter  rectum,  et  ambubni  per  vias  tenebrosas : 
qiii  Ixtantur  cum  maiefccerint ,  et  cxsullant  in  rcbiis 
pessimis  :  quorum  vioe  pervcrssc,  et  infames  gressus 
eorum.  Ut  eruaris  a  muliere  aliena ,  et  ab  extrauea 
qikc  inollit  sermones  suos ,  et  reliquil  ducero  puber- 
tatis  sua5,  et  pacti  Dei  sui  oblita  est. 

Et  pou  trededm  0^si»[ui.] :  Misericordia  ct  veritas 
non  te  de&erant :  circumda  eas  gutturi  tuo ,  et  de- 
scribe  in  Ubulis  cordis  lui;  et  inveiiies  graiiam  et  di- 
sciplinam  booam  comm  Deo,  et  bominibus.  Ilabe  fidu- 
dam  iii  Domino  ex  loto  corde  luo,  et  ncinniuds  pru- 
dcniix  tuai.  Iii  omnibus  viis  tuis  cogita  iiluro,  et  ipse 
diriget  gressus  tuos.  Ne  sis  sapiens  apud  temetipeum. 
Time  Deum,  et  reccde  a  malo.  Et  pott  unum  verwm  : 
llouora  DoQiiDum  dc  tua  subsUntia ,  et  de  primitiis 
oronium  fruguin  tuarum.  Et  pott  duot  vertus :  Disci- 
plinani  Domini,  fili  mi,  ne  abjicias ;  nec  deficias,  cum 
abeo  corriperit.  Quem  enun  diligit  Dominus,  corri- 
pit ;  et  quasi  pater  in  fllio  complaeei  sibi.  Beatos 
bomoqui  iiiTenit  sapieiiliaai  e&  qui  aflluit  prudentia. 
Ifclior  08t  acqulsltlo  ejus  negollatione  ai|[cnti,  et  au- 
ro  pnmo  rrudus  cjos  :  protiosior  ett  cmietis  optbus ; 
ct  oinnia  qux  desidcranturf  huic  non  valent  compa- 


914 
rari.  Et  post  decem  vertut :  Fili  mi,  nc  efQunni  h«c  ab 
oculis  tuis :  Custodi  lcgem  atque  consilium.  Et  pou 
novem  vertut :  Noli  proliibere  benefacere  eum  qui 
poiesl ;  si  vales,  et  ipse  benefac.  Ne  dlcas  amico  tuo, 
Vade,  et  revertere,  et  crasdabo  tibi ;  cum  sutim  pos- 
sis  dnre.  Ne  moliaris  amico  tno  malum ;  cum  illc  in 
te  babeat  fidnciam.  Ne  contendas  adversus  homiiiem 
fi-uslra.  Etpottteptem  vertut :  Illiisores  ipse  deludet, 
el  mansuetls  dabit  gratiam. 

Et  pott  quadraginlatret  vertut '  [  iv.  ]  :  Cimni  custo- 
dia  scrva  cor  tuum ;  quia  ab  ipso  ^ita  procedil.  Re- 
movea  te  os  pravum,  et  detraheniia  labia  sint  pro- 
cul  a  lc.  Oculi  tiii  recU  Tideant ;  ct  palpcbro)  tu» 
pnuccdaiit  gressus  tuos.  Dirige  seniluiii  pcilibus  tuis, 
ct  oiuncs  vix*  tua:  sUbilientur.  Nc  dcclliicsin  dcxte- 
rnm  aul  in  siiiistrnm.  Avcrtc  pcilcm  iiiiini  a  malo. 
Vias  enini  qiinc  a  dextris  siint  iiovit  Dominus ;  pcr- 
vcrs;v  vcro  suiit  qiix  a  sinistris  sunt.  Ipsc  autoni  roctos 
racii  cursus  tuos,  itiiicra  auteni  tiia  iii  pncc  producct. 

I  V.  I  Fili  mi,  attcnde  sapiciitiani  iiieam,  ct  pruden- 
ti;u  iiiex  inclina  aurcin  tiiam ;  ut  ciistoilins  cogiutio- 
ncs,  ct  disclplinani  labia  tua  conscrvciii.  Favus  enim 
distillans  labia  mcrctricis,  ct  nitidius  olco  guttur  cjus. 
Novissinia  autcm  illius  aniara  quasi  absinthium,  et 
aciita  qiiasi  gladiiis  biccps.  Pedes  ejus  «lescendunt  in 
mortem,  ct  ad  niferos  gressus  illius  penetrant. 

Et  poti  nona^nta  teptemvertut  [  ti.  ] :  Non  concu- 
piscat  pulcbritiidinem  ejus  cur  tuuin,  ne  capiaris  cuti- 
bus  iliius.  Pretiiim  eiilin  scorii,  vix  unius  est  panis : 
miilier  autem  viri  pretiosam  aniinam  capii.  Numquid 
abscondcre  potest  homo  ignem  in  sinu  suo,  ut  Tcsti- 
menu  illius  nonardeant?  autambulare  superprunas, 
ut  non  comburantur  plantx  ejus  ?  Sic  qiii  ingrcdiiur 
ad  muHcrem  proximi  sui,  non  eril  mundus  cum  leti- 
gerit  eam.  Non  grandis  est  culpa,  cum  quis  fumtus 
fucrii :  furatur  cnim,  ut  esurientem  impleat  animain ; 
deprehensusquoqnereddet  septuplum,  etomiiem  sub- 
suiitiam  domus  su»  Iradet.  Qui  autem  adultcr  est, 
propter  cordis  inopiam  perdet  animam  suam. 

Et  pott  quatuor  versut  [  vii.] :  Fili  mi,  custodi  ser- 
moiies  meos,  el  pracccpu  inea  reconde  libi.  Serva  * 
mandata  mea ,  et  vivc,  et  legem  meam  qiusi  pupilr 
lam  oculi  tui. 

Et  pott  quinquaginta  tepiem  verttu  [tiii.  ] :  Intelli- 
gite,  parvuli,  asliitiam ;  et  insipientcs,  nnimadTertite. 
Et  pott  duot  vertut :  Veriutem  medilabiUir  guttur 
meum,  ct  kibia  mea  detestabuntur  impium*.  Et  poti 


'  Piffcbat  annolare  drca  versirom  reeensionem  errata 
quam  nrcquentissioia,  quae  videlicet  posKniam  in  Amerba- 
aiiannm  edltlonem  semel  iuducu  sunt,  alias  dclDceps  cdi- 
tlones  rducuntibos  Hss.  oodidbus  oonstanier  occopanmt. 
Atumen  de  insiffniariblis  aUquot  casiigaiioQilNis  non  si- 
iendum  videtur  noc  loCD.  ^am  in  ediiis  pro  :Et  posi  qua" 
drminia  tret^  legebalur :  Et  poti  viginti  quatuor :  item  infn 
abili^bcs  : fil  poH  noaaginia teptem^  ia  iliis  haiiebas  :  Et 
post  pluret  vertut :  atquc  iibi  nunc  :£l  pott  qtunquamnta 
teptem ;  M  rerebatnr :  Et  poti  aiiqwa  versut :  quibos  locis 
aiiisque  propemodum  hmmneris  restitufanoslectioocm  aiss. 
nnde  hiteUigi  bcilius  queat  ci^uaaam  ratioois^ci^usve  meu- 
sTO  Tenus  illi  ftierint,  qni  oompiiUntnr  ab  Aiignstloo. 

*  u».:  fierMfnrv. 

*  !ric  Mss.  JuxU  Tulgatam.  At  cditi  habebant :  Bt  labki  9iea 
non  atteUaniur  kmfimn. 


t  tre$  terius  :  Accipilc  Ji»ci|)liiiain  incain  cl  noii  |>ccu- 
niain ;  doclrinain  magis  quam  aurum  diligilc.  Melior 
esl  enim  sapicnlia  cunclis  preiiosissimis ;  ct  omnc  dc- 
tiderabilc  ci  non  potesi  comparari.  Et  post  duo$  »^- 
$u$  :  Timor  Domini  odit  malum  ;  arroganliam,  cl  su- 
pcrbiain,  cl  viain  pravam,  clos  bilinguc  dotcslalur.  Et 
po$t  $ex  vcrtu$  :  Ego  diligcntcs  inc  diligo ;  ct  qiii  ma- 
nc  vigilaiit  ad  mc,  invcnicnt  ine.  Mccum  sunt  divitix' 
et  gloria,  opes  supcrbx  el  justilb.  Mclior  est  fructiis 
mcus  auro  cl  prctioso  lapide,  ct  gcniminn  mcanrgen- 
loclecto.  Inviisjustili.x  aiubulo,  in  mcdio  scmilarum 
jiidicii ;  ut  dilcm  diligentes  me,  ct  thesauros  corum 
rcplcam.  Et  posl  viglnli  tre$  versut  :  Bcatus  homo  qui 
andit  me,qui  vigilat  ad  forcs  mcas  quotidic,  ctobser 
Tnt  ad  postcs  ostii  mci.  Qui  me  invcncrit,  invcnict  vi- 
fain,  cl  hanriet  salnicin  a  Domino.  Qui  autem  in  me 
pcccaverit,  Iscdetanimam  suain.  Oiniicsqni  ine  ode* 
niiit,  diligunt  mortom. 

Et  po^t  notem  ter$u$  [  ix.  ] :  Rclinquite  infantinni, 
el  TJvrte,  ct  ambulalc  pcr  vias  prudcnti.x.  Qni  crtidit 
derisorcm»  ipsc  sibi  facit  injuriam  ;  ct  ({ui  arguit  iui- 
piuin,  gcncmt  inaculam  sibi.  Noliargticrc  derisorcin  , 
iicodcril  te :  arguc  sapicntcm,  ctdiligctte.  Da  sapieii- 
ti  occnsioncm,  ct  addetur  ei  sapienlia.  Docc  jnstnm, 
ct  rcstinnbitnccipcrc.  rriiicipium  sapienHx  tiinor  Do- 
mini,  ct  scicntia  snnctorum,  pnidcniin. 

Et  post  decem  et  octo  ver$u$  [x.]  :  Non  proderunt 
Ihcsnuri  iniqiiitatis ;  justiiin  vcro  libcrabit  a  morie. 
Ei  post  quaSuor  ver$u$ :  Qni  congrcgal  in  mcsse,  Hlius 
snpions  cst :  qni  autem  stcrtit  xstatc,  flliiis  confnsio- 
nis.  Et  post  quatnor  tersus  :  Sapiens  cordc  pr,Tcepln 
suscipict*  gtnltus  c.Tditur  Inbiis.  Qni  amhnlnt  siinpli- 
citcr,  ambulat  confidcntcr  :  qui  autem  dcpravnt  vins 
suas.  manifcstnscrit.  Qui  annnit  oculo,  dabitdolorcm  * 
stultiis  labiis  vcrberabitur.  Vcna  vitoi,  os  jnsti ;  ct  os 
impiorum  opcrit  iniquiialem.  Odium  suscitat  rix.is; 
et  univcrsa  deiicta  operit  chnritas.  In  labiis  snpicnlis 
invcnictur  sapientia  ;  et  virga  in  dorso  cjus  qni  indi- 
gci  corde.  Sapientes  abscondunt  sapicntiam  :  os  au- 
tC4n  Stulti  confusioni  proximum  cst.  Et  post  quatuor 
versus :  Via  vitx  custodicnti  disciplinam  :  qui  autcin 
Incrcpationes  rclinquit,  errat.  .\bscondunt  odium  la- 
bin  mendacia.  Qui  profert  contumeliam,  insipiens  csl. 
1n  multiloqaio  peccatum  non  decrit :  qui  autcm  mo<lc- 
ralur  labia  sun,  prudentissimuscst.  Argciiliim  clcctuni 
linguajiisti  :  cor  iinpiorum  pro  hihilo  Lnbin  justi  ern- 
diunt  plurimos  :  qui  aulem  iiidocti  sunt,  in  cordis 
cgcstate  moricntiir.  Dencdictio  Domini  divites  facit, 
ncc  sociabitur  eis  afnictio.  Qnasi  pcr  risum  stultus 
operatur  scelus  :  snpienlia  auiem  cst  viro  prndenlia. 
Quod  timet  impius,  venict  snpcr  cum  :  desidcriuin 
suiim  jiistis  dabltur.  Et  posi  duo$ver$u$  :  Sicutacctuin 
dentibns,  el  fumiis  ocnlis  ;  sic  piger  iis  qni  miscrunt 
eum.  Timor  Domini  apponct  dies;  et  anni  impioruni 
brcviabuntnr.  Exspcctitio  jiistorum,  Ixtilia  :  spcs  au- 
lem  impiorum  pcribit.  Forlitudo  simplicis  via  Domiui ; 
el  pavoriis  qui  opcranlur  malum.  ^ustusin  xtoniiim 
non  commoircbitur  :  impii  autcm  non  habitabunt  in 
tcrra.  Os  jii^i  parturict  sapientiam :  lingua  pravorum 


S.  AUGUSTIM  SPECULUM  M 

peribit.  I^biajnsti  ronsidcrant  placita,  cl  os  impio- 
nim  perversa. 

[  xi.  ]  Statcra  dolosa  ,  abominaiio  apud  Dcum ;  et 
pondus  aMiuiim,  volunus  cjus.  Ubl  focril  superbta, 
ibi  erii  ei  contumelia  :  ubi  autem  buinililas,  ibi  ei  sa- 
picntia.  Simplicitas  justorum  diriget  eoft;  el  suppkin 
tatio  pcncrsorum  perdet  illos.  Non  proderont  divitiv 
in  die  iiltionis  :  justitia  aiitem  liberabil  a  morle.  Ju- 
stitia  simplicis  diriget  viam  cjus ;  et  in  implcute  soa 
corruct  impius.  Justitia  rectorum  liberabil  eos ;  ei  ia 
insidiissuvrcapientur  iniqui.  Moriiio  hoinine  impio, 
nulla  crit  ulira  spcs,  ct  exspeclntio  sollicitoram  peri 
bit.  Et  post  quinqui  vertus  *  ;  Qiii  dcspidt  amicum 
suum,  indigcns  cordc  esi :  vir  aiitem  prudens  lacebh. 
Qiii  ambulat  fraudulcnter,  revckil  arcan.!  :  qiii  autem 
fidclis  cst  aninii  *,  cclat  commissuin.  Ubi  non  est  gn- 
bcrnator,  populus  corruct :  salus  aul^,  ubi  mulla 
consiiia.  Afnigctur  nialo,  qui  fldem  facii  pro  eilra- 
nco :  qui  autcm  cavcl  laqueos,  sccums  erit  Et  po$i 
dnos  vcr$u$ :  Dencfacit  anim.x  sux  vir  misericors :  qui 
autein  crudclis  cst,  ctiam  propinquos  abjicit.  Et  po$l 
trc$  ver$u$  :  Abominabile  Domino  pravum  cor ;  et  vo- 
Inntns  cjus  in  iis  qui  simplicitcr  ambubnt.  Manqs  ia 
mnnu,  iion  erii  innocens  malus  :  semen  autcro  justo- 
rum  salvabitur.  Et  po$t  duo$  ver$u$  :  Desiderium  {ii- 
sloriim  omne  bonirm  est :  pra^tolatio  impiorom  fuMr. 
Alii  dividunl  prnpria,  et  ditiorcs  fluiit :  alii  rapiuiit 
noii  sua,  ct  scmper  in  egestate  sunt.  Anima  qux  bene- 
dicit,  impinguabitur :  ct  qui  inebriat,  ipse  qooqne 
incbriabitur.  Qui  abscondit  fnimenta,  maledicetur  in 
populis  :  benedictio  aiitcm  siipcr  ca])ut  vendcntium. 
Dene  consnrgit  diliiculo,  qiii  qu^crit  bona  :  qni  au- 
tcin  invcstigator  maloniin  cst,  opprimcturab  cis.  Qui 
conlidit  in  divitiissuis,  hiccorruct :  jusii  aulcm  qiiasi 
virens  fotiuin  gcrminnbunt.  Et  po$t  quatuor  verm  : 
Si  jiistii<%  in  terra  rccipit,  quanto  magis  Impins  ei 
pcccator  ? 

[xu.  ]  Qui  diligit  disciplinam,  diligit  sdenliam: 
qni  nutcin  odit  incrcpationcs,  insipicns  csl.  Qui  bonni 
est,  haurict  a  Doinino  gratiam  :  qiii  aulcm  confldit  in 
cogitationibus  suis,  iinpic  agit.  Non  roborabitur 
homo  ex  impietate,  ct  radix  jiistonim  non  commove- 
bitnr.  Et  po$t  aliquot  rmtti':Desidcrium  iinpii,  mnni* 
mentum  est  pessimonim  :  radii  autcm  jusloram  pro- 
ficiet.  Proptcr  peccata  labiorum  niina  proximat  nuJo? 
effugict  autem  justus  dc  angustia.  Dc  fracta  ons  sui 
unusquisque  rcplcbitnr  bonis,  et  juxta  opcra  manunm 
siianiin  retribuetur  ci.  Via  stulti,  recu  in  ocullsejns: 
qni  autem  sapiens  est,  audit  consilia.  Et  poMt  quMtuar 
ver$u$ :  Esi  qni  proinittit ,  ci  quasi  gladio  pungilv 
conscientux :  lingaa  autem  sapicntium  sanilas  est. 
Labium  vcritatis  firmum  erit  in  pcrpetuiim  :  qui  aa- 

I  Rcgius  codcx,  Et  post  ni  v€rsu$,  camiitensb :  a  poit  r 
verm$.  Fortc  lcgeiMlum,  h%  post  vm  ver$u$. 

■  In  nogio  Ms.  looo  anmn,  liabotur,  amicL  Utraqne  foi 
simul  rccepia  est  in  Bibliis  sixti  auctorilatc  castlaalls.  Al- 
taincn,  amici,  dcest  in  veiubto  Biblionim  oodioe  Gor- 
beiciisi. 

>  lu  Mss. :  Et  poit  decem  vcr$u$ :  phires  Umcn  inusjecli 
essc  vidcntur,  n\^i  fortc  isti  versus  eranl  solilo  prolixlunfi 


M7 


DE  SCRIPTURA  SAGRA. 


m 


temleslis  est  rcpentinus,  concirinat  linguam  mcnda- 
cem.  Dolus  in  corde  cogilnntium  mala  :  qui  autem 
ineunt  pacis  consilia,  scquctur  eos  gaudium.  Non 
contrislabit  justum  quidiiuid  ci  aecidcrit :  impii  au- 
tem  rcplcbuntur  malo.  Abominatio  Domini  S  labia 
mendacia  :  qui  autem  (tdcliter  agunl»  placent  ci.  Ho- 
mo  vcrsuttts  celat  scicntiam  :  ct  cor  insipientium 
provoc^bit  stultiliam.  Ei  poil  duo»  versus  :  Moeror  in 
corde  viri  kumiliabit  illum,  elsermone  bono  I?cti(ica- 
bitur.  Qiii  negligii  damnum  propler  amicum,  justus 
cst :  iier  autem  intpiorum  decipict  eos.  Non  inve- 
iiict  fraudulcnlus  lucnim,  cl  subslanlia  liominis  crit 
auri  prctium.  In  scmila  juslilix  vita  :  itcr  auicin  de- 
vium  ducit  nd  mortcm. 

[xiii.]  Filius  sapicns,  doctrina  patris  :  qui  auteni 
illusor  est,  non  audii  cum  arguitur.  Dc  fructu  oris 
8ui  bomo  salurabilur  boois :  anima  auiem  pnBvari* 
cniorum  iniqun.  Qui  ciistodil  os  suum,  custodit  ani- 
mam  suam  :  qui  autem  inconsidcratus  cst  ad  loquou- 
dum,  scnlict  mala.  Yult  et  non  vult  piger  :  anima 
autcm  opcrautium  impinguabiiur.  Verbum  mendax 
justus  dctcstabitur  :  impius  autem  conrundit  ct  con- 
fundctur.  Justitia  custodit  innocentis  riam  :  impietas 
Ycro  pcccaiores  supplantat.  £st  quasi  dives,  cum 
uihil  kabeat ;  ct  est  qiiasi  pauper,  cum  in  multis  di- 
viiiis  sii.  Redcmptio  animaD  viri,  diviliae  susp  :  qui 
auiem  paupcr  cst,  incrcpationem  non  sustinct.  Lux 
juslorum  luitificat:  lucerna  impiorum  exsiitiguctur. 
laior  superbos  semper  jurgia  sunt :  qui  autcm  agunt 
cuncta  consilio,  reguntur  sapicntia.  Subslantia  fcsii- 
nata  miuuetur :  quae  autem  paulatim  colligitur  manu, 
muliiplicabilur.  Spes  qua^  dUIcrtur.  affligit  animam  : 
lignum  vilae  dcsidcrium  venienS.  Qiii  detrabit  alicui 
rei,  ipsc  sc  in  futurum  obligat  :  qui  autcm  lifficl 
pucceptum ,  in  paco  versabilur.-  Lcx  sapienti  fons 
viia;,  ut  dcclinct  a  ruina  morlis.  Doclriiia  bona  dabit 
graliam  :  in  itinorc  conlcmplorum  vorago.  Et  past 
aliquot  versus  *  :  Qui  parcit  virgse  sux,  odit  fiiium 
suum  :  qui  autcm  dlligit  illum,  inslauter  erudit.  Justus 
comcUit,  et  rcplct  animam  suam  :  venter  autem  im- 
piorum  insaturabilis. 

Et  post  duos  versus  [xiv.]  :  Ambolans  recto  iiincrc, 
el  timcns  Deum ,  dcspicietur  ab  eo  qui  iufanii  gradi- 
tur  via.  In  ore  stulti  virga  superbiai :  labia  sapien- 
tiuin  custodiunt  eos.  Ei  post  duos  versus :  Tesiis  fide- 
lis  noii  mentietur :  profcrt  mciidacium  tcstis  dolosu». 
Quxrit  dcrisor  snpieutiam,  et  non  invenit :  doclriiia 
sapientium  facilis.  Vadc  coiilra  viruin  stulium,  ct 
ncscito  lubia  imprudcntix  '.  Sapicntia  callidi  est 
intelligere  viam  suam ;  et  imprudentia  stultorum 
errans.  Stultus  illudet  peccatum :  inlcr  justos  morabi- 
tur  gratia.  Cor  quod  novit  amariliidinoin  aniinai  sux, 
iii  gaudio  cjus  non  misccbitiir  cxlraneus.  Domus  im- 
piorum  dclebitur :  labernacula  vero  justoruro  genni- 
iiabunt.  Est  via  quae  videtur  bomini  justa ;  novissima 
aiilem  ejus  deducunt  ad  mortem.  Risus  dolore  misoe- 

:  Abcmmatio  esi  Dommo. 
jooitex :  Et  poa  n  vermu. 
aia,  d  lUscU  IMa  prwAadAm. 


bitur,  ct  cxtrema  gaudii  luctus  occupat.  Et  post  tres 
venus  :  Snpiens  timet,  ct  dccliiiat  malum  :  slultus 
tmnsiiit,  ct  conndit.  Impaticns  opcrabitur  slultitiam  ; 
ct  vir  versuius  odiosus  est.  Et  post  quatuor  versus : 
Qui  despicit  proxinium  suum,  pcccat :  qui  autcm  nii- 
seretur  pauporis.  bcntus  crii.  Errant  qui  opcrniitur 
malum  :  misericf  rdia  ct  vcrilas  prxpamnt  bona.  Iii 
omiii  opcrc  '  crit  abundnntia  :  ubi  autcm  vcrba  sunt 
plurima  ,  frcqucnter  cgcstas.  Et  post  quatuor  versus  : 
In  limore  Domlni  flducla  fortitudinis ;  el  filiis  cjus 
erit  spcs.Tjmor  Domini  fons  vit»,ut  dcclinct  *a  ruina 
mortis.  Et  post  duos  versus  :  Qui  pntiens  cst ,  multa 
gubernatur  priidentia  :  qui  autcin  impaticns  cst,  cxal- 
tat  stultiiiam  suam.  Vita  carnium  sanitas  cordis: 
putrcdo  ossiiifn  invidia.  Qui  calumniaiur  cgcntcm, 
cxprobmt  factori  cjus  :  bonorat  autcm  eiim,  qiii  mi- 
scrctor  pnuporis. 

Et  post  septetn  versus  [xv.] :  Responsio  mollis  fmn- 
glt  iram  :  sermo  durus  suscital  furorcm.  Lingua  sa- 
picntium  ornat  scienliam  :  os  fntuorum  cbullil  stulti- 
tiam.  Et  post  septemdedm  versus  :  Non  amat  pcstilens 
eum  qui  sc  corripit ,  ncc  nd  sapiontos  gmditur.  Et 
post  dtiodecim  versus  :  Mdius  est  parum  cum  timore 
Domini ,  qiinni  thesauri  ningnl  ct  iusntinbilcs.  Blcliiis 
est  vocari  ad  olora  cum  cliariiatc,  quam  ad  viiulum 
sngiualum  cum  odio.  Vir  iracundus  provocat  rixas  : 
qui  paticns  est  milfgat  suscitaias.  Itcr  pigrorum  quasi 
sopcs  spinarum  :  via  justorum  absque  offcndiculo. 
Filius  sapiens  KTlificat  patrem  :  et  slullus  liomo  dc- 
spicit  roatrein  suam.  El  post  duos  versus :  Dissipantur 
cogitatioiics  ubi  non  est  consilium  :  ubi  vero  plures 
sunt  consiliarii,  confirmanlur.  Lactatur  homo  in  scn- 
teiitia  oris  sui ;  et  scrroo  opporiunus  est  optimus. 
-Scmita  vitac  super  cruditum,  ut  declinet  de  infcmo 
novissimo.  Et  post  quatuor  versus :  Goiiturbnt  domum 
suain,  qui  scctalur  avariliam  :  qui  autcm  odit  mu- 
ncra,  viTd.  Meiis  justl  meditabitur  obodicnllam  :  os 
impiorum  rcdundat  inalis.  Longe  est  Dominus  ab 
iinpiis;  etorationes  justorum  cxaudiet.  Lux  oculorum 
Ixtificat  animam :  fama  bona  impiiiguat  ossa.  Auris 
jquje  audit  iucrepaiiones  viiac,  in  mcdio  sapicntluro 
commorabitur.  Qui  abjicit  disciplinam,  despicit  ani- 
mam  soam:  qui  autem  acquiescit  iiicrcpationibus» 
possessor  est  cordis.  Timor  Doinini,  disdplina  sa- 
pienlix  ;  el  gloriam  prxccdit  humilitas. 

[xvi.] :  Uomiiife  est  animiun  praepamre,  et  Dei  gu- 
bernare  liiiguam.  Omnes  viae  hominum  pntent  oculis 
ejus :  spirituuro  pondcrator  est  Dominus.  Revela  Do^ 
mino  opera  tua,  et  dirigentiir  cogiutiones  luae.  Uni- 
versa  proptcr  scroctipsum  operatos  est  Dominus; 
impinm  quoque  ad  diem  mainm.  Abominatio  Dominl 
omnis  arrogans :  etiamsl  mano  ad  manom  fuerit^ 
non  erit  innocens.  Misericordia  et  vcritale  redimitur 
ittiqultaSy  et  in  timore  Doroini  decllnatur  a  roalo.  Cum 

*  Hss.»  in  onmt  opere  bono» 

*  m  sacris  Bibllis  castigatioribos,  dectmeni. 

*  In  vulgata  ntmc  legiluTy  mamis  ad  mammi:  et  iiiflra 
poat,  wmeriiimucenh  MeriKmluir  h»c  sententia :  miltafni 
vlmoimm,  pun  jmMm  etc:  qi» nec  e« io hcbm-o, 
neetaiaiitlmiitGorb.  BihUt  ver^oidt  Tulgaiae :  ascfta  eai 
extu. 


919  S.  AliCUSTlM 

placiKTii:t  Domiiio  vLu  liAiuiiiis,  iiiimios  qiioquc  cjtis 
convcriet  ad  paccni.  Mclius  esl  param  cum  jusiiiia, 
quam  mulli  rmclus  curo  iniquitale.  Cor  hominis  dis- 
ponit  viam  suam;  sed  DomiM  M  dirigere  gressus 
ejus.  Diviniitio  in  labiis  rcgis ;  in  judicio  non  crr:ibit 
OB  ejus.  Pondus  et  siatera  Judicia  Doniini  sunt,  ct 
opera  ejus  oinncs  bpidcs  sxcuii  ^  AlK)minnbilcs  rogi 
qui  agiint  impie ;  quoniam  justitia  lirmaliir  soliuin. 
Voluntas  rcguni  labia  justa  :  qui  rccia  lo«|uitur,  diri- 
getur.  Indignatio  rcgis  nuntii  mortis ;  et  vir  sapiens 
placabit  eam.  In  bilarilate  vultus  rcgis,  viia ;  et  cle- 
meiiiia  ejiis,  quasi  imber  seroiiiius.  Possidc  sapien- 
liam,  quia  «uro  mclior  csl :  et  acquirc  prudcniiam, 
quia  pretioalor  est  argcnlo.  Semiia  justornm  declinat 
inala ;  custos  animx  siuc  scnat  vinm  suani.  Gontri- 
tioncm  pniHicdit  supcrbi:i ;  ct  nnlc  ruinam  cxallalur 
apirilus.  Mcliiis  cst  liumiliuri  cum  niltibus,  qunm  di- 
viderc  spolia  cuin  superbis.  Eruditiis  in  vcrlK)  n^pc- 
rict  l)ona ;  et  qui  in  Domino  spcrat,  bcatiis  cst.  Qui 
sapicns  corde  esl,  appcUabilur  pnidcns;  et  qui  dulcis 
cloquio,  majora  pcrcipiet.  Ei  poii  tcplmdecim  ver$iu : 
Mdior  cst  palicns  viro  forli ;  ct  qui  dominatur  anim:c 
su.T,  cxpugiinlorc  urbium.Sortcs  miuunturin  sinuin; 
sed  a  Domino  lempmniur. 

[xYu]  Mclior  csl  buccella  sicca  cum  gnudio,  quam 
domu<t  plcna  victimis  cum  Jurgio.  Servus  sapicns  do- 
roJAnbitur  lillis  slultis,  et  intcr  Tralrc^s  hircdiinicm 
ditidet.  Sicut  igiie  probatur  argenlum,  et  aurum  ca- 
mino;  ila  corda  probat  Doniiiiiis.  Mulus  obcdil  lingux 
iniqiix ,  et  fallax  obteinpernt  labiis  mcndacibus.  Qui 
despicit  paupercni,  exprolNrni  lactori  ejus ;  etqiii  ruiiia 
Ixtatur  altcriiis,  non  erit  tmpuniius.  Coroiia  scnum 
lilii  filioruro ;  ct  gloria  filiorum  patres  sui.  Non  decciit 
stulturo  vcrba  composita,  nec  principcm  labium  mcn- 
tiens.  Gcmina  gratisstma  cxspectaiio  prxstitianiis ; 
quocumque  so  vcrterit,  prudentcr  inlelligot.  Qui  celnt 
dclictum,  quTrit  amicitias  :  qui  allcro  scrmonc  repe- 
lit,  separat  foBdcratos.  Plus  proficit  corrcpiio  apud 
prudentem,  qiiam  cciitum  plag»  apiid  stultiim.  Scm- 
pcr  jurgia  quvrit  malus :  angclus  auiem  crudclis  mit- 
iclur  C(uitr.i  eum.  Eipcdit  magis  ursx  occurrcro  ra- 
plis  fetibus,  qiiam  fatuo  confidenti  sibi  in  stiiltiiia  siia. 
Qui  reddit  mab  pro  lionis,  non  rcccdct  malum  de 
donto  eju8.  Qui  dimiltit  aquam,  caput  Cbt  jurgiorum ; 
Ct  anlequain  patiatur  contumcliam,  Judicium  dcscrit. 
Et  qui  Jiislificnt  impium,  et  qui  condcmnat  Justum, 
abominabilis  est  uterque  apiid  Dcum.  Ei  post  sexdechn 
venni :  Muncra  de  sinu  impius  accipit,  ut  pcrvcrlat 
•cmitas  judicii.  In  facie  prudcntis  lucet  snplcntia : 
oculi  stultorum  in  flnibus  tcrrx.  Et  pou  tre$  versus* : 
Qiii  moderatur  scrmnncs  suos,  doctus  ot  pnidcns  est, 
ct  prctiosi  spirilus  vir  eruditus. 

Et  poil  dH0i9€r$HS  [xvni.]  :Occnsioncs  qurril  qiii 
▼ult  reoedcreabamico;  omni  tcmpore  erit  exprobm- 

>  Legeodum,  sacculi,  non  saculi :  ctpaiilo  infra,  dUige- 
tur^  noQ  dirigeUir  :  quae  meiidae  ctiain  in  sacra  Biblla 
irrc|)seranL 

*  ftU8« :  £t  poit  xvn  tergu» :  insigni  bqisn  amanucnsium ; 
aat  corte  eodex  ille  Proverbionnn ,  qui  al)  Augusliuo 
l^ebauir,sentenUasco  lod  plures  quamsacra  Diblia  cxUi- 


SPLCULUM  9SI 

bilis.  Ei  pou  iex  tersMi :  Aceiperepenonam  impii  bm 
est  bonum,  ut  dcclincs  a  vcriiate  jiidieii.  Ei  pau  sex 
ursMi :  Qiii  mollis  d  distolutut  eit  in  opere  suo,  fruer 
esl  sua  opera  dissip.inti8.  Turrif  fortiMima  nomcB 
Domini :  ad  ipsam  ciirrit  jnslus,  ei  exaltabrtor.  Et 
poitduoi  veriui:  Antcquain  contcratur.  exaltalor  eor 
liomiois;  cl  niiteqoam  glorificetur,  huinilialur.  Et 
poU  sepicm  versui :  Juslus  est  prior  accosalor  8ui ;  ve- 
nii  aniicus  ejus,  ct  invesligabit  entii.  Contradictioues 
cfmiprimit  sors,  ct  inter  polentes  qiioqiie  dijudieaL 
Fraler  qui  adjuvatur  a  fntre,  quasi  civitas  firmn,  et 
judicin  qiiasi  vcctcs  urbium.  Et  post  duoi  wrsai; 
Mors  ct  vita  iii  manii  liiigu:r;  qni  diliguiil  caiii,  cohh 
odciit  fructuseJus.Uuiinvenit  mulicrc»  l»<mani,  iiive- 
nit  b<mum  ;  et  haurict  Jucunditatcm  a  Domino  K  Qm 
obsccratioiiibus  loquetnr  paopcr;et  diTcaeffabiturii- 
gide.  Vir  nmicabilis  ad  societatcm,  magls  aroleoserit 
qiinin  fratcr. 

[xix.]  Mclior  cst  pauper  qui  ambulai in  tlmplicitaca 
sua,  quain  divcs  torqiicns  labia,  ei  iiisipiens.  Ubi  non 
cst  scicntia  animas,  uon  csl  bonum ;  el  qui  fc»linas 
cftt,  pedibiis  offondit.  Slultiiia  bomiiils  supplantal 
grcssus  ejiis,  ct  coiitra  Dcum  fervct  animo  suo.  Uhi* 
ti.T  nddunt  ainicos  |durimo8 :  a  paupere  antem  d  qooa 
babuit  scparantur.  Testis  faUus  non  cril  tmpunitos; 
ct  qiii  nicnd.ieia  loqiiitur,  non  cfliigict.  Molti  colual 
prrsonaro  potcnlis,  ct  amici  suul  dona  Iribuentls. 
Fratrcs  hominis  paupcris  odcrunt  eum ;  insuper  el 
amici  procul  rccesseriint  ab  eo.  Qui  tnniuro  vcrba  se- 
cialur,  iiihil  hnbebit:qui  aulcm  possessor  esi  meiilis, 
diligit  aiiimam  swim.  Et  poit  decem  ttrsue :  Pigredo 
iinmitiit  soporcm,  et  anima  dissoluta  csuricl.  Qui  co- 
siodit  mandntum,  ciistodit  aniinam  sunin ;  qui  autem 
n^gligit  vias  suas,  mortificabitur  Fencraiur  Domino 
qui  miscrctur  paupcris,  ct  vicigsitndincni  suam  red- 
dct  ci.  Eriidi  filium  tuum,  ne  dcspcres.  Et  pout  an 
rersus  :  llomo  indigcns  miscricors  cst;  et  nicliorpao- 
pcrquain  vir  mcndax.  Timor  Domini  ad  vikim,  elin 
plcnitiidinc  comroorabiturabsquc^isitationc  pessimi*. 
Et  post  duoi  versui  :  Pcstilciite  nagt^llato  stultus  sa- 
picntior  crit :  sin  autcm  corripiicris  snpientcm,  iutcl- 
ligctdisciplinam.  Qui  afnigitpatrem,  et  fiigit '  matrem. 
ignominiosus  cst  et  infclix.  Non  oesscs,  fili»  audiro 
doctrinnm,  n<*c  ignores  sermoncs  scicnlix.  Testis 
iiiiquus  dcridct  Judicium ;  et  os  iinpionim  dcrorat  inl* 
quitatem.  Parata  sunt  dcrisoribus  judicia,  ei  mallci 
percutienlcs  slultorom  corporibus. 

[xx.]  Luxuriosa  res  vmum,  d  tumultoosaelirielai : 
quicuinque  in  his  dclecutur,  nrn  eritsapiens.  Ei  poa 
aUquoi  versus :  Pondns  ct  pondos,  mcnsura  el  menso- 
ra,  utnimquc  abomiiiabilc  cst  apud  Dcum.  Ex  siudiis 
suis  intclligiiur  pucr ,  si  munda  et  si  rccia  sint  opcra 


■  in  cdiiis  addcbalur  hic  iQui  expeU'i  muUerem  l 

exfieUii  bonum  :  qui  autem  teuei  odtfiterom,  sHrltaf  eei  H 
insipiens  :  quod  etiam  in  vulgata  nunc  haerpositnm  esl  ex 
L\\.  sod  in  antiquis  BibliisGorb.  non  repcritur,  neque  io 
hebra»  :  abesl  quoque  ab  AngusiUit  spoculo  ia  llis.  qui 
niox  ijrosequunlur  sic,  cum  obsecratione^  etc 

*  Apitd  vuigatam,  pessima  :  quanquam  hi  Blbliis  Corii., 
pcssimi. 

*  i^endum,  fugat,  ul  i:i  Bii)Uis  emcndafis  Porro  Reghil 
codcx  |iro,  fiigit,  babet  bic,  confundH, 


9>J  DE  SCRIPTURA  SACRA 

ejus.  Kt  pon  duot  vermt :  Noli  diligcrc  somniim  ,  no 
tc  egeatas  opprimat :  aperi  oculos  tiios,  et  saturare 
ponibus  :  £l  pat  teptemdeeim  nrtut :  Aboroinatio  cst 
apud  Deuiri  pondns  et  pondns;  statcni  dolosa  non  est 
bona. 

Et  pott  m§inti  qnimfue  vemtt  [xxi.]  :  Qvi  obturat 
anrem  sunm  ad  clamorem  paupcris,  ct  ipse  chmabit, 
et  non  exaudietnr.  Munus  absconditiim  exstingnit  iras, 
et  donum  in  sinu  indignationem  maximam.  Gandium 
Justo  est  facere  judiclum ;  et  payor  operaniibus  iniqui- 
tatero.  Tir  qnl  crraTerit  a  Tia  doctrin»,  in  c<clu  gl- 
gantlum  reputabitur.  Kt  pott  novem  venut :  Qui  custo- 
dit  06  suuni  et  lingoam,  costodit  ab  angustiis  animam 
suam.  Supcrbus  et  arrogans  Tocaliir  indoctos ,  qiii  in 
ira  opcratnr  snpcritlam.  Desideria  occidunt  pigrum ; 
noloeniiit  enim  quidquam  manus  ejus  operari.  Tola 
dio  concvpiscit  et  desiderat :  qui  autem«Justus  est  tri- 
biiet,  et  non  cessabit.  llostiac  impionim  abomiiiabilcs ; 
qnia  oflenintnr  cx  scclcre.  Testis  meiidax  peribit : 
▼ir  beue  dicena  *,  loqiicUir  victoriam. 

Et  pott  qmmfHe  vcrtitt  [xxii.] :  llelius  est  nomen  bo- 
num,  qiiam  divitix  multac.  El  pott  quindecim  vertut : 
Qui  pronns  esi  ad  miscricordiam  ,  bcncdicetur :  de 
|ianil)U8  enim  suls  dedit  paupcri '.  Ejice  dcrisorcro , 
et  ciibit  cum  eo  jurgiiim ,  ccssabuntque  c:iusa>  et 
coiitumelias.  Et  pott  quatuor  vertut  :  Dicit  pigcr,  Leo 
cst  foris,  iii  medio  platcarum  occidendus  sum.  Et  pott 
iretvertue^  :  Qui  calutnniatur  panpcrem  ut  aiigeat 
divitias  siias,  dabit  ipsc  ditiori,  ct  egebit.  Et  pott  octo 
virtut :  Non  lacias  violcnii.im  paupcri ,  quia  pauper 
est,  neqne  conteras  egeninn  in  iiorta;  qiita  Dominus 
jisdicabit  causam  ejus,  ct  coiifigct  eos  qui  confixcrunt 
animam  ojns.  Noli  esse  amicus  homiiii  iracundo ;  ne- 
quc  ambulcs  cum  viro  furioso  :  iie  forte  discas  semitas 
ejiis ,  et  sumas  scandalum  animx  tux.  Noli  esse  cum 
iis  qiii  dcfiguiit  manus  suas,  ct  qui  vadcs  se  oflerunt 
pro  debitis. 

Et  pott  aliquantum  [xxin.] :  Noli  subtrahere  a  puero 
disciplinain  :  ti  enlro  perciisserls  eum  virga,  non  mo- 
riciur.  Tu  virga  percutics  euro,  et  ansmam  ejus  de  iii- 
fenio  libcralils.  Et  potl  octo  venut :  Noli  esse  in  con- 
viviis  potatoriim,  ncc  in  comcssationibus  eorum  qul 
rarm?s  ad  vescendum  confcnint.  Et  pott  viginti  venut : 
Ne  intnearis  vinuro  quando  flavcscit,  cum  splenduerit 
In  vltro  color  ejos.  Ingrcditur  blande ;  scd  in  novissl- 
mo  mordebit  ut  coluber ,  et  sicut  regulus  veneiia  dif- 
fundct. 

Et  potlteptm  MrsM[xxiv.] :  Ne  xmuleris,  inquit^  vl- 
ros  malos,  ncc  desidercs  esse  cum  eis;  quia  rapinas 
mcd.tator  mcos  comm ,  et  fraudes  labia  corum  lo- 
quuntur.  Item  pott  texdcdm  versut :  Erue  eos  qiii  du- 
ciintiir  ad  mortem,  et  qul  tnihuntur  ad  intcrituin 
lilicrare  ne  cesses.  Si  dixeris ,  Vires  non  suppetunl : 
qiii  inspector  est  cordis,  ipse  iiitelligit;  ct  servatorem 


921 
animx  tux  nlliH  fallit ,  rcddetqiie  bomini  jnxta  opera 
siia.  Item  pott  novem  vertut  :  Cum  cecidcrit  iniiiiicos 
tuiis,  ne  gniidi-as,  ct  iii  rniua  ejos  ne  cxsnltet  cor  tuum : 
ne  fortc  vidcat  Dominus,  et  displiceat  ci,  et  anforat  ab 
co  iram  siiam.  Ne  coiitendas  cum  pessimis  ^,  rcc  anmH 
lcris  impios.  Et  pott  duot  vertus  :  Time  Dominom,  fili 
mi,  ct  regcm;  et  curo  detractoribus  non  commiscearis : 
quoniam  rcpente  consurget  perdiiio  corom ;  ei  niin.im 
utriosque  quis  iiovit?  Hxc  qiioqne  sapicniibus  :  Co- 
gnoscerc  personaro  in  Judicio ,  non  est  bonum.  Qai 
dicit '  impio,  Justus  cs;  malcdicent  ei  populi,  et  de- 
lestabuntur  euro  tribus.  Qui  arguuut,  laiid:ibutttur,  et 
siiper  ipsos  vcniet  benc^lictio.  Labia  deoscolabltnr  qoi 
recta  vcrba  rcspondct.  Et  pott  daot  vertut :  Ne  sis  te- 
stis  frostra  contra  proximum  tuom,  nec  lactes  qoem- 
4uam  labiis  tiiis.  Ncc  dicas,  QuomoJo  lccit  mihi,  sic 
faciam  ci :  rcddam  uniciiiqueaecondom  opus  sninn.  Per 
agrum  horoinis  pigri  transivi,  ct  \rer  viiteam  viri  siul- 
ti;  ct  ecce  totum  replcverant  unicx ,  opcmerant  so- 
perficicm  ejus  spinx  :  ct  maccria  lapidum  destnicta 
erat.  Quod  ciiro  vidissem,  posui  iii  corde  meo,  el 
excmplo  didici  disriplinam. 

Et  pott  viginti  vertut  [xxv.] :  Quas  videruDloculi  tul, 
ne  profcras  in  jnrgio  dto ;  ne  posiea  emendare  non 
possis,  cnm  delionestaveris  amictnn  liium.  Caosatn 
tiiain  tracta  ciim  anlco  tiio ;  et  secretiim  exiraneo 
non  reveles ;  ne  forte  iiisuliet  libi  cum  audierit ,  ci 
exprobrare  non  cesset.  Ibla  aurca  i»  loclis  argeiiteis, 
qui  loquitur  verbum  in  lempore  suo.  Inanrift  aurea  ei 
margarita  rutgens,  qui  arguit  sapicntem  et  aiireni  obe- 
dicntcin.  Et  pott  teptemdecim  vertut :  Acetum  in  nitro 
est ,  qui  cankit  carmina  cordl  pessimo  '.  Si  eso- 
rieriljnimicus  tuus ,  ciba  illiim;  el  si  siiicrit,  da  ei 
aquam  bibi^re  :  pruiias  eniin  congrcgabis  super  capnt 
ejiis,  ct  Dominus  reddet  tibi.  Et  pott  decem  vertut : 
Sicul  nrbs  patciis  et  absqoe  morororo  ambito,  sic  vir 
qui  non  potesl  in  loqueiido  cohibere  spiritum  suuni. 

Et  poit  duot  venu$  [xxvi.] :  Sicot  avis  ad  alia  ^  trana- 
volans,  et  passcr  qoo  libet  vadens;  sic  maledicuim 
frostra  prolaturo  in  quempiam  superveniet.  Flagellum 
cqno,  et  chamiis  asino,et  virga  dorso  imprudentiom. 
Ne  rcspondeas  slulto  juxia  stultlliaro  snam;  ne  efA- 
daris  ci  similis.  Responde  stulto  jnxia  stultiiiam  suam ; 
Dc  sibi  sapietis  esse  vidcatur.  Et  pott  deccm  vmut : 
Sicot  canis  qoi  rovcrtilur  ad  vnmitum  siium,  sic  iin- 
prudeDs  qui  itcrai  stultitiam  suam.  Vidisti  homineni 
sapientcm  sibi  videri ;  magis  illo  speni  habelnt  slnltus. 
Didt  pigcr,  Leo  esl  in  via,  el  leuina  in  itineribos.  Stc- 
ut  oslium  veriilar  in  cardine  suo,  ila  pigcr  in  lcciulo 
soo.  Abscoudit  piger  roanos  sub  aseclhi  sua,  el  laho- 
rai  81  ad  06  souroetfsconvcrtcrit.  Sapientior  sibi  piger 
videUir  septcro  viris  loqiicntibus  senlciiiias.  Sicol  qui 
appFebcodil  auribos  caiiem,  sic  qui  transil  impaticns 


^  10  aMfli  Bibllia,  vir  obediMt. 


>  iioc  looo  Lxx  hiterpoouat :  ricforiom  «f  Aomreni  or^ 
refaul^miinera.etcrqQssenteniiahBniiSBaeiilu  iiil- 
^iaim ;  aim  non  nt  hi  hdjneo,  neqoe  InOorbeicnsi  codice 


venknia  lieel  vulgalc. 
•  Xf .  ne^ :  fii  posf  B  rmof . 


*  Cvniitenss  Hs.|  cum  tmpUt» 
>  Slc  etiam  volgala  in  Mis.  BibL  oorbi  At  fai  editls  BiblUi 

hibet  In  uhiraU,  qui  diciotl,  elc 

*  Mhil  nic  rainas  qoam  in  hebraeo  el  aHHqoii  BlblisOorb. 
AilnediUs  MblHi  addMur  ad  bonoce  versom:  Skti  timea 

*  BdiU ,  ad  atta.  At  camot.  Hs.  *  ad  aaa  :  siCBl  hi  Blbliii 
Bon  mendosls  lesiiur. 


923  &  AUGUSTINI  SPECULUM 

ei  comroiscetur  rixae  alierius.  Sicut  noiiiu  esl  qui 
miuii  biiccat  ct  ngiUas  iii  monem ;  sic  vir  qui  frau- 
dulciiter  nocet  ainico  suo ,  et  cum  fucril  dcprcbcnsiis 
dijii,  Ludens  feci.  Cuiu  dcfocorinl  ligna,  cxsiinguciur 
igrjs  ;  et  susurrcnc  siiblracio,  jiirgia  conriuicsciint, 
SiculcarlMmes  ad  |iruiias,  el  itgiia  ad  igiicm,  sic  bomo 
iracundus  suscikil  ri&as.  Vcrb.-i  susurraloris  (|uasi  sinf- 
|ilicia ,  ct  ipsa  iRTvcniiiiit  ad  inliina  vcnlris.  Ei  post 
tret  ver$u$  :  L:ibiis  suis  iutrlligilur  iiiimiCNs,  cuiii  in 
Gordc  Iractavcrit  dolos.  Quniido  siibmiscrii  voccm 
suam,  nc  credidci  is  ci ;  quoiiiam  S4*pirni  iic(]iiiii:c  suut 
in  corde  illius.  Qiii  o|>eril  odium  fraudulenlcr,  rcvcla- 
bitiir  malitia  ejiis  in  conciiio.  Qui  fodil  fovcam ,  inci- 
det  in  cam;  cl  qni  volvil  lapidcm,  rcvcrtilur  ad  cum. 
Liiigua  fallax  iioii  auiai  vcrilalem ;  cl  os  lubricum  opc- 
ralur  ruiiias. 

[xivn.]  Nc  gloricris  in  crasiiiiuni ',  ignorans  quid 
siiftcrvcnlura  pariat  dios.  Laiidci  lc  alicnus,  ci  iioii  os 
tuum ;  cxlraiious ,  ct  non  labia  liia.  Et  porl  quatuor 
9er$u$  :  Meli(ir  esl  manifcsia  corrcplio ,  (|iiain  amor 
abscondilus.  Bleliora  sunt  vulncra  diligciitis,  qnam 
fraudulciila  odicnlis  o&ciila.  Et  post  tre$  versu$:  Anii- 
cum  liium,  ct  aiiiicum  palris  lui  nc  dimiseris.  El  post 
*4iliquo$  vcrsu$ :  liifcriiiis  cl  |)Cnlitio  mm  rcplcntiir :  si- 
niirilcr  cl  oculi  boniinum  insaliabilos.  Quomodo  pru- 
baiur  iii  conflalorio  argculum ,  cl  in  forn:icc  auruni ; 
sic  probalnr  bomo  iii  orc  laudaiilis  *.  Si  coiiiudoris 
stultum  in  pila,  (^uasi  piisaiias  foriciiic  dcsu|)cr  pilo , 
noii  auforoiur  ab  co  stultilia  cjns. 

Et  po$t  aliquot  ver$H$ '  [xxviii.]  :  Vir  |taiipiT  calii- 

uinians  panpcrcs,  siiniliscst  imbri  vcbcmciili,  in  (|uo 

paraiur  faincs.  Qui  dcrclinqiiunt  lcgcm,  laiidani  im- 

pium  :  qui  custodiiint,  succcnduntur  conlra  euin.  Viri 

inali  iion  cogitanl  judicium  :  qui  autcm  rcqnirunt 

Uimrnium,  aiiimadvcrtiinl  omnia.  Melior  est  paiipcr 

ambulans  in  simplicilatc  sua ,  qiiam  divcs  in  pravis 

ilincribus.  Et  po$t  duo$  ver$u$ :  Qui  co.iccn'al  diviilas 

iisuris  ci  fenorc  ,  libcrali  in  paupcrcs  congrcgat  cas. 

Qui  dccliiiat  aurcin  suam  nc  audial  logcm,  oratio  cjiis 

crit  exsccrabilis.  Qiii  dccipit  jiislos  in  via  mala ,  in 

Intcrilu  suo  corrucl,  ct  simpliccs  possidcbunl  bona 

cjus.  Et  po$t  quatuor  vcr$u$ :  Qiii  abscondil  scclcra  siia, 

non  dirigctur :  qui  auicin  confossiis  fucrit  ct  rcliqiirrit 

ea,  miscricordbm  conscquclur.  Dcalus  liomo  qui  sem- 

pcr  cst  parvidus  :  qui  vcro  mcnlis  csl  dunc ,  corruct 

iii  iiialum.  Item  po$l  duodecim  ter$u$ :  Vir  ridclis  miil- 

luin  laudabilur  :  qiii  aulcni  fcslinal  ditari ,  iion  crit 

iiinoccns.  Qui  cognoscii  in  judicio  faciem,  non  facit 

l>cne;  isle  ct  pro  buccclla  panis  dcscrit  verilaicm.  Vir 

qui  feslinatditarictaliis  iiividci,  ignoraiqiiod  cgcstas 

supcrveniet  ci.  Qui  corripil  bomincm,  graliam  posica 

iiivcDict  apud  cum  ,  magis  qiiam  illc  qiii  pcr  lingux 

blaiidiroenta  dccipit.  Qui  sublrabil  aliquid  a  palrc  siio 

rt  a  niatrc,  et  dicit,  lloc  non  csi  pcccalani,  parliccps 

bomicidx  csl.  Qiii  so  jaclal  el  dilatal,  jiirgia  conciUil : 

>  Ms.,in  croslino. 

«  lu  Bibliis  ijreb  cdiiis  addilur  blc :  cor  itHipd  inqidrit 


m 

qui  autem  sperat  in  Domino,  sanabitHr.  Qui  ooiifiilji 
in  corde  suo,  stulius  est :  i|oi  attlMB  grjMliUiriaBieii- 
ler,  ipse  salvabilur.  Qui  dat  pauperi,  noa  indigcbii: 
qui  dcspidi  deprcGanlem  sustinebil  pcnuriMB. 

Et  po$t  decem  v€r$u$  [ixix.] :  llonio  qui  blanili 
ficiisiiucscrmonilNisloquituramico  soo,  rcdeexpandii 
grcssibus  cjus.  Et  po$t  viginti  dua$  Mraaf  :  Sctvik 
vcrbis  iion  potesi  crudiri;  quia  quod  dicis  inUlUgil, 
ct  rcspondcro  contemnit.  Vidisii  boniincm  ▼eloccn 
ad  loquondum?  stultitia  magis  s|icranda  etc,  quaii 
illius  corrcplio.  Et  po$i  quatuor  vermi  :  Superbum 
scquitur  buniibias,  ct  biiniilem  siiacipict  gloria.  Qai 
cum  fure  partiiur,  odii  animam  auam ;  aiytiranlcm 
auJit,et  nonindicai.  Qni  timcl  bomincm,  citocorruet: 
qui  autcm  8|)crai  iii  Domino,  subicvabitur.  Multi  re- 
qiiiriint  faciem  principis,  ct  a  Domino  judictiim  cgre- 
ditur  siiigulorum.  Abominantur  jusli  virum  inipuiiD ; 
el  abomiiianlur  iinpii  cos  qiii  jn  rccla  snnt  via. 

Et  poti  quatuordecim  ver$u$  [xxz.]  :  Duo  rogavi, 
iic  d(Micgcs  niibi  aiileriuani  nioriar  :  Vanitalem  fi 
vcrba  mciidacia  longc  fac  a  mc.  Mendicilatcm  et  di- 
viiias  nc  dcdcris  mibi;  iribue  tantuni  viciui  im 
ncccssaria  :  nc  foric  saturatus  illiciar  ad  negandaaK 
ct  dicam ,  Qiiis  cst  Doroinus?  aut  egesiaie  eoai' 
pulsiis  fui  cr ,  ct  pcrjiircm  nomcn  Dei  niei.  Nc  accusci 
servum  ad  doininum  suum ,  nc  fortc  malcdical  libi , 
ct  corriias. 

Et  post  aliquantum  [xxxi.]  :  Apcri  06  tuum,decerue 
quod  jusiiim  csl,  ci  jiidica  iiiopem  ct  paupcrcni. 

Sati$  $iHt  ista  de  ParaboVn,  Demde  iikrum  a/uia 
SalomoHi$t  qui  vocatur  Ecete$ia$ie$^  iHiueut^s^  aimiliter 
ea  quas  in  illo  inveHerimut  huic  operi  apia ,  iNONSlni- 
bimu$. 


jwfl/fl,  cic.,  quod  abesi  ab  hebrxo  ei  ab  auUciiiis  Dibl.  Cor- 

l>CiCQSiti«1S. 

•  carnutensls  codcx  :Eipo^XTL  wrsM. 


DE  ECCLESIASTE. 

[Cip.  ii.J  i:i  vldi  quia  iaiiluin  prxccdcrcl  sapienUa 
siiilliliam,  quanlum  diflcrt  lux  a  lcncbris.  Sapicntis 
oculi  iii  caiiiie  cjiis  :  stiiltus  in  lciiebris  anibulal. 

El  post  aliqnantum  [iv.] :  Custodi  pcdcni  tuuni  in- 
grcdicns  domum  Oci  ■.  Bliillo  ciiini  melior  est  obe- 
diciitia  qiiam  sluitorum  viclimx ,  qui  nesciunt  qiiid 
faciani  mali. 

[v.]  Nc  lcmcrc  quid  loquaris,  ncqiic  cor  tumn  sii 
vclox  ad  proforcnduin  scrmoncm  curani  Deo.  Doui 
ciiim  in  coslo,  ct  tii  &>upcr  tcrram ;  idclrco  siiil  pauci 
scrinonos  tui.  MulLis  ciiras  sequuitlur  somiiia,et  in 
miiliis  sermoiiibus  inveniliir  stulliiia.  Si  quid  vovisti 
Dco,  ne  morcris  rctldcrc;  displicet  ciiim  ci  iiiCdelis  el 
slulia  promissio  :  scd  quodcumquc  vovcris  reddc: 
inull0(|uc  mclius  csi  nou  vovcre ,  qiiam  past  votuai 
promissa  non  rcddcrc.  Nc  dcdcris  os  luuin  ut  pec- 
care  facias  cariicm  tuam,  nc(|uc  dicas  coram  angclo , 
Non  cst  providcntia  :  nc  fortc  iratiis  Deus  supcr  ser- 
mone  tuo  di.<;sipct  cuncla  opcra  nmnuiim  tiianim. 
Ubi  mulia  sunt  somnia,  plurima;.vanitates  el  sermo- 
iics  i.niimcri :  lii  vcro  Dcum  timc.  Et  po$i  tex  wer$$tt 
Avarus  non  implctur  pccunia ;  cl  oui  amat  dlfUia» 
friiclus  noi)  capici  cx  cis. 


la  vulgau  rersionp  adtliiuTy  ct  appropimiua  «f 


%3 


DE  SCRiPTURA  SACRA. 


Et  pa$i  allquantum  [yii.]  Mcliiis  est  ire  ad  domam 
iDCd»,  quam  ad  domum  coiivivii  :  in  illa  enim  fmis 
CHocCorum  admonctur  honiinum,  et  vivens  cogital  quid 
iutnrum  ait.  Melior  cst  ira  risu;  quia  per  trlstitiam 
vaitus  corrigitur  animus  delinqucntis.  Corsapicntium, 
ubi  tristitia  cst ;  et  cor  stultoruin  ul)i  Ixtitia.  Melius 
est  a  sapicnte  corripi ,  quam  stuliorum  adnlationc 
decipi  :  quia  sicut  sonitus  spinarum  ardentium  sub 
olla,  sic  risus  stnlti.  Et  pott  quatuor  ver$us  :  Metior 
est  patiens  arrogante.  Ne  veloz  sis  ad  irascendiim ; 
quia  ira  in  sinu  stulti  rcquiescit.  Ne  dicait,  Quid  pu- 
tas  causx  est  qnod  priora  lempora  mdiora  fucrc , 
quain  nunc  suiit?  stuha  est  enim  hnjuscemodi  intcr* 
rogntio.  Et  po$t  tre$  ver$u$  :  Iloc  aiitcm  plus  bnbet 
erudkio  et  sapicntia,  quod  vitant  tribuunt  possessori 
suo. 

Et  aliqtianto  po$i  [vni.] :  Ego  os  rcgis  ob  servo ,  et 
pi-xcepta  juraroenti  Dei.  Ne  fostines  rccedcre  a  facie 
cjus,  iicqiie  pcrmaneas  in  opere  malo.  Et  pauto  po$i  » 
Ex  eo  quod  peccator,  inqmt^  ccniics  fucit  malum ,  ct 
pcr  patientiam  susientatur,  ego  cognovi  quoil  erit  bo- 
iium  tiinentibus  Dcum,  qui  verentur  facicm  ejus.  Non 
sit  boiium  impio,  nec  prolongcntur  dics  ejus;  scd 
quasi  umbra  transeant,  qui  non  tiinent  facieni  Dei. 

Et  pou  aliquantum  [ix.]  :  Dicebam  cgo  nieliorcm 
esse  sapieiitiam  fortituiline.  Et  po$t  quatuor  ver$u$  : 
Melior  est  snpieiitia  quam  arma  bcllica  :  et  qui  in 
uno  pcccaverit,  multa  bona  perdet. 

Ei  po$uduo$  ver$u$  [x.]  :  Pretiosior  cst  sapicntia  ct 
gloria  parva,  ad  tempus  stultitia.  Et  po$t  tredecim 
ver9u$  :  Qui  fudil  foveam^  incidet  in  cam ;  et  qui  dis- 
sipat  sepem ,  mordebit  eum  coIubiT.  Qiii  transfert 
lapidcs,  afDigctur  in  eis ;  ct  qui  scindil  ligna,  vulnc- 
rabitur  ab  cis.  Si  rclusum  fucrit  forruin,  ct  boc  non 
iit  priu«,  sed  bcbclatuin  fuerit;  mulio  lal)ore  exacue- 
tur,  ct  post  indostriam  sequctur  sapicnlia.  Si  mor- 
dcat  scrpcns  in  sileniio ,  nihil  co  minus  habct  qui 
occulic  dclrahit.  Verba  oris  sapiciitis  gratia ,  ct  labia 
insipiciitis  pnccipiUibunt  cum. 

Et  paulo  po$i  [xi.] :  Litarc  crgo,  juveiiis,  in  ado- 
Icscciitia  tiia ;  et  in  bono  slt  cor  tuum  in  diebus  ju- 
vciitutis  tiix,  et  ambula  in  viis  cordis  tui,  ct  in  in- 
tuitu  ociilorum  tiionim ;  ct  sdto  quod  pro  omnibus 
his  adducet  tc  Dcus  in  jiidicium,  Anfer  iram  a  corde 
luo ,  et  amove  maliiiani  a  carno  tua.  Adolcsccntia 
coim  ct  voluptas  vaiia  siint. 

[xii.]  Merocnto  Crcatoris  lai  In  diebus  Juventutis 
tua*.  Et  po$t  aUquo$  vcr$u$  ^ :  Dcuro  timc»  et  mandata 
ejns  obscrva. 

DE  CANTICO  CANTICORUM. 
Re$tal  lUe  liber  Salomonh^  eujuv  in$criptio  e$i^  Can- 
ticum  canticorum*  Sed  de  illo  in  hoc  op9u  quid  tranV' 
[tirre  pouunm^  cum  totuv  amore$  $ancto$  Chri$tl  et 
Lcclencs  figurata  tocutione  commendet^  et  prophetica 
pronuHliei  aiiitudinef  ni$i  quod  in  eo,  qMamvi$  tit  ad 
imHligendum  dificillimu$f  poieumui  tamen  facile  advcr- 
tere,  auantum  $it  divina  illa  ei  diriniltu  iH$plrata  cha- 

Mugios  Ms.:  d  jMff  uxni  wrwi.. 


926 
quandoquidem 


fila$  appeienda ,  quantique  pendenda 
non  ibi  $emel  diciiur^  $ed  alio  atque  alio  loco  ilerum  ac 
tertio  repeiiiur  [Capp.  ii,  lu,  viii.]  :  Adjuro  vos,  filix 
Jerusalein,  pcr  caprcas  cenosqiie  camporum,  ne 
susdtetis  neqiie  evigilai*e  faciatis  dilcct.im,  doncc  ipsa 
velit.  Adjuro  vos,  filise  Jorusalcm,  iu  virtulibus  et 
viribus  agri »  si  levaveritis  charitatcnv  quoadusque 
vclit  (a).  Eccleua  quippe^  in  qua  utique  siimus,  hi$ 
verki$  exhortaiur  filia$  siuu,  hoc  e$t ,  $eip$am  in  plu- 
rimi$  conetitutam,  Ip$a  e$t  ager  Dei  fructuo$i$$imu$  , 
atju$  virtute$  et  vire$  magnof  $unt »  ud  qua$  aimndo 
Chri$tum  marlyre$  pervencrunt.  Nam  quo  u$que  vult 
ille  dilecto!  $uce  in  liac  interim  vita  charitaiem  levari^  ^ 
niu  quo  u$que  ip$e  docuit  verbo ,  et  $uo  e$l  hortatu$ 
exemplo,  dicen$^  Majorcm  hae  cliariuucni  nemo  habct, 
quam  ut  aniiiiain  suani  ponat  qiiis  pro  amids  sui$ 
(Jocii.  XV,  13)  :  et  quod  dixit  efficicne?  Vnde  ne  ad 
ip$nm  $olum  hoc  pertincre  videretur^  ail  Joanne$  in 
Epi$tola  siia,  Sicut  Cbristus.  pro  nobis  animam  suatn 
posuit ,  sic  ct  nos  debemus  antmas  pro  fratribus 
poiiere  (I  Joan.  iii,  16);  hoc  ergo  ei(,  qiioad  usque 
vdit. 

Legitur  etiam  in  eodem  Cantico[u.] :  Ordinatc  in  uie 
charilaicm. 

Chri$tu$  quoque  ip$e  ibi  dicit  [vi  ]  :  Pulchra  cs, 
amica  mca,  suavis  et  decora  sicut  Jcrusalem. 

Et  aUbi  [vii.]  :  Qunm  pulchra  cs  et  iiuam  dccora  , 
charissima,  in  dcliciis ! 

Et  alio  loco  [viii.] :  Pone  me  ut  signaculuni  super 
cor  tuum,  ul  signaculum  super  brnchium  tuuin  :  quia 
fortis  est  ut  mors  dilectio,  dura  sicut  iiifcrnus  xmu- 
latio.  Et  po$i  unum  vereum  :  AqiKX  miillx  iion  potue« 
runt  *  exstiiiguerc  chariiatcin,  nec  flumina  obriicnt 
illam.  Si  dcderit  bomo  omncin  suhsianiiain  dorous 
sux  pro  dilcctionc,  quasi  nihil  despiciet '  eam. 

DE  LIBRO  JOR. 
[Cap.xxiv.]  Qiii  iiovcnintcuin,  ignoranl  dics  illius. 
Alii  lerminos  iranstulcrunt ,  diripiicrunt  greges,  et 
rapucruiit  cos.  Asinum  pupilhinim  aliegcrunl,  et  abs- 
tuleriiiit  pro  pignorc  bovem  vidu;c.  Et  po$t  quinque 
ver$u$  :  Agrum  iiou  suuro  dcmctunt;  et  vinoani  cjiis 
quem  vi  oppresseruut,  vhidcmiant.  Nudos  diiniitiint 
homincs,  indunicnta  tollentes,  quibus  non  cst  ope- 
riiiicntum  w  frigore.  Et  po$l  duo$  vcrtu$  :  Viiii  fcce- 
ruiit  depncdaiiles  pupillos,  et  viilguro  paupcrem  spo- 
liaverunt.  Nndis  ci  incedeniibos  :ibsqiie  vestitu  ct 
esurienlibus  lulerimt  spicas.  Et  po$t  duo$ver$u$  :  Do 
dvitatibus  fcceruiit  viros  gemere ;  ct  aiiinia  vulnera- 
torum  clamavit ;  et  Deus  inultum  abire  iion  paiitur. 
Ipsi  fucniiit  rol>olIc8  lumini  :  noscicrunt  vias  cjus  , 
nec  reversi  suui  per  seroitas  iilius.  Et  po$t  vigitiii  et 
unum  vereue  :  Conleratur  quasi  liguiim  iufructuosuin. 
Pavit  eoim  sterilem,  ei  qu»  non  parit;  ci  vidu»  bcue 
non  fedt.  Detraxit  fortem  in  fortiiudine  sua. 

I  Mss.,  ievare' 

*  sic  vulgata  iu  cditis.  At  in  Mss.  BiblUs  Gorh.,  poterunt, 
Afnid  LKxJmddr  poiu  ou  duni$eiat. 

«  HSB.  doo,  tffipiciatf . 

(a)  Mnd  et  iltiinim  proxiine  soljeGtam  testlinonluD  jMits 
lAX,  reliqua  vero  juxu  Vttlgalam  i.roreri 


9^  S.  AUGUSTINI 

Et  po^  atiquanium  [mi.] :  Atiris  aadicns  bealill- 
calMt  me ;  et  ociilus  vitlcm  lesiimonlum  rcddebat  mihi» 
quod  liberaasem  paiipetom  vocirerantem,  et  fHipillum 
cui  noR  esiet  adjuior.  Bcncdictio  pcrituri  super  me 
Tcniebat,  et  cor  vidux  consolatus  sum.  Justitia  indn- 
lus  sum,  et  vcslivi  me  sicot  vestimento  ct  diadcmatc 
liidiciomco.  Oculus  fui  cxH:o,ct  pcs  claiido.  Patcr 
eram  paupcrum;  etcausain  qnam  ncsciebam,  diligcn- 
ter  invcstigabam.  Contcrcbam  molasiiiiqui,  ct  de  dcn- 
Cibus  lllius  aurerebam  pnrdam« 

Et  atiqwmto  poit  [xxxu]  :  Si  ambulavi  in  vanitatc, 
•t  festioavit  in  dolo  pcs  mcus ;  appendat  mc  in  slatcra 
jiisU,  et  sciat  Dcus  simplicitatcm  meam.  Si  doclinavit 
gressus  mciis  de  via ;  et  si  sccutus  est  oculus  meus  c:>r 
meum  S  ct  iii  manibus  meis  adlixsit  macula.  Et  post 
duo$  versui  :  Si  decopium  est  cor  mciim  supcr  mulic- 
rcm ;  cl  si  nd  osiium  ainici  mci  insidintus  sum.  Et 
poit  duot  tenut :  lloc  ciiim  nefas  cst ,  ct  iniquitas 
maxima.  Iguis  est  usque  ad  perditionem  dovoraiis,  ct 
tmiida  cradicans  gcuiniina.  Si  contcmpsijiidicium  sub- 
ire  cum  servo  meo  et  ancilla  mca ,  cuin  disccptarcnt 
adversum  nic.  Et  postqualuor  versus* :  Si  ucgavi  quod 
volebanl  pauperibus,  ci  oculos  vidux  exspectare  feci. 
Si  conicdi  buccellani  mcain  solus,  ct  non  coincdil  pu- 
pilltts  ex  ea.  Quia  ab  infaniia  mca  crcvit  niccum 
miscratio,  ct  dc  utero  matrismea!  cgrcssa  cst  mccum. 
Si  dcspexi  pereuiitcm ,  eo  quod  non  babuerit  vesii- 
rocnUiiii,  et  abs(|ue  opcriineiico  |uiupcr«'m.  Si  noii  lic- 
iiedixeruiil  milii  latcra  ejus ,  et  de  vclleribus  ovium 
mearuin  catclactus  est.  Si  levavi  supcr  |iupilluro  ma- 
num  meam,  ctLim  cum  vidcrcm  nie  superiorcm  in 
portis  Et  pott  quinque  versus  :  Si  putavi  aururo  robor 
meum ,  et  obryzo  dixi,  Fiducia  mca.  Si  Ixtaius  sum 
super  multas  diviiias  mcas,  ct  quia  plurima  reperit 
manus  inea.  Et  post  sex  versus :  Si  gavisus  siim  ad 
ruinain  ejus  qui  me  oderat,  et  cxsuUavi  quod  invcnis- 
let  eum  malum.  Et  post  quatuor  versus :  Foris  non 
mansit  perogrinus ;  ostiiun  mcum  viaiori  patuit.  Si 
abscondi  quasi  homo  peccaliim  mcuin,  et  cclavi  iu 
sinu  mco  iniquiuitcm  meam.  Si  cxiKivi  ad  muliitiidi* 
nem  niuiiam,  ct  dcs|ioclio  propiiiqiioruin  terruit  me ; 
tt  non  magis  tacui ,  nec  egressus  sum  oslium.  Quis 
nilii  tribuatauditorcm,  ot  dcsiderium  mcuni  Oinni|>o- 
i*iis  aiidini ,  et  libnim  scribat  ipse  qui  judical ;  iit  in 
liumero  ineo  porlcm  illuin,  ct  circumdem '  quasi  C(»ro- 
nam  milii  1  Fcr  siiignlos  gradus  mcos  pronuntiabo  il- 
lum,  et  qnnsi  principi  ^  ofleram  eom.  Si  advcrsuin  me 
tcrra  mea  clamnt,  ct  cuin  ipsa  sulci  ejus  deflent.  Si 
fructus  ejus  comodi  absquc  pccunia,  et  animam  agri- 
colarum  afflixi. 

Nune  joM  de  tibris  Prophetarum  qnm  sunt  hme  operi 
ueeessaria  coHigamHS,  Ac  primum  de  his  Prophetis  qui 
propter  brevitatem  votuminum  suorum  Minores  vocanturm 
Ergoapud  Oeee  prophetam  ista  contperimus. 


« i^endum  ut  m  meliodbus  Dibl. :  fi  tecutum  est  ocutos 
WKOscormeum. 

*  cegius  codex  :  El  post  vi  versus, 
'  Mss.  omiitunt,  et  cveumdem. 

•  Ms.  negnis,  pmcipcm» 


SPECULUM  sn 

DE  LIDRO  OSEE. 

[Cap.  IV.]  Auditc  verbum  Doffllni,  fllfi  Israel ,  omi 
Jiidicium  Domino  cum  habitarorlbiis  terrx.  Non  eu 
enim  vcrius,  et  non  est  mlsericordla,  el  non  cst  scicq- 
tia  Dei  in  tcrra.  Malediclum,  el  mendaciom,  ethomi- 
cidium ,  et  furtiim ,  et  adulterlum  Inundaremnt,  et 
sanguis  snnguinem  tctigit.  El  post  duodedm  versus  : 
Qiiia  lu  scientiam  repuHsti,  rcpellani  lc,  ne  sacenlo- 
lio  fiingnris  milii.  Et  post  quindedm  ver$u$  :  Qooniani 
Dominumreliqucruntin  noncnstodieiido.  Fomicario,el 
vinum,  et  cbrietas  aufcrt  cor.  Et  pott  uptemdedm  ver- 
sus :  Quoniam  ipsi  cum  mcrclricilnis  TcrsabanUir,  et 
curo  eflcminatis  sacrincabant.  Et  poputus  non  imei- 
ligcns  vapulabil.  Si  fomicaris  tu,  Israel ,  non  delio. 
qunt  saltero  Juda.  Et  iiolite  ingrcdi  in  GaSgala ;  et  ne 
ascendatis  in  Delhavc;  ncqiie  juraveritis,  Yivit  Do- 
minus. 

Et  post  aliquot  versus^  [v.] :  Non  dabuiit  oogitalio- 
nes  suas ,  ut  rcvcrtanlur  ad  Domlnum  Deom  suum ; 
quin  spiiitiis  fornicatinnis  in  mcdio  eomm,  et  Donii- 
nuiii  non  cognovcrant. 

tt  post  sexagmta  et  unum  vertus  [ti.]  :  Judlda  Ina 
qiiasi  lux  cgrcdicniur.  Qula  misericordiam  Toloi  cl 
non  sacriliciuin ,  et  scicnliam  Dei  plus  qtiam  holo- 
causta. 

Et  post  aliquantum  [x.] :  Senilnatc  vobis  in  Justilia, 
et  nictiie  iii  ore  miscricordia: :  Innovate  Tobis  novaie. 
Tcmpus  antcm  rcquircndi  Dominum,  cum  vencritqw 
doccblt  vos  jiistitinm. 

Et  post  scptuaginta  octo  versus  [xii.]  :  El  tu  ad  Do- 
miniim  Deuro  convcrteris* :  misericordiain  et  judiciiun 
custodi ;  ct  spern  in  Domino  Deo  tuo  semper. 

Et  post  qHinquaginta  et  unum  versus  [xiii.] :  Egoau- 
tem  Doiiiinus  Deus  tuus  eduxi  te  dc  terra  iEgjpti ' ;  ct 
dominum  absque  mc  nescles,  et  salvator  non  est  pnc- 
tcr  me. 

Et  post  triginta  novem  versus  [xiv.]  :  O^nTcrtere , 
liracl,  ad  Doniinuin  Dcum  tuum;  qtioniam  corraisli 
in  iniquitnte  tua.  Tollite  vobiscum  Tcrba,  et  converti- 
mini  ad  Dominum  :  dicite  ei,  Oinnem  iniquitatcm  au- 
fer,  et  accipe  bonuin ,  et  reddemus  Titulos  bbioram 
nostroram. 

DE  LIBRO  JOEL. 

[Cap.  I.]  Expergiscimini  ebrii,  ct  flete,  el  idal.ile, 
oniiics  qui  bibitis  viiium  in  diilcedine ;  quoniam  peHil 
abore  vestro.  Gciis  cniin  ascendit  super  terrammeam 
fortis  et  inniimerabilis. 

Et  post  ttliquantum  [ii.]  :  Nunc  crgo  dicit  Dominus, 
Coiivertimini  ad  ine  in  tiito  cordc  vcstro,  in  jejunio  ct 
iii  flctu,  ct  in  planctii ;  et  scindilc  corda  vcstra,  et  dob 
vestiniciita  veslra :  cl  convcrtiniini  ad  Dominum  Deun 
vcsirum ;  quia  beiiignus  ct  miscricors  cst. 

DE  LIBRO  AMOS. 
[C^p.  11.]  Uxc  dicit  Domiuus  :  Super  iribos  scde- 

1  Ms.  ncffius:  rt  post  vm  vcrsus* 
*  Ms.  nogius,  convertere. 

»  vulgaia ,  i)eus  tms  ex  terra  /F^jfpfi ;  prx(cmttVO| 
edttxil  tc;  quod  ex  LXX  aoceiHom  cat. 


«» 


nlMis  Juda,  ci  sufK^r  quaiuor  iioii  converiam  eum ;  20 
q<i<Ml  abjcccriul  legem  Domini ,  el  uiandaUi  cjus  non 
<:!isiodicnul.  Dcccperunt  cuim  eos  idola  gua,  posiqHoi 
nijieruul  patrcs  eorum.  El  po$i  duos  venui :  llaec  di- 
cii  Dominus  :  Supor  tribua  sceleribus  Israel,  ei  snper 
quaiuor  uon  converlam  eum ;  pr»co  quod  vendidcrini 
pro  argcnio  josium ,  ei  paupcrcm  pro  calceameniis. 
Oui  conterunt  supcr  pulverem  terrx  capila  paupemm, 
€t  viam  humtlium  declinant.  Et  filius  ac  pater  ejas 
ieriiat  ad  pucllam,  iil  violnreni  iHHUon  sancium  moum. 
Ei  pou  unum  venum :  el  vinum,  inquii^  dainnatorum 
bibcbanl  in  domo  Dei  sui. 

Et  aUquanto  po$i  [v.]  :  Quia  b.^ec  dicit  Dominus  do- 
mui  Israel :  Quxrite  mc,  ct  vivetis.  Ei  po$i  tre$  rer- 
$u$ :  Quxrhe  Doniiiiiim,  ct  vivltc.  Ei  po$t  ocio  v€r$u$: 
Odio  babncrunt  lii  porta  corripieiitem ,  el  loquentcm 
perfccte  abominati  suiit.  Idcirco  pro  eo  quod  diripie- 
batis  paupcrein,  ci  prxdam  electam  tollebatis  ab  eo. 
Et  po$l  tre$  ver$u$  :  Quia  cognovi  multa  scelera  ve- 
stra,  et  fortia  pcecaia  vcstra.  Hosics  justi,  accipienlos 
munus ,  el  paupcres  iii  poria  deprimeiites.  Et  po$i 
duo$  ver$u$ :  Quxrite  bonum  ei  noii  ntalum,  ut  viva- 
iis ;  et  crit  Dominus  Deus  excrcituum  vobiscum,  sicui 
dixisiis.  Odilc  malum,  et  diligite  bonum ,  et  consti- 
tuite  in  porla  judiciiim;  si  forle  misereatur  Domiiius 
exercituum  reliquiis  Joseph. 

Ei  po$i  aliquot  ver$u$  [vi.] :  Qui  dormilis  in  lcctis 
ebunicis,  et  lascivitis  in  stratis  veslris.  Qui  comeditis 
agnum  de  gregc,  ct  viiulum  de  inedlo  anneiiii.  Qui 
canitis  ad  vocein  psalterii :  sicut  David  putaveruni  sc 
lubere  vasa  caiuici ;  bibentes  in  phialis  vinum,  ci 
optimo  tiiiguenlo  dclibuti ,  et  nibil  paiiebantur  supcr 
coiitriiionc  Joscph. 

Et  post  aliquanium  [viu.] :  Audite  bocqiii  conteri- 
tis  paupcrem,  et  dcficere  Caciiis  cgenos  ternc,  diceii- 
tes  :  Qiiando  transibil  mcssis\  ei  venunidabimus 
merccs;  et  sabbatiim,  ct  apcriciiius  rrumcntum  :  ui 
iniiiuamus  incnsuram,  et  aiigcamus  Mcluin,  cisuppo- 
nauius  btaleras  dolosas;  ut  possideamus  in  argento 
egenos  et  paupcres  pro  calceainentis ,  et  quisqiiilias 
frumenli  vcndainiis. 

DE  UDRO  MlCII^fiiii;. 

[Cap.  ii.j  Vas  qui  cogitaiis  inuiiie,  ei  operamini 
maluni  in  cubilibus  vestris.  In  luce  aiatulina  faciuiii 
illud ;  quoniam  contra  Deum  manus  eoruro.  Ei  ooiica- 
picrunl  agros,  ei  violenter  tuleruiii,  oi  donos  rapue- 
runt ;  ei  calunHiiabantur  virum  etdomum  ejus»  virum 
ei  li.iercditalem  ejus. 

Et  po$t  aliquanimu  [ni.] :  Aiidite  haec,  priiicipes  do- 
mus  Jacob,  ei  judices  doinus  Israd,  qui  abommamini 
jiidiciiim ,  et  omnia  rccu  pcrvertitis.  Qui  aedificaiis 
Sion  in  sanguinibiis,  ci  Jcrusalem  iii  iiiiqnilate.  Prin- 
cipes  ejus  in  niuiieribus  judicabani;  ei  sacerdolcs  ejus 
fn  mercede  dttcebanla  et  propbet£e  ^tis  in  pecunia 
diviiiabanl,  ei  super  Dominum  requiescebant,  dicen- 
ics  :  Namquld  non  Deus  in  medio  D06inni.7  NoDive- 
iiieni  super  not  niala. 

Et  pau  aGqMoiUMm  [ti.]  :  Indicato  dhk  0 

*in 


DE  SCRIPTURA  S.\CR.\.  m 

quid  sit  bonum,  ct  quid  Dominus  quxrat  a  te  :  iiiique 
facere  judicium,otdiligero  misericordiam,  ct  solliciiuin 
ambulare  cum  Deo  tuo.  Et  posl  tre$  versus :  Adbuc  igiiis 
in  domo  impii»  thesauri  iniquitatis,  el  mensura  miiior 
inc  pleiia.  Numquid  justificabo  stateram  impLim,  et 
saccclli  pondcra  dolosa?ln  quibiis  divitcs  ejus  rephrli 
sunt  iniquitale,  cl  babitaiites  in  ca  loquebantur  men- 
dacinm,  et  lingua  eoriun  fraudulcnta  iti  orc  eorum. 

El  po$i  duodccim  ver$u$  [vii.]  :  Vas  mihi,  quia 
fbctiis  sum  sicut  qui  coliigit  in  autumiio  racemos 
vindemiae.  Noii  est  botnis  ad  comcdendum,  pmcco- 
quas  ficus  desideravit  auiina  niea.  Periit  sanctus 
de  terra,  ct  rcctus  in  hominibus  non  est :  oiihics  in 
sanguine  insidiantur;  vir  IValrcm  suum  venalurad 
niqrtcm  :  malum  manuum  suaruui  dicunt  bonuin. 
Priiiceps  postulat,  el  jiides  in  rcdJciido  est,  et  ma- 
gniis  locutus  est  dcsiderium  aiiim.T  sux. 

DE  LIURO  UABACUC. 

[Cap.  I.]  Coutra  me  faclum  est  jiidicium,  et  con- 
iradictio  potentior.  Propter  hoc  lacerata  esi  iex,  et 
iion  pcrvenii  usque  ad  finem  judicium  :  qpia  iropius 
praevalcL  adversus  jusiuro,  propterea- egrediiur  judi- 
cium  pervcvsum. 

Et  paulo  po$t  [ii.]  :  Jusius  autem  Id  fide  sua  viveL 
Et  quomodo  viiium  polaniem  decipit,  sic  erit  vir 
superbus,  et  non  decorabilur.  El  po$t  atiquantum  : 
Quid  prodt^st  sculptile,  quia  illud  sculpsit  fictor  suua 
coiiflatile  ct  imagincm  falsam;  quia  speravit  in 
figmento  flctor  cjus,  ut  faceret  simulacra  muta?  Vae 
qni  dicil  ligno,  Expcrgiscere  ;  Surge,  lapldi  tacenti. 
Nmnquid  ipse  doccre  polciit?  Ecce  iste  coopertus 
est  auro  et  argcnto,  et  omnis  spirilus  non  est  in 
visceribus  cjus.  Dominus  autem  iii  templo  sancto 
suo :  silea  ta  facie  cjus  omnis  tcrra. 

DE  LIBRO  SOPHONI^. 


[Cap.  1.]  Disperdam,  ly^ftfir,  d^  loeo  hoe  reliquias 
Baal,  ct  noniina  xdiluorum  cum  saccrdotibus ;  ei  eos 
qui  adorant  super  lecta  miliiiam  ccBli,  ct  adoranl, 
et  jurani  in  Domino,  et  jurant  in  Melchom ;  ct  qul 
avertuntur  de  post  lergiim  Doroini ;  ct  qiii  non  qiia^- 
sicrunt  Dominum,  nec  invcsiigaverunt  cum.  Silcte 
a  Ibeie  Domini;  quia  juxta  est  dics  Domini.  Et  po$t 
$ex4ecim  ver$u$  :  El  erit  in  tempore  illo,  scnitnbor 
Jerusalem  in  luccmis,  et  visitabo  super  vlrois  defl- 
xos  in  faxsibus  suis,  qui  dicunt  in  cordlbus  suls,  Non 
fiiciei  bene  Dominus,  et  non  fadet  male. 

Et  po$t  aliquot  ver$u$  ^  [ii.]  :  Convenile,  congrrgn- 
mini,  gens  non  amaUlis,  priusqiiam  pariat  Jussio 
quasi  pulvercm  transeunlem  dicm,  aniequam  vi  nint 
super  vos  Ira  furoris  Dominl,  anteqiiam  veiiiat  supcr 
vos  diea  furoris  Domini.  QiiaTite  Domniiim,  oinnes 
niansueti  terrae,  qui  judicium  ejiis  esiis  opcrpii.  Qu:e« 
rlte  justum,  quacrite  mansuetum ;  si  quomodo  abscon* 
damlni  in  die  furoris  Domini. 

Et  po$t  atiquantum  [ui.]  :  Et  derelinquam  in  mcdio 
tni  popnlum  panperem  ei  egenum ;  et  sperabnni  'm 
noniM  DomlBi.  reliqiiiie  braal :  non  faeieBl  liiiqiii- 

■  Mi.  Reghis:£f  poilxvniwrtai. 


S»5I  S.  AUGUSTIM  SP£Cl]LUM 

iau*m,  nec  loqui^nliir  ineiiJaciuiu,  ci  jion  iuvenielur 
ui  orc  coruiii  lingiia  dolosa. 

DE  LIDRO  ZACIIAUIiE. 

[Cap.  T.]  Ciim  de  toluMine  loquerelur,  qued  vidii  in 
$pirUu  :  Ei  dixil  ad  me,  Hxc  esl  malcdiclio,  quoe 
egrediiur  su|)cr  facicm  omiiis  lernc,  quia  omiiis  fur, 
sicul  ibi  scripluni  csl,  judicaliilur,  cl  ouniis  jurans, 
ci  boc  siinilitcr  judicabilur.  Educam  illud,  dicit  Do- 
minus  cxcrciluuiii,  cl  vcnici  ad  domuni  furis,  cl  ad 
doiiinm  juranlis  in  nominc  mco  meudaciler ;  cl  com- 
niorabitur  in  incdio  doniiis  cjus,  ct  consumet  cum,  ct 
ligna  ejus,  et  Lipides  cjus. 

Ei  poit  aliquantum  [vu.] :  El  foclum  cst  vcrbuin 
Donruii  ad  Zacbariain  dicciis,  Ilaoc  ail  Dominiis  cxer- 
ciluuiii  dicens  :  Judiciuin  vcrum  judicalc,  ct  niisci  i- 
cordiam  ct  iMiscraiioncs  faciie  uiiusfiuisf|uc  cuiii 
fratre  suo ;  ct  vidiiam  et  pupilbim  ct  advoiiain  ct 
pauperein  nolilc  caluniiii.iri,  cl  inaluin  vir  fralri  suo 
iion  cogilct  in  cordc  suo. 

Item  po$t  aliquantmn  [viii.] :  l<oquiiniui  veriUilcni 
uniisquisqiie  cuni  proxiiiio  suo  :  veritaiem  ct  jiidi- 
ciuiii  pacis  judicatc  in  portis  vestris ;  cl  unusquisqiie 
maluii  contra  amicum  suuin  nc  cogiieiis  in  cordibus 
vcslris,  ct  juraincnUiiR  meiidax  iie  diligaiis.  Oniiiia 
cniin  lix*c  sunt  qiix  oJi,  dicil  boiiiiiius. 
DE  LIORO  MALACIIIiE. 

[Cap.  I  ]  Filius  bonorat  ptrcin,  ct  senus  doiiti- 
nuiii  suuni  :  si  crgo  palcr  cgo  suiii,  ubi  est  boiior 


1» 


niciis?  ei  si  dominus  cgo  sum,  ubi  cst  tiinor  meus, 
dirit  nomiiiuscxerciluQm? 

Et  paulo  po$i  [ii.]  :  Ego  dcdi  vos  conteinplibilcs 
cl  buinilcs  omnibus  p<»pulis,  sicut  non  servastis  vias 
meas,  ct  acccpislis  facicin  iii  Lcgc  Nuinquid  non 
pator  uniis  omniuin  nostruin?  numquid  non  Deus 
unuscrcavil  nos?  Qiiare  ergo  dcspicit  nnusquis<iuc 
fratrem  suuin,  violaiis  p:ictuin  palrum  noslroruni  ? 
Transgressiis  esl  Judas,  ct  aboiniiiatio  facta  cst  in 
Isracl,  ct  in  Jcrusalem;  quia  contamiiiavit  Judas 
saiicii(icationem  Domini  quam  diUxit,  et  habuit 
(iliam  dci  aliciii.  Dispcrdct  Dominus  virum  qui  fece- 
rit  lioc,  magistrum  ct  discipulnm  de  tabcrnaculis 
Jacob,  et  oflcrcnlem  munus  Doinino  excrciiuum.  Et 
boc  rursuin  fccistis  :  opericbatis  lacr)'mi8  altare 
Doniiiii,  flctu  ci  niugitu,  ita  ut  ulira  non  respiciam 
ad  sacrilicium,  noc  ac(  ipiam  placabile  quid  dc  manu 
Tcslra.  Etdixistis,  Quain  obcausam?  Quia  Dominus 
testiflc.iliis  est  inter  te  ct  uxorcm  pubertatis  tuae, 
quaiii  tu  despexisti  :  ct  ba^c  paniceps  tua  ct  uxor 
fcederis  tui.  Nonne  uniis  fccit,  ct  residuum  spiritiis 
cjus?  Et  quid  unusquisque  quaDrit,  uisi  scmen  Dci  *? 
Custodite  ergo  spiritum  vestrum ;  ct  uxorein  adolc- 
soentias  tu:e  noli  dcspicere.  Cum  odio  habueris  eam, 
dimitte,  dicit  Dominus  Deus  Israel :  operiet  autem 
iniquiias  vestimentum  ejus,  diclt  Dominus  exerci- 
tuum.  Custodite  spuitum  vestrum,  et  nolite  dcspi- 
ccre.  Laborare  fccistis  Dominum  in  scrmoiiibus  vc* 

1  vuk:aUver8k):£l9iii(iioiiif  qtmiif  eto-  LXXautem: 
QWt  amd  ftrteur  iemen  qmrU  neui  f 


strts,  et  dixisiis,  In  quo  eum  iwinius  laborare  ?  Ii 
eo  €um  dieerecia,  Omiiis  qui  facii  Dialum,  bomii  m 
in  conspectu  Domioi,  el  ules  ei  plaoeut ;  aul  certe  aU 
estdiesjudidi? 

Et  poet  quindeeim  vemu  [iii.] :  Ei  aocedain  ad  vos, 
inqmt^  in  judicio,  et  ero  teslis  velox  inaloflds  e( 
adultcrts  et  perjuris ,  et  qui  calumniaDtiir  mcrGedeoi 
mercenarii,  viduas  *•  et  pupilloo,  ei  opprimuiii  pcre- 
grinuin,  ncc  timuerunt  me,  didi  DomiAiis  exerci- 
tuum.  Ego  eaim  Dominus,  et  non  iiiuior ;  ei  vos 
filii  Jacob  non  cstis  cmsumpti.  A  diebus  enim  pa- 
trum  vestrorum  reccssistis  a  legiiimis  mds,  ct  dhb 
cuslodistis.  Hevertimini  ad  me,  ct  reverlar  ad  vos, 
dicit  Dominus  cxcrcituuin.  Et  po$t  qmndedm  9enn$  : 
Livalueriint  super  me  verba  vcstra»  dicii  Dominus : 
Et  dixislis,  Quid  locuti  sumiis  *?  Dixbtis,  Vanuscst 
qiii  bcrvii  Deo  :  ct  quod  cmolumciitum,  quia  cuslo- 
divimus  prai^ccpu  ejiis,  et  quia  ambulavimus  irisies 
corain  Doniiiio  cxcrciluum?  Ergo  niinc  bcaios  did- 
nms  nrrogantes  :  siquidcm  xdiflcati  sunt  facienlei 
iuiqtiiutcm  ',  ct  tenuverunl  Deuin,  el  salvi  ladi 
suiit.  Tuiic  locuti  suiit  tiinentes  Deum,  unusquisque 
cuiii  proximo  suo.  Et  attcndit  Dominus,  et  aodj^it, 
ct  scriptus  cst  libcr  montinienti  coram  eo,  timentibus 
Doininum,  ct  cogiLiiitibus  nomcn  ejiis :  ct  erunt  milii, 
ail  Doniiiius  exercituuin,  in  die  qua  ego  fado,  in 
pcculium ;  et  parcain  eis,  sicut  parcit  vir  filio  suo 
scrvicnli  sibi.  Et  converliinini  *,  et  vidcbiis  qoid 
sit  inter  jusium  ct  im|)ium,  et  inter  scrvicntem  Deo 
et  iion  scrviciitcni  ci. 

[iv.]  Eccc  cnim  dics  vcnict  succcnsa  quasi  caoii- 
nus,  et  crunt  omnes  su|icrbi  ct  omnes  facicntos  ini- 
qtiiutcm,  siipiila ;  ct  iiiflamniabit  eos  dlcs  veniens 
dieit  Doniinus  excrcituum,  qua.'  non  relinquci  ds  ra- 
diccm  et  germen.  Orictur  vobis  timentibus  iiomca, 
mctim  sol  justiiius,  et  sanius  in  peniiis  ejas  :  ei  egre- 
diemini,  ct  salietis  sicut  viluli  de  armenlo;  ei  catea- 
bitis  iinpios ,  cum  fuerint  ciiiis  sub  planU  pedan 
vcstrorum,  in  die  qiia  ego  facio,  dicit  Domiaus, 
excrcituuin. 

DE  LIBRO  ISAliE. 

[Cnp.  1.]  I^vamini,  mundi  cstote,  aufcrte  malun 
cogiutionuin  vesirarum  ab  oculis  mcis.  Quieadie 
pcrverse  agcrc,  discite  benefaccre,  quaprite  judidum, 
subvenitc  oppresso,  judicate  pupillo  ,  defendile  vi- 
duam ;  et  venite  et  arguite  mc,  didt  Dominus.  Et . 
po$t  octo  versus  :  Argentum  tuum  versuiii  esi  in  soo- 
riam ;  vinum  iuum  mixtum  cst  aqua.  Prindpes  td 
socii  furum  :  omnes  diligunt  rounera,  seqaunlur  re- 
tributiones,  pupillo  non  judicant,  etcausa  vidus  noa 
ingreditur  ad  cos. 

Et  paulo  po$t  [ii.] :  Domus  Jacob  venite,  amUh 
lemiis  in  lumine  Domini.  Projecisli  enlm  popalatt 
tuum,  domum  Jacob ;  quia  repleti  sunt  ni  olim,  d 

>  Sic  Mss.  ]axu  vulffatam.  At  editi ,  et  kumUkml  viium. 
*  In  sacris  Bibliis  additur,  contra  fe. 

>  Hic  et  iiaalo  inlra  pro,  imquHatem  ,  habetor  In  mcris 
Bibliis,  impietaiem, 

SaoraBibba  convertenM, 


055  DE  SCRIPV 

aiigures  habucruiil  ul  Philisliim,  cl  oucris  alieiiis 
adhoiscrunt.  Et  post  Ires  versus  :  Rcpleta  csl  (crra 
ejus  idolis ;  opus  manuuro  soamm  adoravcniiit»  quod 
recenml  digili  eorum.  Ei  post  qtiinque  versus  :  Quia 
dies  Doroini  exerciluuro  super  omnem  superbum  ei 
excelsum,  el  super  omnem  arroganlem,  et  humi- 
liabitur. 

Et  patdo  post  [in.]  :  Populam  meiim  cxactores  sui 
spoliaTcront,  ct  mulicres  dominatac  sunt  eis.  Popule 
nieus,  qiii  bcalum  te  dicunt,  ipsi  tc  decipiiint,  el  viam 
grcssuum  tuoriim  di$sipnnl.  Et  pott  aliquos  versus  : 
Yos  cnim  dcpasti  cstis  vinenm  meam,  mpina  pau- 
peris  in  domo  vcstra.  Quarc  atlerilis  populum  meum, 
ct  facies  paiiperum  commoliiis,  dicit  Dominus  cxcrci- 
tiium  7  Et  'diiit  Doniinus  :  Pro  co  quod  elcvatc  sunt 
filix  Sion,  ci  ambulavcruiit  exlenio  collo,  cl  iiutibus 
oculorum  ibant,  cl  plaudcbant,  ambulabant,  et  in 
poilibus  suis  composito  gradu  inccdcbant. 

Ei  paulo  post  [v.] :  V;c  qui  coiijungitis  domum  ad 
dommn,  cl  agrum  ad  agrum  copulatis  usquc  ad  extro- 
niuin  loci '  ( ul  aurcratis  proximo  :  Symmachus  et 
Theodoliony  doncc  dcTiciat,  vd  non  sil  locus,  transtU" 
lcrunt)  :  numquid  habitabitis  vos  soli  in  nicdio  ternct 
In  auribiis  rocis  suiit  hxc,  dicit  Doroinus  exercituum. 
Et  post  tres  versus  :  Vjc  qui  consurgiiis  mane  ad  ebrle* 
(atcin  scctandam,  ct  poiandum  usquc  ad  vcsperam » 
iit  vino  ac&lueiis.  Giihara,  ct  lyra,  ct  tympanum,  ei 
tibia,  et  vinum  in  conviviis  vestris ;  ct  opus  Domliil 
non  respicilis,  ncc  opera  mannum  ejus  consideralis. 
Et  posi  septemdecim  verstis  :  \x  qui  dicilis  malum  bo- 
nuni,  ct  boiium  malum ;  ponentes  tenebras  lucem,  ei 
lucem  tcncbras ;  poncnics  amarum  in  dulcc,  et  diilcc 
iu  amarum.  Vae  qui  .vapieiites^eslis  iii  oculis  Tcstris , 
ei  conim  vobismctipbis  prudcntes.  \x  qui  potentcs 
csLis  ad  bibciidum  vinum,  et  viri  rorics  ad  miscendam 
ebrietaiem.  Qui  justificaiis  iinpium  pro  muneribus,  et 
justitiam  justi  aurcriis  ab  eo. 

Et  aliquanto  posl  [x.]  :  Vx  qui  condunt  lcges  m- 
quas,  et  scribenlcs  injustitiam  scripserunt,  ut  oppri- 
mercnl  in  jiidiclo  paupcres^  et  viiu  facercnt  causoi 
humilium  populi  mci ;  ut  esseiit  vidux  prxda  eorum, 
et  pupillos  diripereiit. 

Ei  post  paululum  [xi.] :  Requiescet  super  enm  spi- 
ritus  Domiiil,  spiritus  sapicntiae  cl  inlcllectus,  spiriiui 
consilii  ct  forlltudinis,  spiritus  scicntix  et  pieiatls,  ct 
replebit  eiim  spiritus  liiiioris  Domini.  Non  secundum 
visionem  oculurum  judlcabit,  nequo  secundum  audi- 
lum  aurium  argiiet :  sed  judicabit  in  judicio  pauperes, 
et  arguct  in  aequitaie  pro  mansuetis  terrae ;  et  percu- 
tict  terram  vlrga  oris  sui,  et  spiritu  labiorum  suorum 

t  negins  us,^usquiad  lermhios  hei :  vulgata vm, usque 
ad  tervmam  loci.  Deiiide  Ule  idem  oodex  aim  ^iilgaia  pt- 
riter  caret  bis  yerbis»  ut  aultraiis  proxbno  :  quae  quidem 
verba  cx  LXX,  noo  abaque  exscriptom  Ima,  aM]||ecta  snnt : 
et  &s  cst  0|>tnari  aonolaUuncalam  htc  aive  ab  Augiistfakk 
sive  ab  alio  iosertam  ftiisse  ex  oommentariis  lUeronyini,  qui 
niniimm  ad  hnnc  locnm  id  obscn-at :  t  Pro  eo,  ait  •  qiiod 
«  nos  diximus  usque  ad  tcmiiiium  lod>  LXX  transtnlerant 
ikinaioipihkmaphmnlaiii^  UleAtUiauferaUaamdd 
«  proximo ;  ^nnieiiiis  et  HMododo,  dmme  deliems;  vei» 
«  mM  lir  loot ;  nl  deUenie  lent 
«avariiii.t 


interficiet  impium.  Et  erit  justiiia  cingulum  luiiilx)  - 
ruro  cjus,  ct  fidos  cinciorium  renuin  ejus. 

Et  post  sexagintd  versus  [xii.] :  Ecce  Dcus  salvaior 
nieus,  fiducialiler  agam,  et  non  tlinebo.  Quia  fortiludo 
mea  ci  laus  mea  Dominus  Deus,  el  faclus  est  mihi  iii 
saluiem.  Hanrietis  aquas  in  gaudio  dc  fontibus  Salva- 
toris  :  et  dicctis  in  llla  die,  Goiifilemini  Domino,  el 
invocate  nomcn  cjus,  notas  facitc  in  populis  adiiiven- 
lioncs  ejus,  mcmcntotc  quoiiiam  cxcclsum  est  nomen 
cjiis.  Canlalc  Domino,  quoniam  magnificc  fccit,  an- 
nuiiliatc  hoc  in  universa  lcrra,  Exsulla  el  lauda  , 
hablLitio  Sion ;  quia  magnus  in  mcdio  lui  sanctus 
Isracl. 

Et  post  quadraginta  vcrsus  [xin.]  :  El  quiescerc  fa- 
ciam  siipcrbLjn  iiifidcliuin,  et  arroganliam  fortium 
humiliabo. 

Item  post  aliquantum  [xvi|.]  :  Dicit  Dominus  Dcus 
Isracl ;  In  dieilla  iiiclinabilurhomo  ad  factorcm  suum, 
et  oculi  cjus  ad  sanctum  Israel  respicient;  et  iion  in- 
clinabiiur  ad  altaria  qiias  feccrunt  manus  cjus,  et  quse 
opcrall  sunt  digiii  cjus ;  non  rcspicict  liicos,  et  de- 
luhra. 

Et  posi  aiiquantum  [xxii.] :  Vocabil,  inqmi,  Doml- 
nus  Deus  e.\crciiuum  in  die  illa  ad  fletum  et  ad  plwi- 
ctuin,  et  ad  calvitium,  ct  ad  cingulum  sacci.  Et  ecce 
gaudium  ei  lasiitia  occidcrc  viiulos,  et  jiigiilnre  arieles, 
comcdere  cariics,  el  bibcre  vinum.  Comedamus,  et 
bibamus ;  cras  cnim  moriemnr.  Et  rcvclata  est  iii 
nuribus  meis  vox  Domini  exercituum  :  Si  dimiitciur 
iniquiLis  hoBc  vobis,  doncc  moriamini,  dlcit  Domiiius 
Dcus  cxcrcituum. 

Ilem  poit  aUquantum  [xxvi.]  :  Aperite  porLis,  el 
ingrediaiiir  gcns  jusia,  custodicns  vcriUlero.  Vclus 
crror  abiit ;  servabis  pacem  ;  paccm,  quia  in  te  spe- 
ravimus.  Speratis  in  Domino  in  sseculis  xtemis,  in 
Doinino  Deo  fortl  in  pcrpeluum.  Et  post  sex  versus  : 
In  scmila  judicionim  tuoriim,  Dominc,  sustinnimustc; 
nonicn  tuum  et  mcmorialc  tuum  In  dcsiderio  animae. 
Anima  mea  desidcravii  le  In  nocte ;  scd  ct  spiritu  meo 
in  prxcordils  meis  dc  mane  vigilabo  ad  tc.  Ciim  fece- 
ris  judicia  tua  in  terra,  jusiltiam  discenl  habiuiores 
terrai.  Hisereamur  impio,  et  non  discct  facero  justi- 
liam.  In  lerra  sanctonim  Iniqua  gessit,  et  non  videbil 
gloriam  Dei. 

Ei  posl  aliquanium[xxn.] :  Derecit  qni  pnevalebat, 
consiimmatas  est  illusor,  €l  saccisi  siuit  omiies  qul 
vigilabant  super  iniqaiutem,  qui  pcccare  faciebani 
.  homines  In  verlK>. 

Ei  post  deeem  venus  [xxx.] :  Vac,  filii  descrlores , 
dicil  Dominus,  ut  (aceretis  consiliiim,  et  non  ex  me; 
cl  ordiremini  telam,  el  non  per  spiritum  meuni ;  ui 
addcrcliir  peceatum  sapcr  peccatum.  Ei  paulo  posi : 
Ilaec  dicil  Dominus  Deus  sanctas  Isracl,  Si  rcveru- 
minl  ei  quiescalis,  salvi  erilis.  In  silcntio  et  in  spe 
erilforlllado  Testra ;  ei  nnluistls.  El  posl  uigiuli  «er- 
tns  T  Contamlnabia  hminas  sculpUllum  argenli  lui,  el 
tetthneniam  confflatills  aori  lui,  ei  dbpcffet  ea  sicui 
ininniHliiiam  iieiiiiniabk 

Et  pon  auquautmn  ^xxxf.l  -  Conrertimini,  4rol  In 


935  S.  AUGLSTINl 

|»;ofuniIum  vcresvralis,  Glii  Isracl.  In  die  cnini  illa 
abiicicl  vir  iJoln  argiMili  sui,  cc  idola  auri  sui,  qux 
leceniiii  vobis  nianiis  Tcsirx  iii  pcccalum. 

Item  posl  atiqHantum  [xxzui.]  :  Et  erit  fidcs  in  tcm- 
|)oribus  luis,  diviiLc  salulis  sapicntia  et  scicntia,  tiinor 
Ooiiiini  ipse  tlicsaunis  ejus.  Et  paulo  po$t :  Quis  pote- 
rit  babiurc  dc  vobis  cum  igoc  dcvorantc  ?  quis  babi- 
tabil  cz  vobis  cum  ardoribus  scmpilcrnis  ?  Qui  aiiibulat 
itt  jusiitiis,  et  loquilur  Ycritatcm  ;  qui  projicit  avari- 
liain  et  c;dum'nbm  \  ct  exculit  inanus  suas  ab  omni 
niuncrc ;  qui  obturut  aures  suas  iie  audiat  saiigiiincm, 
ct  claiidit  oculos  suos  ne  vidcat  onino  *  inaluin.  Istc 
in  c\cel)is  babitabit ;  muntmcnta  saxorum  sublimi;as 
oj(!S.  Panis  ei  datiis  cst,  et  aqiix  ejiis  fidclcs  siint. 

Et  post  aliquantHm  [xliv  ]  :  Mcmcnio  honim,  Jacob 
ct  Israel,  quoniam  scrvus  mcus  cs  tu  :  formavi  te , 
scrviis  meus  cs  lu,  Israt'1,  ih^  obliviscaris  mci.  Delevi 
ut  nnbcm  IniquiUtcs  luas,  ct  (iiiasi  ncbuhim  pcccata 
tua ;  rcvcrterc  ad  inc,  quoiiiani  rcdcmt  tc. 

Item  poit  aliquamum  [xi.vi.]  :  Meinciitotc  islud,  ct 
coiifiiiidainini ;  rcdilc,  pr.cvaricatoi'C6,  ad  cor.  Kccor- 
damini  iHrioris  sxculi ;  qiioniaiu  cgo  Dcus,  ct  iion  csi 
uUra  dctis,  iicc  cst  similis  mei. 

Et  aliqnanlo  pott  [i..]  :  Quisambiilnvit '  in  tcnebris, 
ct  non  cst  lunicii  ci  ?  S|icrct  in  uoiuiuc  Doininiy  ct 
iniiilatur  siiper  Dciiin  hiiiioi. 

Item  po$i  aliquantum  [u.] :  Auditc  me,  qui  seitis 
jiistum,  ptpiiliis^;  lex  niea  in  cordc  coruin.  Nolito 
tiincrc  0|)probria  hoiiiiniiin,  ct  blaspbcmias  corum  iio 
timcatis.  Sicut  cnini  vcstimciituin,  sic  comcdet  eot 
vcrmis ;  ct  sicul  lanain,  sic  devorabit  cos  tinca  :  salus 
autem  mca  in  scmpiieriiuin  erit,  ct  justitia  mea  in 
gcnerationcs  geiieralioniim. 

Ei  po$t  atiquantum  [lv.]  :  Quxrite  Dominum  dum 
invcniri  poicst,  invocato  cum  duin  prope  esi.  Dere- 
linquat  iinpius  viain  siiam,  et  vir  iniquus  cogilaliones 
suas,  ct  rcvertatur  ad  Dominum ;  et  niiserebitur  ejus, 
et  ad  Dcum  nostrum,  quoniam  multtis  est  ad  igno- 
scciidum. 

Et  po$t  viginti  9er$u$  [lvi.]  :  Hxc  dicii  Doininiis , 
Ciistodite  judicium,  et  Hicite  justitiaro,  quia  juxta  est 
saliis  mca  iit  veniat,  et  lustiiia  mea  ul  reveletur.  Bea- 
iiis  vir  qui  facit  hoc,  ei  filiushominis  qul  apprcbcndit 
isttid ;  cusiodicns  sabbatum  nc  poliuai  iilud,  ciisto- 
diciis  nianus  suas  nc  faciai  omne  malum. 

Et  po$t  non  multum  [lvii.]  :  Qui  consolamini  in  diis 
subter  oiniie  ligiium  frondosum,  immolantcs  parvulos 
in  tnrrcntibus,  sublcr  eininciitcs '  pctras.  In  partibus 
lorreiitis  pars  tua.  Ilxccst  sors  tua;  ct  ipsis  obtulisti 

<  vulgata  versio ,  ex  ealumnia.  Syriaca  et  araUca,  et  op- 
pre$sionem,  LXX,  et  iniqmtatem, 

*  Abcst,  onrnef  a  sacro  textu  in  Bi)»Iiis. 

*  Sacra  Biblia,  ^ut  ambularU ;  idquc  liieron^iDus  do  Chri* 
sto  iiiterpreutur :  t  Qui  non  habuil  spcciem ,  iiiquil ,  ncc 
«isloriaiii,  sed  iu  simillUidine  camis  iteocauids  tsnscepit 
t  lormam  scrvi.  •  AUamen  Augustinus  videlur  iegisse,  qui$ 
ambuloHt ,  ac  de  honilne  hi  peccaU)ruin  suorum  teiiebris 
agente  iDteUcxisse. 

*  vulgau,  vopului  meui,  Abesi,  meu» ,  ab  hebra»  et  ab 
antiquis  Biblils  Corbciensibas,  necuon  ab  odiiis  onmlbus  ci 
Mit.  hujus  opcris. 

'  Editi,  iammentei.  At  iiss.  juxu  vuleaumi,  cmincnies. 


Si^ECULtJM  m 

libamen ',  obtulisti  sacrificium.   Nnmquid  supcr  iiis 
non  indignabor? 

item  po$t  attquantum  [ltiii.]  :  Me  eteiiini  de  dieii 
diem  quxrunt,  et  scire  vias  mcas  Toluiit,  quasi  gcni 
qu»  jusiitiam  fecerit,  et  qux  judiciuoi  Dei  soi  Boa 
dereliquerit.  Rogant  me  judicia  jusliiiaey  appropin* 
quare  Dco  voluni.  Quarc  jcjuiiavimiis,  ei  non  aspe- 
xisti?  humiiiavimus  animas  noslras,  et  nescisii?  Eooe 
in  die  jcjunii  vcstri  iiivciiictur  volunias  ▼esira,  et 
omnes  debitorcs  vcstros  rcpctitis.  Eece  ad  lites  ct 
contentioiics  jcjuiiatis,  ct  percutitis  pugiio  impie.  Ro- 
lilc  jcjuiiarc  sicut  usc|ue  ad  hanc  diem»  ui  aiidlilar 
iii  cxcelso  clamor  vcsier.  Numquid  iale  est  Jcjonimii, 
quod  clegi,  pcr  dicin  aflligerc  hominem  aniuum  saani! 
numiluid  contoniucrc  quasi  drcnluin  capuL  sniim,  et 
saccuni  ct  cincrcm  slcrncrc?  Nuniquid  fstud  voeabii 
Jcjuiiiiim  ci  dicm  aceeptabilcin  DominoT  Nonne  hne 
e:»t  magis  jcjunium  quod  elegi?  Dissolve  eolligaUoaes 
impietatis,  solve  fasciculos  deprunenlus.  Dimitte  cos 
qui  Cfuifracti  sunlt  libcros ;  ei  omne  onus  disrmupe. 
Fraiige  esuriciiti  paiicin  iuuin,  ei  egenos  vagosqiie 
uiduc  iii  domuni  tuain  :  cum  ▼ideris  nndiim,  vcsti 
eum,  ct  carncm  tuani  ne  dcspcxcris.  Et  po$l  qtuHw 
veriu$  * :  Sl  abstulcris  de  incdio  tui  calciiamf  el  de- 
sieris  digitum  cxtendcrc,  ci  loqui  quod  non  prodctt: 
cnm  cflTuderis  esuriciiti  animain  tuam ;  ei  anlniam 
sffliciam  repleveris ;  oriciur  in  tenebris  lux  ina,  rt 
icncbnc  tux  eriint  sicui  mcridies ;  ei  rcqniem  liU 
dabil  Doiniuus  scmper. 

El  po$t  mnlta  [lxv.J  :  Populus  qul  ad  Iracondbii 
provocant  mc,  aiitc  faciem  mcam  sempcr ;  qul  imno- 
kiiit  in  hortis,  etsacriacanl  supcr  hteres;  qui  hdii- 
lant  iii  scpnlcris,  ei  in  delubris  idolorum  dormlunl. 
Et  po$t  duo$  ver$u$  :  Qui  dicuni,  Reccde  a  me,  nos 
appropinqucs  mihi,  quia  unmundus  cs.  bti 
erunt  in  furore  meo,  ignis  ardcns  iota  die.  Ecce  \ 
plum  est  coram  mc :  non  tacebo,  sed  reddam,  cl  re- 
iribnam  in  sinu  corum,  initiuiUitcs  vestras,  cl  iniqm- 
taies  patrum  vestrorum  simul,  dicii  Dominns.  Qn 
sacrificaverunt  supcr  montes  ct  supcr  collcs.expiebn- 
vcrunt  mibi,  et  remetiar  opus  eorum  primum  in  sinn 
corom.  Et  po$t  deeem  venu$  :  Ei  vos,  inqtut^  qul  de- 
reliquisiis  Dominum,  qui  obliti  cstis  montem  sanciiuii 
nicum,  qiii  ponitis  fortun.T  mcnsam,  ei  ilbaiis  snper 
c:un  :  numerabo  vos  in  gladio,  et  oinnes  in  cxde  cor- 
roctis ;  pro  co  qnod  vocavi  vos,  ci  non  rcspondlstis, 
locutns  suin,  ct  non  attcndistis  :  ci  Tacicbalis  malua 
in  oculis  mcis,  ct  qus  nolni  elegistis. 

Et  paulo  po$t  [lxvi.]  :  Hacc  dicit  Dominus,  Coslna 
sedcs  mca,  ei  terra  scabcllum  pcduni  mcorum.  Qoaesl 
isui  donius  qiiam  aydiflcabitis  uiitii  ?  et  quis  iste  lncn 
quietis  mcae  ?  Omnia  hasc  manus  mea  fecii ,  et  Ckui 
sunt  univcrsa  isla ,  dicii  Dominus.  Ad  quem  anlen 
respiciam,  nlsi  ad  pauperculum,  ei  contriinm  spiriti, 
ct  trementem  sermoncs  meos?  Et  poti  texverm: 

I  vul^u.  eHiuiisa  tibamen, 

*Regiuslls.,  poslui  rerstet.EJiti,  posf  murfus  :flbrie  pn« 
po$t  quatuor.  sic  aliqnanU)  infra  ubi  nunc  legitnr :  fif  pmi  ns 
ver$u$ ;  ediU  habeliaiit :  i:t  noft  $ejtu$  tertn  :  in.  r  ^ 
Et  oont  \n  ver$u$ 


DE  SCRll>TUHA  SACRA. 

es  eorum  eligain,  ei  qux  Umcbani  addu- 
iiia  vocavi ,  ei  non  crat  qui  rcsponderei ; 

9  et  non  audierunt ;  feccruntque  malum  in 
y  et  qu£  noiui  ciegcruuU  Audile  lcgcm 
i  trcniiiis  nd  vcrbum  ejus.  Dixorunl  fra- 
idientes  vos  cl  abjicicnlcs  proplcr  nonicu 
riGcelur  Doiuinus ,  cl  vidcbimiis  iu  Ixliiia 
aiUeni  coiifundcniur. 

DE  LIDRO  JEREMliE. 

Audiie  vcrbum  Doii;jni,  domas  Jacob, 
gnationcs  domus  Isracl.  Haec  dicit  Domi- 
inveiicrunl  paires  vcslri  in  me  iniquitalis, 
rerunt  a  iiic ,  ct  nmbiilavcrunt  post  vani- 
rani  facii  sunt  ?  Et  post  decein  versHt  : 
II  meam  posuislis  in  abomiiiationcm.  Sj- 
n  dixerunl,  Ulu  esl  Domiiius?  Et  tciicntes 
crunl  mc,  ot  paslores  proivaricati  sunl  in 
lieiac  propbctaveruiit  in  Daal,  et  ido|;i  se- 
/  f/aulo  post  :  Numquid  obliviscetur  virgo 
ui,  aul  sponsa  fascia:  pcctorjlis  suae  7  Po- 
mcus  oblilus  est  mei  diebus  innumcris. 
i  bonam  oslcndcre  viam  luam  ad  quxrcn- 
mcm,qu3e  insupcrcl  malitias  tuasdociiisti 
ct  in  alis  luis  iiiventus  e^t  sanguis  auiina- 
um  ct  iiinocentum  ?  Non  in  fossis  iiiveni 

onmibus  quacsupra  nicmoravi.  Eldjiisti, 
cato  ct  iiinoccus  ego  sum ,  et  proptcrca 
ror  tuus  a  me.  Ecce  cgo  judicio  conieiidain 
[uod  dixeris,  Non  peccavi.  Quain  viiis  cs 

itcrans  vias  luas !  et  ab  iOgypto  confun- 

confusa  es    ab  Assur.  Nain  et  ab  ista 
et  manus  twe  erunt  super  caput  luuui ; 
trivit  Domiuus  confidcntiam  tuam. 
post  [i\u] :  Convertimini,flUi,reverten(cs, 
us,  quia  ego  vir  vester. 

10  post  [iv.]  :  Si  convertcris  ^ ,  Isracl,  ait 
d  me  convci  tere.  Si  abstulcris  offendicula 
mea,  noii  commovcberis.  Et  jurabis,  Vivit 
in  vcritatc,  ct  in  judicio,  et  in  justiiia ;  et 
eum  genles,  ipsumquc  laudabunt.  Et  paulo 
iis  populus  ineus  me  non  cognovit :  fllii 
siint,  et  vecordcs ;  sapientes  simt  ut  laciaiit 
I  autem  lacere  nescicrunt. 
iriginta  versus  [v.]  :  Circuite  vias  Jerosa- 
icite,  et  considerate,  et  quxrite  in  plateis 
rcuiatis  viriim  factentcm  judiclum,  6t  quo^ 
;iii,  ct  propiiiiis  cro  ci.  Quod  si  etiim,  Yi- 
s,  dixerinl,  el  boc  falso  jurabuut.  Doiniue, 
B^piciunt  fidein.  Percus6i:»li  eos,  et  non 
attrivisti  cos,  el  renueruul  accipcre  disci- 
duravenint  facies  suas  siipcr  petram ,  no- 
crii.  Ego  autem  dixi ,  Forsitan  paufiercs 
nlli ,  ignoranles  viam  Douini ,  judiciuin 
>  igiitir  ad  optimates ,  et  loquareis;  ip:»i 
»verunt  viam  Doroini,  judicium  Dei  sui :  et 
\  hi  siinul  eonfrcgcruiU  jugiim,  rni^ennit 
I  post  s€X  v^rsu»  :  Filii  tui  dcreliquerunt 

niinc,  remtens  :  at  In  antlqnls  BibUis  Gcrb. 
iiteiis* 

Sasct.  Algust.  !!I. 


ine,  ct  jiirant  in  iis  qui  non  sunt  dii.  Saturavi  cos,  et 
moicbaii  sunt»  ct  in  domo  mcrctricis  luxurialtantur. 
Eqiii  amatoresy  et  admissarii  facU  suiit ,  unusquisqiie 
ad  uxorem  proximi  suj  binniebani.  Numquid  super 
liis  non  visitabo,  dicit  Doininus  ?  cl  iii  gentc  tali  non 
iilciscctur  manus  mea  7  Et  posl  quadraginia  verwi  . 
Qui  posui  arenam  terminum  mari ,  prxceptum  scm- 
ptlcrnum  qiiod  non  praeteribit;  ct  comniovebuutur,  et 
iiou  polcruiit,  ct  intumescenl  fluctus  ejus,  ei  non 
transibunt  iUud.  Populo  aulem  buic  faclum  est  cor 
iiicredulum,  et  exasperans  :  recesscrunt,  ctabicruiit; 
ct  non  dixerunt  in  corde  suo »  Aletiiamus  Dominum 
Pcum  nostrum.  Et  post  paucos  versus  *  :  Invcnti  sunt, 
inquit ,  in  popu!o  meo  impii ,  insidiantes  quasi  aucu- 
pcs,  laqucos  poneiites  et  pedicas  ad  capieiidos  viros. 
Sicut  dccipula  plciia  avibus,  sic  domus  coruin  plen» 
dolo  :  idco  inagiiiflcati  suntctdilaiaii ;  iiicrassaii  sunt 
ct  impiiiguaii ;  et  prxtcricruni  scrmoncs  mcos  pcs- 
siine.  Causam  pupilli  non  dixcrunt*,  ct  jiidiciuin 
pauperuVn  non  judicavcrunt.  Numquid  supcr  bis  non 
visiiabo ,  dicit  Dominus  ?  aut  super  gcnlcm  biijusco- 
niodi  non  uiciscctur  aiiima  mca  '  ?  Stupor  et  niirabi- 
lia  facia  sunt  in  lerra.  Proplicla:  propbclabunt  incn- 
dacium,  ct  sacerdotcs  applaudebaiii  nianibus  suis»  et 
populiis  meus  dilcxit  talia  :  quid  igiiur^(iet  in  uovis- 
simo  ejiis  ?  « 

Et  post  iriginta  versus  [ti.]  :  Cui  loqiiar  ?  et  quem 
contcstabor,  ut  audiat?  Fx:ce  incircimicisx  aiures 
corum,  et  audire  non  possunt  :  ecce  vcrbum  Do- 
inini  factum  est  Ulis  in.opprobrium,  et  non  suscipiunt 
illud. 

Et  paub  pott  [vn.] :  Audite  vcrbnm  Domini,  omms 
Juda,  qui  ingrcdiinini  pcr  portas  has,  ul  adoreUs  Do- 
minuin.  Hxc  dicii  Dominus  cxercituum  Deus  Israel : 
Bonas  faciie  vias  vestras  et  studia  vestra,  et  babitabo 
vobiscum  in  loco  isto.  Nolite  confidere  in  verbis  mcn- 
dacii,  dicentes  :  Tcmplum  Doinini,  templum  Doniini, 
templum  Domini  est.  Quoniam  si  benc  dircxeriUs  vUis 
vcsiras  et  studia  vcstra,  si  feceriUs  judiciuin  Inter  vi« 
rum  ct  proximum  ejus ,  advciiae  ct  pupillo  ct  viduae 
non  fcceritis  calumniam ,  ncc  sanguinem  innoccntem 
elTudcriUs  in  loco  boc,  et  post  dcos  alieiios  non  ain- 
bulavcriiis  in  malum  vobismeUpsis ;  habitabo  vobis- 
cum  in  loco  isto,  in  tcrra  quam  dcdi  palribus  vestris, 
a  sxculo  usquc  in  sicculum.  Ecce  vos  confiditb  Tobis 

<  lis.  Rcgius,  et  posi  \ii  versitt. 

•  vulgaui,  CYnuKnn  vidutiB  non  judkaveruni^  raMtam  p»- 
pilli  non  diwcenmt.  sic  etiam  llieronymus ,  nisi  quod  i|tse 
omilUl  vocem,  tiduw;  qnae  vox  nec  est  in  belinco,  et  a  se- 
cuuda  mauu  addita  luit  in  autiqiiis  BilUiis  Corlxsieusibus. 

*  llic  in  Reuio  Ms.  ioseruntur  isUisec  verlja :  lunc  exponU 
quod  tnpra  aireral,  ibo  ad  o^imtttes  et  loquar  eis ;  /brsilan 
tpd  cognovenmt  vtotn  Lonmi :  et  ecce  nuihis  U  pcarker  ow- 
iregeruptjugum^  rvperunt  vincula.  Aunc  acscribUfOui  sunl 
opiunaiet,  fnvpfuUv  videticct  ef  sacerdoUs,  quorum  atH  fUr 
tura  prwdicuni,alii  (uicienda  ex  iMedecernMni.  Ei  eeu^  us- 
(fuitf  illis  wenda4:ihm  propiutanmm  sacerdOes  manibttt 
iippiauserunt,  tt  ut  aitendUur  poputut  tum  esse  dne  culpuf 

2ut  a  talilms  abducatwr ,  uripimn  esi ,  Ei  popuiits  meits  di- 
rxii  ialia ;  quondam  nieus ,  scd  postquam  dilexii  iutid 
meut  esse  desinii.  Quid  igiiwr  fGcientf  cmn  mnissiiNum  lem* 
pus  judicU  adrenerUj  sm  capMMis  mecftsmtttt^  umie 
siupar  ei  miralniu  facla  suni  ,  qma  ncc  in  principibust  nee 
in  poputoinvemus  «I,  qtd  recta  senHrei.  Exccrpu  bcc  Mitit 
ex  iuerou>uii  iu  Jereiuiam  Gonuneniario* 

(T^ente.J 


tfSO 


S.  AUCUSTINI  SPECULUM 


ta  •emiAnitMis  mcndacli,  qiii  imii  pmdorunt  vobis,  fu- 
nii»  ocddcre»  •«lullcnrc,  jararc  mendaciicr,  liliare 
Baalini ,  el  ire  posi  dcoe  alicnos»  quos  ignoralis.  El 
▼enisiis,  d  sieiistis  eoram  mc  in  doiiio  liac ,  in  qua 
InTOcalam  ctl  nomen  mcnn;  ct  diiislis,  Libcrall  su- 
mos ,  eo  quod  fiDcerimus  oinnes  abominationcs  istas. 
Ergo  *  spduaca  laironum  bcta  cst  doiiius  isia,  in  qiia 
Invocalum  csl  nomcn  nicum  in  oculis  Tcsiris  7  Ego, 
cgo  sum,  cgo  vidi,  dicit  Dominus.  Ite  ad  lociim  mcum 
in  Silo »  obl  kabitavit  nomcn  mcam  a  principlo ,  cl 
▼idcte,  qus  feccrim  el  propter  nialitiam  populi  mci 
Israd.  Et  nunc  qnia  fecislis  omnia  opcra  baac ,  dicil 
Dominos ,  ct  btcuius  siiin  ad  yos ,  maiie  consurgcns 
et  loqacns,  ct  non  audbtis;  el  vocavi,  cl  non  rcspon- 
;  faciam  domui  huic,  in  qiia  invocatnin  est  no- 
I  mcum ,  el  lii  qua  vos  kabciis  liduciain ,  ct  luco 
qoem  dcdi  patribus  vestris,  sicut  fcci  Silo ;  cl  proji- 
dam  vos  a  facio  mca,  slcut  pn»jcci  omncs  rraircs  vc^ 
slros  onivcrsum  semen  Ephniin.  Tu  crgo  noli  orare 
|iro  populo  boc  •  ncc  assuinas  pro  cis  laudcm  ct  ora- 
lloncin,  cl  non  obslstas  inlhi ;  (iui.i  non  cxaudiain  lc. 
Moiinc  vides  quid  isti  faciant  iii  civiLnlibus  Juda,  ct 
in  platds  icrusalcni  7  Fiiii  coUiguiit  ligna ,  ct  patres 
socccndunt  igncm,  ct  niulicrcs  conspcrgunt  adipcm , 
ut  faciant  placentas  rcgina;  cccli,  cl  Itbciit  diis  alienis» 
el  mc  ad  iracondiam  provocciit.  Mumi|uid  nic  ad  ira- 
coiidiam  provocant,  didt  Doininus  7  noniic  semciipsos 
In  conrusionc  vultus  sui  7 

El  paulo  poil  [vin.]  :  Nuinquid  qui  cadii,  non  re- 
siirgci  ?  El  qui  avcrsus  cst ,  non  ruvcrtctur  7  Quare 
ergo  aversus  esl  populiis  ibtc  in  Jonibalcin  avcrsiono 
coiitcntiosa  7  Apprchciidcruiit  mcndacium,  ct  noliie- 
runt  revcrti.  Altcndi,  ct  auscultavi;  ncino  quod  bo- 
nnm  csi  loquitur :  nullus  cst  qui  agat  pceniicntiam 
aopcr  peccalo  siio,  diccns,  Quid  Tcci  7  Ei  posi  navem 
tmui  :  Quomodo  dicitis,  Sapicntcs  nos  sunius,  ct  lex 
Donihii  nobiscum  cst  7  Vcrc  mcndacium  opcratus  cst 
siilus  mcndax  scribarum.  Gonfusi  sunt  sapiciilcs,  pcr- 
lcrriti  ct  capti  siiiit.  Verbuin  cnim  Domini  pnijecc- 
ninl,  el  sapientia  tiulla  cst  in  cis. 

Et  paulo  posl  [ix.]  :  Quis  dabit  mc  in  soliludinc  di- 
Tcrsorium  vialorum,  ct  dcrclinquam  populum  mcum, 
cl  recedam  ab  cis  7  qtiia  omncs  adultcri  sunt  et  cmtus 
pncvaricatorum ;  ct  cxtcnJcrunt  linguam  suam  qiiasi 
arcom  mcndacii,  ci  noii  vcritatis  :  confortati  sunt  in 
lcrra ,  quia  de  malo  ad  inalum  cgrcssi  sunt ,  cl  me  < 
non  cognovcrunl ,  dicit  Dominus.  Unusquisque  se  a 
proximo  suo  costodial,  et  iii  omni  fratre  suo  non  ha- 
bcat  flduciam  :  quia  omnis  frater  supplantans  sup- 
plantabil ,  ct  omnis  amiciis  fraudiilcntcr  iiiccdct;  ct 
vir  fratrem  souin  dcridcbit,  ct  veritateni  non  loqucii- 
lur.  Dococront  enim  liiiguam  suam  loqui  rocndacium, 
yt  inique  agcrcnt  laboraverunt.  Ilabitatio  tua  in  ine- 
dio  doll.  In  dolo  rcnucrunl  scire  roe ,  dicit  Doroinus. 
Proptcrea  hxc  didt  Dominos  excrdluum  :  Ecce  ego 
conlhibo ,  el  probabo  oos.  Quid  cnun  aliud  faciam  a 
ficicfllix  populi  mci7  Sngitla  vulncrans  lingua  co^ 

*  votaua :  .vtongM  cnw  7 


M 

ddom  locuia  esl  in  ore  soo  :  pneem  mro  aailfa 
soo  loquiiur ,  el  oecolte  ponll  iiiddias.  N onqnid  sn- 
perhls  non  visilabo,  dicii  DonlnosT  aol  lii  gcole 
lall  Bon  oldsectar  anuna  mea  T  Ei"pmUo  pmi  :  llxc 
didl  Dominos  :  Non  glorielor  sapiens  In  sapienin 
sua»  el  non  glorictor  fortis  in  fonitodine  soa,  ct  non 
gloriclur  divcs  in  divitiis  yiis ;  scd  iii  lioc  gloridur 
qui  gloriatur,  sdre  ci  nossc  mc»  quia  Cf  o  suni  Domi- 
nus,  qiii  facio  misericordiam  et  Judidiiin  el  jusliliam 
in  tcrra.  II:ec  cnim  placent  mihl,  ail  Domlnos. 

Et  po$i  §exdeeim  terwi  [x.]  :  ILcc  didl  DoiHhioi : 
Juxia  vias  gcniium  nolite  disccre,  el  a  signlscadi 
nollie  metuere  qus  llmcnl  gentcs;  qoia  leges  pspo- 
lorom  vanx  sont.  Qula  lignum  de  salio  praeciditopas 
manus  artificis  in  ascia  :  aigcnto  el  aoio  decoravH 
illiid ;  clavis  et  malleis  compcgily  ol  non  diasiirvatar. 
In  siniilitudincm  palm»  Eibricau  sonl,  el  non  loqocn- 
tur :  poriata  tollciiiur ,  quia  inccdore  non  valenL 
Nolitc  crgo  timcre  ea ,  quia  nec  male  possonl  tmrt^ 
ncc  bcne.  Non  esl  similis  tul,  Domine;  magnuses 
lUy  ct  magnum  nonicn  tuum  In  fortitudine.  Quis  non 
timcbit  tc,  o  Rcx  gcniium  7  Tuiun  est  enlin  decusia- 
tcr  cuiictos  sapicntcs  gcntium ,  cl  In  uni^-ersis  regnis 
eonim  nullus  esl  similis  tul.  Paritcr  insipieiitGS  d 
fatui  probabuntur.  Doctrina  vaniuits  eonun  lignuni 
cst.  Argcnturo  involutum  de  Tharsls  aiferUir,  el  aa- 
rum  dc  Ophaz,  opus  artiUcis  ei  manos  xrarii.  llya- 
ciiithus  et  purpura  indumcntum  eorum ,  opos  arlil- 
curo  univcrsa  haec.  Dominas  autem  Dcos  tcios  csl» 
ipse Dcus  vivcns, ct  rex  scmpiienios.  Ab  iiidignalioao 
cju^  commovcbilur  tcrra,  ct  nou  soslinebonl  gcnles 
commuiationem  cjus.  Sic  crgo  dicetis  cb :  Dli  qai 
ccdos  ct  tcrram  non  fcccronl,  pcreanl  dc  terra,  et  da 
his  quae  sub  codo  sunt. 

Et  aliquanto  post  [xvii.] :  Itec  didl  Dominus ,  Male- 
dictus  liomo  qui  coiifidit  in  hominCt  el  poinil  canieia 
brachium  suum  »  et  a  Domino  reccdit  cor  ijus.  Eril 
ciiim  quasi  myricx  In  dcscrlo ,  cl  non  videbil  cun 
vciieril  bonum ;  sed  liabiubil  in  sicciutc  in  dcserlo 
in  tcrra  salsuginis  cl  iiihabitabili.  Bcnedlctus  vlr  qai 
confidit  in  Domino ,  ct  crit  Dominus  fiducia  ejos.  El 
crit  quasi  lignum  qiiod  transplaiitatiir  siiper  aqoas, 
quod  ad  bumorcm  roittit  radiccs  suas;  ct  non  limcUl. 
cum  vcncril  a»tus :  cl  crit  folium  ejos  vlride,  In  ICffl- 
pore  sicciutis  non  crit  soUidtum ,  ncc  aliqoando  de- 
sinel  faccre  fructuin. 

item  aliquanto  pou  [xxn.] :  IIxc  didl  Donilnos« 
Facite  judicium  et  justitiam,  et  libcrate  vi  opressum 
de  manu  calumniaioris;  et  advcnam ,  et  popillom,  el 
viduam  nolitc  conirisUre,  ncque  opprimalis  uilqae; 
ct  sanguincm  innoccntcm  ne  cflrondatis  In  loco  IstOb 

Et  paulo  posi  [xxiii.] :  V»  pastoribos  qui  dbper* 
guut  cl  dilaccraiii  grcgcm  pascux  mex»  didl  Domi- 
iius.  Ideo  basc  dicit  Dominus  Deos  Israd  ad  pasiorcs 
qoi  pascunt  populum  meum ,  Vos  dispersislis  gregem 
meum,  cl  ejccistis  eos,  et  non  visiUsUs  :  ecea  ege 
visiubo  supcr  vos  maliiiam  studiomm  vcstraron«  ait 
Dominus.  lum  paulo  poit :  llaec  didl  Dominos  esc^ 
ciiuum ,  Nolite  aodirc  verbs  prophetaron  qni  ynh 


•41  DE  SCiaPTURA 

flielaiii  vobis  ct  dodpiuui  vos.  YUioiiein  corJis  sui 
loqiiittiiur,  iion  de  ore  Ooniini.  Dicunl  bis  qui  bla- 
spbeinanl  me »  Loeuios  eei  Dominus,  Pir erii  vobis : 
ei  OBiii  qui  anibubi  in  praviuie  oordissui  dixcnini, 
Ron  vcnici  super  vos  maium.  Qois  enim  aflTuii  in 
eonsilk)  Domini?  Ei  pon  undedm  Hnm:  Non  mitic- 
bam  proplicias,  ei  ipsi  currebani ;  non  loquebar  ad 
eos ,  ei  ipsi  propbciabani.  Si  sidisscni  in  consilio 
meo,  el  noia  fecisseiii  verba  mea  populo  meo,  aver- 
llsscm  uiique  eos  atvia  soa  mala,  ei  a  pcssimis  cogi- 
Uiionibus  suis.  Et  poii  qualiMr  veruu :  Audivi  qud) 
dixeranl  propbds,  propheiantes  in  nomiiie  meo 
mendacium  ^  ai^  dkeuies »  Somniavi ,  somiiiavl. 
Usquequo  islud  csi  in  corde  propbcurum  valicinan- 
ton  mendacium » cl  propbeianiluin  seduciiones  cor- 
dissul;  qul  volunl  facere  ul  obliviscaiur  populus 
mens  nominis  mci »  propler  somnia  cordis  sui  \  qtun 
narrai  unusquisque  ad  proximum  suum,  sicui  obliii 
ftuni  paires  eorum  uomiuis  mci  propier  Baai?  Pro- 
pbcU  qiii  babd  somnium,  iiarrei  soinuinm;  ei  qui 
babei  scrinonem  meumt  nanrei  semionem  meuiu 
vcre.  Quid  pakis  ad  iriiicuni ,  dicii  Dominus  T  Nuin- 
quid  non  verba  mca  suiii  quasi  igniSf  dicii  Dominus» 
ei  quasi  mallcns  conicreiis  pdrani  T  Proplcrea  ccce 
ego  ad  propbeus,  aii  Dominus,  qui  furanlur  verla 
mea  unusquisque  a  proxinio  suo.  Ecce  ego  ad  pro- 
pkeus ,  ail  Dominus «  qui  assumuni  linguas  snas ,  ci 
ainni ,  Didi  Dominus.  Ecce  cgo  ad  propbeias  S(i- 
mnianles  mcndacium,  aii  DomUiuSy  qui  narraveruni  ea 
el  sedHxemni  populum  mcum  in  mendacio  suo  d  in 
mlfa^ljf  sniSt  eum  ego  non  mi&issem  eos,  ncc  man- 
dassem  eis;  qyi  niliil  profueninl  populo  buic,  didi 
Domums. 

Ei  ptmh  poii  [xxv.] :  Ei  misil  Dominus  ad  vos 
omnes  servos  suos  PropbcUs,  consurgens  diluculo 
miiiensquc;  d  non  audi»iis»  neque  mclinasiis  aures 
vesiras  ui  andiretis,  cum  dicerd :  Reveriimini  unus- 
qnisquo  a  via  sua  mala ,  d  a  pessimis  cogiutionibus 
vesiris ;  d  babiubitis  in  icrra  quam  dcdil  Domiiius 
vobis  el  patribus  vesiris,  a  sjeculo  et  usque  in  sxcu- 
bim ;  d  iiolite  ire  posi  deos  ajienos ,  ui  scrviaiis  cis 
adoreiisque  eos,  neque  me  ad  iracundiam  provoc^tis 
bi  operibtts  manuum  vcsirarumy  d  non  aflUgam  vos. 
Ei  iion  audisiis  me ,  dicii  Dominus. 

Ei  aliqiumto  poii  [xvui.] :  Ualedictus  qui  facil  opus 
Domioi  Iranduleuicr* 

ifem  poii  a&qmmtum  [Tbren.  iii.] :  Bonus  esl  Do- 
miutts  speraniibus  in  enm,  anim»  quaerenti  ilhnu. 
Bonum  esl  prasslolari  cnm  sileniio  saluUre  Domiiii. 
fionum  esl  viro  enm  porUverii  Jugum  ab  adolesceniia 
iua.  Sedebit  soliurius  d  Ucebil;  quia  levavii  super 
se  '•  Pond  in  pttlTcre  os  sttum»  si  furie  sii  spes.  Dabii 
pcrcttlieniisemaxiUam,saittrablinropprobriis;  quia 
non  repelld  bi  sempitemnm  Dominus. 
DE  UBRO  EZGCIUELiS. 

[Cap.  m.]  Cum  antem  periransisaenl  seplem  dies» 


MedU 


*  sic  NBS.  luxu  Vttfijatam  in 
bihrfiant,  eletGxU  u  wper  se. 


S.\CIU.  9^9 

i^cium  csi.verbum  Domioi  ad  nie  diccns :  Fili  liomi  • , 
nis.  specuutorem  dedi  te  domui  Israd ,  d  audies  d«» 
ore  meo  vcrbum,  ci  annnuiiabis  cis  ex  me.  Si  nm 
dkente  ad  bnpium ,  Morte  moricris,  non  aonuntiiive 
ris  ei,  neque  locuttts  fiicris»  ut  averuiur  a  via  su  i 
bnpia,  d  vivat;  Ipse  inipius  iu  iniquiUie  sua  morie* 
tur,  sanguluero  autem  cjus  do  roanu  iua  roquirsin. 
Si  autem  tu  annmiUavcris  Implo,  ei  ille  noii  (uerit 
conversus  ab  ImpieUte  sua »  d  a  via  sua  impia ;  ipsu 
quidcro  in  Iniquiuie  sua  roorietur,  tu  autem  animaui 
tuam  liberastl.  Sed  d  si  convcrsus  justus  a  justitia 
sua  fooerii  iniquiuum»  ponam  oflciuliculuin  eoraiii 
eo»  ipse  morictur»  quia  uon  aunuutiasii  ei.  In  poc- 
cau>  suo  inoricUir,  d  non  eiiiiii  in  roemoria  Jusiiiiu) 
ejus  quas  fccit ;  saiiginein  vcro  cjus  de  inanu  iua  re* 
quiraro.  Si  autero  aiiuuntiavcris  justo,  ul  uon  pecod 
jusius ,  et  ille  non  pcccavcrit ;  vlvens  vivet ,  quia  au- 
nuntiastl  ci,  ct  iu  animaro  iuani  libcrasti. 

Ei  poti  aUqmuUum  [ix.] :  Ei  dixli  Doroinus  ad  eiun, 
Transi  per  mcdlaro  civiuiem  in  roedio  Jerusalero,  ei 
signa  Tau  super  frontero  vkoruro  gementiuni  et  do  • 
leniiuro  super  cunctis  aboroinationibus  quae  nuni  m 
medio  cjos.  Et  illis  dixit  audicuu  me ,  Transite  pcr 
mediaro  civiuuun  sequentes  euiti,  ci  percutite;  uou 
parcai  oculus  vester,  ncque  niiscreamini :  sencni , 
adolesccutuluro,  ct  virgincro,  d  parvulum,  d  muiie* 
res  interricltc  usque  aJ  intoniccionero.  Oronero  mitcui 
supcr  qucro  vidcriiis  Tau,  ue  occidatis :  d  a  sanctua* 
rio  nieo  inclpitc. 

Ei  aliquaiao  post  [xui.] :  Pro  co  qood  inoBrerc  fe- 
cistis  cor  jusii  rocudacitcr,  queni  i*go  non  contrisuvi, 
d  confortasiis  niaiius  inipii ,  ui  iioii  rcverierctur  a  via 
sua  mab,  d  viverci. 

item  poii  atiquantum  [xn.]  :  Ecce  bxc  fuit  ioiqui- 
tas  Sodoroae  sororis  Uuc,  superbia,  saluritas  paniSt 
d  abundaniia ,  d  otiuro  ipsius ,  ci  filiarum  ejus ;  d 
manom  egeno  et  pauperl  non  porrigcbani:ei  elevat^» 
snni,  d  fcceruni  abouiinalioncs  coraro  mc;  dalisiuli 
eas,  sicut  vidisii. 

Et  poit  paululum  [xviu.] :  Vir  si  fuerii  jusius.  et 
feccrii  judicium  d  justiiiam;  in  moiitibus  non  ooni- 
cderil ,  et  oculos  suos  non  levaverii  ad  idoU  domui 
krad ;  d  uxorem  proximi  sui  non  violaverii,  d  ad 
mulierem  mensiruatam  jKtt  acccsserit ;  d  bombiciii 
noo  coniristaverii »  pignus  dcbitori  reddideril »  pcr 
vun  nibil  rapueril ;  panero  suuro  esnrienti  dcderit,  ci 
nudum  operuerii  vestimenio;  ad  nsttram  oon  comnio- 
daveril,  d  ampUus  non  accepcrii;  ab  biiquiute 
averteril  manam  suam ,  Jodiduin  vcrum  fecerit  inter 
virum  d  virnm;  bi  praBoeptls  meis  ambuUverit,  d 
Jndicia  mea  costodierii,  ul  faciai  vcriutero :  bic  Jii- 
sins  ed;  viu  vivd,  ait  Dominus  Dcus.  Quod  si  ge- 
nueril  filium  bironem  eflundcntem  sanguiaem ,  d 
llBoeril  unnm  de  istis ;  d  bxc  qnidem  oBmn  non  f»- 
cientem  ,  sed  in  montibus  comedeulen,  d.nxprtfui 
proximl  sni  polloentem ;  cgcnuro  d  paaperem  conira- 
sianiem  •  raplcniem  rapinas ,  piguus  non  reddentein ; 
d  ad  idola  levantem  ocnlos  snos ,  abomlnatlones  {.i- 
dentem ;  ad  asoram  daiilemy  et  ampllos  accipicnleuk : 


943  S.  AUGIISTIM 

Buin<|uid  vivcl  7  Non  vivci :  cuin  uiiiversa  ^ctcsianda 
h.TC  reccril ,  morie  niorieiur ;  sanguis  cjus  in  i()SO 
eril.  Quotl  si  gcuuerit  fliium ,  qui  videns  omiiia  pec- 
caia  pariris  sui  qnx  fccit,  timucrit,  ct  iion  rccrrit  si- 
mile  cis;  super  moiitcs  nnn  comcdorit,  et  oculos 
ftuos  non  lcvaTeril  ad  idolu  domus  Isracl ;  ct  uxorcin 
liroYimi  sui  non  violavorit ;  ct  Tirum  nim  contrisla- 
Ycrit ,  pignus  non  rctiniicrit ,  ot  rapiiiam  non  rapuo- 
rit ;  pancm  suum  csuricnti  dcderit ,  et  midum  opc- 
vucrit  Tcstimento ;  a  pauporis  injiiria  avortcrit  manuin 
luam,  usuram  ct  sup^Tabundaiitinm  iion  ncceporii ; 
itidicla  moa  rocoril,  cl  in  pru:coplis  mcis  ambulavcrit : 
iiic  non  moriotur  in  iiiii|iiitatc  palris  sui,  scd  \ita  vi- 
vot.  Puicr  ojus  quin  caliiinni^itus  cst ,  ct  vim  focit 
fialri,  et  inalum  operaliis  cst  in  niodio  popiili  siii ; 
eccc  mortiius  est  iiii<|uitati^  siia.  Kl  dicilis,  Qiuirc  iion 
portavii  Alius  ini(|iiil:itcm  palris?  Vidclicoi  quia  flliiis 
jiidicium  ctjiistitiam  opcratuscst;  omnia  prceccpta 
mca  custodivii  ei  focit  •lla :  vita  vivet.  Aniina  qiix 
pcccaveril ,  ip«^a  morictur.  Filius  noii  portabii  ini<]ui- 
tatem  palris  ,  cl  paicr  non  portabit  iiiiqnitatom  rilii. 
Justitia  jnsti  supcr  eiim  erit,  ct  iinpictas  impii  crit 
super  cum.  Si  auiem  itnpius  cgerit  pu^nitoniiani  ab 
CNnnibiis  peccatis  suis  qun  opcratus  est,  ct  ousiodic- 
rit  universa  prxccpla  mca,  ct  fccerii  jiidicinin  ct  ju- 
ftiitiam ;  vita  vivct,  ei  noii  nioriclur.  Oiiinium  iiiiqni- 
laiiim  cjus  quas  operatus  e^t,  non  rccordabor;  in 
iostiiia  sua  quam  operaius  csi  vivol.  Numqnid  volun- 
titis  mcx  csi  niors  iinpii ,  dicii  Dominus  Dcus,  et 
mm  ui  converlatur  a  viis  suis,  ci  vivat?  Si  autcm 
averliTit  se  justus  a  jiistitia  siia,  ct  fcccrii  iniquilatcm 
secunduin  omiics  aboiniiiaiioiics  qiias  opcrari  solci 
iinpius;  numquid  vivcl?  Oinncs  juslitia:  cjus  quas  fe- 
ceral,  iioii  rccordabuniur.  lu  prxvaricalione  sua  qaa 
pRPvaricatus  esi,  ci  in  |)occaio  suu  quod  i>cocavil,  in 
ipsis  moriciur.  Et  dixislis,  Non  csl  xqua  via  Doinini. 
Audiie  crgo,  domns  Israel :  Numqnid  via  moa  non  csi 
rqua,  ei  uon  magis  vix  vcstnc  prnvx  sunt?  Cuni 
Cbim  avertcrii  sc  jusius  a  juslitia  sua,  ci  fccorit  ini- 
qiiitaiem,  morietur  in  cis :  m  injustitia  qiiam  operaliis 
esi  morieiur.  Ei  cum  avcrterii  se  inipius  ab  iinpie- 
tatc  sua  quatn  operatus  est,  ct  fcccrii  jiidiciitm  ci 
jiistiiiani,  ipse  animam  suam  vivificabit.  Gonsidcravit 
etiiin,  ei  avcrtit  te  ab  omnibus  iniquiiatibns  suis 
quas  operatus  est ;  vita  vivel,  ct  non  morictur.  Et 
dicuni  fdli  Isracl,  Non  est  xqua  via  Domini.  Nuinquid 
vl»  mcx  noni  suni  aM|ux,  domus  l>raol,  ct  non  magis 
viae  vefftrx  pravsc?  Idcirco  anumqncoique  jiixta  vias 
suas  judicalK),  domus  Lsracl,  aii  D(mii:ius  Dcus.  Con- 
vcrlimini ,  ei  agile  poenitcntiam  ab  oninibtis  iniquita- 
tibas  vesiris,  ci  non  crit  vobis  in  ruinam  iniquitas. 
Projicite  a  vobis  oinncs  pRCvaricationcs  vestras,  in 
quibus  pracvaricaii  estis,  ci  faciie  vobis  cor  novum  ci 
spiritum  novum :  ei  quare  moricmini ,  domus  Israel  T 
Qtiia  nolp  morlem  morientis,  didi  Domiiius  Deus :  re- 
vcriimiiii,  et  vivite  *• 

£f  atiquanto  posl  [xxii*]  :  Ecce  principes  Isracl 
siiiguli  in  brachio  suo  fticrunt  in  ic  ad  efTundcndum 

*  Kegius  culox,  et  \wcti:> 


SPECIULUM  Mi 

sanguinem.  Faircm  ct  matrcro  coniuncliis  aOeceiCBt 

in  tc ;  advonam  calumniati  sunt  in  mcdio  tiii ;  pupil- 

^  lutn  ci  viduam  contristaveruni  apud  le.  Sancioaria 

inca  sprevisiis,  ct  sabbaia  mea  polluistit  *•  Viri  deira- 

ciorcs  fucrunt  in  tc  ad  efliindeiiduni  sanguiiiero ;  et 

super  montes  comcdcrunt  in  ie  :  aceliis  opcrati  sunl 

in  mcdio  tui.  Vercciindiora  palris  di^CDoperaeniiit  in 

te,  immunditiam  mcnstruatai  bumiliaverunl  in  le.  El 

unusquisque  iii  uxorem  proximi  sui   operaius  ta 

abominationem :  eisoccriiurum  siiani  polluil  ndarie; 

fr.itcr  sororcin  suam,  filiam  pairis  sui  opprcssit  in  te, 

Muncra  acccpcrunt  apiid  lc  ad  cffuiideuduni  sangui- 

ncm;  usuram  et  snpcrabundaiiiiam  acccpisii,  cC 

avare  proxiinos  tiios  cnlumniabaris,  mcique  oblila  es, 

aii  D(»ininiis  Dctis.  Et  pott  pauluiHm  :  Ei  faciuro  esl 

verbuni  Dtmiini  ad  me  dicens  :  Filii  bominis  ,  dic  ei, 

Tn  cs  terra  immunda,  ct  non  complula  in  die  fururis. 

Conjuratio  prophciarum  in  mcdio  ejus.  Sicut  leo  ru- 

gicns  capicnsque  prxdain  ,  animam  *  devoravfenuil, 

opcs  cl  preiium  accc|>orunt ,  vidiias  cjus  mulliplica- 

\cruntiii  mcdio  illius.  Sacerdoies  ejus  contcmpsemnt 

li^cm  mcam,  ei  poUnenini  sanciiiaria  mea  :  inikr 

sancium  ci  profanum  non  babucnint  distantiam ,  et 

inior  pollutiim  cl  immundiim  non  inlcllesenint.  El 

post  duot  vertut :  Principcs  ejns  iii  medio  illiusquasi 

Inpi  rnpienics  prxdam  ,  ad  efrnndendum  sangulncm, 

et  ud  pcrdendas  animas,  ciavare  scctanda  lucra. 

Proplictx  aiitcm  cjus  liniebant  cos  alisqtie  tempera- 

monto,  vidcnlos  vana,  el  divinantes  mendaeium,  dl- 

ccntes,  llxc  dicii  Dominus  Deus ;  cum  Dominns  noa 

sil  loculus.  Populi  iernc  calumniabantur  calumnlam, 

ci  rapiobant  violcnior,  egenuin  el  pauiterero  aOli- 

gcbanl ,  ct  advonam  opprimebanl  calumnia  absqoa 

jtidicio.  Et  qnxsici  de  eis  virum  qui  inierponeret 

scpcm ,  et  siarct  oppositus  conira  me  pro  ierra ,  ne 

dispcrdercin  cani ;  ot  non  inveni.  Et  effudi  super  eos 

indignationcm  ineam,  oi  in  igne  ine  mcx  eonsiimpsl 

cos.  Viam  ooruni  in  caput  eoruin  reddidi,  ail  Domuwi 

Dcus. 

Et  aliqunnto  pott  [xxxiii  ]  :  Ei  faclum  csl  ▼erboa 

Doniiiii  ad  ine  diccns,  Fili  hominis,  loqucre  ad  filios 

popnli  tui,  ci  diccs  ad  cos,  Tcrra  cuin  induxero  super 

eain  gladium,  ei  iulerii  populus  icrnc  virum  unum  de 

novissiuiis  suis  ,  ei  constituerii  eum  super  se  specu- 

laiorcm;  ci  illc  viderii  gladium  veniciitem  super 

trrram,  ct  cccincril  buccina,  oi  annunliaverii  popolo: 

audiens  aiitem  quisquis  ille  est  soinlum  buceiiup,  et 

non  se  obscrvaverit,  vcncriique  gladius,  el  talcffil 

eum ;  sangnis  ipsius  siiper  capul  cjus  eriL  SoBilBia 

buccinae  audivii ,  et  noii  se  obscrvavit ;  sanguis  ^ui 

in  ipso  erit.  Si  autcm  so  ctislodierit,  aniinam 

salvabii.  Quod  si  speculator  vidcrii  gladium 

tcm,  ct  non  insonuerit  buccina,  et  popalus  non  la 

custodicrit,  vcncrilque  gladius,  et  tulerit  de  eis  an^ 

main  :  ille  qnidom  in  iniquitaie  sua  captus  esi; 

sanguincm  autcin  cjtis  de  manu  speculatoris  reqiiiran. 

'  Sic  etiam  apud  liicronymum  et  in  Uss.  R&iUisGQrb.  U  tb 
CTcusis  nibliis,  sprevistU  el  tabtfnta  mea  poltidtiL 
*  vulgain ,  ammat;  quanqiuun  Ub  in  uurb.  BUiL  1 


9US  DE  SCRIPTURA  SA«RA. 

Kl  tu  ,  fili  bonJnJs ,  specublorem  dcdi  lc  domui  Is- 
rad  :  audiens  crgo  ex  oro  meo  sermoncm,  annuntia- 
b«s  eis  cx  mc.  Si  me  diccnlc  ad  impium,  Impie, 
morle  moricris;  non  fiicns  liculus,  ul  se  ciislodiat 
impiiis  a  via  sua  :  ipsc  Impius  in  iniquilale  sua  mo-< 
rictur;  sanguinem  aulcm  ejus  de  maiiu  lua  rrquiram. 
Si  autem  annunUante  (e  ad  inipium,  uX  a  viis  suis  con- 
vcrtatur,  et  non  ruerit  couYcrsus  a  via  sua  :  ipsc  in 
iDiquilate  sua  moiletiir;  porro  (u  anima.u  tuam  HliC- 
rasti.  Tu  (Tgo,  Oli  Imminis,  dic  ad  domum  Isracl,  Sic 
locuti  estis  diccntcs,  Iniquitates  nosirje  ct  peccata 
nostra  super  nos  sunt ,  et  in  ipsis  nos  labcscimus ; 
quomodo  crgo  vivero  potcrimus  ?  Dic  ad  eos,  Yivo  cgo, 
dicit  Dominus  Dcus,  nolo  mortcm  impii«  scd  ut  rc- 
vertatur  '  impius  a  via  sua  roala  ,  et  vivat :  couvcr- 
liinini  a  viis  vestris  pcssimis ;  et  quare  moriemini, 
domiis  Isracl?  Tu  itaqiie ,  fili^hominis  ,  dic  ad  filios 
pepuli  tui  :  Justilia  justi  non  liberabil  cum  in  qua- 
cumque  dic  pcaaverit;  ei  impietas  iinpii  non  noccbit 
ei  in  qtiacumquc  die  conversus  fucrit  ab  impiotate 
sua  :  el  jiistus  non  poterit  viverc  iii  jusliiia  siia ,  in 
quacumque  die  peccaveril.  Eliamsi  dixcro  jtisio  quod 
\ita  vivat,  et  confisus  in  justitia  sua  icccrit -iniqui- 
tatcm ;  omnes  justitix  ejus  oblivioni  tradentur ,  et  iii 
iniquiiate  sua  quam  opcratus  esl,  in  ipsa  morietur,  Si 
autem  dixero  impio,  Morle  moricris ,  etegerit  pocni- 
tentiam  a  pcccato  suo ,  reccritqiic  judiciuin  et  jusli- 
liam ,  pignus  reslittierit  ille  impius ,  rapinamque 
rcddidcrit,  in  mandaiis  vit;e  ambulaverit,  nec  fcccrit 
quidqiiam  iiijustum;  vita  vivct,  et  non  moriclur. 
Oinnia  pcccata  ejus  qux  peccavit  non  imputabuntur 
ei.  Judicium  etinstitiam  fecit,  vita  vivet.  Et  dixcrunt 
filii  populi  tui  :  Non  est  aH|ui  pondcris  A'ia  Domiiii. 
Et  ipsorum  via  injusta  cst.  Giim  cniin  rccesscril  justus 
a  justilia  sua,  rcccritque  iniquUutes,  morictnr  in  eis. 
Et  cum  reccsserit  impius  ab  impictate  sua,  rcccriiquc 
jndicium  e|  jiislitiam,  vivel  in  eis.  £t  diciits  :  Non  est 
rocta  via  Domini.  Unamquemquc  jnxia  vias  suas  ju- 
dicabo,  de  vubis  domus  Isracl.  Et  poiL  quadraginta 
nottm  venus  :  Et  tu,  fili  hominis,  fili  populi  tui  qui  * 
loqauntur  dc  tc  juxta  nuiros  ei  in  ostiis  domorum  ,  ct 
dicunt  unas  ad  aUerum ,  vir  ad  proximum  suuin ,  di- 
ccntcSy  Vcnite,  et  audiamus  qiii  sit  scrmo  cgrcdiens  a 
Doinino.  Et  vcniunt  ad  te ,  quasi  si  ingrediatur  po- 
pidas ;  ct  sedcnt  coram  te,  poputus  meu^,  et  audiunt 
•ennones  tuos,  et  non  faciunt  eos  :  quia  in  canticum 
oris  sui  vertunt  illus,  et  avaritiam  suam  sequilur  cor 
eorum.  Et  cs  cis  quasi  cnrincn  musicum ',  quod  suavi 
dulcique  sono  ca:iitur;  cl  andiunt  vcrba  lua,  ct  noh 
faciunt  ea  \  Et  cum  vencril  quod  pncdiclum  cst; 
«eccc  eniin  venit ;  tuitc  scicnt  qiiod  prophetes  fucrit 
Ikiter  eos. 

[xxxiv.] :  Et  factumest  verbum  Domiiii  ad  me  diccns, 
Fili  hominis,  propheta  de  pasturibus  Israel ;  prophcta, 
et  diccs  pastoribas,  ILik:  dicit  Dominus  Dcus,  Vui 


9i9 
pastoribus  Isracl,  qui  pasccbant  s#meti|)Sos,  Nonno 
gr^ges  pascuntur  a  pasioribus?  Lac  comedciKiiis ,  et 
lanis  operiebamini,  ct  quod  crassiim  crat  occidti« 
batis  *,  grt^gcm  autcm  mcum  non  pasccbatis.  O^^od 
infirmum  fuit  non  consolidastis ;  ct  quod  xgrotum,  non 
sanastis;  qiiod  fractum  est,  non  alligastis;  el  qnod 
abjcctum  est,  non  reduxistis;  quod  pericrat,  non 
quxsislis  :  scd  cuin  austcritaie  itnpcrabatis  eis  ctcuin 
potcntia.  Et  dispcrsx  sunt  oves  mea;,  co  quod  non 
csset  paslor  :  ct  factx  sunt  in  dcvorationcm  omnium 
bcstiarum  agri,  ct  dispersx  sunt ;  et  erravcrunt  grcges 
roei  in  cunctis  moniibus,  et  in  universo  colle  excelso ; 
et  supcr  omnem  facicin  tcrrx  dispersi  suiit  greges 
mei.  Et  non  crat  qni  rcquircrct  :  non  crat ,  inqiiam, 
qui  rcquirorel.  Proplcrea ,  pastores ,  aiidito  verbaiu 
Domini  :  Vivo  ego,  dicit  Dominiis  Dcus ,  qnia  pro  eo 
qiiod  facti  sunt  grcgcs  mei  in  rapinam  *,  et  oves  meu) 
m  devorationcm  omnium  bcstiarura  agri ,  eo  quod 
noii  essct  pastor  ( neque  cnim  qiixsierunt  pastores 
grcgcm  mcum ;  scd  pasccbant  pastorcs  semclipsoiy 
et  grcgos  rocos  non  pasccbant ) :  proptcrea,  pastores, 
aiidite  vcrbum  Domini  :  Ilxc  dicit  Dominus  Dcus , 
Eccc  ego  ipsc  supcr  pastorcs ,  rcquiram  grcgem 
meum  de  nianu  eorum,  ct  ccssare  cos  faciam,  ut  uhra 
tion  p;iscant  grcgem ,  ncc  piscant  aniplius  pastores 
semctipsos  ;  ci  libcrabo  grcgcm  mciim  de  orc  corum, 
ct  non  crit  cis  ul^ra  in  escam.  Et  po$t  aliquantum  : 
Vos  autem,  grcges  mei,  hxc  dicit  Dominus  Dcus, 
Ecce  cgo  jiidico  intcr  pccus  et  pecus  arietum  et  hir- 
corum  *.  Nonuo  saiis  vobis  erat  pascua  bona  depasci  ? 
Insuper  et  rcliquias  pascuarum  vcstrarum  coneol'' 
castis  pedibiis  vestris ;  et  cum  purissimam  aquam  bi- 
bcretis,  rcliquam  pedibus  vestris  turbabalis  :  et  ovcs 
roex  his  qux  conculcata  pedibus  vestris  fucrant,  pa* 
scelianlur;  et  qiix  pedes  vestri  turbavcrant,  h.xc  bi- 
bcbant.  Proptcrea  hxc  dicit  Dominus  Deus  ad  eos  ^ : 
Ecce  cgo  ipse  judico  uilcr  pecus  pingue  et  macilcn* 
tum ;  pro  eo  quod  iatcribus  et  humeris  impingebatis, 
ct  cornibus  vcstris  vciitilabatis  omnia  infirma  pccora. 
donec  dis|)crgercntur  foras. 

Et  post  aliquantum  [xlv.]  :  IIxc  dicit  Dominus 
Dcus,  Sufficiat  vobis,  principcs  Isracl ;  iniqiiiialcm  ct 
rapiiias  iiitcrmitlitc,  et  judicium ,  ct  justitiam  facilc » 
el  separate  confinia  vestra  a  populo  meo,  dicit  Do- 
minus  Deus.  Statera  justa  ct  cphi  justum  erit  vobis 
et  beatus  justus. 

lUa  de  librti  potuimui ,  quoi  et  Judm  canonkoi  ha» 
tent ,  in  quibui  eorwn  invemmui  atiqua  quce  huic  opeti 
convenirent,  Scd  non  iunt  omillendi  et  hi  quoi  quidem 
ante  Salvalorii  adventum  conttat  eae  comcriptoi ,  ied 
eoi  non  receptoi  a  Judaii  recipit  tamcn  ejuidem  Salva- 
toris  Ecdeiia,  In  hii  iunt  duo  qui  Salomonii  a  pluri'" 
bui  appeUantur^  propler  quamdum,  iicul  exiiiimo^  elo- 
quii  nmUiludinem.  ^^am  Salomonii  non  este,  nihil  du» 
bitant  quique  doctiorei,  Sec  tamen  ejut  qm  Saoientim 


*■  in  vulgata ,  cmweitatur  :  pauloque  poat  ingeminato 
vcrbo  diciuir,  c  onrertimud^  conterlwani  a  Hfs,  etc. 

*  lu  oiDDlbas  \iHs.  dcest  pronomen,  qui. 

*  Ri*-gius  oodcx ,  ovmi^n  mmkorum, 

^  Mss.,  el  audieni  verba  tua,eiHon  faeknt. 


*  MK.,  comedebaHs. 

*  Rcgius  CGdex,  greiies  met  dati  itml  m  rapmanu 

*  Uss.,  arietem  et  kircmn, 

^  sic  ctiam  aiwl  liioroiiymum  et  ia  Mas.  BiUOsOorfo.  U  ui 
irele  editis  babct  vulgau,  ad  vos. 


947 


S.  AUGUSTINI  SPECULUM 


OW 


i^hifuff  qultntnn  tii  atutor  appiirel  (n).  tUum  vcro  alta- 
niM  qaem  foeomnf  Ecclemaiticnm^  qMod  ievu  qHidam 
irripterit^  qtu  co§nomiimtur  Sirach^  eouttat  inler  eo$ 
qui  eumdem  Ubrum  totum  tegerunt,  De  tibro  ergo  So- 
pientlm  Uta  huk  operi  eongruere  m$a  tunt. 
DE  LIBKIO  SAPIENTliE. 

[Gap.  I.]  Diligite  jusiitiam ,  qui  jiidicniis  tcmni. 
Scntltc  de  Domino  in  bonitaiet  ct  in  simplicitale  cor- 
ilis  qoxrite  illum.  Quoniam  luvcnilur  ab  liis  qui  non 
trntaut  illum ;  apparct  autem  cis  qui  fidcro  liabcnt  in 
illnm.  PorTcrsas  cniin  cogitaiioncs  scpannt  a  Dco : 
l^robala  anicm  virtiis  cori  ipit  insipicntes.  Quoiiiam  in 
malcTolam  animam  non  introibit  sapicntia ,  ncc  ba- 
biiabit  in  corporo  subdito  pcccatis.  Sanctiis  cnim 
Spiriius  disciplinx  effugid  flctum ;  et  aurcrcl  se  a 
c<»gitationibus  qnas  junt  sine  inicllccto ;  ct  corripictur 
n  superrenicntc  biiqnitate.  Denignus  est  enim  spirk- 
lus  sapienti» ,  et  non  liberabit  maledicium  ^  a  Libiis 
suis ;  qnoniam  rcnum  illius  tcstis  cst  Dcus,  cl  cordis 
fjus  scnitator  esl  ?crus,  ct  lingux  iiiius  auditor.  Quf 
iiiam  spiritus  Domini  rcplcvit  orbein  lcrrarum,  el  hoc 
giiod  oontlnct  omni» ,  scienliam  babet  vocls.  Pmptcr 
boe  qui  loquitur  iniqiia,  noii  potesi  laterc,  scd  iicc 
praeteriet  illum  corripicns  Judicium.  In  cogitaiionibiis 
ciiim  impii  intcrrogaiio  crit :  scrmonum  autem  illius 
aiKlitio  ad  Dominum  YCiiict ,  ad  corrcptionem  iiiiqui- 
tniiim  illius.  Qiioniam  auris  zcli  aiidit  omnb ,  cl  tu- 
niultus  munnuratJonum  non  abscondclur.  Custodite 
ergovos  a  mnrmurationc,  qux  niliil  prodcst;  ct  a 
d(*tractionc  pnrcite  lingu:c :  qunniam  rcsponsum  ob- 
scurum  '  in  vaeuum  noii  ibit.  Os  autem  qiiod  mcnti- 
lnr,  occidit  animam. 

Ei  pauto  pott  [iii.] :  Qui  confidniil  in  illum,  intclli- 
giml  ▼eritatcm ;  et  fldclcs  in  dilectione  acquicsccnt 
illi :  quia  doiium  et  pax  est  elcctis  illius.  Iinpii  autem 
sccnndum  qiix  oogiuvenini,  coi  replioncm  habcbunt, 
qui  neglcxcrunl  justitiam  \  ct  a  Domino  recesscrunt. 
Sfiipientiam  cnini  cl  disciplinam  qui  abjicit,  inrelii  esl. 
Ei  poti  $ex  tertut :  Quoniam  fciix  sterilis  el  incobi- 
quinatat  qux  nescivil  torum  in  delicto;  babcbit  fni- 
dum  In  respectjone  animarum  ^ :  el  spado  qui  non 
*opentns  esl  per  manus  suas  iniquluiem,  nec  cogiuvit 
adversus  Dominum  neqnissima. 
.  Et  poti  otiquantum  [vi.] :  Audite  ergo,  regci»  et 
Intelligite;  disdtet  judiceSy  fininm  teme  Justiliam  '. 
Prxbetc  aures»  vos  qui  contineils  multitudines,  ct 
placetis  vobis  in  turbis  nationum.  Quoniam  dau  esl 
a  Domino  potestas  vobis,  el  virnis  ab  Aliissimo,  qiii 

*  sacra  oiblia,  maUdicum. 
>  vulgala,  ffnno  obtcurut. 

*  IQ  vulgaia,  qui  neglexerunt  Juttum :  In  grasoo,  dmiM- 
ietantet  toH  dilunou. 

^  carnulcnsis  oodcx  jiixu  viilgatam  in  cdilis  ct  In  cori). 
Mas.  Mliliis»  anBJiartim  tanctarum.  AlMsst,  tanctarmn^  a 

gRTOO. 

*  vox,/iutitfam  nec  U  ^*ulgatay  noc  bi  grooo  rcpcrUur. 

in)  Dc  liujus  lilirl  anctorc  noo  sic  !oc|Uohalur  AiigusUnus 
lu  lib.  9dc  Doctriiia  Gbrisiiana,  cap.  8,  n.  13,  scd  cum  S|>e- 
culum  Islufl  concinnaret,]amdc|K)8ucral  o|)inioncm  nrinam 
qua  illic  sa|)ientiae  lihnmi  ab  Jesu  Slrach  SGripium  ruisse  as- 
^enicrat.  Gonrer  lib.  S  Rctract.,  c.  4,  ncaion  aiinotatioiicm 
121  iiTxdictuiu  locuui,  lib.  2  dc  Uoclrina  rbriatiaua. 


inicrrogabil  opcra  vcslra,  elcngiuiioiios  scraubiiiv  >. 
QiinnLim  eum  essclis  ministri  regnl  ipshis,  noa  reele 
Jiidicastis,  neque  custodiatis  legen  JusUlic ,  neqw 
sccundom  volunUtem  Del  ambubslis.  llorraMle  d 
cito  apparcbit  vobis ;  quoniaro  Jodicioin  dnriasinMn, 
bis  qui  prxsunt,  ficL  Esiguo  enlro  coneodiuir  mise- 
ricordia ;  potcntes  aolem  polenler  lormeofa  paiieo- 
Uir.  Non  eiiim  subtrabcl  personan  aijnsqnan  Domi- 
niis,  ncc  rcverebitor  roagniiodincm  cujosqinn;  qno- 
niain  piisillom  cl  magnnm  ipse  fecilv  claniaaliier  llli 
ciira  csi  de  omnibus.  Forlioribus  aoicm  foriior  inslal 
crucinius.  Ad  vos  antem,  mali  rcget  %  sunl  bi  ser* 
mones  mci,  ul  discaiis  sapiculiaro ,  el  noo  exddalis. 
Qul  enim  cusiodicrinl  Justitiam  juste  ',  JosiiBeabai- 
lur ;  et  qiii  didiccrint  Isu,  invenieni  quid  retpoodeaal. 
Concupisciic  ergo  sermones  meau^  diligile  HIos»  el 
babcbitis  disciplinam.  Chn  esl  enlm ,  d  qoa  nn- 
quain  marcescat  sapienlia ;  ei  CMile  Tidelur  ab  Us 
qui  diligunt  eam;  et  InTenllur  ab  his  qni  qna^raiil  II- 
lam.  Prxoccupat  qui  se  concupiscunl.  ul  lUls  le^pri^ 
rcm  ostendat.  Qui  dib  luce  vigihvcril  ad  illan,  mni 
IalM)rabit :  assidentem  enim  illam  invenlel  foribn 
suis.  G)giUre  enim  de  ilU  sensus  esl  ( 
cl  qui  vigilaverit  pro  illa ,  cilo  eril  i 
dignos  se  ipsa  circomil  qiucrens,  el  in  viis  Oilendel 
sc  illis  bilaritcr,  et  in  omni  providenlia  oecurrit  illis. 
liiitium  cnim  lllius  verissima  esl  dlscipliim  eooeo- 
pisccniia.  Cura  crgo  disciplinx  dllecth)  esl;  el  dileciio 
cusioditlo  legum  illius  est :  custodiim  oulen  leg» 
confirmatio  ^  inconrupUoiiis  esl;  Incorraptio  aolesi 
raclt  esic  proximum  Deo.  Concopiscenlta  llaqoe  M' 
picnti  r  dcdticit  ad  rcgnum  perpetuum  Si  ergo  ddeei»- 
niini  sedibiisetstemmatibus,  rrges  popull,  dili^ 
sapicntiam,  ul  In  perpetuom  regnetis. 

Et  paulo  pott  [vni.] :  El  si  Juslilhim  quia  dUlgil,  fah 
bores  biijus  magnas  babenl  virtulcs.  SobrieUlen  eniai 
ct  sapicntiam  docet ,  et  Jusliiiam  ei  vbnuten ,  qaBm 
uiilius  nihil  in  viu  hominilius. 

iVifiic  jam  de  tibro  qui  Eeeletiaiticut  Adtmr^  pninrfi 
eunt  qum  videntur.  De  quo  kic  etiam  eu  ^B$t§  dapu* 
ter,  qum  de  ProverHorum  libro  $um  prmioeutm$:qumh 
ui$  in  i$to  Eecte^a$tico  pitara  reuererim  inde  operi  m- 
cet$ana. 

DE  ECCLESIASTiCO. 

[Cap.  I.]  Timor  Domini  sdentiae  rcIigMaiiai.  Reii- 
giosius  custodiel  et  Jusiificabit  cor,  jucuiidiuiem  ah 
quegaiidium  dabit.  Timenti  Dominum  lienooriltel 
In  dicbus  oonsummationis  illius  bencdkselur.  Plciil- 
Uido  sapicntix  est  timere  Deum  ^  el  pleniiudo  a  A«- 
ctibiis  illius.  Et  poti  duo$  wer$u$:  Corona  aapienlbi 
tlmor  Domlni.  Et  po$i  quaiuor  wer$u$ :  Radht  aapiea* 
ti.e  esl  tinicre  Dominom :  raml  enim  iUlui  loi^aevi. 
In  ibcsauris  sapientbe  inldledns  esl,  el  icieiili»  rO- 

«  sic  Mas.,  Jtixu  ^-ulgatam.  Ai  edltl  ferdianl^tf  AiMii- 
tknibnt  tcrutabitur. 

>  Abost  vox  9  maU,  a  vnlgau.  Pom  in  gnBc.  nro  foeib 
regetf  legltur,  tnrannoL 

^  in  vulgaia.yittfayiisftf  ;faigrseO|AoijAs  Ai  Aosla. 

« slc  in  ediiis  ct  nss.  Juxu  graec.,  bebuiMi.  A|  fai  vi4gatt 
logitur,  consumuuukh 


PC  SCRITTURA  SACRA. 


919 

gidsitis:  cxsccrailo  aulen  peccaloribus  sapicntia. 
Tiinor  Domini  czpciiil  pcccatnm.  Nam  qai  sine  iimore 
estf  non  potcst  Jastiflcari  *.  Iracundia  cnim  animosi- 
taiis  illius,  subvcrsio  illius  cst.  Sapiens*  nsqiie  in 
lcmpus  susiincbit  pnticns.  ct  posiea  rudditio  Jucundi- 
tatis.  Bonus  sensus  usquc  in  tcmpus  abscondct  Tcrba 
illius ,  ct  labia  niultorum  enarrdbuiit  sensum  illius. 
Concupisccns  sapicnliam »  serva  Justitlam ;  ct  Dcus 
prasbebil  illam  libi.  Sapicntia  enim  et  disciplina  timor 
Domini;  et  quod  bcneplacitum  cst  illl ,  fidcs  et  man- 
suetudo ,  el  adimplcl)it  thesauros  tuos  *.  Non  sis  in- 
crcdibilis  tlinori  Domini,  et  he  acccsscris  ad  illum  du- 
plici  corde.  Ne  rueris  hypocrtu  in  conspectu  hominum» 
el  non  scandaliicris  labiis  tuis.  Attcmde  in  illis,  ne 
forte  cadas,  et  adthicas  animx  tux  confusioncm;  el 
rcTclct  Dcns  abscondita  tiia^  et  in  medio  synngogx 
clidat  te.  Quoniain  acccssisti  maligne  ad  Dominum,  ct 
€or  tuum  plenum  est  dolo  cl  lallacia. 

[ii.] :  Filif  acccdcns  ad  servitutem  Dci,  s(a  in  timore 
ei  justitia,  et  pracpara  animam  tuam  ad  tenlaiioncm; 
d  deprinic  cor  tuum,  et  sostine.  Declina  aurcm  tuam, 
et  cxcipc  Tcrba  intcllcclus,  ctnc  festiiies  bi  tempus^ 
obductionis.  Sustino  sustentationcm  Dci,  conjungere 
Dco»  et  sustinc»  ut  crcscal  in  noTissimo  vita  tua. 
Omne  quod  tibi  applicitum  fuerit,  accipe ;  ct  iii  doloro 
siistine,  cl  in  humilitate  toa  patienliam  habe.  Qiio- 
iiiam  iii  igne  probatur  aurum  et  aigentum ;  liomines 
vcro  receptibilcs '  In  camuio  bumiliationis.  Crede 
Deo,  et  rccuperablt  te;  et  dirlgc  viam  liiam,  et  spera 
in  illum.  Scrva  timorem  illius,  et  In  illo  vetcrasce. 
Metueiites  Dominum,  snstincle  misericordiam  ejus ;  et 
non  dcfloctatis  ab  illo,  nc  cadatls#Qui  tinictis  Doml- 
r.um,  creditc  illi,  ct  non  evacuabitur  mcrccs  vcstra. 
Qiii  timctis  Domiiium,  spcrate  In  illum,  et  in  oblecu- 
lioiie  *  ver.iet  vobis  miscricordia.  Qiii  timctis  Deum , 
dillgile  illum,  ei  illuminabuntur  corda  v^ra.  RcspicitCy 
filii ,  natioiics  hominum,  et  scitote :  quis  spcravit  in 
Domino,  et  con  Aisus  est  ^  ?  pcrmansit  in  mandatis  cjus, 
ct  derelictus  cst?  ct  quis  illum  uivocavit,  cl  despexit 
llluni  ?  Quoniam  piuset  misericors  esi  Deos,  et  remiuct 
lii  tempore  iribulationis  peccaU  omnibiis  exquirenii- 
bus  se  in  verilate.  Yae  duplici  corde  \  el  labiis  scele- 
Btjs,  et  maaibus  malclacieniibus,  et  pcccatorl  terram 
ingredienii  duabus  viis.  Yse  dissolulis  corde,  qui  non 
credunt  Deo ;  ideo  non  proteguntur  ab  eo.  Yae  his  qui 
pcrdideronl  sustinentiam ,  qui  dereliqnemnl  vias 
rectat,  el  diverterunl  in  vias  pravas.  Et  quid  fadelis, 
cum  inspicere  cceperit  Deos?  Qui  limeBl  Dominumt 
oon  enint  incredibilcs  verbo  Uliiis;  et  qoi  diligonl 

*  vulgala,  non  ptterU. 

*  vox  sofimt  abest  a  sacris  Riblils. 

*  Besittt  eodex,  et  adimpkbU  mrmonei  Uut.  Vidgau»  tf 
miimpiebU  ikemHn»  iUuts, 

^  vulgau,  in  tempore :  juxu  grswnm,  enludr6. 
'Itas.,accepto6te. 

*  vulgau ,  in  oMecUAiKmem  :  Juxu  gncoum ,  eb  eHphro- 
9Jnin. 

^  slc  cdlti  et  )ias.Juxu  graec.  At^^ulgaiay^  mc/laf  ipe- 
rma^  ctc...  qidi  enun  permmtm  clc. 

*  vulgau  :  £f  remUletUi  die  tritnUakmk  peeeaUi,  ei  pro- 
weclor  estomniUiii  exmdreHlUmtef  ctc  Graecus  vero  tcitus 
sic  sonat :  Et  rentUtit  neccnUi,  *.t  wtviitUi  Umporc  iribHUh 
tUmis.  /ff  cordilm lUmdii.  s 


illuin,  conser«'ahunt  viani  illius.  Qui  timent  Doml- 
nom,  Inquircnt  qu:c  bencphciu  simt  IRi ;  el  qul  dili* 
gunt  cum,  replebunturlege  Ipsius.  Qui  tlmenl  Domi- 
num,  pncparabunt  corda  sua,  cl  fo  couspccla  illius 
san6tiflcabunt  animas  suas.  Qui  timent  Dominuni, 
custodiuut  mandata  lllius»  et  paticntiam  babebunl 
usqiic  ad  iiispcctionem  illius,  dicentcs,  Si  pccnitcn- 
tiam  non  cgerimiis,  incidemus  hi  Dci  maiius,  et  non 
in  manus  bomiuum.  Secundum  cnim  magiiitudinem 
illius,  sic  et  misericordia  ipslus  cum  ipso. 

[iii.]  Filii  sapicnti»,  ecclesla  Justomm ;  ct  natio 
lllorum ,  obediciitia  et  dilcctio.  Judicium  pairis  aq- 
dite,  filii  dilccti  \  d  sic  facitc,  ut  salvi  sitis.  Et  post 
duot  vertut :  Qui  diligit  Deum ,  exorabit  pro  peccaiis, 
et  continebit  se  ab  illis ;  In  oratione  dierum  ezaudic- 
tur.  Et  sicut  qui  thesaurixat,  iu  et  qui  Iionorificat 
matrcm  suam.  Qui  houorificat  patrcm ,  Jucuiidabitur 
ia  filiis.Qui  bonorat  patrcm  sunm,  viia  vivet  longiorc; 
el  qui  obaudil  patri,  rcfrlgcrabit  matrem.  Qui  limcl 
Deum,  honorat  parcntcs;  ct  qiusl  dominis  scrvict  his 
qui  se  gcnuerunt.  In  opcrc  et  scmioiic  ct  ouini  pa- 
tieiitia  honora  patrcm  tuum,  ut  supervcniat  libi  beiie- 
dlctio  a  Domino  *.  Et  pott  tret  vertnt :  Ne  glnricris  in 
contumolia  patris  tui.  Et  pott  tret  venut :  Fiii  *  sus- 
cipc  scDCcUm  patris  tui ,  cl  ne  coiilristes  cum  iu  viu 
illius.  Et  si  dcfcccrlt  scnsu ,  vcniam  da ,  et  ne  sper- 
nas  eum  in  tua  virtute.  Et  pott  quatuor  tertut :  Quam 
malae  fimuB  est ,  qid  dereliiiquit  patrem!  el  cst  male- 
dictus  a  Deo,  qui  exasperat  matrem.  Fili,  In  niansue- 
Ittdine  opcra  tua  pcrflce ,  et  siipcr  bominum  gloriam 
diligcris.  Quaiito  magnus  es,  huuiilia  tc  inomnibus ;  cl 
coram  Dco  iiivenies  gratiam  :  quoni^iu  magna  potcn- 
tia  Dei  solius,  et  ab  bumilibus  honoralur.  Altiora  te 
no  quxslcris,  et  forUora  te  ne  scruUtus  fueris  :  scd 
qu»  prxccplt  tibi  Dcus,  ilhi  cogita  scmpcr ;  et  in  plu^ 
ribus  opcribus  ejus  ne  fueris  curiosus.  Non  enim  csl 
libi  neccssarium  ca  quas  alncondiu  sunt  *,  videre 
ocidis  tuis.  Et  patt  Iret  unu$ :  Multos  eium  imphDa- 
▼il  ^  suspidoeorum,  el  hi  vaniute  detiDuit  scnsus  illo- 
rom.  Cor  duram  male  babebit  In  novissimo;  el  qui 
anut  periculum ,  in  illo  peribit.  Oor  ingrediens  duas 
vias,  non  habebit  successos ;  ei  pravicordius '  in  ilUs 
scandalixabitur.  Cor  nequam  gravabitur  in  doloribus; 
et  pcccator  adjicict  ad  peocandum.  Et  pott  duot  mt- 
ms  :  Cor  sapicna  hitclllgllur  in  sapientia ;  el  aaris 
bona  audiel  cum  omni  coucupisccnlia  sai^liam. 
Sapiens  cor  et  intelligibile  abstinebit  sc  a  peocatis,  el 
in  opcribos  Justili»  sqccessus  babebit.  (gncm  acdcn- 
tem  exsihignit  aqoa ;  el  elccmosyna  rcsistit  peecatl& : 

«  m  BiblBs  excnsls  deesl  vox,  dXitcA^:  habetur  inantl- 
quis  Blbl.  oorbelensibtt. 

'  vulgau  JuxU  grasonm,  o^ eo.  In  BibUis  tamcn  acripib  , 
Corb.  habetur,  a  nea. 

*um.^necettarium  terutari  eaqumabteendUatunt :  ti 
oipiaiunUrUiereoculittttit.  .    . 

^  Pulcfare  rcsfioudet  graseo,  poUout  Mor  epUmhen.  Vul- 
gata  vcro  babet,  UuUot  quoque  tuppUmUuU.  Q^mnmmm 
VuLzal»  auctor  inhoc  iiisa  libro,  cap.  15,  v.  13,  verbum 
epUmUen  vcrtU,  imp(afiaiiil;id  cst,doceplt,hi  errqrcm  iu- 


•  Ms.  Rcgius ,  prmi  cordit;  Jusu  ^'ulgaum  fai  excusu» 
fQX  laiuoii  ui  auti^iuis  Gorb.  HiU.  Iiabct,  jtrarieordiut. 


r^  S.  AUCUSTIXI 

ul  Uc\\<  prospcctor  cjiis  *  qiii  rcdilil  gratiamp  incminil 
tii  postoruiii  *;  ct  iii  UMUporc  casus  tui  iDTcnies  lirma- 
iiieiilum. 

[IV.]  Fili,  dccmosynam  panperis  nc  fraudcs,  ct  ocu- 
tos  luos  ne  iransvertas  a  paupere.  Animam  esu- 
rieiitem  nc  dospcseris,  etiion  exaspcres  paiipcrcin  in 
inopia  sua.  Cor  innpis  ne  afnixcris  ,  et  non  protr.ilias 
datum  angiistianli.  Rognliitnem  conirilnilali  nc  abji- 
cias,  ct  iion  averlas  racicin  luam  ab  egeno.  Ab  inopc 
non  aufiTas  oculos  liios  proplcr  iram  ,  et  non  derclin- 
qiias  qiiTrcntibus  libi  rctro  m.-)ledicerc.  !iLilcdic-cnlis 
ciiiin  tibi  in  amaritudinc  aiiiiDLU  ex.iudictur  dcprcca- 
tio  illiiis.  F^xaudiet  autcin  cuin,  qui  recit  illiim.  Con- 
gregatioiii  p:iU|:eruiii  alT.ibileiii  tc  r:icito,  ct  prcsbytero 
liuinilia  aniinam  tiiam,  ct  ni.igiiaio  liuinilia  caput 
liiuin.  Decliiia  pniiptTi  sin^^  IriNtili:)  aureiii  tu.ini ,  el 
reddc  debiliiin  inuiii ,  ct  respondi.'  illi  pacifica  in  inaii- 
siietudiiie.  Libcra  cuin  qni  injiiriani  p:ililiir,  dc  niaiiu 
superbi  ;  cl  nonacidc  fiTasin  auiiiia  lua.  1n  jiidicaivdo 
csto  miscricors,  pupillis  ut  piiter,  ct  pro  viro  inatri 
illoriiin;  ct  cris  velnt  lilius  Allissinii  obaiulicns,  et  ini- 
screbilur  tui  magis  qiiani  maier.  Sapientia  filiis  suis 
vilam  ins|iirnvil,  et  siiseipil  inqiiirenlcs  sc  el  prx-ibit 
in  via  jtistili:e.  Kl  qiii  illain  iiiligil,  diligil  vilain  ;  et 
qni  vigllavci-inl  ad  illain ,  rompleclentur  phicorem 
rjiis  *.  (jui  Ifnucriiil  illaiii ,  viiaiu  li.ercdiUibuiit ,  ct 
qiio  intioibil  bciiedicet  Dous.  Qui  serviunl  ci ,  ob^e- 
quenles  erunt  sanclo;  c;  eos  qui  diligunt  illam,  diligil 
Deus.  Qui  aiidil  ill.im,  judicat  ^g.-nies ;  cl  qui  intuetur 
illnm ,  pcnnanrbil  conndcns.  Si  credidcril  ei ,  Ii.xtc- 
ditiibit  illain,  et  crunl  iu  coiifinnalione  croatiiru!  illo- 
rnin.  Qnoniaui  iu  tciiiaiioiie  ainbulal  cuin  eo,  ci  in 
priniis  eligileum.  Tiuiorcin  et  luetuin  et  prob.ilionem 
indiicel  super  illum,  et  cruciabil  illum  iii  tribulalione 
docirinx  sua*;  doiicc  lentct  illuin  in  co;;iintionibiis  il- 
liiis,  ct  crcdat  anim:u  illiiis.  Kl  (irmabit  illuin,  et  iter 
adducct  *  directum  ad  illuin,  cl  l;i  tifirabil  illuin;  ct 
dcnudabit  abscondila  sua  illi ,  et  tbesnurizabit  super 
illuin  scicntiam  ct  inicllectuni  justiti;c.  Si  aulem  obcr- 
ravcrit,  derermquet  illiim ,  et  tradel  cum  in  maiius 
iniroici  sui.  Fili,  conscrva  tcmpus ,  ct  dcviia  a  malo. 
Pro  anima  tua  non  conrumlaris  diccre  vcruin.  Est 
enim  coiifusio  adduccns  pcccaluin,  et  cst  conrusio  ad- 
diiccns  gloriam  ct  gratiaro.  Non  accipias  facicm  ad- 
vcrsus  raciein  luam,  iicc  adversus  animnm  tuam 
inciidacium.  Non  reverc:iris  proximuin  tiium  in  casu 
suo ,  ncc  rclineas  vcrbuin  in  tcmpore  •  salutis.  Non 
abscoiidns  sapientiam  luam  in  dccorc  ejiis.  Iii  liitguu 

.     •  scijiiimur  i-:r.  Ui;^l.  >  en.  Ix>v.  In  B.,  tui  eius,  M. 

•  vu.-aia,  3i^mi//i/  ejus  in  jwsUTum.  Ahesl,  ejus,  a  gr.Tm 
cl  a  laluiis  Biblus  cori>.  Coiuinuo  |f«i  iu  oiimibus  BiJiliU 
l.?Kilur,  ettn  temjjore  atsuajiui  iwcnU^t  firmumeiUum 

»  l-.egius  cotlex,  complebnitur  dulcore  ejtu.  Grxcus 
texlus,  mplesUiesontai  eu))hroiiuies, 

•  ^ulgau  mmc, Judicatnt :  el  paulo  In^a,  in  confirnm- 
t20inecrcatu)a  iUiiis.  ai  in  antictuis  Corb.  lUll.  couvenli 
iiitTquc  loais  cum  Imjc  S|.ccuIo. 

•  M.«.,  etjam  adducet.  crax. ,  kai  pAin  epmicxei  kat' 
euthemn  proi  ardon,  et  rursus  redbit  recta  ad  iUmi. 

•  ¥Mu  in  tcmpus.  At  Mss.,  in  lcmpore,  iuxu  vulgatam  • 
qua:  iii  subscqueiui  vcrsiculo,  pro,  et  doctrina  vi  rerbis 
trnLiiiu  i»raBieri,  ct  doctrina  in  vcrbo  scnsatU  Crx.us  vero 
twsiu», (71  rcmnii gtvMi%  in  vorbo  Una.(C. 


SPKCCJLCM  9.9 

enini  agnoScilur  sapiiiitia  cl  scnsns ,  et  scicntia  et 
docirina  in  yerbis  veritatiSf  el  flnnamcntum  in  opc« 
ribuK  jnsliilx.  Non  conlradieas  Teritati  ollo  modo,  et 
do  mendacio  ineruditionis  toae  conruudere.  Non  cod- 
fundaris  confiU*ri  peccaCa  tna ,  et  nc  siibjirias  te  bo- 
mini  pro  peccalo.  Noli  rcsistcre  contra  racicm  po:en 
tis  ,  iicc  coneris  contra  ictum  fluvii  *.  In  ju^titia  ago- 
nizare  pro  anima  tua ,  et  usqiie  ad  morlein  ceru  pro 
jnstilia;  cl  Dcus  cxpiignabit  pro  le  iniinict»s  laos.  !loU 
ciuiliis  ess«;  in  liiigua  tua ,  ct  iiiutilis  ef  rciniuus  ia 
opcribus  tuis.  Noli  csse  sicui  leo  in  domo  tua ,  ercr- 
lens  domesticos  tuos,  ct  opprimeiis  subjeclos  libi.  Ifon 
sii  porrecla  maiius  tua  ad  capicndum  ,  ct  ad  dandun 
collccia. 

[v.]  Noli  attcndcrc  ad  possessiones  iniquas,  et  nt 
dixeris ,  tlsi  milii  sufnciens  viu.  Niliil  enim  proderit 
in  lempore  vindiclx  cl  obductionis.  Non  scf|uaris  coi- 
ciipisrenliam  cordis  *,  ct  nc  dtieris,  Qiiomodo  potol? 
aul  quis  me  subjiciet  proptcr  facia  mea  ?  Dcus  enioi 
viiidicaiis  viudicabit.  El  ne  dixeris ,  Peccavi ,  et  qiiid 
arcidil  niilii  iriste?  Altisslmus  enim  est  paliens  rcd- 
ditor.  I)c  propiiiatu  pcccaiorum  *  nbli  csse  sine  mcto; 
nei|iicadjicias  pcccatum  supcr  peccatum  :  et  nediras, 
Miscrnlio  Dei  inagna  est;  multilodiiiis  pcccalofuni 
mcorum  misercbitur.  Misericordia  enim  el  ira  ab  illo 
cilo  proximat,  et  in  peecatores  rcspicit  Ira  illius.  Non 
tanles  coiivcrtl  ad  Dominum ,  et  ne  difleras  de  die  Id 
diem.  Subiio  cnim  veniei  ira  illius ,  et  in  lerapore 
viiidictic  disperdct  te.  Noii  anxius  esse  in  diritils  In- 
jnslis  :  niliil  eniiu  prodcrunt  tibi  in  die  obdncllODis 
ct  vindict:c.  Non  vcntilcs  te  in  omnl  vento,  et  non 
e;is  in  omiii  via  ^.%ic  cnim  pcccator  probatur  dupiid 
lingua.  Esto  firmus  in  via  Dci ,  ct  in  veritale  scnsos 
iiii  et  scicntia  ;  et  proscquatur  le  vcrbum  pacis  et  Jn- 
8titi:r.  Esto  mansuctus  ad  audiendnm  vcibum  Dei,ul 
intel1ign«i;  el  ciim  sapienlia  Teras  '  rcspoiisnm  veniaiir 
Si  est  libi  iiitellectus,  rcspoiide  prusimo  :  sin  aulcm, 
sit  manus  liia  supcr  os  timm;  nc  cnpiaris  Tcrboindl- 
sciplinnio,  et  conrundaris.  ilonor  et  gloria  in  sermone 
sens3ll  :  lingua  vcro  imprudentis  subvcrsio  cst  ipsius. 
Nou  nppi'1lcris  susurro  in  vita  tua,  ei  in  liiigiia  lua  ne 
capinris,  cl  confundaris.  Super  furem  enim  cst  oonrn- 
sio,  cl  pocnilciilia ,  et  dcnutalio  pessima  super  bilio- 
giiem  :  susurratori  autcm  odium,  et  inimicltia,  et  coo- 
tumclia.  Jusiifica  pusillum,  et  niagnuin  siniilitcr. 

[vi.J  Noli  fieri  iiroamico  iuimicus  proximorimpro- 
|)criinn  cniiu  ct  contumcliam  malus  baprcdilabit ,  el 
oiniiis  pcccator  invidiis  ct  bilinguis.  Non  te  exiolias 
in  cogitatione  aniinae  tuar,  velut  tauriif:;  ne  forte  elida- 
tiir  virlus  tua  pcr  siultiiiain.  Et  post  septem  temts  : 
Mulii  pacifici  sinttibi;  ct  consili:irius  sit  tibi  unusde 


>  sic  M2S.  Juxta  grxc.  ei  A^ul^^at.  At  edili  babcbtnt,  /U* 
mvKs, 

'  vulgau :  se  sequaris  in  fortUudim  tua  concupiseaiiiMk 
cordis  tui. 

*  in  laiiirs Bibliis,  Pe prcpiiato peceato.  In gra»o texUi, 
pvii  cxUiKmot^  i:e  proptiiitu ;  <:missa  voce,  peccaionm. 

«sic  etiiii  ct  Riss.  juxta  gncc.  Ai  vulgau  habeti  v 
omnent  vcntum vi  otnncm  vium, 

•  Kegius  cudex  ,  fer.  Grxcvs,  phtheggmi.  Tulgau»  pr> 
^eras. 


053 


DE  SCRIPTURA  SACIL\. 


951 


mitlc.  Si  pdft^yiJes  amicnm,  in  tcntaiione  poftside  cum; 
el  non  Tacilc  crcdas  illi  tcmetipsum  '.  Est  euim  ami- 
cus  sccundiun  tempus  suuro »  ct  non  pcnnanebit  in 
dle  tribulationls :  et  est  amicua  qui  cgrediiur*  ad  itii- 
miciiiaro  :  et  cst  amicus  qui  odium  et  riiam  ct  con- 
Ticia  denudabil.  £sl  autem  amicus  socius  mens.-e ,  ct 
non  permanebit  in  die  necessitatis.  Amicus  si  pcr* 
inanscrit  flxus,  erit  Ijbi  quasi  coacqualis,  et  in  dome- 
tti^is  tuis  fiducialiter  aget  Si  humirtaTcrit  se  coAtra 
te,  el  a  facie  tua  abscondcrii  se ,  unnnimcm  babebis 
amicitiam  bonam.  Ab  inimicis  tuis  separare ;  et  ab 
amicis  tuis  atieiide.  Amicns  fidelis  proteciio  fortis  : 
qui  autem  invcnit  illum ,  iiiTenit  ilie^aurum.  Amico 
lidcli  nulla  est  comparulio,  et  non  csi  dignn  poiidera* 
tio  airi  ctargenti  contra  bonitaiem  fidci  illiiis.  Ami- 
cus  lldclis ,  mcdicamcntum  vitae  et  immortaliiaiis;  ct 
qui  metuunt  Dominum ,  inTcniunt  illum.  Qui  timct 
Deuro»  xque  habebit  amkitiaro  bonaro ;  quoniam  sc- 
cundum  iiium  erit  amicus  illius.  Fili ,  a  juvcatuie  lua 
excipedoctrinam,  et  usque  ad  canos  iuvenies  sapien- 
tiam.  Quasi  is  qui  arat  cl  seininai,  acccde  ad  illam,  et 
sttstine  bonos  fruclus  illius.  la  operc  eoim  illius  cii- 
guum  laborabis,  ct  cito  edes  dc  generaiionibns  illius. 
Qiiamaspcraest  oiuiium  sapiciitia  indoctis  bomiuibus, 
et  non  pcrinanebit  in  ilia  cxcors '.  Quasi  lapidis  virtus 
probatio  crit  in  illis ,  et  non  dcmorabuntur  proiiccre 
illuro.  Et  po$l  duoi  venui :  Quibus  autem  agiiita  cst , 
permanet  ^  usque  ad  conspeaum  Dei.  Audi »  fili ,  et 
accipe  consiiium  iutcliectus ,  ct  ne  abjicias  cousilium 
nieum.  Injice  pcdcm  tuum  iu  compcdes  illius ,  ct  iu 
torqncm  cjus  collum  tuum.  Subjice  bumcrum  tuum, 
£t  porta  iliam ,  et  ne  acedicris  vinculis  ejus.  lii  omiii 
aiiimo  tuo  accede  ad  ilhim ,  et  in  omni  virtute  Uia 
serva  vias  ejus.  liiTCStiga  ilhiin,ct  manifesubitur  tibi; 
ct  continens  factus  ne  dereliqueris  eam  :  in  novissi- 
mis  cnim.iiiTenics  rcquiem  in  ea ,  et  convertctiir  tibi 
in  obtoOationem;  et  crunt  tibi  eompedesin  protectio- 
nem  fortitudinis  et  bases  virtutis,  et  torques  iilius  iu 
stolam  ghiriac.  Ei  poit  quatuor  vmui :  Fili,  si  atien- 
dcrii  roihi ,  disces  ' ;  et  si  accoromodaTeris  animam 
tuam  9  sapiens  eris.  £t  si  inciinaveris  aurem  tuaro « 
cxciples  doctrinam ;  et  si  dilexerU  audire »  sapicns 
eris.  In  multitudiiie  presbyterorum  prudentium  sta , 
et  saplentLe  iUoruro  ex  corde  coigungere,  ut  omhero 
oarrationero  Dei  possis  audire,  et  proverbia  hiudis  ne 
clfugiant  te.  Et  &i  videris  sensalum » evigihi  ad  illum , 
ei  gradus  ostiorum  iliius  cxtcrat  pes  luus.  Cogitalum 
habe  in  pneceptis  Dei »  et  in  roandatis  illius  maxiiiie 
assidousesto;  et  ipse  dabit  oor  libi,  et  concupisceutia 
sapientiae  dabilur  ii!ii. 

[vn.]  Noli  facere  mala,  et  non  te  apprehendent. 
Discede  ab  iniquo,  et  deflcient  mala  abs  te.  Non  se- 
mines  mala  in  sulcis  injustitia:,.et  non  neteseain 
septuplom.  Noli  quxrere  ab  homine  *  docatnmf  ne- 

<  Tox,  temaipsum,  abest  a  sacris  BlblHs. 

•  Vulgai»,  (fm  emmtitur. 

'  MsS..  MflllOlMfa 

^  BiJIU,  pemHmem,  At.  Mss.  inxU  Tttlgatam.  iMrnMMr. 

•  1o  editU,  dueei  eam.  Abess  Mm,  a  Mas.  h«4MS  iibri, 
BecMNi  a  lincerloribiis  Bib  lis.  ^  ^ ' 

•  Si€  eliam  hi  aoiiquis  Corb.  Biblils.  Mone  aotm  Toh 


qiic  a  regc  cathedram  lionorfs.  N6n  te  JosUflces  tnie 
Dcom ;  quoniam  agnitor  cordis  ipse  est :  et  penes 
rcgem  noli  velle  videri  sapicns.  Noli  qnxrere  fleri  Jki» 
dcx »  nisi  si  vales  virtute  irrompere  iniquitatcs  ^ ;  ro 
forte  cxtremiscas  faciero  potcniis,  ct  pomlsscanda* 
lum  in  agiliiate  tua  *.  Non  pecces  in  mulliiudinem  ci 
vitatis,  ncc  te  imroittas  in  populum  :  neque  allige. 
duplicia  pcccata;  nec  enim  in  uno  eris  iminunis.  Nol 
esse  puslllanimis  in  anima  tiia,  Cxorarc ,  et  facere 
clecmosyiiatn  non  dcspicias.  Nedlcas,  In  multitudine 
munerum  meorum  rcspicict  Doiiiimis ,  et  ofrereiite 
roe  Deo  altissimo,  suscipiet  muiiera  mea.  Non  irri- 
dcas  hominem  in  amari(udiiic  animae  :  est  enim  qui 
homllbt  et  cxaltat  Dcus  *.  Nuli  ararc  mendacium  ad- 
vcrsus  fratrem  tuum,  neque  in  aniicuin  similitcr  fa- 
cias.  Nuli  velle  mcniiri  omne  ineiidacium  :  assiduitas 
enim  illius  non  cst  bona  ^.  Noli  verbosus  esse  in  mol- 
tiludinc  presbyteroriim.  Et  poa  duodecim  versui :  Non 
Ixdas  scrvum  operantem  in  vcritate ,  iiequc  mercc- 
nnrium  dantem  animam  siiam.  Servus  sensatus  sit 
libidilectus  quasi  aiiima  tua  :  non  dcfraudcs  illuin  li- 
bcrtaie ,  nefjiie  inopcm  relinqiias  illuin.  Et  pon  duoi 
veriui  :  Filii  tibi  sunt?erudi  itlos,  ct  curva  illos  a 
pucritia  illnnim.  Pecora  tibi  snnt?  attcnde  illis'.  Fi- 
li:e  tibi  sunt?  scrva  corpiis  illarum ,  et  iion  o^teiidns 
hilarem  facicm  lunin  ad  illas.  Tradc  flliam ,  ct  gtande 
opiis  feceris;  et  horoini  sensato  da  illam.  Muller  si 
cst  libi  secunduro  animam  tuain,  non  projlcias  illamf 
et  odibili  non  credas  te  in  toto  corde.  Ilonora  patrem 
luom ,  et  gcmitos  matris  toae  nc  obliviscaris.  Me- 
mcnto  enim  quoiiiam  nisi  per  illos  natus  non  fuisses  *; 
et  rclribiie  rllis ,  quomodo  ct  illi*  tibi.  In  tota  anima 
tua  time  Deum,ct  saccrdotes  illius  sanciiflca.  in  omni 
virtute  diligc  Dcum  \  qtii  tc  fccit;  et  minisiros  cjus 
non  derclinquas.  Honora  Deum  ex  tota  anima  tua ; 
ct  lionorifica  sacerdotes.  Et  post  iex  versui :  Et  pao- 
perl  porrige  manum  tuam ,  ut  perflciatur  benedictio  * 
tua.  Graiia  datus  *  in  conspcctu  omnis  vivcntls ,  ct  o 
mortoo  non  probibeas  gratiam.  Non  dcsis  plorantibos 
in  consolatione  **,  et  cum  lugentibus  ambula.  Non  te 
pigeai  visitaro  Infirmuro  :  cx  his  enim  in  dilcctione 
firroaberis.  In  omnibus  operibus  tuismeroorare  novis- 


gau  hi  excusis  liabet,  a  DOfniRo;  JuxtaGrsc.  para  Oh 
'■^<w.  .  .  .  .    ,    , 

<  in  T'rius  editis,  wtutem  trrumpere  mquuaiii.  Emeodt- 
vlmns  ad  Mss.  qul  ciun  VulgaU  Gonconlaiit. 

•  iial)ebat  sic  vulgaU  in  antiquis  Gorh.  et  aliis  ilerisqoe 
Rililils :  sod  subsliUiUun  cst ,  tn  a:quUate  tua ;  JuxU  grxc 
eneMkutitlniOU. 

•  vulgau,  et  exaltat  cveumspector  Deui. 

^  R^os  Hs.  9  non  tnma:  prstennisso,  eti  :  sic  ellam  i^ 
briaGorb.Forrohigr8Boolegitar.otiiiEeif  agathonjMm  m 

bonum.  ...  .    ' 

>  Redhiteflrandus  Iste  locns  ad  Vulgnitam,  in  qoa  venacD- 

his 24 estVivcoro ttH mmt? mtemUltHi ,  ef  W stftif  utUia, 

penemircntapudU.Tnai sequitor  v.a»,  fUH  «W  «mlj(glc. 
•voxiiafics»abestaiiss.  SpecaU,et  ab antiqois Bibiiii 

Cart)eieosibo8. 
^isenfiXti^tdUigeeumquitefedt. 

•  vulgau,  propituuio  et  Ifenedictm.  Abest ,  propitiatiay  a 
ffrseoo  textu. 

•  vuloau,  dbti :  ac  paulo  post,  et  mortuo,  prcterarara 
pnBpos&Nic  a»  com qua  bis  kKis  ooDreidt  Reghis  cud«x 

^'^"'codicci  Mi*.  UH|uao|»cris,  in  ro§ation$. 


»55 


tiiiia  ma ,  ct  lii  clernum  non  piXCAbis. 

[viii.]  Noii  liiigcs  cum  hoiniiic  poienlc ;  nc  rorte 
iiicidas  in  inanus  Uiiui.  Non  oontciidas  cum  liomino 
locuplele,  nc  forte  contra  concitct  iitem  tibi  *.  Multos 
cnim  pcrdidit  aunim ;  ct  usque  ad  cor  rcguni  c\ien- 
dit ,  ct  convertit.  Non  litiges  cum  Imininu  linguoso , 
et  non  strties  *  in  igncm  iliius  iignn.  Et  potl  duoi  ter- 
gus:  Ne  dcspicias  boniinem  avcrtcntcm  sc  a  pixcato, 
ncqne  impropcrcs  ci :  mcmcnio  quoniam  omnes  su- 
miis  in  Gorrcpuone.  Ne  spcrnas  homincm  lii  sua  se- 
necta :  ctcnim  ez  nobis  scncscuni.  Noli  dc  mortuo 
iniinico  iiio  gaudere  '» scicns  quoniain  onincs  mori- 
mur,  ct  ia  gaudium  nolumus  veiiirc.  Nc  dospicias 
nnrrationcm  prcsbytcrorum  sapiciiiiuin,ct  iii  prover- 
biis  illorum  conversarc.  Ab  ipsis  cnim  disccs  doctri- 
iiani  inteilcctus  S  el  scn-irc  magnatis  sino  quercla. 
Non  le  prx'lcreat  narratio  scniorum ;  ct  i|isi  cniin 
didiccrunl  a  p:ilril)us  suis.  Quonium  ub  ipsis  disces 
iiitcllcctuni ,  it  in  tcmporu  ncccssilaUs  rcsponsum  '. 
Et  poil  texdeclm  venm  :  Cum  fatiiis  nc  coiisiliuin  ba- 
licas  :  noii  ciiiin  polcruiit  diligcrc  nisi  qux  ipsis  pla- 
C(!nl.  Coram  cxtranco  nc  facias  con!>iiium :  ncicis 
cniiii  qiiid  pnrict. 

Et  po$t  duot  ver$u*  [ii.] :  Non  zclcs  mulicrcm  si- 
niis  tui.  Et  po$t  $eptcm  ver$u$ :  Viigincin  nc  concu- 
piscas  \  nc  forte  scandalizcris  in  dccorc  cjus.  Non 
dcs  fornicariis  aiiimam  tuain  in  ulio,  nc  pcrdas  le  et 
bxrcdilaicm  tuam.  £/  po$t  duot  ver$ui :  Avcrtc  facicm 
tiiam  a  mulicrc  coinpta ,  ct  non  circumspicias  spc- 
cii^m  aiicnam.  Et  po$t  duodecim  ver$u$  :  Nc  dcrelin- 
quas  amicum  antiquiim  :  novus  enim  noii  crit  siniilis 
illi.  Yinuin  novuin  amicns  novus ;  velcrasccl ,  ctcum 
suavitatc  bibcs  illiid.  Non  zelcs  gloriam  ct  oi>es  pcc- 
cntoris  :  non  ciilni  scis  qiuc  fiilura  sii  ifisius  subvcrsio. 
Non  placcat  tibi  irquria  iiijiistorutn  ^.  Et  po$t  duoi 
ver$u$  :  Longc  abesto  ab  homlDe  polcstalcm  hnbcnte 
occidcjidi ,  et  mm  suspicabcris  timorem  mortis.  Et  si 
acccsseris  ad  illiim ,  noii  aiiquid  committcrc ;  ne 
forie  auferat  vilam  tiiam.  Et  po$t  qnatuor  ver$u$  :  Et 
ruro  sapieiitibas  et  pnidcniibus  tracta.  Yiri  justi  siut 
tibi  conviv» ;  et  in  timore  Dei  sii  gloriaiio  tibi. 

Et  po$t  quinquaginta  Iref  venui  '  [i.] :  Semen  ho- 
minum  honorabitur  hoc  quod  timot  Deum  :  semcn 
'  autem  boc  eihonorabitur  hoiniuum ,  quod  prxterit 
inandata  Domiiii.  In  medio  fralrum  illorum  rcctor  in 
honore ;  et  qui  timent  Dominum ,  erunt  in  oculis 
illius.  Gloria  divilum ,  honoratorum ,  et  paupcrum , 
timor  Dci  est.  Non  dcspicias  Iiomincm  Jiistum  pau- 

>  sic  in  IIS8.  At  in  odiUs  legcliatur,  eoidra  te  eoHsi$tat  fi* 
fefN  :  in  vulgala«  camra  te  cmu/Umt, 

*  uegius  ood.»  et  nan  ttruui ;  Juzta  gnec  kai  mi  epbtoi' 
ba$i$, 

*  Aliest,  Mmifo  fno,  a  grasco  tcxto,  necnon  a  Regio  Ms. 
S|»eciili :  at  iste  oodoz  postea  sic  habet ,  et  in  gaadiian  tm- 
iNtronrm  notumtu  venire. 

^  vulgau  ia  eicusis,  ditee$  $anientiam  H  doctrinam  mU-i- 
tectm :  at  in  aiitiquis  Gorb.  Bii>lits  convcnil  hic  cuin  Aiigu- 
itiiii  S|)eeiiio  et  cum  gncoo. 

*  sacra  Biltlia,  dare  retponsum, 

*  vulgaia,  ne  conspidai,  Grxc  mi  katamantkmie. 

^  slc  camiitensia  oodcx  juxu  s  ulgalam.  At  cdiii  habcliaiil 
Mr,  iuistorum, 
'  lu  Ucgius  Sls.  carnutcasis  vcro,  Eiiiost  uv  rersui. 


S.  AliCUSTLNI  STECUMjM  KI 

percin ,  et  non  magniflcaTerii  "  vlniai  peccaioran 
divitem.  Magnus^  el  jodci.  d  poiait  csl  iii  iiuMre, 
ctnon  est  major  ilto  qui  iimel  Demn.  Senro  icnsaie 
libcri  servicnt :  vir  prudcns  et  disciplioaliis  non  mr- 
murabit  oorrcptus.  Et  pott  quisiqua  weratn  :  Fili ,  ia 
mansucludine  senn  ■nimaai  luain ,  d  da  iili  bouo- 
rcm  sccundum  meriium  suum. 

Et  poit  tex  vertHt  [xi.] :  Sapienlia  Immiliati  eial- 
tnlNt  caput  ipsius,  ct  in  mcdic  magiialomiii  consederi 
iilnm  faciet.  Non  laudes  virum  in  specie  siia ,  Dcqae 
8|>ern:is  homiiiem  in  vbu  iuo.  DnsTis  in  ▼olatilibii 
Cit  apis ,  ct iniium  dulcorii  iiabet  rmcliifl  illint. la 
vcsiiiii  nc  glorieris  uuquam «  nec  in  «lie  faunoris  lii 
c\ti>IIaris.  Ei  pott  tex  vcrtut:  Priueqttam  inlemfiBi, 
iiun  vitupcrcs  qucinquaui;el  eum  uilermfmris, 
corripe  Juste.  Priuaquam  audias «  ne  respoudeai  vcr 
buui ;  ct  iii  medio  scniorum  *  iic  a4jieiaft  kM|ei.  De  n 
ca  quas  tc  non  molcstat ,  ne  cerlaveris;  el  in  Jndicio 
percaionini  ne  consislas.  Fili,  ne  in  mDliia  sinlactas 
tiii ;  et  si  divcs  fucris,  non  cris  iminnnls  a  dclido.  Si 
ciiiin  sccutiis  fucris,  noo  ap|irebeiides ;  el  nun  eAi- 
girs,  si  prxciicurreris.  Et  poti  vifinli  wertuttfk 
manscris  in  oiicribus  peccaioruiii :  Qde  aulem  ia  Deo, 
et  maiic  in  loco  tuo.  El  pott  aliqMol  wenua :  Ania 
moricm  iie  laudcs  boinincm  qucmquam.  Et  jposf  i 
reniim:Non  omncm  hominem  inducas  in 
luain  :  miillx  eniin  insidias  doiosi  snnl.  Sicul  enin 
eructaut  praicordia  inlaniium  \  el  sieul  perdli  is- 
ducitur  iti  fovcam ,  et  ut  caprea  in  laqneum ,  ale  cl 
cor  superborum ;  ct  sicut  prospedor  ridens  casum 
proxitiii  sui.  Doiia  enim  in  nwla  convcneni  insidialv, 
ct  in  ('icciis  imponet  maculam.  Ab  sclntilla  una  aage- 
tur  igiiis ,  et  ab  uiio  doioso  augetinr  sanguls.  lloiBO 
vero  pcccator  sanguini  insidiatur.  Attende  libi  a  pesli- 
fero ;  fabricat  enim  mahi :  ne  forte  iuducal  super  la 
subsannaiioncm  in  perpetuum.  Admittead  lealieni- 
genam »  ct  subvertd  te  hi  lorpore  \  d  allcnabil  le  a 
luis  propriis. 

[xii.]  Si  bcnofeceris  iclio  cui  benefeceris,  d  cril 
graiia  in  bonis  tob  muila.  Bonefae  Juslo.  d  Inmiics 
rdribiitionem  magnam ;  et  si  non  ab  ipso ,  eerte  a 
Deo.  Non  esl  eis  bene  qui  assidui  sonl  in  maliiv  d 
eleemosynas  non  dantl ;  quoniam  d  Alilasiaani  odis 
liabct  peccatores,d  misertus esl  poenilenllbni.  Da 
miicrioordi ,  et  ne  iusceperis  pcecalorem.  BenefiK 
humili ,  ct  ne  dederis  iinpio  Probibe  panes  llii  dari, 
no  in  ipiis  potcntior  le  sil :  nam  dnplicui  mala  Inre- 
nics  in  omnibus  bonis  ';  quonbm  cl  Ailissiinns  odio 
babct  peccatorci ,  d  impiii  reddet  findklnm.  Et  peet 


*  FillU,  fion mofiriyEAnv :  emendavimos ad aeg.  lii.,n« 
magnifieimrii;  quanquam  ideui  codex  laulo  aale  habd» 
Ae  despicere,  Gooduniiis  vulgau»  mdi  desipkmt ;  inaqse^ 
mMmagidpcare* 

*  Legeutluin  ut  In  Bihliit  Sixti  aacloriUie  eorrectK  sfl^ 
imMittfN;  jo\U  Grec  tog^n,  Paulo  post  pro,  nr  ceriitBir, 
M^s.  hujns  libii  paiitur  cum  VulgaU  |ir»f*mat.Mcerm. 

s  Vuigau  in  excusb,fa!fm/uaN :  ia  aiiliquii(jiirb.  KlilNs, 
ftetantium. 
^  Sacra  Rililia,  in  turbine, 

*  Rsffius  o&Jex ,  tn  kondmbui  mm  tnmit :  Yalgata  jiisla 
grxcum  posi,  m  omnihu  honis^  addit,  quticeitmque  fkeris 
iUi :  Qiiod  tanicii  alioal  a  Corb.  Bibliis 


057 


DE  SCRIPTUflA  SACHA.  9SS 

Non  eredas  Inhnleo  too  io  aeltcni(tm :      navii :  nou  ciiiin  nccGSsarii  tnnt  iili  homlm»  impii. 


fna/jior  verius 

sicul  ^iiim  an^mcnlum,  acntginat  noquitia  illiua.  El  si 
linmiibtus  Tadat  curvoSv  adjice  animum  tuom  *,  ct 
cu$todi  tc  ab  illo.  Non  staluas  illum  peiics  te ,  ncc 
scdcnt  ad  dcstcram  tuam ;  no  oonTorsas  stet  in  loco 
tuo'  :ne  rorte  convcrsus  in  locum  tumn,  inqnirat 
catlicdram  tuam,  ct  in  novissimo  agnoscas  verba  mca, 
et  in  scrmonibus  meis  stitnuleris.  Quis  miseribetur 
liicantatori  a  serpenle  percusso ,  et  omnibns  qpi  ap- 
propiant  bcstiis?  Sic  et  qui  comiiatur  cum  viio  ini- 
quo ,  et  obvoiutus  est  iii  pcccatis  cjus :  una  hora 
lecom  pcrmanebit;  si  antem  declinavcrls ,  non  sup- 
poKabit.  In  bbiis  suis  Induicat  inimicus ,  et  in  corde 
sno  insidiatur,  ut  subvcrtat  te  in  fovcam.  In  oculis 
Bois  lacfymattir  inimicos;  etsi  invenerit  tenipus,  non 
•atiabitur  SQnguinc.  Si  incurrerint  mala  tibl,  inveiiles 
cum  illic  priorem.  In  ocnlls  suis  bcrymatur  inimlcuSy 
et  quasi  aJJuvans  suffodiet  planias  tuas.  Caput  siium 
movebity  et  phndebit  '  mana;  et  multa  susurrans 
commntalrit  vuliumsuum. 

Et  pou  texaghta  ef  mtiMi  vertiu  [xm.] :  Bona  esl 
•ubstantia,cui  non  cst  peocatmn  in  conscientia  :  et 
hoqnissima  pattpertas  in  ore  imjpii. 

Ei  pa$t  ire$  venu$  [ut.  ]:  Beatns  vir  qui  non  est  la- 
psus  verbo  cx  ore  suo,  el  non  est  slimnlatus  In  tristi- 
tia  delicti.  Fdix  qul  non  habuit  anlmi  sui  tristitiam, 
ei  non  exddit  ab  spe  sua.  Viro  copldo  el  tenaci  sine 
ratione  esi  subsUntia;  ei  homini  livido  ad  qiiid  ao- 
rum  T  Ei  poei  quaiu&rdecim  venrn :  Fili ,  si  habes,  bo- 
nefac  tecum,  el  Deo  dignas  obligationes  offer.  Memor 
esto  qoonbm  mors  non  lardat,  et  lcstamentum  info* 
rorum,quia  deinonstratum  cst  tibl  :  testamentum 
enim  hujus  mundi  morte  morietur.  Ante  mortem  be- 
nefac  amico  too,  et  secundum  vires  toas  exporrigens 
da  paupcri.  Ei  pau  $exdedm  ver$a$  :  Boalus  vir  qui  in 
saploiitla  morabilur,  ei  qui  hi  jiiititia  aua  medilabi- 
lurS  et  in  sensu  suo  cogiubit  ciretmispectionem  Dcl : 
Qiii  excogiiat  vias  iilius  in  corde  suo,  el  fai  aBscoiidi- 
lis  illius  inteHigens. 

K^  po^  vifM  ^nlii^  oimis  [xT.]  :  Homhiei  sldltl 
Bon  apprebendcBl  iilam ;  ei  homhMS  aensatl  obvUi- 
bunl  iili.  Homlnca  sluiti  noo  Tldebonl  iltom;  longe 
enim  abesl  a  sopcrbfai  el  dolo.  Tiri  mendaees  non 
eruni  roemorea  iilius ;  ei  viri  veraces  hivcnientof  In 
llla,  el  sQCoessum  habcbonl  usque  ad  inapociiooem 
Dei.  Non  eslapedosa  iaua  fai  ore  peccaioris;  qoo- 
nfami  a  Dco  profecia  csl  sapicntfai.  SapienliaB  enim 
Dei  aslabll  laus ;  el  in  ore  ideii  abundabil,  ei  doml- 
nator  eam  illl  dabil.  Non  dixeris ,  Per  Dean  abeal ; 
qu»  enim  odil  ne  fcceris.  ffon  dicas,  lllo  me  impla* 


>  Slc  negln  codex  Juxu  vidgaiam.  EdiU  vero,  tifke 
enkmam  tmmk  :  ua  elian  hsbel  Biblloram  codex  cor^ 
hdensis. 

>  Rx  volgau  fai  exoQrisexnancmm  ettilhid,  m  emuertn 
aM  in  loeo  lao :  qood  tai  omnRws  exenqMbas  hijas  operis 
el  fai  antiqois  Gorti.  Btbl.  reperltnr;  posilnm  tjDrle  nro  oo 
qood  fai  graoo  kigltnr»  wd  ambtp$a$  m  $U  efi  hm  kh 
paneoa, 

*sicetismolimBibLGorb.llane  auiem  vulgaia,  pfrw- 

^Abesi,iiia9aRegk>codlcc:abcstcthn»iiio,rast  vo- 

CCffl,  fCHSIU 


Onine  exsecramentum  erroris  odU  Dens,  el  non  erii 
aniabile  llmeniibus  Ulum.  Deua  ab  faihk)  constitnli 
bominem,  d  rcllquil  illum  In  manu  consilil  soi.  Ad- 
Jccil  mandata  et  prsoccpu  soa  :  ai  Toloeris  servare 
mandaia,  conservabunl  le,  ct  in  perpelunm  lldcm 
plSciiam  racere.  Apppsult  libi  aquam  d  ignem;  ad 
qtiod  volcs  porrigc  manum  tuam.  Ante  homincm  viu 
d  mors,  bonum  d  maliim ;  quod  plaeoerit  ei,  dabitiir 
llli.  Qoonfaim  molu  sapienUa  Dd,  ct  rortis  In  poteii- 
Ifai,  videns  omnes  dne  Intermissione.  Oculi  Dd 
ad  timentes  eum,  d  ipse  agnoscd  oronem  operam 
bominis.  Ncminl  mandavlt  impie  agere ;  cl  neminl 
dedit  spalium  peccandi.  Non  enim  concupisdt  multl- 
ludincm  flliorum  inndelium  d  inuiilium. 

[xTi.]  Ct  ne  Jucondcris  in  filiis  impiis,  d  moltipli- 
ccntur :  non  oblecteris  super  ipsos,  si  non  eat  limor 
Dei  com  illis.  Non  credas  tII»  illorom,  d  ne  respe- 
xcris  in  kiborcs  illorom.  McUor  eat  enlin  onos  li- 
mcns  Deuih,  quam  mille  filii  impll :  d  utile  mori  sine 
filiis,  quam  relinquere  fllios  impios.  Ei  po$i  vighuiei 
nmim  ver$a$  :  Non  dicas,  A  Deo  alhcondar,  d  cx 
aiimmo  quis  nicl  mcmorabitur  f 

Ei  pauia  po$i  [xto.]  Non  sunt  absconsa  tesumetiu 
per  faiiquiutcm  liloram,  cl  omnes  inkpiltates  eorum 
In  conspeclu  Dd.  Eleemosyna  viri  quad  signacnlum 
cum  ipso,  d  gratlam  homlnia  quasi  pupilfaim  eiNiser- 
Tabit :  ct  posiea  resorgel,  d  reirilMiet  Uils  fdribu- 
tioiiem  nnicuique  in  capol  iilonim,  d  eonTerld  in 
inleriorcs  partes  terrae.  Poenitctilibua  aotem  dedil 
vfaim  Juslitl» ,  d  cotiflrmaril  defldentes  sodinere,  cl 
dcslinavil  illis  sortem  veritatb.  Gonvertere  ad  Deom, 
ct  relinqiie  peccau  toa  :  prccaro  ante  radem;  d  mi- 
nne  olfNidicalum  *•  Reverlere  ad  Dcum,  d  avertere 
ab  faijustitia  toa,  d  nlmis  odito  exsccralionem.  Ei 
pa$i  novemverem :  Qoam  magna  miscricordfai  Dd,  el 
proplUaUo  lllios  conVMentlbos  ad  sel  Nec  enim 
omnfai  possonl  caaofai  hominlbus;  qoonfaim  bod  esi 
Immoruris  filios  hominls. 

Ei  pa$i  iriginm  vemu  [xvni.]  Ulscretor  exdpksn- 
tium  doctrinam  mlscralkmls,  et  qni  resiinanl  in  Judi- 
ciis  ejos.  Fili,  In  bonia  non  des  qucrelamt  d  In  omnl 
dato  non  dcs  trisUtiam  verbi  mali.  Nonne  ardorcm 
rcrrigerabll  rost  Slc  d  verbom  mdios  qoam  daliim. 
Nimne  ecce  Terbom  aopra  daiom  bonum?  datraqne *  , 
cum  homlne  JosUficalo.  Suiltns  ncriter  impiroperahitt 
ct  daloa  faidlaciplinaU  labescera  bdi  ocoloa.  Anto 
jiididum  ptra  JosUUam  Ubl,  d  mitequam  loqoaris  di- 
sce.  El  ante  lingaorem  adbibo  mcdidoam »  d  anto 
Judidum  inlerroga  ldpsam;'d  fai  eoospecta  Dd  in- 
TCftics  propiUaUooem.  Ante  langoorem  homllfai  le, 
d  ui  tempore  biirauidla  oalendo  eoBveraaUonem 
toam.llonfanpedfatfiaonra  aenper/dnonverearis 
ad  BBorlem  JasUficari;  iponiam  meraea  Dd 


1  oonsooat  grseom.  Al  Tolffau  iraferu  iNwnv  «ilf^ 
dem  jmnM,  ef  Mtmtf  itfM&jito 
fiMf.  manlioeqneiiti  vcrsicolo  Uem  codex  com  anwtenil 
r^ieadDemn.f$wHtpBcepamge. 

*  lu  aiis.  ci  a;rb.  Blbl.  juitagrttc.  At  cJiU  cnm  Vulgat\ 
rnd  vlrayifc. 


959 


S.  AUGCSTINI 


maiiict  in  aeicmum.  knw.  oraiioncm  pnep:)ra  aiiiuaro 
luam  .  el  noli  esM  quasi  homo  qui  tonkit  Dcnm.  El 
posl  §ex  9fr$ni  :  llomo  tapieiis ,  iii  oinnibiis  m(*tuet, 
ei  in  dieLius  dericu>ruin  atlendiH  ab  inerlia.  Ei  poU 
^uinqui  vfnut :  Post  couciipiscentbs  luai  non  eas,  el 
a  voluhtalc  ttia  avcrterc.  Si  pnrstcs  animx  tuac  con- 
eupisrcntins  cjiis ,  Taciet  te  in  gauditiin  iniinicis.  Ne 
oblccteris  in  turbis,  ncc  iinmodicis  delccteris. 

Et  po$t  quittque  V4r$us  [iix.]  :  li!t  qui  s|icriiit  ino- 
dicap  paulatiin  decidct.  Vintiin  ct  mulicrcs  apostaiare 
ririiiut  sapieiilcs,  et  arguunt  scn>alos.  Ei  po$i  aliqnot 
tcr$Hs  :  Qni  crcdit  ci(o,  lcvis  corde  csl.  ct  niiiidrabi- 
lur;  et  qiii  dclinquit  in  aiiimain  suaui,  insnpcr  Iialie- 
bilur.  Et  posi  duos  Vfrsus  :  Et  qui  odit  loquarititcm, 
exstiiigiiit  ninliti.im.  El  post  octo  vct$u$  :  Audisti  Tcr- 
bnm  advcrsus  proximum ;  coniniori.ilur  iii  le,  (idtMiS 
^iHiniam  non  to  diitrnmpct.  A  f:icic  fcrbi  partiiritf:i- 
tuus ,  lanqiiam  gcinilus  parlus  iiifantis.  Sagitta  iidisa 
femori  carnis,  ^ic  vtTbiini  iii  ore  '  stulti.  ('.orripc 
amiciim,  nc  forlc  iion  intelicxerit,  rtdicnt,  Non  feci; 
nut  si  fecit ,  nc  itcruni  addai  faccrc.  Corripo  proxi^ 
inu  n,  no  forte  non  dixerit;  ct  si  dixeril,  nc  fnrte  itc- 
rct.  r.orri|)C  niiiiciiiii ;  s:rpe  cniin  lit  comniissio  :  cl 
iinnomni  verl)0  cred:is.  Kbt  qni  labitur  in  liiigna  sun, 
•cd  non  cx  aniino.  Qiiis  csl  cnitn  qiii  ikmi  ddiqnerit 
in  liiigua  siia?  Corripc  proxiinnm  aiiicqiiani  comini- 
neris;  etda  locnni  liinori  Altissinii :  quia  omiiis  sa- 
pien!ia  timor  Dei,  et  iii  illa  timcrc  Dcuiii.  Et  po$t 
qHinque  ver$u$  :  Mclior  est  lionio  qui  defiril  .«apienlia, 
et  deficieiis  sensu  iii  tiinorc,  qiiaiii  qui  ubundat  scnsu, 
et  transgrcditur  I(*gem  Aliissimi. 

£i  po$t  $exdccim  vcr$us  [xx.] :  Quam  bonum  cst  ar- 
giierc  qiiam  irasci !  Et  po$t  aliquot  versus :  Et  qni  po- 
le&latcm  sibi  assumit  injuste,  odietiir.  Et  vost  oetover- 
»:ts :  Sapieiis  in  vcrbis  seipsum  amabilcm  facit.  Et 
post  sexdecim  vcr$Hs :  La|»sus  falsa^  lingu.i!  quasi  qui 
dc  pavinicnto  cndcns ,  sic  casus  malorum  festinaiilcr 
vciiiel.  Ilonio  acliaris  qiiasi  fabula  vnna,  iii  orc  di- 
sciplinaloriim  *  assidiia  crit.  Ex  ore  fntui  rcprobabi- 
liir  paralMiIa  :  iion  cnim  illam  dicit  in  (enipc»re  sno. 
Et  posl  duos  versus :  Est  qiii  perdit  animain  sur.ni  pi  sp. 
conrusioiie  ,  ct  ab  imprudcnli  peraona  pcrdct  cain  ; 
personoi  aiitem  nccepliinic  perdct  sc.  Est  qiii  prv^  con- 
fasioiie  promiitit  amico ,  ct  lucmtus  cst  eum  inimi- 
rum  gralis.  0|^probrium  ncquain  in  hominc  incnda* 
cium,  et  in  ore  indisciplinatorum  assiduc  crit.  Potior 
fur,  qu:»m  assiduitas  viri  mcndncis  :  pcrdilioncin  nii- 
lcm  ambo  hxrcditibnnt.  Mores  liominnm  meiidacium 
sine  bonore,  ct  confnsio  illius  cuin  ipso  '  siiic  liiter« 
niissione.  Sapicus  in  vcrbis  producct  scipsuin.  Et 
po$t  quatuor  versus  :  Xcnia  ct  dona  cxc^Tcant  ocnlos 
judicum,  et  qnasi  miitus  in  orc  averlil  corrcptionrs 
eorum.  Sapicnlia  absconsa,  cl  thcsaunis  invisus,  qiias 
utiliias  in  uti  isquc  ?  Mciior  cst  iii  bomiiiibus  qui  abs- 

•  viiltjaia,  i;i  cordc. 

•  sacra  Rililia,  ituti  u-i',:linatontm. 

•  (.i^geiMliim  ]uxta  \  ul^^auiu,  et  amfUKio  ittor 
xr\  in  priorc  i^artc  vers.  casligandmn  cst  iu.i 


SPECULUM  MO 

condit  ins'plentiam  suam,  qoMi  qui  «liscondit  u- 
picntlam  tuam. 

[xxi  ]  Fili,  peccasti ;  ne  adjidu  lleruni  :sed  ridi 
pm-terilis  deprecare,  ut  libi  rcmittantur.  Qinsi  ■  b« 
cic  colubri  fuge  peccala;  e(  si  acGcsseris  ad  illa  sus- 
cipicnt  te.  DcDles  leoiiis ,  dcnu*8  ejns,  iiilt!r6cteslcs 
animas  hcminutn  :  qiiasi  rhomplia*a  b!s  acuia  oDUiis 
iniqiiitas  ;  plagae  illiiis  non  est  s.iuius.  Ei  post  qua~ 
tuor  rer$u$  :  Qiii  ndit  correptionem,  vestigium  csl 
[iecc:itoris;  cl  qiii  limct  Deum,  converlelnr  adcor 
sittim.  Et  po$t  qmtique  ver$uM  :  Via  pccranlium  com- 
plinlala  *  lupidibiis  ;  et  in  finc  ilinram  inrcri  et  lcne- 
brx  ct  [lociia.*.  Qui  custodil  Jtislitiam,  coiiliiicbit  sen- 
sum  ejiis.Consumiuaiio  liinoris  Dci.sapiGnliaelsensas. 
Et  po$t  aliquos  versus  :  Vefburo  sapiens  quodcuinqai 
amlicrit  scius ,  laudabit ,  et  ad  sc  a^jiciei  :  anliel 
Iiixiiiiusns,  ct  displicebit  illi,  et  projiciel  illud  ,1011 
dorsum  suuin.  Narratio  Citui  qnasi  sarcina  iii  via : 
n;im  iii  Inbiis  seiisali  inveDictur  gratta.  Os  prndenlis 
qii:iTitur  ih  Ecrlc^i:i,  ct  verlm  illiiis  cogibibiint in eor- 
dibus  suis.  El  post  duos  versu»  :  Compcdes  in  pedibas 
siulio  docirina,  ct  quasi  vincula  manuum  siipra  ms- 
niim  dcxtcrnin.  Faluus  iii  risu  esalui  vocemsuau: 
vir  aiitcin  snpiens  vix  tacite  ridebit.  Omamentum  av- 
n*uni  prudciiti  doctriiia,  ct  quasi  brachi:ile  in  bracUs 
d.'x'ro.  Et  post  octo  vcrsus  :  Li  ore  faiuoram  cor  iUo- 
ruin,  et  in  cortlc  sapientiura  os  itloraio.  Diim  mate- 
dicit  iinpiui  dialtolum,  malcdicil  ipse  aniinam  i 
Siisurro  coinquinabit  aniniam  suain,  et  in  ( 
odietur ;  ct  qui  mansci  it ',  udiosus  eril :  tacllas  tf 
sciisatus  honurubitur. 

[xxii.]  In  hipidc  lutco  lapidatns  csl  plgcr,eC4 
loqiientur  snper  aspernaiionem  illius.  El  post  t 
vcrsus  :  Filia  prtidens  lia^rcdilas  vim  suo  i 
confundit ,  iii  contunniiam  fll  geiiltoris.  Piitreni  ai 
viruin  confundit  qiinc  audax  c:»!,  et  ab  impiis  non  ml- 
norabitiir  ;  ah  utrisque  aulcin  iiihonorabitur.  Nbirs 
in  liiclii«  iniportuiia  narratio  :  flagclla  ct  doclrisa,  in 
omni  teinporc  sapicntia.  Qiii  dccet  fatuum,  quasi  qoi 
conglutinat  lcsiam.  Qui  narrat  verbum  non  aUrn- 
denli,  quasi  qui  cxciuit  dormicntcm  de  gravi  sonno. 
Cum  dormienle  loquitur,  qiii  enarrat  slulto ;  el  in  fine 
dicit ',  Qtiis  cst  hic?  Super  mortuiim  plora;  dellcit 
cnim  lux  cjiis  :  ct  super  fatuum  plora ;  defldl  enlm 
ei  scnsus.  Modicum  plora  suficr  mortuum ,  qnoniam 
rcquicvit;  iiequissimi  cnim  ncquissiiiui  vita  saper 
mortcm  fatui.  Luctus  monui  scplcm  diebus :  fiimi 
antem  et  impil,  omncs  dics  vitx  illoruin.  Ei  posi  w^ 
ginti  et  uuum  versus  :  Mltctis  lapidem  in  volaiilia» 
drjicici  iila  :  mc  et  qui  convici:itur  amico.  dissolvcl 
ainiriliani.  Ad  nmicum  cIm  produxeris  gladium,  ooi^ 
des|)crcs ;  est  eiiim  rcgressus.  Ad  «micum  si  ape-' 
ru.  ris  os  triaie,  non  tinicas  :  cst  enim  concordatio ; 


Iiamiu5  mniducis, 


^PtKio  ittorm  citm  iptb; 
casligandmn  cst  juxta  grux*.:  xos  * 


<  in  veri<iiihusBl1>1iLs,comp(amfa  :  ulri  xot^t 
pro  pr.TCO,  luinalv-meni. 

*  sic  etiain  in  aiillquis  Corl>.  Blbliis.  Al  nunc  in  i 
^'ul^t  1 1  ncfert,  ct  qi.i  cum  ro  nwnset  k. 

*  Fxliii  jiixia  vul^iain,  qid  narrnt  xtrlto  rapientim  d  k 
fitte  nnrraliomsftirit.  M  mhk.  (^reni  vficibiis,  «iiiieNliiKtf 
narratiom :  qiia*  euaiu  a  ^xco  ai.<uni. 


9Ci 


DE  SCIUPTUP.A  SACKA. 


9r.s 


exccplo  coiivicio,  cl  iiiipro;»erio ,  el  sr«p«Tl>ia,  cl  my- 
ftierii  revelalioue,  el  plagu  ilolosa  ;  in  liis  omnibus 
cllugicl  ainicus.  Et  posl  decem  verMt :  Quis  tiabit  ori 
iueo  cusludiain ,  cl  supcr  labia  mca  signaculum  ccr- 
luni,  ul  iie  cadam  ab  ipsis,  et  Uiigua  mea  perdut  roe. 
[xxiii.]  Domintt  paicr,  et  doininalor  vikc  mea;,  non 
reiiiii|uas  me,  ei  no  sinas  me  cadere  in  illis.  Qiiis  su- 
pcrpouet  in  cogiuitu  mco  flagclla ,  et  in  corde  meo 
UArlrinam  sapiontijc,  ut  ignorationibus  eorum  non  par- 
cant  iiiihi,  ct  non  app;trcant  dclicla  illorum ;  ne  ad» 
incrcdcant  igiioraulix  mcx.  et  uiullipliccntvr  delicU 
niea ,  et  pcccata  mea  abinident ,  et  incidam  in  con* 
spectu  adversarioruin ,  ct  gaudeal  ininiicus  mcust 
Doniine  paler,  ct  Deus  vitx  nicu: ,  ne  derelinqiias  mc 
in  cogitaiu  illorum.  Exiollcntiam  oculurum  meoruin 
ne  dederis  mibi  t  ct  omne  desiderium  avcrte  a  me  ^ 
Aiirer  a  me  veniris  concupiscentias ;  et  concubitus  oon- 
cupiiccniias  ne  apprchendaiil  iiie ;  ct  animae  irrcve- 
ronti  et  infrimiias  ne  irad.is  me.  Doctrinam  oris  au- 
ilite,  fllii ;  et  qui  custodierit  illam,  non  pcrict  iabiis 
suisy  nec  scandalizabilur  in  opcribus  nequissimis.  In 
vanilate  sua  apprelicnditur  pcccator ,  et  superbus  et 
malcdictts  scandallzabitiir  in  illis.  Jurationi  non  as- 
sucscat  03  tuum ;  multus  cuim  casiis  in  iila.  Nomina- 
lio  vero  Dei  non  sil  in  ore  tuo  assidua »  et  nominibi:s 
sanctorum  non  adniiscearis ;  qiionhim  non  eris  imiuu- 
iiis  ab  eis.  Sicut  enim  servus  iuiem^atus  assidue ,  a 
iivore  non  minuitur ;  sic  omnis  jurans  ct  noniinans  in 
Uito.a  peccato  uon  puigabitur.  Vir  niullum  ]ur.ins 
iniplebitur  iniiiuilate ,  et  uon  discedet  a  domo  illius 
plaga.  Et  si  frustraverit  * ,  deiicium  illius  super  ipsum 
crit ;  ct  si  dissitnuUverH ,  dclinqnit  dttpliciier.  Et  si 
in  vacuuiii  juraverit ,  non  'justiflcabitur  :  replebitur 
f  niin  rctributiune  '  dLMiius  iliius.  Et  po$l  quaiuor  rer- 
nu  :  Indisciplinationi  iion  assnescat  ^  os  tuuin  :  esi 
enim  in  ilLi  vcrbum  pcccati.  Alemcnto  patris  el  nia- 
Iris  lux ;  in  incdio  enim  magnatOnim  consistis  :  no 
forte  obiiviscatur  te  Deus  in  conspectu  illorum,  et  as- 
siduitate  tua  infiitunlas  iniprop«Tium  patiaris,  et  ma- 
luisses  non  nasci,  et  dioin  nativiu  is  tujD  maiedicas. 
iiomo  assuetus  in  verbis  improperii,  in  omnibus  die- 
bus  suis  non  crudietur.  Duo  genera  abundaut  iii  peo* 
catiSy  et  tertiuin  adJucit  irani  ct  perditiofiem.  Anima 
caiida  quasi  ignis  ardens  non  exstinguetur,  doiiec  ali- 
quid  glutiat;  et  liomo  iiequam  in  ore  carnis  su;e 
non  desinct,  donec  incendat  ignom.  Et  fnnt  duo$  V£r- 
svs :  Oinnis  hoiiio  qiii  transgreditur  kcium  suum^ 
contemnens  in  anrmam  suam,  et  dicens ,  Qiiis  me  vi- 
det  7  tenebr»  circumdaut  me.  et  parietes  cooperiunt 
me»  et  nemo  circumspicit  nie;  qiiein  verear?  deli- 
ctoruin  menruin  non  ineinorabitur  Altissiinits,  et  noD 

*  ID  editis ,  denderium  pratum  mterle  o  me.  Abest  vox» 
praMMi,  a  vss.  et  a  sacris  Bibliis. 

*  Kditi,  Ef  d  frustrmerk  fratrem.  Abest,  fratrem^  a  gncoo 
et  a  vuljpu,  necooa  a  negio  Ms.  qui  codex  pro»  frutiraterUf 
haXtclf  ffuUraJHrmrU, 

*  Hlc  In  editis  »Jdiuir,  petnma^  quoTerbo  M».  el  sMra ' 
Biblia  varem. 

^(aunutensis  oodcx«  mdMfilttMenfmammem.  RegHis» 
/mlui^ptticfir  jiirorioNt  veLloqnelm,  fkqcei»  demum  textus 
|o  qiiibusdaiu  Bibl.  snuat,  tndUeiptbmimd  temetariip:  m 
^is,  intemperattke  JunmieiilL 


inteliiget ,  qnoni.im  iion  vidct  oculus  illius :  quoniaa 
expcllet  ^  a  sc  timorcni  Dci  bujusmodi  lioniiuis  tiinor, 
ct  oculi  bominum  timenles  illum.  £l  non  cngnovii 
quoniam  oculi  Domini  plus  multo  lucidiores  super 
solem,  circumspicientcs  omnes  vias  hominum  et  pro- 
fundum  abyssi,  et  hominum  corda  iniucntcs  bi  abs- 
conditas  pirtes. 

Et  pauio  po$t  [xxv.]  :  Qtwe  in  juventule  lua  non 
congregasii,quomodo  inveiiics  in  seneclute  tua?Quain 
speciosum  canitici  judiciuni,  et  presbyteris  cOgnoscere 
consiUum !  Qiiuin  speciosa  veteranis  sapienlia,  etglo- 
riosis  intellectus  et  co()silium  t  Corona  semim  mulu 
pcritia,  ct  gloria  illorum  timor  i)ei.  Et  post  deeem  ter^ 
su$ :  Timor  Dci  supcr  omnia  se  superposuit.  Beatus 
cui  donnlum  est  liabere  tbnorem  Dei.  Qtil  llmet  i^ 
Inm  *,  cui  assimilabitiir  ?  Et  post  tnginH  vereue  :  Ne 
respicias  mulieris  speciem,  et  non  concupiscas  rou- 
liercm  in  spccie. 

Et  po$t  triginta  tre$  ver$u$  [xxvi.]  :  Niilier  ebrlosa 
ira  magna ;  et  contumelia,  et  turpitudo  illius  non  con- 
tcgelur.  Fornicaiio  mulieris  in  exu>llcntia  oculorum 
et  iii  palpebris  illius  agnoscetur.  Li  fiiia  non  averienle 
se  *,  Omuicustodiam,  ne  iiivenla  occasione  ut-itursdS 
Ab  omni  irrevercntia  oculoruin  '  cavc ;  et  ne  niireris 
si  te  neglexerii.  Et  po$t  quatuor  ver$u$  :  Gratla  niu- 
lioris  scilulj!  dcleclabit  virum^suum,  et  ossa  illiiis  im- 
pinguabit  dlscipllna  illiiis.  Datus  Dei  mulier  sensata 
ct  uciu  :  non  est  ImmuUiio  eruditx  ^nima^.  Gratia 
siiper  gratiam ,  mulier  sancu  et  piidonita.  Omnis  au- 
tcm  ponderatio  non  est  digna  continentis  aiiimx.  Et 
post  duodeeim  ver$u$ :  Et  qui  transgrcdiiur  a  justitia 
ad  pcccatutn,  Dcus  paravit  eum  ad  rhompb:eam. 

Et  po$t  quatuor  ver$u$  [xxvii.] :  Et  qiii  qiiaTit  locu- 
plrUri ,  avcrtit  oculilin  sunm.  Et  po$t  lre$  ver$u$  : 
Coiiterctur  *  delicfum.  Si  non  in  timore  Domini  lc- 
noeris  te  insunter,  cito  subvertetur  domus  tna.  Sicul 
In  pcrtusura  ^  cribri  reinanebit  pulvis»  sic  aporia  homi« 
nis  in  cogitato  illius.  Ya&i  figuli  prob:it  foniax,  et  hti- 
mines  justos  tenUtio  tribulationis.  Sicut  nisircallo  de 
ligno  ostendit  fructiim  illius,  sic  verbum  ex  coglutu  ho- 
minis  cordis.  Ante  scrmonem  non  collaudes  virum : 
hxc  eniin  tcntatio  est  hominum.  Si  sequans  justitiamy 
apprehcndes  illam,et  indiics  qiiasi  poderem  honoris; 
et  habiubis  cum  ea,  ct  proteget  te  in  senipiternum,  ei 
in  die  agnltionts  invenies  finnaroentum.  Yolatilia  ad 
sibi  similia  conveniunt,  et  verius  ad  eos  qui  operan- 
tur  ilhun  reverietur.  Leo  venatioai  insidiauirsemper. 
slc  peccaU  opcrantibus  iniquitaiem.  Ilomo  sanctus  iii 
sapientia  maiiet  sicut  sol :  nam  slultus  slcut  luna  im- 

*  nogiusondax  :  £f  noii  hiteUigk  aiHmkim  videlt  etc.  vul- 
gau :  £f  njR  intettigk  qmdam  omuU  videl  ocuius  itiUu^ 
q.iomamexpeltk a s*,  elc. 

*  sacra  Biblia,  Qtfi  tenet  iltmn. 

*  Editi»  MN  advertente  $e :  um.  cum  i-ulgau»  mh  mr- 
tente  $e. 

^  Br.  ijugd.  Ten.  Ijov.  Iial>ent,  akutakir  $e,  U. 
■  vulgaU,  oi»lonim  ^u$.  Attamen  abest»  tfuMf  a  Corb. 
iObliis. 

*  camut.  codex,  romierrefar.  vulgau»  comcrsnir  obn 
detiiMuentf  deiictiaii» 

T  Mss.»  in  verUamrat  sve  pertu$ura.  Vnlgau»  tN  percu$- 
nra. 


MS 


S.  AUCUST1M1  STECULUM 


961 


muuiar.  Iii  medio  laseiiiatoruiii  lera  vcrbuni  tcmpo- 
rft  :.in  mttlio  amoD  cogitanlium  aitlJuns  esio.  Nar- 
ralio  peeeaiitiwii  odioaa,  et  risoi  conim  i»  delictia 
peeeati.  Loquda  multum  Jurans  horripibtionem  capiti 
sutuel,  et  irretereBiia  i|ielus  obturatio  auriuro.  EflTu- 
aio.ianguiiiia  in  rixa  supcrborum ,  et  maledictio  ilio- 
r«m  auJitui  gravb.  Qni  denudat  arcaiia  aroici,  |»cnlit 
fidem.  et  non  inveniet  amicum  ad  aiiimuin  tunm.  Dilige 
prosimum,  ct  conj*ingero  fide  cum  illo  :  quod  si  de- 
nuilaveris  alMCondila  iilina,  non  pertequaris  post  ctiin. 
Sicut  eiiim  liomo  qui  pcrdit  ainicum  suuro ,  sic  qtii 
perdit  amicitiam  proiimi  sui.  Et  sicot  qui  dimitlit 
avem  do  manu  sua «  sie  reliquisti  '  pmxiinnm  tuuin, 
61  non  eum  capics.  Non  illum  soquaris,  qiioniam  longe 
abest.  Efftigit  cnim  quasi  caprea  de  laquco ;  qiioniain 
vulncrata  e»l  aniina  eju» ;  ct  ultra  eum  non  iiolcris 
colligare.  Kt  inalodicii  est  concordalio :  ilcnudarc  au- 
lem  amici  niysteria ,  despcratio  est  aniiiuc  inreiicis. 
Annuons  oculis  fabricat  iuiqua,  et  iicmo  euro  abjiciei. 
In  conspectu  ocuiormn  luorum  condulcabit  os  suuiii, 
ei  super  scrmoncs  tuos  admirabitur :  novissinie  autcin 
pcrverlel  os  suilm ,  et  in  verbis  tuis  dabit  scandaloin. 
Mulu  odivi,  et  iion  conquavi  ei;  et  Doniinus  odict 
iHum.  Et  poii  dhot  vernu :  Qui  fovcam  fodit ,  dccidet 
In  illam;  el  qui  slaluil  lapidem  proximot  offcndei  in 
co;  etqui  laqucum  alii  paral,  peribit  in  illo.  Facienli 
uequissimum  conkilium ,  siiper  illum  devolvctur ;  ct 
uon  agiiosoet  undc  advcnict  ilii.  Illusio,  et  improperiiim 
superboruni.  ct  vindicla  sicui  lco  iiisidiabitur  illi.  Lii- 
qneo  peribani  qui  oblcctantur  casu  jiislorum. 

Eipo$t  tm  veriut  [xxviii.J :  Qui  vindicari  vull,  a 
Deo  inveniet  viiidictain,  cl  peccata  illius  servans  scr- 
vabit.  Rcliiiquc  pnixiino  luo  iioceiiti  te ,  et  luuc  dc« 
prccanii  libi  pccciiU  solvctiiiir.  lloino  hoiniui  rcscrvat 
iram,  ct  a  Deo  quacrii  mcdclam !  lu  hominein  sinii- 
Jem  sibi  non  haliet  miserietirdiam,  a  de  peccatis  siiia 
deprecator  I  Ipse  cum  caro  sit,  reservat  irain,  et  pro- 
pitiationero  petil  a  Dco  1  Quis  exorabil  pro  dcliciis 
illius?  Memeiilo  novissioMrum.  cl  dcsine  iiiiinicari: 
Ubitndo  enim,  el  mors  imminel  in  maiidaiis  Dci.  Me- 
norare  tiinorem  Dei ,  et  non  irascaris  proximo.  Mo- 
roorare  tcstaroenti  Aliissimi,  et  dcs|)ice  ignoraotiam 
proxliui.  Absiiue  te  a  lite»  et  minues  pcccaU.  Ilomo 
enim  Iracundus  incendii  litem ;  el  vir  pcccaior  turba- 
bil  amicos,ei  in  iiiedio  pacem  babenlium  immiltit 
iuimieitiam.  Et  po$t  quatnor  versut :  Ccrumen  festi- 
naturo  Uicendil  igiiem,  et  lis  fesiiiians  effuiidil  sangui- 
nem,  et  iingua  testiflcans  adducil  mortero.  Si  suflla- 
Tcris  ' ,  quasi  ignis  cxardcbii ;  el  si  exspueris  supcr 
illam,  exstinguciur :  et  utraque  ex  ore  proflciscuntur. 
Siisurro  el  billnguis  maledicius :  mulios  cnim  turba- 
vii  pacem  habenies.  Lingua  tenia  multos  commovif, 
ct  dispersit  illos  a  gente  in  genlem.  Civiutes  niuraus 
divitum  destruxit,  el  domos  mngiiatorum  effodil.  Yir- 
tutes  populorum  concidit,  et  gentes  rortes  dissolvit. 
Lingna  tertia  mulieres  viratas  ejecit ',  ei  privavil  illas 

•  nesiusstt.;  Siequirelundtii. 

'  \ulgatay  si  tumaserit  in  tcinUUamt  quad  tgmSf  etc. 

■  ijuu  U8S.,  mmeret  fvriit  ^eca. 


do  taboribus  siiis.  Qui  rcspicit  iiiam,  noa  habebit  re- 
lehit  amicuM  in  qno  reqaieieil.  Etpm 
I  *:  VeriNstuiifMioiUienMi.eilkenns 
ori  100  rectoi ;  el  alteiide  m  flbrla  ialnrii  In  rmgia, 
et  cadas  in  conspcetu  inlmieor«m  InaidiaBlini  tibi, 
et  sit  casiis  tuus  insanabilii  in  nortRm. 

[xxix.]  :Qni  facii  miscrieordiam ,  fenertl  proiimo ; 
et  qui  pixvalet  manu,  mandaU  aenrai.  Fenera  pr»- 
xtmo  tibi  in  tcmporo  neoeisiuiii  iHioi;  ei  lienmi  red- 
dc  prosimo  tno  in  lempoio  ioo.  Coafimu  verbam, 
et  fideliier  age  aim  illo ;  et  In  onni  lempore  iavenics 
quod  liN  necessnrium  est.  Nolli  qnaii  iavenlieBCW 
aestimavcrunt  fllenos,  et  pnBslileninl  moleiliam  itsqni 
60  adjiiveruiii.  Ei  poet  iredeem  wentu  :  VerBmUmca 
supcr  bumilcm  animo  fortior  eato»  el  pro  eleemosyn 
non  irahas  illnm.  Proptcr  mandaUwi  aiiiiiiie  pinpe- 
rcm.et  propier  inopiam  illiusnedimiUaieumvaenaii. 
Ferde  iiecuiiiain  tuani  proplor  fralrem  ol  amieam » cl 
non  abscondas  illam  sub  lapide  in  perdilioiiem.  Pona 
tlicsaumin  tiiuin  in  pra:cepiis  Aliisiiini ;  d  prodcril 
libi  niagis  quam  aunim.  Coocludo  eieeinoiynau  ia 
conle  lauperis;  et  iix*c  pro  te  cxoRibit  ab  oiiiiii  ualo: 
su|icr  Mulum  polenlis  ct  super  laiiceain  advcrsui  ini- 
niicum  tuuin  pugiiabit.  Vir  bonas  fiilem  facit  pro  pro- 
xiiiio  iuo ;  ei  qui  pcrdiderit  confusiooem,  derelfaiqnel 
sibi  *.  Gratiain  iidejiissoris  ne  obiiTwcarii ;  dedit  f 
pro  le  aiiimaro  suam.  Repromiisoreni  fngit  | 
ci  iinmuiidus.  BoBa  repromissorii  iibi  aacrihil  pce- 
caior,  et  ingratos  sensu  dereUnquul  liberaniem  se.  Vir 
rcproiiiiitit  de  proxiino  suo ,  et  coro  perdidaril  revo- 
rcntiain,  derelinquctur  ab  oo.  Repromiiiio  ncqaisuBa 
mullos  perdidit  diligenles  ',  el  oommovii  iUua  qasri 
fluctus  maris.  Viros  potcntes  gyrans  mlgrare  fledt,  rl 
Tagati  sunl  in  geniibus  alienls.  Peccalor  Iranagrcdicas 
nuiidau  Domini,  incidei  iii  pmmliiioDem  noquam.  Ei 
pott  mmm  vertem :  Recupen  proximum  aecmdum  vir- 
lutcm  tnain,  et  attende  IiIn  ne^neldai. 

Ei  pou  texdeeim  vertut  [xxx.]  :  Qiii  diiigil  fillaa 
suum ,  asslduat  iiii  flagclh ,  ut  Ixtetur  iii  novisiuai 
suo  ^.  Qui  doGCt  fllium  suum »  laudabilur  ui  iiio.  & 
poti  deeem  tertmt :  Eqaus  iiidomitus  evadit  doras,  el 
filiui  remissus  evadit  pneceps.  Lacu  filiom,  el  |ii- 
vcnlcm  te  facicl ;  lude  cum  illo ,  et  conlruubit  le^ 
Non  corrideas  illi ,  ne  dolcas ,  et  ui  noviiMttio  obiUi- 
pcicant  dcnici  liii.  Non  des  illi  potciiaiem  Ui  Jnvca- 
ttiic,  et  ne  despicias  cogitaius  illius.  Curva  oervieeBi 
ejus  In  juveniule,  ot  luiido  latera  ejus  dom  inlan' 
est ;  ne  forte  indurei ,  ct  non  credat  tibi ,  el  eril  libi 
dolor  animx.  Doce  filiumiuum,  cl  openre  in  illo,  m 
in  lurpiiudine  iilius  confundaris*.  Mdior  aal  panper 
nnus  et  fortis  viribus,  qnam  divci  imliodlini  et  fla« 
gcllatus  malitia.  Salus  aniroae  hi  nnctiuto  Jnalilia 
melior  esi  omni  auro'et  argcnto ;  el  corpos  nluina^ 

*  negius  us.  0  potf  xxxm  vermt. 

*  cariiutcnsb  oodex,  dereUmjuei  Hbi.  Sed  alii  mdlas,  d§» 
reliwiiwi  siifi ;  subaudi ,  prozioHun.  Nam  ffranis  teims  il 
soiiat :  is  gid  perdUHi  verecuHdiamf  deremquei  itfna. 

<  Legoiiiluni  ul  ID  sacris  Rililiis,  dirigemet. 
^  in  \uljuu  post ,  nomsinio  tuo.  atkttuo',  el  an  pataf 
proxvnorum  osOa :  quoda  grxoo  abest. 

*  Yut^aU,  ne  in  iurpiiudinem  iUiut  ogimdm,  i 


DE  SCRilTURA  SACRA. 


BSiis  immensus.  Non  csl  cciisiis  eupcr  ccnsiira 
irporis ;  el  nou  esi  ublcclaiio  supcr  oinlis 
.  Melior  est  mors  quam  viia  aniam»  ci  rofitiics 
luam  laiiguor  pcrscvcraiis.  Boua  abscondiia 
auso ,  quasi  apposilioiies  cpulanim  circiim- 
epulcro.  El  posl  quinque  vtnm  :  Tristiliain 
inimx  liia;,  ct  non  afDigas  icmclipsum  in 
luo.  Jiicuiidilas  cordis  bjcc  csl  vila  honiinis, 
irus  sinc  dcrcctiune  sancliialis ,  el  essuliatio 
Nigxvilas.  Nisercre  aiiiin:e  tuae  placens  Deo, 
e ;  ct  coiigrcga  cor  luiiin  iu  sanctitatc  cjus , 
am  longe  expclle  a  le.  Multos  enira  occidit 
et  n«)n  cst  uiiliias  in  illa.  Zelus  et  iracundia 
dies,  ct  aiitc  tenipus  senectara  adducit  oogi- 


tM 


f  decem  versu»  [xxxi.]  :  Qui  aarum  diligit , 
iicabitiir ;  et  qui  insequitur  consumplionem « 
r  ex  ea.  Mulii  dati  sunt  in  auri  casus  S  et 
in  spccie  iliius  perditio  illorum.  Lignum  of  * 
est  aiiruni  sacrificantium  :  ▼»  illis  qui  se- 
llud ,  et  omiiis  impmdens  depcrlct '  in  illo. 
ives  qui  inveiitus  est  sine  macula ,  ct  qui 
im  iioii  abiit,  nec  speravit  in  pccunia  et  tlie* 
|uis  est  bic ,  et  laudabimiis  cum  ?  Tecit  enim 
in  vila  sua.  Quis'  proliatus  est  in  illo,  et 
(est?  ct  erit  illi  gloria  «tema.  Qui  potuit 
li,  et  non  est  transgressus ;  et  facere  mala,  ei 
:  idco  skibilila  sunt  bona  illius  in  Domino , 
Dhyiiiis  iliius  enarrabit  Eodcsia  saiicioruin. 
tiquot  versui  :  Utcro  quasi  lionio  frugi «  iis 
apponiintury  ut  non ,  cum  manducas  muU 

0  baliearis.  Cessa  prior  discipliBai  causa »  et 
us  cssCy  ne  forte  ofTcndas.  Eisi  in  medio 
n  sedisii ,  prior  illis  non  extendas  manum 
!C  prior  poscas  bibere.  Quam  surficieiis  cst 
nidito  vinum  exiguum.  Ei  pott  aligiiol  vertu$  : 
is  in  vinouoli  provocare;  multos  eiiim  exter- 
iuum. 

1  mginii  $ex  venm  [xixii.]  :  Loqnere  major 
cet  enim  te  primum  verbum  diligenti  scien- 
t  iion  Inipedias  miisicam.  Ubi  auditus  non 
idas  scrmonem ;  et  importune  noll  extolli  in 
tua.  Et  po$t  qmnque  venu$  :  Adolescens»  lo- 
tua  caosa,  vix  cum  neeesse  fuerit*.  Si  bis 
ilus  fueris,  habeat  caput  rcsponsum  tuum. 
lestoquasiiiiscius,  et  audi  taccns  simui  et 
.  Iii  medio  magnatonim  loqui  non  pnesu- 
l  ubi  sunt  scnes,  non  multum  loqoaris.  Aiite 
m  pncibit  coruscatio ,  et  ante  ▼erecutidiam 
{ratia ,  et  pro  reverentia  aocedet  tiU  bona 

,  eU  pUima  charh  ckruskmt  in  eanm  propter 

s  oodex,  dedpieHtr, 

uat  gra».  itt  eitofc^NafeM.  At  Vulgata  prftlcrt,  Qat 

is  IIS.9  diOge  eetemkm.  Gmotensls,  diHgenik 

.  vui^a,  mgeuii  icieKlJa.  Deuique  gncc.  sooai, 

HKiaUia. 

soodex  csret  bis  veriiis»  cmn  neeemlktrk :  qua 

quidera  absuatt  sed  oon  a  graco  lexUk 

s  ujdcx  et  sscra  BibUa  carenl  vurbo^  logai  ^ 


gratia  •.  rrxcurro  autcm  prior  in  domum  tuam ,  es 
iliic  avocare,  ct  illic  ludo ,  et  agc  concepiioaes  tuas , 
et  iion  iii  delictis  et  verbo  supcrbo.  £t  super  bis 
omnibus  bcnedicito  Deum,qui  focit  le,  et  inebrianiem 
te  ab  omnibus  boiiis  suis.  Qui  tiiiici  Deiim ,  cxcipiet 
doctriiiam  qus;  ct  qui  vigilaverint  ad  illum,  invcnient 
bencdictionem.  Qui  quoerit  legem ,  rcplebitur  ab  ca ; 
ct  qui  insidiose  i^it,  scatidalizabiUir  iii  ea.  Qui  li- 
ment  Dominum,  Invenient  jiidicium  justuin,  et  justi* 
liam  quasi  iuinen  acceiident.  Peccaior  humo  devitabii 
oorreptionem ,  et  secundum  voluiitatein  suam  inve* 
iiiet  comparationcm.  Vir  eonsilii  iion  disperdet  iii- 
tclligentiam.  Etpost  guatuor  venue  :  Fili,  siiie  consi- 
iio  iiihil  facias;  et  post  (actum  non  pa*nitebis.  Ei 
post  paueos  venus :  Qui  crcdit  Dep ,  attendet  manda- 
lis ;  et  qui  oonfidit  in  illo,  nun  minorabitur. 

[xxxiii.]  Tiiiienti  Dominum  non  occurrent  mala  : 
sed  in  tenutione  Deus  illum  conservabit,  et  liberabit 
a  malis.  Sapiens  non  odil  mandata  el  justilias ;  et  iion 
illidctur  quasi  navis  in  procella.  ilomo  sensatus  cre- 
dit  legi  I>ci,  ct  lox  iili  lidelis.  Qui  interrugalioiiem 
manifesiat,  parabit  verbum. 

ElposlyMic/ii/Nm[xxxiv.] :  Yana  spes,  ei  meiida- 
cium  viro  insensato;  ei  somnla  extullunl  impni- 
deiiles.  Ct  quasi  qui  apprcbendit  umbramt  et  sequilur 
ventom ;  sic  et  qui  auendit  ad  visa  mendacia.  n<ic  se- 
cundum  boc  visio  somniorum ,  anle  facicm  liomiuis 
simililudo  bominis.  Ab  immnndoquid  mundabiturf 
et  a  mendace  qold  verum  dicetur?  Divinatio  errorit, 
et  auguria  niendacia,  et  somnia  malo  l^cientium, 
vanilas  esi.  Et  sicul  pariurieniis  cor  tuum  plianta- 
sias  paiiiur,  nisi  ab  Altisaimo  fuerit  cmissa  visikitio : 
ne  dedcris  in  illis  cor  tuuin.  Multos  cnim  errarc  fcce- 
niiit  somnia,  ct  excideruiit  speraiites  in  illis.  Siiie 
meiidacio  consummabilur  verbom,  et  sapicntia  in 
ore  fidelis  couteroplabitur  '.  Et  post  quinque  venus : 
Mulia  vidi  enarrando*,  et  plurimas  verborum  eonsiio- 
ludines.  Aliqooties  usque  ad  iiiortem  periclitiuu 
sum  boram  causa,  ei  liberalus  sum  graila  Dei.  Spiri- 
tos  limentiiim  Deura  quxritur,  et  in  respectu  illiut 
benodicentur  \  Spes  enim  illorum  in  salvantem  illus; 
et  oculi  Dei  in  diligcntes  se.  Qui  timct  Dominum  » 
nihil  trepldabit ,  et  noii  pavd>it ;  quoniam  ipse  esi 
spes  ejus.  Timentls  Dominum ,  bcata  csl  anuna.  Ad 
qucm  respicitfetquisesl  fortiludo  ejus?Oculi  Domiiii 
supcr  liroentes  eum  :  protcctor  potenitx ,  firmamen- 
tumTirtutis,  legimen  ardoris  et  umbraculum  merl- 
dianuni  * ;  deprecatio  offensionis  et  adjutorium  casub; 
exalians  aiiiniam  et  illnminans  oculos ,  dans  sani- 
tatem  el  vltam  ei  liencdictionem.  Iminolantis  cx  iiii- 
quo  oblatio  est  macubita ,  et  non  sunl  beneplaciue 
subsaiinalioncs  injustorom.  Dominus  solus  susruieu- 

*  in  Vttlgaia,  verslcuhn  15  capitib  5  slc  iudiat :  Et  kora 
mrgendi  non  le  trices ;  prwcurre  autem^  eic 

>  vulgaia :  rsuiiowNaHliir  verhmt  legiSf  H  sovkmh  ia 
wf  fideiis  eompianalritur.  uau  codioes  speoub,  in  m 
Meu. 

«Lcgcnduin«rj(/liii  crnoitfo :  sive  uU  bi  sacris  0Uill*f 
ti/l  emmtio. 

^  vulgata,  benedicetur. 

•  vuliiau,  nMridiani. 


M7  S.  AUGUSTINI 

tibus  SG  in  tia  vcritniis  ct  JiistilinR.  Doiia  iiMqnonim 
liocprobal  Allisfiiiinis,  ncc  rwpicil  in  obl:ittonibiis 
iiiiqiionim ,  neo  in  iniiUilii.rino  sarrinrifiruin  coniin 
propiliabiliir  pccratis.  Ooi  olTcrt  sacrincinm  cx  suh 
sUntia  |iau|ieniin ,  qiia^i  qui  Tictimat  niium  in 
conspcctu  palris  sui  Paiii«  indiscnliiiin ,  vita  paii- 
|M*ris  est;  qiii  ili*rr:uiti:il  illiiiii ,  lioiiio  s:ingninum  cst. 
Qui  aurert  in  siidorc  lunoin,  qua^i  qui  occidil  pmii- 
mum  suuin.  Qni  cfTundii  snnguiiiein  ,  et  qiii  Traudcm 
facit  merccnario,  fratrcs  suiit-  Unus  anlincaiis  et 
uniis  dcsirueiis,  quid  prodcsi  illis  nisi  lalior?  Unus 
orans,  ct  uniis  iiinledici^ns,  ctijus  Ti»cciii  ciaudict 
Deus  ?  Qui  baplizatur  a  mortito ,  ct  ilcrum  taiigit 
illum,  quid  proncifl  l.ivntio  il.iub?  Sk'  homo  qui 
jejwiat  in  leccatis  suis,  ct  iUTUin  cadeiii  facil,  quid 
proficit  bumiliando  sc?  oralionein  ejns  quis  cx- 
aiidiei? 

[xixv.]  Qiii  conscrv:it  lcgcm ,  miiltiplieal  oralio- 
nem.  Sacrificiuni  s.ilutarc  (*st  attendcre  niandatis  ,  et 
itiscedcrc  ab  oinni  iniqni'ale;  et  propiiiaiioncin  li« 
tare  sacrificii  supcr  iiijusiiiias,  ct  dcprccatio  pro  |)cc- 
Ciitis,  reccdcrc  ab  iiijustitia.  Et  poU  pancoi  versM  : 
Non  appai-cbis  iii  C4>iispcctu  Dci  v:icuiis.  ll.cc  cniin 
omnia  propter  maiidala  Domiiii  fiuiit.  Oblalio  jnsli 
impinguat  aliarc ,  el  (Klor  suavilatis  est  iii  conspccln 
Altissimi.  Sacrificiiiin  jtisii  accepiuincst,  ct  niemo- 
riani  ejus  iion  obliviscciur  Doiiiiiius.  Bono  aiiiino  glo- 
riam  rcdde  Dt-o,  ct  ikhi  iiiniuas  primitias  maiiuum 
tuarum.  In  omiii  dalo  bilarom  fac  vultiini  tuuin ,  ct 
in  cxsu]t:itionc  snnclitica  deciinas  lua-i.  Da  Aliisibinio 
•ocunduin  diituin  ejus,  etin  bono  (k*uIo  adinvcnlio- 
ncm  facito  nianuuin  tnarnin ;  qiioniain  Dmninns  rc- 
tribiiciis  cst ,  ct  seplies  nddet  lantiiin  libi.  Noli  of- 
ferre  muitcra  pi  ava ;  non  enim  ftuscipiet  illa.  Nidi 
respicere  sacnficium  injnstuni;  quoniam  l>oiiiiiiiH 
jimIcx  e>t ,  et  non  cst  apud  illum  gloria  persoiiai.  Non 
accipiel  Dotniiins  iiersonain  in  |»aupercin,  ci  preca- 
tionein  l:csi  exaiidict.  Non  dcspiciet  prcccs  pupilli , 
ncc  Tidu;v ,  si  eCrundat  loquclam  gcmitus.  Noime  la- 
crjma  ad  mnxillam  «lesct^ndit ,  ei  exclain;itio  a  nuixii- 
Ui  nicendit  proptcr  itlud  quod  descenditsiiper  illani*? 
Et  po$i  ^iuor  vertuM  :  Oratio  humiliautis  se ,  oubcs 
penctRibit. 

Ei  po$i  oliipianlum  [xxxtii.]  :  Cum  viro  sancto  assi- 
duus  esto,  qiiemcumque  cognoTeris  obserTantcm  ti- 
niorem  Dei,  ciijus  anima  esl  sccundiim  aiiiinam  liiam. 
EipoU  quinquevenus  :  Etin  hisomnibusdciirccareAI- 
tissimum,  ut  dirigal  in  verilatc  viain  tuam.  Et  posi  H- 
gmlt  ei  unum  venut :  Fili,  in  vita  lua  tcnia  animam 
tiiam ;  el  si  fuerit  nequam,  noii  des  illi  potcstaicm. 
Kon  entm  omnibus  omnia  expediunt ,  ct  non  omni 
niiim»  oinnc  genus  placct.  Noli  avidus  esse  in  oinni 
cpulatione,  el  non  tc  effundas  su|)cr  omiiein  escam. 

Ei  posi  quaiuor  venus  [  xxxtiii  ] :  llonora  mediciim 
proptcr  necessitatem ;  eteniro  illum  crcavii  Altissimus. 
A  Dcoenim  est  medela,  ct  a  rege  accipiet  donationem. 
DiscipUna  medici  exaltabit  caput  ipsius,  ct  in  conspe- 

>  Sicra  BibUa  :  yotme  '.acrymo!  tidum  ad  tnajaUam  de- 
scendutU,  ei  exclanuuio  <;ia  super  dcducaiUiU  eos  .* 


SPECULUM  iM 

(iu  mngnatonim  cnflaiidabilur.  Allissimnscrearitrfs 
terra  m«Hiicinam  *,  el  vir  pnideiis  iioii  abliorrebit  O^ 
lam  Nonne  a  ligno  indiilciia  en  n![ua  airaira?  Ad  ago. 
tioiiem  bominum  virtus  illiu^,  et  dctlit  homiui  ideH- 
tiam  Alttssiinus,  bonorari  in  mirabilibus  suis.  Inbis 
curans  mitigavit  dtdorem  ipsonim  '.  Et  po$i  quainor 
vcnus  :  Fili,  in  ttia  innrmiLitc  iVin  flcs|ieres;  sedora 
Doininum,  ct  ipse  curabit  le.  .\Terle  a  delicio,  et  diri 
ge  muiius,  ct  nb  omni  dclicto  munda  cor  luom.  Etpotn 
unum  vcrsum  :  Et  inipingua  oblationcm,  el  da  locnm 
mcdiro;  clcnim  illuin  Doiniiius  creavil :  cl  non  discc' 
dnt  a  te ;  quoniani  opera  cjus  sunt  nceessaria.  Esi 
cniin  qnaiido  in  manus  illorum  iiicurras  :  ipsiveroDo- 
niiiium  dcprecabuntur,  ut  dirigal  requieni  corimi  ct 
8aiiiU!cin  proptcr  convcrsatiincm  illorum  '.  Ei  fosi 
unum  vcnum  :  Fili,  in  mortuuin  produc  lacrymas,  ct 
qunsi  dira  pissus  incipe  p!orarc.  El  scciindum  judi- 
ciuincontcgccorpiis  illius,  el  noii  dcspicias  scpuiiurani 
i!liiis.  Proplcr  dclntnram  amare  fer  iuctum  iilius  nna 
dtc,  cl  coiisolare  propicr  tristitiani ;  et  liic  luclnm  se- 
cnndnni  incritiim  «*jits  uno  dic  vcl  diiubus,  proplerde- 
trnclionem.  A  tristitia  cniin  feslinat  mors,  cl  conpe^ 
rict  virtutcm,  ct  trisiitia  cordis  fleciei  ccnriccn.  I&l 
}H>st  unum  venum :  Non  dcderis  in  trbiitiaincor  tnani. 
Ei  post  norem  venus  :  Sapicnlia  scribn^  in  lempors 
vacuilatis,  ct  qui  iniiioratur  aclu  sapicmiam  pcrci- 
pict. 

Ei  paulo  posi  [xtvix.] :  In  voce  dicilo,  Obaudite  me, 
divini  fnictus  aqiunini,ctqiiasi  rosa  plnnlaia  siiper 
rivuin  fructificaie  ^.  Quasi  Liltanus  odorem  suaTilatis 
liabctc.  Florcle  florcs  quasi  lilium,  dale  odoreint  ei 
frundelc  in  gratiain,  ct  collaudate  caiiticum,  ct  bene- 
dicite  Dorainum  in  opcribus  suis.  Datc  magiiilioenliam 
iiomini  cjus,  ct  coiiiiiemini  ilii  in  voce  hibiorum  t8-  ^ 
slrornm,  iii  canticis  Ijbioruin  et  cit'  aris;  et  sic  dics- 
tis  in  confcssione :  Opera  Doroini  nniTersa  hoiia  valdei 
lii  vcrbo  cjus  stctit  aqua  sicut  congcries,  d  in  seraio- 
nc oiis  cjus  sicut  exceptoria  aqnarum.  Quoiilam  ia 
prjccepio  ipsius  placor  (il,  ct  non  est  minoralio  in  sa- 
lule  «llius.  Opora  omnis  caniis  coram  illo,  el  nnn  esl 
quidquam  aI)scoiidilum  ab  oculis  ejus.  A  aaecuio  d 
usqiie  in  sxculUm  respiciet  *;  ei  uibil  cst  uiirabile  ia 
coiispectu  ejus.  Non  cst  diccrc»  Quid  est  lioc?  auiquid 
est  illiid?  omnia  eniin  iii  tcm|M>re  suo  quaerenlur. 

Ei  paub  poii  [xl.]  :  Grutia  sicut  paradisos  in  beno- 
dictionibus,  et  misericordia  in  soMsulum  pcmaneL  Et 
po$i  duodecim  venui  :  Fraircs  ui  adjnioriiin  in  lenpo 
re  trilNiUtioniSf  ei  super  oos  niiscricordia  libarabiL 

Et  posi  paulutum  [\uJ\ :  Sapientia  enim  abscondila, 
et  thesaurus  occidlus,  quas  ulilitas  bi  utriaquoT  JMior 
est  bomo  qui  abscondil  stullitiam  soam,  quam  hoas 
qui  abscondit  sapientiam  snam. 

Ei  aliqua^tdo  posi  [lxiii.]  :  Ueiiedicrnirs  Donunnai, 


MnsacrisBlbliis, 

*  viilgau  :  aitiijabk  dolorem^  ei 
PnHerea  m  T.  0,  pru,  fion  " 
ieipsum. 

>  lUs. 


rnM,  ei  utiauemari::t  famrm. 
detperts^  babei,  m  dapieki 

Mxs.,  proiHe,'  conrersionem  ii/o^i.-m. 
^  i.i  vulgaia  lialicuir :  /.icff,  (dHmditeme,  dMuifrmm 
cl  f»t:ii  rosa  tdnnu.ia  super  ficas  aquarmu  frucHliaM. 
*  \ulj{ata,  rcspicU, 


DE  SCRIPTURA  SAGRA. 


070 


«Ufllate  illuin  qutntum  polestis;  major  cstomni  lau- 
de  Exaltaotes  eum  replemini  virtutc. 

Et  poit  multa  [li.]  :  Appropiale  ad  me,  indocll,  ct 
congregaminl  iu  domum  disciplinae.  Quid  adhuc  rc- 
tardalis?  ct  quid  adliuc  diciiis  in  his?  animaB  veatrae 
aitiunt  vebeinenier.  Aperui  os  nieum,  et  locutus  sum : 
Comparatu  vobis  sine  argento  snpientiam  S  et  collum 
vcstrum  subjiciie  jugo,  et  suscipiet  anlma  vcstra  di- 
scipliuam.  In  proximo  cnim  est  inveiiirc  eam.  Yidcte 
oculisvcstris,  qiioniam  modicelaboravi,etinveniniiM 
multam  rcquicm.  Assuniiie  discipliiiam  in  multo  nu- 
mcro  argenii,  et  copiosum  aurum  possidete  in  ca. 
La^tetur  anima  veslra  in  mlsericordia  ejus,  et  non 
confundemini  in  laude  ipsius.  Operamini  opusvestrum 
aiite  tempus.el  dabitvobis  merccdemvestramin  tein- 
porc  suo. 

Delibro  Tobia  islaponenda  credidimus, 
DE  TOBIi£  LIBRO. 

[Gap.  iv.jHonorem  habebis  mairi  tuae  omnibos  die- 
bus  vitas  ejus.  Memor  eiiim  esse  dcbes,  qufleet  quanta 
pcricula  pa«sa  sitpropter  tein  ulero  suo.  Ei  po$t  duos 
9crsus :  Oinnibus  autcm  diebus  vit;e  tuae  Deum  in  incntc 
liabe,  et  cave  nealiqnnndo  peccatoconsenlias,et  pr.c- 
tcrmittas  pnrcepla  Dei  tui.  Ex  substantia  tiia  fac  clce- 
inosynam,  et  noli  avcrtcre  fociem  tiiam  ab  ullo  pati- 
pere  :  ila  enim  fict,  ut  nec  a  te  avertatiir  facics  Do- 
iiiini.  Quomodo  potuciis,  itaesto  misericors.  Sl  mul- 
tum  tibi  fuerit,  abundanter  tribue  :  si  eiiguum  fucrit, 
etiam  exiguum  libcnter  Impertire  stude.  Prxmiiim 
enim  tibi  bonum  tbesaurizas  in  die  ncccssilaiis.  Quo- 
uiain  eleemosynaabomni  peccato  ct  a  morto^libemt, 
ctnon  patitur  animam  ire  iu  tenebras.  Fiducia  magna 
erit  coram  summo  Deo  elecmosyna  omnibiis,  qui  fa- 
ciunt  eam.  Attcnde  tibi,  fili,  ab  omiii  foriiicaiionc,  ct 
prxter  uxorem  luain  nunquam  patiaris  crimen  scirc. 
Soperbiam  autem  nuuquam  in  tuo  sensu  aut  in  tuo 
verfoo  domiiiari  permittas :  in  ipsa  enim  initium  soin- 
psil  omnis  perditlo.  Qulcumque  aliquid  tibi  operatus 
fuerit,  statiin  mercedem  ci  restitue ;  ct  mcrces  nierce- 
narit  apud  te  omnino  non  maneat.  Quod  ab  allo  odls 
fieri  tibi,  vide  ne  alteri  tn  aHquando  &cia8.  Panem 
touro  cum  esurientibus  cgenls  comede,  et  de  Tcstimen- 
tis  tuis  nudos  tege.  Et  post  duos  versus  :  Gonsilium 
semper  a  sapienie  perquire.  Omni  tcmpore  benedlc 
Deum,  ei  pete  ab  eo,  ut  vlas  tuas  dirigat,  et  omnia 
consilia  tua  in  ipso  permaneant  Et  post  seplem  ver- 
itu  *  :  Koli  timere,  fili  mi :  paupercm  quidem  vltam 
gerimos,  scd  mului  bona  habebimus ,  si  tiniuerimus 
Deum,  el  recesserimus  ab  omnt  peccaio,  et  feccrimus 
bere. 

Et  posl  mutta  [xii.]  :  Tuiic  Raphael  dixit  els  occui- 
le  :  Dencdicite  Deum  coeli,  ct  coram  omnibos  viven- 
libus  confitemiiii  illi,  quoniam  fecil  voblscom  miseri- 
cordiam  suam.  Etenhn  6.icrameutumrcgi8ab8Gondere 
bonum  est :  opera  autein  Deirevelare  et  confiteri,  ho- 
iiorificuinest.  Bona  estoratio  cum  jejunio,  eleleemo- 
fyna  magis  quam  thesauros  auri  recoiidcre.  Quoniam 

*  vox.  aopienllaiii,  abesl  a  SfSB.  necaon  a  sMriB  B&iUis. 

*  Bogrot  Hs.:  £(  port  vm  «enitt.  . 

SaVCT.  AUGC9T.  IIi; 


elecmosyiia  a  morle  libcrat,  ct  ipsa  csl  qux  piirga 
peccata,  et  fadt  invcnire  ritam  xternam.  Qui  auteoc 
raciunl  peccatum  ct  iniquiialcui,  hosies  suiit  anim.i 
auas. 

Etpaulo  post  [xiv.]  :  Audite  crgo,  filii  mei,  patrem 
vestrum  :  Serviie  Domiiio  iii  verilate  et  inquirite  ut  fa- 
eiatisquae  sunt  placita  illi;  et  fiiiis  vestris  mandate, 
ut  faciani  justiiias  et  elecmosynas,  ut  sint  mcmorcs 
Dci,  et  benedicant  eum  in  omni  tenipore,  In  veritate 
et  in  tota  virtute  sua. 

Jam  nvnc  quoniam  non  omnes  libri  eanoiuei  YetariS' 
que  Testamenti » huie  operi  nostro  necessaria  dederunt; 
nequeUqui  dederuni  ex  ommbus  sms  locis  conveniebat 
ut  darent,  sed  ex  eis  lanlum  ubi  apertiora  morum  bono- 
rum  prcBccpta  comperimus;  ttae  ubi  uiilia  jubentur^  sive 
ubi  eoniraria  prohibenlur :  ad  sacras  Utteras  evangeti' 
cas  et  apostolicas  h-ansiamus.  Caput  in  canone  TestO' 
menli  Novi  notissima  ei  prtgclarismma  quatuor  Emige-' 
iia  tenueruntf  in  quorum  primo^  quod  secundum  Mat» 
tlmum  est,  ea  quce  nobis  suniad  hoc  opus^  quod  susccpi» 
mus,  congrua^  videamus» 

DE  EVANGELIO  SECUNDCM  MAtTIIiEUM. 

[Cap.  V.]  Yidens  autcm  Dominus  turbas,  ascendit 
iii  montcm  :  et  cum  sedissct,  accesserunt  ad  etim  di- 
scipuli  ejus.  Et  apericns  os  suum  docebat  eos,  diceiis  : 
De:iti  paupcrcs  spiritu ;  quoiiiam  ipsorum  est  regnum 
cocloruro.  Beati  mitcs;  quoniam  ipsi  possidebuiil  ter- 
ram.  Deali  qui  lugent;  quoniam  Ipsi  consolabuntur. 
Bcati  qui  esuriunt  et  sltiunt  justitiam ;  quoniam  ipsi 
saiiirabuntur.  Bcati  misericordes ;  quoniam  ipsi  miso» 
rieordiam  conscquentor.  Beati  mundo  cord  e ;  quoniam 
Ipsi  Deum  videbunt.  Beati  pacificl;  quoniam  fllit  Dci 
Yocabuntor.  Beali  qui  pcrseculionem  patinntur  pro- 
pter  jiistitiam ;  quoniam  l|>sorum  est  regntim  ccelonim. 
Beatlestis  cum  maledixerinl  vobis  homhies  %  el  per- 
aecoti  vos  fuerint,  etdixerint  omne  maium  adversum 
Tos  roentientes,  propter  me  :  gaudete  et  exsultate , 
quoniam  merces  vestra  copiosa  est  in  ccalis;  aicenim 
persecuti  sunl  Prophetas  qui  fnerunt  ante  vos.  Vos 
estis  aal  terrae :  quod  si  sal  evanueril,  in  quo  saiietur? 
Ad  nlhilom  valet  ullra,  nisi  ut  fniilatur  foras,  et  con> 
eulcetur  ab  bominibus.  Vos  catis  iux  mundi.  Non  poK 
lest  civilas  abscondi  supra  montcm  posita  :  neqoeac-' 
ceodont  lucemam,  el  ponunl  cam  sub  mcxlio;  sedau- 
pcr  candehibrumv  ut  iuoeal  omnibiis  qui  In  domo  sunl. 
Sic  liiccat  lux  veftlra  coram  homlnibus,  uivideani 
vestra  bona  opera,  et  glorificent  Patrein  veslrum  qui 
iu  coilis  etl.  Nolile  putaro  qooniam  yeni  solTore  L^ 
gem,  aut  Prophetas  :  non  veni  solfare»  sed  adunple- 
rc.  Amen  dico  vobis,  donec  transeat  coelum  el  terra, 
iou  unum,  aut  unus  apex  non  praeteriblt  a  Lege  donec 
omnia  fianl.  Qui  ergo  solverit  unumde  roandatis  istis 
minimis,  el  docueril  sic  homines,  minunua  vocabltur 
in  regno  cflDlorum  :  qui  autem  fecerit  et  docueril,  hic 
magnus  vocabitur  in  regno  coelorum.  Dico  autem  vo* 
Ims»  quoniam  nisi  abundaTcrit  juatitia  Teatra  plus  qnam 

>  m  Regio  codloe,  teieresque  kuk  operi : Frxtcnnisu 
Tooe»  Teetamenii» 

•  voxi  homines.  abest  a  Camuiensi  oodice  necnana  nert« 
BQdihi. 


m  S    AUGUSTINi 

Srribaruni  el  Pliarisxnniir»,  .■ou  inlrabilis  iii  rcgnum 
rocloniin.  Audistis  quia  diclum  csl  anliquis,  Non  occi- 
lies :  qui  sniem  occideril,  rciis  eril  judicio.  Kgoaulcm 
dico  vobis,  quiaomnis  qui  irascilur  fiMiri  siio,  I^eus  crit 
jiidirio :  qui  autem  dixcril  fralri  suo,  Uacha ;  rcus  erit 
concilio :  qui  aiilem  dixorit,  Faluo;  rniserii  grhcnna 
ignis.  Sicrgoonorsinuitusiiiuinadallarc.  n  ilii  recor- 
dalus  fucris,qui.i  rratcr  iuusli:ibelalii|uid  :idversuin  te ; 
reUnqueibi  niumisluumaulc:dtarr,  etv.idc  priusrecon- 
ciliari  tralri  liio ,  cl  liiiic  veiiieiiS  oflercs  *  munus  luum. 
Eslo  consenticns  advcrMario  luocito,  diiiii  es  in  via  cum 
co;  iic  rorlc  iradal  tc  advcrsarius  juiiici,  el  judcx  li:i- 
dal  lc  luiiiislro,  ct  in  carc-  rciii  iiiittari^.  Amcn  dico 
tibi,  uoii  c\ics  iiido  doiicc  rciidas  iiovi^siiuum  qua- 
drantcm.  .\udibiis  quia  dictnin  est  antiijuis,  Noa  iiioe- 
chabcris.  Ego  aulem  dico  vul>is,  quia  omnis  qui  viJe- 
rit  mulierem  ad  concupiscoiidum cam,  jam  nKrcliiius 
cst  caiu  in  cord«'  suo.  Qiiod  si  oculiis  liius  dcslcr  scaii- 
dalizat  tc,  criic  cuin,  et  projicc  abs  te.  Espcdil  enim 
libi  utuiium  pcreat  nicmbroruin  luoruin,  qiiam  loiiun 
corpustuummiltitur'  uigehcunam.  Etsidexlcra  uia- 
nus  lua  8caudaliz:itlc,aU>cidc  cam,  el  projicc  nbs  tc. 
Kxpcdit  eoim  tibi  ut  unum  pcrcat  mcmbroi  uiu  tuo- 
riim,  quam  lutum  corpus  lunm  cat  in  gehcnnain.  I>i- 
riuni  cslautcm,  Quicumqiic  dimiscrituxoreiii  suani,  det 
illililiollum  rcpudii.  Egoaulcm  didb  vobis,  qnia  omiiis 
i|ui  diiiiiserit  iixorcm  suam  ,  excc|Ma  fornicationis 
causa,  facil  c:im  inu*cliari :  ct  qui  dimiss:iiu  diixcrit, 
:idultcrat.  Itcm  audisiis  quia  dictum  csl  antiquis,  Nou 
pcrjurabis  :  rcddcs  autcm  Domino  juraincnUi  tua.  l-!go 
autem  dico  vobis,  non  jurare  oinnino,  ncquc  pcr  (-o;- 
luin,  qnia  tbronus  Dci  csl ;  nciiuc  pcr  lerram,  qiiia 
scabellum  pcdum  cjuscsl;  ncquc  pcr  Jcrosolymam, 
quiacivitas  est  magni  rcgis  ;  neque  pcr  caputtuum  jih 
raveris;  quia  non  potcs  ununi  capillum  :ill)nm  Uworc 
nut  iiigrum.  Sil  auiem  scrnio  vcsier,  Lst,  cst;  iNoii, 
non  :  qiiod  auleiu  his  abundantius  cst,  a  malo  cst. 
Aiidistis  quia  dicluin  est,  Oculiim  pro  oculo,  ct  dcn- 
icm  pro  dcntc.  Ego  autem  dico  vobis,  non  rcsistcro 
malo ;  sed  si  quis  tc  pcrcusserit  in  dcxteram  roaxil- 
Itm  tuam,  pra:bc  illi  et  altcram  :  ct  ci  qui  vult  tecum 
in  judicio  coiiteudere,  el  tuuieam  lunm  tollcre,  dimitia 
ci  el  pallium.  El  quicumque  te  angariavcril  ire  millo 
passus,  vade  ciim  illo  :dia  duo.  Qui  pelit  a  lc,  da  ei  : 
et  volenlem '  niutuari  a  te,  neavertaris.  Audisiis  quia 
dictum  cst  ^,  Diligcs  proximuin  (uiim,  ct  oilies  inimi- 
cuin  tiium.  Ego  autcm  dico  vobis,  Diligitc  inimicos 
vestros,  bcneracitc  iis  qiii  vos  (Kierunt,  ct  oraie  pro 
pcrs«'quentibus,  cl  calumniantibus  vos  :  ut  sitis  filii 
Palrisvcstriqniin  cocliscst,  qui  solcmsuumoririracit 
super  malos  ct  bonos,  ei  pluilsuper  jusios  et  injustos. 
Si  enim  diligiiis  cos  qui  vos  diligunl,  quam  merccdcm 
babcbitis?  nonnc  cl  publicani  hoc  raciunt?  Et  si  salu- 

"  negius  oodex,  o^r;juxla  grascum,  prosnhere. 

•  Uss.,  eat. 

«Sic  cdiU  ct  Mss.  oodlccshiuas  operis;  jnxta  gnccum, 
lonthiUmta  apd  soA  daneisasihai,  At  Milgata,  voUsnU  nw- 
tHari  a  (e.  Pcstca  vcro  Rcgius  codcx  pro,  tie  uvertaris  ha- 
l'f  U  tw  acertas  :  iii  gro^co  csl,  nii  aposlrap/tds. 

Ediii  addnnt  hic ,  antiquis  :  qux  vox  a  \:s8.  abcst  et  a 
kicns  BioUis. 


SPECULUX  rn 

laverilis  fratrcs  vesiros  tantain,  qiiid  amplioi  facitiftl 
nonnc  ct  Klhnici  hocAiciimt?  Estolo  crgo  vos  perfocli» 
sicutct  ratcr  vesier  ciclcstis  perrccliis  cst. 

[vi.]  Aileiidilc  ne  jusliliam  vestram  faciatis  corain 
hominibiis,  ut  Tideamlni  ab  eis  :  Alioquin  mcrcedeai 
non  liab<'bilis  apud  Patrem  vestnim  qui  in  roelis  esi. 
Cum  crgo  facis  elecmosynam ,  noli  tuba  cancre  anio 
tc,  si<:ul  hypocrilx  Aiciunt  in  symigngis  ct  in  vicis,  ut 
hoiioriricentur  :ih  hominibiis.  Amcii  dtcu  vobis,  recc- 
|)crunl  nicrcodeiu  sunin.  Tc  nulcm  racienle  clccmosy- 
n:im,  nesciat  sinistra  tua  qiiid  faciat  dcxieni  tiia,  ut 
sii  elccmosyna  tua  i:i  absconso  :  ct  TaUT  tuus  qui 
vidcl  in  absconso,  rcddct  tibi.  Et  cum  oratis,  noii 
eritis  sicut  hyp(»Ci  itx ,  qui  amnnt  iii  synagogis  et  in 
angulis  plalearum  si;intcs  orarc;  ut  videantur  ab  ho- 
ininibus.  Amcn  dico  vobis,  reccpcruul  mcrcedcM 
snam.  Tu  autem  cuin  oravcris  ^ ,  intra  in  ciibicnluni 
liiuin,  cl  claiiso  ostio  ora  Palrcm  tuum  in  abscouso: 
ct  Talcr  inuc  qui  vidct  in  abscoiiso,  rcddcl  libi.  Om- 
Irs  autcm  nolite  mullum  loqul,  sicut  Ethnici  :  puiaat 
enim  quia  in  multiloquio  siio  cxaudiantur.  Nolitccrgo 
assiiiiiiaii  cis,  scit  cniin  Pater  veslcr  quid  opussit  vo> 
bis  *,  aiitcqiiam  pclatis  eum.  Sic  crgo  orabitis :  Paicr 
no^ter  (|ui  cs  iu  (OcUs;  sanciiflcctur  iiomcn  tuuin.  AJ- 
vtMiial  rcj^num  tiiuin.  Fiat  volunUis  tna  sicut  in  coelo 
ct  iii  trrra.  Pancin  nostrum  6U|>ersHbstantialem  '  da 
liobis  bodic.  Ei  diinilte  nobis  dcbita  nostra,  sicutei 
nos  diinittimus  debitoribus  nostris.  Et  nc  nos  indiias 
in  tcninlionem  :  sed  libera  nos  a  inalo.  Si  enim  diini- 
scritis  hominibus  pcccata  corum,  dimiltet  vobis  Palcr 
vcstcr  (oclcstis  dclicia  vestra.  Si  autem  iion  dimisc- 
ritis  hoininibus ,  nec  Paler  vcstcr  dimittct  vobls  pcc- 
cnia  vcslra.  Gum  autem  jejunalis,  noliie  fieri  sicut 
hypocrit.x  Irisics.  Exlcrminant  cnim  faciea  suas,  nt 
api  arrant  hominibiis  jcjunantes.  Amen  dico  Tobis« 
perccperunt  mercedcm  suam.  Tu  aulero  cum  jejunat, 
iinge  caput  tuum,  et  hva  facicin  tuam;  ne  videaris 
liMiiinibus  jcjunans,  sed  Patri  tiio  qiii  est  in  absoonso: 
et  Patcr  tuus  (|ui  videt  in  absconso,  reddet  tibi.  Noliie 
thcsaurizarc  vobis  tliesauros  in  lerra»  ubi  autigo  et 
linca  dcmolilur ,  ct  ubi  furcs  effodiunt  ct  furantnr. 
Thcsaurizate  autero  vobis  tliesauros  in  cqbIo,  ubi  ne- 
qiie  xrugo  neque  linea  demolitur»  el  ubi  furesDOn 
effodiunt  nec  furantiir.  Ubi  enim  est  tlicsaurus  tuus» 
ibi  est  etcor  tuum.  Luccrna  corporis  tui  esl  oculus^ 
Si  rucrit  oculus  tiius  simplcx »  lotum  corpus  tuum  hi- 
cidiim  cril :  si  aulcm  ocuhis  tuus  nequam  rueril.  loinn 
corpus  luum  tenebrosiim  crit.  Si  crgo  lumen  qnod  ia 
lc  est  tcnebne  sunt,  ips.-c  tcnebnc  qiiaiitae  enintT  Nc- , 
mo  polesl  duobus  dominis  scrvirc  :  aut  cnim  Dnnni 
odio  habcbil,  et  altcrum  diligct ;  aut  iinuro  sustinebit, 
et  alterum  conicmuct.  Nun  potcstis  Deo  serrire  ct 

>  in  Us.  camuteasi  ct  antignis  rorb.  BiliL «  aaii  ataNu 
noc  eodem  versiculo  post,  ostih  adiiitur,  laie,  in  Qorii.  Bi.i. 
ct  in  grxoo. 

•  Rcgius  codex,  quibui  opu  $k  vobis,  Gr»c,  Mii  ekrekm 
echete. 

*  Ediii ,  quoHdiammL  At  Mas.  cnm  sacris  BibUta.  saiKr  .' 
subsiantialem.  '"'" 

^  sic  omnes  codSccs  faijus  Speculi.  At  vulffata:  iMerm 
Ktts.  Qrxca  aiitem  littera  noa  aool 


corpori»  tui  esi  ocutus  tuus.  ^m.^  ..«h^. 
aiiud  quam:  Li(C0riia  ronporli  cfT  ociitei. 


»73 


DE  SCRIPTURA  SACRA. 


971 


iiuiinmons.  Ideo  dico  vobis ,  nc  solliciti  siiis  nnimac 
vcslne  qaid  manducciis ,  ncquc  corpori  vesuo  quid 
induamini.  Nonne  anima  plus  esi  qnam  esca ,  et  cor- 
piis  plos  qnam  vestimentum?  Respicilc  volaiilia  coeli, 
qnotiiam  non  seruiit,  neqnc  mctunt,  neqne  congregant 
in  horirea ,  cl  Palcr  vester  coslestis  pascit  illa  :  nonne 
vos  magift  pluris  estis  illis?  Qiiis  autem  vestnim  co- 
gitans  potcst  adjicere  ad  stnturam  suam  cubitum 
uiium  ?  £t  de  vestimento  quid  sollicili  estis?  Consi- 
derale  lilla  agri  quomodo  crescunt :  non  laborant,  n&- 
que  nent.  Dico  aulem  vobis,  quoniam  nec  Salomon 
in  omni  gloria  sua  cooperlus  cst  sicut  unum  cx  istis. 
Si  autem  fenuni  agri  quod  hodie  est ,  ct  cras  in  cliba- 
Bwn  miltilur,  Deus  sic  vcstit;  qunnto  magis  vos  mo- 
dicse  fidei*?  Nolite  crgo  solliciti  esse- dicentes ,  quid 
mandocabimus?  aut  quid  bibcmns?  aut  quo  opcric- 
mur?  Iljec  enim  omnia  Gentes  inquirunt  :  scit  cnim 
Pater  vcster  quia  his  omnibus  indigetis.  Qn.xrite  ergo 
primum  regnum  Doi  et  jnslitiam  ejus ,  et  hxc  omnia 
adjicientur  vobis.  Nolite  crgo  soiliciti  esse  in  crasii- 
iium.  Crnslinus  enim  dies  sollicilus  erit  sibi  ipsi : 
sullicit  diei  nialilia  sua. 

[vii.]  Nolite  judicnrc ,  ut  non  judicemini.  In  quo 
cnim  jodicio  judtcnvcriiis ,  judicabimini ;  ct  in  qiia 
nensura  mcnsi  fueriiis,  remetieiur  vobis.  Quid  autcin 
vides  festucam  in  oculo  fralris  lui,  et  Irabem  in  oculo 
tuo  non  vides?  Aut  qnomodo  dicis  fratri  luo,  Sine 
ejicinm  festucam  dc  oculo  luo  :  et  ecce  trabes  est  in 
oculo  tuo?  Hypocrita,  ejice  primumirabem  de  oculo 
luo;  ct  lunc  videbis  cjiccre  rcstucam  de  oculo  fratris 
toi.  Nolile  snnclum  dare  canibus,  ncqoc  miscritis  mar- 
g  iriias  vcsiras  anie  porcos ,  ne  forte  conculccnt  eas 
pf^dibus  suis ,  et  convcrsi  disrumpant  vos.  Peliie ,  ct 
dabilur  vobis ;  quanrite,  et  inrenictis ;  pulsate,  et  npc« 
rietur  vobis.  Omnis  enim  qui  petit ,  accipit ;  ct  qtii 
qairit ,  invenit ;  et  pulsanli  aperietur.  Aut  quis  ex 
vobis  homo,  qucm  si  petierit  filius  suus  panem,  num- 
quid  Inpidem  porriget  ei?  Aut  si  piscem  retierit,  num- 
qnid  scrpentcm  porriget  ei  ?  Si  crgo  vos ,  cum  sitis 
inali,  nostis  bona  data  dare  filiis  vestris ;  quanto  mngis 
Pater  vester,  qui  in  ccelis  est ,  dabit  bona  petentibus 
se?  Omnia  ergo  quxcumque  vullis  ut  faciant  vobis 
homines,  cfl  vos  facite  eis  :  hscc  est  cnim  Lex  et  Pro- 
phelse.  Intrate  per  angustam  portam ;  quia  lata  porta 
ct  spatiosa  via ,  qux  ducit  ad  pcrditionem ,  cl  multi 
sunt  qui  uitrant  pcr  enm.  Quam  angnsta  porla  et  arcta 
via ,  qu9e  dncit  nd  vitam ,  et  pauci  sunt  qui  inveniunt 
eam.  AttcRdite  a  falsis  prophetis ,  qui  veniunt  ad  vos 
Iii  vestimemis  ovium,  intrinsccus  autem  suiit  liipi  ra- 
paces.  Ex  fruciibus  eorum  cognoscelis  eos.  Numquid 
coiligunt  dc  spinis  uvas ,  aut  de  tribulis  ficus?  Sic 
omnisarbor  bona  fructos  bonos  Tacit;  mala  autem 
arbor»  fructos  malos  fadt.  Non  polest  arbor  bona  fru- 
ctns  malos  facere ,  neqne  arbor  maln  fructns  bonos 
facerc.  Omnis  arbor  quae  non  facit  fructom  bonum 
excidetur ,  ct  in  igncm  mitieinr.  Igitur  ex  rructihus 
comm  cognoscetis  cos.  Non  omnis  qui  diclt  mihi,  Do- 
mine»  Doniine,  intrabil  in  regnum  co^rum  :  sed  qui 

>  sic  H9B.  Juxt9  vulgataro.  At  editii  miname  fdd 


facit  voluntatcm  Patris  mci  qui  in  ccclis  est ,  ipse  In. 
trabit  in  regnum  coclorum.  Multi  dicent  milii  iii  illi 
die,  Domine,  Dominc,  nnnne  in  nominc  tno  prophe- 
tavimns,  et  in  too  nomliic  dxmonia  cjecimus,  et  in 
tuo  nominc  virtutcs  moltas  fcclmns?  Et  iuncconfitebor 
illis,  quia  nunquam  novi  ves  :  disccditc  a  me  qui  ope- 
ramiiii  iniquiuxtcm.  Omnis  ergo  qiii  andit  verba  mea 
hxc,  ct  facit  ea,  assimilabitur  viro  sapicnti,  qui  n^difi- 
cavit  domum  suam  sopra  petram  :  et  descendit  plovia, 
et  venemnt  flumina,  et  flaverunt  venli ,  et  imicrunt  ^ 
in  domum  illara,  et  non  cecidit;  fundata  cnim  erat 
supm  petmm.  Et  omnis  qui  niidit  verba  mca  hscc,  ct 
non  rncit  ca ,  similis  crit  viro  stulto^  qni  xdificavft 
domum  suam  sopm  nrenam  :  ct  desccndit  pluvin ,  et 
vcncnint  flumina,  et  flavcrunl  venti ,  et  irruerunt  In 
domiim  illam ,  et  cccidit,  ct  fuit  ruinn  ejus  magna. 

Ei  paulo  post  [x.] :  Gratis  accepistis ,  gratis  dn(e. 
Nolite  pos^^idere  auruin ,  ncqnc  argentom ,  neque  pe- 
cuniam  in  zonis  vestris ;  non  peram  in  via ,  ncqiie 
duas  tunicns ,  neque  calceamentn,  neque  virgam  :  dig- 
nus  cst  enim  opcrnrius  cibo  sno.  In  quamcnmqUe  ci- 
viiatem  aut  castellum  intravcritis ,  intcrrognte  quis  in 
ca  dignus  sU ,  et  ibi  manete  doncc  excatis.  Intmnles 
nutem  in  domum ,  salutaie  eam  dicciites ,  Pax  hnie 
domui  *.  Et  si  quidcm  fucrit  domus  illa  digna ,  veniet 
pnx  vestra  super  illam  :  si  auiem  non  fuerit  dignn,  pax 
vestra  ad  vos  rcverietur.  Et  quicumqoe  non  rcct^perit 
vos ,  neque  audierit  scrmoncs  vcstros ,  excuiites.  fo- 
ms,  de  domo  vel  decivitate,  excutite  polverem  de 
pedibus  vcstris.  Amen  dico  vobis »  tolerabilius  erit 
terrx  Sodomorum ,  et  Gomorrbaeorum  in  die  judidi » 
qnam  illi  civitati.  Ecce  egomitto  vos  sfcot  oves  in  me- 
dio  Inpomm.  Eslote  ergo  pradentessicat  serpentes, 
et  simplices  sicnt  columbx.  Cavete  autem  ab  homini- 
bus.  Trndcnl  enim  vos  in  conciliis,  ct  in  synagogis  snis 
flagellabont  vos ;  et  ad  prxsides  et  reges  doceminl 
propier  me ,  in  testimonium  illis  et  gentibus.  Cum 
autem  frndent  vos ,  nolite  cogitare  qnomodo  aot  qnid 
loquamini  :  dabilur  enim  vobis  in  illa  hora  qoid  lo- 
qtiamini.  Non  enim  vos  estis ,  qiii  loqnimini ;  sed  Spi- 
ritos  Patris  veslri ,  qui  loqoilur  in  vobis.  Tradet  an- 
tem  fratcr  fratrcm  iii  mortcm,  ct  paier  filium  ;  et  in- 
surgeni  filii  in  parentcs ,  et  morte  eos  nflicient.  Et  eri- 
tis  odio  omnibus  hnminibus '  propier  nomen  menm. 
Qui  antem  persevcraverit  usqnc  in  finem ,  hic  salvns 
crit.  Com  antem  persequeniur  vos  in  civiiate  isla,  f^ 
giie  in  aliam.  Amcn  dico  vobis,  noii  consummabitis  * 
civitates  Israel ,  donec  venial  Filius  bominis.  Non  est 
discipulns  super  mngistramy  nec  servus  snper  domi- 
num  siinm.  Sufftcit  discipulo »  nt  sit  sicnt  magistcr 

*  Hss.,  indderunt,  Graec,  prasipeion. 

*  8ic  editi  juxta  vuloatam.  At  Has.  carent  hfs  verhto,  di^ 
eenteit  Pax  nuk  donui;  qnae  nec  in  graeoo  texui  habeatiir, 
nec  apud  meronymum.  Ouin  im6  cum  ifieronymus  eum  in 
locnm  didl,  t  occnlte  ssdutationem  bebraei  ac  syri  sermonto 
f  expressit ;  >  significat  salutationis  formulam  expUcite 
prolalam  a  Malthxo  non  fuisse,  sed  taalum  imiillcite,  eo  vi* 
delicet  quod  subseqnitor,  veniet  pax  vestra  euper  eam.  Sed 
exprimitnr  a  l4ica,  cap.  40,  v.  5. 

*  vox,  hommibust  al)cst a  Regio  codice,  necnon  a  ^t9co 
textn,  et  a  vulgau :  sed  exstat  tamen  In  veUMds  QbM^ 
BtbUls. 

^  Regius  oodex,  mensurabiUs 


075  S.  AUGUSTIM  SPECULUM 

cjus ;  ct  seno ,  sicut  dominiis  cjas.  Si  palrehilainilias  nrltoroin  malam 
Declzcbiib  vocrivcruiit,  quaiito  magi!»  douicslicos  ejus? 
Nc  crgo  limneritis  cos.  Nil  cnini  opertum  cst  quo<l 
II 00  revclabitur ,  cl  occulluni  quod  iioii  sciciiir.  Qund 
dico  vobis  in  lcncbris ,  dicilc  in  luinine ;  ct  quod  in 
anrc  audllis ,  prjpdicalc  supcr  tccta.  Et  noliie  limcre 
coft  qui  occiduiit  corpiis ,  animam  auiciii  non  possunt 
rccidcre  :  scd  polius  cum  ilmete ,  qui  pote^t  ct  ani- 
iiam  ctoorpus  pcrdcrc  iii  grbeniiam.  Noiine  dno  pas- 
eres  asse  veneunt,  ct  unus  ex  illis  nou  cadol  supcr 
lcrram  sine  Paire  vcstro  ?  Vestri  autein  ct  capilli  ca- 
pitis  omiics  numeraii  sunl.  Nofitc  crgo  timere ;  multis 
passeribiis  incliorcs  cstis  vos.  Omiiis  ergo  qui  confite- 
liitur  mc  corani  liominibus ,  confilcbor  ct  cgo  ciini  co- 
ram  Palre  nico  qiii  iii  ca^lis  csl.  (jui  autcin  iic^avcrit 
ine  coram  bominibas ,  negabo  ct  ego  eiiin  coraiii  Wiiui 
nieo  qui  in  coclis  cst.  Nulile  arbilrari  qiiia  vcnrriiii 
paccm  niillerc  in  terrnm  :  non  vcni  pnccin  init:cro , 
soJ  gladium.  Vciii  eniiu  separaro  iHiniiiiein  advcrsus 
liatreni  suuni ,  et  filiani  advcrsus  malrem  suani ,  ct 
nurum  advorsus  socruin  suani ;  et  iniiiiici  boiniiiis , 
domcstici  ejiis.  Qui  ainat  palrcni  aut  inatrcm  plus 
qiiain  mc ,  iion  cst  nic  digniis  :  ct  qui  aiiiat  filium  aut 
filiain  supcr  inc ,  nuii  csi  ine  diguus.  El  qui  non  acci- 
pit  cruccm  sunm  ct  soquitur  iiic ,  non  cst  ine  dignus. 
Qui  invenil  aniinam  suain ,  perdet  illain  ;  ct  qui  pordi- 
derit  animam  suain  propter  nic ,  inYenict  cam.  Qiii 
recipit  vos,  mc  rccipit;  et  qui  me  recipit ,  rccipit 
cum  qai  nie  misil.  Qui  rccipil  proplictani  in  nomiiie 
propbetA ,  merrcdi;ni  proplictx  accipiet ;  ct  qui  rcci- 
pit  justum  in  nomiiic  jiisti ,  mcrccdcm  jusii  accipiet. 
Et  quicamque  potuin  dederit  uni  ex  minimis  istis,  ca- 
licem  aqas  frigida!  tantum  in  nomine  discipuli ,  amen 
dico  >*obis ,  non  perdet  mercedcm  siiam. 

£l  pauh  poii  [xi.]  :  Giii  autem  similcm  OMStimabo 
goneratioiicin  istam  ?  Similis  csl  pucris  scdentibus  in 
foro,  qui  clainantcs  coocqualibus ,  dicunt :  Cecinimus 
vobis ,  et  uon  saliastis ;  lamentavimus ,  et  non  planxi- 
siis.  Venit  enim  Joannes  neque  mandut^ans ,  neque 
liibens ;  et  dicont :  Dxmonium  babet.  Venit  Filius  lio- 
minls  manducans ,  ct  bibeiis ;  et  dicunt :  Ecce  liomo 
vorax ,  et  potator  viiii ,  publicanorum  et  peccatorum 
amicus.  Et  jusiificata  est  sapientia  a  filiis  suis.  £l  po$i 
pmUulum :  Venite  ad  me,  omnes  qiii  laboratis,  et  onc- 
rati  ettis ;  el  ego  reficiam  vos.  ToIIite  jugum  mcum 
super  voe ,  et  discitc  a  me  quia  milis  sum  et  bumilis 
eorde ;  et  inveuiciis  requiem  ftiiiinabiis  vestris.  Jugum 
cnim  meam  suave  cst ,  et  onus  meum  leve  est. 

liem  po$i  poMlulum  [xii.]  :  Si  autem  sciretis  quid 
est,  Misericordbm  volo,  et  non  sacrificium,  nunciuam 
condemnassetis  innocentes.  Et  poti  paululum :  Qui 
■on  est  mecum ,  eoiitra  me  esi ;  et  qni  non  congregat 
mecum ,  spargit.  Ideo  dico  vobis,  omnc  peccatum  ei 
bltMphemia  remiitetur  homiiiibos  :  Spiritus  autem 
blaspbemia  noii  rcmitteiur.  Et  quicumque  dixerit  ver- 
bJlmcoDtra  Filium  bominls,  remittetar  ei ;  qui  au- 
lein  dixerit  contra  Spiritom  sanctum ,  non  remittetur 
•i,  neque  in  hoc  sxculo,  ncque  in  futuro.  Aut  factte 
•rborem  bonam ,  et  fructum  e]iis  bonuin ;  aut  facite 


976 
ct  fructum  ejus  mnlnm  :  sitpiiJeai 
cx  fruciii  arbor  cogiiosciuir.  Prifeitics  viper.innn, 
quoniodo  potestis  bona  loqui,  cuni  sitis  mali?  Es 
abundanlia  enim  cordis  os  loqiiitiir.  Bonus  bomo  de 
botio  thesauro  cordis  sui  profi^n  bona  * ;  et  malus 
homo  dc  malo  tlicsaiiro  profert  mala.  Dico  autem  vo- 
bis ,  qiioniam  omne  vcrbiim  otiosuin  quod  loculi  fue- 
riiit  bomines,  reddent  rationem  de  eo  in  die  judicu. 
Ex  vcrbis  eniin  tiiis  JusliAcaberis ,  ct  ex  verbis  Uib 
condcmnaberis. 

Et  pou  atiquanium  [xv.]  :  Audile,  ct  intelligile.  Ifoo 
quod  inlrat  in  os ,  coinquiiiat  honiincai  :  sed  quod 
proccdit  cx  ore ,  lioc  coinqiiinat  homincm.  Ei  pauU 
po$i  :  Resp(mdens  auicm  Petnis ,  dixit  ci ,  Edisseie 
nobis  pnrabolam  islani.  At  llle  dixit,  Adbuc  et  m 
siiic  inlclleciu  cslis?  Non  intelligilis  quia  omne  qood 
in  os  iiitrat,  in  vcnlrem  vadit  ^  et  in  secessum  emlui- 
tiir  :  q:ix  autcm  procedunl  de  ore,  de  citrde  cxeant, 
ct  ca  coinquinant  bomiiiem  ?  Dc  corde  enim  exetoi 
cogitaiiones  nialx  ,  bomicidia ,  adulteria ,  foniiea* 
liDucs ,  furta ,  falsa  tesiimonia,  bla^pbemift  Hxcsoal 
qu:c  coin(|uiiiaiit  lioinincm  :  noii  lolis  auicro  inaidbos 
iiianducarc,  non  coinquinat  hominem. 

Iiem  po$i  aliquanium  [xvi.]  :  Tunc  dixit  Jcsus  diici- 
pulis  suis,  Si  quis  vult  post  me  venire ,  abiiegct  sene- 
lipsiini ,  ct  tollat  cruccm  suani ,  ot  se(]uatur  me.  Qui 
rniiii  voluerit  aniinam  siiam  salvam  fjcere ,  pcfdet 
eain  :  qiii  autnm  perdidcrit  aniinam  suam  propterme, 
iiivcnict  eam.  Quid  enim  prodcst  bomini,  si  mundsB 
univcrsuni  Iiicreiur,  aiiimx  vcro  sux  detrimentno 
pali  iiir?  aui  qiiam  d.iblt  homo  commulationem  pro 
aiiini:i  sua  ?  Fili:is  ciiliii  Iiominis  vcntums  est  hi  glorii 
Patris  sui  cum  Angclis  suis,  et  tune  rcddei  unicaiqoe 
sccundiim  opera  ejus. ' 

liem  aHquanto  po$i  [xviu.]  :  Amen  dico  vobis » lisi 
conversi  rueriiis ,  et  cfficiaminl  sicui  panruli ,  noo  b- 
trabiiis  in  regnum  coelorum.  Quicuroque  ergo  hami- 
liavcrit  sc  sicut  parvulus  iste,  hic  esi  major  in  regio 
coeloruni.  Et  qui  siisceperii  unmn  parvnlum  lalem  ii 
noinine  meo ,  me  suscipit.  Qui  autem  scnndalijdivarft 
unum  de  piisillis  istis,  qui  in  me  eredunl»  expeditci 
ut  susi>endatur  mola  asinaria  in  collo  ejiis ,  ei  dener- 
gatur  in  prorundum  maris.  Yae  mando  a  ■^■yiant  | 
Ncccssc  cst  cniin  ut  vcniant  scaiidabi :  ▼erdmlanMn 
vx  homiiii  per  quem  scandalum  venit !  Si  auiem  ma 
nus  tiia  vcl  pes  tuus  scandalizat  te ,  abscide  eam ,  el 
projice  abs  tc.  Ronum  est  tibi  ad  vitam  ingredl  debi- 
lcm  vel  claudum  *,  quam  duas  manus  vel  duM  pedes 
hai)entem  mitti  in  ignem  xtemum.  Ei  si  ocidns  inoi 
seaiidalizat  te,  erue  cum,  et  projice  abs  le.  Bonnmesi 
tibi  cum  uno  oculo  in  viiam  intrare ,  quaro  duos  oeo- 
ios  liabentem  mitii  in  gchennam  igiils.  Videte  tte  €0D> 
tcmnatis  unum  ex  his  pusiilis  :  dico  aulem  toNs, 
qiiia  Angeli  eorum  in  ccelis  sempcr  videni  lacieai  P»- 
trismei,  quiin  crnlis  est.  Venit  eiikn  Filius  hominisli^ 

*  volffatanonhabetfCorcfii  aai :  licei  graecn  Cext»  fe* 
rat,  ti$lutraia$,  addilo  in  qaiboadam  oomdbns  oidBi»  rii 
apiid  Chrjfflostomdin. 

•  m  editis  ooussum  Itaerat,  vH  eiaudiim: qood  Uc ialli 
nti  et  m  sacrfs  BibL  reperitur. 


«TT  I>E  SCRIPTURA 

varc  quod  |)cricrat.  Et  paulo  fwsl :  Si  aulem  pcccavcril 
in  (e  fralcr  luus,  vade  el  corripe  eum  inter  tc  cl  ipsum 
solum.  Si  teaudierit|Iucratus  es  fratremtuum  :  si  au- 
lom  te  non  audicril,  adliilie  tecumadbuc  unum  \el  duos; 
ut  in  orcdaorum  testium,  vcl  trium,  slctomneverbum. 
Qiiod  si  nou  audicril  eos ,  dic  Ccclesi;c  :  si  autcm  ci 
Eik^clcsiam  non  audicril ,  sit  libi  sicut  ethnicus  el  publi- 
cinus.  Amcn  dico  vobis ,  qua^cumquc  alligaverilis  su- 
|)cr  tcrram ,  crunt  ligaia  ct  iu  ccelo ;  ct  quxcumque 
fiolveritis  supcr  terram,  crunt  solula  ct  in  ca:lo.  Ite- 
rmn  dico  vobis ,  quia  si  duo  cx  vobis  conscnserint  su- 
pcr  terram ,  dc  omni  rc  quamcumque  pcticrint ,  fict 
illis  a  Palre  mco  qui  in  coilis  cst.  Ubi  enim  sunt  duo 
vel  trcs  congregati  in  nomine  meo ,  ibi  sum  in  mcdio 
corum.  Tunc  accedcns  Pcirus  ad  eum,  dixii :  D«- 
ininc ,  quolics  peccabit  in  me  fratcr  mcus ,  ct  dimit- 
l:im  ci  ?  nsquc  scpiies  ?  Dicit  illi'Jesus  :  Non  dico  tibi 
usque  scpiies,  scd  usque  septuagies  sepfies.  Ideo  assi- 
milaium  est  rcgnum  ccclorum  bomini  regi ,  qui  voluii 
rationcm  poncrc  cum  servis  suis  :  ei  cum  coDpissei 
raiioncm  ponere ,  oblalus  esl  ei  uniis  qui  debcbai  dc- 
ixm  millia  talenta;  cum  auiem  non  baberei  unde  red- 
dcrcl,  jiissii  eum  dominus  cjus  venumdari,  ei  uxorem 
ejus ,  ei  filios ,  et  omnia  qax  hal>ebai ,  et  rcddi.  Pro- 
ridens  autcm  servus  ille  orabat  eum ,  diccns  :  Patien- 
tiam  halx;  in  me,  et  omuia  reddaro  tibi.  Miserius  au- 
icm  domintis  servi  illius ,  dimisit  eum,  et  debitun  di- 
inisit  ei.  Egrcssus  auicm  servus  ille  invenii  unum  de 
conservis  suis  ,  qui  debebat  ei  centum  denarios ,  ei 
tenens  sufTocabai  cum  diccns  :  Rcdde  qiiod  debes.  Et 
procidcns  conservus  cjus ,  rogabat  eiim ,  diccns  :  Pa- 
ticntiani  habc  iii  mc ,  ei  omnia  reddam  tibi.  lUe  au-: 
tcm  noliiit ;  scd  abiii,  ei  misit  eum  in  carcerem,  do- 
iicc  rcddcroi  debiiiim.  Yidcnlcs  autem  conservi  ejns 
qnai  fiebant,  contrislati  suni  valde ;  et  vcncninl ,  ci 
Darravcriint  doinino  suo  omnia ,  qux  facia  rucrant. 
Tiinc  vocavit  illum  dominus  suus ,  et  aii  illi :  Scrve 
noqunm ,  oinne  debinim  dimisi  iibi ,  quoniam  rogasti 
niu ;  nonne  ergo  oporinii  et  te  misereri  conscrvi  liii , 
sirut  ct  ego  tui  miscrtus  sum  ?  Et  iraius  dominus  ejus, 
tnididit  eum  tortoribus,  qiioadusque  redderct  univer- 
8um  debitum.  Sic  ct  Paicr  mcus  coelcstis  faciet  vohis, 
si  non  rcmiserilis  unusquisquc  fratri  suo  dc  cordibiis 
Tcsiris. 

Et  paulo  po$t  [xix.] :  Et  accesscruni  ad  eum  Pbari- 
sxi,  tenianles  eum,  ei  dicentes  :  Si  licei  bomini  di- 
fiiiiiere  uxorem  siiam  quacomque  ex  cau^?  Qul  re- 
spondens  ait  eis :  Non  legislis  quia  qui  fccii  ^  ab  initio» 
masciilum  ei  feminam  fecit  eos ;  ei  dixit :  Propter  hoc 
dimiitet  homo  patrem  et  malrem,  ei  adbxrehii  uxorl 
6UX ;  et  eruni  duo  in  cnme  una.  Itaque  jam  non  suni 
duo,  sed  una  caro.  Qiiod  crgo  Deus  conjunxit,  homo 
non  sppnreL  Dicuni  llli :  Qiiid  crgo  Moyses  mandavit 
dare  liMlum  repudii,  ci  diiniliereT  ▲ii  |]|is:Quo- 
niam  Moyses  ad  dnrltiam  cordis  vcsiri  penDi&li  vobis 

>  FJiti ,  qitia  tpri  fecii  iumdnenu  Ai  vk.  careni  vocc, 
ko^idnan;  q^iaiii  add^TC  noo  solei  Augustiaus,  oti  jam 
a  4uii-is  ulaicn-atuin  Aiit :  quanquam  vero  hac  vux  nunc  in 
Viil^au  cxslct«  abcsi  iamcn  ab  anliquis  Gcrb.  ||ib|lilf|  ei  a 


SACRA.  978 

dimitterc  uxorcs  vcstras ;  ab  initio  autcm  nonfuit  slc« 
Dico  autem  vobis,  quia  quicumque  dimistrit  uxorem 
suam,  nisi  ob  fomicationem,  et  aliani  duxcrii,  miB- 
chaiur ;  et  qui  dimissam  duxerit,  mocchatur.  DiciinC 
illi  discipuli  ejus :  Si  ita  est  causa  hominis  cum  uxorc, 
non  expedit  nubcrc.  Qui  dixit :  Non  oinnes  capiunt  vcr' 
hum  istud,  scd  quibus  datum  csl.  Suut  enim  cuiiuclii, 
qui  de  matris  ulero  sic  nati  suni ;  ct  suni  euuuclii,  qui 
facti  suni  ah  bominibus ;  et  suni  euiiucbi  qui  seipsos 
eunuchizavcrunt  propier  rcgnum  ccelorum  :  qui  potcst 
capere,  capiat.  Tunc  oblali  sunt  ci  parvuli,  ui  manus 
cis  imponerct,  ct  orarcl :  discipuli  autcin  iucrcpabani 
eos.  Jesus  vero  ait  eis :  Siniie  parvulos,  ci  iioliio  co» 
prohibere  ad  ine  venirc.  Talium  esl  enim  regnuiu  cce- 
loram.  Ei  cum  imposuissei  eis  manus,  ahiii  inde.  Ei 
ecce  unus  accedcns  aii  illi :  Magister  hooe,  quid  honi 
faciam,  ut  hahoam  vitam  xtemam?  Qni  dixit  ei : 
Qoid  me  inierrogns  dc  bono?  Unus  esi  honus  Dcus. 
Si  antem  vis  ingiedi  ad  vitaro,  serva  mandata.  Dicii 
ci :  Qu:c?  Jesiis  autem  dixii :  Non  liomiciditiin  facics, 
Non  aduIterabis,rfon  facies  furturo,  Non  Cnlsum  icsii- 
monium  dices,  llonora  patrcm  iuum  ei  mairem,  el, 
Diliges  proximuro  iuum  sicui  icipsum.  Dicit  illi  ado- 
lcscens  :  Omnia  hcxc  custodivi  *,  quid  adliuc  uiihi 
decst?  Ait'illi  Jcsus :  Si  vls  pcrfc^tus  esse,  vade« 
vcnde  qux  habes,  ct  da  paiipcribus,  et  habchis  ihe- 
saurum  in  ccelo ;  ci  vciii,  sequcrc  mc.  Cum  autem  ao- 
dissel  verbum  adolcsccns,  abiit  trisiis:  erat  enim  ha- 
bens  multas  posscssiones.  Jesus  autem  dixit  discipu- 
lis  suis :  Amcn  dico  vobis,  qiiia  divcs  diflicilc  inirabil 
hi  rcgnum  ca^loruin.  Ei  iierum  dico  vobis  :  Facilius 
est  camelum  per  (oramcii  acus  transirc,  quamdiviiciu 
iiiirare  in  regnum  coilorqin.  Auditis  aulcro  his,  diact* 
puli  miralKintur  valdc,  diccnies :  Quis  ciYopotcsisai- 
vusesse?  Aspiciens  autem  Jesus,  dixii  illis:Apiid 
honiincs  lioc  im|H>ssihile  esi,  apud  neum  auiem  oronia 
posiiibilia  sunt.  Tnnc  rcspfMulcns  Petms  dixiici :  Ecco 
n  8  reliquimus  omnia,  et  secuii  soroiis  te,  quid.ergu 
crii  iiobis?  Jcsus  autcm  dixit  illis :  Amcn  dico  vobis« 
qiiod  vos  qoi  seciiii  cstis  ine,  iii  rcgeneraiioae  coiii 
scderit  Filius  hominis  In  scde  majestaiis  siix,  sedehi- 
lis  ct  vos  super  scdcs  doodeciin,  judicanic»  duodediii 
tribiis  Israel.  Ei  omnis  qui  rcliqucrii  domum,  vel  fra- 
ircs,  aut  sorores,  aot  patrem,  aui  matrem,  aoi  oio^ 
rero,  aoi  fiUoe,  aoi  agros  projiier  noroen  meoD,  een- 
luploro  acclplei,  ei  vium  xtemam  possidehit.  Molti 
aotem  eroni  prlmi  novissiroi,  e4  ooviss»lmi  primi. 

Etpauiopoii  [xz.]:Sicot  Filios  horoinis  non  venit 
ministrari,  sed  rolnisirare,  ct  dare  auimam  silam  rc- 
dempiionem  pro  moliis. 

Et  atiquanto  pogt  [xxii.] :  Reddiio  ergo  qux  aoiii 
Caesaris,  Caesari ;  et  qoae  sont  Dei,  Deo.  Et  alilri:  Di- 
figes  Domlnom  Deom  iooro  In  ioio  corde  ioo,  ei  in 
ioia  anlroa  toa,  ei  in  tota  mente  ioa.  lloc  esi  maxi- 
room  ei  primom  mandatom.  Secondom  aotem  alroile 
est  hnic :  Dillgcs  proximom  luoro  slcot  lelptom.  In 

*  Vulgaui  in  exaisis  aUdii,  a  jtwentute  mea. :  quod  hio 
loci  non  babci  Auguslini  S|icc(duiu ,  nequc  velosta  Qorii» 
Blblia»  nec  tcxtus  gnccua. 


OTD  5.  ALGUSTINI 

nis  «luobus  inaiidaLis  uuivcrsa   Lox  pciidet  cl  Pro- 
pliclx. 

/:/  posl  pauco$  renus  [xjliwJ]  :  Tunc  Jesus  luculus  cst 
fid  lurl»as  cl  ad  dbcipulos  suos,  diccns:Super  callic- 
ilraiii  Muysi  scdcninl  Scribxcl  PlsariiaM.  Oinnia  crgo 
qu.Tcumquc  dixcriiit  vobis,  scrvntc  et  r.icile ;  sccun- 
duin  opcra  vero  corum  iinlile  faccrc  :  dicuiil  ciiiiii,  ct 
iion  fuciuiit.  Alliganl  antcm  oncra  gravia  ct  inipiirla- 
lii!ia,ct  iinpi)n;ini  iu  liumeros  hominum  ;  digilo  aiw 
tcm  suo  noliint  ca  movcrc.  Omiiia  vcro  opcra  sua  fa- 
clniii«  ut  vidcanlur  ab  bomiiiibus.  Dilalant  cniin  p!iy- 
lacicria  sua,  ct  magnificant  fimbrias.  Amaiit  aulcm 
pri:!ios  rccubilus  in  cosnis,  ct  primas  calhrdras  In  sy- 
iingogis,  ct  salutationcs  ni  foro,  ct  vocari  ab  boinini- 
liiis  rabbi.  Vos  aulcra  noliie  vocari  rabbi :  unus  est 
cnim  magistcr  vester ;  omiics  autcm  vos  fratres  cstis. 
Et  patrem  nolitc  vobls  vocarc  supcr  tcrram  :  uniis 
oni  cnim  l^atcr  vcstcr,  (|ui  in  ca*lis  est.  Ncc  voccmini 
inagistri;  quia  magistcr  vesicr  unus  csl  Chrisliis.  Qui  nia- 
jor  est  vestrum,  crtt  ininister  vcslcr.  Qui  autcra  se  exal- 
iaverit,huiniliabitur;  ct  qui  sc  humiliaverit.exahabitnr. 
I\i  paulo  po$l :  \x  vobis,  Scrib;c  et  Pharisa^i  hypocri- 
ij*,  quia  dccimatis  mcnlham  ct  ancthum  ct  cymiiium, 
ct  rcliqni!»tis  qux  graviora  snnt  Logis;  judicium,  et 
misericordiam,  et  fldein.  Ilxc  oporluit  fjccrc,  ct  illa 
non  oinillcrc.  Duccs  cxci,  excolnntcs  cu!icc:n,  came- 
liiin  antcm  glutientcs.  Vo!  vobis,  Scribx*  ct  Phnrisxi 
liy;iocritv,  quia  mundatis  quod  do  foris  ost  calicis  et 
p:i*opsidis;  intiis  autem  plcni  sunl  rnpina,  ct  onuii 
inimunditia*.  rti.irisa^e  cxcc,  mundapriusquod  intus 
•'St  calicis  ct  itaropsiilis,  ut  liat  ct  id  quod  dc  foris  cst 
iiiuiidum.  Vu:  vobis,  Scribx  ct  Pharis;ri  bypocritx, 
quia  similcs  cslis  scpulcris  dcalbatis,  qiix  a  foris  pa- 
ivnt  hoiiiiiiibiis  spcciosa,  intus  voro  pb'na  sunl  ossi- 
Ims  mortuoruni  ct  onini  spurcilia.  Sic  et  vos  a  foris 
«lniJem  parctis  liOininibus  jusll,  intus  aulein  plcni 
csiis  byporrisi  ct  iiiii|niUitc.  Vx  vobis,  Scribx  ct  Pha- 
ris;ci  hy|)0(  i  it.r,  qnia  adincalis  scpulcra  Prophcta- 
rum,  ct  or:i.iii:>  inonuincnta  justorum ;  et  dicitis,  Si 
fnisscmus  in  diclins  patrum  nostroruin,  nonesscinus 
fiocii  coruni  iii  sanijninc  Proplictarum.  Itaqiic  lcsti- 
monio  Cblis  ^oIii>nieti|isis,  qiiia  fllii  cslis  eorum  qui 
rrophetas  occidi*rniii  :ct  \03  iniplete  mensurain  pa- 
trum  ▼eslrornni.  SiTpcntcs,  gcniinina  vipcrarum,  quo- 
modo  fugictis  a  jiulicio  gchcnnx?  Idco',  ccce  cgo 
mitto ad  vos  |inplictas, ct  s:ii>icnlcs,  ct scribas;  clcx 
illis  occidetis,  ct  crucifigclis,  ct  cx  eis  flngcllabilis  in 
synagogis  vesiris,  ci  pcrscqncinini  dc  civitalc  in  civi- 
tntem  :  ut  veniat  supcr  vos  oiniiis  snnguis  justus,  qui 
clTusus  est  super  tcrmm,  a  snngninc  Abcl  jnsti,  usijnc 
:id  saiiguinem  Zacharix  fllii  llaracliia*,  (picin  occidi- 
stis  iiitcr  tcniiiium  ct  altarc.  Anicn  dico  vobis,  vcnicnC 
h.rc  omnia  super  gcnerationcni  istain. 

Et  paulo  poil  [xxiv.] :  Et  qnoniam  abundubit  ini- 
qiiilns,  refrigescci  chnritas  multorum  :  qui  autem  per- 

•  «egius  vs.,  plem$vnl  rapina^  ctc.Crxc.,  qihnoumex 
arpage*.  vulgaui.  pt  ni etUU rapuia  ei immundiiia : irxtcr- 
liusso,  oimu,  quoo  iiec  iu  gnuoo  lcgiuir. 

"  Kdiij,  liUv  dico  vobii.  Ai  Mss.  ctsacra  IviLUa  carcot.  dico 
Mis. 


SPECULUM  M 

scvcravcrit  usquc  in  finem,  hic  talvus  erit.  El  jmi 
n/i^iuinfiim :  Estoto  pdirati»  qoia  neacicis  qoa  hofii* 
Filiut  homiuis  vcntunis  est.  Quis  puua  cst  fidelis 
ftcrviis  ct  prudcns,  quera  constituil  Doiuinus  suos  su- 
pra  familiam  suain,  ut  det  illis  dlnim  in  temporc? 
Ikatus  illc  scrvus,  qiiem  cum  ? cncrit  doniinus  ejus, 
invcncrit  sic  facienteni.  Ainen  dico  vobis,  quoniaa 
6ui)er  oinnia  bona  sua  constitueC  eum.  Si  autem  dixe- 
rit  malus  servus  illc  in  cordesuo,  Moram  facil  Donii- 
iius  inpus  vcnire;  ctccDpcrit  pcrcuterecniiserrossuos, 
m:inducet  autcin  ct  bibat  cuni  ebriis :  vciiiet  domion 
scrvi  illius  in  dic  qua  non  spcrat,  elhoni  qua  ignoni; 
ct  dividot  cuin,  partcmqucejusponel  cum  bypocrili): 
iilic  cril  flctus  et  stridor  dcntiiim. 

Et  post  paululum  [xxv.] :  Vigilate  ilaque,  qiiia  ne- 
scitis  dicm  nctiuc  h()ram.  Item  post  paululum :  Cum 
aiiicni  vcncrit  fllius  homiiiis  hi  inajc^late  sua,  d 
oiniics  .\n2cli  cura  co ;  tunc  scdcbil  super  scdcin  nu- 
jcstatis  sua;,  ct  congrcgabuntur  antc  euiii  onines  gen- 
tcs,  ct  scparabiC  cos  ab  inviccm,  sicut  pastor  segre- 
gal  ovos  ab  ho^dis;  ct  siatnct  oves  quidem  a  desUii 
suis,  hx-dos  aulcm  a  sinistris.  Tunc  dicet  rex  ib  qui 
a  dcxiris  ejus  erunt:  Venile,  bencdicti  Patris  mei, 
possidctc  paratum  vobis  regnum  a  constitulione  mnih 
di.  Esurivi  enim,  et  dcdistis  mihi  manducare :  siliri, 
ct  dedistis  mihi  biberc :  hospes  eram»  ct  cidlegLslii 
mc :  nudus,  et  cooperuistis  me :  inflrmus,  cl  tisila- 
stis  me :  in  carccre  eram,  et  vcnislis  ad  mc.  Tune  n^ 
spondcbunt  ei  justi  diccntcs  :  Domine,  quando  le  li- 
dimus  csuricnicin,  ct  pavimus  lc ;  sitienteni,  el  dedi* 
mus  tibi  poiuni  ?  Qiiand.)  autem  to  vidimus  liospilca, 
ct  collegimus  te ;  aut  nudum,  el  cooperuimus?  AiC 
qnando  te  vidimus  inflnnnm,  auC  In  carcere,  eC  Teni- 
inus  ad  te?  Et  respondcns  rex,  dicet  illis :  Amen  dico 
vobis,  quaindiii  fccistis  uni  dc  Ms  fratribus  meis  nd* 
n-inis,  milii  fccistis.  Tunc  diccl  et  iis  qui  a  sinislrii 
cruiit:  Disccditc  a  nic,  inalcilicti,  in  igiiem  xtemnSv 
<liii  paraius  est  diaboloet  nngclis  cjus.  Esurivi  eBim, 
ct  non  dcdislis  mihi  manducare :  sitivi,  et  non  dedi- 
siis  mihi  potnm  :  hospcs  fui,  et  non  coilegislis  me: 
iiudiis,  et  non  coopcruistis  mo :  inlirmus,  cl  in  ca^ 
ccre,  ci  non  visiiasiis  me.  Tunc  respondcbunl  ei  d 
ipsi,  diccntes  :  Doininc,  quando  te  vidinius  esrniea- 
tcm,  et  siticnlcm,  ct  hospitem,  aut  nudum»  aul  iiifir* 
inuin,  vcl  in  carccrc,  ctnon  niinistravimus  liliiT  Tune 
r(,^pondehil  illis,  dicciis  :  Amcn  dico  vobis,  quanidin 
non  fccistis  niii  dc  minoribus  his,  ncc  mihi  fecisUs. 
El  ibunt  hi  ui  suppliciuin  x^ternum,  justi  aulem  in  vi- 
tani  xternam. 

El  poit  aliquantum  [xxvi.] :  Vigllale ,  ei  oraie»  tl 
non  intreiis  in  lcntaiioncni. 

DE  EVANCELIO  SECUNDUM  MARCUM. 

[Cap.  VII.]  Advocans  iterum  turbam ,  dicebai  illis : 
Audite  me  omncs,  et  intelligite.  Nihil  estexlra  boni- 
nem  iniroicns  in  cum,  qiiod  possitcum  coinquinare; 
scd  qux  de  homine  procedunt ,  illa  suni  qite  eoa- 
municani  hominem.  Si  quis  h:ibet  aurcs  audiendi  |Ur 

*  sa(7a  Bi!)Ua,  qida  qna  nescitU  nora. 


m  DE  SCmPTURA  Sx\CRA 

div.  E( cum inlrolsscl iii  tloiiiuiiia  litrba,  Inicrrogabnnt 

C4im  discipuli  cjus  parabolam.  Ct  ait  iliis :  Sic  ci  vos  iin- 

pnidentes  esiis?  Non  intelligitisquia  omne  exirinsecus 

iiiiroiens  in  liominem,  non  potest  euro  communicare '; 

(juia  non  iniraiincorcjus«sedinventrem%  etinscccs- 

sum  exit,  purgans  omncs  cscasT  Dicebat  autom ,  quo- 

iiiaiM  qux  dc  homine  exeunt ,  illa  communicant  hoini- 

neni.  Ab  intus  enim  de  corde  bominum  exeunt '  cogi- 

fationes  malx,  proccdunt  adulteria,  fomicationes,  ho- 

iiiicidia,  fiirta,  avarilix,  iicquitiae,  dohis,  impndicitia , 

<;culus  mnlus,  blaspbcmix,  superbia,  stultitia.  Omnia 

luec  mala  ab  inlus  proccduiit^  et  communicant  ho- 

ininem. 

El  alio  loeo  [viii.] :  Convocata  turba  cum  discipulis 
suis,  dixit  eis  :  Si  quis  vult  me  scqul  ^,  doncgel  se- 
ipsuin,  et  tnllat  cruccm  siiam,  «et  sequatur  me.  Qui 
eiiim  voluerit  aniinam  suam  salvam  focere  ,  perdet 
eam  :  qui  autcm  perdiderit  animam  suam  propter  me 
et  Evangclium ,  salvam  eam  faciel.  Qiiid  enim  pro- 
dcrit  homini ,  si  lucrctur  mundum  totum ,  et  detri- 
Micnlum  faciat  aiiimae  su»  T  aut  quid  dabifhomo  com- 
luuiationcm  pro  animasuaT  Qui  eniin  me  confiisiis 
fiicrit  et  inea  verba  in  gcnerationc  ista  adullcra  ct 
pcccalrice,  ct  Filius  hominis  conrundeteum  *  in  glo- 
ria  Palris  sui  cuin  Angclis  suis. 

Ei  Mlibi  [ix.] :  El  accipiens  pueruin,  statuit  eum  in 
niedio  eoruin ;  quem  cum  complexus  esset ,  ait  illis  : 
Quisquis  uiium  cx  hujusmodi  pucris  receperit  in  no- 
uiiiie  meo ,  me  recipit ;  et  quicumque  me  suscepcrit » 
non  me  su^icipit ,  sed  euin  qui  nic  misit.  Ei  paulo 
posi :  Quisquis  cnim  potum  dederit  volns  calicero 
ai]ux  *  in  noiiiiue  meo,  quia  christi  es(is;  amen  dico 
vubis ,  iion  perdet  merccdem  suam.  Et  quisquis  scan- 
dalizaverit  unum  ex  his  pusillis  credentibus  in  me, 
bonum  est  ci  magis  si  circumdareiur  mola  asinaria 
collo  ejus ,  ct  in  mare  milteretur.  Et  poit  paululum : 
llabete  in  vobis  salem ,  et  pacem  habeie  tnter  vos. 

Et  pottlo  po$l  [x.] :  Et  accedentes  Pbarisaei  interro- 
gabant  cum ,  Si  licet  viro  uxorem  dimiltcre,  tcntanies 
cuin.  At  illc  rcspondens ,  dixit  eis :  Quid  vobis  pnc- 
ccpitMoyses?  Qui  dixerunt :  Moyses  permisit  libelluin 
repudii  scribcre,  et  dimiitere.  Quibus  respondens 
Jesus  ait :  Ad  duriliam  cordis  vcstri  scripsit  vobis 
prxceptum  istud ;  ab  initioautem  crcaturji  masculum 
ct  fcminam  fecit  eos  Deus.  Propter  hoc  relinquct 
homo  palrem  suum  et  mairem ,  et  adhacrebit  uxori 
sux ;  et  crunt  duo  in  came  una.  Itaque  jam  non  sunt 
duo,  sed  una  caro.  Quod  ergo  Dous  conjunxit,  homo 
non  separei.  Et  in  domo  iterum  discipiili  ejus  de  eo- 
dem  inlerrogavcrunt  eum.  Et  dicit  ilUs  :  Quicumqiie 
dimiserit  «xorcni  suam,  et  aliaro  duxcrit ,  adulteriuin 
cominitiitsupcrcam;  etsi  uxor  dimiscrit  virum  suum, 

*  Vcn..  coitiqitinare ;  et  paulo  post,  arinqttiiuaa.  H. 

*  vulgata,  sed  iii  veutran  lyidit. 

*  verbum,  exeuiilj  abest  a  Vulgau :  led  exslat  hi  codid- 
bus  hujus  speculi,  e  quibus  Regius  iis.  post ,  cegUatioiies 


^^ 


uiake^  prosequitur,  inde  procedunt^ 

^  Hftglus  codox  juxu  grxcumf  poU  w  »eaui :  sic  ciiaro 
*..riqiuiC(.rb.  Whlia.  -»       -nr 

'  vul^U,  cwfundetur  einn, 

*  in  edilis  addcbatur,  /rM/(^  ;  quod  abcst  1  Mss  cl  a 
4iuisBU>hi8. 


et  alii  nupserit,  inocchatur.  Et  potl  quatuor  versttf  - 

Siiiite  parvulos  venire  ad  ine,  et  ne  prohibucrilis  eos. 

Talium  cstcnim  rcgnum  Dei.  Amcn  dico  vobis ,  qiiis- 

quis  non  rcceperit  rcgnum  Dei  velut  parvulus,  non 

intrabit  in  illud.  Et  complexans  eos ,  et  iinponens 

manus  super  illos ,  benedicebat  eos.  Et  cum  egressus 

esset  in  viam ,  prxcurrens  *  quidani  genu  flexo  anta 

eum,  rogabat  cum  :  Magislcr  bone,  quid  faciam,  ut 

viUm  xtcrnam  percipiam  ?  Jesus  autem  dixit  ei :  Quid 

me  dicis  boniim  ?  Nemo  bonus ,  nisi  unus  Deus.  Prae- 

cepU  nosti?  'Ne  adulteres,  Ne  occidas,  Ne  fureris» 

Ne  falsam  testimonium  dixeris ,  Ne  rraudem  feceris , 

llonora  patrem  luum  ct  matrem.  At  ille  rcspondens, 

ait  ilii :  Magister ,  hacc  oinnia  servavi  a  juvcntute 

mea.  Jesus  autem  intuitus  cum ,  dilexit  euni ;  et  dixit 

illi  :  Unum  libi  deest  :  vade,  quxcunique  babcs 

vende  ,  et  da  pauperibus,  et  habebis  thesaiirum  ia 

coelo;  et  veni,  scquere  me.  Qui  contrisutus  in  verbo, 

abiit  moerens :  eral  enim  habcns  mulus  passcssiones. 

Et  circumspiciens  Jcsus ,  ait  discipuiis  snis  :  Quam 

difficile  qui  pccunias  habciil ,  in  rcgiiuin  Dci  inlro- 

ibunt  i  Discipuli  aulcm  obsluposccbnnt  in  verbis  ejus. 

At  Jesus  rursus  rcspondcns ,  ait  illis  :  Filioli ,  quani 

dirflcile  est  confldcntcs  iii  pccuniis  in  regnum  Dei 

introirel  Fadlius  cstcaincluni   pcr  forameii  acus 

iransire,  quani  divilem  iiilrarc  iii  regiiuin  Dci.  Qui 

roagis  admirabanlur ,  diccntcs  ad  seipsos  :  El  quis 

potest  salvus  fleri  ?  £t  intucns  iilos  Jcsus ,  ait :  Apud 

homines  unpossibile  est,  scd  non  apiid  Deum :  oinuia 

enim  possibilia  sunt  apud  Deuin.  Et  cocpit  Pcims  ei 

dioere :  Ecce  nos  reliquiinus  omnia ,  et  sccuti  sumus 

te.  Respondens  Jesus  ait :  Amen  dico  vobis ,  neino 

est  qui  reilquerit  domum ,  aut  fratres,  aut  sorores , 

aut  matrem ,  aut  patrem ,  aut  filios »  aut  agros  pro- 

pter  me  ct  proptcr  Evangelium ,  qiii  non  accipiat  ceu* 

ties  Untum  nunc  in  tempore  hoc ;  domus ,  et  fratres , 

et  sorores ,  et  roatres ,  et  filios ,  et  agros,  cum  per- 

sccutionibus ;  et  in  sxculo  rutiiro  vium  xteniani. 

Multi  autcm  emnt  priini  aovissinii,   et  novissiini 

primi.  Et  paulo  post :  Scitis  qiiia  ii  qiii  videnlur  priii- 

cipari  Gcntibus,  dominantur  cis,  ct  princii>es  coruin 

potestalem  habent  ipsohim.  Non  iu  est  auteni  in  vo- 

bis  :  sed  quicumque  voluerit  fieri  miyor,  crit  vcstor 

minister ;  et  qiiiciimquc  voluerit  in  vobis  primus  essc, 

erit  omnium  servus.  Nain  et  Filius  hominis  non  venit 

ut  roinistraretur  ei ,  sed  nt  ministraret ,  et  dsret  ani-» 

naro  suaro  redempiioiiem  pro  multis. 

Et  aliquanto  pott  [xi.] :  Et  respoiidens  Jcsas»  ait  eis: 

Habete  fldem  i)ei;  anien  dico  vobis,  quicumquedi* 

xerit  bnic  mnn(i,  Tollcre  et  roitlere  in  mare;  et  noii 

h.Tsi(aYcrit  in  cordesuo,  scd  crediderit,  quia  quod- 

curoque  dixerit,  Fiat,  fietei.  Proptcrea  dico  vobis  : 

Oronia  quaecumque  orantes  pctitis ,  credi(e  quia  acci- 

pieib,  et  venient  *  vobis.  Ei  cum  stabitis  ad  oran- 

dum,  dimiitite  81  quid  habetis.advcrsus  aliquem;  lU 

et  Pater  vester  qni  f n  coelis  est ,  dimitut  vobis  pcc* 

cau  vestra.  Quod  si  vos  non  dimiscritls,  nec  Pate; 

Teslcr  qui  in  coeiis  cst,  diinittct  vobls  peccaU  vcstra, 

*  vuk^ta,  proocrreiw.  Qracc.,  prosdramlln,  tteewrren», 
<\ttigaaa|fimiiiriil. 


093  S.  AUGUSTLNI 

iiempotl  aiiquantum[tu.] :  Hcf  pondcns  aiilGm  Jc^^u^, 
dixit  illis  :  Rcddilc  igttur  quae  sunt  Ca;saru(,  Gxsari ; 
et  qu:c  suiit  Dci ,  Dco.  Et  alio  loco  :  Et  acccssit  ii.nus 
dc  SiTibis,  qui  audicrat  illos  conquircntcs ,  et  videns 
qiiia  bciic  illis  respondcrit ,  intcrrogavit  ciim  ,  quod 
oss<*l  f  riiqiuii  omninm  mandatum.  Jesus  aulcm  rc- 
rponditei,  Qiiia  primumomnium  matidalum  cst,  Audi, 
iFrae!,  Doininns  Deus  luiis  Dcus  unus  csl ;  ct,  Dili^es 
Dominiiin  Dcum  tuuin  cx  toto  corde  tuo ,  ct  cx  tota 
aninia  tiia ,  ct  cx  (ola  iDcnie  tua ,  ct  ex  tota  virtiite 
tua  :  lioc  est  primum  mandatiim.  Sccundum  autcm 
rimile  esl  llli  :  Diligos  proximum  tuiim  tanqiiam  te- 
lpt(um.  Majos  horum  niiud  inandaium  non  est.  Et  ail 
illl  Scriba  :  Bene ,  magister ,  in  vcritate  dixisti,  qnia 
iHins  cst  Deus,  el  non  est  alius  pretcr  enm ;  ct  ut  di- 
ligaiurcx  toto  corde  ,  ciex  toto  intcllcciu ,  et  ex  tota 
anima .  et  ex  tota  fortitudinc  :  ct  diligcrc  proximum 
tanqiiam  scipsum  ,  mnjus  cst  omnibns  hnlocnusioma- 
libus  ct  sacriflciis.  Jcsus  nwlom  vidcnsquod  snpicntcr 
respondissct,  dixit  illi  :  Noti  es  loiigea  rcgno  Dci.  Et 
ncmo  jam  audobat  cum  iiiterrognrc.  Ei  pnulo  potl : 
Cavete  a  Scribis ,  qui  voliiiil  in  slolis  ambulare ,  et 
Kalutari  in  foro,  et  in  priinis  catlicdris  scdcrc  in  syna- 
p,ogis ,  ct  primos  discubitus  in  copiiis  !  qui  devonnt 
domos  vidunrum  sub  obtontu  proli\:c  nr.)tionis ,  hi 
accipiunt  *  prolixius  judicium.  Etscdcns  Jesus  contra 
gazophylacium ,  aspiciebat  quomodo  turba  jactaret 
a!S  in  gnzopliylncium :  et  mulii  diviies  jactabant  inulla. 
Cum  vcnissot  aulcm  una  vidua  paupcr,  misit  duo  mi- 
nuta  ,  quod  est  qiiadrans  :  et  convoonns  discipulos , 
flit  illis,  Aincn  dico  vobis,  quoniam  vidua  bxc  paupcr 
plus  omnibus  misit ,  qui  miscrunt  in  gazophylacium. 
Omncs  enim  ex  eo  quod  abundabat  illis  miserunt ; 
h:rc  vcro  dc  pcnuria  sua  omnia  qux  habuit  misit,  lo- 
tum  victum  suum. 

Et  paulo  pott.  [xiii] :  Et  cum  duxerintvos  tmdciitcs, 
rolite  pnccogitarc  quid  loqunmini ,  scd  quod  datum 
fucrit  vobis  in  illa  hora,  id  loquimini.  Non  enim  esiis 
>os  loqiiciitcs,  scd  Spiritus  sanctus.  Et  post  paulutum: 
Et  eritis  odio  omnibus  propter  nomen  mcum.  Qui 
autem  sustinueril  in  finem,  hic  salviis  crit.  Et  alio  in 
loco :  Vidcto,  vigilalc,  ct  orate ;  ncscllis  enim  quaiido 
tcnipus  sit.  Sicut  homo  qiii  pcrogre  profccius,  rcli- 
quit  domum  suam ,  et  dcdit  scrvis  suis  potcsiatom 
cujusqiie  oporiSf  ct  janitori  prxcepit  ut  vigilet.  Vi- 
gilate  ergo  :  nescilis  cnim  quando  dominus  domus 
veniat;  scro,  an  mcdia  nocle,  an  galli  canlu,an 
roane  :  no  cum  vencrit  rcpcnlc ,  inveniat  vos  dor- 
mientes.  Quod  auiem  vobis  dico,  omnibus  dico, 
Vigilate. 

DE  EVANGCLIO  SCCUNDUM  I.UCAM. 

[Cap.  II.]  Gloria  in  altissiinis  Deo,  et  in  terra  pax 
hominibus  bonai  voluniatis. 

El  aliquanto  pott  [m.]  :  Ei  inlcrrogabant  eum 
iiiib»,  dicenies,Qiiid  ergo  raciemus?  Rospoiidens  aii- 
loii),  dicebat  illis :  Qui  habct  duas  tunicas,  det  non 
|):il)cnii ;  ot  qui  liabel  escas,  siiniliier  faciat.  Venorunt 

*  Vulgau,  auiptent. 


SPECULUM 


8Si 


Jntcin  ei  pub!icani  ut  baptiiarentur,  ei  diioraiil  i4 
iilum  :  Magister,  quid  facicmus  ?  At  lUe  diilt  ad  eoi : 
Nihil  amplius  qiiam  quod  constilutani  est  Tobis,  fadt« 
tis.  Interrogabant  aatem  oum  et  mililes,  dieentes: 
Quid  faciemus  el  nos?  Et  att  illis  :  Ifeminem  codcq- 
liatis,  neque  calumniam  faciaiis,  el  contenti  esiote 
stipcndiis  Tcstris. 

Et  poit  aliquantMm  [n.]  :  Bcaii  paupcres ;  qnit 
vc^tnim  csl  regnum  Dei.  Beaii  qui  nonc  esuritis ; 
qiiia  siitarabiiiiiiit.  Beati  qiii  nonc  fletis ;  qiiia  ridcbi- 
lis.  Deati  erilis,  cum  vos  oderint  liomincs,  etcom  se- 
p:iraverintvos,  et  exprobraverint,  et  ejeccrinl  nomen 
vcstruin  tanqunm  malum ,  propter  Filium  hominis. 
Gaiidcte  iii  illa  dic,  ct  exsultate;  eccc  cnim  mcroes 
vestra  niulta  csi  iii  ccelo  :  secundum  enim  h.TC  facie- 
b.iiit  Pniplieiis  palrcs  comm.  Verumismcn  rx  vobls 
di\iiibus  qiiia  h.ibetis  consolationem  Tesirsin.  V» 
vobis  qiii  saturali  cslis ;  quia  csurietis.  Vx  vobis  qai 
ridetis  nunc;  quia  lugebitis,  ctflcbitis.  Va  com  be- 
ncdixcrint  vobis ;  omnes  homines  * :  secundum  bxe 
faeiobniit  pseiidoproplictis  patrcs  eorum.  Sed  Tobis 
dico,  qiii  auditis  :  Diligite  inimicos  vcslros»  benela- 
citc  iis  qui  vos  odorunt.  Bencdicite  roaledicentibus 
vobis.  Orato  pro  calumniantibus  vos.  El  qui  te  percu* 
tit  in  iiiaxillam ,  prxl)e  et  altcram ;  cl  ab  eo  qui  aiH 
fert  tibi  vcbtimcntum  tuum ,  etiam  tonicani  noli  pro- 
hilicrc.  Oiiini  autom  pctcnti  te ,  tribuc ;  et  qui  aufert 
qu.-e  tua  sunt ,  ne  ropctas.  Et  prout  Tultis  ut  fadant 
vobishoinincs,  facitelllis  similiter.  El  si  diligitiseos 
qui  vos  diligunt ,  qune  Tobis  est  graiia?  nam  et  pec- 
catorcs  diligentes  se  diligunt.  Et  si  bcnefeceritis  iis 
qui  vobis  bcneraciunt ,  qii»  vobis  est  gratla  ?  siqoi- 
deni  ct  pcccatores  iioc  faciunt.  Et  si  niutuum  dederi- 
(is  iis  aquibus  spcratis  recipcrc,  qux  graiia  est  vobis? 
nain  et  pcccaiorcs  pecratoribus  fenerant,  ut  rcci- 
piant  X(|iialia.  Vcnimtamen  diligitc  inimicos  Tcslros; 
bonorncilc  ,'ot  mutuum  date  nibil  Inde  spcrantes :  et 
erit  mcrccs  vcstra  multa ,  ct  eritis  filii  Altissimi ; 
quia  ipsc  bcnignus  ost  super  ingratos  et  malos.  Es- 
totc  orgo  niiscricordes,  sicut  ei  Fater  Tcster  roiseri- 
Gors  cst.  Nolitc  judicare,  et  non  judicabimini.  Nolite 
condomnare,  et  non  condemnabimiiii.  Dimittile,  et 
dimitlcmini.  Date,  el  dabitur  vobis.  Mensuram  bo- 
nam ,  et  confertain ,  ct  coagitatam ,  et  supcrefllueii- 
lem  dabunt  in  siniim  vestrum.  Eadcm  quippe  roen- 
sura ,  qua  mensi  fucritis ,  rcmeiictnr  Tobis.  Dicebst 
autem  illis  et  siiniliiudinem  :  Numqnid  potest  cxciis 
cxcum  ducere?  nonne  ambo  in  fovcam  cadunt?  Nbn 
esi  discipulus  super  magistrum  :  pcrfecius  aotem 
omnis  erit,  si  slt  sicui  magister  ejus.  Quid  autem  fi^ 
des  festucam  in  oculo  fratris  toi,  trabero  auien  qjom 
in  oculo  tuo  est,  iion  consideras?  Aut  qoonodo  po- 
les  dicere  fratri  tuo,  Fraier,  sine  ejiciam  festuesn  de 
oculo  tuo;  ipse  in  oculo  tuo  trabem  nonTldens? 
llypocriia,  ojice  primum  irabem  de  oculo  tuo«  et 
tnnc  perspicies  ut  educas  festucaro  de  oeulo  frstrii 
tiii.  Non  est  enim  arbor  bona  quae  facit  fructos  ua- 

*  Vi)x,  oiiifes,  Jihesi  nunc  a  Vulgata ;  sed  cxstabat  inafi- 
ti«liiis  Corb.  Biblii^ir,  ot  in  grcecQ. 


.t^J>'' 


9S5  '  DC  SCRIPTURA  SACRA. 

\o%,  ncque  aibor  mala  facicDS  fnicluin  boiium  *. 

l<iia«|ii:rqiie  arbor  dc  fructu  suo  cognoicliur.  Neque 

cnim  dc  spinis  colligunt  ficus,  uoquc  do  rubo  viiide- 

niiant  uvas.  Bonus  homo  de  boiio  thesaiiro  cordis  sui 

profert  bonuin ;  et  malus  homo  de  malo  thesauro 

profcrt  malum.  Ex  abundanlia  cordis  os  loquilur. 

Qiiid  aulem  vocniis  me ,  Domine ,  Poroine ;  el  non 

facilis  qux  dico?  Omnis  qui  venit  ad  roe,  et  audit 

sermones  mcos ,  el  lacil  eos,  osicndam  vobis  cui  si- 

inilis  sit.  Similis  est  hoinini  asdificanti  doroum ,  qui 

fodit  in  alliim ,  ct  posuit  fiiiidamenlum  supra  petram. 

Inundaiione  auiem  facla ,  illisum  est  flumen  domui 

illi  9  et  non  potuit  eam  movere ;  fundaia  enim  ernt 

supcr  peiram.  Qui  aulem  audit,  et  non  faclt,  similis 

cst  homiiii  xdificanti  doroum  suam  supra  terram  sine 

fundamento :  in  quam  illisus  cst  fluvius ,  ct  conlinuo 

cccidit»  et  facia  est  ruina  domus  illius  magna. 

El  po$t  aliquantum  [vii.]  :  Cui  ergo  siiniles  dicam 
hoiiiines  gencraUonis  hujus?  et  cui  similes  sunt?  Si- 
milcssuiit  pucris  sedeiitibus  in  foro,  et  loquentibus 
ad  invicem ,  et  diccntibus  :  Cantavimus  vobis  tibiis ', 
ct  non  saltaslis ;  lamentavimus ,  et  iion  plorastis.  Ye- 
nit  enim  Joaniies  Daptista  neque  manducaus  panem , 
ncquc  bibcns  vinuro ;  ct  dicitis  :  Dxroonium  habet. 
Vcnit  Filius  hominis  manducans ,  et  bibens ;  ct  dici- 
tis  :  Ccce  hoino  devorator,  et  bibens  vinum ,  amicus 
i>ublicanorum  ct  pcccatonim.  Ct  justificata  est  sa- 
pientia  ab  omnibus  filiis  suis. 

liem  po$t  aliquantum  [viii.]  :  Est  autem  b.cc  para- 
bola  :  Scmcn  est  vcrbiim  Dei.  Qui  autem  sccus  viam 
siiiit ,  ii  sunt  qiii  aiidiuiit :  deinde  veiiit  diabolus,  et 


m 


tollit  verbum  dc  corde  eorum  ^  ne  credentes  salvi 
fiant.  Nam  qui  suprn  petram ,  qui  cum  audierinl ,  cum 
gnudio  suscipiunt  verbum ;  ct  bi  radices  non  liabenl , 
qiiia  '  ad  teinpiis  crcdunt,  ctiu  tempore  tentationis 
ri^ccduiit.  Qiiod  niitem  in  spinas  cecidit,  ii  sunt  qui 
andicrunty  et  a  sollicitudinibus  et  divitiis  ct  volupta- 
tibiis  viuceuntes  suflbcantur,  etnon  referunt  fructum. 
Qiiod  auiem  in  bonam  tcrram ,  ii  sunt  qui  in  cordo 
l)ono  el  optimoaudientes  verbum  rctineni,  etfructnm 
Aflcnint  in  paticntia.  Ncmo  auiem  lucernam  accen- 
i^iis,  opcrit  eam  vase,  aut  subtiis  lectum  ponit;  sed 
siipra  candclabrum  ponit,  ut  intrantes  vidcant  lumcn. 
Non  cniin  est  occultum  quod  non  manifesletur,  nec 
nbscondiium  quod  non  cognoscatur,  et  in  palam  ve- 
niat  Videte  crgo  quomodo  audistis  ^.  Qui  cniro  habet 
dabiturilli;  et  quicumque  non  habet,  etiam  quod 
putat  se  habere,  auferetur  ab  illo. 

Et  pott  aUquantum  [ix.] :  Convocatis  autem  duode- 
cim  Apostolis,  dedit  illis  virtutem  et  potestatem  super 
omnia  dxmonia,  elut  languorescurarent.  Et  roisit  illot 
pncdicare  regnum  Dei,  et  sanare  infiraios.  Ct  ait  ad 
illot :  Nihil  tuleritisin  via,  ncqne  virgnm  nequepcram, 

>  Regias  codex,  fructm  bonot. 

*  In  Regio  Hs.  deest  bic,  tiims  :  neqne  addiur  isu  vox 
latth.  11,  V.  17:  cumlauicn  graBCum,  iuUtamen,  quod 
vcrbom  uiroqne  looo  liabetur,  doq  iii  sinnilfciUT,  ceciM' 
mu$ ,  sed,  ceammH$  ft6rti. 

'  in  sacns  Bibliis,  qtd  ad  tempus. 

^  vuloau  m  excusis,  audiaiU.  in  antiquisautcm  Corb.  ai- 


ncque  panero,  neque  pecuniaro,  nequc  duas  tunicas 
habeatis.  Ct  in  quamcumque  domum  intraveritis,  ibi 
maiictft,  et  inde  ne  exeatis.  Ct  quicumque  non  rece- 
perint  vos,  excuntes  de  civitate  illa,  ctiam  pulverem 
pedum  vestrorum  excutitc  in  testimonium  superillof. 
Itm  po$t  aliquantum  :  Dicebat  autcm  ad  omnes  :  Si 
qnisvult  post  me  vcnire,  abneget  semetipsuro,  et 
tollat  crucem  suam  quotidie  *  ct  sequntur  me.  Qai 
enim  voluerit  animam  suam  saivam  facere,  perdet 
ilhim.  Nam  qui  pcrdidcrit  animam  suam  propter  me, 
salvam  faciet  ilbm.  Quid  enim  proficit  homo,  si  lu- 
crelur  univcrsum  mundum«  se  autem  ipsum  perdat, 
et  delrimentum  sui  flat  *  ?  Nam  qui  me  erubuerit  ct 
meos  sermones,  hunc  Filius  hominis  crubescet,  cuiu 
vencrit  in  majesute  sua,  ct  Pairis,  et  sanctorum  An- 
gclorum.  Et  alio  loco :  Intravit  autem  cogiutio  in 
eos,  quls  corum  major  esset.  At  Jesus  vidcns  cogita- 
tionea  cordis  illorum,  apprehendens  puenim  sututt 
eum  secus  se,  ct  ait  illis  :  Qiuncumqne  susceperit 
pucrum  istum  in  noroine  mco,  me  rccipit;  et  quicum* 
qiie  roe  rcceperit ,  rccipit  eum  qui  me  misit.  Nam 
qui  minor  est  inter  omncs  vos,  hic  niajor  cst.  Et  po$t 
aUquantum :  Ait  autem  ad  allerum,  Sequere  me.  Illc 
aulem  dixit ;  Domine,  pcrmitte  mihi  primum  ire»  et 
sepelire  pairem  meum.  Dixitque  ci  Jcsus :  Sine  ut 
mortui  scpeliant  mortiios  suos ;  lu  autero  vade,  an- 
nuntiii  regnum  Dci.  Ct  ait  altcr  :  Scquar  te,  Dominc ; 
scd  priuium  pcrmitte  mihi  rciiuntbre  iis  qui '  d<uui 
sunu  Ait  ad  illum  Jesus :  Nemo  mittens  manuro  siuim 
in  amtrum,  ei  rcspiciens  rctro,  aplus  est  rogno  Dei. 
El  post  paulutum  [x.J :  Ccce  cgo  mitto  vos  siciit 
agnos  inlcr  lupos.  Nolite  porUre  sacculum,  ncqufs 
peram,  neque  calccamcnU,  et  nemincm  per  viam  sa 
hiUveritis,  In  quamcumque  domum  iiilravcritis . 
primum  dicite ,  Pax  huic  domui :  ct  si  ibi  fiicrit 
filins  pacis,  rcquiescet  supcr  illum  pax  vcstra; 
siii  autem,  ad  vos  reverietur.  In  cadein  autem  domo 
mancte  edentcs  et  bibcnlcs  quac  apud  illos  sunt; 
dignus  enim  est  opemrins  mcrcede  sua.  Nolile  trans- 
irede  domo  in  domuro.  Ct  In  quamcumquecivita- 
tero  intraveritis,  etsuscepcrint  vos,  manducate  qux*- 
curoque  apponuniur  vobis ;  et  curate  infirmos  qui  in 
illa  sunt,  et  dicite  illis  :  Appropinquavit  iii  vos  regnum 
Dei.  In  quamcumqiie  civiuiem  intmvcritis,  et  non 
receperint  vos,  cxcuntcs  in  plateas  ejiis  dicitc :  Clian\ 
pulverem  qui  adliaesit  nobisde  civitate  vesim,  exter- 
gimus  in  vos;  umen  hoc  scitote,  quia  appmpinqna- 
vit  regnum  Dei.  Dico  vobis,  quia  Sodoinis  in  die  WU 
remissius  erit  quam  illi  civiuti.  Et  po$t  paululum  : 
Veramumen  in  hoc  nolite  gaudcrc,  quiaspiriius  vo- 
bis  subjicluntur  :  gaudeic  autem,  quod  noniina  vcstra 
scripu  sunt  in  codis.  Et  po$t  paululum  :  Ccce  qui- 
daro  legisperitus  sorrexit,  tcnuns  illum,  et  dicens : 
Magister,  quid  faciendo  viuni  aUcrnam  possidebo? 
Atille  dixit  ad  eum:  In  Lcge  quid  scriptiimest? 

1  taMSB.  R^  etcamuteosinon  additur,<7ifori(Mf. 

•  ^tdgata,  facka. 

*  ^ic  etiam  in  Corb.  Bniliis  bidiebat  vulgau ;  licet  nuno 
ui  excusis  feraf ,  tu$  qua  domi  $unt ;  neutro  gencre,  im 
nmoaibto» 


987 


S.  AUGUS TINl  S1>£CULUM 


m 


qunmodo  legisT  llle  rGS|M>ndens  dixit :  Diligos  Donil- 
iiuin  Deum  tuom  cx  hAo  cordc  luo,  et  cx  lota  anima 
tii.i,  et  ex  omnibus  viribut  tois,  et  ex  omui  mente 
t.ia,  et  proximum  luum  sicut  leipsnm.  Ei  paulo  pott : 
Qnis  liorum  trlum  ridotur  tibi  proximus  fuisse  illi, 
qui  incidit  in  lalrones?  At  illc  dixit  :  Qui  fccit  mise- 
ricordiain  in  lllnm.  El  ail  illi  Jesus  :  V;ide,  el  lu  fnc  si- 
mililer.  El  poil  paululum  :  Mnrtba,  Marlba,  sollicila 
cs  et  lurbarls  erga  pluriina  :  porro  unum  cst  neccssa- 
ritim.  Maria  optimam  partcm  elcgit,  qux  non  aufc- 
rctur  ab  ca. 

Item  post  paululum  [xi.] :  Cum  oratis,  inqnU,  diciie, 
P.itcr,  sanctiflcctur  nomei-  tuum.  Advcniat  regtiiim 
tiium.  Pancm  Dostrum  quolidianum  d:i  nobls  bodic  *. 
Et  diniiltc  nobis  peccata  nostra,  siquidcm  ct  ipsi  di- 
iniltimus  omni  dcbenti  nobis.  Et  iie  nos  inducas  iii 
teutationcm.  Et  ait  ad  illos  :  Quis  vcstrum  habebil 
amicum.  et  ibit  ad  iilum  media  nocte,  et  dicet  illi : 
Amice,  commoda  mibi  tres  panes ,  qnoniam  amicus 
meus  venit  de  vla  ad  me ,  el  non  babco  quod  |)onnin 
aute  illum  :  el  illc  de  iiitus  rcspondcns,  dicat :  Noli 
iiiilii  molcstus  esse :  jam  ostium  clausum  est,  el  pueri 
mci  mccum  sunt  in  cubili ;  non  possum  surgcrc  ct 
dare  tibl.  El  ille  si  perccveravcrit  pulsans,  dico  vobis, 
ctsj  non  dabit  illi  surgcns,  eo  qiiod  aniiciis  ejus  sil ; 
propler  improbilatem  tJiiicn  cjus  surgct,  ct  dabit  illi 
quotqiiot  habct  neccssarins.  Et  &^o  vnbis  dico  :  Pctilc 
ct  dabitur  vobis  :  qo:iTile,  ci  inveniciis  :  pulsaic,  ei 
aperictur  vobis.  Omnis  ciiim  qui  pclil,  aceipit ;  ct  qui 
qiKcrit,  invcnil;  et  pulsaiill  apcriolur.  Quis  aulcm  ex 
vobls  palrcm  pelit  paiiein,  nuiiuiuid  lapidciii  dabit 
illi?aut  pisccm,  nuniquid  pro  piscc  scrpeiilcui  dabit 
illi?  aul  si  pclicrit  ovum,  nunuiuid  pnrriget  illi  scor- 
pionem?Si  ergo,  cuin  silis  inali,  no.>tis  boua  data  darc 
filiis  vestris ;  quanto  m:igis  Pater  vester  dc  <  ado  da- 
Lit  spirituin  boniim  peicntibus  sc.  Et  paulo  post : 
Facluui  cst  autcin  ruiii  bx*c  diceret,  extollcns  voceia 
qu.rdaiu  mullerdc  lurba,  dixit  illi :  Bcalus  vciiler  qiii 
tc  poitnvit,  ct  ubcra  qu:c  siixisli.  At  ille  dixit :  liiio 
beati  qui  audiunt  veibum  Dei,  ct  cuslodiuiit  ilhid.  Et 
paulo  post :  Et  cum  loqucretur,  rogavil  illum  qnidaiii 
14iarisa.*us,  ut  prandcrct  apud  se  :  ct  ingressus  rccu- 
buil.  Pharissnus  aulcm  cuppil  intra  se  rcputans  diccie, 
quare  non  baptizatus  csset  aiitc  prandium.  Et  alt  Do- 
ininus  ad  illum  :  Nunc  vos,  Pliaris:ei,  quod  de  foris 
cst  calieis  ct  catini,  mundalis;  quod  aulcm  intus  csl 
vestrum,  pleiium  cst  rapiiia  et  iiiiquiiaie.StuIti,  nonne 
qui  fccit  quod  de  foris  esl,  ctiam  quod  inlus  esl  fccil? 
Verumiamcu  qiiod  supcrcst,  datc  elceino.synam ,  el 
cccc  omiiia  inunda  sunt  vobls.  Scd  yx  vobis  Phari- 
sscis,  quia  dccimatis  mentham,  ct  rutain,  ct  omnc 
olus,  ct  prxtcritis  judicium  ct  chariialcm  Dci.  Ila.>c 
autcm  oportuit  faccrc,  ct  illa  non  omiilcrc.  Vx  vobis, 
Pharlsai,  qtiia  diligilis  primas  cathcdras  iii  synago- 
gis,  ct  saluiaiioncs  in  foro.  Vx  vobis,  iiiiia  esiis  ut 
iiionumenla  qux  non  parent,  cl  homiiics  auibul.inles 
iupra  nesciunt.  Respondens  autein  quidam  ex  legispe- 

» in  \etustisCorb.  Bibliis,  quotidie ;  iuiu  gra.c,  tb  kallt' 


riiis,  ait  illi :  Magisier,  hatt  dicens.  etiam  iioi>is  coa. 
tumeliam  facis.  At  illc ait :  Etlam  robls  lcgisperilis  vae; 
quia  oiieratis  homines  oneribus  qa»  portare  noo  pos- 
sunt*,  et  ipsi  uno  digito  testro  non  tingitismtinas. 
Et  atio  loco  [xii.] :  Atlendite  a  feniicnto  Phari- 
sseorum,  quod  est  hypocrisis.  Ei  ptmlo  poit :  Dico  au- 
tem  vobis  amicis  mcis,  ne  lerrcaniiiii  ab  lis  qui  ocei- 
dunt  corpus,  ct  post  haec  non  halienC  ami^iis  quid 
faciant.  Osicndam  antem  Tobis  quem  timeaiis.  Tlmde 
cum  qui  postipiam  occiderii ,  baliel  polestalem  mil- 
tere  in  gcheniiam  :  ila  dico  vobls,  hunc  timete.  Noniie 
quinque  passcrcs  veneuut  dipondio,  et  uiiiis  cx  iilii 
iion  est  in  oblivione  caram  Deo?  Sed  ct  capilli  capitis 
vestri  omnes  numerati  sunt.  Nolite  ergo  timere ;  mul^ 
tis  passeribus  pluris  estis.  Dico  autem  vebis  :  OmKJs 
quicumque  confcssus  fuerii  me  coram  lioniinibiis,  et 
Filius  iiominis  confitebitur  in  iilo*eoram  Aiigclisiyei; 
qui  autcm  negaverit  me  coram  homiiiilMis,  denegabi- 
tiir  coram  Angelis  Dei.  Et  omnis  qui  dicil  verbum  ia 
Filium  hominis,  remiltelur  illi :  ei  autcm  qui  in  S|ii- 
ritum  sanctum  blasphcmaverit,  noii  remittetur.  Cum 
autcm  induccnt  vos  in  synagogas,  ct  ad  inagistratas, 
et  potcstaies ,  nolite  solliciti  esso  qualitcr  aiit  qaU 
respondeatis,  aul  quid  dicatis  :  Spiritus  ciilni  sanctos 
docebil  vos  in  ipsa  hora,  qnas  o|)Orteal  dicere.  Ail 
autcm  ei  quldam  de  turba  :  Magislcr,  dic  fralri  nieo 
ul  dividat  mecum  hxreditatem.  At  ilic  dixil  ei :  IIoido, 
quls  ine  constltuit  judiccm,  aut  divisorcm  siipra  vos? 
Dixitque  ad  iiios :  Vldetc,  et  cavete  ab  oinni  avariila; 
quia  non  in  abundantia  cujusquam  vita  ejas  cst.  ex 
his  quae  possidet.  Dixii  autem  similitudiiicm  ad  ilios, 
diccns :  ilomiiiis  cujusdam  divitis  uiicres  fmctus  ifer 
attulit ;  ct  cogitabat  intra  se,  dicens»  Qiiid  faciao, 
quia  noii  habeo  quo  congregcm  frucius  mcos?  £i  duit, 
lioc  faciam :  desiruam  horrca  mea,  ct  iuijora  laeiam, 
et  illuc  congrcgabo  omiiia  qu.x  nati  §unt  mihi,  et  bona 
inca ;  ct  dicaro  aoimx  mcT,  Aiiima,  liabcs  mulla 
bona  posita  m  aniios  plurimos,  rcquicscc,  couiede, 
bibe,  cpubire.  Dixit  autcm  illi  Dciis  :  Stulte,  ba« 
noctc  aniinam  iiiam  rei.ctuiit  a  te ;  quac  autem  pa- 
rasli  cujus  cruni?  Sic  cst  omiiis  qui  sibi  tbesauriiala 
et  non  est  in  Dcum  divcs.  Dixilquc  ad  discipulos  suos: 
Ideo  dico  vobis,  nolitc  soiliciii  essc  aniiii.-e  vcsire, 
quid  manducetis;  ncqiie  corpori,  quid  vestianiiui. 
Aiiima  plus  est  quani  csca,  et  corptis  quam  vcslimcnr 
luiu.  Coiisidcraie  corvos,  quia  nou  scuiinant,  neqne 
metunt;  quibiis  non  cst  cellarium,  ncque  horreura; 
ct  Deus  pascil  illos  :  quanto  magis  vos  pluris  estis  iU 
lis?  Quis  autcm  vcstrum  cogitando  poiesi  adjieere  ad 
sftaturam  suam  cubitum  uiiuiii?  Si  crgo  iieqne  qood 
niinimum  cst  poicstis,  quid  de  cxtcris  solliciti  estisf 
Considcratc  lilia  '  quomodo  crcscunt ;  non  iabonnt, 
iicque  ncnt.  Dico  autem  vobis,  nec  Salomon  ia  ooml 

>  !\egius  codex  hic,  qute  portari  non  possiml.  sie  eUivo 
anliqua  corb.  Bibiia.  Gnecus  vero  toxlus,  du$bulaela  *  U 
cst,  diflicilia  portaiu. 

*  lu  oodices  omues  hujus  Speculi ;  Juxta  grmmL  knmitt 
gisci  en  auld^  qui  etiam  proximeaalo  liabct.  hosm  toMfa 
gei^e  cn  emci. 

*  VM\ ,  tilia  agrL  A\\es\ ,  agri^  a  Regio  Us.  nocnon  a  s»* 
cris  uiliiiis,  qiia:  eaJcm  voce  uliam  hi  subscaiienii  i 
carcut.  —u  «^ 


m  DE  SCRIPTURA  SACRA 

gioria  sua  vesiicbaiGr  sicul  unum  ex  isiis.  Si  sntem 

fuiium  agri  quod  hodie  in  agro  es( ,  ei  cras  iu  ciil>a- 

inim  niiUilurt  Deus  sic  vcsiit ;  quaiilo  magis  vos  pu- 

siiix  fidei?  Et  Yos  nolite  quxrere  quid  manducetb, 

aut  quid  bibatis ;  et  uoiite  in  subiime  (olli.  llxc  enim 

DAiiiia  genies  mundi  inquirunt :  Pater  autem  Tester 

hcit  quoutam  his  indigctis.  Verumtamen  quaerite  re- 

gnum  Dei  S  ei  hxc  omnia  adjicientur  vobis.  Nolite 

timerc,  pusillus  grcx ;  quia  complaciiit  Patri  Testro 

dare  vobis  regiium.  Vendite  qux  possidctis»  etdaie 

1  ieemosyiiam.  Facite  vobis  sacculos  qui  non  veiera- 

scunt ,  lliesaurum  non  deflcientcm  in  coelis ;  quo  fur 

non  approitiat,  iicque  tinea  corrumpit.  Ubi  enun  the- 

saurus  vester,  ibi  et  cor  vestrum  erit.  Et  post  paulu^ 

lum  :  Et  vos  estote  parati;  quia  qua  hora  non  putatis 

Filius  liominis  vcnict '.  Ait  autcm  ei  Pctrus :  Domine» 

ad  nos  dicis  hanc  parabolam ,  an  et  ad  omnes  ?  Dixit 

:intcm  Dominus :  Quis,  putas,  est  lidelis  dispensator  et 

prudens,  quem  constituit  dominus  supra  familiani 

suain,  ut  det  illis  in  lempore  tritici  mensuram?  Beaius 

illc  scrvus,  quem  cum  venerit  dominus,  invenerit  ila 

facienieni.  Vere  dico  vobis,  supra  omnia  quae  possider, 

coiistiiiiet  illum.  Quod  si  dixerit  servus  ille  in  cprde 

siio,  Bloram  facit  dominus  meus  venire;  et  cosperit 

pcrcutere  pucros  et  anciilas,  et  edere,  et  bibere,  et 

inebriari :  veniet  dominus  servi  illius  in  die  qua  non 

spi.rat,  ct  hora  qua  nescit,  ct  dividet  eum,  partemqiie 

ejus  cum  ir.fiddibus  ponct.  Ille  autem  servus,  qui 

eognovit  voluntatem  domini  sui ,  et  non  pncparavit, 

ei  non  fccit  socundum  voluntatem  ejus,  vapulabit 

iiiullis :  qui  aulem  iion  cognovit,  et  feclt  digna  plagis, 

vapulabit  paucis.  Omni  autem  cui  mullum  datum  est, 

mullum  quaerctur  ab  eo;  et  cui  coromendaverunt 

mulium ,  pltis  repetunt  ab  co.  Iiem  panlo  po$t  : 

ISypocrlto!,  faciein  ternc  et  coeli  nosiis  probare;  hoc. 

aulein  tempus  quomodo  non  probatis?  Quid  aulem  et 

a  vobis  ipsis  non  judicaiis  quod  Justum  est  ? 

Et  aliiiuanto  post  [xiii.] :  Contendite  intrare  per  an- 
gusiam  poriam  :  quia  mulli,  dico  vobis,  quaerent  in- 
tnre,  et  nou  poterunt. 

Et  alio  loco  [xrv.] :  Dicebat  autem  ad  invitalos  pa- 
rabolam,  inlendens  quomodo  primos  accubitus  elige- 
rcnt,  dicens  ad  illos  :  Cum  invilatos  fueris  ad  nupiias, 
noii  discumbas  in  primo  loco ;  ne  forle  bonoratjor  te 
sil  invitalus  ab  eo,  et  veniens  is  qui  te  et  illum  voca- 
vit,  dicat  tibi,  Da  buic  locum;  et  tunc  incipias  cum 
rulK>re  novissimum  locum  tencre.  Sed  cum  vocaius 
fucris,vade,  rcciimbe  in  novissimo  loco;  ut  cqm  vene- 
rit  qui  te  invitavit,  dicat  tibi,  Amice,  asccnde  siipe- 
rius :  tunc  crit  tibi  gloria  coram  simul  disciunbentibus. 
Quia  omnis  qui  se  exaltat,  humiliabitur;  et  qui  se 
bumiliat,  exaltabitur.  Dicebat  autem  et  ci  qui  se  invi- 
Inverat :  Cam  facis  prandium  vcl  ccenam,  noll  vocare 
amicos  tuos,  neqiie  fralres  luo»,  neque  cogriatos,  ne- 


900 
que  vicinos  divites;  ne  forle  ct  ipsi  te  reinviient,  et 
fiat  tibi  retribulio  Sed  cuin  facis  convivium,  voca 
paupcres,  debiles,  claudos,  caccos ,  ct  beatus  cris,  qiiia 
non  habeiit  retribucre  tibi  :  rclribuetur  eiiim  tibi  in 
retributionc  •  Justorum.  Et  paulo  po$t :  Si  quis  veiiit 
ad  me,  et  non  odit  patrem  suum  el  mairein,  el  jixo- 
rem,  et  filios,-  et  fratres,  et  sorores,  adhuc  autem  ci 
animam  suam,  non  potest  meus  esse  discipulus.  Et 
qui  non  bajukit  crucem  suam,  et  venii  post  me,  non 
potest  meus  esse  discipulus.  Quis  eniin  ex  vobis  vo- 
lens  turriui  aedificare,  non  prius  sedcns  computat 
sumptus  qui  neccssarii  sunt ,  si  haheat  ad  perficien- 
dum ;  ne  posteaquam  |K)suerit  fundamenlum ,  et  non 
potueril  perficere,  oinnes  qui  vident  incipiant  illudere 
ei,  dicenies  quia  hic  homo  coepit  xdilicare,  et  non 
potuit  coiisummare?  Aut  quis  rex  iturus  committere 
bellum  adversus  alium  regem,  non  scdcns  prius  cogi- 
tat,  si  possit  cum  decem  millibus  occurrere  ei,  qui 
cum  viginii  miilibus  venit  ad  se?  Alioquin  adhuc 
illo  longe  agente ,  legationem  miliens,  rogat  ea  qiKB 
pacis  sunt.  Sic  ergo  omnis  ex  vobis,  qui  non  re- 
nuntiat  omnibus  quue  possidet,  non  potest  meus  csse 
discipulus. 

El  poit  aliquantwn  [xvi.]  :  Et  ego  vobls  dico,  Fa- 
cite  vubis  ainicos  de  mammoua  iniquitatis,  al  cum  de- 
feceritis,  recipiant  vos  in  a;lerna  tabernacula.  Qui  fi- 
delis  est  in  minimo,  et  in  majori  fidelis  est;  et  qui  in 
modico  iniquus  est ,  et  in  majori  iniquus  cst.  Sl  ergo 
in  iniquo  roammona  fideles  non  fuistis ;  quod  vestrum 
est  quis  dabit  vobis '  ?  Nemo  servus  potest  duobus 
dominis  servire  :  aut  enim  unum  odiet,  et  alterum  di- 
liget ;  aut  uni  adhxTcbit,  et  alterum  contemnet.  Non 
potestis  Deo  serviro  et  mammonx.  Audicbant  autem 
ha:c  omnia  Pharisxi,  qui  erant  avari ;  ctderidebaut  il- 
lum.  Et  ait  illis  :  Vos  cstis  qui  justificatis  vos  coram 
iiominibus ;  Deus  autem  novit  corda  vestra :  quia  quod 
homlnibus  altum  est,  abomiiiatio  est  ante  Deum.  Et 
po$t  paucoi  veriUi  :  Oninis  qui  dimiitit  uxorem  suam, 
et  dudt  alteram,  moechatur. 

Et  poit  paululum  [xvii.] :  Impossibile  est  ut  non  ve- 
niant  scandala ;  vx  autem  illi  per  qucii)  veniunt  I 
Utiiius  est  illi,  si  lapismolaris  imponaiur  circa  col- 
luin  ejus,  et  projiciatur  in  mare,  quam  ut  scandalizet 
unum  de  pusillis  istis.  Attendite  fobis  :  si  peccaveril 
frater  tuus,  incrcpa  illum;  ei  si  poenitentiam  cgcrit, 
dimitie  illi.  Et  si  septies  in  die'  peccaverit  in  te ,  ct 
septies  in  die  conversus  fuerit  ad  te,  diccns,  Poenitct 
roe,  dimitte  illi. 

Et  alio  toeo  [xviii.]  :  Dixit  autem  ad  quosdam,  qiii 
lii  se  confidebant' tanqoam  jnsti,  et  aspernabantur 
ca:tero8,  parabolam  isum  :  Duo  homines  ascende- 
runt  iu  tcmpliim  at  orarent ;  unas  Pharisaeus,  et  alier 
Publicnnus.  Pharisaeus  stans  haee  apud  se  orabat : 
Dcus,  gratias  ago  tibi,  quia  non  sum  sicut  cxtcri  lio- 


<  vuIgaubabetnimc,7iiaTtl0priniirmre!g9mmM^jus/f- 
titm  ejuM :  at  bi  aotiquiscorb.  BibL  carel«t  his  vert^  pH- 
vtum,  etpuHlkm  efui ;  ipiae  a  graeoo  etiam  tezta  absanty 
ci  aL>  onmibos  codlcibus  hi4us  specoli. 

•iniUi.etbianUiiuii(xrb.BUbliiSprfRjr.  in  gncco.  er- 


I  vulgata,  m  resurrectkne.  Greec,  en  ti  tmoitam.    ^ 
*  LocoB  ex  sacris  BiiJiis  redtote^randos  bnoe  !n  Biodam ; 

vestrum  fsC,  quk  tfaM  vohh  T 


^  S.  AUGUSTlNi 

niinum,  raplores»  InjusU  ,  aduUeri,  veluii  ciiain  hic 
Publicanus  :  jejuno  bis   in  sabbalo,  decimas  do 
omnium  qux  possideo.  El  Publicanus  a  longe  sUns . 
nolebat  nec  oculos  ad  coBlum  lcvare;  scd  percuticbat 
pcctus  suum,  diccns  :  Deiis,  propilius  eslo  mihi  pec^ 
eatori.  Dico  vobis,  desccndii  hic  JHstificaius  in  domum 
suam  ab  illo.  Quia  oronis  qui  se  exalut ,  bumiliabi- 
tur;  et  qui  sc  humiliat,  exalubilur.  Affcrcbanl  aulom 
ad  illiim  el  infanlcs.  ul  cos  langcrct.  Qiiod  cum  vide- 
renl  discipuli,  incropabanl  illos.  Jcsiis  autcm  convo- 
cans  iilos,  dixit  :  Sinilc  pucros  venirc  ad  me,  et  no- 
lite  eos  volare.  Talium  esl  cniin  rognuin  Dei.  Amcn 
dico  vobis,  quicumqiic  non  acreperit  rcgnum  Dci  sic- 
ut  puer ,  iion  inirabil  in  illud.  Et  inlcrrogavil  ciiin 
qiiidam  princeps,  dici^ns  :  llagister  bone,  quid  facicns 
vium  a'lcrnam  possidebo  ?  Dixit  autem  Jesus  :  Qnid 
me  dicis  bonum  ?  Neino  bonus,  nisi  solus  Dcus.  Man- 
daU  nosli?  Non  occidcs,  Non  nioecliabcris ,  Non  fur- 
tum  facirs  ,  Non  falsuin  lestinionium  dices ,  llonora 
palrem  tuum  cl  malrein.  Qui  ait  :  llxc  omnia  custo- 
divi  a  juventute  mea.  Quo  audiio,  Jcsus  ait  ei,  Adliuc 
tibi  unum  decst  :  omnia  qiKTCumque  habes  vendc,  ct 
da  paupcribus,  el  baliebis  tlicsaurum  in  coclo ;  ct  vcni, 
sequcre  me.  His  iilc  audilis,  contrisutus  esl ;  qiiia  di- 
vcs  crnt  valdc.  Videiis  aulcin  illum  Jesus  Iristem  fa- 
clum  9  dixit :  Quam  dirricilc  qni  pccunias  habcnt ,  in 
regnuin  Dei  inlrabnnt!  Facilius  esl  enim  cameluin 
per  fornmcn  acus  iransire ,  quam  divitmi  intrare  in 
icgnum  Dci.  El  dixerunt  qiii  audiebant  :  Et  quis  po- 
lest  salvus  ficri  ?  ait  illis  :  Qiue  iin|K)Sbibilia  siintapud 
liomines,  possibilia  sunt apud  Deum.  Ail  autcm  Pcirus  : 
Ecce  nos  dimisimus  omnia ,  cl  sccuti  snmiis  tc.  Qui 
dixit  eis  :  Amen  dico  vobis,  nemo  cst  qui  rclii|uil  do- 
mum,  aut  pareiites ,  aiil  fratrcs,  aut  uxurcm ,  aul  fi- 
lios,  proplcr  n*gnuni  Dci ,  ct  non  recipiat  multo  plura 
|ii  hoc  icinpore,  et  in  sxculo  venturo  vium  aiternam. 
Et  aiibi  [xix.]  :  Suns  auleni  Zacba^us,  dixit  ad  Do* 
niinum  ?  Eccc  dimiditim  bonorum  nicorum,  Doniine, 
do  paupcribus,  et  si  qiiid  aliquem  defraudavi ,  rcilJo 
iiuadruf)lum.  Ait  Jesus  ad  eum  :  Quia  hodie  salus  do- 
inui  buic  facta  cst,  co  quod  ct  ipsc  filius  cst  Abrahse. 
\enil  cnim  Filius  hominis  quxrcre  et  salvum  fac^ro 
quod  pcrierat. 

Fa  pott  aliqmntum  [xx.]  :  Reddilc  crgo  qiiae  sunt 
fa^siiris,  Ca^sari ;  cl  qux  sunt  Dei,  Dco.  El  alio  ioco : 
Audiciitc  autem  omni  populo ,  dixit  discipulis  suis  : 
Aileiidiie  a  Scribis,  qui  anibularc  volunt  in  stolis,  ct 
^mant  saluutioncs  in  foro ,  ct  primas  catliedras  in 
synng(  gis ,  et  priiiios  discubilus  in  conviviis  ;  qui  dc- 
voraiit  doinos  viduarutn  ,  simulanles  longam  oratio- 
ncm  :  hi  accipient  damnaiionem  majorem. 

[xxi.]  Respiciens  autein  vidit  eos  qiii  miitebant  mu- 
nera  sua  in  gazopbylacium  divites  :  vidit  autcm  ct 
(|U;iindam  viduam  pauperrulam  miltenlem  xra  mi- 
nutn  duo ;  ct  dixit ,  Verc  dico  vobis  ,  quia  vidna  bxc 
})auper  plus  quam  omnes  misiu  Nain  et  oinnes  lii  cx 
abundaiiti  sibi  miserunt  in  niunera  Dei :  hxc  aiucm 
4x  co  quod  decbt  illi,  omncm  viclum  siiuin  qucin  lia- 
t>uit ,  mibit.  Um  alio  loco  :  Poniic  crgo  in  cordibus 


SPECDLUM  f» 

vestris,  non  pnemediuri  qHenuMiniodani  retpoMiea- 
iis.  Ego  cnim  dabo  vobis  ot  et  Mpientiun  p  cai  noii 
potemnt  rcsislcre  et  (^niradieere  oninet  advenarii 
vestri.  Trademuii  aulem  a  pareniibm,  et  fralriliw,  ct 
cogoatis ,  el  amicis ,  et  niorte  ifBcienl  es  TObb;  ct 
eritis  odio  omnibns  propler  nomen  menm  :  ec  capil- 
lus  dc  capite  vestro  non  peribit.  In  palienlia  vestra 
possidebitis  animas  vestras.  Et  posf  aliqmmiwn :  Ai- 
lendite  autem  vobis ,  ne  forte  gravenior  oordo  vesira 
a  crapula  et  ebrietate,  et  curis  hijos  fitaB,  el  snpenre- 
niat  in  vos  rcpentina  dies  illa.  Tauqoam  enim  laqoeus 
soperveniet  in  oinnes  qui  sedciit  super  faciem  owBis 
lerne.  Vigilaie  itaqoe  omiii  lempore  orantet,  iil  digai 
habeamini  fugere  oauiia  isia ,  quae  fulun  snnl ,  et 
starc  ante  Filium  hominis. 

Item  poH  ali^iuantum  [xxii.]  :  Facta  esl  aulcm  eon- 
leniio  inter  eos ,  quis  eorum  videretor  esse  najor. 
Dixit  aulcm  eis  :  lieges  gentium  dominantor  eorum, 
et  qui  potesutem  habenl  super  cos,  beneflci  vocantor. 
Vos  atitem  non  sic  :  sed  qui  niajor  esi  in  Tobia,  fiat 
sicut  juiiior  * ;  clqui  pncccssor  est,  sicut  minisuralor. 
Nam  quis  major  esl,  qui  recumbit,  an  qni  minblrat? 
noiinc  qui  recurobit  ?  Ego  auteni  in  medio  Teslnm 
sum  sicut  qui  ministrat.  Et  o/io  tM  loco  :  Onle  ne  ia- 
tretis  in  tcnlationem. 

DE  EVANGELIO  SECUNDUM  JOANNEM. 
[Cap.  V.]  Quomodo  poK^siis  vos  credcre ,  qoi  glo- 
riam  ab  inviccm  accipitis,  et  gloriam  qux  a  ioio  Doo 
est  non  quxrilis  ? 

Et  po$t  aliqiuntum  [viu.] :  Dixil  autcm  iesus,  Nee 
cgo  tc  condcmnabo.  Vade ,  et  amplius  jam  noli  pee* 
carc.  Et  pnulo  po$t  :  Si  vos  oianscriiis  in  sennooe 
meo,  vere  discipuli  mci  eritis,  et  cognoscelis  Terila- 
lem,  ct  vcritas  lil)erabit  vos.  Et  po$t  panlulmH: 
Amcn ,  aincn  dico  vobis ,  quia  oinuis  qui  fadl  peoca- 
tum,  servus  est  pfH^iti.  Ei  alibi  :  Amcn ,  amen  dice 
vobis,  si  quis  scrrooncin  mciun  servaveril,  Don  Tide- 
bit  mortcin  in  xiemum. 

Et  po$t  aliquantum  [xii.]  :  Qui  aroat  animam  soaai, 
pcrdct  cam  ;  ct  qui  odit  animam  suam  in  lioc  mondo, 
in  vitam  aeteniam  custodit  eain.  Si  qnis  mibi- 
strat,  me  sequalur ;  et  ubi  sum  ego,  illic  et  i 
mcus  crit.  Si  quis  mihi  miiiistraveril ,  honorificabil 
eum  Paicr  mcus.  Et  alio  loco  :  Dilexeninl  enim  glo- 
riam  hominum  magis  quam  gloriam  Dei. 

Et  alibi  [xiii.]  :  Vos  vocatis  me ,  Magisier .  el  Do* 
mine;  cl  bene  dicitis,  sum  etenim  :  si  01^0  ego  hvi 
pedes  vcstros  Dominus  et  magister,  et  vos  debetis  al* 
ter  alierius  hvare  pedes.  Exemplum  enim  dedi  Tobis, 
iit  quemadmodum  ego  fcci  vobis ,  ita  cl  vos  lacialis. 
Et  paulo  poU  :  Mandatuin  novum  do  vobis,  ut  diliga- 
tis  invicem,  sicut  dilexi  vos,  ut  et  vos  diligatis  inviooDu 
In  boc  cogiiosccnl  omnes  quia  mei  discipuli  estiSv  n 
dilectioncm  habueriUs  ad  inviccm. 

Et  paulo  poit  [xiv.] :  Si  diligitis  mc  ,  mandau  mea 
servatc.  Et  po$t  paululum  :  Qui  hahcl  uandata  nea 

•  Rdiii  ciim  vul^u ,  ticut  minor,  Ai  Mas.,  tieui  fumr : 
sic(]ue  ciiain  in  auUquis  Cort).  Bibliis;  juxu  grscnuia  ta  4 
woterQs. 


fi93  DE  SCRIPTURA  SACRA 

ei  serrat  ea,  ille  cst  qui  diligiime  :  qui  aalcm  diligit 

me  ,  diiigetur  a  Patre  meo;  et  ego  diligam  eum  ,  et 

maniresUlK)  ei  meipsum.  El  post  tret  tersus  * :  Si  quis 

diligii  me,  sormoncm  mcum  scnabit ;  et  Paier  mcus 

ililigct  cuni,  ei  ad  cum  veniemus,  et  mansioncm  apud 

c  uui  facicmus.  Qui  non  diligit  mc,  sermoncs  mcos  non 

scrvat. 

Ei  paulo  po$l  [iT.] :  Maneie  in  me,  ct  ego  in  vobis. 
Sicut  palmcs  non  potcst  laccrc  fiructum  a  scmctipso , 
iiisi  maiiscrit  in  vite ;  sic  iiec  vos,  nisi  in  me  manse- 
ritis.  Ego  sum  vitis,  vos  paiiniles  :  qui  manct  in  me , 
ct  ego  in  eo,  hic  fcrt  fnictuui  multum.  Quia  sine  me 
nihil  polcstis  bcere.  Si  quis  in  mc  non  manscrit,  mit^ 
tetur  foras,  sicut  palmes,  ct  arcscct ;  et  colligcnl  eum, 
ct  in  igiiem  mitlent ,  cl  ardcl.  Si  nianscritis  in  me , 
et  vcrba  mca  in  vobis  manserint ;  quodcumque  voluc- 
ritis  peictis,  et  fiet  vobis.  In  hoc  clarificaius  est  Paicr 
mcus ,  ut  fruclum  plurimiim  afleralis ,  et  cfnciamini 
mci  discipuli.  Sicut  dilcxit  me  Patcr ,  ct  cgo  dilcxi 
vos  :  maiictc  in  dilcctione  mca.  Si  prxccpla  mea  scr- 
vavcritis ,  manebitis  in  dileclione  mca  :  sicut  et  ego 
Patris  mei  pnccepta  servavi ,  el  maneo  iti  ejus  dile- 
Glione.  Hxc  locutus  sum  vobis,  ut  gandium  mcum  in 
vobis  sit,  cl  gaudium  vestrum  impleatur.  Iloc  est  pne- 
ci*ptum  meum ,  ut  diligatis  inviccm ,  sicul  dilcxi  vos. 
Majorcm  bac  dilcclioiicm  nemo  habet ,  quam  ut  aiii- 
mam  suam  quis  ponat  pro  aniicis  suis.  Et  paulo  pott : 
IIxc  mando  vobis,  ut  diligntis  inviccm. 

Ilac  de  quatuor  Evangeliis  in  hoc  opcre  ponenda  exi- 
siimavi :  ubi  inletligi  pote$t,  tre$  evangeli$ta$^  Matthceum 
$ciHcet  et  Marcum  et  Lucam^  ideo  nobi$  plura  dedi$$e 
prcBcepta  vivendi ;  quia  eam  maocime  $ecuti  $unt  parlem^ 
qum  acliva  dicitur,  Quia  vero  Joannc$  coHtemptattvmn 
magi$  lenmt ,  ideo  eum  eju$  evangelium  $uperem\neai 
cceteri$ ,  multo  pauciora  tamen  in  eo  morum  prcecepta 
comperhnu$.  Ilinc  jam  de  illo  libro  cui  titulum  dede» 
runtf  Actu$  Apo$tolorum^  commemorabimu$  quas  rnvem- 
mu$  ommno  pauci$»ma.  Eo  quippe  rermn  ge$tanm 
continetur  hi^toria^  quibu$  wdipcatur  fide$^  magi$que 
ibi  exempla  quam  pracepta  con$cripta  tunt. 

D£  LIBRO  AGTl]lJ\I  APOSTOLORUM. 


994 


[Cap.  xv.]  Jacobtt$  ergo  loqutne :  Proptcr  quod,  tit- 
quit ,  ego  judico  non  iiiquictari  cos  qui  ex  GcDtibus 
coDvertuntur  ad  Dominum ;  sed  scribere  ad  eos  ut 
abstineant  se  a  contaminaiionibus  simulacrorum ,  et 
fomicatione,  et  suflbcatis,  et  sanguinc.  Et  paub  po$t: 
Tisum  est  eniro  Spiritui  sancto  et  nobis ,  nlbil  ultra 
imponere  vobis  oneris,  quam  hxc  Dccessaria ;  ut  abs- 
tineatjs  yos  ab  immolatis  simulacromm,  ctsanguine, 
et  suflTocato,  et  fornicatione ,  a  qolbus  custodientes 
Tos,  bene  agetis.  Yalete. 

Et  po$t  muttay  cum  Pautus  apoMotui  prmpoM$  Ec^ 
ctettce ,  quo$  congregaverat  \  toqueretur  [xx.] :  Atlen- 
dite ,  tn^ ,  TObis ,  et  universo  gregi ,  in  qao  vos 
Spiritus  sanctos  posoit  e[riscopo8 ,  regere  Ecclesiam 
Del,  quam  aoqulsivft  sanguine-soo*  Et  pauto  po$tidem 

*  Regius  oodex :  £1  potf  im  wms. 

*  Reghis  Ms.,  q«M  contecraveraL 


ad  eo$dem  :  Argcntum,  aut  aorum  *,  aut  vestem  nnl- 
lius  concuplvi ,  ipsi  scitis ;  quoniam  ad  ca  qnx  mihi 
opus  erant ,  ct  iis  qui  mecum  sunt ,  ministraverunt 
manus  istae.  Omnia  oslendi  vobis,  quoniam  sic  labo- 
rantes  oportet  suscipcre  infirmos,  ac  mcminisse  verbi 
Domini  Jesu,  quoniam  ipse  dixit,  Bcatiiis  est  magis 
darc  quam  accipcre. 

Et  alio  bco,  cum  Jacobu$  et  qm  cum  eo  erant,  Pauh 
apo$tolo  loquerentur^  dixerunt  ei  [xxi.]  :  Vides,  frater, 
quot  millia  sunt  in  Judxis,  qui  credidcmnt;  etoroncs 
xroulaiores  sunt  Lcgis.  Audierunt  autem  de  te ,  quia 
discessioncm  doceas  a  Moyse  coram ,  qui  per  Gentes 
sunl,  Judaeoram,  diccns  iion  dcbere  cos  circumcidcre 
filios  suos ,  ncque  secundum  consuetudincm  ingredi. 
Quid  crgo  cst  ?  Uiique  oportet  convcnire  muliitudi- 
ncm ;  audicnt  cnim  te  supcrvcnisse  :  hoc  crgo  fac 
quod  tibi  dicimus.  Sunt  nobis  viri  qualuor  votum  ba- 
bcntcs  supcr  se ;  his  assumpiis,  sanctifica  te  cum  illis, 
et  impcnde  in  illis  ut  radant  capiia  :  et  scient  omnes 
quia  quae  dc  tc  audierunt,  falsa  sunt,  sed  ambulas  et 
ipse  custodiens  Lcgcm.  De  iis  auiem  qui  crcdiderunt 
ex  Gcntibus,  nos  scripsimus,  judicantcs  ut  abstincant 
se  ab  idolis  immolato,  ct  saiiguinc,  et  suffocato,  ct 
fornicationc. 

Bcec  de  libro  Actuum  Apo<fo/or»i}i,  no$tro  huic  operi 
eongruentia,  quce  Inc  poneremu$^  $ati$  e$$e  comperimu$. 
Vbi  videmue  Apo$(ol6$,  ei$  qui  ex  Centibu$  crediderunt^ 
nulla  volm$$e  onera  veteri$  Legi$  imponere ,  quantum 
attinet  tui  corporali$  ab$tinentiam  voluptali$  ;  ni$i  ut 
ob$ervttrent  ab  hi$  tribu$ ,  id  e$t ,  ab  ei$  qum  idoii$  imtno- 
tarentur^  et  a  $anguine,  et  a  fornicatione,  Vnde  nonnutli 
putant  tria  tantum  crindna  e$$e  mortifera,  idololatriam^ 
et  homicidium ,  et  fomicationem ;  ubi  utique  et  aduttO' 
rium ,  et  omni$  prceter  uxorem  concubilu$  intetligitur » 
^tiasi  fton  nnt  mortifera  crinuna  qucecumque  tUia  $unt 
prmter  hac  iria ,  quce  a  regno  Dei  $eparant^  aut  inmtiter 
et  faltaciter  dictum  sil,  Ncque  fbrcs,  neque  avari,  nc- 
que  cbriosi,  neque  maledici  *,  neqoe  rapaces  regnum 
Dei  possidcbunt  (I  Cor.  vi,  10).  Sed  oportet  not  re^ 
pre$$a  di$putatione  no$tra^  ad  Epi$totat  apo$totica$  iam 
venire ,  et  videre  etiam  in  ipn$  quid  huic  operi  conve^ 
nienter  aptetur. 
DEEPISTOLA  B.PAULI  APOSTOUAD  ROMANOS. 

[Cap.  I.]  Non  enim  embesco  Evangclium.  Yirtos 
ciiim  Dci  cst  in  salutcm  omni  credenti,  Judxo  primum 
et  Graeo.  Justitia  enlm  Del  In  eo  rcvelatur  ex  fide  m 
fldem,  sicut  scriptum  est»  Jusius  aotcmex  flde  vivit  K 
Revelator  enim  ira  Dei  de  coelo  super  tHDnem  impie- 
tatem  et  iiyustitiam  bominum  eorum,  qui  yeritatcm  ^ 
In  injustitla  detinent :  qoia  qiiod  notum  est  Dei,  roa- 
nifestum  est  in  illis ;  Dcos  enim  illis  manifcstavit. 
Invisibilia  enim  ipsios,  a  creatora  mondi,  per  ea  qo» 
faeta  sunt,  iotellecta  conspiciuntur,  sempitema  quo- 

*  Sic  etiam  in  Gorb.  Bibliis  :  at  in  BibUis^  exoosls ,  a 
Attnini. 

*  m  editis,  malePcL  M  in  Regiolls.  ot  in  sacris  Bibliis» 
maledici, 

*  Grace  est  hic  etRabac.  cap.  %  v.  4,  sltftof,  Heet. 

>  Bic  in  vol|^  additor,  Dei;  qo»  timeo  vox  abcat  t 
grcoo. 


OOS  S.  AUCUSTINI 

qoc  ejus  Tirtus  ct  divinilas ;  ul  sinl  incxcuRabilcs  :  quia 
cuin  cognovisscni  Deom ,  non  sicut  Dcum  glorifica- 
Tcnint ,  aul  gratias  cgcrunt ;  scd  evanucrunl  in  cogi- 
tationibtts  suis,  et  obscuratum  cst  insipiens  corconim. 
Dicentcs  ciiim  sc  essc  sapicntes ,  stulti  facii  sunt :  ct 
mutavcronl  gloriam  incorruplibtlis  Dci,  in  similitu- 
dinem  imaginis  corruptibilis  hominis,  ct  volucnim,  et 
qoadrupedum ,  ct  serpentium.  Propier  quod  iradidit 
lllos  Deos  in  desideria  cordts  corum,  in  immunditinm, 
ot  conlumeliis  afllciant  corpnra  sua  in  semctipsis.  Qui 
coromauvcronl  vcriiatcm  Dci  in  mcndaciom ;  ct  co- 
loeront,  ct  servicrunt  creaturx  potius  quam  Crealori, 
qui  est  bcncdictos  in  sxcub.  Amen.  Proptcrca  tradi- 
dit  illos  Dcos  in  pnssiones  igiiominiaR.  Nam  reinin;c 
eorom  immuUvcrunt  naioralem  usum » in  cum  usum 
qui  est  conlra  naturam.  Similiter  autcm  et  masciili 
rclicto  nalurali  usu  rcniinx ,  cxarserunt  in  desideriis 
suis  in  iriviccm ,  roasculi  in  mnsculos  turpitiidinem 
opcrantcs ;  ct  mercedem,  quam  oporluit ,  crroris  sui 
iii  scnicttpsis  rccipienics.  Ei  sicul  non  probaveront 
Dcom  babcrc  in  notitia ;  iradidil  eos  Deos  in  rcpro- 
bom  scnsum,  ut  faciant  qux  non  convcniunt ;  rcplcl^s 
omni  iniquiutc,  malltin,  roniicatione ,  avaritia,  ne- 
quitia ;  plcnos  invidia ,  homicidio,  contentione,  dolo, 
maligniuic ;  susurrones ,  detractorcs ,  Deo  odibilcs, 
contumcliosos,  supcrbos,  elatos,  invcntorcs  malomm, 
parcnlibus  non  obcdicntes,  insiplentes,  incompositos, 
sinc  airectione,  absque  fccdcre,  sine  miscricordia.  Qui 
Gum  juslitiam  Dci  cognovisscnt,  non  intellexcrunt  quo- 
niam  qui  tulia  agunt ,  digni  sunt  morte ;  non  solum 
qui  ca  faciunt ,  scd  ct  qiii  conscnliunt  facicnlibus. 

[ii.]  Proplcr  qood  inexcusabilis  es ,  o  homo  omnis, 
qui  judicas.  In  quo  cnim  judicas  altcrum ,  tcipsum 
condcmnas ;  eadem  enim  agis,  quac  judicas  ^  Scimus 
cnim  quoniam  judicium  Dei  cst  secundum  vcriiatcm 
In  eos  qui  Ulia  agunl.  Existimas  autem  hoc,  o  bomo, 
qui  judicas  cos  qui  Ulia  agunt ,  cl  facis  ea ,  quod  tu 
effugics  judicium  Dci?  An  divitias  boniutis  cjus  ct 
patienlioe  ct  longanimiutis  contcmnis?  Ignoras  '  quo- 
niam  bcnignius  Dei  ad  pcenitentiam  te  adducil?  Sc- 
ciindum  duritiam  aulem  toam,  et  impoenitens  cor, 
thcsaorizas  tibi  irani  in  die  irae  et  revelationis  justi 
judicii  Dei ,  qui  reddet  unicuique  secundum  opcra 
cjiis  :  his  quidcm,  qui  sccundum  paiientiam  boni  opc- 
ris,  gloriam  ct  bonorem  et  incorruptioncm  quxrenti- 
btis,  vium  xternam ;  his  autcm,  qui  cx  contentione ', 
et  qui  non  acquicscunt  vcrilali,  crcduntautem  iniqui- 
Uti,  ira  et  indignalio.  Tribulatio  el  angitstia  in  omncin 
animam  hominis  opcranlis  maUim  ,  Judxi  primum  et 
Grxci.  Gloria  autem ,  ct  honor,  et  pax  omni  operanti 
bonum ,  Judxo  primum  ct  Grxco.  Ei  pott  patttulum : 
Non  eniin  auditores  Lcgis  justi  sunt  apnd  Dcum ,  scd 
factorcs  Lcgis  justincabuntiir.  Item  paulo  pott  :  Qui 
ergo  alium  doccs,  tcipsum  non  doces  :  qui  prxdicas 

*  Am  et  Br.,  gfdjudicet,  Gra?c.,  ho  krintm. 

*  m  vetustis  corb.  Bibliis  parlicipium  est,  tgnoraru  :Juxu 
grasciim,  agno^.- 

*  vnlgau  in  oxcusis,  quarunt  TUam  ostenum;  Ins  autem 
qui  amt  ex  contctaUme  :  at  illa  in  anliquis  corb.  Bibliis. 
Bihil  diflcrt  ab  boc  Spcculo. 


SPECCLlltf  99S 

non  forandum ,  furaris ,  qni  dicis  ncm  mcccbaiidani^ 
moecbaris ;  qui  ahominaris  idola ,  sacrilegiam  bcis ; 
qiii  in  Lcge  gloriaris,  pcr  pncvaricationem  Legis  Dcnm 
inhonoras.  Nomcn  cnim  Dei  per  vos  blasphematur  tn- 
tcr  Genics,  sicat  scripturo  est. 

Fa  altquanto  post  [▼.]  :  Justificati  igitor  ex  lide ,  pa* 
ccm  habcamus  nd  Deum  pcr  Dominum  nosirom  Jesum 
Christum  :  pcr  qiicm  ct  acccssiiin  habcmus  fide  in 
gratia  isU  \  in  qtia  stanius,  ct  gloriamur  in  spe  glori.T 
filionjm  Dei.  Non  solum  autem ,  scd  et  gioriamor  in 
Iribiilalionibus ,  scieiitcs  quia  tribolatio  patieotiam 
opcratur,  pnticntia  autcm  probationcm,  probatio  vero 
spcm ,  spes  autem  non  cottfundit :  quia  charius  Dei 
dtffusa  cst  in  cordibus  nostris  per  Spiritiun  sanetiim, 
qiii  (lalns  cst  nobis. 

Et  alio  loco  [vi.]  :  Non  ci^o  regnet  pcccatom  in 
vestro  moruli  corporc ,  ut  obcdiatis  concnpiscenliis 
ejus.  Scd  neque  cxhilicatis  membra  vestra  arma  ini- 
quitaiis  pcccato  :  scd  cxhibete  vos  Deo»  Unquam  cx 
roortuis  vivcntcs,  et  mcmbra  vcstra  arma  Juslitias  Dco. 
Et  post  pauluium :  llumanum  dico  propter  infirmil^ 
lero  carnis  vcstnc.  Sicut  cnim  exhibuistis  membra  vo- 
stra  servirc  imrounditix  et  iuiquiuti  ad  iniquiutem ; 
iu  nonc  exhibcte  membra  vestra  servire  jnstiti»  m 
sanctificationcro. 

Et  alio  loco  [viii.]  :  Ergo,  fratres,  debiiores  somns 
non  carni ,  ut  secunduro  carncro^vivamos.  Si  enim 
secunduro  carnem  vixeritis,  nioricmini :  si  aatem  spi« 
ritu  facU  carnis  mortificaveritis,  viveiis.  Qaicumqoc 
cnim  Spiritu  Dei  aguntur,  lu  filii  sunt  Dei.  Et  poU 
paululum  :  llxredcs  qoidcm  Dei ,  cohxredes  aalein 
Christi ;  si  tamen  coropatiaroorf  ot  et  conglorificeninr. 
Et  post  paululum  :  Si  aiitero  quod  non  viderous,  spe- 
rarous ;  pcr  paticniiam  exspecumus.  Et  poti  paueo$ 
vertui  Scimus  autcm  quoniam  diligentibos  Deum 
omnia  cooperantor  inbonom.  Et  paulo  pott :  Qais  nos 
separabit  a  chariute  Christi?  tribulatio  ?  an  angnslia? 
au  pcrseculio?  an  fames?  an  niidiUs?  an  pericolam? 
an  gladius?  Siciit  scriptum  cst,  Quia  propter  te  morti- 
ficamiir  toia  dic ,  xstimati  sumus  ut  ovcs  oocisionis. 
Scd  in  his  omiiibus  soperamus,  propter  eam  qai  di- 
lexit  nos.  Ccrtus  snm  enim  qiiia  neque  mort,  ncqoe 
viu,  neque  angdi,  ncque  principaius  %  ncque  instan- 
tia ,  ncque  fiitora ,  neqoc  fonitudo ,  neque  altitudOt 
ncqoe  profondum,  neque  creaiura  alia  poterit  nos 
separare  a  chariute  Dei,  qu»  cst  in  Chrislo  Jcso  Do- 
mino  nostro. 

Et  alio  toco  [x.] :  Gorde  enim  credilur  ad  jnstitiam : 
orc  autcin  conressio  fit  ad  salutcm.  Dicit  enim  Seri- 
ptora ,  Omnis  qui  crcdit  in  illum ,  non  confundetur. 
Non  cniin  cst  dislinctio  Judxi  el  Gra*ci.  Nam  idcm 
Dominus  oinnium,  divcs  in  omnes  qoi  invocant  illum. 
Omnis  cnim  quicomque  invocavcrit  nomen  Domioiy 
salvus  crit. 

Et  utio  {oco  [xi.] :  Tu  aotem  fide  su  ' :  noli  aitom 
snpcre,  sed  time.  Si  enim  Dcos  naluralibus  ramisuoQ 

*  tnstiCTisfiMns^perlidemingraiiam, 

*  Hlc  sacra  RQ)Ua  addunt,  neque  tirtukt. 

*  vulgau,  Uat.  Gracc.,  etUcat. 


■v^ 


=2SE 


""'  ^' 


997 


DE  SCRiPTURA  SACRA. 


998 


popercit»  ne  forlc  ncc  tibi  parcat.  Yide  ergo  bonitatem 
vti  »everilatcm  Dci :  in  co8  qtiiUemqui  cccidcrunt,8e- 
vcritaiem;  in  leautcm  boniiatem  \  s\  pcrmaiiscris  in 
ixiaitate. 

f:i  pauto  post  [xu.]  :  Obsccro  ilaqne  vos,  rratres, 
|)er  miscricordiam  Dci ,  nt  cxliil)eatis  corpora  vestra 
Ikostiam  vivcnU^m,  sanctnm,  Deo  placeniem,  rationa- 
bile  oliscquitim  vcslrum.  Gt  nolitc  conrormari  huic 
sxculo;  sed  rcrormamini  innoviiatesensus  vestri :  ut 
pro!)elis  qux  sit  voluntns  Dei  l)ona,  ct  placensi  ct 
perrccla.  Dico  enim  per  gratiain  qiix  dala  est  mihi , 
omiiibus  qui  sunt  inlcr  vos,  non  pliis  sa|)orc  quam 
oportctsnpcrc,  sed  sapere  ad  sobriclatcm,  unicuique 
sicat  Deus  divisit  mensiiram  (idoi.  Sicut  cniin  in  uiio 
rorpore  multa  mcmbra  hnbcmus,  oinnia  autcm  mem- 
hra  non  cnmdem  actum  Iiabcnt  :  ita  mulli  unum 
corpos  sumus  in  Chrbto,  singuli  autcm  aller  altcrius 
ineiiibra.  Hubentcs  autcm  donationes  secundiim  gra- 
tiam,  qiiac  data  cst  nobis,  diflcrentes ;  sive  proplietiam 
seciindiim  rationem  fidei ;  sive  ministorium,  in  mi- 
nistrando;  sivequidocct,  iu  doclrina ;  qiii  cxhorta- 
titr,  iii  cxhorlando ;  qui  tribuit,  in  simplicitate ;  qiii 
pnrest,  in  solliciludine ;  qui  miscrelur,  in  bilarilate  : 
dilectio  siiic  simulationo,  odientes  malam,  adbxrcn- 
tes  bono ;  charitatem '  rratcmilatis  invicem  diligontes, 
lionore  invicem  praevenicntcs ;  soHicitudine  non  pigri, 
spiritu  renentes,  Domino  servienles ,  spe  gaudentcs, 
in  tribulatione  paiientes,  oraiioni  inslantes,  necessita- 
libus  saiictorum  communicantcs ,  liospilalitatem  se* 
ctanics.  Bcitedicite  persequentibus  vos,  bencdicite,  el 
nolite  malcdiccre.  Gaudere  cum  gaudentibus,  flere 
cum  flentibus.  Idipsum  inviccm  seniicntcs.  Non  alta 
snpicntes,  sed  homilibns  consentienies.  Nolite  esse 
prndcDtes  apud  vosmctipsos.  Nulli  malum  pro  malo 
rcddentes :  providcnles  bona,  non  ttnturo  coram  Dco, 
sed  eiiam  coram  oronibus  hominibus.  Si  fleri  potcsl, 
qood  ex  vobis  est ,  cum  omnibus  hominibus  pacem 
habentes.  Noii  vosmetipsos  derendentes,  charissini ; 
sed  datc  lucum  irae.  Scriptum  cst  enim ,  Mihi  vindi- 
ctam,  ego  retribuam,  dicit  Dominos.  Sed  si  esurierit 
iuimicus  tuus,  ciba  illum ;  si  sitit,  poturo  da  ilii :  boc 
enim  raciens ,  carbones  ignis  congercs  super  caput 
ejus.  Noli  vinci  a  malo,  sed  vir.ce  in  bouo  inalum. 

[xni.]  Oinnis  aniiiia  potestatibus  siiblimioribus  sub- 
dita  sit.  Non  cst  eniin  potestas  nisi  a  Deo.  Quae  autem 
suut  a  Deo,  ordinata  sunt '.  Itaque  qui  resistit  potes- 
laii,  Dei  ordinationi  resistil.  Qui  autem  resistunt,  ipsi 
sibidamnationem  acquirunt.  Nam  principes  non  sunt 
timori  boni  operis,  bcd  mali.  Vis  autem  non  timere 
potestatemlfDonuin  rac,  ct  h.nbebis  laudem  ex  illa.  Dci 
cnim  minister  est  tibi  in  bonum.  Si  autem  malum  fe- 
ceris,  time :  non  enim  sine  causa  gbdium  portat.  Dei 
cnim  minister  cst,  vindcx  in  iram  ei  qui  malum  agit. 
Idco  nceessiutc  subjecti  csiotc»  non  so|um  proptcr 

*  m  vulgata»  post,  tenKatem,  «dditnr,  Dd :  qood  a  grsBoo 
abcst. 

'Sic  olim habuit  volgata :  atmuiceineDdathi8,ciiNirtrafe. 
itcu)  aliquanio  hifra,  liioo,  milii  rMicfom»  tabctt  mUd  viu- 
dkiiL 

*  U)  ncris  BibliiSy  orcfiHMMf : 


iram,  scd  ct  propter  conscicntiam.  Idco  enim  ct  irl- 
buta  prxsiatis.  Ministri  enim  Dci  sunt,  in  lioc  ipsu;n 
scrvienles.  Rcddile  omnibus  debita  ;  cui  tributnm  , 
tribuluni ;  cui  vectignl,  vectigal ;  cui  timorcm,  timo- 
rem ;  cui  honorcm,  honorcm.  Ncmini  quidqiiam  de- 
beatis,  nisi  ut  inviccm  diligatis.  Qui  cnim  diligit  proxi- 
inum,  Logem  implevit.  Nnm ,  Non  adulterabis,  Non 
occidos,  Non  rurabcris,  Non  ralsum  testimonium  diccs. 
Non  coticiipiscos,  ot  si  quod  ost  aliud  mandntum,  \r\ 
Iioc  vorbo  instnuratur,  Diligcs  proximum  tuum  sicut 
toipsuin.  Dilectio  proxinii  innlum  lion  opcralur.  ric- 
niludo  crgo  Lcgis  csl  dilcctio.  Ei  hoc  scientcs  tcmpus, 
quia  hora  est  jam  nos  de  sonino  surgere.  Nunc  onini 
propior  esl  nostra  snlus,  qunm  cum  crcdidimus.  Nox 
prxccssit,  dicsautem  appropiitquavii.  Abjiciamus  ergo 
opcra  tcncbrarupri ,  ct  induamur  arma  lucis  :  sicut  in 
dic,  Itoitcste  ambulemus,  non  in  comessationibus  et 
cbrieUitibus,  noii  in  cubilibus  et  impudiciliis,  non  iii 
contcnlionc  et  xmulatione;  sed  induimini  Dominuni 
Jesum  Christum.  Et  camis  curam  ne  feceritis  in  do- 
sidenis. 

[xiv.]  Inflrmum  autem  in  flde  '  assumitc ,  non  iii 
disccplalionibiis  cogitationum.  Alius  cnim  crcdit  maii- 
ducare  oinnia  :  qiii  autcin  •nflrmiis  est,  olera  mandu- 
cet.  Is  qui  maiiducal,non  manducaittcm  non  spcrnal : 
ctquinon  manducat,  manducantcm  nonjudicet;  Deus 
enim  illum  assiimpsit.Tu  quises  qiii  judicos  nlienum 
servum?  Suo  domino  stat,  aut  cndit :  stibil  autcni ; 
potens  est  enim  Deus  statuerc  illum.Nam  alius  jndicat 
diem  inter  diem ,  alius  judicat  oniitem  dicm.  Unu!:- 
quisque  in  suo  sensu  abundet.  Quisapit  dicm,  Domino 
sapit :  et  qni  manducat,  Doroino  manducat ;  gratias 
enim  agit  Deo.  Et  qui  non  maiidiicat ,  Domino  non 
manducat,  ct  gratias  agii  Deo.  Nemo  enim  nostruui 
sibi  vivit,  et  nemo  sibi  moritur.  Sive  enim  vivimus, 
Domino  vivimus  :  sivc  morimur,  Domino  morimur. 
Sive  ergo  vivimus,  sive  morimur ,  Doinini  sumus.  Iii 
hoc  enim  Ghristus  et  mortuus  cst,  et  rcsurrexit,  ut  cr 
mortuorumet  vivorum  dominetur.  Tu  autcm,  quid  ju- 
dicas  rralrcm  tuum?  aut  tu  quarc  spcmis  fratrcm 
tiium?  Onincs  eniin  stabimus  ante  iribunal  Dei ' . 
Scriptum  csi  enim,  Vivo  cgo,  dicit  Dominus,  quoniam 
niilii  flcctetur  omnegonu,et  omnislingna  confltcbitur 
Dco.  Ilaque  unusquisque  nostrum  pro  se  ratlonoin 
rcddet  Deo.  Non  ergo  amplius  iiivicero  judicomiis. 
Sed  hnc  magis  judicate,  ne  ponatis  oflondiculum  fra- 
tribus  vei  scandalum.  Scio  ct  confldo  in  Domino  Jcsu, 
quia  nihil  commune  per  ipsum,  nisi  ei  qui  existimat 
quid  oomroune  esse,  iUi  commune  est.  Si  enim  pro- 
pter  cibum  rrater  luus  coutrisiatur,  jam  non  secundum 
charitatem  ambulas.  Noli  cibo  tuo  illum  perdere,  pro 
quo  Ghristus  mortuus  cst.  Non  ei^o  blaspliemctur 
bonum  nostram.  Non  eniro  est  regnum  Dei  osca  rt ' 
potus,  sed  justitia  et  pax  ct  gaiidium  in  Spiriiu 
«iancto.  Qui  enlm  in  hoc  servit  Chrisio,  placet  Dcu, 

« Edlti  habebant,  ki  fidem.  At  Mss.  juxta  Tolgatam,  m 
/Ue.  Pra»|iositio,  m*  abest  a  grsBoo. 

'  valgata  in  exaisis,  cnU  tribtmal  ChrlUi :  at  iha  cii:n 
hoe  Specnlo  eoooordat  hi  antiqob  cori).  Riblils ;  bi  qmUs 
eHMn  fubBcc^nti  versicMSo  babei,  milti  pecta ;  juxugr^e* 
cimf  emot  tmHpm. 


999 


S.  AUGUSTCSI  SPECULUM 


lOOf 


ci  pmbalus  esl  hominibus.  Itaque  quac  pacis  suul, 
scclemur,  el  quae  xdificationis  sunt  in  invicem  ^  Nuli 
propier  escam  destruere  opus  Dci.  Omnia  quidem 
niuDda  sunt ;  sed  malum  est  homini  qui  per  oflendi- 
culum  manducat.  Bonum  est  non  nianducarc  carnem, 
et  non  bibcre  vinum  :  ncque  in  quo  frater  tuusofTcn- 
ditur  *,  aut  scandaliialur,  aut  inUrmatur.  Tu  fldcin 
habes  '  pencs  temetipsum?  habe  coram  Deo.  Bcatus 
qui  non  judicat  scmclipsuiii  in  co  quod  prolKit.  Qui 
autem  disceriiit,  si  mauducavcrit,  damnatuscst;  quia 
non  ex  flde.  Omne  autcm  quod  non  est  ex  fide,  pecca- 
tumest. 

[xv.lDebemusauiem  nos  firniiores  imbeciliitatcs  in- 
flrmorum  sustinere»  et  non  nubis  placere.  Unusquis- 
qiie  noslrum  ^  proximo  suo  placcal  iiibonum  ad  aKii- 
flcationcm.  Etcnim  Ghristus  non  sibi  piacuit,  sed»  sicut 
acriptum  cst,  hnproperia  impropcraiitiuui  tibi  cccidc* 
runt  super  roe.  Quxcumquc  autciii  scripta  suiit,  ad 
nostram  doctrinam  scripla  sunt,  ut  per  patientianict 
consolalionem  Scripiurarum  spem  habcamiis.  Deus 
•ut(;m  palientiae  ct  solalii  del  vobis  idipsum  sapere  in 
altcrutruin  secuiidum  Jcsum  Christum,  ut  unanimcs 
uno  ore  lionorificelis  Deuin  et  Palrem  Domini  nostri 
Jesu  Christi.  Propter  quud  suscipite  invicem,  sicut 
et  Gbristus  suscepit  vos  in  honorcm  Did.  Et  aliquanlo 
post :  Probaverunt  enim  Uacedoiiia  et  Achaia  colla- 
tionem  aliquam  faccre  in  pauperes  sanclorum,  qui 
8unt  iii  Jcrusalem.  Placuit  eiiim  eis,  ct  debitores  sunt 
corum.  Nam  si  spiritualium  eoriim  participes  facti 
siint  Geiitiles,  debent  ci  in  carnalibus  ministrare  eis. 
Et  po$l  pauco»  vertus :  Obsccro  igiiur  vot,  fralres,  per 
Domlnuin  uostrum  Jesum  Christum ,  et  per  chariia- 
lem  Spiritus  *,  utad  juvetis  me  in  oratioiiibus  pro  me 
ad  Deum. 

Et  pauh  pott  [xvi.] :  Rogo  autcm  vos,  fratres,  ot 
observetis  eos  qui  disf ensioiies  et  offendicula,  praeter 
doctriiiam  quam  vos  didicistis,  faciunt ;  et  declinate  ab 
eis.  Hiijusmodi  enim  Christo  DomiiiO  nostro  non 
serviunt,  sed  suo  veiiiri,  et  per  dulces  scrmones  e( 
benediclioncs  seducunt  corda  innoc^ntium.  •  Vcstra 
aiim  obcdientia  in  omncm  locum  divulgata  cst.  Gau- 
leo  igitur  in  vobis  :  sed  voio  vos  sapiciites  esse  in 
Iwno,  et  simplices  in  maio. 

DE  EPISTOLA  B.  PAUU  AD  GORINTHIOS. 
[Cap.  1.  ]  Oi>sccro  aulcm  vos,  fratrcs,pcrnomeuDo- 
miiii  lesu  Chrisli,  ut  idipsom  dicatis  omncs,  et  non 
aiiit  in  vobis  scliismata.Silis  aulem  perfecii  in  codem 
aensu,  et  in  eadem  seutenlia.  Sigiiificalum  est  eniin 
mihi  de  vobis,  fratres  mei,  ab  his  qui  sunt  Gbloes , 
quia  contentiones  inter  vos  sunt.  Hoc  autem  dico, 
qood  unosquisque  vestrum  dicit,  Ego  quidem  sum 

>  in  ediUs  et  in  vulgau  fost,  trtvjcfm,  addUur,  cuttodii' 
nm  :  quod  verbum  abest  a  Mss.  el  ab  auUquis  Gorb.  Bibl., 
nec  est  ia  graBoo. 

•  iD  camutensi  Speculi  oodice  et  ia  Gort).  Bibliis,  offkndit 
in  grxco,  proscoptd :  id  est,  imiiingU. 

•  Er.  I4igd.  ven.  Lov.  ferunt :  Tu  fidcm  qnam  kabet,  u. 
^  sic  si»eculi  codices,  JuxU  gnce.,  A^iii^.  At  Vul^aui« 

•  vul£^,  tanca  spirUut.  KbeA,  tanctt^  a  SpecuU  codid. 
naa.  ct  a  grxoo. 


Pauli,  ego  aulem  Apollo,  ego  vero  GepkB,ego  anteia 
Christi.  Divisus  est  GhrislusT  Numquid  Paohis  cruci- 
fisos  est  pro  vobis  ?  aut  in  nomine  PauU  baptixaii 
estisT  Et  pott  paululum :  Ex  ipso  autem  vos  estis  i» 
Ghristo  Jesu,  qui  factus  est  sapicntia  nobls  n  Deo,  et 
justitia,  et  sanctincntio,  et  redemptio :  at  quemadmp' 
dum  scriptum  est,  Qiii  glorialur,  in  Domino  glorietor. 
Et  alio  loco  [iii.] :  Cum  cniin  sit  iiiter  voa  zclui 
et  Gontentio,  nonne  carnales  estis,  et  •ecundum  ho- 
miiiem  ambuhiiis?  Cuin  enim  quis  dicii,  Ego  qiiidea 
sum  Pauli ;  alius  autcin,  Ego  Apollo  :  noniiehomines 
estii»  ?  Et  post  paululum  :  Ncscilis  quia  templum  Dci 
estis,  et  Spiriius  Dti  babiut  in  vobis?  Si  quis  autem 
lempluin  Dci  viokivcrit,  disperdet  illum  Deos.  Tem- 
plum  cnim  Dci  sanctum  est  quod  cstis  vos.  Nenio  se 
seducal :  si  quis  videtur  mter  vos  sapiens  esse  in  lioe 
suiculo,  stultus  Qat  ul  sit  sapiens.  Sapientia  enim  hu* 
jiismundi  siullitia  est  apud  Deum. 

Et  pott  paucot  vertut  [iv.] :  Itaque  nolite  ante  tem* 
pus  judicarc,  quoadusqiie  veniat  Dominus,  qui  et  illo- 
miiiabii  abscondha  tenebrarum ,  et  manilettahit  coo- 
siiia  Gordium ;  cl  tunc  Uus  erit  unicuique  a  Deo.  ILcc 
autem,  fratres ,  transflguravi  ui  mc  ci  ApoUo  propter 
vos;  ut  in  nobis  discatis,  ne  supra  qoam  scriptiun 
est,  unus  adversus  alicrum  hifletur  pro  alio.  Quis  enim 
te  discemit?  Quid  autem  habes  quod  non  accepbii? 
Si  autem  accep&sti ,  quid  gloriaris  quasi  non  acccpe* 
ris  ?  Et  pott  pauiulum :  Usque  in  hanc  honun  et  eso- 
rimus,  et  sitimus,  et  uudi  sumus,  et  colaphia  caBdinuir, 
et  instabikis  sumus^  et  hlMramus  operantes  manUNM 
uostris.  Malcdicimur,  et  beoedidmus  :  perseculionett 
patimur,  et  sustinemus  :  blasphemamur»  et  obso* 
cramus.  Tanquam  purgamenta  hujus  mundi  Cicti  sn- 
nius  ouiuiuin  peripscnia  usquc  adluic.  Non  ut  confun- 
dani  vos  luoc  scribo,  scd  ut  fiiios  meoo  i^iariifihmii 
moiioo. 

iUm  pottpauiulum  [v.]  :Omnino  auditur^ntervoefo^ 
nicatio,  citahs  foriiicatio,  quaUs  ncc  inier  Geiila^  ila  ut 
uxorempairis  aliqiiis  habcat.  Et vos  inHati  eslis,  et  non 
magis  liiotum  habuistis,  ut  tolbtur  de  medio  vestnun, 
qui  iioc  opus  fecit.  Ego  quidem  abseos  corpore»  prasiens 
autem  spuritu,  jam  judicavi  ut  pnesens,  eum  qoi  sie 
operatus  eat ,  hi  nomine  Domiiii  nostri  Jean  Gbrisli 
eongregatis  vobis  et  meo  spirilu,  cum  virtule  Duninl 
Jesu,  tradere  liqjiismodi  satanx  *  in  uiieritum  carDiSi 
ut  spiritus  salvus  sit  in  die  Domini  uosUri.Jeso  GbrislL 
Non  €St  bona  gloriauo  vestra.  NcsciUs  quia  modicoa 
fermentum  totam  inassam  corrumiii:  ?  Expurgate  vdas 
fermenium,  ut  sitisnovaeonspersio,  sicuteatia  aajmi. 
Eienim  Pascha  noslrum  immolaius  cst  Gbriatns.  Ila- 
qne  epulemur  non  in  rermento  veteri,  aeque  lu  fer* 
meiito  malitiieet  nequitiai,  sed  in  axymis  ainceritatis 
et  veriuiis.  Scripsi  vobis  in  episiola ,  ne  tionuoiaeea- 
mini  foroicaiSis :  non  utique  fornicariis  iiiyus  inaudi, 
aut  avaris,  aut  rapacUHis,  aut  idoUs  servientibus ; 
alioquin  dcbucraUs  de  hoc  mundo  esiisse.  Nnnc  aulcm 
scripsi  vobis,  noii  commisccri ,  si  is  qui  Iralcr  nouil- 
natur,  est  fornicator,  aut  avarus,  aiit  idolis  senicnsi 
«AB  V  ctiiB.RcdnsomUtuoLafilaw. 


1001  DR  SCniPTUllA  SACRA 

aiit  maledicus,  aDlebriosns,  aiiirapai,  cum  cjusmodi 

■ec  cibum  sumcre.  Quid  enim  mibi  de  ils  cjtii  foris 

smii  judicare?Noiinede  iis  qiii  inlus  sunt,  vosjiidica* 

i!s  ?  Nam  eos  qui  furis  sunl ,  Deus  judicabit.  Aurerie 

maltim  cx  vobis  ipsis. 

[vi.]  Audclaliquis  vcstnim  Ii:ibens  ncgolium  advcr- 
•  is  alterum ,  judicari  apud  iiil(|un8 ,  cl  non  &pud  san- 
ctos?  An  ncsciiis  quoniam  sancti  de  boe  mundo  Jiidl- 
cabunt?  Et  si  in  vobis  judicabitur  mundus,  liidfgnl 
«stis  qui  de  minimis  Judicells^Nescltis  quoniam  an- 
gelos  Jiidicabimus?  quanto  roagis  sxcularla  ?  Saccularia 
igitur  jiidicia  si  liabueritis,  contcmptibilcs  qui  snnt  in 
Ecclesia,  ilios  oonstiiuite  ad  Judicandum.  Ad  verecun* 
diam  vcsiram  dico.  Sic  non  cst  hitcr  vos  tapicns 
qujsqu.nm,  qui  possit  Jiidicarc  Ititcr  fratrem  sanm? 
scd  fratcr  cum  fraire  Jiidicio  contendit ,  ct  hoc  apud 
inndelcs?  Jam  quidcm  omnino  deiictum  est  in  vobi^ 
quod  Judicia  habetis  inter  vos.  Quare  non  magis  in- 
jiiriam  accipllis?  qoare  non  magis  fraudem  pntimini? 
Sed  vos  injuriam  focitis,  et  fhiodatis,  et  boc  frairi- 
biis.  An  nescitis  quia  Iniqui  regnum  Dei  non  posside- 
bunl?  Nolite  errare  :  ncque  fomicarii,  ncqoe  tdolit 
servlentes ,  ncque  adulteri  ,  ncqne  moHes ,  neque 
masculonim  concubliorcs ,  noque  fiircs,  neqneavari, 
neque  ebriosi,  neqoe  maledici,  neqne  rapaccs  regimm 
Dei  possidcbunt.  El  pott  paululum :  Nescitis  qaoniam 
oorpora  veslra  membra  Christi  sunt?  Tollens  ergo 
mcmbra  Christi,  faciam  membn  meretricis?  Abslt^ 
An  ncsciiis  quoniam  qui  adhacrel  meretrfd,  UBum 
corpiis  cfllciiur?  Eront  enim,  inquii,  doo  ia  carM 
iNia.  Qui  aiitcm  adbxret  Domino,  unos  spiritas  esl* 
Fiigiic  fornirAiioncm.  Omne  peccatum  quodcomqiia 
feccrit  homo  extra  corpus  est :  qui  anlem  fMnicaliir» 
hi  corpus  suum  peccat.  An  ncsdiii  qiioniam  meinbti 
vestra  icmplum  est  Spiritus  sancti ,  qui  in  voblf  ctf» 
qucin  liabclls  a  Dco;  et  non  esiis  vestri?  Empti  enim 
estis  itrciio  magno :  glorificala  et  portale  Domimmiifi 
cnrporc  vestro. 

[vii.]  De  quibus  aatem  scripslslis  fiiiliiy  htnmm  mh 
huminl  mullcrcm  non  tangere :  propler  fomicntlonem' 
auieni  uniisquisqiie  suam  mtorcm  habeat,  ai  unaqwBi- 
qiie  sinim  vlruiu  habeal.  Uiari  vir  debllam  reddal; 
similiter  autem  ct  axor  vlro.  Nnllor  mI  corporli  ^ 
icstatcm  non  hAbct ,  sed  vir.  Similiter  auitm  al  vir 
siil  corporis  potestatem  no«  habel,  w&i  mulier.  NoHlo 
fraudnre  invicrm  ,  nlsi  forlc  ot  o^iiseim  u4  lempos» 
nt  vacells  oratlonl;  et  iteram  vevenhnlni  tai  idipsan, 
ne  lentM  vos  saUnas  propler  inlinfiinnliiw 
Roe  aulam  dico  socundum  indalffeiitian 
dom  Iniperhim.  Volo  aulem 
voui  mdpsmn :  sed  omiaqaisqae  prafrtum  iMbal  d6- 
aiim  ex  Deo;  alloa  qaklem  aiey  attaa  voro  aSe.  Oioo 
aalem  mw  Bupiia  el  vidufa,  boiiam  ett  lilis  al  aie  ma- 
ncanl,  aicul  et  ego.  Qund  si  non  ae  eonilnenl,  nabant. 
Meilus  cst  enhn  nubero,  qoam  «ri.  Nif  aolam  qui 
matrimoiiio  janeli  suBt,  prscipio,  mm  ego ,  aed  Do- 


« iU!ghis  eodei»  propcer /Mmllsiin ;  iaiu  arsconL 
•  sie  etiaro  ia  inllquis  Oorh.  BiblUs,  ]oxU  «rEe.  Al  VH- 
gaui  a*jnc  kKOt  Aonmst,  faiboi  ^n. 

8a9ICT.  Acgust.  III. 


1001 
minns,  uiorem  a  Tht>  non  diaecdefo :  quod  ai  diseaa- 
lcrii,  manere  innuptam ,  aui  viro  suo  reeonciliari.  El 
vir  nxorem  non  dimittat.  Nam  cxleris  cgo  dico,  noa 
Dominus ,  sl  qois  frater  uiorcm  habel  InAdelem ,  H 
hxc  cuiisenlit  habilare  cum  illo,  uon  dimitui  ilUro. 
Et  si  qua  mulier  *  habel  vinim  Infldelem ,  ei  hic  coo- 
seniit  habiure  cum  illa,  non  dimitut  vinim.  Sanciifi* 
caius  est  enim  vir  infidelis  in  muliero  fideli ;  el  san- 
ctificau  est  mullcr  infidelis  in  viroikleli.  Alioquin  fiiil 
vestri  immtindi  essent :  nune  autcm  sandl  sont.  Qnod 
sl  infldelis  discedit,  discedat.  Non  est  enim  scrvituli 
Bubjectus  frater  aut  soror  in  ejasmodi  2  in  pace  auteiii 
vocavit  nos  Dciis.  Unde  enim  scis,  malier»  ai  viruni 
aalvum  facies?  aut  unde  scis,  vh*,  ai  muliercm  salvaiii 
lacies?  nisi  nnicuique  sicat  divisil  Domimis.  Uniim* 
qiicnique  sicut  focavil  Deus  iu  arobuiot;  aicul  iii 
omiiibus  Ecclesiis  docco.  Circunicisiis  aliquis  vocatua 
esl?  iion  adducat  prrputiuin.  Iii  prJBpuUo  aliquis  vo« 
caius  cst?  nm  circnmcidatur.  Gircumcislo  nihil  eal , 
et  pn^putiiim  nihil  est :  aed  obscrvatio  maiidutorum 
Dei.  Unuaquisque  in  qua  vocatione  vocalus  eat ,  in  ea 
permaneat.  Servns  vocaiua  es?  non  ail  sibi  cano :  aed 
et  si  poies  libcr  fieri,  roagis  aiere.  Qui  eiiim  in  Domino 
vocaiua  esl  aervus,  libertus  esl  Domini :  shnililer  qui 
Kbervocatns  eal,  servas  eslChrisii.  PreUoempii  esiia; 
nolito  Heri  servi  hominam*  Uiiusquisquo  in  quo  vocalua 
•itjraler*,  in  lioe  permanoai  apuid  Deum.  De  virginibua 
aatem  prxceptam  Doniini  noo  liabeo;  coiisiiiuni 
autem  do,  Unqaam  misoriconiiam  consecutua  a 
Domino ,  iH  aim  lldeliB.  Eii»timo  ergo  hoe  bonum 
esso  propUr  iiiManlem  necessiUUm  9  quoniam  bo- 
nam  esl  homloi  sie  esso.  AUigaiua  ea  uiori?iioli 
qaaerere  solulionem.  Sohitua  es  ab  uiore?  noli  quae- 
rero  aiorem.  81  aalem  aecaperis  aiorem ,  non  pec- 
casU  :  el  si  nupserit  virgo,  non  peccavil;  iribuU- 
lionen  laMson  cania  habebanl  hi^uamodi.  Ego  aolom 
ifoMsparoo.  Hoc  Haquo  dico,  fralroa :  lompoa  lyrev^ 
esl;  reUqaum  esi,  ui  ei  qui  babonl  a»Nrea,.:Ua- 
qoam  noii  habenlos  aiat;  ol  qni  fleol ,  laoquam  aoa 
aealaa ;  ol  qui  gaadeBl,  Unqaam  noD  gaudonlaa ' ;  d 
qui  ulaiitur  hoe  mando,  lanqiuun  non  oiaalar.  PraiierU 
tnim  figura  huJusnMadi.  Votoaaiam  voaainesolilcitu-> 
dine  esaa.  Qul  ainn  mora  esl*  sollleiinaail  fo»  Donini 
auni,  qaomodo  placeal  Doo.  Qui  aoiom  cnm  mn  aai, 
aollieitas  osl  qua  auni  hajna  mundi,  qnomod^  plaeeal 
niori;  aidhrisaa  oai.El  mulierinofipu  el  vir|oc«ifiUl 
qmn  Dommi  aunl,  m  sit  aancU  cl  oorpom  al  apiriin. 
QoaB  aaioro  napiaail,eQgiUlqu9esanl  nHmdi,quoaM^ 
dnpUceat  viro.  Fofin  boc  ad  niiiiialam  vealram  dieo: 
nnn  ni  bqnanm  vobb  iiyiciam,  sad  ad  id  qnod  boqp- 
aiiini  esi,  ei  quod  fiicaiuiam  pnBbul  sina  ioiypadimanio 
DiMnmnm  obaecrandi^  8i  qnia  aniem  Inrpam  aa  vi' 

>  lic  U  vuloau  adduir,  fidelU  :  qnod  lamen  verlNmi 
abeai  a  Oorb.  HblAi  el  a  gnsoo. 

*  u  aacria  aib|'iK  fhiiim. 

•  iioc  luoo  dtfsiderauUtf  istbaeQ  verba,  «T  ^  cnuml,  lon- 


^iaaefdo  specufi  oodio^,  otertM/l :  miod  vafte  U 
plerlnma  Uiltbanu  sUU  eorrdfldooem  kiMiaai^ :  pom 
U  GoitMlettsUios  loicUar.  Ddudad  (Mutnam;  hn$  pn, 
Momo  obtenimtH,  U  gneoo  eA^Mprbilb  iimti&U 

(TreniMliusJ 


IM5 


S.  AUGLSiiNi  SPECLLlJtf 


Ocri  ciiilinat  siipcr  virgiiicm  suAin ,  quod  sil  Bupcr- 
adiilia,  ei  iu  oportel  lieri ;  quod  vult  faciat ;  noii  pec- 
cat,  si  uutiat.  Nam  qui  sutuit  incorde  tuo  lirmos,  non 
liabciift  ncocMiuieui «  potcsutem  auiero  lialiel  sux 
voiuiiUtis ,  cl  hoc  judicftvit  in  corde  suo  servare  vir- 
giticui  suaro,  bene  facit.  i^ilur  ct  qui  iiiatrlmoaio  jun- 
Kit  virginem  suam,  lieiie  facit ;  ct qui  iion  jungit,  mciius 
facit.  Mulicr  ailigau  cst  legi  quaiito  teiiipore  vir  cjus 
vivit :  quod  si  doruiicrit  vir  cjus,  iiiicraU  est ;  cui  vuU, 
itubal,  tautum  in  Dumiao.  Itealior  aulem  crit,  si  sic 
licriiiaiiscrit,  secuiidum  mcum  coiisiiium.  Puto  autcm 
qiicd  et  ego  Spiritum  Dei  liabcam. 

[viii.]  Dc  iis  autcm  quas  idulis  sacrificautur,  sciinus 
i|uia  omnes  scienliam  babcmus.  Scieiitia  iiiQut :  clia- 
riUs  vcro  asdifical.  Si  quis  se  e&istiiual  scirc  aliquidy 
iiondum  cx)gnovU  quemadmodum  opjirteal  cum  scirc. 
Si  quis  aulcui  diiigit  Dcuui,  biccugnituso&tabeo.  Dc 
escis  aulem  qu»  idulis  immolantur,  scimus  quia  nibii 
csl  idolmii  iu  muudo.  Et  poU  paululum  :  Scd  uon  iu 
oninibus  cbl  scieiitia.  Quidam  autem  cunscicnlia  usiiue 
uuiic  idoli ,  quasi  idoiotliylum  maiiducant ;  ct  con- 
fK-iciitia  ip&orum  cum  sit  iiiliruia,  puiiuiiur.  l^sca  au 
lem  iios  noii  coinmendat  Dco.  Nci|ue  ciiim  si  non 
luanducavcFiinus,  drlicicmus ;  ucque  si  manducaveri- 
mus,  ubuiiilabinius.  Yidclc  auteiu  ne  rorle  Iwc  licen- 
tia  vcstra  oflcndiculum  lial  infirmis.  Si  cniin  quis  vi- 
dcrit  cum  qui  babet  scicntiam,  bi  idolio  rocumbenlem; 
iioiinn  conscientia  ejuscuro  sitiiifirina,  aHlificabilur 
ad  manducaiidum  idolulhyU?  Et  peribil  infirinus  iu 
tua  scicniia  rrater ,  propter  qucm  Gbrislus  inorluus 
esu  Sic  autcni  pcccantes  in  fratres,  ei  pcicuiientcs 
conscicniiam  corum  infirmam,  in  Cbristum  pcccatis. 
Uuapropter  si  csca  scandalizal  rratrein  mcum,  iiou 
uianducabo  camem  iu  xlcmum,  ne  fratrem  uicum 
scandaiizem. 

Ei  piM  pauea  [ii.]  :  Nuinquid  non  babemus  pote- 
•sutcm  mandueandi  et  bibcndi  Y  numquid  non  habcmus 
potestatcm  sororcm  muliercro  circumduceiidl ,  sicut 
ct  cxtcri  Aposioli ,  et  fratros  Domini,  et  Cephas?  aut 
solus  ego  el  Barnabas  non  iubemus  polesUtem  hoc 
operaiidiT  Qnis  iniliiat  suis  stipendiisQnquam?  quis 
planUtvineam,  et  defractu  cjiis  non  edil?qui8pascit 
gregcm ,  cl  de  lade  grcgis  non  inanducal?  Numquid 
lecundum  liominem  b»c  dico?  anet  Lex  hoic  non 
dicil?  Scriptum  est  cnini  iii  L.ege  Moysi,  Non  alligabis 
08  bovi  iriturniiti.  Numquld  de  bobns  cura  e&l  Deo? 
Aii  propicr  nos  Ik>c  titlque  didl  ?  Nam  proplcr  nos 
utique  scrlpia  suni :  quoniam  debei  in  spe  qui  arat 
mrare,  ct  qui  iriiurat  in  spe  rractus  pereipiendi.  Si  nus 
▼ebisspirllualia  seminavimus,  magnuin  esl  sicaraalia 
veslra  meumas?  Si  alii  polesUtis  vestrae  poriicipes 
8uni,  non  potius  nos?  Sed  non  usi  sumus  bac  poic- 
sUle :  sed  omnla  suslbiemus  ne  quod  offeiidlculuin  dc- 
mus  EvangelioCbristi.  Nescitis  quoniam  qiii  in  sacra- 
rio  operantur,  qom  de  sacrario  auni,  eduul :  ei  qui 

iKueuprotedf  on  tb  Kwrid  aperkpatl^  :  qnod  lilerooynRis  hi 
lirlmo lihro adversus Jovinianum  vertlt,  tedadid guod  Ao- 
■esfum  esf,  ei  iatenie  fBuiitenireDambiot^iiqne  ultediura' 
eHone ;  quanqaain  graccam  proprietatem  latbio  sermi)oe  iion 


1001 

altorio  desenriuDt,  cum  alurio  participantur  * .  luel 
Dominus  ordinavit  iisqui  Evangciium  annunlianl»  de 
Evaugciio  viverc.  Ego  autem  nullo  horum  usus  sum. 
Non  scripsi  aiiicm  lixc»  ut  iu  Ganl  in  me.  Doiium  cst 
enim  milii  inagis  roori ,  quam  ul  gloriam  mcam  qiiis 
evacuel.  Nam  ct  si  cvangelizavcro,  non  esimilii  glo- 
ria  :  ncccssius  eiiiin  roibi  incumbit;  vx  eniui  niilii 
csi,  si  noii  evangclizavcro.  Si  cnim  volens  boc  ago , 
mercedem  habco  :  si  autcm  iuviiu8«  dispensaiio  niilii 
crcdita  csl.  Qiix  cst  crgo  mcrces  mea?  Ul  Evangeliuni 
prucdicans»  kine  sumptii  ponam  Evaiigclium  Qirisli  \ 
'ut  non  abuUr  potestate  mea  in  Evangclio.  Nain  eom 
iiber  essem  cx  omuibus,  omniuro  me  scrvum  feci,  ul 
idures  iucrifacereiu.  £t  (acius  aum  Judxis  Unquam 
Judxus »  ul  Judaros  lucrarcr  :  iis  qui  sub  Lcge  suiit» 
quasi  sub  I^ge  essem,  cum  i|)8ciion  cssein  subLeg», 
sed  sub  graiia  %  ui  cos  qui  sub  I^  cranl  iucrilace- 
rem  :  iis  qui  siiie  Legc  CRiut  Unquani  sine  Lcge  es- 
scm,  cum  sine  Lege  Dei  non  c&scm,  sed  iu  Lege  csscm 
Cbrisli,  ul  lucriracerem  eos  qui  siiie  Lcgo  erant.  Fa- 
ctus  suni  iiifirmis  ut  infirmus,  utinfirmos  lucribccreiu. 
Omiiibus  oiiinia  factua  suin,  ut  omnes  lucrifaccrcm  K 
Omnia  autcni  faclo  proptcr  Evangclium ,  ul  parliccps 
ejus  efdciar.  Ncsciiis  quod  bi  qui  iu  sudio  curruni , 
omnes  quidem  curmnl ,  scd  iinus  accipit  bravluiu? 
Sic  curritc  ut  comprcbciidatis.  Oiuiiis  autcm  qni  iu 
agone  contcndit,  ab  omnibiis  se  abstiiiel :  el  illi  qui- 
dem  ul  corruptibilcm  coronam  accipiant,  nos  aulcm 
incomipum.  Ego  igilur  sic  curro,  non  quasi  Li  iiicer- 
lum;  sic  pugno,  iion  quasi  aerem  verberans :  sed  ca- 
siigo  corpus  nieiini  ct  in  servitulcm  redigo,  ne  (brta 
cum  aliis  praedicavorim,  ipse  rcprobus  efliciar. 

[x.]  Noloeiiim  vos  igiiorarc,  fratres»  quoniam  pa- 
Ires  nostri  omiies  aub  nube  /ucrunl.  Et  poei  paueei 
venui :  Scd  non  in  pluribus  eoruro  beiie  piacituin  esl 
Deo  :  nam  prosiraii  suiit  in  dcscrlo.  Ihcc  aulcffl  in 
ligiira  TacU  sunl  noslri »  ul  non  siniua  concupiscenles 
nialoniin,  sicut  et  illi  concupieruiit.  Neque  idoiolatr.e 
cniciaroini ,  sicul  quidam  ex  ipsit,  quemadmodom 
Bcriptum  esi ,  Sedil  populns  maiidiicarc  el  bibera,  el 
surrcxerant  ludere.  Ncqiie  fomicemur »  sicul  quidaiu 
ex  Ipsis  foraicali  sunl»  ct  cecideraiil  ima  die  viginti 
tria  millia.  Neque  tenlemus  Cbristiun »  8icui  quhiam 
eoram  lenUveranl,  et  a  serpentibiis  perierant.  Ncque 
murmuravcritiSy  sicul  quidam  coram  mumiuRive- 
rani,  el  perierunl  ab  estcraiiiialorc.  Ilaec  autem  om- 
nia  In  llgara  conlhigebanliliis :  Kripu  uml  iulem  ad 
corrcpiioiiem  noatram,  in  quos  fines  saeculonun  4c- 
venerunl.  Itaqne  qni  se  exislimal  suro,  tideat  m  Ci* 
dat.  TeiiUlio  vos  non  ipprebendal,  niii  bumiiii.  Fi- 
delis  autem  Deus  esl,  qui  noa  paiieliir  vci  leniari 
ii;pra  id  quod  poteslls ;  scd  fiidcl  cum  lentaiioue 


rMtfi:  iM» 


cnone  ;qu 
cxpUcarif 


*  Gonsonanl  anliqua  Gorb.  Biblla.  Al  VolgaU  nme^  pvtf- 
dpani, 

•ingraBOO  qooqno  exstit  voiff 
VttigM. 

>GnBCtt8textnscarelhisceveri)is»  eum 
iub!jege,sedtubgraiia.yulfSBUwromuMimiu  eedub 
graiii :  qme  pmcr  cum  aniecedentlhus  iSGiu  viueniur  a 
F4)isinla  ad  Rom.,  cap.  6,  vv.  U  et  13. 

^  \  uli^au,  fuce.cm  i 


fOOS 


ciumn  proycntiinik  ut  possiiis  susliiicre.  Proptcr  qnod* 
charissiml  milii ,  fngitc  ab  idoloiniD  cdtora.  £l  paulo 
post :  Scd  qoac  immolaiit  Gcntcs,  dxmoniis  immolantv 
cl  non  Deo.  Nolo  autem  tos  socios  flcri  dxmonionim. 
Non  potestis  caliccm  Domini  l>il)erC|  cl  calicero  da^- 
moniorum.  Non  potcstis  mnsa>  Domini  panicipcs 
esse,  ci  mensx  dxmoniorum.  An  a^miilamur  Domi- 
numT  Niimquid  rortiorcs  illo  sumus?  Omnia  mihi  ii- 
Gcnt ,  sed  non  oninia  expediuiit.  Oinnia  milii  licentt 
scd  non  omnia  acdiilcant.  Nemo  qnod  suum  cst  qua^ 
rat ,  sed  qnod  tllcrios.  Omno  quod  in  macello  venit, 
manducaile,  nilill  iiiterrogantes  propter  consdenitam. 
Et  paulo  poit :  Si  quis  aulcm  dizcrit,  lloc  Immolaliim 
esl  idolis ;  nolite  mandncare ,  proptcr  illum  qni  indi- 
H»vil,  ei  propier  conscicnliam.  Conscienii.ini  autcm 
dico  non  tiiam »  scd  alterios.  Utquid  eniin  liborl^ 
mea  judicatur  ab  alia  conscientiaf  Si  cgo  cnm  gratia 
participo ,  quid  blasphemor  pro  eo  qnod  gratias  ago? 
Sitecrgo  manducatis,  si¥e  bibilis,  tcI  aliiid  qiiid 
facitis ,  omnia  In  gloriam  Dei  focite.  Slne  ofrensioiie 
estole  iudxMs,  et  Gentibus ,  ei  Ecdcsl^s  Dei :  slcnt  ot 
ego  pcr  omnia  omnibus  placeo,  non  qwcrcns  qnod 
mibi  ulile  cst,  sedqnod  multis,  ut  salvl  flani. 
I    [xi.]  Imilatores  mei  estote,  sicut  et  ego  Ghrisii.  Et 
foii  paululum :  Omiiis  vir  orani  aot  proplieians  ▼elaio 
capitey  deturpat  capiit  suum.  Omnis  autem  miilier 
orans  eut  prophetans  non  Tehiio  capito ,  delurpat  ca- 
pitt  suum.  Ei  pou  aHquimtum  :  Hoc  aulem  pnccipio 
non  laudans ,  quod  non  in  nielius ,  sed  iii  deterius 
conTCiiitiii.  rrimum  quidcm  convenientibos  vobis  in 
crclcsiam,  aodio  ncissoras  inter  to§  esse,  et  ex  parte 
crcdo.  Nam  oportet  et  baeresesesse,  ui  et  qui  probati 
siin* ,  maiiifesli  flani  In  Tobis.  ConTenientibiis  ergo 
Tobis  In  uiiuin ,  jam  non  est  dnminicam  ccenam  mno- 
ducare.  Unusquisque  enim  suaro  ccsnaro  pncsumitad 
niandocandum ;  et  alius  qiiidem  eturii ,  alius  autem 
ebrius  est.  Numqnid  doroos  noo  babetis  ad  mandu- 
candum  et  bibendum?  aut  Ecclesiam  Dei  conleinnitis, 
ci  confunditlscosqninon  babent?  Quid  dicam  Tobia? 
hiido  vos?  In  boc  non  iaudo.  Et  poM  allquoi  venus : 
Iiaquc  quiciimque  inanducaTerit  ponem  S  vel  bibcrit 
cariccm  Donini  indigne,  reos  eril  corporis  et  sangui- 
nisDomini.  Probei  auteui  seipsum  horoo,  el  sic  do 
pone  illo  edit ,  et  de  carice  bibit.  Qui  eniro  maiHbicat 
et  iHbit  iiidigne,  jndiciuro  sibi  inanducat  et  bibil,  nqn 
dijiidicans  corpus  Domini.  Ideo  inter  vos  multi  inflr- 
mi,  et  tnibeciUes,^et  dormiunt.ninlti..Qiiodsi  nosmet- 
IpsosdyuiUcarefflus,  non  utiqiie  judicareimir.  Dufn 
Judicamur  aulem«  o  Domino  corripiniur ,  iit  noii  cuin 
Iioc  mundo  damnemur.  lUque»  fratres  nici,  cum  con- 
Teoiiis  ad  roandueaodom,  liivicem  esspocUie.  Si  qiiis 
esuril»  domi  oiaodttcet»  ot  non  in  judicium  convcnie- 
iis.  Caetera  antem  cum  venero,  disponom. 

£l  ath  tof  \%u.]  :  Sed  Deos  temperiTit  corpos,  ei, 

coidceral,  obiindanliorein  Iribuenda  bpnorcm;  vi 

^  ooii  sit  Khisma  in  corpore »  sed  in  idipsum  pro  lovi. 

*  ccfli  soliicita  sint  mcrobro»  Et  si  qold  potiur  unum 

nemfarom;  compotlontor  Moii  oMibro  :  siro  gio- 

•  Vulgata,  ju^ta  grvcum. 


DE  SCillPTURA  SACRA.  i«« 

riolur  *  onom  membniro,  eoogaoJeut  omoia  ncmbni* 
Vos  aotcm  estis  corpus  Cbristi ,  et  membro  de  mem* 
bro.  Et  quosdam  quidem  posiiit  Dens  hi  Ecclesia « 
prinium  apoetolos,  secundo  propheus,  lertio  doctorcs, 
dciiideTirtutes,  exiiide  grailas  curationum ,  giibema* 
lioncs ,  opitulationcs ,  gcncra  lingiiarum,  inlcrpreta- 
tiooes  sermonom.  Ninnqiiid  onincs  nposioli?  numquid 
omnes  prophcuc?  numqiiid  ohiiics  doctorcs  ?  num- 
quid  omnes  vinutes?  mimqiiid  oiniics  grailmi  habeiiC 
coratioiium?  nnmquid  omiics  Iinguisloqmintur?num- 
qiiid  omiics  interprcLnntur?  ifiiiiulamini  auicin  clia* 
rismata  mcliora :  et  adhuc  cxccllcntiorein  vobls  Tiain 
dcmoiistro* 

[xin.]  Si  lingttis  hominnm  loquar,  ec  Angelorom , 
charilaiem  aulem  non  habeam ,  fiictus  sum  Tdui  aera* 
mcntumsonanstutcymbolumtinniens.  El  si  habucra 
prophetiam ,  et  noTcrim  mystcrio  omnla  et  otnnein 
scieniiam ;  et  si  liabuero  omnem  fldem,  ita  ut  montcs 
iransferam,  chariutem  auiem  non  habucro,  nibil  sunu 
Et  si  disiribiicro  in  cibos  poupcnim  oiuncs  laculutes 
nieas,  cl  si  tradiilero  corpus  nieuni  ui  ardcam,  cbar-i 
Utem  autcm  non  halNicro,  nihil  inihi  prodcst.  Cliari- 
Us  paticns  csl ,  bcnigna  cst.  ChariUs  non  xmulatur» 
non  agit  pcrperain ,  non  ihflatur ,  non  cst  ambiiiosa  » 
non  qii.rrit  quuc  siia  siint ,  non  Imtntur,  non  cogiiat 
maliim,  non  gaiulct  su|KMr  ini<|uitatc,  congatidet  atilcm 
Teritati.  Oiiinia  siiflcK,  omnia  crcdit ,  oiniiia  S|ierat, 
omnia  ^iiict.  ChariUs  niinqiiain  excidit.  Et  poti 
uUquoi  wersuB  :  Nunc  autem  mancni  fldes,  spcs ,  cho- 
niaSf  Iria  haec :  inajor  auum  his  cst  cliarilas. 

[xiT.]  Sccumiiii  autein  chariuiem.  Ei  paulo  /hmi  : 
Qiioiiiatn  a^mulutores  estis  spirituum  ,  ad  a*din(*nlin-. 
nem  Ecclesias  quxriie  nt  abundetis.  liem  post  |miii/ic- 
ium  :  Fraires,  nolite  piieri  cfflci  scnsibus,  scd  malitio 
panrull  esiote.  sensibus  aiitcni  pcrfccii  cstotc.  Etalh 
lceo :  Quid  ergo  est»  fnitres?  Cuin  convcnitis,  unus- 
quisqiie  vestrum  psalmum  halict ,  doctriiuiin  liaboi , 
apocalypsimliabei,  linguam  habct,  interprctationem 
habet?  oninia  ad  aMllficationem  fiant.  Et  post  aliquoo 
venus  :  Mnlicres  in  ecclesiis  Ueeaot :  oon  cnim  per  • 
mlttitor  illls  loqui,  sed  subditas  esse,  sicut  ct  Lcx  di- 
cit.  Si  quid  outem  Tolunt  disceroy  domi  riros  suoo 
iuterrogent.  Turpe  esl  eiiim  mulieri  loqul  in  Ecclcsia. 
An  0  vobis  Tcrbuni  Dei  proccssil,  aul  in  Toe  solus  de- 
Tonit? 

Et  posi  pauUdum  [xt.]  :  Nollte  scdod :  comim- 
pnnt  roores  bouos  coiioqiiio  maU.  ETiqilate,  Ju&ti  * , 
et  noUte  peccoro.  Ignorantiam  enim  Dei  quidam  ha« 
bent :  ad  i«Terentiam  Tobis  loqoor.  Et  post  paululum  : 
Iiaque,  fratret  mei  diiecti,  estote  stabiles  ct  immo- 
bilcs,  abundanles  in opero  Domiiii  scmper,  scicntcs 
qiKid  labor  Tcster  noa  est  inanis  iii  Domino. 

[xvi.]  De  coUcetis  autem  qusfiunt  in  sauctos,  sicot 
ontinavi  in  Eodosiis  Golotiae,  iu  et  voo  (adie.  rer 
nn»in  Mbboti  onnsqoisquo  Testrom  apod  se  pouot , 
rccondens  qiiod  d  bcne  placucril :  ui  iion  curo  vo- 


eodex  •  iloH||EflaNfMr;JosU  graec.»  tfanli- 
iMTid  «ft»  gloria  oAcitor.       .^      , 
•  CrsK,  Kfnepsau  dicatos  evigiUUjwte. 


ItMT  S.  AUGUSTI^il 

ficro»  lunc  eoHeelac  fiant.  Cum  auteni  pnciens  fufro, 
quot  prohavcrilia ,  pcr  epistolas  lioa  roitLim  perrerre 
graliam  veatram  in  Jenisalcni.  Quod  ai  dignum  rueril 
ut  et  cgo  eam ,  mecum  ibunt.  Yeniam  autcm  ad  voa 
cum  Maccdoniam  pertransicro.  Nam  Macedontam  per- 
Iransibo.  Apud  vos  autem  Torsitan  rcmauebo,  vel 
eliam  bicmaboy  ut  vos  roe  dcducatis  quocumquc  icro^ 
Molo  cnim  vos  modo  in  iransitu  vidcre :  spcro  autcm 
me  aliipiantum  tcmporis  maiicrc  apud  vos,  si  Doiiii- 
iius  pcrniiscrit.  Peruiancbo  aulcm  Eplic»i  usquc  ad 
Pcntecostcii.  Ostiuin  enim  niiJii  apcrtuin  cst  niagniira 
et  evideiis»  et  adversarii  mulii.  Si  autcm  vcucrit  Ti- 
inotbcus ,  vidcte  ut  ainc  liiiiore  sit  apiid  vos.  El  pou 
|Miit/u/Biii ;  Vigilate ,  statc  in  fidc»  virilitcr  agite,cl 
confortamiui.  Omnia  vcstra  iu  charilatc  Tmnt. 
DE  EPISTOLA  II  D.  PAUU  AD  COIUNTIIIOS. 
[Cap.  I.]  Nam  gloria  noatra  lixc  cst,  tcstiinonium 
conscicntix  Dosirjs ,  quod  in  simplicilate  *  et  sinccri- 
latc  Dei ,  ct  uon  in  sapicntia  carnali ,  fcd  in  gratia  Dci 
ODQvcrsati  sumiis  in  luundo. 

E;  posl  paululum  [ii.]  :  Si  quis  autcm  coiitrislavit 
mo  * ,  iiou  me  contrisiavit ;  acd  ex  partc ,  ut  iion  onc- 
rcm ,  oiiinci  vos.  Surflcit  illi  qui  ejusmodi  est ,  objiir- 
gniio  box  qux  fit  a  pluribus ;  ita  ut  e  eoiitrario  magis 
donctis  ct  consolcmini ,  ne  forte  abundantiore  tristitui 
alisorbcatur,  qui  cjusmodi  esl.  Proptcr  quod  obsecro 
vos,  ut  confirmctis  in  illum  charitatcm.  IJcocnim 
acripai ,  ut  ci)(;noscam  cxperimeutum  vestriim ,  an  in 
oiunibus  obcdicntcs  sitis.  Cui  autem  aliquid  donaslia, 
4t rgo.  Nani  ct  cgo quod  donavi,  ai quid  donavi ,  pnn 
picr  vos  in  pcrsoiia  Cbrisii ;  ut  non  circumvcniamur 
a  salana  :  non  cnim  ignoramiis  cogitationcs  ejiis. 

Ei  alio  ioco  [iv.]  :  Idco  liabcntcs  banc  adminislra- 
tioncm  *,  juxla  quod  miscricordiam  coiiseculi  sumus, 
non  dcficiinus ;  sed  abdicamua  occulta  dcdccoris»  iion 
ainbulanles  in  astutia,  Doque  adullcrantcs  vcrbuiu 
Dci,  acd  in  inaiiifestatione  veritatis  commcndantes 
Bosmctipsos  ad  omnem  coiiscientiam  bominum  coram 
Dco.  Ei  pou  paueoi  versui  :  Non  enim  nosmetlpsos 
pncdicamiia»  sed  Jesum  Chriatum  DomliHim  nostnim, 
nos  autem  scrvoa  vestroi  per  Jesum.  £i  paiiio  p#f/ : 
.  Ilabemus  aulem  thesiinrum  istuin  In  vasis  nciilibiis, 
ttt  sublimitas  ail  virtuiis  Dei,  ct  non  cx  nobis.  In  omni- 
Inis  trilwlationem  potimur,  scd  Aon  angustiamor; 
ai>oriamur,  scd  noii  dcstituimur ;  pcrsecutionera  pa- 
tiinur,  sed  nou  derelinquimur^;  dcjicimur»  sed  noii 
pcrimus :  semper  mortiOciitionem  Jesu  in  corpore 
nostro  circumfcrentcs,  at  ct  vita  Jeau  in  corporiboa 
nostris  manifcatetur.  Sempcr  ciiim  nos  qui  vivimos , 

•  10  BiMus  sixU  V  Jussn  recoffaitis,  post,  in  ampScIlate, 
addiuir.  rordis :  sod  bxc  tox  aberai  ab  anUquis  corb.  et  a 


graeco; 


iraeoo,  necnon  ab  omnibua  oodidbus  hujus  Speculi. 

•  lioclooo,iiie,  iioQ  est  in  Rcgio  oodicc,  nec  in  t ,, 

witque  deanm  exnmictum  e  vuiuala,  quae  Ulud  bi  velusUs 
MbUs  Gorb.  et  in  aliis  plerbque  addebat. 

*  vulgaUBanc  inedlus,  kaSmHes  admbddriOhntm ;  prtb- 
termlssa  voce,  hanc.  At  Ui  antiquis  Gorh.  BUjI.  fercbat«  /in- 
mcm  nanc  mbiisirationem ;  Juxu  grascum,  len  diacoman 


..^  Auid  Ijcv.  intcrposiUim  hicfuerat  ex  Gcmhlacen^  co- 
oice^mifNiiiaiiwr,  ted  non  confkndimwr ;  quod  ncc  ia  vsa. 
MU-is  aliiitTe  «diUoniI)us  Speculi,  nec  in  sacri»  Bibliis  nisi 
HTto  utiHwsdaai  intcrpolaiis»  reijeriebaiur. 


SPECULini  ^'^'^  fON 

in  morlem  tradimur  propler  Jeaum»  Jtetvilt  jea« 
manifosictur  in  carnc  noslra  mortali.  Ergo  mort  ii 
nobis  npcratnry  vita  autem  in  vobis.  Ilabensct  autea 
eomdcui  spiritum  fidci ,  aicut  scri]rtum  csl ,  Ci^idi 
proptcr  quod  loctitiis  stim ,  el  nos  credimiis  propier 
quod  c:  ioqiiiinur.  Et  pati  sex  venui :  Prnpter  qiiod 
non  deficimus ;  scd  licel  is  qui  foris  e>l  hoino  noster 
corrumpatur,  tamon  is  qui  intus  esl  rctiovatur  dc  dic 
in  diem.  Id  cnimquod  in  pncscnti  esl  monicntaneum 
ei  Icvc  iribuljtioiiis  iiostnc ,  supra  modum  iii  auUHni- 
tate  *  sstcrnum  gIori;c  pondus  opcratur  in  nobia :  nou 
conleniplantibus  nobis  qux  videnlnr,  aed  qo»  non  vt- 
dciitor.  Quae  cnini  vidcntur,  lcinporjlia  sunl  :  qua 
autem  iion  vidcntur,  xlerna  sunl. 

Ei  post  jmululum  [vi.] :  Adjuvantes  *  autera  adborw 
lamur,  nc  in  v.icuuni  graliam  Dci  recipiatis.  Ail  enin^ 
Temporc  accepto  exaiidivi  te ,  ct  in  die  salutia  adjuvi 
le.  Ecce  nuiic  leinpus  accepLibile,  ccce  nune  dies  sa- 
lutis.  Neniini  daiitcs  uilim  oircnsioiiem ,  ut  iion  vilu- 
peretur  ministcriiim  nnstriim  :  sed  in  omnibiia  exbt- 
bcamus  nosnictipsos  sicot  Dci  ministros ,  iii  multa  pa- 
tiemia,  in  Iribulatioiiibus ,  in  ncceasilalibus»  inan» 
gtisl.is.  inplagis,  in  carccribiis,  in  soditionibut,  k 
laboribus,  in  vigiliis,  in  jejuniis,  in  castilate,  ui 
scientia ,  in  longaniroitatc ,  in  suavilalc ,  in  Spiriln 
saiicto,  in  diaritate  non  flcia  ,  iti  ^-erbo  vcritatit,  ia 
virtule  Dci;  ^r  arma  justiti:p ,  a  dexlrit  cta  tinitlriSi 
per  gloriam  et  ignobililatcm ,  per  iiifamiam  ei  bonaa 
ftmam ;  ut  scdiiciores  et  veracet ,  ticul  qiii  ignoti  el 
cogiiiii;  quasi  inoricntcs ,  et  ecce  vivimut ;  ulcasli- 
gali  et  non  moriificati;  quasi  Iristct,  tcmper  aoloa 
gaodeiites;  sicut  cgentet ,  muliot  auicm  locopleia»* 
tet;  tanqiiam  nibil  babcntcs ,  el  omnia  pottidenlei. 
Et  post  paucoi  tenut :  Dibitamini  et  vot«  Nolite  jngnm 
ducere  cum  infidclibot.  Qu«  enim  participaiio  juttitix 
cuminif|uiiate?  aut  qus  societat  luci  ad  lenebrasT 
Quae  aulcm  conventio  Cbristi  ad  Belial?  aul  qn»  part 
fidcli  ctim  infideli?  Qui  antein  contensut  lemplo  Dci 
tum  idollt?  Yot  enim  eslis  leinpluin  Dei  vivi,  ticnl 
«icit  Dominus  :  Quoniam  inhabitabo  in  illit,  et  inam» 
biilabo  intcr  eos,  et  cro  illorum  Dcus,  et  ipti  enml 
mibi  popnlus.  Propter  qaod  exiie  de  medio  coram, 
et  separamini,  dicit  Domlnns ,  ct  immandum  ne  tdi- 
geriiis ;  et  ego  recipiam  vot ,  el  ero  vobit  in  patrem, 
el  vot  eritis  mihi  in  filios  et  filiat ,  dicil  Dominit 
omnipoient. 

[vii.]  ilas  igimr  babcnlet  promistioncs,  charittinil, 
mnndemus  nos  ab  omni  inquinamcnlo  camit  et  tpi* 
ritut,'perficicntet  aanctificationcin  in  timore Dei.  £l 
poH  paululum  :  Quoniam  el  sl  eontrislavi  vot  In  0|4« 
tlola ,  non  me  pcenitel :  cl  si  pceniieret,  vident  qnnd 
epittola  ilta  etsi  ad  lioram  vot  contritlavii ,  nuncgin- 
dco,  iion  qiiia  contritiatt  esllt,  ted  qnia  coniritlali 
cstis  ad  pcenitcniiam.  Conirialali  enim  tttit  aecondum 
Deum ,  ut  in  nullo  dctrimenlnm  paliiminl  cs  nobis. 
Quv  euim  secundum  Dewn  Iritlitia  ett,paanilgniiam 

<  Regiusoodex  d  Gorb.  BQiUa, 
imem :  Juxia  gra-cum.  kaik*  uper\ 
•  aeguis  cotlcx»  aitfNraiifM. 


bi  salulcm  stabilcfn  pperaior.  Sacculi  aiiiem  iristiiit 
«oKem  operaier.  Eccc  enin  boc  ipftum  tcctiiMluiii 
Oeutii  conlrislnn  tes,  c^uamtam  in  vobit  operaiiir  §11^ 
li  iitMliii9Hi? 

Ei  poii  p0m€O$  «artiM  [▼iii.] :  Nolnm  autem  vobii 
Ibcimus ,  rratres»  gratiam  Dei,  qaa  data  est  in  Ecde- 
•tis  Maced<miae ,  quod  ia  mnlto  ciperimento  tribubi- 
liimis  abondaiitia  gandii  ipsonim  * ,  el  allissima  pao- 
fiertas  conim  abundaTit  in  divitias  simplicitattseonm. 
Quia  secuiidum  Tirtutem  (lesiimontom  illisreddo),  et 
siipra  virtutem  voluntarii  fuerunt,  cum  mulla  exbor- 
Uiioiie  obsecranlcs  nos  gratiam ,  el  ooiiimonicatla- 
nem  ministerii  quod  fll  in  sanolos  :  ct  non  sicui  spe- 
rariniiis,  sed  semctipsos  dedcninl,  primum  DominOy 
deiiide  iiobis  per  Tolimtatcm  Dei ;  ila  ul  rogareinus 
Titum,  ul  quemadmoduni  ccepili  ita  ct  perfliciat  in 
\obis  *  etiam  gratiam  istam.  Scd  sicul  in  omnibns 
abundatis  fide ,  et  scmione ,  et  Kienlia ,  ct  omni  soi- 
iiciiadiiie ,  insuper  ct  cbariiatc  voblrn  in  nos ,  ut  et 
in  Ikic  gralia  abundclis  :  nen  quasi  iinperaiis  dico, 
sed  pcr  aliorum  sollicitudinem  etiam  vcsIrc  cliaritatis 
ingeiiium  boniim  comprobans '.  Scitis  enim  graliam 
IKMniiii  nostri  Jesu  Qiristi,  qnoniam  proptcr  vos  ege- 
iius  radus  cst ,  cum  essei  dives ,  ul  iiiopia  iHius  vos 
diviies  essetis.  Et  consilium  in  boc  do.  IIoc  eniin  vobis 
utite  csi,  qui  non  solum  racero ,  teii  et  vclle  ciepi^tis 
ab  auiio  priori.  Ntmcvero  el  fado  pcrflcltey  ot  qucm- 
adiiiodum  promplos  esiantimiSTolanlaiis,  Ita  silet 
pcrfidcndi  ex  eo  quod  iiabelis.  Si  cnim  Toluntaa 
fironipia  esl ,  sccuiidoin  id  quod  liabcl  accepta  est , 
iion  secnnduin  id  quod  non  l.abol.  Non  eiiim  ol  aliis 
sit  remissio ,  vobis  autem  tribulalio;  scd  ex  seqnali* 
tiiie,  iii  prxscnU  lcmpore  vestra  abiindunlia  iilorum 
ifio|ii:im  supplcal,  ul  et  illorom  abundaniia  veslrac 
iiiopis  sll  suppleinentiim,  ut  fiat  a^qiialiiaSji  sicnt 
scriplum  cst :  Qui  miiltum ,  non  dbnndavit ;  et  qui 
inodicum,  non  minoraviL  Gralias  aiitcm  Deo,  qui 
dcdit  eamdcm  sollidtodlni^m  pro  vobis  in  cordc  Titi : 
qiioniam  exborialionem  -  qiiidom  susccpil ,  sed  euiii 
sollicitior  esset,  soa  voluntale  profcctusesl  ad  v(«. 
Ilisimus  aulcm  cuni  illo  fratrcm,  Cii)i(S  laus  esl  in 
ETaiigdio  pcr  oimics  Ecclcsias.  Non  sttUim  aiiicm , 
sed  a  ardinatos  ab  Elcclesiis  comes  pcrcgrliialioiiis 
nostnc,  in  liac  gralia^,  qox  mtnislratur  a  iiobisnd 
Dotnini  gloriam  cl  dcstinaiam  Toliintatcm  iioslram  : 
dcTitanles  boc,  ne  quis  nos  vitiipercl  in  liac  plcnltu- 
dinc,  qiix  minblraHir  a  nobis*.  Providemos  eiiim 
bot;a  nun  solum  coram  Dco ,  scd  ctiam  coram  liomi- 
nibus. 


<  TUigau  nnne  bs^,  IfwrHmfUU:  sed  car^,  AriC, 
bi  f:orb.  Bibliis  et  ia  gr.eou,  hecaouia  oodicibus  bujusSpe- 

Cbll. 

<  licgius  codet,  ptffidnt  fn  m  :  paulocpie  post,  «ofilrftif- 
dme el charUaie  vaira  inwMt;  pra.i<enuiaMi,  iiuuper :  qui- 
bos  lods  ad  graec.  qoadrat. 

>Atf.  eiEr  blc,  iiigmi(initonmnr(aN|iroftans.mgr*oo 
iinum  tantum  Terbum  est  gnidm  :  quod  mgenmtaumt  siTe 
unurftaietH  slgnlflcat. 

^  sic  etlam  Qirb.  BU>!ta  fcrebam.  M  mmc  In  ^*Ul2au  lo- 
gftar,  in  kanc  araHum,  lu  graeoo,  «ui  U  ekariri  UmU. 

•  uic  in  editlsadaetiatttr,  in  imM  gMmn;  qood  a  ii&s. 
et  a  sarrls BiUiis  alHtsL  Paulo  hilh.,  |co  :£l  port  atf^ 
tvrw  s  babet  ncgios  oudca :  n  pmi  uamm  ivrsui. 


fOW 

Ei  pou  aUquoo  venut  [ix.] :  Nam  de  miBlslerio  quod 
fil  in  saiictos ,  ex  abundaftti  esl  mibi  scriiiere  vobia. 
Scie  eaim  promptum  aniroum  Testrum ,  pro  qoo  dc 
vobis  giorior  apud  Macedones;  qooniam  Achala  pa- 
rata^est  ab  anuo  praetcrilo,  ct  Tcstra  %mulaiio  proro- 
eaTii  plurimos.  Misi  autem  fratres,  ut  ne  quod  gloria- 
inor  de  Tobis,  cTaciictur  in  bac  parte :  ot,  quemad* 
modum  diii ,  parali  sitis ;  ne  cum  Tenerinl  mecum 
llacedones,  ct  iiiTcncriiit  vos  imparatos,  cmbesca- 
mos  nos  (ot  non  dicam  vos)  in  bac  substantia.  Ne- 
cessarioin  crgo  cxislimaTi  rogare  fratros ,  ot  prscTe- 
niant  ad  tos  ,  et  prsppnrent  rcpromissam  bcncdicik>- 
ncm  hanc  paralam  cssc,  sic  qiiasi  i)encdiciioncm,  non 
qiiasi  aTaritiam.  Iloc  auiem  dico  :  qui  parce  scminat, 
parce  et  mctet ;  ei  qui  scminal  in  benediaionibus,  de 
bcnediclionibus  ei  mctcl.  Uniisquisqne  proot  desluia- 
vit  in  eordc  suo,  iion  ex  tribtiiia ,  aul  ex  nccessilale. 
Iliiarem  enim  datorem  diiigit  Dciis.  Potens  est  aotetfi 
Deus  omiiem  gratiam  abundare  facerc  in  vobis ,  ut  In 
emnibus  semper  oinncm  sufliciontiam  babcntes,  abon- 
dcfis  in  omne  opos  bonom ,  sicul  scriplum  esl :  Di- 
8|)Crsit,  deilit  paupcribtis,  jnslitia  ejus  niancl  in  xtcr- 
nuin  ^  Qtil  aiitcm  administrat  semcn  seminanli «  et 
pancm  ad  manducandum  pneslabil,  et  multiplicabil 
scmen  vesiriim ,  et  angebit  incrcmciita  rrugom  justl- 
tix  Tcstrsc ;  ul  in  omnibus  locupictati  abundetis  in 
oinnem  simplicilatcm ,  qu»  operalur  ^r  nos  gratia- 
riimaclionem  Deo  :  qnoniam minisleriom  bujos offi- 
cii,  non  solnm  supplei  ea  qu»  desunt  sanctis,  scd 
etiam  abundat  pcr  multas  graliarum  acliones  in  Do- 
wino,  pcr  probaiionem  ministerii  bujus ;  glorificanles 
Dcum  in  obedienlia  confessionis  Tcstrae  *,  cl  simplici- 
lalc  coinmtinicationis  in  ilios  cl  in  omnes;  el  ipsorum 
•bsecraiione  pro  vobis,  desideraniitim  vos  proptcr 
eniinenlem  gratiam  Dci  in  vobis.  Gratias  agoDco*. 
anper  iiienarrabiii  dono  ejus. 

Et  (liio  loco  [x.] :  Qui  autem  glorintnr,  in  Domin.) 
glorictnr.  Non  cnim  qni  scipsum  commendal,  ille 
prwlialtis  esl ;  scd  qiicin  Dcus  coinmciidat. 

Et  pott  aUquantum[ii.]:  Minislri  Chrisli  sunl  ?  cl 
ego  ^  :  ol  miutis  sapicns  dico,  plos  ego.  In  laboribiis 
plurimis,  iii  carceribus  abuiidantius,  in  piagis  supra 
modiim,  in  morlibiis  frequentcr :  a  Judxis  qttinquiea 
qufldragcnas,  una  minus,  accepi.  Ter  virgis  cxsus 
aucn,  semel  lapidatiis  suin,  ler  naufragium  feci;  nocto 
el  dio  in  prurimdo  maris  ftii :  in  itbieribua  saepo , 
periculis  fltiminom ,  pcriculis  latronum ,  pericolia  ex 
fcnerc,  pericolia  cx  Geiitibiis,  pericolis  in  ctvilaie, 
pericolis  in  sol.lodinc ,  periculia  in  mari ,  perieolis  in 
falsis  rralribos  :  in  labore  et  srumna ,  in  vigiliis 
mullis ,  in  fame  ct  slti,  in  Jejuniia  moltia,  in  frigore 
ei  nuditatc :  pr^tcr  illa  qoa;  extriiisccos  sunt,  inslan 

>  sic  Mss.  com  antlqals  Gorb.  Blbms.  At  edili  habelMt 
aicoU  naacvolgaia.msaai/Bmi0aftf  rqoainviabignboo 
silUatam,€ii(0Ra»fia.  ^  „        .  , ,, 

*  uic  fai  sacris  BU>liis  addltnr,  h  miVetfam  rMtf. 

*  ^-ulgata.  (.ratiat  Dto  r  pndcrmisso,  ago.  Gracc.  aulcm, 
ckarit  de td  iM.  .     ..      ,       .  ,      ^^ 

*  Balumlut,  ct  ego :  qood  qiddcm  fai  vulgau  eliam  bic 
repctclailnr ;  sol  nierito  |  er  miillnnii^i  rSBiti}ptores  cxima- 
clum  fniii  cuni  rJ  tc\us  ^iuxu»  uou  lia)»cai. 


1011 


1h  mc»  qiiotiJiana,  sollicituJu  oinnium  Ecclcsinrum. 
Quis  innrmatur,  cl  cgo  non  iiiflrmor?  quis  scandnli- 
catur»  ct  ego  non  uror?  Si  gloriari  oportct»  qox 
iDfirmitaiis  mca;  sunt  gloriabor. 

Et  poit  paululum  [in.] :  Libcnlcr  igitur  gloriabor 
in  iiifirmiutibus  mcis,  ut  inbabilct  in  mc  virtus 
Christi.  Proptcr  qnod  placco  milii  in  inflrmiUilibut 
meis ,  in  contumcliis ,  iii  ncccssiuiibus ,  in  pcrsccu- 
tionibus,  in  aiigusiiis  multis  pro  Cbristo  ^  Cum  enim 
iufirmnr.tunc  potcns  sum.  Etpott  aUqnoi  uergHi : 
Ecce  lertio  paratus  sum  vcnire  aJ  vos ,  ci  iion  cro 
gravis  Tobis.  Non  enim  quxro  qux  vcstra  sunt ,  scd 
Yos.  Ncc  cniin  debcnt  fllii  p^rciitibus  tbcsaurizarc . 
aod  parcntcs  filiis.  Egoaulem  libeniisslnic  impcnd;im, 
ct  supcrimpcndar  ipsc  pro  aniinabus  vcsiris,  licet 
plus  vos  diligcns ,  minua  diligar.  Et  poit  aiiqHOi  Mr- 
fiti:  Timcocnim  no  fortecum  Tcncro,  non  qiiales 
volo  iiiveniam  vos,  ct  cgo  invciiiar  a  vobis  qiialcm 
noD  vollis :  nc  fortc  conteniioncs ,  xmuiationes,  ani- 
mositates,  disscnsionrs  ,*dciractioncs ,  susurrationos, 
inflationcs,  scdilioncs  siiit  intrr  vos;  iic  itcnim  ciiin 
Tciicro,  buinilicl  nic  Deus  apud  vos,cl  Iiigeam  innltos 
cx  iisqiii  anlc  pcccavcruni,  etnoncgenint  poDnitcntiani 
iiip(T  iminunditia  *  ct  inipudlcitia  qitam  gcsserunt. 

Et  aiio  loco  [xn\,]  :  Orcmus  autcm  Dcum  ,  ut  niliil 
mali  facintis :  non  ut  nos  prtibati  prcamus ,  scd  ut 
Tos  quod  justum  cst  faciatis  '.  El  poit  ux  venui :  Do 
ca;tcro ,  fraircs ,  gaudctc ,  perflciinini ,  exhortamini , 
iJipsuin  sapiie,  paceni  liabete;  et  Dcus  dilcctionis  ct 
|iacis  crit  vobiscum. 

DE  EPISTOLA  D.  PAULI  AD  GALATAS. 

[Cap.  1.]  Si  adhuc  boniinibus  placcrcm ,  Cbristi 
icrvns  non  esscm. 

El  poit  aiiquantum  [v.] :  Nam  in  Christo  Jesu  ncque 
circunicisio  aliqnid  vaicty  ncqae  pra^utium;  seJ 
fldcs  qus  per  diicciioncm  oi»cr:ilur.  Et  aiio  loeo :  Vos 
autcin  in  iibcrtatem  vocati  cstis  ^ ,  fraircs :  lantuin 
nc  libcrtatem  in  occasionom  carnis  deiis,  scd  per 
cbaritatcm  spiritus  scrviic  invicem  '.  Omniscnim  Lex 
iu  uno  sermone  implctiir :  Diligcs  proximum  tuum 
•icut  teipsum.  Quod  si  invicem  mordctis  ct  comcditis, 
Tidetc  ne  ab  Invicem  consuinamini.  Dico  autem  * : 
Spiritu  ambulatc ,  ct  dcsidcria  carnis  non  perficicUs. 
Caro  enim  concupiscit  aJvcrsus  spiritum,  spiritns 
autcm  advcrsus  carncin.  Ihcc  eiiini  stbi  invicem  ad- 
Tcrsantur,  ut  non  quxcumqiic  Tultis,  illa  faciatis. 
Qiiod  si  spiritu  ducimiiii ,  non  cstis  sub  Lege.  Mani- 
Ccbta  autcm  sunt  opcra  carnis,  f|nu2  sunt,  foniicalio, 
iininuiidilia  ^ ,  luxuria,  idoloruni  scrvitus ,  vcneficia , 


S.  AUGUSTLNl  STECULUy  HH 

ininiicitbc,  conteuua:ics,  aHaulatiooMy  irae,  rix«p 
dissensioncs,  seci:r,  invidLc»  boinicidia«  ebrielaies^ 
comessationcs ,  et  his  similia  :  qu»  prjcdico  Tobis, 
sicut  pnedixi ,  quoniam  qui  talia  agunt ,  rcgniuu  Dd 
Bon  possidebunt  >.  Fructus  autem  spirilus  c&t  chari- 
las,  gaudium,  pnx,  paticutia,  longanimiias ,  bonilat, 
Lemgnllas ' ,  fldes ,  modestia ,  continontia.  Adversas 
hiiyusinodi  non  cst  lcx.  Qui  autein  Christi  sunt,  car- 
ncm  suam  crucifixcrunl  cum  Titiis  et  eoncupiscentiis. 
Si  spiritu  vivimus ,  spiritu  ct  ambulenm.  Non  elB- 
ciamur  inanis  glorio!  cupidi,  h.Ticem  prOTOcantes, 
inviccm  iiiviJcnlcs. 

[vi.]  Fratres ,  ctsi  prxoccupatua  fiicrit  bomo  in 
aliquo  delicto,  vos  qui  apirituales  osiis,  hujusmodi 
inslruite  iii  spiritu  loiiitatis  ,  considcrant  tdpswn,  m 
ct  tii  tcntcris.  Altcr  altcrius  oncra  iiortatc,  et  sie 
aJiinplchitis  icgero  ChrislL  Nam  si  qiiis  cxistiniat  se 
aliqniJ  cssc ,  cutn  niliil  sit;  i|isc  sc  scductt.  0|ius  au 
tcm  sunm  pmbct  unusqiiisqiie,  ct  6ic  in  sciueli|»M> 
tantum  habcbit  gloriani ,  cl  non  in  alien».  Unuvquis* 
quc  eiiim  onus  suuni  portaiut*  Comiuiinicet  auteni  is 
qui  catcchizatur  Tcrbum  *«  ei  qiiiso  catcchiiat,  iu 
oninibiis  bonis.  Nolilo  errare :  Dcus  non  irridetar. 
Qux  cnim  seminaTcrit  honio,  hacc  et  meict :  quoniam 
qui  scniinat  in  cariie  sua ,  de  canic  ct  metet  cor* 
ruptioncm;  qoi  aulem  scmiual  iu  spiritu,  de  spirilu 
et  n^etet  vitam  xternam.  Uonum  antem  facicntes  non 
deflciamus ;  tcmpore  cnim  siio  roctemiis  non  deli- 
clentes.  Ergo  duin  tcmpus  habcmus ,  opercmur  bo- 
nuiN  ad  omnes,  masimc  aiiteni  ad  domesiicos  fiJei. 
DE  EPISTOLA  B.  PAULI  AD  EPIIESIOS. 

|Cap.  iT.]  Obsccro  ilaque  tos,  fraircs,  ego  viuctas 
in  Dorouio ,  ot  digne  ambuletis  vocatioiie  qua  Tocati 
esiis ,  cnm  omni  bumililato  et  mansoemdino ,  caui 
pailcntia  snpportantes  inviocm  in  charitalo,  loUiciii 
senare  nnitatcm  spiritus  in  Tlnculo  paeis.  £l  uHo 
/ocorUoc  ilaque  dico,  et  testifioor  inDoroino,  «t 
jaro  non  ambulctis  sicut  et  Gentes  anbulanl ,  in  vani- 
latf!  sensas  sui,  tenebris  obscuratum  habenlea  inld- 
lectum,  alicnati  a  vila  Dci  por  ignoranliam ,  qu»  est 
In  illis  proptcr  cxcitatcm  cordis  ipsomm :  qui  dospe- 
rantes  semetipsos  tradiderunt  impndicitia  In  opera- 
lioiiem  immundltis  omnis  et  avariti»  \  Vot  antcm 
non  ita  didicisUs  Christum  :  si  tainen  illum  audistis  9 
ct  In  ipso  docii  ostis ,  sicut  csl  Tcritas  iii  Jesu.  Depo* 
nite  '  vos  secundum  pristinaro  conversationcm  vete- 
rem  homiuero  ,  qui  corrumpilur  secunduni  dcsHlcria 


<  sacra  Mblia  noo  aJ<1unl,  muUii. 

*  llic  sacra  BU)l.a  iiiierponuiit,  el  fonncatione* 

*  vulgata,  quod  tommt  ett,  Otxc..  tb  caion. 

^  sic  Mss.  hujtis  S|.cculi,  luxU  vuigatanu  At  eUht,  in  U- 
tertale.  Ui  grsBco  cst,  ep*  eleulluria. 

*  vox,  tqtirituij  sIh^  a  vclustis  Corb.  Biblils  ct  aOrflecn. 

*  Rtliti  |>ost,  nicoautem^  addunt,  iiir/iru/o  ;  qund  nec  in 
Vss.  est,  ncc  in  sacris  Hihhis  uisi  rurtehitcn^okilb, 

^  \i\  vulb^ata  ioscrHiir  hic,  imoudicitia  :  qiix  vox  a  voiu- 
sUs  corb.  Bibilis  al)est.  Rencrhur  quidum  aj  uJ  llicrony* 
nium,  sed  subtracta  vrwo,  U/xuria,  la  gracco  aulinn  nniili- 
iMxr  fhniimi,  aduUeriwn;  tnm,  pnnicatio;  dtuhlc  a!;j  i.t 
Lic  rcctubcntur  ouiisbO  ncoiino,  unpudicUiiv, 


•  vulgata,  non  comeqHeniwr,  grdc.,  mn 

*  lii  ^ulgala  su])cra(luuntur  duo  vocabula,  scilicct  boe 
Inco,  mamuetudo;  iioalremo,  castitai  :sioque  fhKtus  S|ii* 
ritus  fluni  duodoclm.  At  in  vetuslls  corb.  BililiiB  oon  sant 
I  Jus  undodni,  quia  omiltitur,  mansttetudo :  In  graoo  aalcBi 
uun  nlus  novem,  qnla  alsuut,  pfifjotrfir  etrotfttoi»  nequo 
vocabiiiis,  mamuitudo  ac  nwdeuiaf  reai'Oudct  nisl  nBia 
prcotii, 

>  sic  etiam  in  Gorb.  Biblits  juxta  graecnm,  Hm  logm  M 
fai  vulgau  nimc  ctt  aurcrendi  caso,  calackizatur  rerSo. 

^  ]>ro.  et  avariiia^  liabot  nunc  vulgata»  in  aunltim : 
Gorb.  BibHa»  in  ataruia ;  juxta  graecinn,  en  jkemuetk, 

«  vulgaia,  deponere  :  qujinquam  illa  ia  Gorti.  Oibliii  hr 
biiit  a  prima  niauu,  deponite.  Porro  bi  gracoo  esl,  apnlfc*- 
itiuti  umdSf  depoKiiae  m :  et  oonseipiontcr  aumeabtkidt 
renoectos  fdsst^  eudiisatthai,  induiste  :tttai  volgiia  lidUtii 
in  l2PFcniii^*a mutatis irxlorty  rciwromM indiale. 


ffon 


DE  sciupnnu  saciia. 


im 


erraris.  lleaoTamini  autcm  spiriitt  meMis  tetirjc ;  ef 
iMduiie  nowm  homincm ,  qui  secuiiduni  Dcum  crea- 
un  esi  iir  jiistiiia  el  saiiclilale  verilalis.  Propicr  quod 
ilepooeiilea  incndacium «  loqiiimini  vcritatem  imus« 
qiiifqiie  cum  pmximo  suo;  qooiiiam  sumus  inviccm 
uiciiibra.  irasdmiiii ,  ei  iiolite  peccare.  Sol  non  occi- 
da(  super  iracundiam  vestram.  Nolilc  locum  dare 
di.nlx>lo.  Qtii  ruratKiliir,  jam  non  rurclur ;  magis  au- 
lem  laborel  operaiido  manibus  suis  quod  bonum  eat , 
iii  habcai  undc  Iribual  necessilatem  palienti.  Omiib 
«crmo  maliis  cx  ore  vcstro  non  proccdat;  sed  si  quii 
bonus  ad  .Tdificationcm  opporlunilalis  %  ut  det  gra- 
tbm  aiidicntibus.  Et  nolite  conlrisi.nrc  Spiritum  san- 
cium  Dci,  in  quo  signati  estis  in  die  rcdemptionis  % 
Omnis  amariiudo,  et  ira,  eC  ifidigiia:io,  et  elamor, 
et  bliisphemia  tollaiur  a  vobis ,  cum  omni  maliti.i. 
Eslotc  autcin  inviccm  bciiigai,  misericordes,  donantcs 
iuvicem,  siciH  et  Deus  in  Chrislo  doiiaYit.Tobis. 

{t,]  Estote  ergo  imitatorcs  Dei ,  sicut  filii  charis- 
limi ;  ct  ambulate  in  dileclione,  sicut  et  Cbristus 
dilcxil  nos ,  et  iradidit  semelipsum  pro  nobis  oblatio- 
nem  et  hostiam  Deo  in  odorem  sunvitatis.  Fomicatio 
sratcm,  ct  omnis  hnmiiiMHlla^  iiit  ivaritia,  nec  nonl- 
ttclur  in  vobis,  sicut  deecl  sanctoa;  aut  lurpitndo , 
aut  iliiltiloquiiiin ,  aut  sciirrilitas  qu»  ad  rem  non 
pcrtinet ;  sed  magis  gratianim  aclio.  Hocenim  scHote 
4iaclligenies ,  quod  oninis  rumicator,  aut  imimiiidas, 
aiitavarus,  quod  est  idoloram  senrituSy  non  habet 
hxFcdituiem  in  rcgno  Christiet  Dei.  Nemo  Tos  sedncat 
•ttnnilras  verbis :'  propter  hsec  enim  venil  ira  Dei  hi 
filios  difndenthc.  Nditeergo  efnci  panicipes  eoram. 
Eralis  enlin  aliquando  tonchrac;  nunc  autem  liix  in 
Domino  :  ul  filii  lucis  ambulaie  (rractus  enhn  hicis  fbt 
in  orani  bonitate  et  jiistiiiaet  veritate),  probantes quid 
sit  bencpliicitum  Deo.  Et  noliie  comnnmifareoperibos 
iiirniciuosis  lenehraram  :  roagis  auiem  redarguite. 
Qmx  enim  in  occ^iito  fiunt  ab  ipsls»  tnrpe  est  el  dioere. 
Oiniiin  auiem  qn;r  argiiiintur,  a  lumine  maniliBStaoUir. 
Xhniieeiiim  quod  manireslaiur,  lumen  est  Propter  quod 
d!cit:  Surge  qui  dormis»  et  exsurge  amormis,  et 
illuminabit  tibi  Chrislos  *.  Videte  itaqne,  fratres, 
quomodocaote  ambclclis,  non  quasi  insipientes ,  sed 
ul  s.ipicnles,  redimenles  tempns ;  qoonbm  dies  mali 
sunt.  Propierea  nolile  ficri  imprudentes,  sed  mteili- 
gentes  qnae  sit  Toluntas  Dei.  Et  nolite  inebriari  vino , 
in  quo  est  luxuria  :  sed  implemini  Spirilu  sando  ^ , 
loqiicnlcs  Tobismeilpsis  in  pitalmis  et  hymnis  et  can- 
licis  spiritualibus »  cantantcs  el  psallenles  in  eordibos 

«  vulgata*  ad  CBdipeaUonem  fitM.  At  oodioea  omnes  bu- 
]nsS|)eculi,  ad  mdificaHaiwm  oitpoitmiilalU;  Juxta  Hiero- 
ayuiuin«  qul  hunc  :d  bicum  id  olAurval :  «iTo  A>,  alt*  quod 
«U06  MMiuiimis  ad  aedipaiUaaem  cpportmdlulk^  boc  est 
•  quoddicilurgRBce,  U»  cArri7i»iu  bohiis  oodidbus  nro- 
« |4er  eu|.iiouiam  muuvU  huuriTcs»  el  ixisuil»  ad  mmkor- 
t  lioncifi  fidei.  • 

*  \  ulgata»  in  dkm  redcmpiimds :  sufir^amo  grasoo,  eit 
iminm» 

•  Looo»  tiM^  in  vnlgata  est,  u  :  lioct  grxce  lesnttir, 
epiphami  $oio  xriuoe,  iUaeeoeei;  sive  uU  liieruaviiius  hi- 
icrprelaiur»  orMiir  HbickriaHi. 

sle  ettam  v«lgaia  fai  excnsis.  At  ta  anthpils  oirti.  Bfiilils 
nno  addilur,  mntIO  ;  quod  |«rlter  llhrai|ttHis  gneco  |n- 
nroiis  mAenuiuil. 


Tostris  Domhm ,  gralias  agcntcs  semper  pro  oronibus 
in  nomine  Doroini  nostri  Jesu  Cbrisii ,  Dco  ci  Patri » 
subjccii  inviccm  m  timore  Chrlsti.  Mulieres  viris  suis 
sub<lita»  sint ,  sii!ut  Domiiio:  quoniam  vircaputcst 
mulieris ,  sicut  Chrisius  caput  esl  Ecclcsix ,  ipse  S»!- 
vator  corporis  cjus  *.  Scd  siciit  Ecclcsia  sithjcctn  cst 
Ghristo,  iia  ei  miiliercs  Tiris  suis  in  omnilms  Viri  , 
diiigite  uxores  vestras,  sicut  et  Christus  dilcxit  Eccle- 
sbm,  et  seipsum  Iradidit  pro  cOt  ut  illain  sanctifi- 
earet ,  mundans  Livacro  a(|ua!  in  verbo  * :  ui  c.\liif)e- 
ret  ipso  sibi  gloriosam  Ecclcsiam,  non  h.ibiMiteni 
niaculam  aut  rugam,  aut  aiiqnid  ejusmodi  ;.scd  iit  sit 
sancta  et  immaculata.  iu  ei  viri  dcbent  diligere  uxores 
suas,  ttt  corpora  sua.  Qui  suam  nxorcm  diligit , 
scipsum  diligit Ncmounqiiam  caraem  suam  odio  ha- 
biiit;  sed  niitrii  et  rovet  eam»  sicut  etChrislus  Eccle« 
staiB :  quia  niembra  sumiis  corporis  cjus ,  de  canra 
ejus  ct  de  ossibiis  ejus.  Propier  lioc  rclinquet  hon^o 
palrein  et  matrcm  suam ,  ct  adhxrebil  uxori  suac ;  et 
enint  duo  in  carao  uiia.  Sacramcntum  hoc  magniiui 
est :  ego  autem  dico  in  Christo  et  in  Ecclcsia.  Vc- 
ranitaroen  et  tos  smguli,  uBusquis<|ue  uzorenisifsru 
skul  seipsum  diligal :  uxor  autem  timeat  viram. 

[ti«]  Filii ,  ohodito  pareutibus  Tcstris  in  Doniino. 
lloc  eniin  jiistiiin  est.  Ilonora  pntrcm  incm  et  ma- 
trem ,  quod  esi  primum  mandatum  in  promissione, 
«t  beiie  sit  libi ,  et  sis  longaeTus  soper  lcrram.  Et, 
patres,  nolite  ad  iracnndiam  provocare  filios  vestros, 
sed  edueaie  eos  in  diseiplina  et  eorreptionc  Domuii. 
Servi,  obedite  dominis  carnalibus  cum  timoro  ci  tre- 
more ,  in  simplicitate  cordis  Teslri ,  siciit  Cliristo : 
non  ad  oculumserTienleSf  quasi  hominibus  placcu' 
tes ;  scd  ut  senri  Cliristi ,  lacieiites  voiiiiuatcin  Dei 
e&  aniuio ,  cum  bona  vohintaie  servicntcs  ut  Doniino, 
et  non  korolnibus:scienles  quoniam  imiisqiiisquu 
^piodcnmqiie  fecefit  lionum ,  hoc  rccipiei  a  liomino. 
aive  servas»  sItc  liber.  Et  tos,  domini,  cadcm  faciio 
iilis,  remittenies  minas;  sdentes  quia  ei  iiloram  et 
Tcster  Dominiis  est  in  coeiis ,  et  personarum  acccptjo 
non  est  apnd  euro.  De  cxtero,  fratres,  confortamini 
in  Domiuo ,  et  In  polentia  Tirtutis  ejus.  Induilc  tos 
armattiram  Dei ,  ut  possills  stare  adTorsus  insidias 
diaboii :  quia  non  est  nobis  colluclaiUi  adversus  car- 
nem  et  saoguinem ;  sed  adTorsus  princiiies  ct  pi>te- 
siatci,  adversus  mundi  rectores,  tcnchrarum  liarnm, 
eontra  spiritualia  noquiljae  ia  codicstibus.  ProptcTca 
aocipite  armaturam  Dei ,  ul  possilis  rci^istcrc  iu  dio 
roala«.  et  in  omnlbus  perfecti  stare.  Stale  crgo  suc- 
cineti  iumbos  Testros  in  Tcritaie ,  et  hiduii  loricnm 
justilias ,  ct  calceaii  pedes  in  prKparaitoiie  Evann^elii 
pacis  :  in  omnibiis  auroenies  scutum  fidci ,  iii  quo 
possilis  omnia  lela  nequisiimi  %nea  exslbigiicrc ;  et 
galeam  salulis  nssumile  *  et  ghMiium  spiritiis ,  quod 
est  Tcrbum  Dci ,  ptr  omnero  orationem  et  uhsccm- 
tioiieui  oranu^s  oinni  temixire  \h  siiiritu ,  et  iu  ipso 

*  Pronomcn,  <fiif,  abesl  a  Hss.  iiujiis  SiiecuU,  nec  ia 
gncoo  re|ieritiir,  ncc  a|«Kl  iiicruuynniiu. 

*  sic  ciiani  ai  od  iiieraijiimiu,  uop  adihla  !ioce,  fifer  : 
qn»  quidom  vcix,  tiost,  t»  rer^  lcgitur  .uuuti  ui  \ul4uvff9 
OMi  autciu  iii  icxiu  fgxm^ 


mz 


S.  ADGDSHNl  SKCOLIM 


tlgflaiilei  In  onuil  Inslanlla  et  olHecriiimiei  fro  omnl- 
bot  nneiis ;  el  pro  me,  oi  detir  nilil  senno  In  aper^ 
tioiio  oris  mei  cam  fiduda  noioni  foeere  mysto- 
rium  ETaiigetil,  propter  qnod  legalione  fungor  hi 
eaieiia  * ,  ila  ul  iii  Ipao  andeam  proot  oportet  me 
kN]iii. 

DE  EriSTOLA  B.  PAUU  AD  PlilLIPPENSES. 

[Cap.  I.]  Quia  in  nollo  confbndar,  sed  in  omni 
fiuucia»  sicutscmper,  et  nunc  mftgniflcabiUir  Cltrl- 
atus  in  corpore  meo,  siYe  per  vitam,  sire  per  morlem. 
Ililii  enim  TiTerc  Clirislus  est,  et  mori  lucnim.  Quod 
ai  viTcre  in  came,  hic  milii  fructos  operis  est ;  et  quid 
eligam,  ignoro.  Coarcior  enlm  e  duobus :  dcsiderinm 
iiabens  dissolvl  ct  cnm  Chrislo  esse,  multo  magit 
meliiis :  'Himiflncrc  autcm  in  came,  ticocasarium  pro- 
ptcr  V08.  El  posi  Mcx  versiu  :  Tanlum  digiie  EvatigeHo 
Cbristi  convcrsamini ,  ut  sive  cuin  Tcncro  et  vidcro 
V08,  sive  abscns  audinm  de  vobis,  quia  statis  In  uno 
f  piritu  unanhncs ,  collaborantcs  fidci  Evangelil.  Et  in 
nullo  terre.iniini  ab  advcrsariis ,  qux  e&t  iliis  causa 
perditioiiis »  vobis  aiitcm  salotis  :  cl  lioc  a  f^.  Qun 
Tobis  donatum  es^  pro  Cliristo ,  non  solum  ut  in  eum 
credatis,  setl  u«  r.iiam  pro  ilio  patiamini :  idem  cer- 
lameii  babcntes ,  qunlc  et  vidistis  in  me,  ct  nune  an- 
distis  de  me. 

[ii.]  Si  qiia  crgo  consolalio  in  Christo ,  si  qnod 
•olatium  charliails ,  si  qna  socictas  spiritns,  sl  qna 
Tiscera  et  niiscralicmcs  *,  impletc  gaiidium  meuni, 
«t  idcm  sapiatis,  camdem  cbaritatcni  babcntcs,  niiani- 
mcs,  idipsum  sentientcs.  Niliil  pcr  contentioiiem, 
neque  per  inancm  gloriain  ;  scd  in  humilitaic  supe- 
riorcs  slbi  inviccm  arbilranics.  Non  quas  sua  sunt 
•inguli  considerantes ;  sed  ea  qux  aliomm.  iioc  eiiim 
sentite  in  vobis,  quod  et  in  Cbristo  Jesu  ,  qui  com 
in  forma  Dci  esset,  non  rapinam  arbitratus  est  esse 
•e  xqualtMn  Deo  :  sed  seineiipsumesinanivit  formam 
•er^i  artipicns,  in  similitiidinem  hominnm  Tactus, 
et  babitu  invcnlus  ut  bomo ;  humiliavit  semctipaum, 
lictus  obedicns  usquc  ad  moitcm ,  mortem  aiitem 
cracis.  Propter  quod  ct  Deus  illum  exaltavit ,  et  do- 
navit  illi  nomen  qiiod  est  snper  omne  nomcn  :  ut  in 
nomine  Jcsu  omne  genu  ilcctatur  ,  coelcstlum,  ter- 
restrinm ,  et  inromomm,  et  omnis  Uiigna  confltcalnr 
quia  Dominus  Jcsus  Cbrislus  in  gloria  est  Dci  Patris. 
Iiaquc ,  diarissiini  mei ,  sicut  semper  obedistis ,  non 
ut  in  prxscntia  mei  tanlum  ,  scd  inulto  magis  nunc 
i^  absentia  mea ,  cuin  nieiu  et  iremore  vestram  salu- 
tem  opcramini.  Dcus  est  enim  qoi  operator  in  vobU 
et  velle ,  et  pcrflccre,  pro  bona  voluniate.  Omnla  au- 
tero  faeite  slne  mumiurationlbus  ei  bassilatioiilbus, 
nt  sitissinequerela,  cl  simpliccs  filii  Dei,  sinc  rc- 
preliensione  in  medio  nationis  pravx  ct  pervers.ne ; 
inicr  quos  luceiis  sicut  luminaria  in  mundo  :  verbum 
vitx  contiiicnlcs  ad  gloriam  mibi  in  dium  Cbristi  * ; 

*  fJMU  tn  eaUna  isti^-ila  ut.  At  Regius  codcx  ct  sacra  Bi- 
Miacareiit  iHronouiino.utn. 

*  vulgaui,  viicera  mueraiionli,  Grxc  iplagchna  ka\  oiktt- 
iswi. 

•consoivit  (ipais  tcxtus.  M  volgats  prxfertym/^orjom 


qvb  non  fai  vacuui  caenrri ,  i 
rtri.  Sed  et  ri  uDBolor  Mqm  •acriftaiHits 
•teriom  idel  veelrae,  gattdooolcoiigffMrior-oaMihM 
vobls.  idipsam autem  01  vosgaadMO,  oii 
■Inl  milii.  Spero  aolem  in  Domiaoioka' 
clio  mitiere  ad  %-os,  vt  et  ego  bono  «liao  aim ,  ••• 
gnoscens  qnae  circa  vos  sunt.  NomiMB  enla  ittkso 
lani  onanimem,  qui  sineera  •flectloM  pfo  vobi»08l- 
lidtusslt.  Omiies  enim  soa  qumint,  non  ^oaismA 
Jeso  Cbristi.  Expcrimetitinn  autem  qns  ntffmnWj 
qooniam  sicttt  potri  iiins »  mecumoervlvil  in  £va». 
gelio.  HuDC  Igitur  spero  roe  roiitm «  moi  oi  vidno 
qax  circa  me  sonl.  Confido  aolem  In  Domin»,  qoo^ 
^  liam  et  ipse  vcniam  ad  vos  dto.  Necossarium  »0101 
ciistimavi  Epapbrodiinm  fratrem  el  cooperatoraa  « 
commiliionem  meam ,  vestmm  anlem  apostidnm,  cC 
raiiiistram  necessiutb  me» ,  miltero  ad  voo  :  qno» 
ninm  quidcm  omnes  vos  desiderabat,  et  miBstoaent 
propter  quod  aiidistis  iHum  infirroalom.  rCam  ot  In- 
finnatus  est  usque  ad  moriem,  sed  Deos  misertm 
esi  cjiis  :  non  solum  aatem  ejos,  venim  etiam  oinwi^ 
ne  trisiitiam  supcr  irisiitiam  ^borom.  Fcsiinantim 
ergo  inisi  illum »  nt  viso  eo  ilerum  gaiidcalis ,  ei  e|D 
sine  Iristilia  sim.  Eicipile  iiaqoo  illnm  curo  omoi 
gaudio  in  Doinlno ;  et  ejnsmodi  cum  Imnore  I 
quoniam  propter  opus  Chrbtl  uaqoe  ad  1 
ccsaii,  tradcns  aniinam  suamy  m  implerel  qood  vobis 
decrU  crga  mcnm  obscquiam. 

£1  pauio  po$t  [in.]  :  Fraires,  ego  me  non  arbarsr 
apprcbcndissc  :  nniim  autem,  qiiae  qnidem  retro  saal 
oblivisccns ,  ad  ea  vero  qu»  sniit  priora  eilcndOM 
me,  ad  dcstinatum  pcrsequnr,  ad  bravium  sopenHe 
vocaiionis  Dci  in  Christo  Jesn.  Quiconiqae  ergo  pcr- 
fecti ,  boc  sentiamiis ;  cl  si  qnid  alitcr  iapitis,  ot  hoc 
vobis  Deus  revelabil :  veriimtamon  ad  id  *  quod  per- 
vcnimuSi  ut  idem  sapiamus ,  et  in  eadem  permanea- 
mus  regula.  Imitatorcs  mei  cstote,  rratres ;  el  ob- 
•ervato  cos  qiii  Ita  anibulant ,  slcut  babetis  I 
Dostram.  Uulti  enim  ambulant,  qnos  sa^ 
vobis,  nunc  autciu  ct  ficiis  dico,  inimieos  cracis 
Cbristi :  quomm  finis  infcritus;  qnomm  Deus  vea* 
lcr»  et  gloria  io  conriisioiic  ipsorum ;  fui  lerTeoa  ••- 
piunt.  Nostra  autem  conversatio  in  cmlis  oal. 

Et  post  ircdecfm  versus  [iv.]  :  Gaudcle  in  DonriM 
sempcr  ;  itcrum  dico,  gaudeie.  Modcatia  vestra  mHa 
sit  omnibus  bominibus.  Dominiis  enim  propo  ost 
Nibil  solliciti  silis  :  sed  in  omni  oratione  el  1 
tione  cum  gratiarum  actione  pcUtiones  vestra 
tcscant  apud  Deiim.  El  pax  Dei.qiix  cxsnperatc 
scnsum  ,  custodiat  corda  vcslra  et  intelligontias  vo* 
stras  iii  Cliristo  Jcsu.  De  cxlero,  fratrea,  qoaMaaB- 
que  sunt  vcra,  quaecumque  pudica,  quaBcumqm  Jusla, 
qu9M:umque  sancia ,  quxcumque  amabilia  ^  qojMon- 
quc  bonas  Tanix ;  si  qiia  virtus ,  si  qiia  laua  " ,  kxe 
cogitatc  :  qii£  cl  didicisils ,  ei  accepistis  ,  d  aodi* 

>  Abcst,  idt  a  sacris  BOiIiis;  ncque  In  iUla  p»*Wii>  |i 
post  vcrbu:n,  fapnimitf,  re|;oriUv. 

•  A|)tid  Lo?.  additun  fucrai  hic,  i^iMii'(nM^  Jiuua  Vlriga* 
lam :  scd  Am.  Er.  d Rcgius codcx  voi«ttislatt( 

Yrvicrcunl. 


lOlf 


•lii,  el  TMislis  ia  hm,  iMMagiit;  «t  Deot 
•ril  Toliisem.  Gavito»  aiim  auleiii  in  Domino  velM- 
mefitcr «  quonisin  lanUem  aHquaiido  reOoniislis  pro 
me  tenlire.  ticul  el  teaUtbniit :  occnpaii  amem  era- 
lit.  Noa  quati  propter  penuriam  dico.  Ego  ciiim 
ditiKci,  In  qiiibut  tum ,  tuflkiettt  ettc.  Scio  el  humi- 
Ibri ;  tcio  el  abundaro':  uliiqHe  et  in  omnibnt  iatl>- 
tttlut  tum,  ei  tatiari,  et  e^urlre,  el  abuodare  •  ct  po- 
Boriam  pati :  omuia  pottum  in  co  qui  me  couforlat* 
\enimlameo  bene  fccittit  commmnicanles  Iribulaliom 
910«.  Scilit  autem  et  vot.  Pbilippenset»  qnod  m 
principio  Evangclii»  quaodo  profectut  tum  a  Maco- 
donia ,  nuUa  mihi  Ccdetia  commuoicavit  in  ralione 
diili  et  accepti ,  nisi  vot  toli :  quia  et  in  Thcssaioni- 
eam  ei  semcl  et  bis  in  usum  mibi  misislis.  Noii  quia 
qu»ro  dalum ,  sed  requiro  fruclum  abundantcro  in 
lationcm  vesiram  ^  Halieo  antcm  omnia,  et  abundo. 
Repletus  sum,  accepUs  ab  Epphrodilo  qux  niisisiis, 
odorrm  suaviuiis,  hosliam  accepUbilcm,  placeii- 
lcm  Deo. 

DE  EPISTOLA  I  D.  PAULl  AD  TUES- 
SALOiNICCNSCS. 
[Cap.  11.]  Ipsi  sciiis,  rralrct»  introilum  nosirum  ad 
vos  quia  non  inanit  fuit :  tcd  anie  passi  multa*  et 
coiitumcliis  aflecti,  sicut  scitis,  in  PbiiippiSt  Aduciam 
babuimus  in  Deo  uosiro  loqui  ad  vos  EvaiigcUum  Del 
in  inulla  soUiciliidine.  Exhortatio  enim  nostra  non  de 
errore,nequede  immmidiiia,  neque  indolo :  sed  sie- 
iH  probati  siimus  a  Deo ,  vt  crederetur  nobis  Evan  • 
gcUuni,  ita  loquimur ;  non  quasi  Itominibus  placentes, 
ted  Deo ,  qui  probat  corda  nostra.  Nequc  enim  ali- 
qiiaiido  fuimus  in  sermone  adulationts,  sicut  sciUs  : 
itcquc  in  occasionc  avariiix ,  Deus  lesiis  csl :  neqne 
qu;tTentes  ab  bominibus  gloriam,  neque  a  vobis,  ne- 
que  ab  aUis.  Cum  possemus  vobis  oncri  essc,  nt  Chri- 
sii  AposloU :  sed  facli  sumus  parvuli  in  mcdio  ve- 
flnun,  tanquani  si  nulrix  foveal  fiUos  suos.  Ila  desi- 
dt-raiiles  vos,  cupide  volebamus  iradere  vobis  non  so« 
liim  Evaiigcliiim  Dei,  sed  eliam  animas  iioslras ;  quo- 
niani  charissimi  nnbis  facli  esUs.  Mcmores  enim  fadi 
cslis,  fralres,  laboris  nostri  ct  faiigalionis  :  noclc  et 
die  laborantes,  nc  qucm  vestnim  gravaremus,  pra»di- 
cavimift  in  vobis  Evaiigclium  Dei.  Yos  lcslcs  estis  ct 
Dius,  qiiainsaiiclc,cljiisle,etsiiic  quercla  vobis, 
qiii  credidislis,  alfuinius  :  sicotscitis,  qiialilcr  imum- 
qiicmque  vcsirum,  lanquam  paler  filios  siios,  depre- 
cniitcs  vos,  el  consolanlcs,  lestificati  smnos  ut  ambo- 
laretisdigne  Dco,  qui  vocavit  vos  In  suum  regnum  el 
glorirtm.  Ideo  cl  nos  gralias  agimus  Deo  slne  inlcr- 
■  missione;  quoniam  eum  acccplsseiis  a  nobls  verbwn 
andilus  Dei,  accepislis  illud  non  nt  verbom  hominum, 
sed  sicirt  csl  vere  verbum  Dci ,  qui  operatiir  in  vobis, 
qui  credidisllt.  Totenini  iihitaloret  fiicii  etiit,  frairos, 
Bcclesiamm  Dei,  quae  simt  in  Juda»,  in  Chrtslo  Jcsu ; 
qiiia  eadem  patsl  estis  et  vos  a  eoniribulibus  vetlrit , 
ticut  et  Ipsl  a  Judsels. 
Ei  alio  /ofo  [iv.] :  De  csiero  ergo,  fralret,  rogamut 
•  nmi  amca  Ju«u  vttoiM^  fa  «ilMe  iw^ 
liivu  craicum  et  aiAkina  wlilla,  tn  raffoiwni  Kfiram 
'^  •  voi*  munu.  a  aacrisDibllis  tbe«. 


DB  SCRIFIURA  &ACIU.  Mlg 

vot,  et  obsecramut  la  Domino  Jeto,  ut  qoomadmodum 
accepislit  a  nobit  quomodo  vot  oporteal  ambulaie,  et 
placere  Deo,  sic  et  amboletis,  ul  abundetls  magis, 
Seilis  enim  qiia  prxcepla  dederimus  vobis  pcr  Domi- 
num  Jetum.  llaRC  est  enun  voluntis  Del,  sanciificaiio 
vealra ,  ut  abtlineatis  vos  a  formealionc ;  ut  scial 
unusqiiisque  vestrum  snum  vas  possidere  m  sanclifi- 
calione  et  bonore,  non  in  passione  desiderii ,  sicui  ei 
genles  qu»  ignoranl  Dcum ;  ct  ne  quis  supcrgrcdia- 
lor,  neque  circumveniat  in  negotio  fratrem  suum: 
qmmiam  vindex  est  Dcus  de  his  omnibus,  sicut  prx- 
dizimus  vobit,  et  lestificati  sumus.  Non  enim  vocavit 
not  Deus  in  immunditiam ,  scd  m  sanciificationcm. 
Laque  qul  brc  spemit,  iion  bominem  spcmit ,  sed 
Dcum  :  qui  etiam  dedit  Spiritum  suum  sanctum  in 
vobis.  De  cbarilale  autem  fratcriiitatis  non  necetso 
bal^mus  scribcre  vobis  :  ipsi  cnim  vos  a  Dco  didicl- 
stis  ui  diligaiis  invicem.  Elcnim  facitis  illud  in  omnes 
fratrcs  in  unlverta  Macedonia.  Rogamus  autem  vos, 
fralres,  ul  abundetis  magis ;  et  operam  dctis,  ul  quicti 
tiUt ;  ct  ut  vettrum  ncgolium  agatis,  el  opcrcmiiii  ina- 
uibus  vcslris ,  sicut  prxccpimus  vobis  :  ut  hoiieste 
ambuletis  ad  eos  qui  foris  sunl,  et  nuUius  aliquid  de« 
sideretis.  Nolumus  aulcm  vos  ignorare,  fratrcs,  de 
dormicntibus ,  ut  non  conlristemini ,  sicul  ct  cxicri 
qui  spem  non  lialienl. 

Et  po$i  aliquo»  unui  [v.]  :  Igitur  non  domiiamus , 
ticutet  cxleri :  sed  vigUemus  etsobrii  simus.  Qui  enim 
dormiunt,  nocte  dormiunl ;  et  qui  cbrii  suiii,  iioclo 
ebrii  sunt.  Nos  aulem  qui  diei  sumus,  sobrii  simus; 
induti  loricam  fidei  ct  charitaiis,  el  galcam  spem  sa* 
iutis.  Quoniam  non  posuit  nos  Deus  in  iram ,  sed  in 
acquisitionem  saluiis ,  pcr  Doininum  nostrum  Jesum 
Cbrislum  :  qui  mortuus  est  pro  nobis,  ut  sive  vigile* 
mus,  sive  doraiiamus,  siinul  cum  illo  vivamus.  Pro- 
pter  quod  conso&amini  invicem ,  ct  a^dificate  aller- 
utrum ,  sicut  ct  faciUs.  Rogamus  aulcm  vos,  fratrct, 
ut  novcritis  cos  qui  laboranl  inter  vos,  et  pncsiiut  vo- 
bis  in  Domino,  et  monent  vot,  ul  habeatis  illos  tbun* 
dantiua  in  cliaritate,  propler  opus  ilioram;  pacem 
babete  cum  eis.  Rogamus  auiem  vos,  fraircs ;  corri- 
pile  inquielos,  consolaniini  pusUlanimes,  suscipite  in« 
firmos,  paiientes  cstoie  ad  omiics.  Yidete  ne  quis  ma- 
bim  pro  malo  alicui  reddat :  sed  sempeir  quod  bonum 
est  seclamini  in  invicem,  ct  in  omnes.  Sempcr  gau- 
dele ;  tine  intcrmissione  oraie ;  in  omnibus  graiiat 
agiie.  IIxc  enim  voluntas  Dci  est  in  Cbristo  Jesu,  in 
omnibos  vobis.  Spirilum  nolite  ezsiinguere.  Prophe- 
'  tias  noiite  spcraere.  Omnia  auiem  probaie :  quod  bo- 
num  est  lenete.  Ab  omni  specie  mala  abstinete  vot. 
DE  EPiSTOLA  II  D.  PAULI  AD  THES- 
SALONICENSES. 
[Cap.  1.]  Crali.is  agere  dcbemus  Deo  sempcr  pro 
vobis,  fratrcs,  ita  ut  dignum  esi ;  quoniam  supercre- 
scit  fidcs  vesira,  et  abundat  charllas  uninscojusque 
vteirum  In  Inf  icem  :  iu  nt  nos  ipsi  in  voblt  glorie- 
mur  In  Eecictiit  Dei,  pro  patientia  vetlra  el  Ade  la 
omnibut  persccutionibut  vetirit  el  IriKralalionibtt, 
quu  tuttinetit  hi  eiemplnm  Juttl  Judicii  Dd,  ul  din 


16lt  S.  ADGUST»! 

Iiabeanilnl  rvgno  Dd,  firo  qno  et  pallininl.  Si  tamen 
jiislnm  c^t  apiid  Denm,  retribuere  triboiaiioncni  iia  nni 
vos  tnbnlani  ;et  ▼(•bisqiii  tribiilainiiii,rcqiiicin  nobis- 
rum ,  in  rcvclalione  Domini  Jcsa  de  Cfrlocnm  Ange- 
lia  virtiilis  rjiis,  iii  flamma  igni%  dantis  vimlictam  iis 
qni  n<m  iiovonint  Dcum,  ct  qtii  non  obiuliiin?  Evaiige- 
lio  Dimiiiii  noslri  Jcsu  Chrisli.  Qiii  pcpiias  dabunt  in 
Interitiim  *  xtcmas,  a  fncie  Domini,  et  a  gloria  vtrlu- 
tis  ejtis,  ciiin  vencrit  glorificari  in  s.inclis  siiis.  et  ad- 
mirabilis  flcri  in  omnibus  qni  crcdidoruiit,  qiiia  crodi- 
tiim  csi  icstimonium  nostrum  supcr  vos  In  die  illo.  In 
qno  ctiam  cramns  scmpcr  pro  vobis,  ut  dignetiir  vo- 
cationc  vos  sua  Dcus  nosier,  ct  implcat  omnem  volnn» 
tatem  lioniln'is*,  et  opiis  fidci  in  viriule  :  nt  darince- 
tur  iiomcn  Domini  nostri  Jcsii  Cliristi  in  vobis,  et  \*os 
In  illo,  sccntidum  gratiani  Doi  noslri,  ct  Domini  Jcsu 
aristi. 

£l  alio  ioco  [iii.] :  Dcnuntiamns  antcm  vidiis,  fia- 
trcs,  in  nomiiic  Doniini  nostri  Jcsu  Cbrisli,  ut  snliln- 
liatis  vos  ab  omni  fnitre  ambulaiitc  inoniiiinie,  ct  noii 
iccundiim  tradilionem  qiiam  acccpcriint  a  nobis.  Ipsi 
enlm  sciiis  qticntadmodum  oporlcat  imilari  iios :  qiio- 
nlam  non  iiiquicti  ftiiinus  iiiter  vos,  iicqtic  gralis  pa- 
ncm  mandncavimns  ab  nliqiio;  scd  iii  l.-ibore  ct  fall- 
gaiione,  nm^  ac  die  opcrantcs ,  iic  qin?m  vcslnim 
gravareinus.  Non  qunsi  iion  iinbuerimus  potcsialcm ; 
aed  ut  nosmctipsos  formnm  daremns  vobis  ad  imilaii- 
dinn  iios.  Nam  ct  ciim  e«scnius  aptid  vos,  lioc  dcnnn- 
lialiamus  vobis,  quoniam  si  quis  non  viili  opcrari,  ncc 
manducct.  Andivimus  ciiiiu  iiilcr  vos  qiiosdam  nmbii- 
lare  iiiquiotc ,  nihil  opiTiintcs ,  sed  curiose  :igf*nlcs. 
Ilis  autcm  qiii  ejusinodi  stint,  dciiiintinmiis,  cl  olise- 
minus  in  Domiiio  Josu  Christo,  nl  cum  silcmio  ope* 
rantes,  snum  pancm  mnnducent.  Vosauicm,  firntrea, 
nolitc  dcficcre  beucfhcicntes.  Qtiod  si  qois  non  obe- 
dicrit  vcriio  nostro  pcr  episiolam,  liunc  notate,  ec  noii 
commisccamini  cum  llto ,  nt  conftinibitor.  Et  nolite 
qiiasi  inimicnni  cxir^timnre ,  setl  corriprte  nt  fratrem. 
DE  EPISTOLA  B.  PAL'L1  AD  COLOSSENSES. 
[Gap.  ni.]  Igitnr,  si  consiirrexistisrum  Christo,  qnac 
sursum  stint  qtKcritc,  ubi  Chrisrus  est  iii  dextcra  Dci 
fiedrns :  quxsursum  suntHapitc,  non  qn»  supcr  ter- 
ram.  Ilortui  cnlm  csiis,  et  vita  ve<tra  abscondita  est 
ciim  Cliristo  lii  Deo.  Cum  aulem  Chrisius  appariierit 
tita  vcstra,  tnnc  et  vos  appnrebitls  cum  ipso  in  gioria. 
Ilortificale  crgo  mcmiira  vestra,  qua*  sunt  snper  ler- 
rnm,  fomicntlonem,  Immtmdiiiam,  libidinem,  concu- 
piscciilinm  mnlnin,  ctavariiiam,  quae  cst  idolonim 
acrviitis  :  propterqiia;  vcntt  IraDeisupcr  filios  incre- 
dulilatis.  Iii  qnibtis  ct  vos  ambulastis  ailquando,  com 
vivcrctis  iii  illis.  Nunc  autcm  dcponite  et  vos  omnin, 
iratn,  indignationem,  malitiam,  blaspliemiam ;  tiirpcm 
'  termonem  de  ore  vcstro  nc  cmiscritis '.  Noliie  men- 
liri  inviccm ;  exspoliantes  vos  veterem  liomincm  ctim 

^sic Mss.  At  editi,  dttbmU  Moi/its.  Vulgata,  Mnml  in 
pUerUu. 

'  in  cdltis  addebatur,  mue  :  qnae  voz  abcst  a  sisb.  el  a 
aacria  Ritiliis. 

*  Regius  Spcculi  ccdoi  ct  sacra  lliMia  carcnl  liis  rori:is, 
nr  emueHHtt :  itojrquo  voco  m',  qtvi*  liic  a  x.  10»  |^i  t/i 
UQfdtlmKm,  logitur. 


STEcoLinr 

•etibusejns,  ei  induenlei  nonmi,  enm  qol  finovaiiir 
in  agnitionem  Dci,  seeundnm  imagineiii  ejHi,  qiii  erea> 
vll  eiim  :  ubi  non  est  Gentiiis  ct  Jiidam,  cirrvmcbio 
et  prsputium,  Barbanis  ct  Scytlia»  sennii  ei  liber; 
ard  omnia  ct  in  omnibns  Chrlstus.  InJniie  eifo  ?ۥ 
•iailclccii  Dci,  sanctictdilccii,  visecn  miaericordix, 
benlgnitatcm  ,  hutnilitaicin,  modestiam,  paiienliam; 
8up|)ortantes  invicem,  eldonnnlcs  vubis  ipsis,  si  qais 
advorsus  aliqucin  habct  querelnin  :  sicut  et  Doniiaus 
donavit  voliis,  ita  el  vos  faeiic'.  Super  omnia  aniem 
liaec  cliariiaicm  habete,  quod  esl  vinculiim  perfeetb- 
nis:  ct  pai  Chrisli  eisultet  in  eordibus  vestris,  in 
qnn  et  vocali  estis  In  uno  corpore;  et  graii  eslole. 
Vcibuin  Chrisii  hnbitct  in  vobis  abundaiitery  in  onmi 
sapicntia  doccnles  et  commoncntcs  vosmctipsos  psal- 
mis,  liyinnis  ct  eanticis  spirilualibns,  in  gratia  can- 
Innics  iii  conlibus  veslris  Dco.  Omnc  qiiodenmqnc 
facitis  in  vcrbo  aut  in  opcre,  omnin  in  nominc  Domini 
nostri  Jcsti  Christi ,  gralins  agciitcs  Deo  et  Palri  pcr 
ipsnin.  Ilulicrcs,  siibdit.T  cslotc  viris,  sicut  oporlel 
in  Doniino.  Viri,diliglteuxorcsvc^lras,  cl  nolile  amari 
esse  nd  illas.  Filii,  obcditc  pnrontibus  pcr  omnia ;  lioe 
cnini  plncilain  cst  in  Domlno.  Patres,  nolile  ad  indi- 
gnationcm  prevocare  filios  vcslros,  iit  non  pasilla 
animo  fiant.  Scrvi,  obedite  per  omiiia  dominls  carna- 
libns,  non  ad  oculiim  scrricntcs,  qiiasi  liominlbus  pla* 
cctilcs ;  scd  hi  simp!icit3tc  coniis,  llinciites  Domiiiam. 
Qtiodcnniqne  fncitis ,  ci  aniino  oprrauiini,  sienl  Do- 
niino,  ct  non  Immiiiihiis;  scicntos  quod  a  Douihio 
accipictis  rclribuiioiicm  liaRrodl;atis.  Domioo  Chri- 
810  scrviic.  Qtii  eiiira  fncit  injuriam,  recipiel  id 
qnod  iiiiquc  gessit ;  ct  non  cst  {icraonanim  acceiilio 
apud  Dcnm. 

[tv.]  Domini,  quod  Jtisiam  est  el  «qnom,  acrvis 
pnvstatc;  scicnles  quonlam  et'vos  Doniiniim  liabelis 
lii  codIo.  Oralionl  insiate,  vigilantes  in  ea  enm  gratia- 
Tum  actiofie :  orantes  simul  ct  pro  nobis ,  ul  Dens 
apcrial  nolNS  ostium  sermonis  ad  loquendum  mysie- 
riuni  Chrisii,  proptcr  qiiod  etiam  vineius  suin,at 
mnnifcstcm  illiid  Ila  ut  oportcl  me  loqul.  In  aapienlia 
amhnlate  nd  eos  qnl  foris  sunt ,  lempus  rcdimcnte!i. 
Scrmo  vesicr  sempcr  in  gralia  aalo  eondiius  sil ,  nt 
acialisquomodo  oi-ortcat  vos  unicaiqoe  responilere. 

DE  EPISTOLA  I  B.  PAULI  AD  TIMOTIIEUtf. 

[Cap.  I.]  Finis  autem  pra^cepti  csl  cbarilas  de  corde 
puro,  et  cunscientia  bona,  et  fide  non  ficta.  A  quibos 
quidam  abcrranles ,  conversi  suni  in  vaniloqniam, 
volcntescsse  lcgisdoctores,  iion  inteilig«mles  ncqna 
qux  ioquuntur,  neqne  de  quibus  affirmant.  Sdmi* 
aiitem  qnoniara  bona  cst  lex ,  si  qnis  oa  legiiime  uU- 
tur :  scientes  iioc  *,  quia  juslo  lei  non  est  posita,  sed 
injustis  et  non  snlHiiiis,  iinpii»  et  peccaioribus,  scul4!- 
ratis  et  contaminatis ,  pnrricidis  ct  matricidis,  bomi- 
cidis,  fornicariis,  masculoram  concubiloribus,  plagia* 
riis,  mcndacihus,  peijiiris;  el  si  quid  aliud  mia 
doctrinnc  advcrsatur,  qux  esl  sccwidum  Eva^igeliam 
gl«»ri.T  lieaii  Dci,  qnod  ercditum  est  mihl. 

*  verbum,  facite^  abcst  a  Rogio  endtoc  ct  a  iscriB  I^bMa 

•  \u)g8t'i,  idcni  hjc,  Cinw.,  cidds. 


m\ 


HKScniPTuaA  saoia. 


im 


Fj  po$:  paMum  [u.]  :  Obfccro  igilur  priauai 
•snnium  (ieii  obsccr.ktloiicf,  oralioDet,  poslulatiouet, 
gmtiarvni  aciiones,  pro  omiiibus  bomiiiibus :  pro  re- 
gibiis,  el  onuiibiis  qui  in  sul>limilalo  snni ;  ul  quietan 
ei  iraiiqiiiilam  vitam  agamus,  in  omni  piclate  et  casti- 
taic.  Iteiu  poU  pmUulum ;  Volo  crgo  f  iros  orare  in  omni 
loco,  loranlcs  ptiras  inanus  sine  ira  ct  disceptatione. 
Siiniliter  et  mulicrcs  in  liebilu  omato,  cnm  verccun- 
dia  ct  sobrictaic  oriianles  se«  non  in  tortis  crinibus 
aul  anro,  aiit  margaritis,  tcI  Tesle  prciiosa ;  sed , 
qiiod  decct  mulicres,  promitlentes  pietaiem  per  opera 
liona.  Muiicr  in  stlenlio  discal  curo  omiii  subjeetione. 
Doccre  aulcm  mtilicri  non  pcrinitlo,  nequo  dominari 
in  virum,  scd  esse  i»  silcntio. 

kli  po$i  aUquoi  Mrtvs[iii.] :  Oporielergoepiseopom 
nrreprebcnsibilem  esse,  uiiiiis  uxoris  viruin,  sobrium, 
prudeniom,  omalum,  piidicum,  bospilalem,  docto- 
rem :  non  viiiolentum ,  iioii  pcrcossorem ,  sed  inode- 
stum;  non  liiigiosum,  non  cupidum,  scd  suae  doinui 
lienc  pnrpositum,  filins  hab^nicm  subditos curo omni 
casiitate.  Si  quis  anicm  domui  eq»  prxcsse  ncscil , 
qiKimodo  Ecclcsiae  Dei  diligeutiam  babcl)it?Non  nco- 
phyliim ,  no  iii  superbiam  elalus  in  Judiciiim  incidal 
diaboli.  Oporlct  autem  ei  lllum  lesl'.roonium  habere 
bonuin  ab  iis  qui  rorissunt,  nt  non  in  opprobrium 
incidat  et  laqueum  diaboli.  DiaoonoeBimillter  pudicoSy 
noii  bilinguet,  non  mnlto  vino  dt^ilos,  non  lurpe  lu- 
cnim  scctanles,  habcntes  myslerium  fidci  in  conscien- 
tia  ptira.  Et  hi  autem  probcnUir  piimiun ,  et  sic  mi- 
nisircnt,  nidhiin  crirocn  babenles.  Nulieres  simililer 
piidicas,  m>n  dctralienlcs,  sobrias,  fidelcs  in  orouibus, 
Diaconi  sinl  uiiius  iixoris  viri,  qui  iiliis  suis  beneprao- 
suni^ct  suis  dumibus.  Quieiiim  bene  minislraverioip 
gnidum  boiium  sibi  acqiiinuil  *«  -el  multam  Aduciam 
bi  fido  quae  csl  in  Chrisio  Jesu. 

Ei  poU  dModedm  itfmis  [iv.] :  Sphriuis  anlem  mi' 
nifcste  dicll  quia  in  novissimis  lemporibus  discodeiit 
quidam  a  Ade,  atlendenles  spirilibus  erroriSt  et  doctri- 
nisdxmoniomm,  in  hypocrisi  loquenliummendaclum, 
et  cauteriaiam  liabeutium  suam  eonBGienliam«  prohi- 
bentium  nubere,  abstinere  a  dbis  quos  Dcus  creavit 
ad  pereipiendum  cuin  grntiararo  aclione  fidelibust  ei 
iis  qui  cognoverant  Ycriiaiero.  Quia  oaiiiis  crealura 
Dci  bona ,  et  nihil  abjiciciiduin  quod  cum  gratlanim 
aciionc  pcrcipitur.  Sanclilicatur  eilini  per  verlNim  Dei 
ci  oralinncm.  Ilxc  proponcns  fralribus,  bonbs  cris 
nrniister  Christi  icsu ,  nulritus  verbis  fidei  et  lionn 
doclrin.-e  qoam  assccutus  cs.  Ineptas  aulero  et  anilcs 
rabulas  deviia.  Excrcc  teipsum  ad  pietaiem.  Naro  eor- 
poralis  excrcitatio  ad  modicum  utilis  est:  pielasaulem 
ad  oninia  utilis  cst ,  iiromissiuncm  babcns  viue  qiue 
nunc  est,  et  fiitura*.  Fidelis  sermo  eiomni  aoccptione 
digniis'.  In  boc  enim  laboromus  ei  maledlcimor,  quia 
speramus  in  Deuin  vivum .  qui  esi  salvator  onniium 
boiiiinum ,  nuixime  fideliuro.  Pncdpe  hxc,  ct  doce. 
Nciiio  adolesceiitiam  tuam  conlemnal :  sed  cxeinpliim 

*  vul^^ata,  prmshiL  sio  etiamingd.  u. 

•  >  id^^ata,  aequirau.  At  ooittoes  najus$rccidi,  acqut-uia; 
SuflV«gatuc  gRCOO,  pirtpokMaL 


e&to  fideliiun,  in  verbo,  In  conTerMlione,  in  chari* 
laie,  hi  fide,  in  casiiuto.  Dum  venio,  atlende  lciiioui« 
cxhonaiioiii,  doclrinai.  Noli  negligere  gratiam  qtiac  Li 
lc  cst ,  qu»  dau  est  libi  per  propbetiam,  cum  impo- 
sitioue  maniium  prcsbytcrii.  ilxc  mcditare ,  iu  his 
esto  ,  iit  profccius  luus  manifcstus  sil  omnibus  '.  As- 
lende  libi  el  doclrinx,  iusu  in  illis :  hoc  cnim  fa- 
cicns,  et  lcipsum  salvum  £icies,  et  eos  qui  lu  au- 
dium. 

[v.]  Seniorcm  ne  incrcpavcris»  sed  obsecra  ut  pa- 
Irem ;  juvenes,  ut  fratros ;  anus,  ut  matres ;  juvciicu* 
lasy  ui  sororcs,  In  omni  casiitale.  Yiduas  bonora, 
qoae  vero  vidux  suiii.  Si  qua  autcm  vidua  filios  aus 
nepotes  babet ;  discant '  primum  domum  suam  regerc, 
ei  motuam  viccm  reddere  parentibus :  hoc  euim  ac- 
ceptum  est  coram  Dco.  Qux  auiem  vere  vidua  esi 
et  dcsolata,  speral  in  Dcuin ,  ct  instat  *  obsecrationi- 
Ims  et  orationibus  nocle  ct  dic.  Nam  quae  in  deliciis 
esl ,  vivcns  mortua  est.  Et  huc  praiclpo,  ut  irrcpre* 
hcusibilos  sint.  Si  qub  aulcm  siiorum,  cl  maxune  do- 
mesticorum  curam  nou  iubct,  fidem  negavii,  etesi 
infidcli  doierior.  Vidua  eiigatur  noii  minus  sexagiuta 
annoniin,  qii9c  fucrit  unius  viri  usor,  in  operibus  bo- 
nis  lestimoniuin  lialiens,  si  fiiios  cducavitp  si  liospilio 
reccpity  si  sanctorum  pedcs  Javity  si  tribulationcjn  pa- 
iieniibus  submuiisiravit »  si  omne  opus  boiium  siib- 
secuu  esi.  Adolcscenliores  autem  viduas  deviu.  Cum 
enim  luxurialae  fuerint  in  Christo ,  nubere  volunl ; 
habentes  damnaiionero ,  quia  primam  fidom  irriiam 
feeerauLSimul  aiiiem  et  otiosn  discunt  circuniirc 
domos;  non  solum  otios»»  sed  ei  verbos»,  k>quenic8 
qva  non  oporlci.  Yoio  aulem  joniores  nubere ,  filios 
pnicreare«.maines(amiiias  esse,  nulUm  occasioncni 
daro.  odversario  maledicligratia.  Jam  Cbim  quxdain 
ooovenwe  suot  relro.  post  saunaro.  Si  quis-^idelis  ^ 
liabei  viduas,  submhusirei  iliis.  ut  non  gravetur  Ec- 
olosia,.  ut  iis  qu»  vcre  vidu«  stuU  sufliciat.  Qiii  beno 
IffaMHiBi  preabyleri,  duplici  honore  digui  habcantur  : 
masime quirhibomni.iii  verbo  ^t  dociriua.  Dicii eiiiin 
SfifiplurOi  NoA  iiUrcnabis '  o&  i>ovi  urituranti ;  ei,  Di- 
gnuseatopcrarius.mercede.sua.Advcrsum  prcsbytc- 
rum  accusaiiooem  no|i  reci|)ere»  uisi  sub  duobua 
ei  Irihus  lostibus.  Pcccanus  coram  oninibus  ar- 
guc,  ul  ei  caelori  timorem  ImbcanU  Testor  coram 
Doo  et  Cbrisio  Jesu  el  elcciis  Angeiis,  nl  hxe 
custodias  sine  pra judicio ,  iiiUil  facicns  in  alleram 
parlem  decliuaiido.  Blaiius  cilo  ncmini  imposneris, 
nc<|ue  commuuicaveris  peccatis  aiieiiis.  Teipsum 
casium  custodi.  Noiladhuc  aquambibcrey  sed  vhio 
modico  ulere  i  prupler  stoinachum  luum ,  et  firc* 

Uegius  oodox,  mtfn|(S»lM  lit  in  onuntei ;  Jnxu  grxcumi 
eii  pdstii. 

>  sic  omhes  oodices  Specnll ;  JniU  grsronmp  tnaniAa* 
mHAmn,  Ai  \-nlgaU.  diicai^  nnroero  sUgubrL 

«  Vulgata,  mref  H  inUei.  Graeca  scripUira,  iipiken  M 
prMiiSd/^ErW <f  inaM  :  hhK 
per  lilirarios,  uisaBpesaepios  oouUngtt,  muUU  U  ^  haheli 


'  *  10  veusiis  Corh.ltibliis :  5l  ^ /Udb  td  li  ^ /idrfis ; 
Jnxu  grscnm,  H  lii  pblte^py^ 
•  sfh:  etianoofli.  Btt;l.  At  r 


|«1S  S.  AUGUSTLM  SPECULUM 

qiif  nlot  liiat  uiflrfnitale».  Quoninulam  bominuin  pec 
cila  manirctla  tuntt  firxceiicniui  ad  judiciuni ;  quoa- 
dam  aulcm  el  sUbicquvnlur.  Simililer  cl  facla  iNMia 
maniresia  aunl ;  eC  qnae  alitcr  te  habent,  abscoiidi  nmi 

p(i8SRM. 

[vi.]  Uuif«mqne  Mnl  lob  jngo  servi,  dominos  sooa 
onint  lio^iore  dignos  tiabcanl  S  ne  noinen  Domini  et 
doclriiia  bia&plienietur.  Qni  aolem  fldelcs  babciil  do- 
niino<s,  iion  coiilcmiianl,  qiiia  fralrcs  stinl;  scdPi.igis 
servinnt,  quia  fldclcs  sont  ei  dilccti,  qiii  liencficii  pr- 
ticipes  sunl:  hxc  doce,  elesbortnre.  Si  quis  aliier 
docef ,  ct  nmi  nequicscit  sanis  sermoniJius  Domini  m* 
alri  Jesu  Chrisii ,  ol  ci  qu»  secundum  pictaiem  est 
dodrin» ,  supcrbiis ',  nibil  scicns,  scd  langueiis  circa 
qu.TslioneB  el  piigiias  verborum ,  ei  qiiibus  oriuniur 
tavidia;,  contcntioncs,  blaspheniix,  suspiciones  make, 
tonfliciationcs  hoininuin  nicnte  ci>rniptorum ,  et  qai 
privati  sunt  vcriialc ;  eiisiimanlium  quxsium  esae 
pletatcm.  Est  autem  qii.Tstiis  magnus,  iHCias  cum  suf- 
llclemia.  Nihil  eniin  inlulimos  in  hiinc  miindom :  hatid 
dubium  quia  nec  aiiriTre  qntd  possumus.  Ilabentes 
ttufem  alinienta ,  el  qiiibiis  tegamur,  liis  coiitenli  sf- 
mus.  Nam  qui  volont  diviies  fleri,  incidunl  in  tentalio- 
nes,  et  in  loqiieum  diaholi,  eldcsiderla  mulia  inuiiiia  ct 
Bociva ,  quo;  mergunt  liotnifies  in  liiterilnm  el  pcrdi- 
lioiiem.  RadlK  eiiim  omnium  moionim  csi  cupiditat, 
qiiam  quidam  a|)pcicnies  erraveruni  a  lidc,  et  inseroe- 
ront  sc  doloribus  mollis.  Tu  aniem,  o  homo  Dei,  krc 
ftige :  scciare  vcro  justitiam ,  pietaleni ,  fldi^ ,  chari- 
tiicm,  paiieiitiam,  manaueindinem.  Cena  iMmnin  ccr- 
faincn  fidci ;  apprehende  vitam  «ternam,  in  qiia  *  vo- 
eaius  es ,  oi  coiifessus  bommi  conrcssionem  cnrani 
multis  fcslibiis*  Praccipio  libi  coram  Dco,  qtii  viviflcat 
omnia,  et  Ghristo  icsu ,  qui  tcstlfnonium  reddidii  sob 
Fotitio  Pikiio  Umam  conlcssioiietn,  ul  serves  manda- 
tum  sine  macula,  Irreprehensibile,  osqiie  in  advcnioin 
Domiiii  nosiri  Jes>o  Clirisli.  Ei  po$i  ptma^  werttii :  Di- 
Tilibos  hnjns  KetcvW  pnrcipe,  nun  snperbe  sapcre 
Bcque  sperare  in  inceito  diviiiariim ,  scd  iii  Dco,  qui 
pnrsUit  iioliis  mnnia  abutide  ad  rruomltim ;  bciic  age- 
e  ,  diviivs  fieri  in  opcribns  boiiis ,  facile  tribiiere, 
coniihuniGare,  thesaurizarc  sibi  rundamcntuin  iHiiniin 
In  nituftim ,  ut  apprchcndnni  vcrnm  viinni.  0  Tiiuo- 
llice,  dcposiiiim  ciislodi,  deviians  iirobnas  vocuiu  no- 
viiaies  ci  opposiiicmes  falsi  nominis  scicotiae,  qiintn 
qnldani  pnmiiitentcs  circa  fidcm  exciderunt.  Graiia 
lecuni.  Anim. 
DE  EPISTOLA  II  D.  PAULI  AD  TIMOTIiCUM. 
[Cap.  1.]  Non  enlm  dedit  nobis  Deos  splrilom  limo- 
rh,  sed  virtutis  et  dHfCiioiiis  et  sobrietaiis.  NoK  iia- 
queerubesccrc  leslimoninm  Doraini  nostri,  neque  me 
vinctum  rjus;  tBd  oollabora  Evangelio  secundum  vir- 
luicm  Dei.  Et  poU  paucos  versut :  Formam  h:ibo  sn- 
oorum  verborum,  quae  a  roe  aiidisi!  in  fldc  ei  dile- 
etione  in  Chrislo  Jcsu.  Donum  dopositnm  cusiodi  per 
Spiriium  sanctom,  qiii  habiUil  in  nobis. 


Ei  pawh  pos/  [ii.] :  Tu  ergo,  flli  ml,  coufortare  ui 
f  ratia,  qux  esl  iu  Cbrisio  Jcsa ;  et  qiue  aiidisti  a  m 
per  roullos  icsles,  live  coiumenda  fidclibufl  hoaiui- 
.  bua,  qoi  idonei  erunt  ei  alioa  doccre.  L.tbora  sicui 
bonos  milcs  Clirisli  Jesu.  Nemo  niiliians  Deo,  impli* 
cat  se  negoiiis  SAXularibos,  ul  el  placeat,  cui  m  pro* 
bavit.  Nam  et  qiii  ceriai  in  agone,  non  coronalor  niai 
legiiime  ccriavcrii.  Liborantcm  agricolam  oportci 
primura  de  fnictibus  accipere.  Intellige  qu»  dico  : 
dabii  enim  libi  Dooiinus  intelieciiiffl  in  omnibus.  Ile< 
mor  csio  Dominura  Jc6um  Qiriiium  reaiirrcxisse  a 
mortuis  ex  semitie  David,  secundum  EvaogeluiBi 
meum ;  in  quo  lalioro  usque  ad  vincula,  qtiasi  male 
opcrans  :  sed  verbum  Dei  non  est  alligatum.  Ideu 
omnia  siisiiiieo  propler  ekctos,  ui  ct  ipsi  saluieni 
coiiscquantur,  quae  est  in  Chrisio  Jcso,  cum  gloria 
c«icsii.  FidcUs  sermo  :  Nam  si  comrooriAii  suiuuSi  ct 
convivemus ;  si  sosiinebirous  \  et  ounrcgnahimus;  si 
negnbiinus,  el  ille  mfgabil  nos ;  si  non  credinius,  ille 
fidclis  pi^innci,  iiegare  scipsuni  non  piitest.  lLi<c 
couinione,  lcsiilicans  ooram  Deo.  Nuli  vcrbis  conitrn- 
dero,  in  iiitiil  uliie,  nisi  ad  subvcrsioncm  audicntiiun. 
SoUiciic  autcm  cura  icipaum  probabilem  exbibers 
Deo,  oporuriiiin  incoiifusibilem  *»  rccie  Iractaniea 
vcrbiim  vcrilniis.  Profana  auiem  ct  vaniloquia  devila: 
mulluni  pmricicnt '  ad  inipiciaicm ;  cl  sermo  eonmi 
ul  cancer  scrjui.  Et  pott  ux  vmu$ :  Cttgnovil  Domi* 
niis  qui  suiit  cjiia;  el  disccdant  ab  isiiquilalc  oronei 
qui  invocnni^  nomen  Domini.  lu  m.ngua  aoicm  domo 
iKin  solum  sunl  vasa  anrca  cl  argenica,  scd  ei  ligiies 
el  liciilia ;  el  quxdam  quidcm  in  hoooremy  qoaedam 
auiem  in  conliimeliam.  Si  quis  crgo  mundafcrit  se 
ab  istis,  crii  vas  in  honorem  sanciificatum,  et  utile 
Doinino  ad  omne  opus  bonum  paraium.  Juvcniliaau- 
tcm  desidcria  ftigc :  s ectare  vcro  justiliam,  fidem, 
chariiaiein,  pacem  coin  iisqui  invocanl  Doininum  de 
GOrde  puro.  Siultas  autcm  el  sinc  disciplina  quxslio- 
ncs  dcviin,  sciciis  quod  gcncraiit  liics.  Servum  autem 
Dointni  non  oporiel  liiigare,  sed  mansoelum  eosc  aii 
oinnos,  docibilem,  paiienleia,  cinn  inodesiia  corri- 
piciiicin  eos  qui  rcsistuiil' ;  ncquando  dcl  iilis  Deos 
I  cetiiloniiain  nd  cognosccndam  veriialem,  el  rcsipi* 
scniit  a  diaboli  UquciSt  a  quo  captivi  leneolur  ad 
ipsius  voluiiUUt^ni. 

[iH.]  Iloc  aulcm  scilo,  quod  in  novissirois  diebus 
iiisiabuiii  icmpora  pcriculosa ;  ct  eninl  homlnes  so* 
ipiAOS  nmanlcs,  cnpidi,  clnli,  supcrbi«  blasphcmi,  pn« 
rcniibtis  non  obcdieiiles,  ingrati,  scelesli,  sinc  allb- 
ciioiie,  sinc  pace,  criminntiircs,  inconlinentcSy  iouni- 
lesy  sine  beii^nitntc,  prodilures,  prolervi»  lumtdi, 


>  \tilgaui,  tiirbkrmUur. 

*  Legendum  cum  vuIiBla,  mtperbnt  eaf;  vcl,  mperbit : 
«TUi  gr«cnm,  frfNpAACol. 
'  Gr»ca  sci-i^tura,  tU  hu  m  auim. 


*  Csmutcnsis  codcx  ettxirb.  Bibiia*  d „ 

los^  loou, u lieaabimittt  haboi  aegiua  codex, Juxia  vidja- 
tani,  sj  liegavemws. 

*  Ks&,'o»crmTaiii  IrrtprehentibUem.  poolo  inllron«lus 
Ais.  et  ediilo  Er.,  ei  tumilaqma  dMiCo.  sio  oUaa  carii. 
fiiblia. 

*  iiuio  locilonf  suflHisator  gnecos  textus.  u  Tolgoia  im- 
fert,  nutltmn  enim  pronciunt. 

^  sacn  Bil.lia,  et  iitcedat  ab  Mqmtate  mmdt  mi  it» 
mtfial 

*Vulgaia,  re 57xlNitl  MriMt  vos  iament  «onMf,  abioi 
a  Kra*co  ci  a  codicibus  liHJus  qicriSi  cxce|4o  Jfia. 


fM5  DE  SCRIPTUnA  SACHA. 

voluptatuin  amalores  magis  quara  Doi,  habenics  spC'*      biit  niliil  mumlimi 

ciem  quidem  pielalis,  viriuiem  aulem  c]us  abm^gan- 

les :  et  hos  dcviia.  Ex  iis  ciiim  sunl  qui  pcncirata 

domos,  ci  capttvns  ducunt  mulicrculas  oneraias  pcc* 

calis,  qU)C  ducunlur  variis  desidcriis :  scmpcr  disccn« 

les,  ei  iNinquam  ad  scicnliain  vcrilatis  pcrvcnicntcs. 

Et  po$t  ocio  ver$ui :  Tu  autem  assecutus  es  meam  do« 

ctriDam,  institiiiionem,  propositum,  fidcm,  loiigani- 

milaiem,  dilcctionem,  paiicnliam,  persccutioncs,  pas- 

sioncs,  qualia   mibi  facia  suiii  Aniiochix»  Icoiiio, 

Lyslris ;  quales  pcrsccuiiones  s«siinui«  et  cx  omidbiis 

me  cripuii  Dominus.  Ei  omnes  qiii  Voluni  pie  vivcre 

in  Chrisio  Jesu,  persccuiioocm  patientiir.  Mali  auiem 

horoines  ei  seductores  prolicieni  in  pcjus,  crranles, 

ei  in  errorem  miiicntes.  Tu  vcro  pcnnane  in  iis  qux 

didicistiy  el  credita  sunl  libi,  scicnsa  qno  didiceris.  El 

quoniam  ab  infantia  sacras  Liiieras  nosii,  qux  ie 

possunl  instrucre  ad  saluiem,  pcr  fidcm  qux  cst  in 

Clirisio  Jesu.  Omnis  Scripiura  diviniius  inspiraia,  esi 

uiilis  ad  docendum,  ad  arguendtim,  ad  corrigcndiim  \ 

ad  enidtendum  in  jiisiiiia  :  ui  perrediis  sit  homo  Dci» 

ad  omnc  opus  bonum  iiisiructus. 

[iv.]  Testilicor  coram  Deo  ei  Clirisio  Jesu,  qui^Jii- 
dicaiuruft  est  vivos  et  moriuos,  et  pcr  advcniiim 
ipbius  ci  regnum  ejuit,  prxdica  verbum,  iusia  oppor- 
tuiie,  importaiie;  argue,  obsccra,  incrcpa  iii  omni 
|iaiiciitia,  ei  dociriiia.  Erii  eniin  tempus,  ciim  sanam 
d4)ctriiam  non  sasllncbuni,  scd  ad  sua  desidcria  coa« 
cervabuni  sibi  magisiros,  pruricntcs  auribus ;  et  a  ve- 
ritalc  quidem  auditum  avcrieni,  ad  fabiilus  aulcm 
coiivertcniur.  Tu  vcro  vigiLi,  in  omnibus  labora, 
npu>  fac  cvangeiisLT,  minisicriuiii  iuum  imple',  Ego 
eiiii»  jam  dclibor,  ei  tciiipus  inex  rcsolutionis  insiat. 
Donum  cerkimcn  ceriavi,  cursum  consummavi,  fidem 
scrvavi :  in  reliquo  reposita  esi  mihi  jiisiitidc  corona, 
quani  rcddci  mihi  Dominus  in  ilia  die  jusius  Judez ; 
nun  soiiim  autcn  niiiii,  sed  ei  iis  qtii  diligunl  adven- 
tum  ejds. 

DE  EPISTOLA  B.  PAUU  AD  TITUM. 

[Cap.  I.]  llnJHS  rci  griKia  reltqui  te  Creia;,  ut  ea 
qii:c  desnnl,  conrigas,  et  constiiuas  per  civiiatcs  pre- 
sbjicros,  fticui  ego  tibi  disposui.  Si  qiiis  siiic  crimiiie 
csi,  uuius  uxoris  vir,  filioft  habena  fideles,  non  in  ac- 
cnsatione  luxurur,  aut  iion  ftubdiios.  Oporict  cnim 
episcopum  sine  crimine  esse,  sicut  Dcl  disiiensatiirem ; 
iion  siiperimm,  non  iracundum,  non  vinolenium,  non 
percussorem,  Bon  tnrpift  lucri  oupldnm ' :  sed  buspi- 
lalem,  bcnignum,  sobrium,  justum,  sanctum,  conii- 
neniem,  ampicclcniem  eum  qui  ftccundum  doctrinam 
est  Oddem  sermoiiem,  ui  potens  sit  exhortari  in  do- 
ctrUn  ftana,  ei  eoft  qui  contradicunl  arguere.  Ki  pott 
aliqHOi  versiii:Quam  ob  causam  increpa  illosdnrc, 
nt  saiii  siiit  in  fide,  iion  intendenieft  Judaids  fabulis, 
et  niandaiis  homiBum  iversantium  se  a  veriinte. 
Owiiia  oiunda  mundift :  coinquinatift  aniem  et  infideli- 

•  In  vnleata.odc0rripi0idMi  :to  ffmeo^fr^epmirik&^. 
Mt^  nd  corrtciuntM. 

>  Nihii  supra  in  graecto  BlhlUft :  at  hi  laibiift  nddilw, »- 

*  negius  oodcx»  nan  karpi  kunim  mtmdat        ^     ' 


scd  inqtiinaLc  snnl  et  mcns  co* 
rum,  ei  con^ciciitia.  Confiientur  se  nosse  Dcum,  fuciis 
aiiicm  negant ;  cum  siai  abomitiati  ci  incredibilcft,  et 
ad  otnnc  opiis  Itontim  reprobi. 

[ii.]  Tu  auicm  loquere  quas  deccni  snnam  dociri- 
nnm.  Sencs,  ui  sobriisinl,  pudici,  pnidcntes,  sani  in 
fidc,  i:i  dileciioiic,  in  paUeiilia.  Anus  siniilitcr  in  ha- 
bitu  sancto,  non  criminatrices,  non  vino  niulto  ser- 
vienlcs,  l>cne  doccnies,  ui  prudcniiam  doceani  adolc- 
ftcetilulas,  ni  viros  stios  anieni,  filios  diligant,  prudeii- 
les,  casias^  domusctiram  liabcnics.  benignas,  subditas 
suis  viris,  ui  non  blaspbemeiur  verbam  Dci.  Ju\*eiict 
ftimilitcr  hortare  ot  sobrii  sini.  In  omnibus  icipsum 
prxbe  escinplum  bonorum  oporum  in  docirina,  iu  in- 
tegritatc,  in  graviiate.  Ycrbum  sanum»  irreprehensi- 
bile  :  ut  is  qni  ex  adverso  csl,  vereaiur,  niliii  habens 
roalum  dicere  de  tiobis*.  Servos  dominis  suis  subdi^ 
tos  csftc,  in  omnibus  placentcs»  non  contradicenies 
non  fraudanies,  sed  in  omnibus  fidem  bonam  osicn- 
denics,  ui  docirinam  salvaioris  no&iri  Dci  omeiii  in 
omnibus.  Apparuii  enim  grjtia  Dei  salvaioris '  omni- 
bus  liominibiis,  erudicns  iios»  ui  abiiegaiil&>  inipieia- 
tem  et  sscularia  desideria»  sohric  ei  jusie  ci  plc  viva- 
nius  in  hoc  sxculo,  esspectanies  beaiam  spem  et  ad* 
vcnlum  gloriac  niagni  Dci  ei  Salvatoris  iiosiri  Jesq 
Chrisii,  qiii  dcdii  semetipsum  pro  nobis,  ni  noft  rcdi- 
rocrci  ab  omni  iniquiiate,  ei  mundarei  sibi  iiopulum 
accfpiabilem,  ftcctaiorcm  bonorum  opcruin.  llxc  io- 
querc,  ct  exhoriare,  ei  arguc  cum  omni  impcrio.  Noino 
te  coniemnai. 

[iH.]  Admone  illos,  principibuft  el  poicstatibns  ftul>- 
diloft  esse,  dicto  obcdire,  ad  omno  opus  bonum  pan* 
loft  essc  :  neminem  blaftphemare»  noii  liiigiosoft  esse, 
sed  modesios,  omnero  osiendenicft  mansuetudinem  ad 
omncft  homincft.  £i  poit  paucoM  versut :  Fidelis  sermo 
eu ;  et  dc  his  volo  le  confinDarCy  nl  curcnt  bonift  op^» 
ribiis  praeesse  qui  ereduni  Deo.  Hxc  ftunl  bmm  ei  uii- 
lia  homioibuft.  Sudias  autem  quaefttiooeft,  el  geneaio- 
gias,  et  coolentionefty  el  pugnu  legift  deviia :  ftuac 
enim  inulileftet  vanx.  HaBretiaim  honinem  posiuuam 
et  secuttdam  correplionem  deviia,  sciens  quia  suIh 
vcrsus  ea  qui  ejusmodi  esl,  et  deimqnii  propf io  Judi- 
eio  eondemtiaiuft. 

DE  EPfiTOLA  B.  PAULI  AD  PHILEMONEM. 

Gauduui  onim  magnan  habaieiconaolaiJOMefls  ia 
charitale  loa,  qaia  visoera  ftandoram  Nqaieverunl 
pcr  le,  fraier.  Ei  pmlo  po$i :  Qaem  ego  voluemm 
mecuffi  detinere,  ot  pro  le  uihi  mmislnret  in  vioc»- 
lift  Evangelii :  ftine  coaftilio  aulein  ino  nibil  volui  fii- 
oisre,  nii  ne  vekil  e%  neceftsitalt  booam  toam  esset» 
ftcd  voiontarium. 

DE  EPISTOLA  AD  BEBRjm 

[Cap.  lu.]  Videte,  fraires,  ne  fcriesit  in  aliquo  vn» 
•  vrigataadkBiyftsMaft  :  ctl  verboiMI  hie  ta  grteoi 


•  iiegluB  eodex,  is  mMi  ;  |nu  t 

*Vimla,  Milvalorisn0ifr<:abeftlt  nftrfrl,  a  esdldbaft 

".eiftgrxootexui.  imo  ki  grBOO  eoB  artieulo  feul- 

^     '      ^sdrtrKqvegnUftlfftftnhiiarift 


1017  S.  AtCLSTMt 

ftnim  cor  malum  iiicredulitatif ,  diKcdendi  i  Dco  vIto: 
•ed  adhonaniini  vosmdipsns  pcr  siiigiilns  dics,  donec 
hodie  cognominatur,  ui  non  obdurclnr  qitis  c\  vobis 
filUria  peccati.  l\ir(ici|H*B  enim  Uirisii  ofli*cii  siinius; 
Bi  Umen  1111(101»  subslnniiac  ejus  usquc  ad  (incin  fir- 
mnm  rciiiicaiuusy  dum  dicitnr,  llodic  si  voccm  cjiis 
audicritis,  noliic  obdurnre  corda  vi^slra,  qncmadmo- 
dum  in  exaccrbalioiie. 

n  poit  pnncoi  vmv$  [it.]  :  Timcnmus  crgo,  ne 
for:c  relicta  |>oilicita(i()nc  intmcundi  in  rcquicin  cjiis, 
existiniolur  aliquis  cx  voliii  decs^^e.  Rlciiiin  ol  nobis 
nuiitiaium  csl,  qurmndinodiiin  el  illis :  sed  non  pro- 
fuit  illis  scnno  anditu^,  nou  ndinixtiis*  fidci  ex  iisqn» 
audieriint.  Et  aUoloeo :  llabcnics  ergo  pontiffcemma- 
gniim,  qui  pcnciravii  caios,  Jesum  rdium  Dei,  lenea- 
mos  confessioncm.  Ei  poUirei  versui:  Adeamuscrgo 
cum  fidiicia  ad  lUroiium  gratiae,  ut  misericordinm 
ronscquaniur,  ct  gratiam  inveniamus  in  aiixilio  op- 
poriuno. 

Ei  paulo  poii  [vi.] :  Non  enim  injiistus  Deus,  ut  olili- 
Tiscalur  opcris  vcklri  et  dilectionis»  quam  nstciidisiis 
in  iiomine  i|)sius;  qui  ministrastis  sanctis,  ct  mini- 
ilmtis.  Cupimus  aiitcm  unumqucmqiie  Testrum  enm- 
dcm  osteninre  foUiciludinem  ad  cxpletioncm  ^pci ' 
nsqiie  in  fincm :  ut  non  segnes  efnciamini ,  vcrum 
imitniorcs  eorum  qui  fi Jc  et  pniiciiiia  liTretliinbant 
promissioiics.  Et  poii  ieptem  venui :  lloinincs  fjiim 
pcr  majorcm  sui  jurant,  et  omnis  conirovcrsixeoniBi 
flnisad  confirmntioncm  estjurameniuin. 

Et  pou  aliquantum  [x.] :  Tencamus  spci  nostrs 
conressionem  indcclinabilcm  (fidclis  enim  cst  qui  rc- 
promisit),  ct  coiisidcrcmus  iuvicem  in  provocaiioncin 
cbaritatisel  bonorum  operum :  non  deserenics  collc- 
clioncm  nostram,  sicut  cst  consoetodinls  qulhiisdam ; 
sed  Gonsobntes»  et  tanlo  magis  quanto  Tideritis  a|v* 
propinqiiaiitcm  diem.  Yoluntarie  enim  peccnntibas 
noUs  poit  acccptam  notitiam  TOritatiB,  Jam  noo  re- 
linquitur  bosiia  pro  pcccatis.  Terribilis  nnmque  qus^ 
dam  exspcctatio  Judicii,  et  ignis  xmulatio,  qn:c  con- 
sumptura  esl  adversarios.  Irritam  quis  faciens  Lcgem 
lloysl,  slne  uUa  miscralione  duobiis  vd  trilius  mori- 
tur  testibus :  quanto  magis  piitatis  deteriora  mcreri 
snppiicia,  qui  FiUum  Dci  coiicnlcaverit.  ct  sangoinem 
Tcstamenii  pollulom  duxerlt,  lu  i|ao  sanctlficatus  cst, 
et  Spiritui  gratiae  contumellain  feceritT  Scimus  cnim 
qni  dixii,  llilii  vindictam,  el  ego  reddnm  * ;  ct  iicnim, 
Quia  JiidicalNi  Dominus  populum  suum.  Ilorreudum 
est  incidere  in  manus  Dei  Tiventis.  Remcmoramini 
auiem  pristinos  dles,  in  quibus  inuminati  magnnm 
ccrtnmen  suslinuiBiis  passionum.  Et  in  aliero  qiiidcm 
opprobriis  el  tribulaiionilMis  spectacoluro  fadi,  in  al- 
tcro  autcm  socii  laliler  eonTmanliomeffeciL  Naniet 
yinctis  compaHiOBtia»  el  rapinan  bonorum  TCBtro- 

•  In  BibUarum  codlce  corbeleiiil.  mcooq  in  Coaqilutemi 
eaiUoue  legltor,  non  adndidi ;  ot  istnd  iiarUclpfauu  non  ad 
sernioiiem,  seff  ad  iUnB  quUws  Bermo  non  profUt»  referatur : 
c«i  locUcHil  suffraganiiir  srcca  qucdain  exemiilaria.  Ooiifcr 
TbeoiiliUacU  coinmenurtofi. 

•  un.9pda  :  reflra.anilliaB  edUlB  alllB  el  Uss.  qoi  com 
lacris  BUillls  babent,  ijM. 

s  Tiilgau :  lM  riniikla^  ef  ego  rctn^umiu 


spccixoy  iMt 

rmn  cnm  gaodio  sasccpisUB,  topn&senKn  rm  haberB 
mcliorcm  et  manentem  BnbBtanlian.  IMile  itafBB 
amiitcrc  confideniLim  TeBtram«  qas  nagnam  lubL*l 
remiincrniionrm.  Paiicntia  enim  vobii  iMKCBsarb  esi, 
nl  voliinintem  Dci  facientes,  reportelis  promlBBlonem. 
Adhuc  cnini  modiciim  aliquanialumqiie«  qai  Teniaras 
e^l  vcniel,  ct  iion  lardabil.  Justiis  auiem  meiiB  ei  IiIb 
Tivit*:  quod  sl  subtraxcrit  80,  Bon  placebil  anfana 
mer. 

Elafnpianto  pou  [zii.] :  Mcoque  el  nos  lanlam  hi- 
bcnti*B  iinptsiiam  nubem  icsUum»  depoBcnlcB  omne 
pondus  d  circomsianB  noB  pcecalimiv  per  pntienliani 
eiirramus  ad  propositum  nobia  cerlamen,  aepicieates 
in  aiutorem  fidei  d  conBummatorem  JeBom  :qvi  pra- 
posiio  sibi  gandio,  BustinuU  erucem,  emfoiioiie  coii* 
lcinpia,  aique  in  deitera  sedis  Dei  sedeL  Reengiiaie 
eiiiin  cum,  qoi  lalem  BusUnolt  a  peecatoribus  adver- 
Biini  seinetipsum  eontradiclioncm,  ot  ne  raiigenriBi 
aniinis  TCBirlB  deficicnies.  Nondumenimnsqaeadsan- 
gnincm  rcsUtiftiis  adrerBnm  peccalom  repagninleBid 
obliti  csiis  coiiBolationis,  qua  TobiB  lanqoam  iKblo» 
quiiur  dicens,  Fili  ml,  noli  negligere  disdpiinam  Do- 
niini,  nequc  fatigeris  dum  ab  eo  argneris.  Qoen  cniM 
diligit  Dominus,  casiigal :  flagelial  aoten  onnea  I- 
lium,  qiicm  rcri|iit.  !n  disciplina  persercrale;  lanqoaai 
filiis  vobis  offcrt  se  Deos.  QoIb  eiiim  flnus  qoem  noa 
c«»rripit  patcr?  Quod  si  extra  disdpliiiam  ealiB,  c«jns 
panicipes  fncU  sunt  oinnes ;  eiigo  adolleri,  d  non  filil 
esUs.  Deinde  patres  qnidcm  camis  noBlr»  babaimaB 
cruditorcs,  et  vcrebamur :  non  mollo  magis  obtompe- 
rnbimiis  Pairi  spiriiuum;  ct  TivemusT  El  iUi  qiridcm 
iii  (cinpore  (>aucorum  dicnim  cecondum  Tolunlaieai 
Buam  crudicbnnt  nos;  hic  autem  ad  id  qiiod  uUle  esl, 
in  rccipicndo  sanciificaUonem  cjus.  Omnis  aolem  di- 
sciplina  in  pncscnii  quidem  Tidetur  non  obbo  gaudi, 
Bcd  moeroris;  |iostea  autem  fructum  paealisBimani 
cxerciiaUs  pcr  ^sm  reddel  JusUUa.  Propler  qiiod  re- 
niissas  miinus  cl  soluta  genua  erigite,  d  gresBUB  rB- 
cUis  faciic  (ledilMiB  Testris;  ul  non  ciaiidieaRsqaiser* 
rcl,  inagift  auiein  sanetur.  Pacera  sequimini  cumomui- 
bus,  ei  sanctiinoniam,  sine  qua  nemo  lidelKl  Deun. 
ContcmplaiitcB  ne  quis  desit  gratise  Dei,  ne  qoa  radix 
amaritudiiiis  sursum  germinans  Impedial,  H  per  iUan 
Inquinentur  muiU :  nc  quis  fomicator,  aul  profanas, 
ut  Esao,  qui  propter  unam  escam  TeDdidil  prinuUra 
Bua. 

Et  aUo  ioco  [xnt.] :  CliariUis  fratcmiUitis  maaeal  in 
voUs,  ct  liosiMtiUliKem  noliteoblivisci.  PerbancenBn 
plnciierniit '  qiiidani,  aagdis  bospilio  receplis.  Sknco- 
loie  viiicioruni,  lanqiiam  simul  Tindi,  el  labonnlNni, 
lanqiiam  cl  \\m  incorpore  manentes.  !l<imirabileenn- 
nubium  in  omnibus,  d  umis  immaeulaias :  fomical»- 
rcs  enim  d  adultems  judieabil  Deos.  Sial  moressiaa 
avaritln,  eontcnU  prascnlibas.  Ipse  eBim  disil,  Rsn 
tc  deseram  neqoe  derelinquam :  ila  nl  eonfldeoler  d- 
canMS,  Dominns  mibi  aiQalor  esi,  noa  liaBebo  qnlii 

« in  grxco  bic  d  Rabee.  CBp.  I;'  t.  I»  tBgliarT  d:Mri« 

•  xulgaia  in  niLllis  non  mcndofiiB,  l0mrvm. 


10» 


lacial  mibi  lioino.  Ilcmcntole  pncpotitorom  Tcslro- 
rum,  qui  Tobis  locuii  suni  veilMim  Dei :  quorum  in- 
tueiilcs  cxitum  convcrsalionis,  imltamini  fldcm.  Jesiis 
Cbristus  beri  et  liodie,  ipse  et  in  sxcula.  Doctrinis 
▼ariis  et  percgriiiis  noiile  abduci.  Optimum  esi  enim 
gratia  stabilire  cor,  non  esds»  quas  noii  prorucrnnt 
ambulaniibus  in  cis.  llabemus  aliaro,  dc  quo  edcre 
non  liabcnt  potcsiatem  qul  ubernaculo  dcserviunt. 
Quorum  cnim  animalium  infertur  sanguis  pro  |>cccato 
in  sancta  per  pontinccmy  bomm  oorpora  crcmnnlur 
extra  castra.  Propter  quod  ct  Jesus»  nt  sanciificarcl 
|)cr  suum  sanguinem  populum,  extra  portam  passus 
esi.  Excamus  igilur  ad  euin  estra  casira»  improperium 
ejus  portantes.  Non  eiiim  babemus  bic  maneiilem  d- 
\itatem»  sed  futurain  iiiquirimus.  Per  ipsum  ergo  of- 
fcramiis  hostian»  laudis  sempcr  Deo,  id  esl  fructuin 
iabiorum  confitentium  nomiui  ^ns.  Beiieficentiai  au- 
teni  et  communionis  nolitc  oblivisci :  Calibus  enim  bo» 
sliis  promcrctur  Deos.  Obedite  pncposiiis  vestris,  et 
subjaceieeis;  ipsi  enim  penrigibnt«  quasi  ratloiicro 
pro  aiiiniabus  veslris  reddiluri :  ut  ciim  gandio  lioe  fo- 
ciant,  ei  non  gemeiites;  boc  cnim  non  expcdit  vobis. 
Oraie  pro  nobis.  Confidimus  autem,  quia  bonam  con- 
seientiam  babemus  iii  omnibus  beiio  volontes  con- 
versari. 

I)E  EPISTOLA  1  PETRK 

[Cap.  I.]  Modicum  nnnc  si  oportet  coniristarl  in 
Tariis  tcnkuionibus,  ut  probnlio  vestris  lidoi  iniiUo 
prctiosior  sii  aiiro,  qnod  pcr  Igiiem  probalur.  Et  alto 
/oro:  Propler  quod  succincli  lumbos  mcntis  vcsti'.Ty 
sobrii  pcrfectc  spcrale  in  cnm,  qti.T  olTertur  vobis» 
gratiam,  iii  revelaiiono  *  Jcsu  Christi :  qitas!  filii  obo- 
dienlix,  non  configurati  prioribus  ignorantix  vcstrac 
dcsideriis,  scd  secundum  eum  qui  vocavit  vos  san- 
ctiim,  ut  et  ipsi  in  omni  convcrsaiione  sancti  sltis; 
quooiam  scriptum  est,  Sancll  critis,  quoniam  ego  san- 
cius  sum.  Et  si  Patretai  iuvocatis  cnm,  qul  sine  acee- 
piione  pcrsonarom  judicat  socundum  uninscujusqoe 
opus,  in  timore  incolatos  Testri  tempore  eonversa- 
mini.  £i  posf  aUqno$  vernu :  Animas  vesiras  castifi- 
cantes  in  obedieiitia  charibiiis,  in  fVateriiliatisamore, 
simplici  ex  conle  invicein  diligite  aitentius,  renaii  '• 

Ei  poMi  paueoi  9mui  [».] :  Deponenfes  Igitiif  omncm 
mnlitiam»  el  omnem  doluiii,  ct  simulaiiones,  ct  invi- 
dias,  et  omnes  detmctiones,  Sicut  modo  gcniti  Infan- 
lcs  rationabile  siiic  ibdo  lac  concupiscilc.  El  po$t  pff«- 
tulum :  Cliarissimi,  obsecro  vos  tanqiiam  advenas  ct 
percgrinos  abslincire  vos  a  camalibtis  desideriis, 
qii»  miliianl  adversitt  animam.  Conversalionem  tc- 
stram  btfer  Gentes  habenies  bonan,  nl  in  eo  qiiod 
dclrecianl  do  .Tobb  lanqrnn  do  mafebetoribus , 
ex  bonis  operibus  vos  eonsideranles  glorlAoenl 
Deum  in  dieTisiiationls.8ub|ttciresloteomiii  human» 
•rdiiiationi*  propter  Devm;  slve  regl,  qoasi  prMel- 


DE  6CU1PTURA  SACRA.  lP3a 

lcnti;  sivo  ducibus,  tanqoaa  ab  eo  missis  ad  vindi- 
ctam  maleraciorum,  budem  vero  bonorum.  Qiiia  sic 
esl  Tolunias  Dci,  ul  bencfacienies  obmuicscere  facia- 
tis  impmdentium  bominum  ignoraiitiam :  qiiasi  libcri, 
et  non  quasi  velamen  liabentes  maliii»  libcrtatcm,  sod 
sioil  servi  Dei.  Omnes  lionorate,  fraternitatcm  dili- 
gilc,  Dcum  limete,  regem  honorificate.  Scr\'i,  subdiU 
esldte  In  onint  timorc  dominis  veslris ;  non  tanium 
bonis  et  modestis,  sed  eiinin  dyscoiis.  Ila*c  est  cnim 
gratia,  si  propter  eimscisniiam  Dei  sustinci  quis  tri- 
stitias,  |}attcns  injiistc.  Qii:e  cniin  gioria  cst\  si  pcc» 
canles  et  colapliixali  sufTjrtis?  Scd  si  licnc  hciciitcs 
paiimini,  et  patioiitcr  sustiiieiis;  li.x*c  csi  graiia  apud 
Dcum.  bi  boc  cnini  Tocali  estis:  quia  et  Cliristiis  pas» 
sus  esl  pro  nobis,  vobis  reliiH|iii*iis  excmphimy  iitse* 
quaniini  vcsiigia  cjiis.  Qiii  iicciMtiiiii  tioii  fcf  it,  iicc  in- 
ventiis  cst  iloliis  iii  ore  ejus.  Qni  ciiiii  iiialcilicerctiir» 
nnn  in:ileillceliat ;  ctini  imtiTeliir,  iion  coiKmiiialpaiur 
Iradetiat  aiilcin  jiulicaiili  se  iiijiisic  *.  Qi.i  ficccnia  iio* 
slra  ipsc  pcrtiilii  in  c«irpore  suo  sn|H>r  lij;nuni,  ni  pcc- 
caiis  nNNrliii,  jti&tiiia:  TivaiiiHS,  biijiis'  livorc  saiiaii 
eslis.  Erulisenhn  siciil  ove»  erranies,  sod  convcr:»! 
esiis  iiiNic  ad  pastoreni  ei  e|>iscopiiin  animaruiu  vo- 
strarunu 

Kt  alh  fors  |ni.| :  Simililcr  el  mulicres  sulNlii»  sint 
Tiris  snis,  nt  el  si  qHi  iioii  cieilunt  vcrbo,  pcr  ninli»- 
mm  coiiversaiioncni  sinc  vcrSio  liicrifiaiit »  eonsidc^ 
raiilcs  in  tiinore  cnstam  convcrsniionem  vcstran:. 
Qiinnini  sit  iion  cslrin^cciis  cn|iiTlatnra ,  aut  circiimr- 
dniio  anri,  aiit  imlinneiiti  vcsiiiiicntomm  culiiis :  scd 
vfui  abseonditiis  cst  conlis  bmiio  in  incorniptibililaio 
qulcli  ac  mndcsii  spiriins ;  qni  cst  in  coiis|ieciii  Dci 
focuples.  Sic  cniin  alltpiamlo  et  sa!icl;e  miilicros,  spo^ 
ranles  in  Dco,  oniabniit  se ,  siibjc<*ue  propriis  viris : 
siail  Sara  nbediebat  Abraba? ,  doiniiinin  ciitn  vocaiis. 
Ciijiis  esils  filia*  bcnc  raricntcs,  et  noii  liincntcs  iillain 
pcrtnrbalioAetn.  Viri  similitCrcoliabitantcs,  scamdum 
seienfiam ,  qinsi  infirmiori  vascnlo  mulicbri  impar- 
licnles  bonoi^i  lanqoam  el  coha*redibiis  gratix  vlta^, 
ul  noii  Impedianinr  oraiiones  Tcstrae.  In  fide  aulem 
omncsimanimes.  compatientes,  l^atemitalis  amaio- 
res.  miscricordes,  modcsli  S  hnmiles :  non  reddentes 
mahnn  pro  mafo,  tcI  maledictum  pro  malcdicl»,  scd 
e  coitirariobencdfccriles;  <)aia  in  boc  Tocatl  esiis,  ui 
bciicdictlonem  hxreditate  possldeatis.  Qiii  cnim  vuli 
Tltam  diligore,  M  Videre  dles  bonos,  coerceat  ilrignam 
suam  a  nialo ,  et  labia  cjns  ne  loqnantnr  dolum.  De- 
clinct  adtem  a  malo,  eiraciat  bonnm;  inqiiirat  pacem, 
et  Sfqnatni^  cim.  Qdln  ocolr  Domfni  snper  Jnstos ,  el 
sirrcs  ojiifli  tn  preobs  comm.  Vultos  antem  Domini  sn- 
pcr  fad^tcs  vnah.  El  qnb  esl  qnf  vobls  noceal ,  II 
boni  ii^ul:ilort!S  liicHlisr  Sed  ct  ilqoiil  palimini  pro- 
plctjkisiftiimt;  hMi  TlnioreiN-  Mlem  eemm  ne  ti- 


•  sle  eilHi  fci  anllqnls  Oortk  bBiI.  Joslt-  gnpcnm,  « 
mpoealumei.  At  In  escusis  vulgau  habel,  m  rivektioaem. 

•  Begioa  codnx  QOiittiit  rmptf    ... 

•  inienires  Tidctnr  lc|^.  laiH;  pro  eH$ldf  quod  e$t^ 
cr^fiHfns. 


«  ^  ^  avfi  saprls  mm.Jiji.  edlti.  gratkfsL  In  abeca 
jaiic^^Ii|*|emvoau»^^te^^  Pgi;«iirf,«i. 

«vutota,ritfK«.Cra?foi,,«l. 

^  veroum,  modfil/,  &In:si  a  Rcglo  eodSoe  el  a  Gorb. ; 
bHIS ;  ooqpMin  graeco  loiiB  i»o|i 
k$t  allud  esi  (piaui»  piubphrwei* 


f03l 


S.  AUGUSTLNl  SPECULUM  10» 

contariMmlflii.  Dominain  aulero     princeps  pdi«Klontm,  porclpielU  immireeadliilem  |ki' 


nuenlM,  ut 

Chriftuin  MnctiAcate  In  coriibus  Testris,  iMirati  sem- 
per  ad  satisraciionem  omiti  poseenli  vos  raiioncm  de 
ea ,  i|uae  in  voIm^  esc »  spe  :  aed  eam  modcstia  et  ti- 
more,  conscienliam  kabentes  bonam,  ut  iii  eo  ipiod 
delrahunt  Tobis,  confundanCur  i|ui  calumniantur  ve- 
ilrani  bonam  in  Chrisio  con?ersaiionem.  Melius  esl 
eniin  beneracienlcs,  si  velii Dei  ▼olnnias ,  paii,  qnam 
m:ili*facicnlos. 

El  poil  aiiquot  vtnui  [iv.] :  Chrisio  igiUir  p:isso  in 
carae ,  et  vos  eadem  cogiiatione  armamiiii :  qHia  qiil 
passus  cst  in  carne,  desiii  a  peccatis,  ui  jam  non  ho* 
mioum  dasideriis ,  sod  voluntati  Dei ,  quod  reliqiinm 
«si  in  eame  vlval  lemporis.  Sufflcit  enim  pnFterihim 
lempus  ad  voluntaiem  geniiiim  consummandam ,  bis 
qui  arobalaveriHit  in  luiurlis,  desideriis,  vinolenllis, 
emnesaationibiis ,  poiaiitmibus,  ebrictatibus  \  et  ilU* 
citia  idohirum  culUbiis.  Ei  poil  «/if  km  venut :  Estole 
iiaquc  prudentes,  el  vigibile  in  oralionibus.  Aute 
omnia  inuiuam  in  vobismeiipsiscbarilalem  coniinuam 
habeiiies  :  qnia  cliariun  operiC  miilitliidinem  pecca- 
loruffi.  Ilospitaled  inviccm,  sino  murmiiraiiune.  Ubus- 
qnisqiie  si«'ul  aeccpii  graiiam »  im  aliemirum  illam 
adininisiraiiles ,  sicui  boni  dispcnsaiores  mulliformis 
graiijo  Dei.  Si  qui^  loquiuir,  quasi  semones  Del ;  si ' 
quis  minisiRit,  lanquam  ex  virtuie  qutm  adminislral 
Dens :  ui  ia  omiiibus  honoriliceiur  Deiis  •  per  Jesum 
Cbrislum  Domiuum ,  cui  esi  gloria  ei  imperium  m 
iacula  ssculonim.  Charissimi,  nolile  poregrinari  *  in 
fervore«  qui  ad  icaiaiioncm  vobis  fii;  noliie  pavcre 
qutsi  aliquid  novi  voliis  coiiUngal :  sed  commuBican« 
les  Chrisii  passioniboi  gaudeic ,  ui  el  in  revelaiione 
glori»  e]us  gaudeaiis  exsulianles.  Si  exprobramiiii  ii 
nomine  Cbrisli,  bcaii  eritis ' :  quoniam  quod  esl  bo- 
Doris.  gloriae,  el  virluiis  Dei»  el  qiii  csl  ejus  spiriius » 
super  vos  requiescel.  Neroo  aiilcm  vcslrum  paliainr 
qoasi  bomicida,  aui  fur,  aul  maittdicus,  aul  aiienonuii 
appetiior.  Si  autem  ul  clirisUanus ,  noa  erubescai : 
glariaoel  auiem  Deum  in  islo  nomine;  quoniam  lcm- 
pus  etl  ul  incipial  judicium  de  doroo  ^  Doi.  Si  auioro 
primuffl  a  vobis,  quis  finis  eorum  qui  non  cieduni  Dci 
Evangoiio?  el  si  juslus  vix  saivabiiuri  impius  ei  pcc- 
caior  ubi  parcbunl?  liaque  el  ii  qui  paUuniur  secun« 
dum  volunlaleni  Dci,  fideli  Crealuri  commendeni  ani- 
mas  suas  in  benefaciis. 

[y.]  Seniores  ergo  qui  in  vobis  sonl,  obsecro  coo» 
aenior  el  lesiis  Cbri&ii  passioiium ,  qui  ei  ^us  quae  io 
luiiiro  revelanda  esl  glorise  commiinicaior »  pasciie 
qui  Ui  vobis  esl  gregem  Dei,  providenles  noo  coacle , 
sed  spoDlanee  Rcnndum  Deum  :  neque  lurpis  lucri 
^mlia»  led  volunttriie ;  neque  ui  dominanies  in  cleris, 
sed  formae  CmU  grcgis  ex  animo.  El  cnm  apparueril 

>  nedmdal  vost  ^Mlatihiiy  «ec  eal  In  smoerioribiis  Bl- 
Uiis. 

*  MM.  pro»  notite  peregrinarit  habeni ,  nofife  mirm  : 
qnod  noii  mimis  qutdrai  td  grccmn »  ml  xemdxetUie^ 
d  «si,  ne  connnovetniini  ul  fil  re  novt  el  iasoliia.  Hain  ei 
|)aiilo  iKMi,  69  xAmw,  vertK  interprcs,  gmsi  mti  alifptid; 
quiiMis  veriMs  c|uod  hic  pranUHur,  nokU  mwerff  tbctt  a 
sacris  hii4iis. 

s  teffius  esdex  gnrao  eomenfiens  non  tJdiC,  erl.h. 

^  vuiijaia,  a  donm,  Graic.,  «po  lem  oiUn. 


rixcorotnm.  Similiiari  adolescenlei ,  tubdill  esiMe 
seninrihus.  Oiniios  autcirt  imricem  livmililatem  insi- 
miate;  qnia  Deus  siipcrbis  resisUl ,  bnmHibiis  tutem 
dat  graiiam.  Ilimrilitmrnl  igitar  snb  potonU  nuino  De!, 
ut  vos  c\tliei  iii  tenipore  visiiaiionls.  Omoem  sol- 
lictludinom  vesirnm  projicienlcs  in  eom;  qvonfam 
ipsi  cura  csi  dc  vobis.  Sobrii  esiole ,  vigibie :  qoia 
tdvcrstrius  vcslcr  diabolus,  ianquam  leo  rogiens  clr- 
cnli  (|iiaercns  qiiem  devord.  Cul  resisiite  furles  fai 
fide,  scieiites  enmdi*m  passionem  ei ,  qiix  in  mondo 
csf,  vesirx  frnlcmitaU  ficri.  Dciis  autcm  omnisgrtliae, 
qul  vocavii  nos  in  Kiernam  suain  gloriam  in  Christo 
Jesn,  modicom  passos,  ipse  perllcid,  conflrmabii» 
solidabitqnc.  Ipsi  gloria  ei  imperiuin  In  ta^calo  sxco- 
lonim.  Amen. 

DC  EPISTOLA  11  PETRI. 

[C.ip.  1.]  Per  quem  ■  maxima  nobis  el  preliou  pro- 
missa  donavii,  ui  per  hxc  efnciamini  divinac  aonsor* 
tcs  naiunc,  fugicnles  ejus  qux  in  mundo  esl  \ 
piscentix  corniptionem.  Vos  auiem  curam 
subinfcrenles ,  miiiisiraie  in  fide  vastrt  virtutem ;  m 
virtuic  auiem ,  scienii.ini;  in  scieniia  tulem,  tbsll- 
ncnliam ;  in  abstinentia  auiem ,  paUenliam ;  in  pa« 
UenUa  autem,  pieiticro ;  in  pieiate  auiem,  frtlemitt* 
lis  amorcm ;  iii  amore  auicm  fraternitaUs,  cbarilatcm. 
Ilxc  enim  vobls  ciim  adsinl '  el  superent,  noa  vacuosv 
ncc  sine  fruciu  vos  consUtucni  in  Domlnl  noslri  Jeso 
ChrisU  cogiiliione  '.  Cui  cnim  iion  praesto  tunl  hacc, 
cxciis  cst ,  ei  maiiu  teiitans ,  oblivionem  tocipienl 
pnrgntionis  velemm  suortim  ddiciorum.  Qutpropter. 
frttrcs,  magis  satagiie,  ul  pcr  bona  opera  certam  ve* 
stram  vocaUoiiem  ei  clectioiiem  bciaiis.  llaec  enbo 
faclciites  non  peccabiiii  aliquando. 

£f  poti  paulutum  [11.] :  Sicul  ei  in  vobls  eront  mt* 
gistri  mendaccs,  qui  inlroducenl  sccias  perdilionis,  el 
com  qui  eiuk  eos ,  Deum  negabunt  ^,  superdocenies 
sibi  celcrein  pcrdiUonem.  Et  miilii  scqueOtor  eorom 
hixurias,  pcr  quos  via  veritaUs  blasphemabilur»  el  fai 
avaritla  ficiis  verbis  de  vobis  negoiitbuntor.  Qoibol 
judicium  jam  olim  non  cessat,  el  perditio  eorum  nea 
dormiial.  Et  alio  toco :  Novll  Dominus  piot  de  lenla^ 
tione  eripere ,  iniqoos  vero  in  diem  Judicil  retervtre 
cracitndos.  Magis  aiitem  eos  qiii  posl  camem  in  coo- 
eupisceniia  immundili»  ambulaiii,  domlotUonemqao 
ooniemnunl :  todtees,  sibi  plaeenies,  secms  uon  mo- 
Uiunt  inbroducere  ■,  bltspbcmanles.  Ubl  tngeli  finti- 

•  sie  edia  Joxu  Tulnitm :  qme  tamea  ta  Onli.  bMIs 
habchtl,  per  90001.  El  Ua  s^ieculum  hi  Gembiaoeosi  oodko: 
01  hiReaio,psrmr;)oiUgr»»a  df  Ai :  quaoqotmhoe 

sil  ta  iracedeales  voett,  flaria  tl  oiiMf  fafanli  el 


verU,  per  gua». 

*  ecfiil «  jf  taMMm  odiiRl.  9lc  etltm  OHse  vri* 
gaia.  Al  laitlouhi,  li,  tbertl  tb  tallqais  Ourbb  Bibl.  al  d 
Rcglo  Ms.  S|)epuli|  a«5que  ncccssaria   esl,    '  ' 

e  tqnncthn  ittaiur,  MNanaa.  in  graeeo  sic  esi» 
oifrNiii  AiqNircaoala. 

*Heglus  oodex  el  Godi  OibUa « ftveole  grsoo»  1 


^  \m.  Er.  eidue  xss.  JotttTidgattm.  gggant. 

•  Regius  codcx  el  ODrt).  OUiUt  ^,  MrMMcen,  I 
pKere  :  sed  neuinmi  verttum  oxpreaMm  etl  9t  graMt 
lexiu.qui  dU    tliud  coniinoi  qntm,  "  *  ' 


lO^  DE  SGRIPTURA  SACUA 

Uulhic  el  vii  tute  cum  sint  majorcs,  iion  porunl  advcr- 
»its  se  cxsecrabilc  judicium.  Ui  vero  veliit  irratioiin- 
bilia  pecora  n;ituraliler  in  caplionem  ct  pcriiicicm,  in 
iis  qu:e  igiiorant  blasphemantes ,  in  corruptione  siia 
Itcribuiii,  pcrcipienles  mercede&t  injuslitioc,  volupta- 
tem  cxistimanlcs  dici  delicias,  coinquinationcs  cl  ma- 
cuhe  deliciis  afflucntes,  in  conviviis  suis  luxuriantcs 
vo!)iscuin ,  oculos  iiabenteft  plenoa  adultcrii  et  inccs- 
sabilis  dclicli,  pellicrentes  animis  instabilcs,  cor  excr- 
citalum  in  avaritia  babentcs,  malediaionis  Glii,  derc- 
liiiqucntcs  rcctam  viam  erraverunt.  Et  pott  paiicot 
vernii :  Siipcrba  cnim  vanitatis  loquentes ,  pelliciunt 
in  dcsidcriis  camis  luxuriae,  cos  qui  paululum  eiru- 
giuiit,  qui  in  crrorc  conversanlnr,  liberlatem  iilis 
inromittentes,  cum  ipsi  servi  sint  corruptionis.  A  qtio 
enim  quis  supcratus  cst,  biijus  et  scrvus  cst.  Si  eiiim 
rcruj^ientes  coinquinationcs  mundi  in  cognitione  Do- 
niiiii  nostri  salvdtoris  Jcsu  Christi ,  liis  nirsiis  imj)Ii- 
cati  superaiitiir;  facta  sunt  eis  |)Osteriora  dcteriora 
prioribus.  Melius  enim  erat  illis  non  cogiioscere  viam 
institix,  quam  post  agnitioiicm ,  rctrorsnm  converti 
ab  co,  qiiod  illis  traditum  est,  sancio  mandato.  Con- 
tigit  enim  illis  iiliid  veri  proverbii  :  Caiiis  rcvcr- 
8US  ad  vomitum  suum;  ct,  Sus  loti  in  voliita- 
bro  luti. 

Et  post  atiquatitum  [iii.] :  Cum  hsRC  omnia  dissol- 
viMida  siiit,  qiiales  oportct  esse  vos  in  sanctis  coiivcr- 
saiionibus  et  pietatibus,  cxspectantes  et  propcrantes 
iii  adventum  dici  Dei.  Et  paulo  po$t :  Charissiini,  hxc 
cxspcctantes  satngite  imiiiacuiati  et  iiiviokiti  invcniri 
in  p:ice,  et  Domiui  nostri  longanimilatem ,  salutem 
arbitraniini.  Et  atio  loco :  Vos  igitur,  fratres,  prx- 
sciciitcs  custodite ,  ne  insi|iieiitium  crrore  traducti , 
excidatis  a  propria  llrmitate.  Crescite  vcro  in  gra-« 
lia  et  in  cogiiitione  Domini  noslri  et  saivatoris  Jcsu 
(Jiristi.  Ipsi  gloria,  et  nunc  ct  in  diem  a*temitatis. 
Ameii. 

DE  EPISTOLA  JACOBI. 
[Cap.  i.J  Oinne  gaudium  exibtimaie,  fratres  mci, 
euin  iii  t.'niatioiies  varias  incidcritis ;  scientes  quod 
probatio  fidei  vcstrae  patientiam  operatur  :  patlentia 
aiitem  ofius  perfectum  habct,  ut  sitis  perfecti  et  inic- 
gri,  in  nullo  dcftcieiiles.  Si  quis  autem  vestmm  iiidi- 
pet  sapicntia,  postulet  a  Deo,  qui  dat  omnibus  afllucn* 
tcr,  et  iion  improperat;  ct  dabitur  ei.  Postulet  autem 
iii  fide,  iiibU  hxsitans.  Qui  enim  hxsltat,  siniilis  est 
fluctui  mnris ,  qui  a  veiito  inovetur  ct  circumferiur. 
Niui  enim  Xblimet  homo  ille  qnod  accipiat  aliquid  a 
Doniiiio.  Yir  duplex  animo ,  iiiconstans  in  omnibus 
viis  suift.  Glorietar  autem  frater  humilis  in  exalta- 
tionesua,  divcs  autcm  in  hamilitatesua;  qiioniam  sic- 
ut  flos  ftMii  transict.  Exorms  est  enun  sol  cum  ar- 
dore ,  et  arefecit  fenum,  ct  flos  ejus  decidtt,  et  dccor 
vullus  ejns  dcperiit :  ita  et  divei  in  itineribus  siiis 


marccsret.  Bcatus  vir  qui  suflert  tentation^"^  *  n^ii 
cum  probatus  fuerit ,  accipiet  coronam  ^'^  * » 
qiiam  rcpromlsit  Dcus  diligentibus  sc.  Et  poU  V^^^' 
lum :  Noliic  itaquc  crrare,  fratres  dileclissimi.  ^"""^ 
datum  optimuin,  ct  omne  donum  pcrfeclum  dcsiir"""' 
cst,  descendens  a  Patre  luminum.  Et  pon  paucos  rer- 
«1«  :Scitis,  fralres  mei  dilectissimi :  Sit  autem  omnis 
liomo  velox  ad  audlenduni ,  tardiis  ad  loquenduin ,  et 
tardus  ad  iram.  Ira  eiiim  viri  justitiam  Dei  iion  ope- 
ratur.  Proptcr  quod  abjicienics  omiiem  iinmunditiam 
et  abundaiitiani  maliti.c,  in  mansuctmliiic  siiscipite 
insitum  vcrbtim ,  qiiod  potest  salvare  aiiimas  vcstras. 
Estote  autcm  factores  verbi,  et  non  auditorcs  tantum, 
fallentes  vosmetipsos.  Quia  si  quis  audiior  est  vcrbi, 
et  non  factor,  hic  comparabitur  viro  consideranti 
vultuin  nativitatis  suae  in  speculo  :  consideravit  enim 
se,  etabiit,  et  statim  oblitiis  est  qiinlis  fucrit.  Qui 
autem  pcrspcxerit  in  lege  perfectx  liberlalis  •,  et  per- 
manserit  in  ea ,  non  auditor  obliviosus  factus ,  scd 
factor  opcris,  hic  bcatus  in  facto  suo  erit.  Si  qiiis  aii- 
(cm  putat  se  religiosum  esse,  non  refrcnans  liiiguara 
siiain,  sed  seduccns  cor  suum,  hujus  vana  csl  rcligio. 
Ileligio  munda  et  immaculata  apud  Dcuin  et  Patreni 
hxc  cst  :  visitarc  pupillos  et  viduas  in  tribulationfs 
comm,  et  immaculatum  se  custodire  ab  boc  sxculo. 

[ii.]  Fratres  mei,  nolile  in  personanun  accoptione 
habere  Hdem  Domini  nostri  Jesu  Christi  glori.x.  Ei 
post  atiquos  venus  :  Audite,  fratres  mei  dilectissimi : 
nonne  Deus  elegit  paui>crcs  in  hoc  mundo,  divites  In 
fldc,  et  hacredcs  regni  quod  repromisit  Deus  diligcn- 
libus  se?  Yos  aiilcm  exhonorastis  paupercm.  Nonne 
divitcs  per  potentiam  opprimunt  vos ,  et  ipsi  trahunc 
vos  ad  judicia?  Nonne  ipsi  blaspheinant  bonum  no- 
nfen,  quod  invocatum  est  super  vos?  Si  lamen  legcra 
perflcitis  regalem  secundum  Scripturas,  Diliges  pro- 
ximum  tuum  sicut  lcipsum,  bene  facitis.  Si  autcm 
personas  accipitis,  peccatum  operamini,  rcdarguti  a 
lege  qiiasi  transgrcssorcs.  Et  pott  paucoi  venus :  Jn- 
dicium  enim  sine  misericordia  illi  qui  non  fccil  mi- 
sericordiani.  Supcrexsuliat  auteni  misericordia  judi- 
do*. 

Et  poit  a/t7itimfiim[iii.] :  Nolite  plnres  magistri  flcri, 
fratres  mei,  scientcs  quoniam  majus  judicium  sumitis. 
In  multis  enim  oflbndimus  omnes.  Si  quis  in  verbo 
noii  offendlt ,  hic  perfeclns  est  vlr.  Potest  ctiani  ^ 
freno  circumducere  totum  corpus.  Et  qtio  loco :  Lin- 
guam  auiem  nullus  liominum  domare  potest :  inquie- 

^  sic  Vss.  cum  sacris  Bibliis.  At  edili  |iabebant,  acciptet 


btttspMmoAntes,  quod  nonniillis  ila  sonat  :  ghrioif  id  est, 
diqMiate  prmsUmUs  u.'*os,  iioft  vereMnr  miUdktis  appelen' 
t*'s;  seu,  matedietis  appttere.  Confer  Epistolam  Judae,  v.  S, 
iiM  in  vulgata  legiuir :  /MwmnalMiKm  auum  tpermmlf  m»- 
tntatem  auiem  mKphemaU :  In  graBCO  varohaBcipna  verha 
sunt,  tfoxas  de  tflatpbimoAm. 

5A9IGT.  AccrsT.  III. 


•  carautensiyqdei,  inliga  perfeeum  Hberlalem.  itvul- 
oala  versk)  su&agante  graeco  habet,  in  tegem  perfbctam 
lia0rfal<t.lioeeodmVersnMi1lcul^  iiiea,  post  verhum 
penmnuenf,  noa  adduDtur  ui  ^tis  Am.  et  Er.,  ncque  in 
graeoo. 

*\vlpu  maacism$r§MUm  mmm  mitericordia  judi' 
ciimi.  Godices  vcro  huius  SpecuU,  necaon  corb.  Bil>lia  loco, 
judkim^  babeat,  jndtcio;  noc  male,  si  legatur  superextut- 
ua^  uU  pasHm  fai  alils  August.  libris;  iuxtagnecum,  Im 
catacaMelutai  eleot  eritebt.  Porro  lo  Er.  babctur  hic,  tuper- 
extutUi. 

^  Editi,  peletiemm.  it  u».  Jazu  vuls^tam,  potetletum. 
IQ  graDoo  est,  dumtbt  chalinagdg^tai  kai  hoion  tb  tbma  :  U 
es%  votent  freno  moderari  ei  totmncarput. 


(Trente-troie.) 


1055 


S.  AUGUSTIM  SPECULIIM 


1056 


ruiii  rcgiunes  veslras,  qui  frainLiii  suiil  a  vobb  cb 
mant  ■ ;  cl  clanior  ipsorum  in  aurcs  Domini  ftaUaoch 
iiiiroiil.  Epuiaii  eslis  supcr  terraro,  et  in  liixuriis  enn- 
tristis  corda  vcsira.  lii  die  occisionis  iililuxislis  *,  oc- 
cidisiis  jiislum,  et  non  reslitit  vobis.  Paticnlcs  igilur 
csloto,  rnitres,  usquc  ad  advcntum  Domini.  Et  pauh 
po$i  :  ralicntes  estole  et  vos,  conlirniale  corda  ve- 
slra  ;qiioni;im  advcntiis  Domini  appropinqiiavit.  Nolile 
ingenii>cere,  rrntres,  in  allonilrum,  ut  iion  judiceiiiini. 
Et  alio  loco  :  Anie  onmia  autem,  rratres  mct,  noliie 
jiirarc .  nequc  pcr  coelum ,  ncque  per  lcrram ,  neqiie 
aliud  quodcumque  juramenlum  :  sit  aulcm  sermo  ve- 
ster,  Est  est,  Non  non;  ut  non  sub  jiidicio  dccidatis. 
Trislniur  ali(|iii$  veslnim?  orel  :  xqno  aniiiio  Cbt? 
psall.-il.  IiinmiaUir  quis  in  vnbis?  iiiducal  prcsbylin» 
Kcrlfsij%  01  nrcnt  supcr  ciim,  ungcntcs  euni  oleu  in 
nuiiiiiir  Doniiui  :  ct  oralio  fidci  salvabit  iiinrniuin,  rt 
alievaliii  *  euin  Domiiius ;  et  si  in  |)cccaiis  sil,  rcniit- 
tiniurei.  Coiilitrminiergo  allcrutium  peccata  vestra, 
ci  orale  pm  invicem,  iil  s:ilveniini.  Mulluni  eniin  vaiet 
deprecaiio  jiisli  assidua.  Ei  post  atiquot  vergui  :  Fn- 
Irc?»  niei,  si  quis  ex  vubis  erravcrit  a  veriiate,  etcon- 
V4Tlerit  quis  cuin  ,  scirc  del»et  quonianl  qui  convcrli 
fi^reril  |)c<  cnioroni  ab  errore  vi;e  8u.t  ,  salvabil  aui- 
ninni  ejn!»  a  niorte ,  ct  operiel  niuliitudiiiein  pixcalo- 
rum. 

DK  KPISTOLA  JOANMS  I. 
[Cap.  i.]  Si  dixorimus  quoniam  sociitatcm  babe- 
niuscum(M),  et  in  leiiebris  anibulainiis ;  iiieiiliiiiiir, 
et  vcriUileni  noii  raciiniis  :  si  auieni  iii  lucc  aiiibub- 
iiins,  sicul  et  ipsc  in  liico  esi;  sociclatcm  liabi^musad 
lnvic»ni,  ot  saiiguis  Josu  Clirisci,  Filii  ejiis,  cniiindal 
diiHU  in  nrccrorem.  lluinilinmiiii  in  conspcclu  Doinini,    .i>o^  ^l)  <>iii"i  p<'Ccato.  Si  dixcriiniis  qiioniain  tK^ccalaiu 


tum  malum,  plena  veiicno  moriirero.  In  ipsa  bcnedi- 
cimus  Dcum  et  Patreni,  el  iii  ipsa  maledicimus  liomi- 
iics,  qui  ad  similitudiiiem  Dei  racti  snnt.  Ex  ipso  ore 
procrdit  bcncdictio,  et  maledictio.  Non  oportct ,  rra- 
tres  rtiei ,  ba^:  ita  ficri.  Et  post  pauco»  renug :  Quis 
sapiens  ct  discipliiialus  inter  vos ,  ostendal  cx  bona 
conversationc  0|>cram  siiam  '  in  inansuetudine  sa- 
pienlia*?  Quod  si  zclnin  amarum  liabclis,  etconten- 
liones  sunl  in  C(»rdil)us  vestris;  nulite  gloriari  ct 
.mendaces  essc  advcrsus  verilalcm.  Non  est  ista  sa- 
pienlia  desursum  desccndens,  scd  tcrrcna,  animnlis, 
dialiolica.Ubi  enim  zclus  etcontentio,  ibi  inconslanlia 
ct  omnc  opus  pra\um.  Qiiae  aulem  desursum  esl  sa- 
pientia,  primnin  qiiidem  pudica  cst,  doinde  pacifira, 
modcsla,  suadibilis,  Imnis  conseiiliens ,  plena  miseri- 
cordia  et  rruclibus  bonis.  dijiidicaiissincsimulatione'. 
Frucius  autcin  jiistitix  in  pace  seminatur  racien:ibus 
paccm. 

(iv.J  Unde  bclla  et  liles  in  V(»l)is  ?  Nonne  ex  concu- 
pisceiiliis  vestris  ,  qii»  iniliUiiit  in  memhris  w- 
siris?  Itein  poit  pauco$  venm  :  Petilis ,  et  noii  ac- 
cipiiis,  eo  qtiod  inale  peUitis,  iit  iii  coiicupisccn- 
tiis  vcslris  insunialis.  Adulleri ,  nescilis  qnia  aiiii- 
cilia  liujiis  niuiidi  iniinica  cst  Dci  ?  Qiiicuiuque  ergo 
volueril  aniicus  esse  bnjiis  s:cculi,  iiiiniicus  Dei  com- 
stiluilur,  Et  juiulo  posl :  Propter  (|uod  dicit :  Deiis  si|- 
peibis  resislit,  buinilibus  niilcin  dal  graliam.  S.ibdili 
ergo  estoie  Deo  :  rcsislile  aiitciii  di;ibolo,  cl  riigicl  a 
vobis.  Appropinquale  aulein  Deo,  ct  appropiiiqiKiliit 
vobis.  Kiniindate  inaniis  ,  pecc^ilores ;  et  piirilicate 
curda,  diiplices  aninio.  Miscri  esloie ,  et  lngoie,  ct 
ploraie.  Uisus  vester  coiivcrtnlur  in  luclum,  ct  g  tu- 


et  exaliabit  vos.  Nolite  delrabere  aUerulruni,  rmtirs. 
Et  post  paucos  versus :  Uiius  est  icgislutor  et  jiidi  x , 
qui  potest  perdere  et  libenirc.  Tu  aulcin  iiuis  cs,  (|ui 
jud.cas  proximuin?  Ecce  nunc  qui  diciiis,  llodic  aiit 
crastino  ibinius  in  civilalein  illam,  oi  raciomus  ibi  qui- 
dem  annuin,  el  mcrcabimur,  ct  lucruin  raciemus ;  qiii 
ignorjlis  quid  crit  in  crastinum  *.  Qux  cst  eniin  vila 
veslra?  Vapor  cst  ad  modiciim  parcns  ;  deinceps  ex- 
lerminabitur.  Pro  eo  utdicaiis  :  Si  Doininus  volueril; 
ct,  Si  vixcrimiis,  racicmus  boc  aut  illud.  Nunc  aiiicm 
exsultatis  in  snperbiis  vestris  :  omnis  exsuliatio  talis 
Rialigna  est.  Scienli  igitur  bonuin  racere ,  ct  non  ra- 
cienli,  peccatum  est  illi. 

[v.]  Agiie  nunc,  diviles,  plornte  ululantes  in  mi- 
seriis  qiue  advenicnt  vobis.  Divilix  vestnc  pulreracue 
suiil,  ct  vestimenUi  vesira  a  tincis  comesia  sunt.  Au- 
ruui  et  argenium  vcstrum  aTiiginavii,  ct  .xrugo  eorum 
in  testimonium  vobis  crit,  et  manducabit  carncs  vc- 
tlras  siciit  ignis.  Tbesaurizastis  vobis  iram  in  novissi- 
mis  diebus  ^.  £cce  mcrces  operariorum  qui  messue- 

*  Mss.  duo  com  vulgata,  overationem  suam. 

*  vulgaia,  non  judiaau,  sine  sinmUitione,  Gneca  scriplu- 
ra«  adiacrHos  km  anupocritos» 

*  vulgau,  quid  sii  m  crastino  :  in  Gorb.  Bibliis,  quid  pa- 
rsai  craslvium. 

^  Regius  Ms.  et  Fdiii  Am.  Er.  ooiitiunt  ro.'f5  iram  :  quni 
^urba  et  a  c|rfco  «bsiiut. 


non  bnbenius;  ipsi  nos  scducinius,  et  veriUis  in  iiobis 
non  csi.  Si  conliieamur  pecc^iia  noslra,  fidolis  cl  jiislus 
esl,iit  reniittat  iiobis  pcccaia  nostra^,  et  cniundcl  nos 
ab  omni  iniquitate.  Si  dixcrimus  quQiiiain  iion  |)ee- 
cavimus ;  mcndaceni  ^icimiis  cum,  ct  verbum  ejus  non 
esl  in  iiobis. 

[ii.]  Filioli  mei,  b:rc  scribn  vobis,  nt  non  pcccctis: 
sed  el  si  qiiis  pcccnvcrit,  advocatum  babcinus  apud 
Palrein ,  Jcstim  Cliri^tiim  jiistum ;  cl  ipse  cst  propi- 
tiaiio  pio  pcccalis  nustris  :  iion  pro  nosiris  autem 
tanium,  scd  ciiam  pro  loiius  mundi.  El  iii  boc  scinuu 
quoniam  cognovimus  cum,  si  mandaUi  ejus  observe- 
miis.  Qui  dicit  se  nosse  eum,  et  inandaui  ejiis  mm  cn- 
stodit ,  mciidax  esl ,  et  in  pioc  veriUs  non  esl.  Qui 
anU*m  serval  verbum  ejus ,  Tere  in  hoc  cbariias  Dei 
pcrrccla  csl.  In  lioc  sciniiis  quoniain  in  ipso  sunius ; 
si  in  eo  mancamus  *.  Qui  dicit  se  in  illo  nianere,  de- 
bet  sicut  ille  ambulavii  el  ipse  ainbularc.  Et  pou  aH* 
quotversus :  Qui  dicit  se  in  lucc  esse»  el  rralrcm  saafli 
odit,  iii  tenebris  est  usquo  adhuc.  Qul  diligii  fratitfli 

*  in  Aulgaui,  qtta  firaudataest  a  vobis^  elamai, 
•Legeodiiin  ut  fn  emendalioribus  Blhllto,  adiHsUds: 

Juxta  gra«.  catedicasaie^  id  est,  oondemnasUs. 

*  sic  etiam  fn  vetustiSCorb.  Bibl.  At  in  ezcosis  babel  naae 
Vulgau,  alleriabii, 

^  Non  addiiiir ,  noHra,  In  Regio  codice.  nec  m  lexia 
gncco. 

*  ^acra  BiMia  carent  bis  verMs,  simeo 


{OZl  ,DE  SCWPTDRA  SACIAA 

siium,  in  lumine  manel,  el  scamSalum  in  eo  non  esl. 

Qui  aulcm  odil  fratrem  suum,  in  tencbris  esl{,  el  in 

lenebris  ambulal,  el  nescit  quo  eat ;  quoniam  lenebrse 

obcxcavcrunt  oculos  ejus.  Et  paulo  potl :  Nulile  dili- 

gere  muiidufn,  ncque  ea  qu£  in  mundo  sunt  * :  quo- 

niam  omne  quod  esl  in  mundo,  concupiscentia  carnis 

est,  et  concupisceiuia  oculorum,  et  superbia  vils'^  qusc 

non  esl  e\  Patnssed  ex  miindo  esl;  et  munduslrans- 

il,  ct  concupi^cenlia  ejiis.  Qui  aulem  facit  volunlatem 

Dci,  manel  in  oclernum  *.  Et  alio  loco  :  Omnc  menda- 

ciiim  non  ex  veritale  est. 

El  pott  piiuiuluin  [iii.] :  Ch^rissimi,  niinc  filii  Dei 
suinus,  et  noiidum  apparuitquid  erimus.  Scimusquo- 
niain  cuni  npparuerii,  similesei  erimus;  quoiiiam  vi- 
dcbimus  euiii  siculi  est.  Et  omnis  qui  babet  hanc  spem 
in  co,  sanctificat  sc ,  sicut  el  ille  sanctus  est.  Oinnis 
qui  facit  peccaliim,  et  iiiiqiiitatem  lacil  :  et  peccatum 
est  iniquilas.  Kt  scitis  quoniam  ille  apparuit,  ut  pec" 
cala  *  tolleret,  et  pecratum  in  co  non  cst.  Oinnis  qui 
in  co  manet,  non  pi^ccat :  et  omnis  qui  peccal,  non 
vidil  cuin,  ncc  cognovit  eum.  Filioli,  nemo  vos  sedu- 
cat.  Qiii  Lcil  jiislitiain,  jnstus  est,  sieul  ct  ille  jiistus 
cst.  Qui  facit  pcccatum,  ex  diabolo  es^:  qiioiiiam  ab 
iiiitio  diubolus  pcccat.  In  hoc  apparuil  Filius  Dei,  ut 
dissolvat  opera  diaboli.  Oiiinis  qui  natus  esl  ex  Deo, 
pcccalisni  iion  facil ;  quoniam  semen  ipsius  in  eo  ma- 
iict :  et  iion  polest  peccare ;  quoniam  cx  Deo  natus 
csl.  In  lioc  maniresti  sunt  filii  Dci,  el  filii  diaboii. 
Omuis  qui  non  esl  justus,  non  est  ex  Dco,  et  qui  non 
diligit  fratreni  suum  :  quoniam  hxc  cst  annuiitiatio 
quam  audisiis  ab  inilio,  ul  diligalis  alterutriiin  ^.  Et 
pott  paucoi  venus  :  N:Iile  mirari,  fralrcs,  si odil  vos 
niiindiis.  Nos  sciuius  quoiiiam  Iranslati  sumus  de 
niorlc  in  vilain,  quoniain  diligimus  fralres  :  qui  non 
tliligii,  manet  in  morle.  Omius  qui  odit  frairem  suum» 
lioniicida  est.  Et  scitis  quoniam  oinnis  homicida  non 
habet  vitam  alcrnam  in  se  manentem.  In  hoc  cogno- 
vimus  charitalcm  Dei ,  quoniam  ille  pro  nobis  ani- 
niani  suani  posuit :  et  nos  debeiniis  pro  fralribus  ani- 
mas  ponore.  Qui  h^buerit  subslanliam  mundi  *,  cl 
videril  fratrem  suum  ncceositatcm  habere,  el  clnusc- 
ril  viscera  sua  abeo,  quomodo  charilas  Dei  manet  in 
Go?  Filiolj  mei,  non  diligainus  vcrbn  nec  iiiigua,  sed 
opcre  et  veritale.  In  hoc  cognoscimus,  qnoniam  ex  ve- 
riiaie  sumus ,  el  in  conspectu  ejus  suadcniiis  oorda 
nostra  :  quoniam  si  reprehenderit  nos  cor  nostriiin , 
inajor  est  Deus  corde  noslro,  el  novil  omiiii.  Cbaris- 
siins  81  cor  noslrum  non  reprehendferil  nos,  flduciani 
habemus  ad  Deum,  el  quidquid  pelicrimus,  accipie- 
miis  ab  eo  :  quoniam  mandula  ejus  cnstodimus,  ei  ea 
qua;  placila  sunl  coram  eo,  facimus.  El  hoc  est  mau- 
dauim  ejus,  ul  credamus  m  nomine  Filii  ejus  Jesu 
Chrisli ,  et  diligamus  alierulrum,  sicol  dedil  manda- 


>  iiic  deesl  nars  altera  versicuU  15 :  5f  tptu  dUigU  mn»' 
dum^  non  ai  chwrUa»  Potru  in  eo. 

*  Addilum  in  editis  Tuerat,  stcvl  H  neus  manet  tn  o^r- 
I  um  :  qiiod  a  Speculi  Mss.  ei  a  sacria»  BiblUs  abesl. 

•  In  aacris  Bimiis  addilur,  nottra. 

^  Regivscodex,  ut  dUigamMt;  iuxta  graecum. 
s  viiigaia,  lugnt  fflmdt,  cnm  dciiiQDstralivo  proniNuiiio 
quod  lamen  abett  eiiam  a  Corb.  Blbliis. 


1053 
liim  nobis.  Et  qui  servat  maiidata  cjus,  in  illo  manci 
cl  ipse  iii  co.  El  in  boc  scimus  quoniam  manet  in  no- 
bis  de  Spirilu  quem  nobis  dedil. 

[iv.]  Cliarissimi ,  iiolile  omni  spirilui  credcre  ,  scd 
probate  spiritus  si  ex  Deo  sunt :  quoniam  mulli  pseu- 
dopropbetse  exieruiil  in  mundum.  In  hoc  cogiioscitur 
spirilus  Dci  :  omnis  spiritus  qui  confitctur  Jesuiii 
Christum  in  carne  vcnisse,  ex  Dco  est;  etomnis  spi- 
rilus  qiii  solvit  Jesum.  cx  Deo  non  cst,  et  hic  cst  aii- 
tichrisius,  de  quo  audistis  quouiam  vcnii;  etnuncjani 
in  mundo  esl.  Vos  ex  Deo  estis ,  filioli ,  ct  vicistis 
eos  * ;  quoniam  major  est  qui  in  vobis  csl ,  quam  qui 
in  muiido.  Ipsi  de  muiido  sunt ,  ideo  de  inundo  Io« 
quunlur,  et  inundus  eos  audit.  Nns  cx  Deo  sumus  : 
qui  novil  Deum ,  audit  nos ;  qiii  non  esl  ex  Deo ,  noii 
audit  nos.  In  lioc  cognoscimus  spiritum  vcritalis »  ci 
spirilum  erroris.CIiarissimi,  diligamus  invicem  :  quo- 
niain  charitas  cx  Dco  cst;  et  omnis  qui  diligit,  ex  Deo 
naius  esl ,  el  cognoscit  Deum.  Qui  non  diligit ,  noii 
novit  Deum,qiioiiiam  Deiis  charilas  est.  Et  paulo  pott : 
Cbarissiiui ,  si  sic  Deus  dilcxit  nos ,  ct  nos  dcbemiis 
altcrutruin  diligcrc.  Deum  iicmo  vidit  unqiiam.  Si 
diligamus  inviccm  ,  Deus  in  nobis  inanet ,  et  charitas 
ejus  in  nobis  |)erfec(a  csl.  Item  paulo  poti  :  Quisquis 
confessus  fuerit  quoiiiam  Jesus  est  Filitis  Dei ,  Deus 
in  eo  manet ,  ci  ipse  in  Dco.  Et  nos  cognovimus ,  et 
crcdidimiis  charitati  qnam  habel  Deus  in  nobis.  Dcus 
charitas  esl,  el  qui  manet  in  charitate,  in  Deo  manet, 
ei  Deiis  in  eo.  In  hoc  perfccta  esl  charilas  Dei  no- 
biscum  ,  ul  fiduciam  habeamus  iri  die  judicii :  quo- 
niam  sicut  ille  est ,  el  nos  sumus  in  hoc  mundo.  Ti 
nior  non  cst  in  charitaie ,  scd  perfecla  charitas  foras 
roiltit  limorem  :  quoniain  timor  |»oenam  liabcl.  Qui 
auiein  limel ,  non  est  perfeclus  in  cliaiitate  *.  Nos 
ergo  diligamus  Deum ,  quoniam  ipse  prior  dilexit  nos. 
Si  quis  dixcril  quoniam  diligo  Deuin,  et  fralrem  suuni 
oderil ,  mciidax  esl.  Qiii  eniin  non  diligil  frati-cm 
8uum  qucni  videl ,  Deum  quem  non  videt  quomodo 
potesl  diligere  ?  El  boc  mandatum  habemus  ab  eo,  ul 
qui  diligil  Deum,  diligat  et  fratrem  suum. 

[v.]  Omnis  qui  credit  quoniam  Jesiis  est  Christus , 
ex  Deo  natiis  esl  :  et  omnis  qui  diligit  eiim  qui  gc- 
nuil,  diligit  et  eum  qui  naius  esl  ex  eo.  In  hoc  co- 
gnoscinius  quoniam  diligimus  natos  Dei ,  cum  Deiim 
diligamus ,  el  mandaia  ejus  faciamus.  Haec  esl  eniin 
charilas  Dei ,  ul  mandala  ejus  cuslodiamos  :  el  inan  - 
daU  ejiis  gravia  non  sant.Quoniam  omnc(|uod  natuin 
esl  ex  Deo ,  vincil  mundum.  Et  pott  paulutum :  lla^c 
esi  fiducia  t|uam  habemus  ad  eum ,  quia  quodcumque 
peUerimus  secundum  volunlatem  ejui ,  aiidil  nos  :  ct 
scimus  quoniam  audit  nos.  Et  pott  iret  vertut :  Qui 
scil  fratrem  suum  peccare  peccatum  non  ad  moriem' , 
peiat ',  d  dabilei  Tilam,  pcccantibus  non  ad  mortem. 

>  Sic  Specnli  codices  juxu  graeoum.  At  vuIgaU,  vuulis 


•  Sic  liss.  com  sacris  Bibriis.  At  Kditi  negalionem  oolloca- 
bantin  j)rioremembropropo6itioni5:Qid  autem  non  tmet^ 
tu  perfictut  in  charUate. 

•  Edilio  Am.,  fetet:  rooxque  com  caeteris  huius  specuU 
«AXtodbiia,  et  dmit  d  vUam  peccaniUmt  non  ad  moriem ;  i 
luxta  gnecuiD,  aUiteit  km  dStd  autd  dioin^  uAt  amaxUt 


mo 


ADMONITIO  IN  LIBUOS  DK  CONSENSU  EVANCELISTAUUM.  fOW 


E.-»l  peccaluiii  ad  inorlom  ;  iion  pro  illo  dico  ul  rogol 
quis ».  Oinnis  iniquitas  peccaium  esl .  ct  cst  piwaiiiu 
1.01  ad  moricm  •.  Scimus  quoniam  omnistiui  iialns 
esi  6x  Deo,  non  peccal ;  sed  generaiio  Dei  conserx  at 
eum  ,  el  malignus  non  langiteum.  Et  alio  loco  :  Fi- 
lioli ,  cuslodile  vos  a  simulacris. 

DE  EPISTOLA  JOANNIS  11. 

Non  tanquam  mandatum  novum  scribcns  libi ,  sed 
quod  habuimus  ab  iniUo ,  ul  diligainus  aUoriilniin.  Kl 
haic  esl  charilas,  ul  ambulemus  sccnndum  niand;.u 
ejiis.  lloc  mandatum  esl,ul  qucmadinodum  auJistis  ;ib 
hiitio,  in  eo  ambulelis.  Et  po$t  paucos  vcrtiu  :  Oiniiis 
qui  recedit,  etnon  permanct  in  doclriua  Chrisli . 
Deum  non  liabel :  qui  permanct  in  d<K:lriiia  ,  liic  et 
Filium  cl  Palrcm  habel.  Si  quis  vciiil  ad  vos,  cl  liai.c 
doclrmim  non  affert,  nolitc  reci|>ere  cuiii  in  ilomiiin, 
iiec  Avc  ci  dixeritis.  Qui  enim  dicit  illi  Avc,  ciiininu- 
nicai  opcribus  ejus  malignis. 

DE  EPISTOLA  JOANNIS  III. 

Charissime ,  fideliier  facis  quidqnid  operaris  iii  Tra- 
tres ,  et  hoc  in  peregrinos ,  qui  lcsiimonium  rcddidc- 
nint  charilati  tuae  in  conspcctu  Ecclcsix  :  quos  licne- 
facics  deducens  *  digne  Deo.  Pro  noinine  eniin  ejus 
profecti  sunt,  nihil  accipienies  a  Geniibus.  Nos  ergo 
debcmus  suscipere  hiijusmodi,  ul  cooporalorcs  sinius 
Tcriiatis.  Et  po$t  paululum  :  Charissime ,  iioli  imitari 
malum  ,  sed  qiiod  bonum  est.  Qiii  bcnc  Hicii,  ex  Deo 
esi :  qui  male  facit,  non  vidit  Deum. 

DE  EPISTOLA  JUDiE  APOSTOLl. 

Siibiiiiroicruiii  ciiim  quiJain  homiiies  ,'qui  olim 
pnrscripii  suiil  in  lioc  judicium,  iinpii,  Doiniiii  noslri 
graiiam  iraiisrcrcntcs  in  luxuriam  ,  ct  solum  dimiiiia- 

nousi  mi  proi  thanaton,  Ai  vulgau  babet  nunc,  petnt,  et 
dMiur  civHap€Ccanti,eUi.;qu^iu\\isim  iii  ualiquis  Corb. 
Biltliis  icreb^i,  ct  datrit  ci  vitam  peccanti,   eu\ 

*  iQ  Nss.  DOQ  addiiur,  quis;  nec  esi  iu  gr:iHX>. 

*  sic  S|)eculi  codices,  cxcCi.io  Kegiu  Ms.  qui  pariter 
cum  viilgata  caret  hlc  negativa  parlicuia  :  lix*c  tauien  iu 
graK»  textu  babetur,  ei  iu  buuc  seusuiu  ducit  globsa  ordi- 
uaria. 

*  lluic  lcctioni  astipulaiur  gritHSi  scriptura.  At  vulgata 
latioa  inexcusis  pra>ien,  tfenefaciens  deduces  ;iu  corb.  bii>i., 
tenefaciens  deducens. 


lorom  ct  Doiiiiiium  noslruin  Jcsum  CSristiim  nq^^n- 
tes.  Et  paulo  post :  lli  suni  In  cpulis  suis  macuLf , 
coiivivanics  sinc  timore,  semetipsos  priscenles.  Et 
atio  loco  :  l!i  sunt  miimiuratores  querulosi ,  sccun- 
dum  dcsidcria  siia  ambiilantes ;  et  os  eonim  loqnilor 
hlasphcniiam  *,  mirantes  personas  qii.TStus  causa.  Voi 
autcm ,  chnrissifiii,  mcmorcs  cslote  yerbonim  qii.nc 
pr;cdicia  suni  ab  Aposidlis  Domini  nostri  Josn 
Christi ,  qui  dicebanl  vobis ,  qiioniam  in  novissiino 
teinpore  venicnt  illusores ,  secundum  desideria  siia 
anibulanlcs  in  impietate  *.  Hi  suni  qni  scgregnnt 
semeiipsos ,  animales ,  spiritum  non  halicnies.  Vus 
aulem,  cliarissimi,  supeRedificanies  ▼osnieti|isos  san- 
ciissinia*  vestrac  fidci ,  in  Spiritu  sancto  oranlcft,  i|iSfii 
vos  iii  dileciione  Dei  servaie,  exspccianlcs  niiscricor- 
diani  Doniini  noslri  Jcsu  CUristi ,  in  viiam  atcniam. 
Et  hos  quidem  argtiitc  judicauis;  illos  vcro  salvale  de 
ignc  rapieiilcs  :  aliis  aiitcm  miserciniiii  in  limorv , 
odicnlcs  ct  cani  quo;  cariialis  esi ,  macula:ain  io- 
nicain. 

DE  LtUitO  AI»0CALY1>SIS  JOANNIS. 

[Cap.  11.]  Si  homities^  imo  quia  homines  intelliguntnr 
nioncri^  cum  Angeti  monenlur,  in  omnibus  eisdem  prst' 
ceptis  discimus  falsos  fratres  per  paticnliam  suslinendos 
proptcr  nomcn  Dei ,  et  per  pomilcniiam  ad  prima  o\*era 
bona  redenndum ,  et  usque  ad  mortcm  persecutiones  pr» 
fide  tolerandas ,  et  in  charitate  sertiendum  ' 

Circa  autinn  fnem  libri ,  cum  de  sancta  civitate  lo- 
(/Kerr/iir  [xxi.]  :  Noninlrabil,  inquit^  \n  eam  .tliqirkl 
coinqiiiiiutuin .  ci  facicns  aboiiiiiiatioiicm  ci  ineiida- 
ciuui. 

Et  aUbl\x\i\J] :  Deati  qui  lavanl  siolas  suas  in  san* 
guinc  Agiii ,  iit  sit  poiestas  eorum  in  ligno  vite ,  ei 
portis  iiiireni  eivitatcm.  Foris  canes ,  et  veiicllci «  ct 
iinpudici,  ci  homicidx,  ei  idolis  servientes,  et  omnis 
qui  amat  ct  facil  mcndacium.  Ego  Jcsus  misi  nn^e- 
luin  mcum  tcstihcari  hx'C  vubis. 

<  vulgara  iu  cxctisis,  loquiiur  stiperba  :  \n  Corh.  Bil)L« 
loiuilur  $ui)erbiam  :  (U^ece  rst,  Udet  huperogc4i, 

*  (X)rb.  Uiidia,  iiromtm^tt'(.i(^,  h:ibcut,iiitpielaliim;)uxU 
grxcuiii.  Nuuc  tiiucii  VuUata  feri,aA  inpit^tatibus. 

*  Kegim»  cuicx,  fervcnanm. 


ADMONITIO 

IN  LIBIIOS  DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM. 

lloc  inopereS.  Auguslinus  Evangeliuin  n  Pagaiiorum  cnhinmiis  dcreiidcndum  suscipii.  EiquuJemstalinao 
ipsa  promulgalione  mulium  apiid  populos  oiiines  aucioriiatis  ac  fidci  cum  patrata  divinitus  iot  miracula,  taui 
corporca  spccie  illapsus,  ut  illud  suo  numine  sancirct,  Spiritus  saiictus  conciliaral ;  scd  non  dcrucre,  a  qiiibis 
iiiipugnaretur.  Priinum  eniin  lorinentoruin  alquc  supplicioruin  vim ,  quadirc  in  priiiios  Christiaiios  saeviiuuy 
»uslinuii ;  deinde  iinmanilatcs  illns  exccpii  doctrinx  parilcr  alque  liisiorix,  quani  arHatu  4)ivino  sacri  qualoor 
Srripiores  de  eo  icxueranl,  crimiualio  :  uiruiiique  incassum.  Eiiimvero,  qucmadmodum  priniis  suis  conaii- 
biis  niliil  nliiid  consccuti  suiit  evangclicx  vcrtlalis  adversarii ,  nisi  ut  illa  certior  cxploratiorque  reJilmlar, 
divino  Spiritu  marlyribus ,  qiii  eam  suo  sanguine  asserercnt ,  vires  suggorenlc  :  sic  idem  ille  Spirilns  «-; 
suniissimorum  virorum  mentes  ardore  succendit ,  quo  rerutalis  mulia  cum  crudiiionis  laude  lilc^olalnnn 
calumniis,  majorera  ei  firmiiudinem  ac  digniiatcm  compararent.  Porro  illud  In  primis  crimini  dabalor,  I 
ncuiiquam  conseniire  sacros  hisioricob  :  c  Hoc  enim  solent,  i  ait  Aiigustinus,  c  qiiasi  palimirc  suae  ) 


lOil  DE  COiNSENSU  EYANGELISTARUIil,  S.  AUGUSTLNl  LIB.  L  lO^ 

*  objiccrc,  quod  ipsi  Evaiigciistac  iiilcr  scipsos  dissenllaiu  i  (Lib.  1,  cap,  7,  n.  10).  Ethiiiqis  quod  ad  ccrlos 
Ji>cos  succiiiebaiii  Manicliu'! ,  qiios,  ui  videre  iicel  in  libris  contra  Faustum ,  Evangeliis  additos  fuissc  calum 
niabai.lur.  Alqui  Augusiino  non  satis  fuitea  conciliare  do  quibus  iiieni  movebani  isii  bxretici,  conira  quos 
pviis^/unum  Veius  TesUimentum  defendebat;  vcrum ,  ui  Novi  quoque  Tesiamenti  propiignator  merito  jure 
aiulirei,  qualuor  Evangclisianim » tam  iii  gestis  recensendis ,  quam  in  ordine  ipso  narrationis  summam  con- 
eordiani  deinonsirare  6»l  aggressus. 

Fiori  saiie  noii  poiuiiqtiin  ei  lucubraiio  hxc  magno  starct.  ninc  iilam  in  Tractatu  1 12  in  Joanncm ,  n.  I, 
liboriosas  iiticras  vocai;  ac  nirsus  in  Traciatu  117,  n.  %  res  ibiessc  opcrosissime  disputaias  dicit.  Scilicet 
desiitulus  crai  iis  adjunienlis,  quibus  instrucii  fuere  quolquot  postea  in  idem  iilud  argumciitum  desudarunt , 
qiu  tameii  ipsi  vcstigiis  ejus  insistentcs,  vix  quidquam  aliciijus  momeiiii  invcnere ,  quod  iile  non  diiissci.  Hoc 
opus  libris  de  Trinitate,  quos  jam incboaral ,  inUsrmissis ,  coiifccii labore  coniiniio,  ex  libro  2  Reiraclationum, 
cap.  IG,  ncc  porrp  ante  anni  3SMI  eitiium;  cum  in  libro  1,  cap.  27,  iestetur  idola  ium  icmporis  legnm  ab  im- 
peraioribus  laiarum  auclorilate  confringi.  Expressam  cnim  lt*gcm  hac  de  rc  nullam  habeinus  iis  superiorem, 
quie  aniio  599  proitiulgaUc,  atquc  exsecuiioni  dcmandatx  iii  Africa  fucront  (De  Ctvil.  Dei ,  lib.  18 ,  cap.  5i)  : 
quibus  iiondum  consiituiis,  evcricndi  simulacra ,  nisi  ex  corum  quorum  crant ,  consensu ,  jus  pcnes  se  haud 
qiinquam  csse  fatebaiur  Augustinus  (Serm.  02,-  eap,  11 ,  n.  17). 

Librum  primum  insumit  iis  revincendis ,  qui  cum  Christum  viri  longe  sapienlissimi  loco  haoerent ,  aut 
▼crius,  habcre  simularcnt,  Evangclio  Gdem  dcrogabant;  eo  scilicct  pra^texlu,  quod  non  ab  ipso  Christo  scriptum 
essel,  scd  abejus  discipulis,  quos  ei  diviiiiialcni  afffnxisse  dicebant,  Dcquc  ab  illo  accepisse  doctrinam  quatn 
de  dooriim  abdicando  ciiltu  ipsi  prxdicaruni.  In  libro  secundo  Matlhxum  Evangelistam  usque  ad  coeiix  nar- 
ratioiieni  ex  ordiiie  consiilerat,  cumque  eocollalis  Marco,  Luca  ei  Joanne ,  demonsirai  perpeiuam  iiiter  eos 
reperiri  conscnsioncm.  Liber  teriius  est  de  eorumdem  quatuor  Evangelislarum  a  coenae  narratione  ad  Evan« 
gelii  fiiicm  concordia.  Quarliis  dcnique  de  iis  qux  peculiaria  sunt  Marco ,  Luc»  et  Joanni.  Opus  in  Gorbeicnsi 
eodice  atiie  900  vellOOO  annos  exaralo  inscribitur,  cAurdii  Augnstini  cpiscopi  de  Coiicordia  Evangelista« 
rum  :  i  sic  et  in  aliis  plcrisque  Mss.  In  iis  omnibus  autem  libri  qiiique,  primo  excepio,  dividuntur  in  capiiula, 
qiioriim  lemmala  in  libronim  fronte  prxGxa  sunt. 

Vide  Ub.  2,  cap.  16,  Rctractationum,  col.  696  ,  a  verbisj  Pcr  eosdem  annos,  usque  ad 
coL  637,  verbisj  Divinas  auctoritatcs.  M. 


S.  AURELII  AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

EVANGELISTARUM 

LIBRI  QUATUOR^"^. 

I  I  (ig  I  c 

LIBER  PRIMUS. 

Dicto  brcviier  de  Evangelistarum  audoriute,  nuroero,  ordine  ac  varia  scpibendi  ratione,  Augusiinus,  pnusquam  de 
eoninulem  consensu  agat,  illis  hoc  libro  oceurriLqui  vel  moventur  cur  Chrislus  ipse  nihil  scripserit,  vel  finguni  scripioft 
cd)  ipso  fuisse  libros  de  magicis;  qaiqae  adversus  evangelicam  doctrinam  Jactitant  Christi  disdpalos  non  tanlum  magislro 
suo  amplius  iribuisse  quam  re  vera  erat,  dicendo  illum  Deum;  sed  etiam  deorum  cultum  irooibendo,  non  hoc  docuisse 
qiiod  ab  ii>so  didicissent.  coiitra  quos  doctrinam  Apostolonun  ex  Prophetanim  eloquiis  vlnoicat,  osteudens  Deum  Isrnel 
solum  colciidum  csse,  qui  solus  a  Romaois  qubd  deos  alios  ooli  secuin  vetaret,  ante  non  recepius,  jam  demum  Romaniiiii 
iiiit.^erinm  suo  noniini  suljugavil,  aique  apud  omnes  geatcs,ati  per  suos  Prc^eias  futurum  promiserat,  idola  comimiiuit 
per  Evaugelii  praedicalionem. 

CAPUT  PRIMUM.  —  Epmgeliorum  ttuctoritat.  Liitcris  continenlur,    Evangelium    merito  cxccllli. 

i.Knter  omnes  divinas  auctoritatcs ,  quus  sanciis      Qu"d  enim  Lei  ct  Prophet»  futurum   prxnunla- 

AD1I0?11TI0  PP.  BEMEDlCnilOlUlf. 

De  Conseosu  Evangelistarum  libri  qoatnor  reoogniti  sunt  de  novo  ad  codices  MSs.  vatican»  biMiothecx  quatuor ,  Gol« 
lieriioae  duos,  Beocensis  et  Cisterciensis  totidem ,  Eodesiae  Laudunensis  unum,  item  S.  Genovefae  Parisiensis,  Kavarriol 
cx>Ilegii ,  et  D.  de  S.  George  caoon.  comiiis  Lugdimensis  unam ,  ad  Gorbeiensem  optima  roami  et  anie  900  aui  1000 
aniios  deseripiuni,  ad  probfle  nots  Albteensem ,  Audoenenscm ,  Fiscannensem ,  tloriaoeiisem ,  Fossatensem ,  Gemmeiiccn- 
aem,  Gcmanensem,  Pratellensem,  Remigiensem,  ^vae-naiorensem,  vindocbiensem :  ad  variantes  lectiones  ex  quinqui 
fielglds  Lovaniansium  Theologoramopeni  collcctas:  praetereaqoe  ad  antiquiores  editioncs  Bad;  seu  RaL  Er.  ei  Lov. 

Camparavimm  praieroa  eai  omnes  ediiiones  tnt/ia  Ilclr.  ctConfess.,  I.  i,  memoratas.    M. 

(a)  scnntt  f«m  CM«K  aniBm  M. 


fOI3 


DE  CONSENSU  CVANGbLISTAKUM,  S.  AUGUSTINI 


fOII 


Teniiit,  lioc  rcdditiiiii*  alquc  complclum  in  Kvangrlio 
dcmonsmtur.  Cujus  primi  prxdiraiorcs  A|M>sloIi  rue- 
ninl,  qiii  Domiimni  ipsum  ct  S:ilvatorem  nostrum 
iesum  Cliristum  etiuin  pra^scntem  in  camc  videt-unl. 
Uui  *  mm  solum  ea  qii.-r  ci  ore  cjiis  audita  vel  ab  illo 
suboculis  siiis  opcrata,  dicta  cl  racti  nicinincrant; 
vorum  ciiamqnx  priusquam  illi  per  discipulatum  ad- 
k^psorant,  in  ejus  nalivilalc,  vcl  infantia,  vcl  piicritia, 
divinilus  gcbta  ct  digna  mcmoria  ,  sive  ab  ipso ,  sive 
.1  parcnlibiis  cjus ,  sive  a  qiitbnslit)ct  aliis ,  ccrtissi- 
mis  indiciis  el  fidelissimis  tcstimoiiiis  rcquircre  ct 
cogiiosccrc  potucruni ,  imposilo  sibi  cvangelizandi 
mur.crc,  gencri  liumano  annuiitiare  curarunt.  Quo- 
rum  quidain ,  lioc  csl  Mntllianis  ct  Joaiincs ,  ctiam 
scripta  dc  illo,  qiuc  st^^ribenda  visa  sunt,  libris  siii- 
gulis  cdidenint. 

2.  Ac  nc  putnrctur ,  qiiod  atlinct  ad  pcrctpicndiim 
ct  prxdicandum  Evangelium ,  interesse  aliquid  utniiii 
illi  nniiunticnt ,  qiii  euindem  Doniiiiuni  hic  in  cnriic 
apparciilcin  disripulatii  fainiilaiitc  scculi  suiit ,  aii  ii 
qui  ex  illis  fidelitcr  coinperta  credideruiit ;  divina 
providcntin  prociirituin  csl  [icr  Spiritum  sanctiim, 
ul  quibusdam  ctiam  cx  illis  qui  prinios  Aposiolits 
sequcliaiitiir,  non  soluin  annuntianili,  verum  otinm 
bcribciidi  Evangeliiim  tribueretiir  anctnritas  :  bi  siinl 
Marcus  ct  Liicas.  C:rtei'i  autcni  lioniines ,  qui  de  Do- 
iiiiiii  Tcl  Apostolorum  aclibiis  aliqiia  sciilierc  coiiaii 
vel  au^i  sunt,  iioii  t:.Ies  sui>  temtionlms  cxslitcruiit, 
ut  cis  tidem  balieret  Ecclesia ,  al(|uc  iii  aiictoriiatcm 
raiionieam  sanctoruni  IJbronim  coruin  scripia  rcci- 
pcret :  ncc  solum  quia  illi  non  talescraiil,  quibus  nar- 
raiitibus  crcdi  oporleret ;  sed  ctiain  qiiia  scriplis  suis 
quardain  rallacilcr  iiididerunl ,  qux'  catliolica  atquc 
apostolica  rcgula  (Idci  et  sana  doclrina  condemnat. 

CAPUT  H.  —  Ordo  Evangclislarum  ,  ci  scribendi 
raiio, 

3.  Isii  igilur  quatuor  Evangclist:c  universo  lcr- 
rarum  orbc  nolissiroi-,  ct  ob  lioc  fortasse  quatuor, 
quoniam  quatuor  suiit  pnrtcs  orbis  lerrx,  pcr  cujus 
iiniversilatem  Cbristi  Ecclesiam  dilatari,  ipso  sui 
iiumcri  sacramoiito  quodammodo  dcclararunt ,  boc 
ordine  scripsisse  pcrbibciitur.  Primum  Ma(lb;vus , 
deinde  Marcus,  tcrtio  Lucas ,  ultimo  Joanncs.  Unde 
alius  cis  fuil  ordo  cogiiosccndi  atquc  prx-dicaiidi,  alius 
aiitcm  seribendi.  Ad  cognosccndum  quippe  atquc 
pr.rdicaiidum,'primi  uliqiie  fueruDt  qui  seciiti  Domi- 
nuin  in  carne  praiscntem ,  diccntem  audierunt,  fa- 
cicntcmquc  vidcrunl;  alqiie  ex  cjus  orc  ad  evangeli- 
zanduin  missi  sunt.  Sed  iii  conscribendo  Evangelio, 
quod  divinitus  ordiiiatuin  csse  crcdcndum  est,  cx 
niiiiicro  corum  quos  anlc  passioncm  Domiiiiis  elcgit, 
prinium  atque  ultimum  lociim  duo  tcnuerunl ;  pri- 
muin  Matlbx'us,  ultimiim  Joanncs  :  ut  reliquiduo  qui 
cx  iilo  numcro  non  erant ,  sed  lamen  Christum  in 
illis  loqucntem  secuti  crant,  tanquam  filii  amplc- 
« iciidi ,  ac  |)er  boc  in  loco  modio  consiiluli,  utroque 
ab  eJs  latcre  munircntur. 

^  Mss.  quatuor,  rerelaimn. 

*  tiad.  Kr.  ci  I  leriquc  llss.,  c^ius. 


A.  Ilorom  sane  qualuor  •olii$  Uattbxos  bcbRBi 
•cri|isi»se  perbibetur  eloquio,  ciieri  grxco.  Ki 
quamvis  singuli  suiim  qiieiiidaai  Darramli  ordiiiem 
lenuisscvitleanlor,  iion  tamcn  unasqaisqiie  eorutu 
Tclut  altcrius  prxcedeiitis  igiiarus  Toluisse  scriberc 
^pcritur,  vel  ignorata  |Nrxlermisisse  qax  scripsisse 
aiius  invcnitur;  sed  sicul  unicoiqite  iiispiratum  est, 
non  siipcrfluain  cooperAtionem  sui  laboris  adjiiiixil. 
Nam  Maltlia*us  siisccpissc  iiilelligitur  iiicamalioiiero 
Domini  sccundum  siirpem  regiaro ,  ct  pleraquc  se- 
cundum  boininum  pncseiitcm  viiam  facta  ct  dicia  ejuSw 
Marcus  cum  subsecutiis,  tinquam  peduiscquus  et  lire- 
viator  ejus  videtur.  Cum  solo  quippc  Joannc ,  uihil 
dixii ;  soliis  ipse,  piTpauca ;  cum  solo  Luca,  pauciora; 
rnin  Mattb:eo  veni,  plurima ;  ci  mulia  pciie  totidcni 
atqiie  ipsis  verbis ,  sive  cuin  solo ,  sivc  cuin  ca  lcris 
coiisoi.aiite.  Lucas  aiileni  circa  saccrdotalcin  Domiiii 
stirpem  atque  personam  magis  occupatiis  appard. 
Naiiietad  i|)suin  Da\id  iion  rrgiiim  steinma  seciitiis 
asicndil,  scd  pcr  cos  qui  regcs  non  fuprunt ,  exiii  ad 
Nallian  filium  David  (Luc.  ui,  51),  qui  ncc  ipse  rex 
fiiit.  Non  siciit  Mnlllio^us  ,  qui  per  Sabmioiicin  rcgeiii 
desecudcns  {MaUh.  i,  G),  coMcros  ctiain  icges  cx 
ordinc  pcrscculus  cst ,  servans  in  eis »  de  quo  po^t  a 
ItMiueinur,  niysticum  numcrum. 
CAI^Ll  III.   —  Malthaui  cum  Marco  ad  regiam^ 

Luau  ad  sacerdotalem  Chrini  penoitam  inienliottcm 

rdulit, 

li.  Dominusciiim  Jcsus  Cbristus  niius  vcrus  rcx  ct 
unus  venis  saccrdos,  illud  ad  regeiidos  nos,  istud  ad 
cxpiandos,  bas  duas  pcrsonas  apud  Putres  '  singilla- 
tim  cominciidauis  sunin  figuram  cgisse  dcclaravil, 
sivc  titiilo  illo  qui  cruci  cjus  siiperrixiis  eral,  Hex  Ja- 
daorum;  iinJc  anrano  instinclii  Pilatus  rcspondil, 
Quodscripti  scripsi  (Joan.  xix,  19-22)  :  praidictiini 
qiiippc  cral  iii  Psalinis,  Ne  cotrumpas  tituii  inMcri- 
piionem  (Psul.  lxxiv,  1) :  sive  quod  ad  persenam  sa- 
ccrdolis  attincl,  iii  co  quod  nos  oflcrre  afqiie  accipere 
docuit ;  unde  pmpbelinm  *  dc  sc  pncmi&it  dicentcm, 
Tu  e$  sacerdoi  in  ceternum  tecundum  ordinem  Metcbi- 
sedech  (Psal.  cix,  4).  Multisqiie  aliis dociimentis divi- 
naruin  Scripturanim  rex  ctsaccrdosCbristiisapparct. 
Hinc  ct  ipse  David,  ciijiis  iion  frustra  crebrius  Olius 
dictus  cst,  qiiam  filius  Abrabx.  ct  qiicm  coinmuniler 
teniienint  Matibams  et  Liicas.  ille  a  qiio  per  Salomo- 
nem  dcsccndcrct ,  islc  ad  qiiem  pcr  Nallian  ascende- 
rel,  quanqiiam  apcric  rcx  fuii ,  flguravit  taincn  ct 
saccrdotis  personam ,  quaiido  |>ai;cs  propositioais 
manducavit ,  quos  noii  licebat  mandiicare  nisl  sofis 
saccrdotibus  (I  Reg,  ixi,  6 ;  Matth,  xii,  3).  Huc  M- 
ccdit  quod  soliis  etiam  Lucas  Mariam  coinmcmorai  ab 
Angclo  manifestatam  cognatam  fuissc  Elisabeth  ',  qux 
uxor  crat  Zacharix  saccrdotis.  Dc  quo  idcro  scripsil» 
qiiod  cam  de  flliabus  Aaron ,  hoc  est  de  triba  sacer 
dolum  babebat  uxorem  (Lue,  i,  50, 5). 

tf.  Cum  ergo  Maiiliaus  drca  regis,  Lueas  circi 

>  Kditi ,  apud  miiquos  PaUts,  Abest,  eanHquM^  %  mm. 

*  MS5.  duo,  prcphkam, 

*  >ic  edili  BSd.  ct  Er.  snfVhiganlihns  U».  omnihus.  At  Lov^ 
commcmorai  manifnu  rogMMam/Wsie  £fitaiMk. 


im  LIBER 

saccnloiis  personam  gcrcrel  inicnlioiiem,  utriqiie  ku- 
nKUiilnlem  Chrisli  maxime  commcndarunl.  Secundum 
liMmiiicin  quippe  Clirislus  et  rex  et  sacerdos  cflcclus 
est,  cui  dcdit  Ocus  scdem  David  patris  sui,  ut  regni 
cjiis  noii  esset  fiiiis  {Luc,  i»  32,  33),  et  cssct  ad  iiiler- 
liellandum  pro  nobis  mediator  Dei  el  bominnm  bomo 
Chrislus  Jcsus(I  Tim.  ii,  5).  Non  aiilem  habuii  tanquam 
brcviatorcm  conjunclum  Lucas  ,  sicut  Marcum  Mat- 
lh:i.'iis.  Et  lioc  Tortasse  non  sino  aliquo  sacramenlo , 
qiiia  rcgum  est  non  csse  sine  comitum  oksequio  '  : 
unde  ille  qui  rcgiam  personam  CUristi  narrandam 
«usceperat,  babuil  sibi  Uinquam  comitem  adjunctum, 
ijui  sua  vcsiigia  quodammodo  scqueretur.  Sacerdos 
autLMii  quouiam  in  sancta  saiictorum  soliis  intrabat , 
propterca  Lucas,  cujus  circa  sacerdotium  Cbristi  erat 
iiiieniio,  iion  babuii  tanquam  socium  subsequentem, 
qui  suam  narrationcm  quodanimodo  breviaret. 
C.\PUT  IV.  —  Joannes  ipsiui  divimtatem  exprimendam 
curavit. 

7.  Ti  cs  lamen  isii  CvangelisL^e  in  his  rebus  maxime 
divcrsaii  snnl,  quas  Cbristus  per  bumanam  carnem 
tcinporaliier  gessit  :  porro  autem  Joaunes  ipsam 

.«inxime  divinilatem  Domini,  quaPatri  estaKiualis,  in- 
leiidit,  eamque  praecipiie  suo  Evangclio,  quanium 
inlcr  bomines  sufOcere  credidit,  commendarc  curavit. 
Itaque  loiige  a  tribus  istis  superius  rerlur,  ita  ui  bos 
Tideas  quodammodo  in  terra  cum  Cbristo  homine  coii- 
versari;  illum  auiem  transcendisse  nebulam,  qua 
legituromnis  ierra,  et  pervenissead  liquidum  coelum, 
uadcacie  menlis  acutissima  atque  firmissima  videref» 
in  principio  Verbum  Deum  apud  Deum»  per  quem 
facta  suni  omnia ;  et  «psum  agnosceret  carnem  facium, 
ui  habiiaret  in  nobis  (Joan.  i,  1, 3, 14) :  quod  accepe- 
rit  carnem ,  non  quod  fuerit  mulatus  in  cariiem.  Nisi 
enim  carnis  assumpiio  servata  incommutabili  divini- 
Litc  facta  essel,  non  dicerctur,  Ego  et  Paler  wtum 
sumHi  {id.  X ,  30) :  nequc  enim  Pater  et  caro  unum 
siiiit.  Et  lioc  de  seipso  Doniini  lesiimonium  solus  idem 
Jouiines  commcmoravit ;  et,  Qui  me  vidit^  vidit  et  Pa- 
irem  * ;  et,  Ego  in  Patre^  et  Pater  in  me  eit  {Id,  &iv, 
9,  10) ;  et,  Ut  sint  unum,  iicnt  et  noi  unum  iumui 
(id,  xvii,  22) ;  et,  Quaxumque  Pater  foctl,  hatc  eadem 
et  Filiui  facit  iimiliter  (/(/.  v,  19).;  ei  si  qua  alia  sunt, 
qiix  Cbrisii  diviiiiuiem,  in  qua  aequalis  est  Palri,  recie 
iiiteiligeiitibus  iniiment,  pene  solus  Joannes  in  Evan- 
gclio  suo  posuit :  ianquam  qui  dc  pectore  ipsius  Do- 
iiiini,  super  quod  discumbere  in  ejus  convivio  solitus 
crat  (/d.  XIII,  23),  secreium  diviniuiis  ejus  uberius  et 
quodammodo  familiarius  biberit. 
CAPUT  V.  —  Virlulei  dua;  circa  conlemplativam 
Joanna^  circa  activam  Evangeiiitw  atii  venantur. 

8.  Proinde  cum  dnx  virtules  propositx  sintanims 
liuman;e ,  una  activa ,  altera  coiiiemplativa ;  illa  qua 
icur ,  isu  qua  pervenitur;  illa  qua  laboraiur ,  ut  cor 
mundeiur  ad  videndum  Deum ;  isU  qna  vacatur  et 
videiur  Deos  :  illa  esl  in  pneeeplis  exercendae  vitx 

*  MSB.  duoetediUoRat.,ide9l,quaeAugusiiniluiiisponen- 
si8  studio  recogniu  est,  habent,  dne  cmmtaiu»  obiequio, 

•  sic  mclioris  note  Mtt.  juxU  gF9cam ,  o  eMsdt  emk. 
€brakelx»ivaUra.hiemiQmmtMtM^HPair€m. 


PlilMDS.  \m 

hujus  tcmpornlis ,  isU  iii  doctrina  vikc  illius  sempi- 
lcrnac.  Ac  per  hoc  illa  operatur,  isU  rcquiescit ;  quia 
illa  est  in  purgatione  percaiorum,  ista  in  luminc  *  pur  ' 
gaiorum.  Ac  pcr  boc  in  bac  viu  moruli,  illa  est  iu 
opere  bonae  conversationis ;  isla  vero  magis  in  fide,  ct 
apud  perpaucos  per  speciilum  in  xnigmale ,  et  ex  parie 
in  aliqua  visione  inconimuiabilis  vcrilaiis  (I  Cor. 
xiii,  12).  Ilae  dux  virlulcs  in  diiabus  uxoribus  Jacob 
figurauc  inlelliguiiiur.  Dc  qiiibus  advcrsus  Fauslum 
Maiiichxum  pro  modulo  meo,  quanlum  illi  opcri  surQ- 
cere  vidcbatur,  disserui  (Lib.  22,  cap,  52).  Lia 
quippc  inlerprcialur,  Laborans ;  Etichel  aulem,  Visuni 
principium  *.  Ex  qiio  inleliigi  dalur,  si  diligenler  ad- 
verUs,  Ires  Evangelistas  lcmporalia  facU  Doinini  et 
dicUquacad  i:iformandos  morcs  viLxprrcsentis  maximc 
valcreiit,  copiosius  perseculos,  circa  illam  aclivaiu 
virlutem  (uisse  versatos;  Jonnnein  vcro  facU  Domiiii 
muUo  pauciora  narranlem ,  dicu  vcro  ejus ,  ea  pr;c- 
serlim  quoR  Trniiuiis  uniuicm  el  vilae  aclcrnac  fclici- 
Utem  insiiiuarenl ,  diligciitius  et  ubcrius  conscribcn- 
tem  ,  in  virliite  conlcinplaliva  commendanda  ,  suani 
inleniionem  pracdicalionemquc  lenuisse. 
CAPUT  VI.  —  Quatuor  animalia  ex  Apocalypti  da 

quatuor  Evangeliitii  aiii  aliii  aptiui  inteUexerunt. 

9.  Unde  mihi  vidcnlur,  qiii  ex  Apocalypsi  illa  qua- 
tuor  animalia  ad  intelligendos  qiialuor  Evangclislas 
intcrprcUti  sunl,  probabilius  aliquid  atlendisse  illi  qiii 
leonem  in  Maitliaeo ,  boiniiiem  in  Marco ,  vilulum  iii 
Luca,  aqiiilam  in  Joannc  intellcxerunt,  quam  iUi  qni 
bominem  Malihxo,  aquilam  Marco,  Iconem  Joaniii 
tribuerunt.  De  principiis  eiiim  librorum  qiiamdain 
conjeciuram  capere  voliicrunl,  non  dc  toU  iiiiemioiio 
Evangdisiarum ,  qiiae  magis  fuerat  perscrutanda. 
Mullo  enim  congruenlius  ille  qui  regiam  Christi  per- 
£onam  maximc  commendavit,  per  leonem  significalus 
accipilur  :  unde  et  in  Apocalypsi  cum  ipsa  tribu  regia 
lco  commcinnralusest,iibidiclumest,  Vicitteodetribu 
Juda  (Apoc.  V,  5).  Secuiidum  Mallhacum  ciiim  ct  Magi 
narraniur  vcnisse  ab  Oriente  ad  regem  quacrcnduin 
ei  adorandum,  qui  cis  pcr  slellam  naliis  apparuit :  ct 
ipse  rex  Ucrodes  regem  formidat  infanlem  ,  aique  iit 
eum  possit  occidcrc,  lot  parviilos  necat  (Matlh. 
11, 1-18).  Quod  autem  per  viiulum  Lucas  significalus 
sil,  propter  maximam  victimam  sacerdolis,  neutri 
dubiuverunt.  Ibi  enim  a  saccrdote  Zacharia  incipit 
sermo  narraniis;  ibi  cognaiio  Mariac  ct  Elisabeih 
commemoratur  (Luc.  i,  5,  36) ;  ibi  sacramenU  primi 
saccrdotii  in  infante  Christo  impleU  narranlur  (/</. 
M,  22-24} :  et  quaecumque  alia  possunt  diligentcr  ad 
verii,  quibus  appareat  Lucas  inientioncm  circa  saccr^ 
dotis  personam  habuisse.  Marcus  ergo ,  qui  nc(|ua 
siirpem  regiam,  neque  sacerdoulem  vel  cognaiioncm 
vel  consecraiionem  narrare  voluit,  et  umen  in  cis 
versattts  ostendilur  quae  homo  Christus  operatus  esi, 
Untum  hominis  figura  in  illis  qua^iuor  animalibus 

>  unns  e  vaticanis  Mss.,  in  UtuntinaUone  . 

•  Editi  cxceiio Rai., muiprincipium.  At Mss., «rstim vrith 
cipium  :  sic  etiam  In  lib.  Sfconira  Faiistum,  cap.  !S2,1ogi« 
tnr;  aJdiU  hacce  interprelalione,«tcv  rertfuniy  ail  iuguaii* 
nu»,  fi  quo  vidctur  nruiiimum» 


lon 

sigiiificaliis  vldclur.  IIxc  aulcm  animalia  Irii  sivc  lco, 
•ivc  homo  ,  sivc  vilulus ,  iii  lcrra  gradiunUir  :  unde 
isli  trcs  Evangelistx  in  liis  niaxime  occupati  suiil, 
qux  Christus  in  carnc  operatiis  est,  ct  qux  pnpcrpla 
morlalis  vitx  exercendx  canicm  portantibus  tradidit. 
At  vero  Joannes  super  nubila  infirmitaiis  hamnuic 
veluC  aquila  voLit,  et  liicem  incommutabilis  vcrita- 
tis  aculissimis  alque  flrmibsimis  oculis  cordis  in- 
tiictur  («). 
C.APDT  VII  —  Causa  vuccpli  operi$  de  Evangelistfi- 

rum  consemu.   Occttrritur  iis  (lui  dicunt  Chriftum 

nihU  scripsitse,  discipvlos  tero  ejus  Deum  itium  prar- 

dicando^  mentitos  fuisse, 

10.  Ilas  Doniini  sancias  qnadrigas,  quibus  per  or- 
I»cin  vcctus  suhigit  popiilos  Icni  siio  jugo  cl  sarcin:c 
lcvi ,  quidam  vel  impia  vanitnlc  vel  iinperiia  tcmcri- 
tate  calumniis  appetunt,  iit  ois  vcracis  iiarratioms  do- 
rogent  (idcm,  pcr  quos  chri^liana  religiodisseininnLi 
per  mundiim ,  taiila  rcrtililalc  proveiiit ,  ut  homiiirs 
infldeles  jam  intcr  scipsos  rnhimnias  siias  mussitaro 
vlx  aiidcant ,  comprcssi  fidc  Geiiliuin  ct  omiiium  dc- 
Totionc  populonim.  Ycnimtamcn,  quia  nonmilhis 
adhuc  calumniosis  dispiitaiioiiibus  siiis ,  vel  rctardniit 
a  fide  nc  crcdant,  vcl  jam  crodeiitcs,  quniitiim  po- 
tuerint,  agitando  pcrturbnnl ;  iioiiniiHi  autcm  rratrcs 
salva  fide  nossc  dcsidcrant  qiiid  lalibus  respondeaiit 
quscslionihns ,  vel  ad  prorcctuiu  scientix  su:c ,  v<*l  ad 
illorum  vaniloquia  rcrcllinda  ;  inspiraiitc  atque  adjn- 
Tantc  Domino  Dco  nostro  (quod  uliiiam  ct  ipsorum 
saluti  prosil),  hoc  opore  dcmonslrarc  susccpimus  or- 
rorem  vcl  temeritalem  corum  qui  conlra  Evangclii 
quatiior  libros ,  quos  Evangclistx  qnaluor  singuios 
conscripscruiit,  satis  argiitas  criminatiorics  se  proTcrre 
drbitrantur  :  quod  ui  fiat,  quam  non  sibi  adversentur 
iidcm  scriptores  quntuor,  oslcndcndiim  est.  lloc  cniin 
■olont  quasi  palinare  *  suae  vanilaiis  ohjicere  ,  qiiod 
i|)si  Evangelistx  intcr  seipsos  dissenliant. 

it.  Sed  illud  prius  disculiendum  est,  qiiod  solct 
nonnullos  movere,  cur  ipsc  Dominus  nihil  scripscrit, 
iit  aliis  de  illo  scrilientibus  necesse  sit  crcdere.  IIoc 
enim  dicunt  illi  vel  maxinie  pagani,  qui  Dominiim 
ipsum  Jcstim  Christum  culpare  aut  blaspliemnrc  non 
audent,  cique  tribuimt  excollentissimam  sapieotiam , 
scd  tamcn  lanqiiam  homini  :  discipulos  vero  ejus  di- 
cuiil  magisiro  suo  aiiiplius  iribuissc  quam  erat,  ui 
eum  Filium  Dei  diccrcnt,  ct  Verbum  Dei  per  quod 
Vacta  siint  omnia,  et  ipsum  ac  Deum  Patrem  uiium 
esse ;  nc  si  qua  similia  suiit  in  aposlolicis  Lilteris  , 
quibus  eum  cum  Patre  unum  Deum  colendum  esse 
didicimus.  llonorandiim  eniin  tanqiiam  sapientissimum 
Yirum  putant;  colendum  autem  tanquam  Deum  iiegant. 
12.  Cum  ergo  quxruiit  qiiare  ipse  noii  scripseril , 
vidcnlur  parati  fuissc  hoc  de  illo  credere,  quod  de  sc 
ipsc  scripsisset,  non  quod  alii  de  illo  pro  suo  arbitrio 
pnodicnsscnt.  A  quibusquxro,  cur  de  qnibusdam  no- 
bilis^imis  philosopliis  suis  hoc  crediderint,  quod  do 
lllis  eoruin  disciiiuli  scriptmn  memoriae  reliquerunt , 

*  F^liti,  palmam.  Mclius  aliquot  Nss.,  patmare^ 
(u)  iTact*  30  iu  Joao.,  n.  5. 


DE  CONSENSL  EVANCtXIST.^UUM,  S.  AUGUSTIM 


1041 

cum  dese  ipsi  nibil  scripsissent  ?  Nam  Pytlmgoras, 
quo  in  illa  contempbtiVa  ▼irtule  nihil  limc  *  b;ibuit 
Gnecia  clarius,  noii  tantiim  de  ic,  sed  nec  de  ulh  re 
nliqiiid  scripsisse  perhibetur.  Socrates  autam,  queni 
riirstis  iii  aciiva,  qun  mores  itiforniantur,  omiiibos 
preiulerunt,  iia  ut  lcstimonio  qiioqoe  Dei  sai  Apollinii 
oniiiium  sapimlissimum  pronuntintom  esse  non  la- 
ccaiii,  iflsopi  rabiilas  pauculis  versibiis  persecotoi 
osl,  \crbn  et  iiiimoros  siios  adliibens  rcbiis  alieriiis, 
Hsqiie  adoo  niliil  scribcre  voliiil,  ut  boc  se  concinni 
imi>erio  sui  dx^monis  fecisse  diierit,  siciil  nobilissi- 
mus  discipulorum  ejus  Plalo  commemoral :  in  qoo 
tameii  opere  maluit  alienas  qnam  soas  exornarc  sen* 
lcntias.  Quid  igitur  caiis.-e  esl  curdc  islis  lioccrednnt, 
quod  de  illis  discipuli  eonim  lltteris  commcndanmt , 
et  de  Chrisio  nolint  credere  qood  ejus  de  illo  ditci- 
pu!i  conscripsenint ;  prxsertim  ciim  ab  eo  cxlenii 
homines  sapientia  snperatos  esse  raleantor,  qnamvii 
cum  fateri  Deum  nolint  ?  An  vero  IUi,  qnos  isto  mnlta 
inroriores  fuisse  non  duhitant,  veraces  de  se  discipii- 
los  faccrc  potucnint,  ct  islc  non  poluit?  Quod  si  ab- 
siirdissimc  dioitur,  crcdnnl  de  illo  qoem  saplenloni 
faleiilur,non  qiiod  ipsi  volunt,  sed  qnod  apud  eos  le* 
guiit,quieaqua*scri|>seronl,  ab  illo  sapienle  didice- 
runt. 

CAPUT  Ylll.  —  Si  fama  nammte  Cknmu  crtdttm 
sapientissimus,  cur  majori  fitma  pngdkoHte  nm  ere- 
datur  Deus, 

45.  Deindc  dicaiil,  onde  sahem  qood  aapienliisi- 
mus  fuerit,  nosse  vel  nmVtre  potaeninl.  Si  fama  dii- 
scminante,  certiome  de  illo  nunlia  fama  csl  \  qnam 
discipuli  ejus,  quibus  eum  praedicantilms  ipsa  per  lo- 
lum  mundum  fama  fragravil?  IHMremo  famam  pr»- 
ferant  famx,  et  ei  f^mae  de  illo  credanl  qo»  major 
est.  Ea  qnippe  fama,  qnae  de  caiholiea  Ecclesia,  qaam 
stiipcnt  toto  orbe  difiosam,  mirabili  claritate  disper- 
gitiir,  tenucs  istomm  mmores  incomparabililer  Tin- 
cit :  ea  porro  fhma  tam  magna,  lam  cdebris,  ol  eam 
timendo  isti  trcpidas  et  lepidas  contradictinncalas  in 
sinu  suo  rodanl,  jam  plus  mctiientes  aiidiri,  qinm 
Yolenlcs  credi,  Filium  Dei  Unigenitum  et  Deiim  pr»- 
dicit  Christum  *,  pcr  quem  focta  sunl  omtiia  :  si  ergo 
famam  eligant  tesfem,  cur  non  hanc  eliguni,  qa-e 
tanla  clarilate  pncfulget?  Si  scriptiiram,  cor  nnn 
evangolicam,  qune  tanu  anctoritale  pnepollel?  Nos 
certc  hncc  de  diis  eoram  credimoi,  qa»  babel  elieri- 
ptura  eoram  aniiquior,  ei  foma  cclebrior.  Qnae  li 
adoranda  sunl,  cur  ea  ridenl  in  theatris?  Si  aaten 
ridenda  sunt,  pliis  ridendum  esl  cum  adoraniar  ii 
templis.  Restal  iii  ipsi  ▼elint  lesles  esse  dc  Chrino, 
qiii  sibi  aurbrant  merilum  sciendi  qiiid  loqoanltir,  lo- 
quendo  quod  nesciuiit.  Aut  si  aliqoos  libros  sc  habere 
dicuiit,  quos  eiim  scripsisse  asserani,  ppodanl  eo! 
Dobis.  Profecto  eiiin  otilissiml  el  saluberriml  sonl , 

*  Particula,  Imrt,  deest  hi  sex  Uss. 

*  (^atuordecim  Mss.,  de  iUo  pana  nmtkta  ed. 


prope  ooBiibus  el  aob- 


noienies  eredi  Filium  Dei  umgaritum  et  Deum  ori 
ckristmH  etc ;  dissentientibtts  Mss.  prope  oaBiibus  u,  _ 
«ILiori  cditionc  Rat. ,  quorum  Uc  lectionemralllalnMB. 


i0l9 


qiios,  ul  ipsi  faicnlur,  vir  sapicntisslmus  scripsit.  Sl 
aiitein  runeni  eos  proferre,  utiqiie  mali  sunt ;  porro 
si  niali  suiil,  non  eos  sapienlissimus  scripsit :  sapien- 
lissimiim  aulein  Clirislum  fatenlur ;  non  crgo  Chrislus 
talc  aruiuid  scripsit. 

CAPUT  IX.  —  Quidam  Hngunl  ChriHum  tcriptiste  /i- 
broi  de  magicii, 

14.  Ila  vero  isti  dcsipinnt,  ut  illis  libris  qtios  eum 
scripsisse  exislimanl,  dicaiit  contineri  cas  arles  qui- 
Diis  eum  pulanl  illa  fecisse  miracula,  quorum  fama 
Mbiqiie  pcnrebuit :  quod  exisiimaudo  s«lpsos  produiit 
quid  diliganl,  et  quid  affcctent ;  quandoquidem  Chri- 
stum  propierea  sapicniissimum  putant  fuisse,  quia 
ncscio  quae  illicila  iiovernl,  qnaj  non  solum  disciplina 
chrisliana,  sed  etiam  ipsa  lcrrenas  reipublicx  admi- 
Dislraiio  jurc  coiidemnat.  El  ccrie  qui  tales  Christi 
libros  se  legisse  afnnnanl,  cnr  ipsi  nulla  talia  faciuiil, 
qiialia  illiiin  de  librisUlibus  fecisse  mirantur? 
CAPUT  X.  —  Eoidem  tibros  Pelro  et  Pauto  intcriptoi 
quidam  delirant. 

i5.  Quid  quod  eliam  divino  judicio  sic  erranl  qui- 
dam  eorum,  qui  talia  Chrislura  scripsisse  vel  credunl 
vel  crcdi  voliint,  ut  eosdem  libros  ad  Petnim  et  Pau- 
kim  dicant,  tanquara  epistolari  tilulo  pncnoUios.  El 
fieri  polesl  ut  sive  inimici  iiominis  Clirisli,  sive  qui 
ejusmodi  exsecrabilibus  artibus  de  tam  glorioso  no- 
miiie  prmdus  auctoriutis  dare  sc  posse  putaverunt , 
talia  sub  Cliristi  et  Apostolorum  nomiiie  scripserinl : 
10  qua  fallacissiina  audacia  sic  exc£Gali  suut,  ul  etiim 
a  pueris.qui  adhuc  pueriliter  in  gradu  Lectolhim  cliri- 
slianas  Littcras  nofuiit,  merito  rideantur. 

iG.  Cuin  enim  vellent  Ule  aliquid  flngere  Chrislum 
scripsisse  ad  discipulos  suos,  cogiUveruiit  "ad  quos 
poiissimum  scribere  potuisse  facile  crederetiir,  Un- 
quam  ad  illos  qui  ei  familiarius  adha^issent,  qiiibus 
iliud  quasi  sceretum  digne  committerctor  :  et  occorrit 
eis  Petriis  et  Paiilus,  credo  quod  pluribus  locis  simul 
eos  cuin  illo  pictos  videreiit ;  qiiia  meriU  Pelri  et 
Pauli  etiam  propter  eumdem  passionis  diem  celebrius 
solemiiiter  ^  Roma  couMnoudat.  Sic  omnino  errare 
mcrueruut,  qui  Christum  et  Apostolos  ejus  non  in 
sanctis  codicibus,  sed  in  piciis  parietibus  qoxsimint : 
nec  mirum  si  a  pingentibus  fingentes  decepti  sunl. 
Toto  enim  temporc  quo  Christos  in  carne  roorUli 
com  suis  discipulis  vixit«  nondum  crat  Paulos  disci- 
pultts  e]us«  qaem  post  possioDcm  suaro«  post  resur- 
rcctionem,  post  ascensioiiem,  post  missom  de  coelb 
Spiritum  sanctum,  post  moltonua  JudaH>rom  conTer- 
sioncm  et  mirabilem  fidem,  post  lapidationem  Slepha- 
ni  diaconi  et  martyris,  cum  adhucSaolus  appellaretur, 
et  cos  qui  in  Cbristuin  crediderani»  graviler  perse- 
qiiereUir,  de  ccelo  vocavil,  et  soum  discipolum  alqne 
apostolum  feeil  (Ad.  n«  i-40).  Qnomodo  igttur  potuil 
lil>ros,  quot  anleqoam  moreretifr  eum  scripsisse  pu- 
lari  ▼oluiit,  ad  discipulos,  Unqnam  familiarissimos , 
Peirum  et  Paulumscribere,  ciun  Paolns  nondum  foeril 
discipulus  ejus? 

«m  tribusiteB.,«tefterriinf!mjotemHil^^^  Bp.  ;Cl 

\joy.,cel€briM$H9olmHker:MiUHf^^'ii^^^^ 
oodlcibus. 


UDER  PRIMUS.  m 

CAPUT  Jh—  In  eo$  qui  samtnant  Chritium  magicc 
arte  populot  ad  $e  convertiite, 

i7.  Illiid  qiioqiie  attcndant  qui  mngicis  arlibus 
tanU  eum  poiuisse,  et  nomcn  suum  ad  populos  in  so 
C(invertendos  arie  ipsa  consccrasse  delirant,  utrum 
poluerit  magicis  artibiis  Unlos  Proplielas  diviiio  Spi'* 
ritu,  antcquam  in  terra  nascerclur,  implere,  qui  de 
illo  talia  fulura  praeloculi  sunt,  qualia  jain  prxteriU 
in  Evangelio  leginiiis,  et  qiialia  in  orbe  terrarum 
pneseiitia  nunc  videmiis.  Ncque  cniiii,  si  magicis  arti« 
bus  fecit  ut  coleretur  ct  mortuus,  mngus  crat  anfe- 
quam  natus  :  ciii  prophetando  venturo  gcns  uiia  de- 
pulaU  est,  cujus  reipublicx  tota  admini^tnuio  prophctia 
esset  illiiis  regis  venturi,  el  civiiatem  coelestem  cx 
omnibus  gcntibus  condituri.  . 
CAPUT  XII.  —•  iudceorum  Deui,  itUi  iubjugatis,  ideo 

non  fuit  a  Romanii  receptus,  quod  is  juberet  ie  io- 

tum  coti  nmulacrii  delelii. 

i8.  Proinde  illius  ncbncae  gcntis  ad  propIieUndum 
Christiim,  siciit  dixi,  depiilakc  niillus  alius  deus  erat, 
nisi  Deus  uniis,  Deus  vcrus,  qui  fecil  i-cplum  ct  lcrrain 
ei  omnia  quac  in  eis  suiit :  quo  oflenso  S(rpe  siiis 
hostibus  subdebantur;  nuiic  eliam  pro  gravissim'» 
scelere  occisi  Christi,  cx  ipsa  Jerosolyma,  quod  crat 
regni  eorum  capiit,  pcnitiis  erndicati,  ct  Romaiio 
imperio  subjiigati  f^unt.  Solebaiit  aiitcni  Romnni  deos 
gentiiim  quas  subjugabant,  colendos  propitiare  ',  et 
eorum  sacra  suscipere.  Hoc  de  Deo  gcntis  llebncT  , 
cum  eam  vel  oppugnaverunt  vcl  vicerunt,  lacere  no- 
liieruiit.  Credo  quod  videbant,  si  ejus  Dei  sacra  re- 
cipcrent,  qui  se  solum,  delciis  etiam  simnlacris,  coii 
juberet«  dimittcnda  esse  omnia  qux  prius  colenda 
susceperant,  quorum  religionibus  imperium  suum 
crevisse  arbitrabantur.  In  quo  eos  pliirimum  fallacia 
dxmonum  decipicbat  :  nam  utique  intelligere  debe- 
bant,  occulu  Dei  veri  volunuie,  penes  qiiem  rerum 
summa  potesUs  est,  sibi  datum  ct  auctum  regnum  , 
non  illorum  deorum  favore ;  qui  si  aliquid  in  hac  re 
potesUtis  habuissent,  suos  potius  protcxissent,  nc  a 
Romanis  superarentur,  aut  ipsos  eis  Romanos  edomi- 
tos  subjugassenl. 

i9.  Neque  enim  possunt  dicere  pieutem  ac  mores 
8008  a  diis  gentium  quas  \iceruni,  dilectos  et  electos. 
Nunquam  hoc  dicent,  si  primordia  sua  recolant,  fa- 
cinorosorum  asylum  et  Romuli  fratricidium.  Neqiic 
eniin  quando  asylum  constituerunt  Remuset  Romuios, 
ut  qiiisquis  cujuslibet  scelerin  reus  eo  confugisset , 
inoltom  haberet  oomiuissum,  prxcepu  pcenitcnti» 
dederunt  ad  sanandas  animas  raiserorum ;  ac  non 
polius  collecum  timentium  manum  contra  suas  civi- 
Utes,  quarum  leges  timebant,  mercede  impuniiatis 
arnnarunt :  aut  quando  Romulus  frairem,  qui  nihil  in 
eum  mali  perpetrarat,  occidii,  justiliam  vindicandi,  ac 
non  principatum  dominandi  cogiuvit.  lune  istos  iiio- 
res  dilexerunl  dii,  hostes  suarum  civiutum  favciido 
hoslibos  earom  ?  Qoin  piotius  nec  illas  deserendo  pres- 
serunl,  nec  ad  isios  transeundo  eos  aliquid  adjuve- 
ront;  qnia  non  liabcni  in  potesuie  rqpium  dure  ct 
I  aus.  qmnqQe»  cotendo  proffiliare. 


1051  DE  CONSENSU  EVANGK 

ftuferre  :  sed  Deus  uiius  ei  vcrus  boc  agii  occullo 
JuJicio  ,  non  coiiliniio  bealos  raclurus  ,  quibus  lcrre- 
iium  rc^gnuiii  dedcrit ;  iiec  coiilinuo  miseros,  quibus 
ftdcmcrit ;  scd  bcatos  vcl  niiscros  propter  aliud  el 
armnde  ticiens,  tcmporalia  rcgna  alque  terrcna  qiii- 
biis  voliieril.  el  qiiamdiu  volucrit,  sccuiidum  pride- 
siinatum  ordinem  sx>culonim,  vcl  sinciidu  vcl  donando 
distribuit. 

CAPUT  XIII.  —  Judtcoi  cur  Deu$  jhusu$  esl  subju- 
gtiri, 

20.  Uiide  nec  iilud  possiinl  diccrc  :  Giir  crgo  Dciis 
Ilebrxoriim,  qiicm  stimmum  cl  veriim  Dcuin  dicilis, 
Don  solum  cis  Romanos  non  subjiigavit,  scd  iicc 
ipsos  llchricos,  nc  a  Uomanis  subjtigarcnlur,  adjii- 
vil?  Pncccsscrunt  cnim  manilcsta  pecrata  corum, 
propter  f|u:e  illis  lioc  rvciiturum  Propbcl:P  lanto  anle 
pncdixoriint;  et  maximc  qui:i  impio  furorc  Clirislum 
occidcninl,  iniiuopccralonlioruni  orciiltorum  |»cccnto- 
riim  mcritis('xc:i'c:)li  sunt  :  ct  qiioil  iUiiis  pnssio  cssct 
Geiitibus  proriiturn,  c:idem  pro|  bftirn  conteslaiioiie 
pr:cdictum  csl.  Ner  niia  re  iiin^is  chruil,  illins  genlis 
rcgnum,  ct  lcniplum,  vX  s:)ccrJotitim,  ct  sncrinciuin, 
ct  uiiclioiiem  illam  inyslionm  ,  qiiod  xf^taua  gncce  Ji- 
cilur,  uiiJe  Cliristi  nomen  eiiicct,  el  proptcrqiiam 
rcges  siios  cbrisios  ipsn  g<M)S  nppellnbnt ,  noii  fuissc 
nisi  pniMuiiniaiiJo  Ciiristo  deputnt.),  qunm  quod  oc 
cisi  Cbristi  rosiirrcctio  posteatiuam  Cippit  crcJeiitibiis 
GcnliiMis  pr.eJicari,  illa  oiniiia  cessnverunt.  ncsiie:-.- 
tibus  Uoiiinnis  pcr  qiiorum  victorinm,  iiescienlibiis 
JuJxMS  per  quoruin  siibjugntioiiem  ructum  csl  ut  illn 
cessnront. 
CAPUT  \IV.  —  Deu$  Itebrccorum  victis  iUi$  $e  viclum 

non   e$$e  o$tendit  idotorum  evcr$ioue,  et  Gentium 
omnium  ad  ipnu$  cuttum  eonversioue. 

21.  Rcm  sane  mirabilem  non  ndvcrtunt  pniici  Pa- 
gani  qui  remanserunt,  Detim  llebncoriim  ofreiisiini  a 
victis ,  nec  receptum  a  victoribus,  nunc  pr.odicnri  ct 
coli  ab  omnibus  gentibiis.  I|)se  cst  cnim  Deiis  Isrnel , 
dc  qiio  tanto  antc  Propbeta  plcliem  Dei  sic  nllonitiis 
est  :  Et  qui  eruit  If,  Dt'u$  hraet  univer$tE  tcrro!  vocti' 
bitur  (l$ai.  liv,  5).  lloc  rncluin  cst  pcr  iicmcn  Clirisli 
Tcnientis  ad  liomincs  ex  sctninc  ipsiiis  Isrnel,  qui 
nepos  fuit  Abrabx,  n  qiio  gi^ns  cccpil  Ilebru}orum  {u) : 
nam  ct  ipsi  Israel  dicium  cst,  In  $emine  tuo  benedi- 
centur  omne$  tribu$  terras  (CVn.  xxviii,  li).  Uiiic 
ostcnditur  Dcus  Isracl,  Dcus  uiius  qui  reeit  coRlum  ct 
lerrnm,  ct  rcs  lnimanns  juslc  ac  misericorJiter  ciirnl, 
ita  ut  nec  pnecliiJal  justilia  miscricnrdinm,  ncc  im- 
pcdint  miscricordin  jusliii^im,  quod  non  ipse  sit  vi* 
ctiis  in  llebrnco  populo  suo,  quin  n^gniim  snccrdo- 
tiumque  ejus  Uomnnis  cxpiignnndiim  delcndumqnc 
permisit :  quanJoquiJcm  per  Clnisti  Evangelium.  vcri 
rogis  et  saccrJotis,  quod  iUo  rcguo  et  snccrdolio  fu- 
turuni  prxliguravit,  nunc  ipsc  IVciis  Israel  ubiipic 
delct  idola  gentiiim ;  tpix  utique  ne  delcrontur,  rcii- 
pcre  sacra  ejus  Roinani  noluerunl,  siciit  rcceiteriint 
deorum  alinrum  gcnlium  qiiasviceruiit.  Iia  el  rcgnum 
sacerdotiumque  propbeticuc  giHilis  abstulit,  qiiia  jnm 

(a)  II  l\euract.  c.  IG. 


LISTARUM,  S.  AUGUSTLNI  lOSI 

qui  per  e:im  promittebaiur,  advenenl;  el  Roniannni 
imperium,  a  quo  gens  ilU  vicU  cst«  per  Christiini 
regem  iiio  nomini  subjiigavil,  atque  ad  everteiida 
iJola,  proptcrquorum  bonorem  sacra  ejus  recepia  uoa 
erant,  chrisiian.x  fidei  robore  ae  dcvotione  convertii. 

2:2.  Piito  quia  hxc  de  se  futura,  ut  per  tot  Proplw- 
tns,  ct  pcr  ciijusdam  cliam  gentis  rcgniim  ac  sacer- 
dotium  prxMiuntiarentur,  non  niagicis  artilius  fcdl 
Clirislus,  niitoquam  cssct  in  hominibus  natus.  Namel 
illius  jam  Jcleti  regni  popului  iibique  dispersus  mi- 
rabili  Dei  proviJeiiiia,  quamvis  sinc  ulla  unctione 
rcgis  sacCrJotisque  rcmanserit,  in  quo  chrismale 
Cbrisii  noinen  apparct,  tenct  tamcn  rcliqiibs  qiiarum- 
dnm  obsorvaiioiiiim  suaruin  :  Roniaiia  aiitcin  sacra 
illn  Je  iJoloruin  cultu  ncc  vicliis  ac  subjugatiis  aa^- 
pit,  ut  Libroi  propbcticos  ad  testinioniuiii  gernt  Cbri- 
sti,  no  sic  de  inimicornm  codicibus  pn»bctur  *  vorilas 
pniplieiaii  Cbrisli.  Quid  crgo  miseri  adbiic  Ciristiiiii 
Kinli:  Iniidaiido  scipsos  iiidicaiit  *?  Si  ali(|un  ningirn 
siib  ojiis  nominc  scriptn  suot ,  cuin  vchcniiMilcr  liis 
artibus  Cbrisli  doctriiin  iiiimica  sii;  binc  potius  uiti'1- 
lignnt  (|unntum  sil  illuJ  iiomcn,  quo  addito  cti;iin  ilii 
qui  eoiitra  ojiis  pnocepta  vivuiit ,  suas  nefari^is  artes 
lioiiornrc  coiianiur.  Siout  enini  divcrsis  lioiuinuiii 
ern)ribus  inulii  ctinm  varins  haireses  advcrsiis  veriu- 
tem  sub  cjus  nominc  condiJcnint;  ita  senliunt  etiam 
iuij.ici  Cliri.sli,  aJ  siiaJenJuni  qtiud  prorcrunt  contra 
doolriiiam  Cbrisli,  nulluin  sibi  esse  poiidus  aiiclori- 
tnlis,  si  nou  babeat  nomen  Christi. 
CAPUT  XV.  —  Pagani  Chrutnm  laudare  eompuin ,  in 
eJH$  di$ciputo$  contumelio$i, 

25.  QuiJ  (|iiod  isli  vani  Cbristi  laudatorcs  et  diri- 
slian:c  rcligionis  obliqiii  obtrectatorcs  proplcrca  lUMi 
aiiJcnt  bla^pbcniare  Cbristum,  qiiia  quidain  pliilo- 
soplii  coruni,  sicut  in  libris  suis  Porphyrius  Sicolui 
prodidit,  consuluoruiit  doos  suos  qiiid  de  CbrisUi 
rcspoiidoreiit,  ilii  autcm  oraculis  siiis  Christum  bu- 
darc  conipulsi  suni?  Ncc  miruni,  ciiin  et  in  Evangclio 
b^gniiiii.seum  d:eiiioiies  Tuissc  coiifessos  {Lnc.  iv,  41) : 
soripluui  est  autem  in  Proiibctis  nostris,  Quouiamdii 
Genlium  dccmonia  (P$aL  xcv,  5).  Ac  pcr  lioc  isii  ne 
coiitra  deorum  siiorum  responsa  conentur,  ciuilinont 
blasphcmias  a  Cbribto,  ct  cas  in  discipulos  ejus  effun- 
dunt  :  niibi  autcni  videlur ,  quod  illi  dii  Gentium » 
quos  pliilosoplii  Pagnnorum  consulcre  potuerunt, 
cliani  si  dc  discipulis  Ciirisli  intcrrognreutur »  ipsos 
quoqiic  laudare  cogorcntur. 

CAPCT  XVI.  —  Apo$toti  de  $ubvertendi$  idoli»  iukH$t 
Chri$to  vet  a  Prophetis  diversum  docuenuU. 

24.  Verumiamen  isii  ita  disputani,  quod  liaKScvei^ 
sio  tcmplorum ,  et  damiialio  sacriliciorum,  et  con* 
fractio  simulacrorum  iiun  per  doclrinam  Christi  Gat « 
sed  pcr  discipulorum  cjus ,  quos  aliud  quam  ab  ill« 
diJiccrunt,  docuisse  contciidunt ;  ita  volentes  chij- 
stiaiiam  lidcm ,  Christuin  bonorantes  laudantcsqiu», 
coiivcllere  :  quia  iiiiqne  pcr  discipulos  Qiristi  et  facia 
et  dicla  Cbristi  aiinuntiata  sunt,  quibus  coiistat  rcii- 

*  Mss.  sox,  profertur  teritoi. 

*  1^0  luil.  ct  quinque  llss.|  judictmi.  «  - 


1055  LIBER  PniMUS. 

gio  christiana,  aclliiic  islis  jnro  paucissimis,  nec  jam 
oppiigiiantibiis,  sed  tamen  adliuc  inussitaiilibus  iiii- 
niica.  Sed  si  nolunt  credere  Christum  talia  docuisse , 
Proplielas  leganl.quinonsolum  superstitiones  idolo- 
rum  evcrii  prxceperunt,  vcrum  eliam  clirislianis 
lemporibus  hanc  eversionem  futuram  prxdixcrunt. 
Uui  §i  rerclicrunt ,  cur  tanla  manirestatione  complc- 
tur?  si  verum  dixcruut,  cur  lantx  divinitali  resisti- 
tiir? 

CAPUT  XVll.  —  In  Romano$  qui  Deum  Ivraei  $otum 
rejecerunt. 

25.  Verumtamen  diligentius  ab  islis  quxrer.diiin 
cst,  queinnain  putcnt  csse  Deum  Israel ;  cur  euni  co- 
lenduin  non  receperint,  sicut  aliarum geiitluin  deis  , 
qiias  Homanum  subegit  imperium;  prxsertiro  cuni 
eoruin  seiilenlia  sit ,  onines  deos  colcndos  essc  sn- 
pienti.  Cur  ergo  a  numero  coilcrorum  iste  rejecius 
Cbt  ?  Si  plurimuin  valel,  ciir  ab  eis  solus  non  colitur  ? 
si  parum  aut  nihil  vnlet,  cur  contritis  eorum  sirniila- 
cris  ab  omnibus  geiilibus  solus  pene  jain  coliiur  ? 
Nunquam  hujus  qutrsiionis  vinculo  exhni  poterunt , 
qui  cum  majores  ct  minorcs  deos  colant,  quos  dcos 
putnnt,  liunc  Deum  non  colunl,  qui  prxvaluil  omnibus 
qiios  colunt.  Si  enim  magn»  virtutis  est,  cur  exisii- 
iiialus  est  improhaiidus?  si  parvsc  nulliusvc  virtulis 
est,  cur  tnittum  potuit  improbatus?  Si  bonus  est,  ciir 
a  ca;tiM'is  Iranis  solus  separatur?  si  maliis  est,  ciir  a 
tot  bonis  unus  non  superalur?  Si  verax  esl,  cur  ejns 
prxcepla  n;spuiiniur?  si  niendax  est,  cur  cjus  pnc- 
dicUi  complentur  ? 
C.\PUT  XVIII.  —  Ilebroiorum  Deu$  a  Romam$  non 

receptu$y  quia  $e  $otum  coli  voluerit, 

26.  Postrciiio,  qiiod  voliint  de  illo  senlianl.  Num- 
quid  Romaiii  etiam  malos  decs  colcndos  non  pulant , 
qui  Pallori  et  Febri  Tana  recerunl?  qui  ct  iyxOovi  d:e- 
inoiias  invilandos  ' ,  et  xaxeu^  d:rinonas  placandos 
monent?Quodlibetergo  de  illo  existiment,  cur  euin 
soliiin  sibi  nec  advocandum  nec  propitiandum  essc 
diixerunl  ?  (juis  est  Deus  iste  vcllta  ignolus,  ut  in  tain 
inultis  diis  soliis  adhiic  non  inveniatur ;  aut  ita  notiis , 
ut  a  tam  multis  hominibus  jam  solus  colatur?  Niliil 
crgo  resmt  ut  dicant  cur  liujus  Dei  sacra  recipere 
noluerint;  nisi  quia  solum  se  coli  volueril,  illos  au- 
tem  deos  Gentium,  quos  isti  jam  dblebant,  coli  prohi- 
buerit.  Sed  hoc  ipsum  magis  ab  eis  requirendum  est, 
qucmnam  ycI  qualem  putent  essc  istum  Deum ,  qui 
nolucrit  coli  deos  alios ,  quibus  Isti  templa  et  siroii- 
lacra  recerunt;  tanliiinqiie  poiucrit,  ut  plus  valerel 
ejiis  volunias  ad  eoniin  siinulacra  cverteiid),  quam 
illorum  ad  ejus  sacra  non  recipienda.  Cerie  scnicn- 
tia  illius  eorum  philosopbi  prodilnr,  quem  sapientis- 
simum  omnium  homiimm  etiam  oraculo  fuisse  fir- 
inarciiL  Socratls  enim  senlentia  esl,  unuin(|uemque 
deiim  sic  coli  oportere ,  quoroodo  se  ipse  colendum 
esse  prxceperit.  Proinde  isUs  sumnui  necessitas  facia 
estnon  colendi  Deuro  Hcbraeorum;  quii  sl  alio  roodo 
eum  colere  ▼ellcnt,  quam  se  colendum  ipse  dixissct , 

t  Editi,  hmtandoi.  At  Hss.,  wnfmlM :  quibus  fevct  qnod 
Mibseiiuitur»  oir  em  totam  Mmc  tdvoemhm{^ 


1051 
mm  utique  illum  roleront,  scd  r.uod  ipsi  fiiixi«sent : 
si  aulem  illo  modo  vclleiit  quo  ipse  diccret,  alios  sibi 
colendos  non  esse  cernclKiiit,  quos  illc  coli  prohibe- 
bat.  Ac  per  hoc  respuerunt  uiiiiis  veri  Dei  culium ,  ne 
multos  falsos  offendert>nl ;  magis  arbitranles  sibi  ob- 
ruturam  Tuissc  istnnim  iracundiain,  quam  illius  bcnc- 
Tolentiam  profuturam. 

CAPUT  XIX.  —  Hunc  e$$e  verum  Deum, 

27.  Sed  fiieril  isia  vaiia  neressilas,  el  ridenda  ti- 
miditas  :  nunc  quxrimiis  quid  de  isto  Doo  sentiant 
hOmines,  quibus  placct  oinncs  deos  colciidos  esse.  Si 
enini  isle  colendus  noii  csl,  quomodo  coliinliir  omiics, 
ciim  isie  non  colitur?  si  antem  colciulus  cst,  noii 
oiiinos  colcndi  suiit;  quia  iiisi  soliis  colaiur,  isic  iioii 
colilur.  An  fortc  dicluri  suut  islum  noii  essc  Deuin  , 
cum  illos  deos  diraiil,  qui,  sicul  nos  crcdimus ,  niliil 
possuiit ,  nisi  quod  illius  judicio  pcrmiltuiilur ;  no:i 
ut  alicul  prosiiit,  sed  ut  nec  l.iiderc  valeant,  nisi  eos 
quos  ita  Ixdendos  e$<:e  ille  ju(lic:it,  qni  omnia  polesl? 
Sicut  aulcm  ipsi  coguniur  fateri,  minora  cerlc  qiiain 
ille  potuerunt.  Si  enim  dii  sunl,  qiioruin  vatcs  coii- 
sulli  nb  homiiiibus,  ut  non  dicam  fcrellerunl,  proxiiiia 
tamen  privatis  negotiis  respondcrunt ;  quomodo  iion 
est  Dcus,  cujus  vates  non  solum  ca  qu;e  ad  tempiis 
consulebantur  congrue  respondcrunt,  verum  ctiaiii 
unde  non  consulebantur  de  universo  gcnere  hiiina- 
no,  atiiue  omnibus  genlibus  ea  tinloantc  pra>dixcruiit, 
qunc  niincet  legimus  et  videmus?  Si  Deuin  dicunt,  qu!) 
iniplcla  Sibylla  fata  *  cecinit  Romanorum  ;  quomodo 
non  est  Dcus,  qui  et  Romanos  et  omncs  nniioncs  in 
se  uniim  Deum  per  Christi  Evangelium  crediiuras,  ct 
oinnia  patnim  suorum  simulacra  cvcrsuras,  sicut 
prenuntiavit ,  exhibuit?  Posiremo,  si  illos  deos  di- 
cunt,  qui  nunqunni  ausi  sunt  pcr  vales  suos  coiitra 
istum  Dcuin  aliquid  dicere;  quomodo  non  est  Deus 
qui  pcr  vates  suos  istorum  simulacra  non  soluin 
cverti  jussit ,  verum  eliam  in  omnibus  Genlibus  evcr- 
sum  iri  prxdixil  ab  eis  qui  illis  dcsertis  se  ununi 
colere  jul)erentur,  el  jussi  faiimlannlur ? 
CAPUT  XX.  —  Conlra  Deum  Uebrteorum  nihil  a  Pa- 

ganorum  vatibu$  pradictum  reperitur, 

28.  Aut  Tegant,  si  possuiil,  vel  aliquain  Sibyllarum, 
Tcl  quemiil>et  aliorum  valum  suorum  pru.'dixisse  hoc 
futurum,  ut  Dcus  llebrxoruin  Pcus  Israol  ab  omiiibus 
gentibus  colerelur ,  ct  quod  eiim  cullores  ulioruni 
dcorum  recte  antea  respuisscnl ;  futunis  eiiam  litteras 
ProphcUrum  ejus  in  aucloritale  ita  sublimi  *,  ut  his 
oblemperans  etiam  imperium  Romanoruin  jubcrvt  do- 
leri  simulacra ;  roonuisse  etiam  ne  talibus  prcceptis 
obtcmperaretur  :  lcgant  isia,  si  possiint,  ex  aliquibui 
libris  vatiim  suorum.   Omilto  euim  dicerc  qu  )d  c& 

-qiiac  in  illoruro  libris  leguntur  ,  pro  nostra,  l.cc  esi, 
christiana  religionc  testimoniiim  dicuiit,  qiiod  a  saii- 
ctis  Angelis ,  et  ab  ipsis  nostris  Prophctis  aiidire  po- 
tiienint :  bicul  ct  pra?8entem  in  canic  Christum  et:am 
dxmonia  coacu  sunt  confiteri.  Sed  hxc  omitto,  qiiie 
cum  proferimus,  a  uostris  ficU  esso  contonduni: 

«  m  ^ptem  Mss.,  /&rto. 

*  54«  usi.»  futurmn...  $ubUman, 


1055 


DE  CONStLNSU  EVANGELISTARtM,  S.  ALGUSTINI 


t05l 


l|Ki  nmnino,  ipsi  urgcndi  siinl ,  ui  prorcniiil  a  valibiis 
(Irnnim  siioniiii  coiiiia  [>eiiiii  IHimMinnn  aliqiiid 
pioilirlalnm  ;  sinil  nos  lol  ct  laiita  de  liliris  Proplic^ 
iMiiin  iKisironnn  conlra  deos  eoriiin  cl  jiissa  obst-r- 
viiiniis,  i-l  |ira'du'ta  rccil.iinns,  ei  facia  nioiisiramiis. 
(>n;r  illi  j.im  |)Cf|):inci  (|iii  reinjnscriint,  inalunl  dolcra 
complcla ,  fiiiam  illiim  Ooum  agnoscero ,  i|ui  potuii 
pr;cnuiiliare  complenda  :  cum  iii  siiis  diis  falsis,  qii.i: 
luni  vcra  d;vmonia,  niliil  aliud  pro  ma^'noappciani, 
qnnm  ciim  aliqiiid  coruin  respoiisis  sibi  ruiuriini  esse 
didiciTii.t. 

CAPCT  X\I.  — //iV   lo/fii  Deus  coteudns,  qni  eum 
atios  coti  proliibcat ,  coli  non  prohibetur  ab  atiis. 

29.  Qux  cum  ila  siiit,  cur  ik  n  |)otius  iniscri  inteU 
ligiini  illiim  esse  Doum  vcnim,  qiicm  sic  vident  a  suo- 
rum  deoruin  socieiaie  sejunctum ,  ut  qiiem  Deum  fa- 
teri  cognntur,  qui  omnes  de<>s  colendos  cssc  profllenlur, 
cuin  cxicris  colere  non  sinantiir?  Cum  crgo  simid 
coli  non  pos.-^iiii ,  cur  noii  illo  eligiliir,  qiii  isUis  coli 
\etai,  relictis  iNtis  qiii  illnin  coli  non  vetani?  Aui  si 
Tctani,  legntnr.  Quid  cniin  mngis  popnlis  coriiin  in 
teiDplis  coriim  debuit  rccilari ,  ubi  nihil  un(|iinm  Uiie 
personuit?  Ei  utiqMC  proliibitio  lam  miillornm  coiiira 
iinumt  qiiain  uiiius  conira  iam  mulios,  noiiorcl  po- 
tcniior  '  csse  debiTcl.  Nam  si  iiiijus  Ooi  cultus  esi  iin- 
pius,  iiiiitilo!;  sunl  dii ,  qui  homines  ab  impictiie  non 
pndiibeiil :  si  vcro  piiis  esi  hujusciilliis,  qiioniam  in 
illo  pr;i*cipiiiir  nc  isli  colantur,  impiusest  cuUus  eo- 
ruin.  Si  auieni  tain  diflidciitcr  istum  coli  prohilient, 
ulplusaiidiri  tiincani*,quain  prohiliereaiideani;  lioc 
i|)so  quisnon  sapiat ,  qiiis  iion  sciiiiat ,  illnin  esse  po- 
tius  (^ligendum,  qui  i>tos  coli  tam  publi(rc  prohibei, 
qui  eorum  simulacra  cverti  jussit ,  pr.Tdixit  ^  everlit , 
quam  istos  ,  qiios  ut  iilc  non  coiatur ,  jussissc  ne<;ci- 
mu»,  pnedixisse  non  lcgimiis ,  valuissc  aliqiiid  iion 
videmus?  Rogo,  respondeani;  quiscsi  Deus  isle,  qui 
oinnes  Deos  Gei)tium  sic  p(*rscquitiir ,  qui  omnia  eo- 
nim  sacra  sic  prodil ,  sic  cxsiinguil  ? 

CAPUT  XXII. —  Opinio  Ccniium  de  Dco  nostro. 

30.  Qiiid  iiiterrogem  hoiniiies  qui  evanuerniit  cogi- 
tai:do  quis  isie  sii?  Alii  dicuni,  SaiurnusT^st  :  crcdo 
proptcr  sabbati  sanctirieationem ,  quia  isii  eum  diem 
Suturno  tribuerunt.  Varro  auiem  ip^oruni ,  quo  do- 
ciiorcm  apiid  se  neminem  inveniuni,  Deiim  Jiida».orum 
Jovem  piitavit ,  nihii  inicresse  cciisciis  qiio  nominc 
nuncupelur,  dum  cadem  rcs  intclligaiur :  credo  illius 
summitate  detcrrilus.  Nam  quia  nihil  superius  soient 
colere  Roinani  quam  Jovein,  quod  Capitoliiim  eonini 
salis  apcrlcquc  tei.tatur,  euinque  regem  omiiium  deo- 
rum  arbitranlur ;  ciim  animadvcrterei  JiidaMis  sum- 
miini  Dcum  colerc.  nihil  aliud  p(»tiiil  suspicari  qiiam 
Jovcm.  Si'd  sivc  qiii  Salurinim ,  sive  qui  Jovcm  Deum 
Jiiduwuin  putinl ,  (iicanl  qiiaiido  Satunius  prohibcre 
aiisns  csl  coli  alirriini  Dcum  ;  ncc  ipstiin  Jovcm,  qiii 
euin  icgiK»  cxpiilisse  lerliibetur,  patrcni  rilius.  Qtii 

•  ^'ss.  (iuiiiquo,  potior. 

*  i-iiili,  audere  tuneant.  sed  verhis  ^i.ss.,  audrrl  thneant : 
tciliroi  liaemoncs  vcretiaatur  neDcus  vcrus,  sl  ejus  cultuin 
Irrohiberent,  per  eos  \i  sos  inQOicsceret. 


si  tanqiiam  poteniinr  et  victor  placNit  callorilNU  m», 
Sainrniim  vicliiin  expuUumqoe  non  oolant.  Scd  ne- 
que  iiiium  coli  Jovis  proliibuil;  etquem  vincere  po- 
tuii .  deum  lamen  esse  pcrmisiL 
C\rUT  XXIII.  ^  De  Jot0  ei  Saium  pud  nug^ 
mt  Pa§am. 

31.  Isix  ,  inquiunt  •  fabuUe  lunt  ant  inierprelaniLe 
a  sapicntilNis ,  aut  ridend»  :  nos  lutem  iovem  coli- 
miis,  dcqiioaii  Maro, 

Jovis  oomla  |lem : 

(£rto9.  3,r.  60.) 

id  est ,  omnia  vivificanlem  spiritum.  Merilo  ergo  et 
Yarro  Jovem  opinaius  estcoli  a  Juda*is»  qiiia  ditit 
per  prophciam ,  Calum  et  terram  ego  impleo  {Jerem. 
xxiii ,  i4).  Qui<l  illud  quod  idem  poeia  dicit  aethera? 
qiiomodo  accipiuni?  Sic  enim  ait : 

Tiim  P:it(T  omniriotens  recimdbi  imhribus  .flhcr, 
CiHijiigis  in  greinium  \xix  di*flceDdii. 

{(ieorg,Ub.I,w.^i.^.) 

iEihcrcm  quippe  nnn  spiritum  ,  sed  corpus  esse  di- 
cunt  subliinc ,  quo  coclum  super  acrem  dislenditar. 
An  poeix  conccditur  nunc  secundum  Plaionicos,  ui 
tioii  corpus,  scd  spiriius,  nunc  sccundum  Sloicos  k>- 
qiii ,  iit  Gorpns  sit  Dens?  Quid  igiiur  in  Cipitolio  eo^ 
liiiii?  Si  spiriium,  si  dcnique  ipsnm  codum  corpo- 
reiim,  quid  illic  facit  scuium  illud  Jovis,  quod  appel* 
liiit  iEgida?  Nompeorigo  nominis  biijiis  ita  reddiUu', 
qiiia  Jo\cin  a  matrc  occultatum  capra  nulrivit :  an  et 
hoc  pocL-G  mcntiunlur?  Numquid  el  Capitolia  Roma- 
norum ,  opcra  suni  poclarum  ?  Quid  sibi  auiem  volt 
isia  iion  poeiica ,  sed  plane  niimica  varictas ,  dcos 
secimdum  philosophos  in  libris  quxrere ,  secundum 
poeus  in  lemplis  adorarc  ? 

32.  Scd  numquid  eiiam  ille  Euhemerus  poeca  ftiit, 
qiiictipsum  Jovem  et  Satumum  patrem  ejus.  el 
riutoncm  alque  Ncptunum  rraires  ejus,  iu  planissinc 
honiines  fuisse  prodii,  uieorumculloresgratias  magis 
poeiis  ngcre  debcani,  quia  noii  ad  eos  delionestandos, 
S(h1  poiius  ad  cxornandos  multa  finxerunt?  quamvis 
et  ipsum  Euhemerum  ab  Ennio  poeia  in  latinam  lin- 
giiam  essc  conversum  Cicero  commemoret  {Uk,  I  ie 
Kat.  Deor.).  Niimqiiid  et  ipse  Cicero  poeu  ftiit »  qoi 
eiini ,  cum  qiio  in  Tusculanis  disputat ,  Unquam  se- 
crelorum  conscium  admonet  dicens  :  Si  vero  uruimi 

.  rclcra ,  et  ex  ei$  quas  Scriploret  Crttciic  ptodidenua , 
eruere  coner^  ipsi  iUi  majorum  genUum  dii  iim  kabeHiur^ 
hinc  a  nobis  profecti  in  coeium  reperientur.  Queere  ^«o- 
miii  demonstrentur  seputcra  in  Crcceia;  remimeere^ 
quoniam  es  imtiatus^  qwe  tradantur  mysieriis  :  ium  rftf- 
nique  quam  hoc  tate  pateai  inuttiges  {TuscuL  I).  Ilic 
c  ric  isiorum  deos  liomines  fuisse  satis  confitetur, 
in  ccclumautem  pervenisse  benevolc  suspicalur :  qnan- 
quam  ei  hunc  honorem  opinionis  ab  bominibus  eis 
eisse  didatum  ,  non  dubitavit  publice  dicerc,  cum  de 
Honiulo  loqueretur :  Qui  haneurbemf  inquit,  condiditt 
Romutum  ad  dcos  immortaies  benevoientia  famaque  rai- 
iutinius  { In  Catitin.  orat.  3).  Qtiid  igilur  roirum  est, 
si  hoc  fccenint  antiquiorcs  homines  de  Jove  et  Sa- 
turno  ct  cxtcris,  quod  R(miaoi  de  Uomulo .  ouod  Je- 


my 


iitqiie  jain  reccnlioribus  tcmporibus  Gliam  de  Cspsnro 
faccrc  voliieniiil?  Qiiibiis  el  Virgiiiu^  adn^aliohcm 
<  arminis  nJdidit ,  diccns  : 

F.cx;c  l)toiia*i  |)rocessil  Csesaris  astnim. 

( tclog.  0,  V.  47. ) 

Vidoniit  crgo  nc  forle  bistorica  verilas  sepulciii  fal- 
soruni  dcorum  oslcndal  iii  tcrra ;  vatiilas  aulem  poc- 
ticii  slcllusconim  non  flgal,  sedUngalinooelo.  Meqoe 
cniin  rcvera  stella  illa  Jovis  est,  aui  illa  Saturni ;  sed 
post  cnriim  mortcin  sidcribus  ab  initio  mundi  conditis 
Imc  iiomina  imposticnint  homincs,  qni  illos  morluos, 
qiinsi  deos  habere  voluerunt.  Dc  qnibtis  quid  lanluni 
mali  casiilas ,  aut  qiiid  tantnm  boni  volu|»tas  ccmime- 
ruil ,  ut  iiilcr  aslm,  qua;  cum  sole  et  luna  circumeunt, 
Vcniis  hnbeal  slcllam ,  et  Mincrva  non  habeat  ? 

55.  Scd  fucrit  ct  Ciccro  academicus  incenior  quam 
poeur,  qui  sepulcra  deoruin  commemorare  ausus  est , 
litlcrisqiie  niaiidare  :  quamvis  Iioc  non  ex  opinione 
propria  pra^sumpserit ,  scd  ex  ipsorHm  sncroriiin  tra- 
ditionc  conimemoravcrit.  Niimqnid  cl  Varro  vcl  lan- 
quam  pocta  fingit,  vel  tanquam  Academicus  dubie 
])onii ,  qnod  dicit  Ulinm  deonim  sncra  ex  cujusqite 
coriim  vita  vel  morte ,  (|ua  inter  homines  vixerimt 
vcl  obierunt ,  esse  composila  ?  Numquid  et  Leon  ille 
sacerdos  ^Egyplius  ,  pacta  vel  icadcmicus  fuit ,  qui 
Macedoni  Aicxaiidro,  diversam  quidem  a  Grecorum 
opinione  Istorum  dconim  origineni ,  verumtamcn  ila 
pnMlit ,  ut  eos  homines  fuisse  dcclarct  ? 

54.  Scd  quid  ad  nos  '?  Dicant  se  Jovcm  ,  non  ho- 
miiicni  mortniim  colcrc ,  nec  homini  morluo  Capito- 
liuin  dcdicasse ,  scd  spiritui  vivificanti  omnia  ,  qiio 
mundus  iniplctnr,  et  scutum  cjtis  in  honorcm  nulricis 
ejiis.  factnm  de  pellc  caprina ,  interprctetilur  ut  vo- 
luiil.  Qiiid  dicunt  de  Satiimo?  qucm  *  Sa;urnuin  co- 
lunt?  Nonne  ille  csl  qui  primus  ab  Olympo  vcnit, 

Arma  Jovis  fbgieos,  et  regnis  exsul  ademptis. 
(^i  gcuus  iiidocile  et  dispersum  montibus  atlis 
(U)ni|!Osuit  Ioges(iue  dedil,  latiumque  vocari 
llaluit,  iiis  quouiam  latuisset  tutus  ia  oris  ? 

(.«:fieid./ifr.8,v.5i0-3il.) 

NoniiC  ipsum  cjiis  simulacnim,  quod  cooperto  cnpite 
lingiiur,  qnasi  lalcntem  iiidicat?  iioiine  ipse  llalis 
osiendit  agriciillurum,  quod  falce  demonstrat?  Non, 
iiiqniuiit :  iiain  videris  si  fnii  ille '  homo  ct  rex  qui- 
dam  ,  de  quo  isla  narranlur ;  nos  tamcn  Satumum 
intcrpretamnr  Univcrsnm  tcmpus,  quod  grxcuni  etianr 
vocabnluni  cjus  ostciidit :  vocalur  enim  xfojoi,  quod 
aspiratione  additn,  etiam  tcmporis  nonicn  esi ;  unde 
et  latiiie  Saturnus  appellatur,  quasi  salurelur  annis. 
Quid  jain  cnm  istis  agendum  sit.  nescio,  qui  conantcs 
in  mclius  interprelari  nomina  et  simnlacra  dcoruin 
suoruiii,  fatciittir  inajorcni  dcuin  suum  et  patrcm  cx* 
tcrorum  tcmptis  esse.  Qtiid  enim  aliud  indicant, 
quani  omncs  deos  suos  tcniporalcs  esse,  quorum  pa- 
ircm  ipsum  lcmpus  consiiluunt? 

55.  Crubuerunt  hinc  philosophi  eonim  recentiorcs 

*  miti :  sedqModnnti dicmU.  Ata  MflB.  abeat^ «t. 

*  Editi :  Qui  satumum  eolma.  Mss.  vero,  qitem. 

*  FjdUI :  Kam  lameui  fuerU  iik.  liss.  vero :  Aom  vldeTk 
infait. 


LIBER  PRIMUS.  1Q53 

riatonici,  qui  jam  diiistianh  temporibus  ruerunt; 
erSatiirnumalitcr  Inlerpretarl  coiiali  sunt,  dicentes 
appcllatum  x/jov©»,  velut  a  satictate  iniellectus,  eo 
quod  gra;c(5  saii.^ias  ^i^ 0?,  intellectus  nutcm  sive  mens 
vowdiciliir :  cui  vidctur  snffmgarictlalinum  iiomcn, 
qnasl  ex  primn  Intina  pnrle  el  grasca  posicriore  cimi- 
positum,  ut  diceretur  Saiurnns,  tanquam  satur  csset, 
v»o«.  Viderunt  enim  qu:im  esset  absurdum,  si  filini 
tcmporis  Jupiter  haberctur,  qiiem  deum  xternum  vel 
putabnnt  vel  pulari  volebant.  At  vero  secundum  isiam 
novellam  inlerprelatioiiem,'  qiiam  vetcres  corum  si 
habulssent,  minim  si  aceronem  Varronemque  latuis- 
set,  Saturni  filium  Jovem  dicuhl,  tanquam  ub  illa 
snmina  nn^nte  profluentcm  spiritum,  qiiem  volunt 
e»se  vclut  anironin  mundi  hujus,  omnia  coelestia  et 
lerrena  corpora  implentem.  Unde  illud  Maronis  esl, 
qiiod  pniilo  ante  commcmoravi,  Jovn  omnia  plena. 
Numquid  non,  si  possent  isti,  sicut  ipsam  interprct»- 
tionem,  ita  etiam  su|>erstitionem  hominum  cominula- 
renl,  et  aut  nulla  simulacra,  nut  cerle  Saturno  potius 
quam  Jovi  Capitolia  coiistitucrent  ?  Nequc  eniin  ullam 
animam  rationalcm  sapicntem  fieri  dispulanl,  nisi 
pnrticipatione  summac  illius  incommutabilis(|ue  sa- 
pientix  ;  non  solum  cujus<|uam  hominis  aniniam,  sed 
ipsius  etiam  miindi,  quam  dicunt  Jovem.  Nos  vero, 
esse  quamdam  siimmam  Dei  sapieiitiam,  cujus  parti- 
cifiaiione  fit  snpicns  quxcumque  anima  fit  vcre  sa- 
piens,  non  tantum  concedimns,  veram  etiam  maxi- 
mo  pra^dicamiis.  Uirum  autem  universa  isUi  corpora- 
lis  moles,  qii»  mundus  appcllalur,  habeat  qunmdam 
aniniam,  vcl  quasi  animam  suam,  id  est  rati(maleni 
viuim,  qiia  iu  regatur  sicut  unumquodque  aniinal, 
magna  ai(|ue  abdita  qfixsiio  est :  nec  arGnnari  debct 
isla  opinio,  iiisi  comperta  qiiod  vera  sit ;  nec  refclll, 
nisi  comperta  quod  falsa  sit.  Quid  autem  hoc  ad  homi- 
nem,  etiamsi  sem|ier  eum  lateat ;  quandoqiiidem  nul- 
la  inimi  fit  sapiens  vd  beata  ex  alia  quacumqiie  inima, 
sed  ex  illa  sola  summi  atque  hicommutabili  Dei  sa- 
pientia  ? 

56.  Romani  lamen,  qiii  non  Satiimo,  sed  Jovi  Ca- 
pilolium  condidenint ;  vel  alix  nnliones,  qii:e  Jovem 
praecipuc  supra  cxteros  deos  coletidum  esse  putavc- 
nint,  non  hoc  qnod  isii  stmscrunt:  qui  seciindum 
islam  suam  novain  opinioncm,  et  summas  arccs*,  si 
quidqiiaro  in  his  rcbus  potestatis  habuissent,  Satur- 
no  potins  dcdicarent ;  el  Mathcmaiicos  vcl  Genethli.a- 
cos  maximc  dclerent,  qui  Snturnum,  qiiem  sapicn- 
lum  cffectorem  isti  dicerenl,  maleficum  dcum  inti  r 
alia  sidcra  constiliicrunt.  Qux  opjnio  tantum  coiitm 
il!os  in  nnimis  humanis  prxvalnit,  ut  ncc  nominnre 
ilium  velint,  sencm  poliiis  quam  Sniurnum  nppellaii- 
les :  tam  timidn  superstitione,  ut  jnm  Carlhaginenscs 
penc  vico  suo  nomen  mutaverini,  Vicum  senis  crc- 
brius,  qiiam  Vicum  Satumi  appellantes. 
CAPUT  XXIV.  —  Non  omnes  Deo$  cotunt,  qui  Deum 

Israel  rejiciunt.;  nec  eum  colunt,  qni  alio$  coluut. 

57.  Notum  est  ergo,  qnid  colerc  convincantur,  r| 

>  Er.  et  Lov..  artci :  disscntlontiUis  Ui6,  et  roL 


1059  DE  COiNSENSU  EVANGEUSTARUX,  S.  AUGUSTINI 

quid  colorar«  •  coneiitiir  adonitorcs  timulicn>ruin.  Vc-      ci  se  etsc  vcnim  ac  vcracem  Deum 

nim  et  ab  i»lis  noviliis  Saluriii  inlcrptetaloribus  rc- 


m 


quirciKluin  esl.  quitl  dc  Dco  sculiaiil  llchr;i'0riim. 
Etiain  i|)Sis  eiiiin  placuii  onincs  deos  cuiii  gciitibiis 
CDlere,  cuin  cos  su|icrbos  |)udLTi»l  pro  peccalorum  siio- 
ruiii  reinissione  buiiiiliari  sub  Christo.  Qiiid  crgo 
seiitiuni  de  Deo  Israei  ?  Qiicni  si  mm  coiuut,  non 
omues  de«»s  coliint :  si  aiiiciii  coluiil,  iion  colunt  siciit 
secoli  jiis^il.  qui:i  ct  aliif&coluiil,  qiios  coli  ille  pro- 
biliuit.  Per  eos  eitiiii  vuic:^  isu  pioliibuit,  per  quos 
li.re  ipsa  qux  nuiic  a  Clirissiuniscoruiu  siinuiacra  pa- 
tiiuilur,  fulura  priMlixil.  Sive  «Miiin  Augeli  ad  iilos 
Propbrias  niissi  »iiit.  (piiei^Douui  oiiiiiiuiii  crcatorcin 
ununi  veruiu  lieuiii.  cui  univers;«  siibjecta  siiiit,  cl 
pcr  sensibiliiini  reruiii  coiigruuin  spccieiii  ligurale 
asieiiderei;t,  et  (|iieiiiadiiioduni  se  coli  pr;eci|><Tei,  in* 
diciin^ni ;  sive  aliipioniin  iii  cis  ineiiies  per  Spiriliiin 
MUiciiini  ila  siibliinal»:  sinl,  ul  eo  visu  ea  videreiit.  qiio 
et  ipsi  Aiigcli  vident  :  coiislai  luiiien  «mis  illi  I>eoser- 
visso,  qiii  alios  deos  coli  prohibuii ;  scrvisse  aiitein 
fidepielaiisin  regno  ct  sacerdoiio  rcipublic^c  sii:r,  et 
Cbristum  veiiluruin  veriiiu  regeni  ac  saccrdotein  sigiii- 
ficaiitibus  sacris. 
CAPUT  XXV.  —  DH  faUi  alios  coli  $ecum  non  prohi- 

benl.  Deum  hrael  e*se  Deum  verum  conviucilur  ex 

operibus  ejui  el  pra:dicii$  ci  implciis. 

38.  Porro  aulciii  iii  diis  Geuliuin  («pios  is:i  duin  co- 
lere  volunt,  iliuni  qui  cuin  islis  coli  iion  poiest,colero 
nolunt ),  diciiil  quid  cau^a;  est  ut  iiiillus  eoruni  iiive* 
niatur  quialleruui  coli  probiboat,  ruin  eos  iii  diversis 
ofnciis  inuncribusi|iie  consliiuaiit,  ot  rcbus  ad  qucui- 
que  proprie  perlinenlibus  pr;csides  essc  velint.  Si 
eiiiin  Jupiler  non  proliibet  Saiurniiin  coli,  quia  iion 
est  illc  boino,  qiii  illum  boiniiicin  iialrem  dc  rcgno 
expulit,  sedaut  coeli  corpiis,  autspiritus  implcns  cub- 
luinet  terrain  ;  cl  idconoii  potesl  probibcrc  coli  incn- 
temsu|)emam,  cx  qua  dicilur  cmanassc:  si  ca  ratio- 
ne  ncc  Saturnus  Jovem  coli  proliibet,  qiiia  iioii  ab  co 
rebellantc  superatiis  cst,  sicut  ille  a  Jovc  ncscio  quo, 
cujus  arma  fugicns  vcnit  in  IUiIiam;sed  favct  prima 
mens  anima:  a  se  gcnitx :  saltcm  Vulcanus  probibc- 
ret  coli  Martcin  uxoris  adulterum,  llcrcules  Junoncm 
persecutricem  suam.  Qua;  ista  inlcr  eos  est  tain  foeda 
consensio,  ut  nec  Diana  virgo  casla  coli  prohibcat, 
non  dicam  Venerem,  sed  Priapum?  Nam  si  unus  bo- 
nio  et  vcnator  etagricola  csse  voluerit,  servus  crit  am- 
borum  :  quibus  t:inien  vcl  vicina  lcmpla  fabricarceru- 
bescit.  Sed  interpretcntur  Dianain  virlutem  qii.iin  vo- 
luiitf  interpretentiir  et  Priapum  fecunditatis  deum  *, 
ita  sane  ut  in  fetandis  feminis  pudcat  Junoncm  Lilem 
babere  adjiilorem.  Dicant  quod  piacet,  interpretcntur 
quod  sapiunt ;  dum  tamen  omnia  eoruin  argumenta 
pcrturbet  Deus  Israel.  Qui  cuin  illos  oinnes  co!i  prolii- 
bnerit',  el  a  nullo  corum  coli  prohibitus  sit,  eurumquc 
siinulacris  et  sacris  eversionem  praeceperit,  pncdixc- 
rit,  feceril ;  satis  osicndit  illos  falsos  atque  fiiUaces, 


uuit. 


I  Sic  lii  Mss.  At  in  edilis,  ro/m. 

•  Ua-.  ,  ftBditatis.  Ediii  autem  alii  et  ncBtri  Mss.,  feamdi' 


59.  Istos  autem  jam  paucos  deonim  niulloniin  fal- 
soriimque  culiorcs,  qnii  non  mirelur  nolle  obtempe- 
nre  illi,  de  qiiocum  ab  eis  qaxritur  quisnam  sit  Deot, 
qii(Mllib(>t  opiiiando  rcspondeiit,  Deum  tamen  esse  iie- 
garc  non  niid(*nl?  qiiia  si  ncjrcnl,  operibus  ejiis  et 
pr.ediclis  al(|ue  coinplelis  facillime  convincuntur.  >'e- 
qiic  ciiiin  ea  dico,  qii:e  liberuin  sibi  pulant  es>e  noo 
credere,  (piia  ipsein  priiicipio  fecit  cu;Iiim  et  terraiii, 
ct  oniiiia  qux  in  eis  suiit  ( Gen.  i  ).  Neqne  illa  niinis 
anliiiiia,  qiioil  Eiioch  iranstulit  (  !d,  ▼,  2i  ),  quod  im- 
pios  dilu\io  dclevit,  qiiod  Noe  jusluin  doroumque 
ejiis  |)er  lignum  inde  lilieravit  ( Jd.  vii ).  Ab  Abraliani ' 
iii  iKmiiiiibiis  facla  ejiis  exordior.  lliiic  enim  facCa  est 
per  angeliciiin  orACiiIuni  manifesta  promissio,  qiiaw 
iiuiic  videiiiiis  iinplcri.  lluic  quippe  diclum  esl,  /n  u- 
miue  luo  bcnedicentur  omnes  Gentet{  Id.  xxii,  18) : 
cx  ctijus  semiiie  populus  Israei,  unde  virgo  Maria  qua 
liCperit  Christuin,  iii  quo  bcnedici  omncs  Genlcs  au- 
deaiit  jam  negare  si  possuut.  lljsic  proinissio  faetae^t 
eiiain  ad  Isaac  liliuin  Abraluc(  Id.  xxvi,  i ).  ILcc  ct 
ad  Jacoh  nrpotciii  Abrah;c  ( Id,  xxviii,  14  ),  qni 
elinin  Israel  appcllatiis  ost,  ex  qno  univei-siis  ille  p(i- 
piiliis  etpropagalus  ct  nomiiiatus  esl,  uthiijiis  popali 
Deus  ap;M'llar('tiir  Peiis  Isrnel :  nmi  qnod  ip-c  iion  sit 
Deus  oniiiiuin  Gcntiiim,  sive  iieseienliuin,  sive  jam 
sci*'i)liuiii ;  sed  qiiia  in  islo  p  >pul »  voluit  nianifestiiu 
apparcrc  virtutein  promissoruin  snoriiin.  illeenlin  po- 
piilus  iirinio  iu  iE^ypto  nuilliplicatus,  ct  de  illa  servi- 
tiite  |)cr  Moyseii  in  inullis  sigiiis  porlenlisqne  libera- 
tiis,  dehcllnlis  pluriinis  Gentibtis  terrain  cliain  pro- 
missionis.iccepil,  in  qiia  rc^n:i\it  per  rcges  sno»  de 
iribu  Jud:i  exortos.  Qui  Jiidas  iiniisfuit  ex  diiodecim 
liliis  Isracl  nejiotis  Abrali:c ;  atqiie  iiide  Jud:i'i  cogno- 
niinati,  inulta  ipso  Deo  adjuvaule  ficerunt,  mullaprD 
pcccatis  suis  ipso  flagellante  perpessi  sunt,  donec  ve- 
iiirei  semcn  cui  proinissiim  est,  inqiiobenediccreiitur 
omnos  genlcs,  et  patrum  suorum  simuhicra  sponte 
coiifringcrent. 

CAPU T  XXVK  —  Idotolatria  per  ChriUi  nomen  a 
Christianorum  fidem  juxta  propheiiai  cver$n. 

40.  Nequc  eniin  temporibiis  chrislianis,  sed  lanto 
aiite  prxdictiiin  est  quod  per  Christianos  iinpletur. 
Ipsi  Judnci  qiii  remanserunt  iniinici  iiominis  Christl, 
xle  qiiorum  etiam  fiilura  pcrfidia  in  illis  propheticis 
Littcris  tacitiim  non  cst,  ipsi  habeiitetlcgnnl  proplie- 
tam  dicentem  :  Domine  Deu$  meus,  el  refuginm  meum 
in  die  matorum^  ad  te  gentes  venient  ab  extremo  leme^ 
et  dicent,  Yere  mendada  cotuerunl  patres  noslri  Hmuta- 
cra  et  non  est  in  Utis  ulilita$  ( Jerem.  xyi,  19  ).  Eoei 
nuiic  fii,  ccce  nunc  gentes  ab  exireino  ternc  veniunt 
ad  Christiim  ista  dicentes,  ct  simulacra  frangentes. 
Ei  hoc  euim  mngniim  est,  quod  Deus  pnBSlitil  Eccle- 
si:e  sux  ubiqtie  diiriis:e,  ut  gcns  Jiidxa  merito  debel- 
lata  ct  dispcrsa  per  terrns,  iie  a  iiobis  hara  composi- 
ti  putaicnlur,  rodices  proplieiianim  nostninim  ubi* 
qiie  fiortaret ' ;  et  iiiiinica  fidei  nostne,  lesiis  Aerel 

>  Edili :  codiccs  prophctarmH  imtrormH  ubtque  ponareU 
Ai  ilures  Nss..  vrovh  ti irv.m  nostrarum. 


1061  IJBER 

vcniulis  iiostr^c.  Quomodo  ergo  discipuli  Cbrisli  do- 
ciicrunl  (|uod  a  Ghrislo  non  didiccrunt,  sicut  sluUi 
dcsipiendo  jaclilant,  ut  deonim  gcnlirium  et  simula- 
rronim  superslilio  dclerctur  ?n-)inquid  et  iUas  pro- 
[»lietias  quui  nunc  lcguiilur  ia  codicibus  iiiiniicorum 
(liristi,  possunt  dici  nnxisse  discipuli  Gbri!>li? 

41.  Quis  cniui  Uxc  everlit,  nisi  Dcus  Israel?  liisi 
cniin  populo  dictum  est  per  divinas  voces  facUs  ad 
liloyscn  :  Audi  hrael ,  Dominui  Dcus  luu$  Deu$  unut 
e$l  (Deul.  Yi ,  i),  Non  facie$  tibi  idolum^  neque  cuju$- 
quam  $imililudinem ,  neque  in  ccclo  $ur$ttm ,  neque  in 
terra  deorsum  (Exod.  xx,  4).  Ul  autcm  etiam  evertal 
ista,  ubi  pulesiatem  acceperit,  sic  ei  pracipitur: 
Non  adorabi$  deo$  illorum ,  $ed  neque  $eroie$  ei$ ;  non 
facies  secundum  opera  ipsorum,  sed  deponendo  depone$^ 
et  confringendo  confrimj€$  simulacra  eorum  ( Id.  jxiii , 
24) .  Quis  aulcm  dical  Ghrisuim  atque  Gbrislinnos  non 
pertinere  ad  Israel,  cum  Isracl  nepos  fiieril  Abrahse , 
cui  primo ,  et  deinde  Isaac  filio  ejus,  ct  dcinde  ipsi 
Isrnel  ncpoiiejus  dictiim  est,  quod  jam  coinrocmoravi, 
In  semine  tuo  benedicentur  omnes  Getites?  Qiiod  ftcri  jnm 
videmus  in  Ghristo ,  cum  inde  cxorta  sit  iila  virgo ,  de 
qua  propheta  populi  Lsracl  et  Dei  Isracl  ccciuit,  di- 
reits  :  Ecce  virgo  concipiet  et  pariet  fHium ,  et  vocabunt 
nomen  ejus  EmmanueL  Intcrpretatur  autem  Einma- 
niicl,  Nobi$cum  Deu$  (Isai.  vii,  14 ;  Matth.  i,23).  Dciis 
crgo  Israel  qui  prohibuit  alios  dcos  coli ,  qui  prohi- 
biiit  idola  rabricari ,  qui  pra^cepit  everti ,  qui  per  pro- 
|ihclaiti  pncdixit  gentcs  ab  extrcino  terraof  diauras , 
Vere  mendacia  coluerunt  patret  nostri  timulacra,  in 
quibus  non  est  utilitas ;  ipse  per  Ghrisli  noinen  et  Ghri- 
stiaiiorum  fidcm  isinrum  omnium  siiperstitionum  cvcr- 
sioiicm  jus^it,  promisit,  cxhibuil.  Frustra  ergo  miseri, 
qiiia  blasphcmare  Ghristum  eliam  a  diis  suis»  boc 
est ,  a  dxmoiiibiis  noinen  Ghristi  metuentibus  prohi- 
Lili  sunt ,  volunt  ab  co  doctrinam  islam  Tacere  alie- 
nain  ,  qua  Ghrisiiani  conlra  idola  disputant ,  easque 
omiics  TaUas  rcligioncs  ubi  potucriiit  eradicaiit. 
GArilT  XXVII.  —  Vrget  idololatrarum  reliquiat^  ut 

demum  terviant  vero  Deo  idola  ubique  $ubvertenti. 

4:2.  De  Deo  Israel  respondeant ,  quem  docere  ista 
et  jtibcrc ,  non  tantuni  Ghristianorum ,  sed  et  Juda:o- 
ruiii  L  bri  leslantur  :  dc  ipso  consulant  deos  suos, 
qui  Ghristum  blasphemari  prohibuerunt ;  de  Deo 
Isracl ,  si  audcnt ,  aliqua  contumcliosa  respondcant. 
Scd  quos  Gonsulant  ?  aul  ubi  jain  consulant  ?  Ubros 
suoruin  legant.  Si  Dcum  Israel  Jovem  putant ,  sicut 
Yarro  scripsit  (ut  uiierim  sccundum  eoruin  opinio- 
iiem  loqiiar),  cur  ergo  Juvi  non  creduiit  idola  esse  de- 
lenda?  Si  Saturnum  putant  ^  cur  eum  non  colunt? 
Aut  cur  iion  sic  colunt»  quemadmodum  se  coli  per 
eos  vates  pncceplty  per  quos  ea  qus  pncdixit,  im- 
plevit  ?  Gur  ei  non  crcduiU  simulacra  cvertenda  csscy 
et  alios  deos  colendos  non  esse?  Sl  nec  Jovis  *,  nec 
Satunms  est  (quia  si  unus  eorum  essei ,.  contra  sacra 
Jovis  ei  Satumi  eorum  tania  non  diceret) ;  quis  crgo 

*  Er.  el  Lov. :  si  .soUcmioii  Dtioii  iwfaKr.  Sed  melius  Rat. 
et  Mss. :  si  Satwrman  putanl :  sobmdi,  Deum  israel. 

*  ixnr.«  Jupiter.  Aiii  editi  et  Mss. » Jcm :  pro  uombiandl 
C2SII,  uti  su|ira,  n.  30. 


PRIMUS  toei 

est,  qui  propter  deos  alios  solus  ab  Istis  non  colitur» 
et  eversis  diis  aliis ,  tam  evidenter  cJlicil  ut  solus  eo- 
lalur,  humiliala  omiii  superba  ahitudine ,  qiix  se  ad- 
versus  Ghrislum  erexerat  pro  idoiis ,  persequens  in- 
tcrflciciisque  Ghristianos?  Nunc  cerle  quxruut,  ubi  se 
aL»scondant,  cum  sacrincare  volur^i;  vel  ubi  dcos 
Ipsos  suos  reirudant  S  ne  a  Gbrisii  uiis  iiivenianlur 
atf^uc  rrangantur.  Unde  hoc,tiisi  a  tiinore  h^niu  atque 
rcguni,  pcr  quos  Deiis  Isracl  suam  exseril  potcsia- 
tcm ,  j:iiii  siilMiitos  Ghristi  nomini  ?  sicut  longe  unle 
proiiiisit,  diceiis  pcr  Prophclaiii  :  Ei  adorabwH  eum 
omne$regc$tcrra;  omne$  genles  scrvient  illi  (Psal  lxxi, 
11). 

GAPUT  XXYIII.  —  Prwdicta  idolorum  rejectio. 

45.  Mcmpe  jam  compleiur  quod  per  prophctam 
identidem  caniiur,  quod  remissurus  essei  iinpiam  (ile« 
bcin  siiani  (iion  qiiidem  totaui,  quia  multi  ct  ex 
Israelitis  credideruut  iii  Ghristuin  ;  nam  iiide  eranl  et 
Apostoli  cjiis),  ct  humiliaiurus  onincm  supcrbum  atqiic 
iiijuriosum ,  ut  ipse  solus  exaltaretur,  id  est ,  solus 
allus  et  poieiis  bominibus  manifcslareiur  :  douco 
projicereiitur  a  credcntibus  idola ,  et  a  non  crcdeii- 
tibus  abscondcrcniiir ;  cuin  ejiis  timore  tcrra  con- 
friiigitur,  id  est,  terreni  bomines  tiiiiore  rraiiguniur, 
timciido  legem  vel  ipsius,  vel  eorum  qui  credeiucs  in 
cum  ,  gentibusque  regnantes,  Ulia  sacrilcgia  prol.i- 
berent. 

44.  Ihcc  enim,  quaeut  fnciiius  iiitclligcrcnlur,  bre- 
viicr  praslocutus  suin ,  prophcta  sic  dicit  :  Et  nunc 
ttt ,  domu$  Jacob^  venite,  et  ambutemus  in  luce  Dumini. 
Remisit  enim  plebem  $uam  domum  hrael ;  quoniam 
repieta  e$t ,  sicut  ab  initio ,  r^^io  eorum  augnriis ,  sicut 
alienigenarum  ;  et  fHii  multi  aUenigente  nuti  tunt  illis, 
Hepleta  est  enim  regio  eorum  argento  et  auro ,  nec  erat 
numerus  the$aurorum  illorum,  Et  repleta  est  terra  equit^ 
nec  erat  numerus  curruum  iUorum.  Et  repleta  est  terra 
abfinunalionibus  opcrum  mnnuum  ipsorum,  etadorave^ 
runt  ea  quas  fecerunt  digiii  eorum.  Et  incUnavit  $e  homo^ 
et  humiUavit  $e  vir^  et  non  remittam  iUit.  Et  nunc  m- 
trate  in  petrat,  et  ab$condite  vo$  in  terra  a  facie  timorit 
Domini ,  et  a  majettate  Virtntit  ejut ,  cum  turrexerit 
confringere  terram,  Oculi  enim  DomiiU  exceiti ,  Itomo 
autem  humiU$ ;  et  humiiiabHur  aiiitudo  hominum ,  et 
exaitabitur  Donnnu$  $oiu$  in  iila  die.  Die$  enim  Domini 
$abaoth  tupra  omnem  injuriotum  et  $uperbum ,  et  tupra 
omnem  altumet  liumiiiutum  *,  qm  humiiiabuntur ;  et 
$ttfnra  omnem  cedrum  Libani  exceisorum  et  eiatorum^  et 
tupra  omnem  arborem  Libani  Butan ,  et  tuper  omiiem 
montem^  et  tuper  omnem  coiiem  uttum^  et  tuper 
oninem  navem  maritf  et  tuper  omne  tpectacuium  natium 
decorit.  Et  humiiiabitur,  et  cadet  conlumeUa  liominum^ 

*  Rat.  et  Kr.,  recUidaiit. 

•  lA^eiidum  vfclelur,  et  elatum ;  cum  in  gran»  sit,  met^- 
ron.  raulo  posi  in  editis  legebaUir :  ht  tupra  omnem  cedrum 
libmd  exceltam,  tt  elatam.  Atia  Mss.  babetur,  exceUorimi 
et  ektorum :  juxu  lxx,  tdn  huDtii/dn  lun  metedron ;  qui  sic 
proseqnunlur,  ktAepipan  dMron  balanou  sas^et  $uper 
omnem  arborem  gtandts  Jurnn  :  ubi  AUjgiistiiius  pro  buia- 
noN ,  legit  libanou.  Hic  deniquc  post  Ufa  veriia ,  et  $uper 
onmem  coUem  altum,  omiuiuir  versiculus  15 :  JU  tuper 
omne.n  turrim  aUumf  et  super  onmem  mitrum  aUum. 


1063 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM.  S.  AllGUSTLNI 


1064 


e$  exatiabitur  Domvm  »olnt  in  iUa  die.  El  mambuB 
fabricala  omnia  abicondcul  in  $peluiui$ ,  et  in  $ciuurit 
peiniruin^el  in  cavernis  lemv  a  facie  linwris  Doniini^ 
e<  a  majetiale  Mriutis  ejttg,  cum  exiurrexerit  confringcre 
terram.  lUa  enim  die  projiciet  Uomo  ubominationes  au- 
reus  et  turgcnteas,  quiv  fecerunt  ut  adorarent  supervuca^ 
nea  etnjxia;  ut  inlrenl  in  foramina  soUdiB  peira^ 
ei  in  scissuras  pelrarum^  a  facie  timoris  Uomini,  et 
a  majeslate  Yntuiis  ejus^  cum  extarrexerit  comminuere 
terram(lsai,  u,  5-il). 

CAPUT  XMX.  —  Deum  Israel  quidni  colant  pagani^ 
si  eum  vel  pra'positum  elemcntorum  esse  opinan- 
iur. 

45.  Quid  dicuiil  Jc  islo  Dco  sabaoih  ,  quod  iulcr- 
prcUilur  Dcus  virtuluiii  vcl  excrciluuai ;  quia  illi  scr- 
viuitl  virlulcs  ct  cicrciliis  Angeloruiu?  qiiid  dicuiit 
dc  islo  Dco  Isracl ,  quia  Deus  csl  illius  populi,  dc  quo 
voitil  sciueii ,  iii  quo  i>ciicdiccrciitur  oiiiiies  Geiiles? 
Cur  Sdluiii  non  colunt ,  qui  oiniics  dcos  colciidos  cssc 
ctmlcnduiit?  cur  ci  noii  crcdiint,  qui  aliosdcos  falsos 
el  oslciidit,  etevertit?  Aiidivi  quenidam  corum  diccrc, 
se  iigisse  apud  iicscio  quein  philosophum ,  quod  cx 
IK  qn.1!  Jiidu.M  in  suis  sacramenlis  agcrciit,  intellexis- 
bci  qiiciii  Dcum  colerent :  c  Prx'posiiuiii ,  inquit ,  islo- 
«  riim  elenienioruiii ,  quibus  isle  tisibilis  ct  corpo- 
«  reiis  niundus  cxslruclus  csl :  •  cum  in  Scripluris 
saiicti.s  Proplietarum  ejus  aperle  ostendntur,  illuiii 
Dcum  coltndum  prx^cepliiiii  cssc  populo  Israel ,  qiii 
iiicii  cculuiii  et  lerrani ,  et  a  quo  e^t  oiniiis  vera  sa- 
pientia.  Sed  qukl  opus  est  biiic  diulius  disputarc,  cum 
»d  id  qiiod  ago  sunicial ,  quod  illi  qualibct  prxsum- 
piioiic  opinaiilur  de  illo  Deo,  qiicm  Dcuni  esse  negare 
iion  possunt?  Si  cuiin  pncpositus  est  elenicntoniin 
quibiis  luuntlus  isie  consistlt,  cur  non  ipse  polius  co- 
litur,  quam  Neptunus,  qui  solius  iiiaris  proipiisitus 
est?  qiiam  deniqtie  Silvanus ,  qui  solorum  agrorum 
iiUpie  silvarum?  quam  Sol ,  qui  soliiis  diei ,  vel  ctiam 
universi  cceleslis  caloris?  quam  Luna,  quac  solius 
iioctis,  vel  etiara  bumoris  potcstatc  prxfulget?  quam 
Juno,  qiix  solum  aerem  lenero  perbibelur?  Ccrie 
enim  isli  partium  prxpositi ,  quicumque  sunt,  necessc 
est  ut  sub  illo  sint ,  qui  omiiium  clemciilorum  ct  uni- 
vors;e  bujus  inolis  pra^positurain  gcrit.  At  isle  iilos 
oiiiiics  culi  probibet :  cur  ergo  isti  conlra  pra:cej»lum 
uiHJoris  illorum ,  noii  soluiii  eos  colore  volunt ,  sed 
propter  istosiiluniuoliint?  Adbuc  non  iuvcniiintquid 
de  isio  Doo  Israelcoiistanterliquidoqiie  pronunlioni ; 
nec  uitqiiaiii  iiivonienl ,  donoc  eum  iiivcniant  Dcuin 
solum  voruni,  a  quo  creaUi  suiit  oiiinia. 

CAPUT  XXX.  —  Deus  Israel  impietis  prophetiii  jam 
ubique  innotuil, 
46.  Proinde  quidain  Lucaniis  magnus  coriim  in 
c:irmiiie  declamalor,  crodo  et  ipse  diu  quereiis,  sive 
|>er  suas  cogilaliones ,  sivc  por  suorum  libros ,  qiiis- 
iMin  esstu  Jud:corum  Dous;  et  qiiia  non  pie  quuirc- 
bai,noii  inveniens;  inaluit  tamcn  iiicerluin  Deiim 
quoni  uun  iiiveiiiebat ,  quam  nulium  Dcunidiccrc» 
cqjus  tam  magna  documonia  scntiebaL  Ait  eiiini : 


Ft  dediiasacm 
Incerti  Judaea  Dei. 

(rjicanm,  W.  J,  S9ib  finem.) 
El  noiidum  Dciw  is»-5  sancius  et  vcnis  Deus  fsnel , 
noiidinii  |ier  Chrl  ti  noineii  t:inl.i  in  omnibus  genlibus 
fecorai,  qiianu  usi|iie  iii  hodieinuin  diem  posi  Liicani 
tempora  consc^cuia  sunt.  Nunc  vero  quis  Um  dunis 
non  neclalor?  quis  Um  torpidiis  *  non  Igiiescal,  cum 
imptetur  quod  scriptum  cst,  ^iua  non  est  qui  se  ab^ 
condai  a  calore  ejusfqnanilo  jam  clarissima  Jpce  ma- 
nirosunfar  qiix  in  eodein  psalmo,  ande  versiculum 
istum  coinmemonivi ,  Canto  antc  prxdicla  sunt^CoB- 
lorum  cnim  nomlne  Apostoli  Chrisli  signiflcati  sunl, 
quod  in  ets  Deus  pncsitlerct ,  ut  Evangclium  annuii* 
liarent.  Jam  ergo  coeli  enarraveriint  gloriam  Dci,  fl 
ojKira  manuum  ejiis  annuntiavit  flrniamoiiluni.  Dic$ 
dici  erucuvit  verbum,  ct  nox  nocti  nniiiinibvii  scieii- 
tiani.  Jain  non  sunt  loqiicl.e  iie(|iic  sermoiics,  quorum 
iion  nudiantur  voces  corunw  J:im  in  nmnom  ternira 
cxivii  soiius  coriiin,  ct  in  fliics  orbis  tirnc  verlfl 
eonini.  Jam  in  sole.  boc  csl  iri  manifesUtione,  |iosult 
tibcriiariilum  suuin,  qnod  csi  Ecctt^ia  ipsius.  Quia, 
ui  lioc  raccret,  ipse,  slcut  ibi    scqiiiuir,    Unqtiam 
s|H)iisiis  proccssiidc  tlialnmo  suo,  Id  cst,  coiijiigniiihi 
Vorbuin  ranii  liuiiian;c  pr  »ccssil  de  ulero  virgiaali. 
4:iin  exsuluvit  ut  gigas .  ct  cucurril   viam.  Jam  a 
suiiimo  ccrli  facta  esi  ogrossio  ejiis.  ct  rccursus  cjiii 
usqtic  ad  suninium  cocli.  I-l  idco  rcctissiine  scqiti:iir 
vorsus,  qiiein  paulo  aiuo  coinmcmoravi ,  Ei  nou  esl 
qui  se  abtcoudat  u  caiore  cjus{PsaL  xviii,  i-7).  Eiad- 
Imc  isii  fnigilcs  conlradic  liiinciUas  garrienles  eligutit 
isio  igiic,  sicut  stipula  in  cincrem  venl,  qtiam  sicut 
auniiii  a  soide  piirg:iri  :  cuiii  ctdcoriim  rjsorumjam 
fulhicia  nioiiumeiita  frustrau  sint ,  ei  illius  iiicerti  Del 
voracia  promlssa  cerU  j:iiii  facU  sint. 
CAPUT  XXXI.  —  Prophctia  de  Christo  impUta. 
47.  Dcsinaiit  ergo  diccrc  iiiali  laudatbres  Cbrisll, 
qui  nolunt  esse  cbristiaiii ,  qu<Kl  Chrislus  iion  do' 
cueril  deos  eortim  doscri ,  ct  simulacra  coufringi. 
Detis  ciiim  Ismcl,  dc  quo  prjDdictiim  est  qiiod  Deus 
uiiivcrsa;  tcrraj  vocabilur,  et  Deus  universa;  lcrrx  Jam 
vociiur;  lioc  per  Proplictis  futunim  praHlIxit.  bocper 
Cbii.ium  coiigruo  tcmpore  Implevit.  Coric  ciiim  si 
jam  Dcus  Isracl,  Dous  univcrsaj  ternc  vocatur  ne- 
ccsse  cst  ut  flat  qiiod  jussit,  quando  qui  jiissit,  iiiiio- 
luit.  Quia  voro  pcr  Cl.rUtum  ct  in  Christo  innotuit.  ut 
Ecclcsia  cjus  pcr  orbcm  diffundercnir,  ct  pcr  ipsain 
Deus  Israel  univcrsjD  terrje  vociroiiir,  paulo  suiierius 
apud  emndem  proplieiam  legant  qui  volunt  •  imo  et 
a  mc  conimemoretur.  Nequc  eniiii  iu  longum  esl  ut 
oporleat  praBieriiiiili.  Dicuntur  cnim  mulu  dc  pkc 
seiilia  et  bumiliiaie  et  pa^sionc  Cbrisii,  el  corpore 
cjiis ,  cui  cnput  est ,  id  est  de  Ecclesia  cjus .  cum  ap- 
icllatur  Unqiiam  steriiis  qua;  iion  paricbat.  Pcr  mnl- 
l.»s  cnim  annos  Ecclesia.  qua;  futura  erat  in  omnibus 
Gciililms  in  flliis  siiis.  hoc  est  in  sanclis  siiis.  m» 
apparuii.  nondum  Chrlsto  annuntiato  per  Evangeli- 
stas,  cis  quibus  non  est  aniiunttaius  per  Propbcias  •  ei 
diciiur  plurcs  fllios  doserte  futuros,  qiiam  cjus  qua 
Er.  ct  lAv.,  tepidtit,  Rat.  ct  Mss.,  torpiiMS. 


1065  LIBER 

habct  virum ;  cujiis  viri  nominc  sigiiificata  csl  Lcx,  vd 
RcY  qtiem  acoepil  primus  popaius  Israel :  iiec  acccpe- 
^tkui  gcnlcs  Lcgem  eo  lcmporc ,  quo  propheta  loquc- 
holur;  i.eque  Rcx  Ciiristianoruiii  appanierat  adliiic 
Genlihus,  cx  quibus  tamcn  Genlibus  longe  fertilior  ei 
liiimcrosior  sanctorum  mullitudo  provenit.  lia  ergo 
dicit  Isaias  ,  incipicns  ab  liumilitale  '  Christi ,  et  se 
postea  convertens  ad  alloqiiendam  Ecdesiain  usque 
ad  cum  versuin  qiicm  commemoravimus ,  ubi  aii ,  Et 
qut  eruil  te ,  ipie  Deus  Israel ,  univeruB  terrm  vocabitur : 
Ecce^  iiiqtiil,  in  iulcUeclU  eril  *  jiuer  meus,  et  exaltabi" 
tur^  et  honorificabitur  vdiementer.  Quomodo  multi  mi- 
rabuntur  super  te ,  sic  tamen  el  inhonesta  videbitur  ab 
omnibus  species  itta,  el  honor  tuus  ab  hominibus.  ita 
emm  mirabwUur  gente$  multte  super  eum^  et  conlinebunt 
reges  os  suum.  Quoniam  quibus  uon  est  numiatum  de 
illo,  videbunt;et  qm  non  audierunl,  inleWgent.  Donune^ 
quis  credidit  audilui  nostrof  et  brachium  Domini  cui 
revelutum  est?  NuntiavimuM  coram  illo^  ut  puer^  ut 
rndix  in  terra  Mentl :  non  e$t  species  i///,  neque  honor. 
Kt  vidimus  iUum,  et  non  habmt  speciem  neque  decorem : 
sed  vultus  ejus  abjectus  et  deformis,  pontio  ejus  ab 
omnibus  hominibus ;  homo  in  plaga ,  et  qui  sciat  (trre 
infmnitates,  propter  quod  et  avertit  se  facies  ejus,  inju- 
riata  est^  nee  magni  attitnata  est,  Uic  infvrmitates  no- 
stras  fortat^  et  pro  nobis  in  doloribus  est,  Et  nos  existi- 
mavimus  ilium  in  doloribui  esu,  et  in  plaga  et  in  pcena* 
Jpseautem  vutneratus  est  propterpeccata  nostra^et  infir^ 
matus  est  propter  iniquitates  nostras,  Eruditio  pacie 
nostras  in  eum,  livore  ejus  sanati  sumus.  Omnes  ut  ovee 
erravimuSf  et  Dominus  tradidit  illum  pro  peccatis  ro* 
sttis,  Et  ipse quoniam  male  tractatus  est^non^peruit  os: 
nt  ovis  ad  immotandum  ductus  est,  et  ut  agnut  ante  eum 
qiti  se  tonderet  fuit  sine  voee ,  sic  non  aperuit  os  tuwn, 
In  hnmilitate  sublatum  est  judicium  ejut.  Generationem 
eJHS  quis  eitarrabit  ?  Quoniam  tolletur  de  terra  vita  ejus : 
ab  iniquitatibus  poputi  mei  ductus  est  ad  mortem,  Dabo 
ergo  matos  propter  seputturam  ejus ,  et  divites  proptcr 
wortem  ejus;  ob  hoc  quod  imquitatem  non  fecerit^  nee  do- 
lum  im  ore  suo,  Dominus  vuU  purgare  iiium  de  plaga.  Si 
dederitis  vos  ob  delicta  vestra  animam  vestram^  videbitis 
semen  tongiuima  rita,  Et  vuU  Dominus  auferre  a  doUt^ 
ribus  animam  ejus,  ostendere  iUi  tucem^  et  figurare  per 
sensum ,  justificare  justum  bene  servientem  plunbus ;  et 
peecata  iUorum  ipse  sustinebit.  Prqpterea  ipse  heeredk- 
tabit  complurest  et  fortium  partietur  spoUa.  Propter 
quod  tradita  est  ad  mortem  anima  ejus ,  et  intcr  iuiquas 
eestimata  est :  et  ipse  peccata  multorum  sustinuit^  et  pro- 
pter  iniqmtates  eorum  tradilus  est.  Deleetare^  UcriUs 
qua  non  paris ;  exsuUa  et  clama^  qum  non  parturis;  quia 
iNii/ii  plH  desertm ,  ma^ti  quam  ^us  quee  habet  wrum. 
Dixit  efnni  Dominus ,  DiUita  hcum  tabernacuU  tui »  et 
mulas  *  tuMS  confige;  non  est  quod  parcas  :  porrige  lou- 
gius  funicutos ,  et  palos  uaUdos  constitus.  Etiam  atque 

>  sie  editto  RaL  suflhigaotibutt  11».  AtEr.  ot  Lor.,  abheh 
manUate, 

*  ib».  sefiem,  inlettectum  intelUget. 

*  Kr.  et  Ijov.  ,  cauUis.  iitt.  vero  k  uss.  prope  onuies  ha- 
bent ,  miUis  :  quil  us  coiweDliHnt  codSces  noo  paud  ia 
Epist.  lOS,  D.  l5 ;  quo  taueu  kjoo  pont  editioaein  Lof •  lef^ 
Uir,  aukeas. 

Sangt.  Augvst.  III. 


PRIMUS.  1006 

etinm  in  dexteram  atque  sinistram  partcm  extende,  Se- 
mcn  enim  tnum  hwreditabit  gentes ,  et  civitaUs  quas  de- 
sertas  erant,  inhabilabis ,  non  est  qnod  mcluas.  Pravaie* 
bis  enim,  nec  erubcscas  quod  detestabUis  fueris.  Confu- 
mnem  eeim  in  perpetuum  oblitisceriSf  ignominies  vidui- 
tatis  tuai  non  eris  memor :  quoniam  ego  Dominus  qui 
facio  te ,  Doimnus  nomen  ei ;  et  qui  eruit  te ,  ipse  Dcus 
leraei^  universce  terrce  vocubUur  {Isai.  lii,  13-  liv,  5). 

48.  Quid  conlra  hanc  evidcniiaro  expressioncmqiie 
rerum  et  pr.Tdic(arum  et  impletarum  dici  poicBt?  St 
de  Chii&ti  divinitate  discipulos  cjus  pulanl  esse  mcn- 
litoSf  numquid  de  Ghristi  p.issionc  dubitabuiU?  Re» 
surrexisse  non  solcnt  crcderc  :  at  illa  omnia  ab  homl* 
nibus  humana  pcrpessum  ctiam  libeiiler  credunt,  quia 
homincm  tantummodo  crcdi  volunt.  lUe  itnque  siciit 
ovis  ad  immolandum  ductus,  ille  intcr  iniquos  depii- 
talu» ,  ille  vulireratus  proplcr  peccala  noslra  ;  cujus 
livorc  sanati  sumus ,  cujus  facies  injiiriata  cst ,  nec 
niagni  xstimata ,  palmis  cxsa ,  et  sputis  illita ,  cujus 
dcformis  io  cruce  posilio  :  ille  ab  iniquilalibus  populi 
Isracl  ductus  ad  mortem  ;  lllc  qiii  non  habebat  spc« 
ciom  noque  decorem,  quando  colaphis  pcrcutiobalur» 
quando  spinis  coronabatur,  quando  pcndcns  irrideba* 
tur;  illc  qui,  sicut  agnus  coram  ton.leiitc  non  habct 
voccm,  sic  non  apcruit  os  suum,  cum  ci  diceretur  ab 
insultantibus,  Prophetiza  nobis,  Christe  {Matth.  xxvi» 
ixvn;  Mare,  iiv,  xv;Luc.  xxii,  xxiii,  etJoan.  xviii, 
xix) :  nempe  jam  exaltalus  est ,  jam  honoriHcaius  est 
Tchementer.  Nempc  jam  mirantur  gciites  multx  supcr 
eum.  Jaro  continuerunt  regcs  os  suum ,  qiio  adver.^us 
Christlanos  Icgcs  sxvissimas  promulgabniit.  Nempe 
qulbus  non  esl  nuntiaium  dc  illo ,  jam  vident ,  et  qiii 
non  audienint  jam  inteliigunt  {Rom.  xv,  IG-2I).  Quo* 
niam  gentcs  quibus  noii  annuntiaTenint  Propheta:, 
magis  ip^x  vidcnt  qnam  vera  nuntiata  sint  pcr  Pro« 
plictas.  Et  qui  non  audicrunt  ipsum  Isaiain  loquen* 
lem,  jam  in  Litterls  ejus  de  qiio  ista  6ii  locutus,  iiiteU 
ligiint.  Nam  et  in  ipsa  gcnte  JudaDorum  quls  crcdidil 
auditui  Prophctarum,  aut  brachium  Domini,  quod  est 
Christus  ipse ,  qiii  per  cos  annuntiabatur,  cui  revcla- 
tuni  est  {Joan.  xii ,  57,  38,  et  Rom,  x,  16);  quaiido 
manibus  suis  ea  scelera  iii  Christo  admittebant ,  qus 
fuiura  prxdixerant  Prophetse  quos  hahcbant?  Nempe 
jaiu  ha^rcdilatc  possidct  multos,  ct  fortium  pariitur 
spolia,  com  ea  quae  dlabolus  et  danmones  possidebanr, 
per  ccclcsiarum  suarum  fabricas,  et  quoslibet  neces» 
sarios  usns,  illis  expulsis  proditisque  distribiiit. 
CAPUT  XXXII.  —  Apostolorum  contra  idololatriam 

doctrina  vindicatur  ex  propheUis, 

49.  Quid  ergo  ad  hxc  dicunt  pcrvcrsi  laudatorcs 
Chriiiti ,  et  Chrislianorum  obirect.ttorcs?  Numqiiid  iit 
isia  per  Prophetas  tanto  ante  prxdicerentur,  Christns 
magicis  artibus  fecit»  aut  discipuli  cjiis  ista  (inxcrunt. 
Numquid  ut  ddecietur  >  Ecclcsia  diffusa  pcr  gentc^ 
quondam  sterilis ,  nunc  in  pluribiis  filiis ,  quam  illa 
Synngoga  qux  Legem  sivc  Ucgem  lanquam  virum  ac- 

>  10  prios  editis,  dUatetur.  At  ia  Uas. ^  deleet^wr  :  quo 
qnideoi  attodil  priimim  Auflustlnus  ad  illud,  Deleetare  ste^ 
riUs ;  eipnatnros  jiostea  alittd  Propheta  dictum,  Dilata  (#> 


I  tabAnacuH  tut. 


(Trente-quatYe.) 


mn  DE  CONSENSII  EVANGEI 

e^|icr:il  :  niimquiJ  ul  sic  dihilcl  locum  til»crii:iruli  sui 
oiuucs  iinlioncs  cl  iinguas  oecupns,  ut  longius  qiinm 
llomnni  im^icrii  jura  leiiduniur,  UBquc  in  Persas  ct 
liidos  aliasquc  liarharns  gcntcs  Tunictilos  porrigat ;  ul 
:ii  dcxlcrnin  prr  vcnts  chriNiianos,  ei  in  sinistram  pcr 
fii-ins  christinnos  iii  lain  iniiltis  ptpulis  nomcn  cjus 
cxtciidntur ;  ut  sciiicn  olu^  hirrctlilct  gcntt^s,  ut  ri\i- 
latcs  qii:r  a  vcro  Dim  cultu  ct  a  vcm  rcligionc  dcscrt.T 
fiicrant,  jam  nutic  liihahilct ;  ul  nnn  liiniicrit  homiiium 
niinas  et  furias,  qiruido  iu  sanguinc  miirtyruni  Inn- 
qiiam  hoiiorc  purpurco  vcsliebalur,  ut  pncvalcrel  i:nn 
mullis  tamquc  vchemcuiibus  et  polcnlihns  pcrsceiilo- 
ribussuis;  ut  non  cruh-^sccrci  qiiod  dclesl:ihilis  riicrif, 
fiiiaiido  magnuin  craterimcn  ficn  vel  isse  ehrislianum; 
nl  cnnrusioucm  in  pcr|)cluum  ohlivisratiir,  qni:i  iihi 
abuiidaveral  pecolum ,  supcrahiiiidavit  gratia  {Ront. 
▼,  20) ;  ut  iguominix  viduiiatis  siirc  mcmor  non  sit , 
quia  pauluhim  derelirin  ct  0|»pr<»l»rio  suhjecia  ^  tnm 
eniinenti  gloria  refl<»rc^rii  :  nuinqiiid  |K>strcmo  iil  Do- 
ninus  qui  fecit  cani.  cl  n  dominalii  dialNdi  cl  d.rino- 
nuin  cniil  cain,  ipse  Dciis  iNrael  iini\crsx  lcrrnc  j:tm 
v»cctur,  discipuli  Clirisli  nnxcniiit,  qiiod  Pn>phi*tT, 
qiionim  Lihri  niinc  in  m:uiihiis  iirmieonim  Chrisli 
Iinb4*nhir,  tnui  Ion<;e  nntcqiiam  Chri>lus  fiiius  hoiiiiiiis 
ficrei,  pmlixeruiii? 

50.  Hinc  crgo  intellignnl,  quod  nc  tnrdis^^imis  qni- 
dcmatqiic  obliiNissimis  *  ol>seuniiu  duhiunive  nliu- 
quitiir  :  hiiic  ,  iuqiiam  ,  ititeHignnt  Chrisli  pcncrsi 
laiidalnrcs  ct  chrislian:p  relijjioiiiscxsfTralores.  ctiniii 
Clirisli  discipulos  contra  dcos  conim  c:^  didiei  sc  al- 
qiic  docuissc  qu:c  doctiina  contiuct  Christi ;  qiiia 
neiis  lsr,icl ,  qui  hn*c  omnin  qiin!  isti  eolerc  voliiiil , 
alKiminandn  alqiie  cvcrtciidn  in  Libris  Proplieinnim 
praccepisse  invcnitur,  ipsc  Dcus  uuivcrs.T  tcrr.c,  sieut 
lanto  ante  promisit.  porChristum  ct  Chrisii  Ecclcsinm 
Jnm  vocatur.  Si  eiiiiii  Christum  mira  dcmcntin  suspi- 
cantur  dcos  corum  coluissc,  ac  pcr  lios  cum  tauia 
potuisse;  numquid  ct  Dniis  Isrncl  deos  eorum  coluit , 
qui  de  se  pcr  onmcs  gcntes  colcndo  ct  dc  illis  alkoini- 
nandis  alipic  cverlcndis  [Deut.  vii,  r»),  perChnslum 
quod  promisit  implcvit?  Ubi  siintdii  corum?  uhi  va- 
licinia  fanaticornm  ,  et  divinationcs  pythoiium  ?  nhi 
augiiria ,  vcl  auspicia,  vel  ariispiein  ,  vcl  oniciiln  d:c- 
iiionum  ?  Ciir  non  proferlur  cx  istiuMuodi  antiqtiis  li- 
bris  admonitum  aliqiiid  ct  pr:rdicltim  contra  christia- 
nam  fidcm»  ct  coiitra  Prophctaruui  noslrorum  exprcs- 
tam  jam  in  omnibus  geutihiis  tam  pcrspicunm  veri- 
latem  ?  OiTendiuni'; ,  inqiiiunt ,  dcos  nostros ,  ct 
dcscrucninl  iios  :  iduo  adversus  iios  Christiani  pnrva  - 
liicruul ,  ct  humananim  rerum  felicitas  defcssn  '  ac 
dcminutn  dilabilur.  IIoc  sibi  certc  per  Clirisii:inos 
fiiisse  cvciiliirum,  lcgant  cx  libris  vatum  siiorum  :  scd 
ea  lcgaiit,  ubi  si  non  Christiis,  quia  cuin  dconim  suo- 

'  Slcoplimc  veltis  codcx  r/)rheicnsis;  II  enim  rcspondcl 
l^ropbelae  verhis  aiiic  allalis  :  ignonmio!  viduUidu  tua  tnm 
eris  memor,  |  opprobnii  objecui.  ] 

*  lu  aiiliquis  cuiicilMis  otusiaiiter  scri|  lum  cst ,  o6lfifH ' 

-*  I.OV.,  (iepressa.  luliti  vcro  alii ,  saflragantibus  Slss.  •  de-' 


ISTAULM,  S.  AIGUSTINI  fOGg 

rum  volunt  fuisse  ciiltorem ,  saltcm  Dens  Isncl  im- 
prol>atiis  ct  dcteslalus  sit ,  qucm  coiisut  istorutn 
evcrsorem.  Sctl  niinqiiam  hoc  proferent »  nisi  qinid 
modoforte  connnxerint.  Qiiod  cuin  protulerintapin- 
rebit,  co  ipse  ccrlc,  qiiod  tanta  rcs  tam  ignoia  pmler- 
liir,  qiix  uiiqiicdehuit  anlcqiinin  hoc  quo<l  praMlicinm 
cst,  aecidisset,  in  d;'oruui  icinplis  ^  omiiiam  getiiiuin 
recitari ,  ut  pr.TStiticrcntur  cl  pnpmoiiereiitur  qui 
iiuiic  voluiit  *  csse  chrtstiaiii. 
CAPUT  XXXIII.  —  Incot  qui  rerum  humemanim  /#> 

ticiintem  per  cttri$iiana  teuipora  dcminutam  eue  ron- 

^ifcrffii/ur. 

51.  Deinde  qiiod  de  felieitntis  rerum  linmauanim 
dcmiuutiofic  per  christinna  tem|M>ra  conqucruutnr,  m 
libros  philosophoriim  suoruui  lcg>iit,  ca  reprehciidiii- 
tium,  qiinc  iiuiic  cis  ctiam  rccus;iiiiibu^  ot  murmuniii- 
tihus  snbtrahtintur ,  tiim  vcro  mapfnnin  Iniidcm  reiic- 
ricnl  teinporum  eliristinnorum.  Qiiid  cnim  cis  minui- 
tur  felieitatis  ,  iiisi  qiiod  |>cssiinc  luxiirioscqiie  alNUr- 
l>antur  in  magnam  Crcntoris  injiiriam?  Nisi  forte  binc 
suut  tcmpora  inaln,  qitin  per  omiics  pcnc  civitilcsca< 
diint  ihcntra.  cnvc.T  turpiltidinum  itpublicap  prores- 
sioiK^s  flngitioruni  *  ;  cadunt  ct  fora  vel  moeoia ,  in 
quihiis  dxmonia  colcbantiir.  Unde  enim  cadunt ,  iiisi 
inopia  reruin ,  qiianim  lascivo  et  sacrilf*go  usu  coo- 
structa  sunt?  Nonne  Ciccro  coruin  cuin  Ros4'in» 
qtienidam  laiid:iret  liistrioiiem ,  itn  pcrltiiin  dixtt,  ut 
soIuB  cssct  dignus  rpii  in  sccnaiu  delicrcl  intrnre :  iia 
vinim  bonum.  iit  solus  csset  digiius  qui  ro  non  dehe- 
ret  acccdcrc  (Cic.  Orat.  pro  Rouio)  ?  qiiid  aliud  »\^ 
tissimc  o^lcnflcns,  nisi  illam  sccnani  e^  tani  liirpeni, 
ut  tnnto  minus  ihi  cssc  honio  dclK*nt ,  qiinnlo  fiieril 
ningis  vir  boiius?  ct  tamen  dit.eoruin  lali  de«lecoie 
placaliaiititr,  qiinlc  a  viris  lionis  rcmovondiiin  c«ise 
ccnscUit.  Kst  etiani  hiiic  cjiisdem  ipsiiis  Ciceronis 
apcrui  coiiftssio,  uhi  ait,  sibi  Flonim  matrcni  lndimini 
cclehritnte  piacandam  (CiV.  ifi  Verrem,  aci,  5).  Inqni- 
bus  ludis  tanta  cxhibcri  turpiludo  consuevil ,  ut  ii 
eonim  compnratiotic  ca*icri  honcsti  sint,  a  qiiibuft  la- 
men  ctinm  i|>sis  ngendis  viri  lioiii  prohibcnlur.  Qin 
isin  csl  Floni  mater,  qiialisden  cirt,  qiiam  celebriof 
ct  lial)enis  cfrnsiorihus  laxala  coiiciliat  el  pro|iiiiat 
lurpliudo?  Qaniiio  jnin  hoiiestius  in  sceiiam  Roscioi 
intralial,  qtinm  Ciccro  denm  Uilem  colelntf  Si  dcmi- 
niita  rcriim  cop  a  ,  qu:c  in  h:pc  ccli^bmnda  fuiidimtiir, 
dii  Gentium  oirendunlur,  appnrct  qiialcs  sint  qiii  lali- 
bus  delectantnr.  Si  ntiteui  ipsi  irati  isla  minuunl,  uti' 
litis  irascuntin-  qiiain  phicantur.  Qiinpropler,  ant  )»hi 
losophos  snos  argiiant,  qiii  talia  iu  luxiiriosii  booiini- 
biis  rcprebcndcrunl ;  aiit  deos  stios  franganl,  qiri  talia 
dc  siiis  cultoribus  cxc^crunt :  si  lamcn  Jani  invcniont 
vel  quos  frangnnt ,  vcl  qaos  abscoiidant :  Cbristiano- 
runi  vero  tcmporil>us  defeeiiim  renim  Beeniidaram 
quibus  iii  turpLi  ct  noxia  dcfluebant,  blasphcmniHlo, 
impuLirc  desistant,  iic  iiiagis  oos  undc  ampiius  CJiri4i 
poteslas  laudctur,  adnionc;iiit. 

*  in  editionc  Ralisponensi  addltur,  OHritm. 

*  <ic  iiat.  et  aliqoot  Mss.  At  u>v.  et  Er. ,  mdmi. 

*  £dili  labeJant,)lfl9iriatortfi|i ;  pio  quo  ».,  /lugjliomi 


I0G9  LIBEH 

CAPUT  XXXIY.  ^  Epilogui  tupemrum. 
.  52.  Mulu  hinc  dicerem,  nisi  me  jam  libruni  istum 
concludcre,  aique  ad  propositam  inientionem  redire , 
soscepli  operis  neccssitas  cogeret.  Gum  cnim  evange- 
Hcas  qoxsliones ,  ubi  videntur  quibusdam  quatuor 
Evangelistx  non  inter  se  consure ,  soWcre  aggrede-* 
rer ,  ut  potui  expositts  intenlionibus  singulorum  , 
primo  mihi  discutiendum  occurrit,  quod  nonnulii 
qiuerere  solent,  cur  ipsius  Cbristi  nulla  scripia  profe- 
ramus.  Ila  cnim  volunl  el  ipsum  credi  ncscio  quid 
allud  scripsisse  quod  diligunl,  niliilquesensibsecontra 
deos  suos ,  sed  cos  potius  magico  ritu  coluisse  :  et 
discipulos  ejus  non  solum  dc  illofuisse  menlitos,  di- 
cendo  illum  Deum  pcr  quem  facta  sunt  omnia ,  cum 
aliud  nihil  quam  liomo  fueril,  quamvis  exccllentissim» 
sapientise;  venim  etiam  dediis  corum  non  hoc  do- 
cuisse  qiiod  ib  illo  didicissent.  Unde  factum  est  ut 
cos  de  Dco  Isracl  polius  urgereinuSy  qui  per  Ecclcsiaiu 
Chrislianorum  ab  omnibusgeotibus  colilur,  etistorum 
sacrilegas  vanitates  ubique  jameveriit,  sicut  per  Pro- 
phetas  suos  tanto  ante  prscdixit,  eiper  Christi  no- 
mcn ,  in  quo  benedici  omnes  gentes  proaiiserat ,  ea 
quae  praedixit ,  implevit.  Ex  quo  inielligere  debenl 
nec  Christum  aliud  de  diis  eorum  vel  nosse  vel  do- 
cere  potulsse ,  quain  Deus  Israel  per  Prophctas  smos 
ju  sit  atque  praulixit ,  per  quos  ipsuin  Cliristum  pro- 
niisit  et  misit ;  in  cujus  nominc  secundum  pollicila- 
lionem  quam  Patribus  fccit,  cum  benediccrentur  oro- 
nes  gcnics,  factnni  est  ut  et  ipse  Dcus  Israely  universa; 
lcrrx>  vocaretur  :  nec  disctpulos  ejus  a  sui  magistri 
doctrina  deviasse,  cum  deos  Gcntium  coli  prohiberenl, 
ne  vel  insensalis  sitnulacris  supplicaremus,  vcl  socie- 
tnlem  ciun  dxmoniis  haberemus,  vel  crcatuRC  potius 
quam  Crealori  religionis  obsequio  servireinus. 
CAPUT  XXXV.  —  Mediatmt  mytterium  antiquit  per 
prophetiamf  nobie  per  EvangeUum  prtedicatur. 
53.  Quapropter ,  cum  sit  ipse  Chrisius  Sapientia 
Dei,  perquem  creata  sunl  omnia»  cumque  null» 
nientes  rationales  sive  Angelonim  slve  hominuniy  nisi 
pertidpaiione  ipsius  sapientes  fianl,  cui  per  Spiritum 
sanctum ,  pcr  qucm  charitas  in  cordibus  nostris  dif- 
funditur,  inh.xremus,qweTruiilas  unus  Dcus  esi; 
consuluiin  esl  divina  providentia  morlalibus,  quorum 
tempor^ilis  vita  in  rcbua  orientibus  cl  occldcntibus 
occupata  tenebatur,  ul  eadem  ipsa  Dei  Sapienlia  ad 
unitatem  i^ersooae  suse  houiine  assumpto,  in  quo 
temporaliter  nascerelur,  viveret,  morerelur,  resur- 
gerct,  congrua  saiuti  noslne  dicendo  el  focieiido,  pa- 
licndo  el  sustinendo,  Oerel  ei  deorsum  homiuibus 
excmplum  redeundi ,  el  eis  qui  sursum  sunl  Angelis 
exemplum  manendi.  Nisi  enim  el  In  anims  ralieiialis 
natura  tcmporaliter  aliquid  oriretur,  id  cst,  inciperet 
esae  quod  non  eral,  niiaquaffl  ex  vita  pessinMi  el  stulta 
ad  sapiefilem  alqoe  optimam  iMrfemret  Ac  per  boc. 


PRIMUS  1070 

cnm  rcl)us  xtemiscontemplanlium  vcritas  perfrnaior, 
rcbusautem  ortis  fides  credentium  debeatur,  purgatur 
homo  per  rerum  tcmporalium  fidem  ,  ut  aeteriiarum 
perciplai  veriialem.  Nam  et  quidam  corum  nohijlssi- 
mus  philosophus  Plato,  in  co  libro  qucmTiinxum 
▼ocant,  sic  ail:  c  Quantiim  ad  id  qiiod  orluin  esl 
ffitemitas  valct ,  tantum  ad  fidem  vcrius.  i  Duo  illa. 
sursum  sunt,  xlcrailas  et  vcritas  :  duo  isla  deorsum, 
quod  ortum  est ,  et  fidcs.  Ut  crgo  ab  imis  ad  summa 
revocemur ,  atque  id  quod  ortum  cst  recipial  a.*icrirt- 
talem,  per  fideni  veniendum  esl  ad  reritatem.  Et  quia 
omnia  quae  in  conlrarium  pcrgunl,  per  aliquid  incdium 
reducuntur ,  etab  xtcma  justitia  tempcralis  iniquitas 
nos  alienabat;  opus  crgocrat  media  Jusiitia  tempo- 
rali,  quae  medietas,  temporalis  esset  de  imis ,  jiista  de 
summis  ',  atque  ita  se  nec  abrutnpcns  a  summis,  cl 
contempcrans  imis,  ima  redderet  summis.  Idco  Chri- 
stus  mediator  Dei  et  hominum  dictus  est,  inter  Dcum 
immortalcm  et  homiitcm  mortalcm  Deus  el  homo 
(1  Tim,  II,  5} ,  recoiicilians  homincm  Deo ,  mancus  id 
quod  erat ,  factus  quod  non  erat.  Ipse  est  nobis  fidcs 
in  rebus  orlis,  qui  cst  vcritas  in  xicmis. 

54.  Iloc  magnum  el  incnarrabile  sacramentuni, 
hoc  regnum  et  sacerdotium  antiqiiis  per  prophctiara 
revelabatur,  posleris  eomm  pcr  Evangdium  pncdi- 
-  catur.  Oportebat  cnim  ut  aliqiiniido  iii  omnibus  genli- 
bus  redderetur,  quod  diu  pcr  unain  gentein  proiiiitte- 
batur.  Prolndc  qiii  Prophelns  nnte  desceiisionem 
siiaiu  pnemisil,  ipseet  Apostolos  posi  ascensioncm 
suam  niisit.  Omnibus  autcin  discipulls  suis  per  homi- 
nem  quem  assumpsit,  tanquam  meinbris  sui  corporis 
caput  est.  Itaque  cum  illi  scripseruiit  qux  ille  osicii- 
dil  et  dixit ,  nequaquam  dicendum  est  qubd  ipse  iioa 
scripscrit;  quandoquidem  membra  ejus  id  operaia 
sunl,  quod  dictante  capiie  cognovcmnt.  Quidquid 
enim  ille  de  suis  factis  ct  dictis  nos  legere  voluit,  hoc 
scribendum  illis  lanquam  suis  manibus  imperavit. 
IIoc  onilatis  consortium  et  in  diversis  ofllciis  concor- 

,  dium  membmrum  snb  uno  capite  ministerium  quis- 
quis  mtellexerit ,  non  aliter  accipiel  quod  narrantibus 
discipulis  Christi  in  Evangelio  fegerit,  quam  si  ipsaor 
manumDomini,  quamin  propriocorporegestabat,  scri 
beiitem  conspcxerit.  Quamobrem  ilk  potius  jam  videa 
nius  qialia  einl,  quae  puunt  Evangelislas  sibimcl 
ipsisscrlpsisse  eontraria  (quod  param  intelllgentihus 
videri  polest) ;  ul  his  qiiaeslionibus  dissolulis,  ex  hoc 
quoqneappareat,  illlus  capids  mcmbra,  nonsoluni 

'  Idem  senticiido,  veram  ctiaHi  convcnlenlia  scribendo, 
in  corporls  ipsius  uuitate  germanam  servasse  concor- 
diam. 


.  < 


^  Slc  olim  ferebat  ediiio  Ratisponcnsis;  scd  hanc  gcrma- 
ttM  eerte  lecUooem  hi  pokerioribus  oditioaibus  oouu^ 
n  fidem  nutaverjDt  ad  huoc  modum  :  Qtta 
raiis  esset  de  ims  mixla  et  smnnds. 


1071 


DE  CONSKNSU  EYA>GK1J  >TAlU.]kl.  S.  AUGliSTl.XI 


1072 


LIBER  SECITNDUS. 

In   qir»  SKiUixi   F.vani?eliiiin  usiiue  afl  avase  narraiin:iAin  ct  orJlne  portraciai  Aiiwiinus,  eafnqao  oo  ranicjat 
;ilii  llaici»  Uuxu  et Jaauiu« Kvan^jeliji,  dciuoiisKais  |K!r|iotuauiiutorquaUiur  Evanguliatas  rc|;eriri  cuusettsiOtt«ai 


Prolocls,— ! .  Qiioiiiiiin  sorinoiie  non  hn»vi  vi  julino- 
ilmn  necossari<),quem  lilin)  uno  complcxi  sumns,  rc- 
riitavimus  coruiii  vanilalcm,  qiii  discipulf»s  Chrisii 
Evangdium  conscrilKjnles.ideo  coiitomn»Midn<;  piitant, 
qiiia  ipsins  Chrisli  quem  licel  non  ut  Deiiin,  laiiien  ut 
hominem  sapicnlia  longe  pnc  crcleris  excelleiitcm 
honorandiim  cssc  non  diibiiaiit,  nulla  scripla  profe- 
rninur  a  nobis  ;  et  ciim  lalia  scripsisse  vidiTi  voliinl, 
qtialia  pcrversi  diligiiiil,  non  qiial.bns  leclis  cl  credi- 
tis  a  perversilate  corrigi  possnnt :  inmo  j;im  videanius 
ea  qua5  quatnor  Evangelislic  de  Chri>lo  scripsornni, 
qiiemudmodum  sihi  atqiie  inler  se  congrunnt;  nc 
}uid  cx  hoc  in  (ido  clnisliaiia  ofreiidiruli  paliaiitur, 
qni  curioNiores  qiiam  cajaciores  sui.l.  quod  iion  ut- 
ciiuiqiie  |>erlcctis.  sed  qua:>i  diligenlius  pcrscnilatis 
cvaiigelicis  Lihris .  inconvciii<*ntia  qiixdani  ct  repu- 
gnnntia  sc  d:  prehcn^Iissc  cxidlimanles,  m.ngis  ea  cim- 
tentinse  ohjeriaiida,  (piain  prudeiilcr  coiisideratida 
esse  arhilranlur. 

CArUT  PRIMLM.  —  Quare  usque  ad  Joseph  geneTa- 
lorci  Chrhli  comwemorenlur  ^  cum  de  illius  semitie 
Christun  non  sil  nalus^  $ed  de  Virgine  Blaria, 
i.  M:ittli:rus  evatigCiista  sic  orsiis  est :  Liber  gene- 
raiionisJiSU  Christi,  ftlii  Davld^  filii  Abraham  {Matlh,  i, 
1 ).  Quo  cxordio  suo  s:)lis  ostciidit,  gciicralioiicm 
Clirisli  secundiim  carncin  sc  suscepi^so  n:irr:inilaii). 
Sccuiuliim  hanc  ciiiiii  Christus  (ilii.s  hoiniiiis  est , 
quod  etiain  sc  ipsc  su'pisstmc  appellat  ( Id.  vui,  20, 
el  IX,  6 ),  commcndnns  n(»his  quid  misericordiler  di- 
giiatus  sit  CS8C  pro  nohis.  Nam  illa  supcrna  ci  :rtcrna 
gencratio,  scciindum  qnam  Filius  Dei  uiiigenilus  est 
aiile  omiieni  crcaturam ,  quia  omnia  pcr  ipsum  facta 
6ui:t,  ita  iiielTabilis  est,  ul  de  illa  dictum  a  propheta 
iiileHigalur,  Cencrationem  ejus  quis  cnarrabit  ( Isai, 
L(ii,8)?  Exscquilur  ergo  humanam  generatioiiein 
Ctiristi  Matihu^us ,  ab  Abraham  generatoros  commc- 
morans,  quos  porducit  nd  Joseph  viruin  Mari:e  dc 
qua  natus  est  Jcsus.  Neque  enim  f:is  crat  ut  ob  hoc 
ciini  a  conjiigio  Mariai  sciiarandiiin  piilnrel,  quod  iiou 
ox  ejus  conciihilu ,  sed  virgo  pepent  Chrislum.  Ifoc 
cnim  excmplo  magnificc  insiiiiialur  ndclibus  coiijuga- 
tib\  cliam  scrvata  pari  conseiisu  C(;iiliiiCiilia ,  pos  c 
})crnianerc  vocariipie  conjiigiuni,  non  pcrinixio  cor- 
poris  sexu,  sed  cur>todilo  iiientis  afTcclu  :  pr*cscrlim 
quia  nasci  cis  etiani  lilius  poliiit  siise  iiilo  complexu 
(arnali,  qui  proptcr  solos  gi^nieiidos  (ilios  ndhil>ciidiis 
csl.  Ncque  ciiim  proplcrca  non  erat  appellnridus 
Joi>e|)h  paicr  Clirisli,  quia  non  cum  coiicunibendo 
genuerat,  quandoquidem  recle  pater  Cbscl  cliam  cjiis 
qut^m  ndn  e\  sua  conjuge  procreatum ,  aliunde  ndo- 
plas.et. 

5.  Pulabalur  qtiidem  Clirisliis  ciiam  alitcr  riliiis 
J  iscph,  tanguam  cx  gus  ouiiiino  cariie  progeniliis  ; 


sod  ab  cis  hoc  pHtalwliir,  quos  Marix  lalebat  vir,'jr  i- 
las.  Nam  Liiras  nit :  Et  ipse  Jesug  erat  imipiens  quan 
annorum  triginta,  ut  putabatur^  filius  Joseph  {Lnc.  iii, 
23).  Qiii  tamcn  Lucas  non  ejus  pareiileiii  solain  Ha- 
riam.  sci!  ambos  pnrenlcs  cjus  nppellarc  niinimc  du- 
bilnvit,  ubi  ait :  Puer  autem  cresccbat  et  confortabatur 
ptenus  sapieniia,  et  gratia  Dri  erat  in  illo,  Et  ibaHt 
parentci  ejus  per  omnes  annos  in  Jerusalem  in  die 
tolemni  Pascha*,  Sed  ae  quisqiinm  hic  pare:it:  s  cnu- 
sangiiincos  potius  Mariaj  ciiin  ipsa  mnlrc  ojiis  intelli- 
goiidos  pntcl ,  quiil  ad  illud  rfspondehil ,  qu(»d  ipse 
ilern  Liicns  siip.Tins  dixil.  Ft  erat  pater  ejus  el  mnter 
mirant,»s  super  iis  quce  dicebautur  de  illo  (  Id,  ii,  40, 
il,  33)?  Ciiin  igitiir  ipse  narret,  non  e\  coiicuhitn 
Josopli,  sed  c\  M:iria  virgine  natiim  Christum  ;  unde 
cum  patrcm  ejus  nppelhit,  nisi  qnia  et  vinim  Miiria 
reclc  intclligimus  sinc  commixlioiic  camis,  ipsa  co- 
pulationc  conjugii ;  ct  ob  hoc  cliam  Chrisli  palrein 
mullo  conjunctius,  qui  ox  ojns  conjiigc  nalus  sit, 
qnam  si  csset  nliimdc  ndopialus  ?  Undc  mnniresiuQi 
csl  illud,  qiiod  ail,  Ut  putabaiur,  filiusJoscph,  pro|»!er 
illos  dixissc,  qui  ciim  cx  Joscph,  sicut  ahi  houiiiies 
nas(  unlur,  nalum  nrhlirnbantur 
CAPUT  II.  —  Qnonwdo  sit  Christus  filius  David,  cum 
ex  Joscph  filii  David  concubilu  non  *i/  natus. 
i.  Ac  pcr  li«  c,  eiiani  si  dcinoiistrnre  nliquls  pos^t, 
Mnriam  cx  David  itnnnin  coiis;iiigu:niLiti8  origiiieju 
ducore,  sat  erat  scciiiidum  isiain  ralioncm  accipcre 
Christum  niiiim  DaNid,  qun  raliouc  cliam  Josop:i 
paler  ojus  roctc  nppcllalus  csl  :  quanlo  magis,  ciim 
cvideiiler  dicat  npostoliis  Paulus,  cx  semine  David 
sccuiidum  carncm  Christum  ( Rom.  i,  3),  ipsam  quii. 
que  Mariam  dc  slirpo  David  aliqiinm  consanguiniM-. 
leni  duxisso,  dubitarc  uliipie  non  deliemus.  Citjoi 
fcmiiKC  qiKmiaiii  iioc  saccrdotale  geniis  tncelur,  in- 
siiiuanlc  Luca,  quod  cognala  ejiis  essot  EltsalNih, 
quain  dicit  du-  niiabus  Anroii  (  Luc.  i,  36,  5) ;  liruiis- 
sime  t(>iicndiim  est  carnem  Christi  ex  utroque  geiKrre 
propagaiam,  ct  n^giini  sciliccl  el  saccrdotum,  in  qiii- 
bus  pcrsonis  npud  illiiin  populum  llebneorum  eliain 
mysli(n  unctio  n^urnbntur,  id  csl,  chrisma,  unde 
Chrisli  nunen  cluc(?l,  tanto  nnte  eliam  illa  eviJci- 
tissiiiin  sigijifl(*ali(»ne  pnonuiitialum. 

CAPUT  III.  —  Qnare  alios  progencratnret  Chrisli 
Blallhaus  enumrat,  ulios  Lucat. 

5.  Quos  autem  movei,  quod  alios  progeiicratoret 
Maiiha  us  enumcrat,  dcscendcns  a  Dnvid  usqne  td 
Josoph  (Matth.  i,  1-iC),  aiios  autem  Lucas  asccndeiis 
a  Joscph  usqiie  ad  David  (Luc,  m,  23  38).  facilb  est, 
ut  adver:aiil  duos  paircs  habere  poiuisse  Joseph, 
unum  a  quo  genitus,  allerum  a  quo  fuerii  adopia 
lus  (fl).  Aniiqua  osi  cniin  consuetudo  adopiaiidi  etitm 

(a)  1!  Retract.  cap.  16. 


1073 


113ER  SECUiNDUS. 


iOTi 


in  illo  pnpiilo  Dci,  iil  sibi  (Itios  r»ccronl  qnos  non 
ipsi  geniiisstfiit.  Nain  exceplo  qiiod  lilia  Pbaraonis 
Moyscii  adopiaver.ll  (  Exod.  ii,  10)  ( illi  quippc  alie- 
iiigena  ruii),  ipse  Jacob  ncpoies  suos  ox  Joseph  iialos, 
vcrbis  nianiresiissimis  adopUvU  dicens  :  Nuiic  iitique 
fitii  t:ii  duo »  qui  facii  SMnl  tibi  priuMquam  ad  ie  veni^ 
rem^  niei  sunt :  Ephram  et  Manaue ,  tanquam  Huhen 
et  Simcon  erunt  mihi,  Nulot  aulem  ii  genuerit  poslea^ 
tibi  eruni  (  Gen,  xlviii,  5,  G ).  Unde  eliain  faclnin  est 
ni  diiodcciiii  iribiis  ejiseiil  Israel,  exccpla  lril>ii  Levi, 
i|ii:e  leinplo  scrviobat ;  ciiin  ea  qnippe  tredeciin  fuc- 
ruiit ,  ciim  duodeciin  ruisscnt  filii  Jacob.  Unde  intel* 
ligiiur  Lucas  patrem  Joscph,  non  a  quo  gcnitus,  sed 
a  quo  fuerat  adoplnttis,  suscepisse  in  Evangelio  sun, 
cujus  progenitores  sursiiim  versus  coininenioraret , 
doncc  exiret  ad  DaviJ.  Cum  enim  nccesse  sil,  utro- 
que  evangclisla  vcra  narranle,  ct  MalilixK)  scilicet  et 
Luca,  tit  iinus  eoruin  ejus  pnlris  originem  tenucrit 
qni  gcnucrat,  aller  ojus  qui  adoplaver.it  Joseph,  queui 
probabilius  intelligimus  adoplantis  oriisiiicm  tenuisse, 
qtiain  cum  qiii  noiiiit  Jtiseph  genitnm  dicerc  ab  iilo 
ciijus  euin  niinm  esse  narralmt  ?  Coinmodius  enim  fX' 
Hiis  ejus  diclus  est,  a  quo  fuerat  adoptatus,  quam 
dicerctnr  ab  illo  gcnitus  cujiis  t:arne  non  erat  nntns. 
MatilKvus  aiilem  dicens,  Abraham  genuit  Isaac^  Isaac 
(jenuit  Jacob^  aiqtie  ita  in  lioc  verbo  quod  est,  genuit^ 
prrscverans  donec  in  iiltiino  diceret,  Jacob  autem  gc- 
nuii  Joseph  ;  satis  expressit  ad  eum  palrem  se  [>er- 
diixisse  ordincin  *  gcnerantium,  a  qiio  Josepb  non 
adoplalus,  scd  g<Miitus  erat. 

6.  <Jtian(|iiain  si  eiiaiu  Luciis  gcnitum  dicerei  Joseph 
ab  lleli,  nec  sic  nos  hoc  verbum  perlurbare  deberel, 
ut  aliiid  credercnnis  (|uain  ab  uno  evangelista  gigoen- 
teiii,  ab  altcro  adoptantem  patrem  fuisse  coiumemo- 
raiiim.  Ncquc  enim  absnrde  quisque  dicitiir  non 
carne,  seil  charitate  genuisse,  quem  ftlium  sibi  ado- 
ptnverit :  aiit  vero  etiain  nos  quibus  dcdit  Deus  pole- 
6i:it  in  lilios  ejiis  (icri,  dc  nattira  atqiie  substanlia 
6iia  ntts  gciiuit,  sicut  unicnm  Filium»  sed  utiqiie  di- 
leclione  adopta\it.  Quo  vcrbo  Aposlolus  s.Tpe  nli  non 
ob  aliud  intclligitur  (Roin.  viii,  15,  et  ii,  4),  nisi  ad 
disccrnenduin  Uiiigenitum  ante  omnein  creaturam, 
per  qiiem  facia  sunt  omiiia ,  qui  solus  de  substantia 
Pairis  natus  est,  secundum  a^qualitatem  divinitaiis 
hoc  oinnino  qiiod  Pater  :  quem  missum  dicit  ad  sus- 
cipiendain  cariiem  ex  illo  genere,  qiio  et  nos  secun- 
diiin  naturam  nostram  huiniis,  ut  illo  participanle 
mortalitateni  nos  rain  per  dilectionem,  iios  elBceret 
participes  divinitatis  suuc  per  udoptionem.  Ila  enim 
4licit :  Cum  auiemjeenit  plenitudo  temporis,nusit  Deus 
Filium  suum  facium  ex  muliere,  factum  sub  Lege ,  ui 
eos  qui  sub  Lege  erant  redimeret^  ut  adoptioncm  fiUorum 
rvciperemus  *  {Galau  iv,  4, 5).  Et  tainen  dicimur  eliam 
n:>ti  cx  Deo,  id  e&t,  acccpU  poteslato  ut  filii  ejus 
eniciamiir ,  qui  jani  liomiucs  eramus  :  efliciamur  au- 
tein  por  gMtiain,  non  \\cr  naiurani.  Nani  si  per  natu- 
nm  filii  esscmus,  nunquam  aliud  fuis»eiuiis.  Cum 

«  sic  in  Msx.  ki  in  cilitis,  oiifjibicm. 

« l'kn:ii|ue  et  autiiiuiureii  Ms».»  rrcipiumm». 


cniin  dixisset  Joannes,  Dedil  eis  potestatem  Fiiios  De\ 
fieri ,  iis  //tu  credunt  in  nomine  ejus ;  secutus  ait,  Qui 
non  ez  sanguinibus^  neque  ex  volunlate  carnii,  neque  ejt 
volunlate  riri,  scd  ex  Dco  naii  sunt.  Ita  qiios  dixit  ac- 
cepia  potestate  factos  Dei  filios,  quod  iUa  adjpiio 
significat  quam  Paulus  commemorat,  eosdem  dixit 
natos  ex  Deo.  At(|ue  ut  apertius  otilciideret  qua  gra- 
tia  factum  sit,  El  Yerbum,  inquit,  caro  facium  est,  ct 
habitavit  in  nobis  {Joan,  i,  i2-il ) :  tan(|uam  dicerei, 
Quid  niiruin  si  filii  Dei  facti  suiil  cuin  caro  cssciil, 
propter  quos  unicus  caro  faclus  est,  cum  Vcrbuiu 
esset  ?  ilac  sane  magna  distanlia,  i|uia  nos  effccli  lilii 
Dei  mutamur  in  ineliiis,  ille  autem  Filius  Dei  ciini 
filius  lioininis  factus  esset,  non  est  mutatus  iii  de(e> 
rius,  sed  assuinpsit  quod  ernt  inferius.  Dicit  et  Iavo- 
biis  :  Voluntarie  genuit  nos  verbo  verilatis,  ut  siinus 
iuilium  aliquod  creaiuras  cjns  (Jacvbi  i,  18).  Ne  scilirct 
in  eo  qiiod  ait,  genuil^  hoc  nos  lieri  putnrennis  (iiiod 
ipse  e>i,  idco  principatiim  qiienidnin  in  creatura  uobis 
bac  adoptione  coiicessum  sat  s  ostendit. 

7.  Non  ergo  alienum  essct  a  verilate,  eiiamsi  Lucas 
al>  illo  esse  Joseph  genitum  diceret,  a  quo  fueral  ndo- 
ptatus.  Eliam  sic  quippe  genuit  eum,  non  ut  lioino 
esset,  sed  ut  filius  esset :  sicut  nos  genuit  Deus,  ut 
filii  ejiis  siinus,  qnos  fecerat  ut  homines  esseinus. 
Uniciiin  auteni  gcnuit,  non  solum  ut  Filius  esscl, 
quod  Pater  iion  est ;  sed  eiiain  ut  Deiis  essel,  quod  et 
Paler  esl.  Sed  plnne  si  hoc  vcrbo  eliain  Lucas  ulerc- 
tur,  omni  modo  esset  ambigutim  quis  eorum  ado- 
pt;mlem,  qnis  ex  propiia  r^irne  gigneiitem  palrein 
commeinorasscl ;  qnoiuodo  etsi  neuler  eorum  dice* 
rol,  genuit,  scd  el  iste  cum  Alium  iliius,  et  illc  il.iu^ 
dicerct ,  nihilominus  csset  ambiguum  quis  conim  il- 
lum  de  quo  naUis ,  quis  illum  a  qao  adoptatus  erat 
commemurasset.  Nunc  vero  cum  allerdicit,  Jaco6  ge- 
nuit  Joseph ;  alter ,  Joseph  qui  fuit  filius  lleli :  ctiam 
ipsn  verbonun  differeniia  quid  singiili  stiscepisscnt 
eloganter  intimaverinit.  Sed  hoc  Tacile  sane,  uidixi, 
possct  occurrere  homini  religioso ,  qui  quodlibet 
aliiid  qunf^reiidum  potius  judicaret,  quam  evangeli- 
stam  crederet  esse  meiititum ;  facilc,  inquam,  occur- 
rerel,  ut  viderct  quibus  causis  unus  homo  duos  pa- 
trcs  hal>ere  potuerit :  hoc  et  ilits  c:ihimniosis  occur- 
reret,  nisi  iitigare  quain  considcrare  roaluissent. 
CAPUT  IV.  —  Quare  quadraginla  generationes ,  exce- 
pto  ipso  ChriitOf  inveniuniur  apnd  Matthffum,  cum 
quatttordecim  iripticei. 

8.  lllud  autem  quod  deinceps  insinuandum  est,  re- 
vera  ut  adverti  et  videri  posset,  lectorem  attcntissi- 
niiim  et  diligentissimum  requirebat.  Acule  quippo 
animadversum  est,  Mailhxum,  qui  regiam  in  Christo 
instituerat  insinuar e  personam,  excepto  ipso  Christo, 
quadraginta  homiues  in  generationum  serie  nomi- 
iiasse.  Numerus  autem  iste  illud  tempus  significat, 
quo  in  hoc  slSccuh)  et  in  hac  terra  regi  nos  oportel  a 
Christo  secunJiinidiscipIinajn  Uilioriosam,  qiia  fiagei' 
kt  Deus,  ut  scriptum  est,  onrnem  filium  qu$m  rectpit 
{llebr.  XII,  C) :  dt?  qua  dicit  Apostolus,  per  trtbulaiio^ 
ucm  oiHirlere  uus  i.lrare  iu  rcgnbui  Dei  {Act,  xiv, 

V 


%m 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGIISTINI 


1071 


St).  Qnam  s'gnifical  Miam  illa  virga  rerrea,  de  qua 
in  Paalino  legilur,  Reges  eoi  m  virga  ferrm ;  com  so- 
perius  dixisset,  Ego  autem  caiuHtutut  tum  re»  ab  eo 
mper  Sion  montem  tanctum  ejui.  Regunlur  enim  eliam 
boni  in  virga  rerrea,  de  quibus  dicitur,  Temjmt  eu  ui 
judichm  incipiat  a  domo  Domini ;  et  »  imtiumanobiif 
f Ko/ts  finit  erit  eis  qui  non  credunt  Dei  Evangetio  fetu 
fustut  vix  satvus  erit ;  peccator  et  impius  ubi  parebuni 
(I  Petr.  lY,  17,  18)  ?  Ad  quos  periinct  quod  sequilur: 
Janquam  vas  figuH  conteres  tos  {PsaL  ii,  9).  Regun- 
Cur  enim  boni  per  lianc  disciplinam  ;  mali  vcro  conn 
Dinnnntur  :  qui  tinqnam  iidcm  ipsi  commcmoraiitur 
propler  una  alqiie  eadem  sacramcnUi  *,  qux  habenl 
eommonia  malt  cum  bonis. 

9.  Qiiia  ergo  niimerus  isle  laboriosi  bujus  temporis 
sacranicntum  e<t ,  quo  sub  disciplina  rcgis  Chrlsti 
advorsus  diabolum  dimicamus ,  eliain  illud  dcclaral, 
quod  qiiadrnginta  dicrum  jejnnium,  boc  esi  bumilia- 
tioncm  anim:n ,  consccravii  et  EjCx  ct  Proplieta;  pcr 
Noysen  cl  Eliam,  qui  quadragcnis  dicbus  jejnnave- 
verunt  {Exod.  xxiiv,  28,  et  III  Reg.  xix,  8);  el  Evaii- 
gelium  pcr  ipsius  l>oniini  jijnnium,  qiiibus  dicbus 
qoadraginta  etiam  lcnlabatur  n  diabolo  ( Maith.  i  v,  1 ,2), 
quid  aliud  qtiam  ner  omne  hujus  s;rculi  lcnipiis  lcn- 
lationem  nostrain  in  carncsua,  qnain  de  noslra  mor- 
talitale  assuincre  dignatits  cst,  prspngurans?  Posire- 
surrectionem  qiioqiic  noti  ninpruis  quain  dics  quadra- 
giiiU  cumdiscipulis  in  hac  terra  cssc  voluit  {Act.  i,  3), 
huic  eoruin  vitx  adhuc  bumaiia  coiivcrsationc  coiii- 
inixtus,  ctcum  illis  aliineiila  inort^iliiim,  qiianivis  jam 
non  moriturus,  accipiens  :  ut  |ier  ipsos  quadraginta 
dics  signiQcaret,  se  occiilta  prxsentia  quod  proinise- 
rat  implclunim»  quando  ait ,  Ecce  ego  vobiscum  sum 
msqUe  in  eonsummationem  saculi  {Maith.  xxviii ,  20). 
Cur  aotem  iste  numcnis  hnnc  tcniporalem  vilain  tcr* 
renamque  significct ,  illa  interim  causa  de  proximo 
occiirrit,  quainvis  sii  alia  forlasse  secretior ,  quod  cl 
lempora  annonim  quadripartitis  vicibus  currunt ,  cl 
muDdos  ipse  qiialuor  parlibus  tcniiinatur ,  quas  alt- 
qnando  venlornm  nomine  Scriptura  commeincrat,  ab 
Oriciitc  et  Occidentc»  Aquilonc  ct  lleridie  {Zach.  xiv,4) . 
Quadrsginla  autem,  quater  habent  dccem.  Porro  ipsa 
dccem  ab  uno  usque  ad  quatuor  progredienie  numero 
consummantur. 

10.  Ad  hunc  igitur  mundum,  et  ad  isiam  terrcnam 
inortilemque  vitam  hominum,  ad  nos  regcndos  in 
lentatione  laboraiites,  venicntcm  rcgem  Chrisluiii 
Ifaitbxns  suscipicns,  exorsus  est  ab  Abraham,  el 
enumeravit  quadraginu  liomiucs.  Ab  ipsa  enim  gente 
Ilebrxorum ,  qux  a  cacteris  gcntibus  ul  distingncre- 
lur,  Deu8  de  terra  sua  ct  dc  cognalionc  sua  separa- 
▼it  Abraham  {Cen.  xn,  I,  2),  Christus  venit  in  carnc; 
ut  et  hoc  ad  eum  distinctius  prophetandum  el  prac- 
nuiitiandum  maxiine  penineret ,  quod  promiitebatur 
ex  qiia  esscl  gente  vcnturus.  Cum  enim  quaterdcnas 
gencrati(mcs  tribus  dislinxisset  ariiculis,  diccns  ab 
Abraham  usqiic  ad  David  gencrationes  csse  quaiuor- 

*  iMio  Mss.  vaticani,  caeteris  refragantibns ,  propler  unm 
kdem  utaue  eadem  uicramenta.  T^ 


decim,  el  %  I>avi4  osqve  ad  inn^mlgratkmem  Baby- 
lonix  alias  quafnordociro ,  lotidemque  alias  nsqoe  ail 
nativiialtm  Christi  (JfalfA.  i,  17);  noD  L-iinen  eas 
duxil  in  summam  ul  dioercl,  Fiont  omnes  quadra* 
ginu  diiae.  Uniu  quippe  in  illis  progeneraloribos  bii 
numeratur,  id  csi  Jcchonias,  a  quo  (acta  est  qoxdai» 
in  extraneas  geiiles  deflexio ,  quando  in  Babjloniam 
Iransmigratuin  est.  Ubi  autcm  ordo  a  rccthudine  lle- 
ctiliir,  aiqneut  cat  in  diversom»  tanqnam  angulum 
facit;  illiid  quod  hi  angulo  est,  bis  numeratur»  in  flne 
scilioetprioris  ordinis^  et  in  capite  ipsiiis  deAexions. 
El  hoc  ipsum  jam  pncl|gorabat  Christum  a  clrciHiiel- 
sionc  ad  pni^putinin ,  Unqiiam  abJerasatem  adBa- 
hyloniam  qtiodammodo  migraiHnim,  et  hine  ali|ae 
hinc  uiritfqnc  in  se  credcnlibns  tanquam  lapidem  an- 
gularem  rulurum.  Hjcc  Iuiic  in  flgura  pr.rparahal 
Deus  rebus  in  vcritate  Ycntnris.  Nam  et  Ipse  Jecho- 
nias,  ubi  angulus  isie  pncliguratus  cst,  iiilerprcuuir 
Pncparatio  Dci.  Sic  crgo  jam  non  quadraginu  du;p, 
quod  raciiiiit  Iit  qiialuordccini,  sed  propter  onum  bis 
nuineratum»  quadraginU  una  gcnerationes  fiunl,  ai  el 
ipsuin  Clirislum  annuineremus »  qul  hute  regendx 
vike  nostr-e  temporali  atque  lerrcnx ,  lanquam  m- 
nicro  quadragcnario  rcgaliler  pnTsidet. 

11.  Queni  ad  isUm  morUliutem  nubiscum  parll- 
cipandam  quia  descendcntem  voluil  significare  Nal- 
IhaMiSy  ideo  et  ipsas  gcnerationes  ^h  Abraliam  nsqnc 
ad  Josepb  et  usque  ad  ipsius  Chrisll  natiTiUtem,  dO' 
sceiidendo  comniemoravii  ab  initio  ETangelU  siii : 
Lucas  aulcm  non  ab  initio  Evangelil  sui,  acd  a  bapli- 
snio  ChriNti,  gcncrationes  enarrai,  nee  deaccndendo, 
scd  asccnderido,  tmquam  saccrdotem  in  expiandb 
pcccatis  magis  assignnns;  ubi  eum  yox  de  roelo  de- 
claravit,  ubi  teslimonium  Juanncs  ipsi  pcrhibiiit,  di- 
cens,  Ecce  qui  ioUit  p^ccata  mundi  {Joan.  i,  29). 
Asccndendc  autem  transit  ct  Abraham,  et  pervenii 
ad  Deum ,  cui  mundail  el  expiati  reconciliafniir.  Mo- 
riio  ct  adoptionis  origiDcm  ipse  8u:iccpii,  quia  |icr 
adoptioiiem  eniclmur  lilii  Dei,  crcdendo  in  filium  Dei. 
Per  carualem  vero  gcneratioiiem  Fiiius  Dci  potins 
proplcr  nos  filiiis  hominis  radus  est.  Satis  aiitem  de- 
nionstravil  non  se  idco  dixisse ,  Joseph  filiam  llel:, 
qiiod  de  illo  genitus,  sed  qnodab  illo  fuerai  ado|)Ulos; 
cum  et  ipsum  Adam  filium  Dei  dixil,  cum  sit  factnsa 
Deo,  sed  per  gnliam  quam  posiea  peccando  amisil, 
Unquam  ilius  in  paradiso  consiiliilus  sit. 

12.  Quapropter  in  gcnerationibus  MatlhH  signift- 
catur  nostrorum  Kiisceptio  peccatorum  a  Doinino 
Christo  :  iii  generationibus  autero  Lucse,  significalor 
aliolilio  iiostroniro  peecatorum  a  Doniino  Chrislo. 
Idco  eas  ille  desoendciis  enarrat,  isle  ascendens. 
Quf)d  inim  dicit  Apostolus ,  Misil  Deus  FiHum  ssam 
itt  stmHiiudinem  carms  peccati;  Ikcc  cst  suscepiio  peo- 
calorum  :  quod  aiilem  addit ,  Vt  de  peeeato  danmaret 
peccatum  in  carne  {Rom.  viii,  5) ;  hxc  esl  expiatio 
peccatorum.  Proinde  Matlb:eus  ab  ipso  David  per  Sa- 
lomonem  dcsceiidit ,  in  cujus  matre  illc  pcceavjt  (II 
Beg.  XI,  4)  :  Lucas  vcro  ad  ipsum  David  perNalban 
asccndil;  pcrqucin  prophctain  Deuspt*c€alam.illini 


1077 


LIBKR  SECUNDUS. 


1078 


cxpiavil(ll/f»»//.  XII,  !-!i)  (fl).  IpsequcKnie  nutnerus 
i|iicm  Liicas  exsequilur ,  certissiine  prorsus  abolitio- 
ncm  indical  peccatoruin.  Quia  enim  Cliristi  aliqiia 
iniquiias,  qni  nullain  h.ibuit ,  non  esi  uticiue  conjun- 
cia  iiii(iuilaiibiis  liominum ,  quas  In  sua  cnriie  susce- 
|.il ;  ideo  uuiiktus  penes  Matttixum,  exccplo Cbristo, 
csi  quadi  agciiarius.  Quia  vcro  justitia^  suae  Patrisque 
nos  cxpiatos  ab  omni  pcccato  purgatosqiie  conjungil, 
iit  fiat  qiiod  ait  Aposloltis ,  Qui  autem  adhteret  Dowi' 
wo,  uiius  spiritus  esl  (I  Cor.  vi,  17) ;  ideo  in  eo  nu- 
uiero  (|ui  cst  pcncs  Liicam,  et  ipse  Cbristus  a  quo  in- 
cipii  enumeratio,  et  Deus  ad  qiiem  pervcnit,  connu- 
nierantur,  el  flt  numcrus  soptuaginta  septem,  quo  si- 
guiflcatur  oinnium  prorsiis  remissio  et  abolitio  pec- 
calorum.  Quam  eli:iiu  ipse  Dominns  per  hujus  nu- 
iiicri  mysterium  ovideiiler  cxprcssit,  dicens  remit- 
teiidum  esse  |>cccauti,  non  sulum  scptics,  scd  eiiam 
fteplungies  septies  {Maith.  xviii,  22). 

13.  Nec  rriistra  isie  numcrus  ad  peccatorum  omniiim 
pertinet  mundatioiicm ,  si  diligcntius  inquiratiir.  De- 
iiarius  quippc  tanqiiain  justilix  luiiiierus  iu  decem 
pixcepiis  Legis  osiciiditur.  Porro  peccalum  est  Legis 
traD<^ressio ;  et  utique  iransgressio  denarii  uumeri 
congruenter  undenario  flgiiratur  :  unde  et  vela  cili- 
cina  jubentur  ih  tabemaculo  undecim  fleri  (  Exod. 
XXVI,  7 ) ;  quis  autem  diibitel  ad  peccati  significatio- 
nem  cincium  perliiicrc  ?  Ac  pcr  hoc  quia  universum 
lempus  septenario  dierum  numero  volvitur,  conve- 
nieiiter  undcnario  sopties  multiplicato  ad  numcrum 
tcptuAgcsifnum  et  septimumcuncta  peccata  pervenbint. 
lii  iiuo  immero  etiam  fit  plena  renussio  peccatoruni, 
expianle  nos  c;irne  sacerdotis  nostri ,  a  quo  nunc  iste 
niKuerus  iiicipit ;  et  reconciliante  nos  Deo,  ad  quem 
niinc  iste  numerus  pervenit  pcr  Spiritum  sanctum, 
qui  in  columbx  spccie  iii  lioc  baptismo,  ubi  uumerus 
iste  commemoratur,  apparuit  {Luc.  iii,  22). 
CAPUT  V.  —  Quomodo  Malthm  ordini  congruat  ordo 
Lucas  in  his  quo!  de  conceplu  et  de  infantia  vel  pue- 
ritia  Christi  alius  pratermittit ,  alius  commetnorat. 
14.   Post  ciiumeniLis  geiierationes  Blatthscus  ita 
sequitur :  Christi  autem  generatio  m  erat.  Cum  etset 
desponsata  matcr  ejus  Alaria  Joseph,  antequam  conve» 
nirent,  inventa  est  in  utero  habens  de  Spiritu  sancto. 
Iluc  qucinadmOdum  factum  sil,  qiiod  hic  prxtermisit, 
Lucas  exposuit  post  commcmoratum  conceptum  Joan- 
uis,  ila  narrans :  In  nunse  aulem  sexto  nmsus  est  an- 
gelus  Cabriel  a  Deo  in  civitalem  CatHwai,  cui  nomen 
Nazareth,  ad  virginem  desponsatam  viro  cui  nomen  eral 
Joseph,  de  domo  David ;  et  nomen  virginis  Maria,  Et 
itigressus  angelus  ad  eam  dixit :  Ave^  graiia  plena ;  Do- 
nunus  tecum,  benedicta  tu  in  mulieribus.  Quat  cum  vt- 
disset  ',  turbata  esl  in  sermone  ejus^  et  eogilabat  qua!i$ 
esset  ista  saiutatio.  Et  mt  angelus  ei :  fie  timeas,  Ma* 
ria ;  invenisti  enim  gratiam  apud  Deum :  ecce  concipiet 
in  uteroy  et  paries  /i/ium,  et  vocabis  nomen  ejns  Jesum : 

*  Editi  hic  et  Infra,  audisset^  At  plcriquc  et  niclioris  not» 
Nfis.  ooostanter  habeut ,  vi^sset;  iuxla  gr»cum  textuiii, 
idiUMaa. 

(a)  II  Rctract,  ca|?.  i^* 


fttc  erit  magnus,  et  ptius  Aitissimi  vocabitur ;  et  dtM 
ilH  Dominus  Deus  sedem  David  patris  ejus,  et  regnabit 
in  domo  Jacob  in  atemum^  et  rcgm  ejus  non  erit  finis. 
Dixii  aulem  Maria  ad  augelum :  Quomodo  fiet  istud^ 
quomam  virum  non  cognosco?  Et  respondens  angelus, 
dixit  ei :  Spiritus  sanctM  superoenict  in  U^  et  Virtus 
Altisrimi  obumbrabit  tibi  ;  ideoque  el  quod  nascetur 
tanctum  >,  vocabitur  Filius  Dci :  et  caiteras  qu.x  ad  id 
quod  nunc  agitur  non  pcrlineut.  Iloc  ergo  Hattiianvs 
commemoravit  diccns  dc  Maria,  Inventa  est  in  utero 
habent  de  Spiritu  sancto  :  iiec  coiitrarium  est  quta 
Lucas  expostiit  id  qiiod  Mattlixiis  pra^termisil ;  ciim 
de  Spirilu  sancto  Mariam  concepisse  uterque  le*>lelur : 
sicut  noii  est  contrarium  quia  Bliittlixus  deinccps  con- 
nectit  qtiod  Lucas  pnetcmiiltit.  Se(|uitur  eiiiiii,  vl 
dicit  M:iltha!us  :  Joscph  autein  vir  eju*  cum  essetjiisius^ 
et  nollet  eam  traducere,  voluit  occulte  dimitlere  eam. 
tiasc  autcm  eo  cogitante,  ecce  angelus  Domini  in  somnis 
apparuit  ft,  diccns  :  Joseph,  fili  David^  noti  tiiuere  uc- 
cipere  Mariam  conjugnn  liuim ;  qubd  enim  in  ea  nnium 
est,  de  Sj^iritu  sanclo  esl,  Pariet  autem  fitium,  et  vocubis 
nomen  ejus  Jesum :  ipse  enim  salvum  faciet  popuium 
suum  a  peccatis  eorum,  IIoc  aulem  tolum  factum  est,  ul 
iniptereiur  qnod  dirtum  est  a  Domino  per  proplietnm 
dicentem,  Ecce  virgo  in  ulero  habebit,  et  pariet  fiUum, 
etvocabitur  *  nomen  ejus  Kmmanuei,  quod  esl  inlerpre- 
tatum,  Nobiscum  Deus.  Exsurgens  autem  Joseph  a 
tomno,  fecit  sicut  pracepit  ei  angelus  Domini ;  et  acce^ 
pit  conjugnn  stum  :  et  non  cognoseebat  eam^  donec  pe- 
perit  filium  suum  primogcnitum ;  et  vocavit  nomen  ejut 
Jesum.  Cum  ergo  natus  esset  Jesut  in  Bethleem  Judw  in 
diebus  Berodis  regis,  el  Cdetera. 

15.  De  civiiate  Bethlecm  Malthaeus  Lucasqiie  con- 
sentiunt  .*  sed  quomodo  et  qua  Ciiusa  ad  eam  Tencrint 
Joseph  et  Maria^  Lucas  ex|>onii,  Mattli»us  pKvieff- 
mittil.  Conlra,  de  Magis  ab  Oriente  venicntibus  Lii- 
cas  tacct,  Mattbicus  dicit ,  ita  conlexens :  Ecce  Magi 
abOriente  venerunt  Jerosolymam,  dicenies :  (Jbi  est  qui 
natut  est  rex  Judacorum  f  vidimut  enim  tleUam  ejut  in 
Orienley  et  venimut  adorare  eum.  Audiens  autem  lltro- 
det  rex  turbatut  ett;  et  cactera,.  usquc  ad  euin  locum, 
ubi  scriptum  esl  de  ipsis  Magis  qiiod  retponto  accepio 
ffi  tomnitf  ne  redirent  ad  Herodem,  per  aliam  viam  r«- 
9er$i  tunt  in  regionem  tuant,  Hoc  lotum  Lucas  pneier- 
initlit,  sicut  Matlhacus  non  narravii  quod  Lucas  iiar- 
rat,  in  prxsepi  positum  Dominum ;  ct  quod  pastoribus 
eum  naium  aiigelus  nuntiaveril ;  et  quod  moltitudo 
militiie  C(£lestis  facu  est  cum  aiigeto  laudantium 
Deum ;  el  qiiod  vcncrant  paf^tores,  et  videriint  veroiii 
esse  quod  eis  angcliis  nuutiaverat ;  et  quod  die  cir- 
cumcisionis  sox  uomen  aeceperit ;  et  qnx  post  iro- 
pletos  dies  purgationis  Mariie  idbm  Liieas  nanrai» 
quod  attulerint  eum  ad  Jerusalem,  et  de  Simeone  vel 

>-ln  editls,  ex  le  tanclum.  Abest,  e»  fe,  a  tribus  vao* 
canis  llss.  et  a  Gallicauis  pleris  [ue,.  nec  in  g»'£cu  U  xlu  hl 
betur. 

•  Rditi,  vocabkur.  At  Mfls.,  vecgbunt :  exoe|>lo  Audoeaeatf« 
<pii  hibet,  vocabss.  Sic  io  gneds  exemiilaribus  varic  icgiluf^ 
ludetouwi  et  tialeseis. 


1079 


DE  CONSENSU  EVANCEUSTAIUM,  S.  AUCUSTIM 


im 


Ann»,  qii»  dixeriiit  de  illo  iii  lcniplo,  pnsirarinam 
cngfiovcriinl  eum  inipieli  Spirilu  mhcio  :  oiniiia  hTC 
lat  ct  MaUli:rus. 

16.  Uiiile  incril»  qn.rrilur  qiiando  fncia  sint.  sive 
qiio!  Mauhorus  prxlenniuil  el  Lucas  dicil,  sive  qtise 
Lucas  pr:i:ierinitlil  el  Malitiaeus  dicil.  Qiiandmiuideni 
U;iUli:i.His.  roi^rctsis  in  regionein  suain  Magis  qni  ve- 
neranl  ab  Orimie ,  seqniiur  cl  n»rnU ,  Jo^ph  ab  an- 
fdo  admoniluni  ul  cum  infanle  iii  i4i)};y|>iiiin  rngcn*r, 
Be  ab  Ucrode  necaretur;  deinde  llorodcin  illo  iion 
iiivcnlo,  a  binialu  el  infra  pii(^«'^  occidisse  :  doruncto 
aulein  llcrode  rcdiisse  ab  JEsy\yio,  cl  aiidil»  qiiod 
Archolnus  in  Jud:ea  regnarcl  pro  Ih^rode  p;ilre  siio, 
liabitasse  cnm  itiieru  in  Calila^se  civilaus  Mazareih : 
qiUG  omnia  Liicas  laccl.  Nec  idco  coulrai-iuin  vidcri 
polcsl,  quod  vel  hic  dicil  i[u:c  ilt*:  pra:ltTiniUil,  \ol 
Ule  cominomorai  qu:c  iste  non  dicil.  Scd  qnaTilur 
quaiido  fieri  polucrinl  qii;c  GontexilBlaUli;ousdc  pro- 
feclione  in  Jilgyptuin  ai(iiic  indc  re^re&Nioiie  po^l 
llerodis  mortcni ,  ul  jain  in  civilate  Nazarclh  habila- 
ront,  quo  cosLuras,  posleaqnam  perrcccrunl  in  lcm- 
plo  circa  pucrum  oinnia  sccundum  Legem  Domiiii, 
revcrsos  csse  commeinoial.  llic  proinde  cogiiosccn- 
duin  esl  qiiod  dcinceps  ad  ca^lcra  talia  valcal ,  nc  si- 
inililer  movcanl  aninuiniquc  conlurlienl ,  sic  unnm* 
qiicroqiie  Evangclistam  conlcxcro  narralioncm  suam, 
ul  lanquam  nihil  pra'lcmiillcnlis  scrics  digcsui  videa- 
tur:lacilis  cuim  qux  non  vnll  diccre,  sic  ca  qiiuQ 
vulldiccrc,  illis  qiix  dicclial  adjungil,  ul  Ipsa  conliiiuo 
soqui  vidcanlur  :  sed  cum  aller  ca  dicH  quai  aller  la- 
cuit,  diiigcnlcr  ordo  considcralus  indical  locum  ubi 
ca  potuerit,  a  qno  prx*lerinissa  suwl ,  Iransilire,  nl  ea 
qu:e  diccre  inlcndcral  ila  supcriuribus  copularel.  lan- 
qiiani  ipsa  nullis  inlcrposilis  seqiicrcnlur.  Ac  pcr  huc 
iiilclligilur  MaUh;i:us,  ubi  ail  sotnnio  adinonilos  Magos 
nc  rcdirenl  ad  llcrodcm,  cl  per  aliam  viam  rcgrcssos 
iii  rcgioncin  suain;  illic  prx^lcrmisisso  qiia)  Lucas 
nanavii  gcsta  circ;i  Dominum  in  lcinplo ,  cl  dicla  a 
Siincoiie  cl  Anna  :  ubi  rursus  Luc:is  pra^Leriniucna 
profcciioncm  in  iilgypluni ,  quaiu  uarral  MaUhjuiis  , 
lanquain  coniiuuain  conlexuil  rcgrcssiunein  ad  civi- 
laiem  Nazarclh. 

17.  Si  quis  autcm  vclil  unam  narralioncm  cx  omni- 
bus,  qux  de  Chrisli  nalivilale  cl  infaniia  vd  pueritia 
in  uii  iiisquc  narralionc  ab  allerutro  seu  dicuniur  seu 
prxlcnnillunlur,  ordinarc  sic  potesl :  Chmti  autcm 
gcHeralio  $ic  eral  (Multh.  i,  18).  Fuil  iii  dicbui  Ucrodis 
regis  Judaa:  zaccrdoi  quidam  nomiiie  Zacharias^  de 
tice  Abia ;  el  uxor  iili  dc  filiabu$  Jiaron ,  et  voiiwn  ejus 
Elisabcth.  EnuU  autcm  justi  umbo  antc  Ueum^  ince' 
d.ntes  in  omuibus  mandatisctjustificationibusDomim 
sinc  querela.  Et  non  erat  illis  filius ,  eo  quod  esset  Eli' 
sabeth  sterilis,  ct  ambo  processissent  in  diibus  suis. 
Eazfim  est  autem  cum  sacerdot'o  fungeretnr  in  ordine 
vicis  su(B  ante  IJeum,  secundHin  consuetudinem  sa- 
ccrdoiii ,  sorte  exiit  ut  inccnsum  poncret  ingressHt  in 
tcmplum  Domini :  et  omnis  multitudo  populi  erat  orans 
foris  hora  tritvn&i.  Apparuit  autem  iUi  angelus  Domini , 
stans  a  dextris  altaris  incensi  ;  et  Zacharias  turbatns 


est  videns,  el  limor  irruit  gu;^er  fwm.  Aii  aiUm  ad  Utm 
angelus  :  Ne  limeas^  Zaekaria,  ^niam  extoMa  ett 
deinceatio  tua,  et  uxor  tua  Elisitbelh  pariei  tibi  filium, 
et  voeabis  nomen  ejus  Joannem  :  et  erit  gaudium  lihi, 
et  eisullatio,  et  multi  in  nativilate  ejns  gaudehmt  :  erit 
enim  magims  cvram  Domino  :  ei  uinum  ei  sicereaa  wafi 
hibet ;  et  Spiriin  sancto  replebilur  adhne  ex  uiero  iNfl- 
frt<  nirr  :  et  multus  filiorum  Israil  eontt^rlei  ai  Domh- 
num  Deum  ipsornm  :  ei  ipse  prmcedei  anle  ittum  ta 
spiritu  ei  virtute  Elice^  ul  converlat  corda  palrum  in 
filios,  el  incredulos  ad  ptudeuiiam  yasiorum^  panst 
Domino  plebem  perfeciam.  Et  dixii  Zaeharias  ad  «- 
gelum :  Vnde  hoc  sciamlego  enim  enm  senex,  ei  ujw 
mea  proccsnit  in  diebus  snis,   Et  rcspondcns  angeln 
dijit  «i :  Egn  sum  Gabriel  qui  adsio  anii  Deum^  et 
missus  sum  loqui  ad  ie,  el  hax  tibi  e9angelixare :  et 
ecce  eris  lacens ,  et  non  poteris  loqui  usque  in  dlem  quo 
hwc  fiant ,  pro  eo  quod  non  credidisti  verbis  meis ,  qna 
impUbuiUur  in  lemporc  suo,  Et  erai  plcbs  exspecimu 
Zachariam ,  et  mirabantur  quod  tardarei  ipse  in  teoh 
plo,  Egressus  aulem  non  paierut  ioqm  ad  illos^  ei  cegno- 
veruni  quod  visionem  ridissei  in  iemplo.  Ei  ipse  ent 
innuens  illis ,  et  pcrmansit  mutus,  Ei  factum  est ,  il 
impleti  sunt  dies  officii  r/.vi,  a6fii  tit  i/tiiiJKtii   nMiit. 
Post  kos  autem  dies  concepii  Elisabeth  uxorejus^ei 
occultabat  se  memibus  quinque^  dieens:  Quia  m  miki 
fecit  Dominus  in  diebus ,  quibus  rcspexit  auferre  oppro* 
brium  meum  iuter  homines,  in  mense  antem  serfa, 
niiMui  i*il  angelus  Gabriel  a  Deo  in  citiiaiem  Galilmr^ 
cui  noinen  ^azareih ,  ad  mrginem  desponsalam  riro  cm 
nomm  eral  Joseph ,  de  domo  David ;  ei  nomen  virgiMis 
Maria.  Et  ingreuus  angelus  ad  eam  dixii :  Aw,  gratia 
plena;  Dominus  tecum  ^  benedicta  iu  in   mulieribus, 
Qutc  cum  vidissei,  turbaia  est  in  sermone  ejus^  «i  €«91- 
tabat  quaiis  esset  isia  salulatio,  Ei  ail  angelus  ri  :  Nt 
timeas ,   Maria ,  imrifiili  eniiii  gratiam  apud  Deum : 
ecce  concipies  in  utero^  ei  paries  filium ,  ei  vocabis  no- 
men  ejus  Jesum  :  hic  erit  magnus ,  ei  filius  Mistim^ 
vocabitur;  et  dabit  iUi  Dominus  Deus  sedem  Datid 
patris  ejus ,  et  regnabit  in  domo  Jacob  in  aiemum ,  ef 
regni  ejus  non  crii  finis,  Dixit  aulem  Maria  ad  ange- 
lum  :  Quomodo  fiet  istud,  quoniam  virum  nan  cognO' 
sco  ?  Ei  respondens  angelus  dixit  ei :  Sjfririius  sanelut 
supcrventet  in  te,  et  virtus  Allistimi  obumbrabii  ^bi ; 
ideoque  et  quod  nascetur  sanctum ,  vocaHfiir  Ftfiiil 
Dei :  et  ecce  Elisabeth  cognata  tua ,  ei  ipta  concepit 
filimn  in  senectute  sua  ;  ct  hic  mensis  esi  sexius  illi  qutt 
vocaiur  sterilis  :  quia  non  erit  impossibile  apud  Deum 
omne  verbum.  Dixit  autem  Maria:  Ecce  andlla  Do^ 
mini ,  fiat  mihi  secundum  verbum  tuum,  Et  discessit  ab 
iila  angelus,  Exsurgens  autem  Maria  tn  diebus  t//ii, 
abiit  in  montana  cum  festinatione  in  drilatem  Juda  :  d 
iniravit  in  domum  Zaclmrias ,  et  salutavit  Elisabeik,  Et 
factum  estf  ui  audivit  salutationem  Marite  Elisabeiik 
cxsultavit  infans  in  utero  ejus ;  et  repteia  nl  5;»irTfl 
sancto  EUsabeth ,  i7  exclainavit  voce  magna ,  et  dixii : 
Benedicta  tu  inter  mutieres ,  et  benediclus  fruciuM  ten- 
tris  tui.  Et  unde  hoc  miln ,  ui  veniat  maler  Domim  mei 
adme?  Eccc  enim  ut  fucti  at  wx  saltHaliouis  iu9  i^i 


f06l 


LIBER  SEGUNDUS. 


avribui  meh,  extuUodU  in  gwdio  infans  in  utero  tiMO  : 
ei  beala  qua  crediditli^  quommn  perfideniur  ea  qnee 
dicta  sunt  tibi  a  Oomifio.  Et  ail  Maria  :  Magnificai 
anima  mea  Dominum.  Et  exsuUavit  $piritu$  nmte  in 
Deo  ealutari  meo.  Quia  retpexit  liunulilalem  anciiim 
iua;  ecce  enim  ex  hoc  beatam  me  dicent  onwei  gene^ 
raiionei.  Quia  feeit  mihi  magna  qui  potem  fsf,  et  ian- 
clum  nomen  ejui,  Et  miiericordia  ejui  in  progeniei 
el  progemei  limenlibui  eum,  Fecit  potentiam  in  brachio^ 
suo,  dliperiU  iuperboi  mente  cordii  iiti,  Depoiuit  po* 
tenlet  de  iede^  et  exalimt  humilei,  Eiurientei  impletit 
bonit,  ei  dirilee  dimitit  inanet,  Sutcepit  liraei  pucrum 
iuum,  memorari  mitericordiai  tuce,  Sicut  lociUut  eti  ad 
patret  notlrot,  Abraliam  et  temini  eju$  m  tcecuUi, 
Mantil  autem  Maria  cum  iila  quati  menubut  tribui, 
et  rever»a  ett  in  domum  tuam  (Luc.  i,  5,36)  :  el  in* 
venia  eti  in  utero  habent  de  SpirUu  taneto.  Joteph 
auiem  rir  ^ut^  cum  ettei  juttut,  ei  noUei  eam  iradw- 
cete^  voluit  occulie  dimiliere  eam,  Hmc  auiem  eo  cogi" 
lante^  ecce  angelut  Domini  in  tomnit  apptnruii  ei  dicent : 
Joteph,  fiU  Datid,  noU  limere  accipere  Maariam  con- 
iugem  luam  :  quod  emm  in  ea  nalMU  eti^  de  Spirilu 
tancto  ett,  Pariei  aulem  fitium,  ei  voeabit  nomen  ejut 
Jetum  :  ipte  emm  taivnm  faciei  poputum  tuum  a  peC" 
caiit  eorum,  lloc  aulem  lolum  faclum  eti^  ut  adtmple* 
reiur  qnod  diclnm  eU  a  Domino  per  prephelam  dicen» 
iem  ;  Ecce  Virgo  in  utero  habibU  ei  pariei  fitium^  et 
vocitbUur  nomen  ejut  Emmanuel,  quod  eU  interpreta^ 
ium,  Sobitcum  Deut,  Exturgent  autem  Joteph  a  tomnOf 
fecit  tictit  prcecepii  ei  angelut  Domini^  ei  accepit  coii- 
jugem  tuam  :  ei  non  cognotcebai  eam  {Matth,  i,  18- 
S5).  Elitabeth  auiem  implelum  etl  lemput  pariendi^  ei 
peperil  filium,  Ei  audierunt  viani  el  eognali  ejut^  quia 
maguificavU  Dominut  nutericordiam  tuam  cum  itta^  ei 
eongratutabantur  ei,  Et  factum  eti  in  die  ociavo,  vene^ 
runl  circumcidere  puerum,  et  voeabant  eum  nomine  pa~ 
irit  ejut  Zachariam.  Et  retpondent  maier  ejut^  dixii : 
Neqnfiquam,  ted  voeabitur  Joamet.  Ei  diierunt  ad 
illam  :  Quia  nemo  ett  in  cognatione  iua  qui  vocetur  hoe 
nomine,  Innuebani  autetn  pairi  ejut  quem  veUei  vocari 
eum,  Et  pottutant  pugUUirem  tcriptil^  dkent :  Joan" 
net  ett  nomen  ejut,  Et  mirati  tuni  univerti,  Apertum 
eti  autem  iltico  os  ejut  ei  tingua  ejnt^  ei  loquebalur 
benedicent  Deum,  Ei  ftictut  eti  iimor  tuper  omnet 
licinot  eorum ;  et  tupcr  omnia  montana  Judeem  dieul* 
gabantur  omnia  verba  hax,  Et  potuemnt  omnct  qui 
audierani  in  corde  tuo,  dicentet :  Qnid  *  pulat  puer  ine 
erit  ?  Eienim  manut  Domini  erat  eum  itto,  Et  Zacho' 
riat  pater  ejut  imptelut  ett  Spirilu  taneto^  €l  prophc' 
iiivit,  dicent :  Beneiiiclut  Dominut,  Deut  Itraet^  qma 
viiitavU  et  fecit  redemplionem  ptebit  tueB,  Et  erexii 
eornu  talulit  nobit,  in  domo  Damd  pueri  nu,  Sicui 
tocttiut  eti  per  ot  tanetorum^  qui  a  tmcuio  tunl,  Pro~ 
phelarum  ejut.  Satutem  ex  inimicit  notirit^  ei  de  manu 
omnium  qui  oderunt  not,  Ad  faciendam  mitericardiam 
cum  pairibut  nottrit^  ei  memorari  Jetlammti  tm  Mit« 

>  unus  e  Golbertinis  M86.  iQuitf  AHi  eodlM ,  (ftrfzf :  ot 
sac  in  auUquis  ODrb.Bibliis;  nempe  qui^gneoeeiitifjtiioutro 
gencre  ooncordans  cqm  Yooe,  io  pmmi  qu^e  pucruni 
mguiOcai, 


cii.  Jutjurandum  quodjuravU  ad  Abraham  pnirem  no- 
tirum,  dalurum  te  nobis.  Ul  tine  timore  de  manu  mi^ 
micorum  nostrorum  tiberati  serriamus  i7/i,  in  tanetilate 
el  juttltia  coram  ipto,  omnibut  dwbut  nottrit,  Et  tu, 
puer^  Propheta  Almwni  vocaberit  :  prceibit  enim  anle 
faciem  Domini  purare  viut  ejus^  ad  dandam  tcientiam 
tatutit  piebi  cjut  in  remittionem  peccaiorum  eorum, 
Per  viseera  mitericordim  Dd  nottri  in  quibut  tisitavU 
not  Orient  ex  atto,  lUuminare  iit  qui  in  ienebrit  et  in 
unUfra  mortit  tedent,  ad  dirigendot  pedet  nottrot  in 
viam  pacit,  Puer  aulem  cretcebat^  ei  confortabatur 
tpiritu ;  et  erat  in  deeertit  utque  jn  diem  ottentionii 
tum  ad  Itract,  Faclum  eU  autem  in  diebut  itUt,  exiii 
edictum  n  Cmtare  Augutio,  ui  detcriberetur  univertut 
orbit,  Uase  deteriptio  prima  facta  ett  prmside  '  Syrim 
Syrino,  Et  ibant  omnet  tci  profitereniur  tinguU  in  tuam 
dviiaiem,  Atcendii  auiem  el  Joteph  a  Gatitcea  de  ctrtf- 
tale  Naaareih  in  Judaam  civitatem  David,  qum  vocatur 
Belhteem,  eo  quod  ettei  de  domo  et  familia  David,  ui 
profitereiur  eum  Maria  detpontaia  tibi  uxore  prm- 
gnante,  Facium  ett  autem  cum  ettent  ibi,  impteti  suni 
diet  ut  parerei :  ei  peperit  fitium  tuum  primogenitum, 
ei  pannit  eum  invotrii;  et  rectinavii  eum  in  pra^ipio; 
quia  non  erai  eit  tocut  in  divenorio,  Et  pastoret  erani 
in  eadem  regione  vigilantet  ei  cuttodientet  viijilint  no^ 
ciit  iupra  gregem  tuum  :  ei  ecce  angetut  Domini  slelii 
juxla  ittot,  et  ctaritat  Dei  circumfuttit  itlot,  et  fmiu- 
erunt  limare  magno,  Ei  dixii  itlit  angetut  :  Nolite 
limere :  ecce  enim  evimqelito  vobit  gaudium  magnum , 
quod  erit  omni  poputo;  quia  natut  eH  vobit  hodie  Sat- 
fo/or,  qui  ett  Chritiut  Dominu»,  in  ciritate  David,  Ei 
koc  vobit  mgnum  :  invenietit  infantem  pannit  invotu- 
ium,  of  positum  in  prmtepio,  Et  tubito  facta  ett  cuni 
angeto  muttitudo  mititim  cmtetUt.  taudanlium  Deum 
et  dicentium  :  Gtoria  in  aUisumit  Deo,  et  in  lerra  pax 
hominibut  bonm  votuntalit,  Et  factum  est  ui  discesse- 
runi  ab  at  angeti  in  castum,  pattoret  loquebanlur  ad 
inviecm  :  Tranteamut  utqne  Betliteem,  ei  vidcaniut 
hoc  verbum  quod  factum  eti^  quod  Domiimt  ostendit 
nobit,  Et  venerunt  feitinaniet,  et  invenerunt  Mariam 
ei  Joteph,  ei  infantem  potitum'  in  prmtepio,  Videniet 
.  auiem  eognoverunt  de  verbo  quod  diclum  erat  ittit  de 
puero  hoc,  Et  omnet  qui  audierunt  mn-ati  tunt,  et  de 
Ut  qum  dicia  erani  a  pattoribut  ad  iptot,  Maria  au- 
tem  contervabai  omma  verba  hmc,  conferent  in  cordc 
tuo,  Et  reverti  tuni  pattoret  glorificaniet  ei  taudantet 
Deum  in  amnibut  qum  audierant  et  viderant^  ticui  di' 
ctum  ett  ad  Utot,  Ei  pottquam  eontttmmali  tunt  diet 
odo  ui  eircumcidereiur  puer^  vocatum  eti  nomen  ejut 
Jetut,  quod.vocatum  esi  ab  angeto  priutquam  in  utero 
conciperetur  (Lue.  i,  57,  ii,  21).  El  ecce  Magi  ab 
Oriente  veneruni  Jerotolgtnam,  dicenlet :  Ubi  ett  qui 
naiut  eti  rex  JudceorumT  vidimut  enim  stettam  ejus  in 
Orienie^  et  venhmu  adorare  eum.  Audient  auteni  Ilerodes 
rex  turifam  eti,  ei  omnit  Jerosolyma  cum  itto,  Et  con- 
grfgant  ornnet  prindpet  tacerdotum  el  Scribat  popuU, 

*  in  aliquot  ¥as.  ct  edilione  Rstisponensi ,  a  prce^ide, 
ApiMl  ET.  et  Luv. ,  sMb  pfcakde,  sed  iu  plurilms  et  nicliiiris 
noliBllss.  alisque  i>raB|  osilionc  Cbt,  prmside;  id  est,  \rviiih 
deni  agemc,  ]uxta  gnec.,  ^gemonewmios. 


1083  DE  r.ONSENSU   K VAXGK 

iciicitahitur  ab  cn  ubi  Chri$lu$  nnseerclHr.  At  itli  dixt^ 
riuii  ei ,  In  Bethlcnn  iudtv  :  $!C  cnim  $criptum  e$t  per 
proifhctiim,  Ei  tu  UcthLetn  lerra  Jutiti^  nequaquam  nii- 
nima  c$  in  priiicipibu*  Juda ;  ex  ie  enim  eiict  dux  tfui 
ritjat  fmpulum  mcnm  hratl.  Tunc  Hcrodet  clam  roca* 
M  .V«f(/M,  diiig'  ntcr  didicit  ab  ei$  lempu$  $ielt(P.  qnce  ap- 
ptintit  ci$.  El  mitieii$  co$  in  Bethhvm  dixit :  lle,  et 
inlerrogute  diiigenlcr  de  pucro ;  el  cum  invcneriti$  rcnun' 
tiate  mihi,  ut  et  cgo  vettien$  adorem  eum.  Qui  eum  au- 
distent  regem^  abierunt  :  et  ecce  $tella  quam  viiierant  in 
Orientc]  antccedt  bnt  foi,  u$que  dum  vefiiein  ntnret  $upra 
ubi  er.it  puer.  Videnle$  autem  nlellam ,  gatisi  $unt  gau- 
dio  nwgno  valde.  El  intrantc$  domum ,  invtwrunl  pue' 
rnm  cum  Maria  niatre  c}u$  :  et  )*rocidentc$  adoravcrunt 
eum  ;  et  apirlis  ihc$auii$  $ui$  obtultrunl  ei  munera,  aU' 
rKiii,  lhu$  ct  mijrrham.  Et  rc$pon$o  accepto  in  «ofHfiri, 
ne  rcdirent  ad  flciodcm,  pcr  alitim  riam  rcgre$$i  $unl  in 
regionem  $uain  (Mallh.  ii,  l-12).Quicitin  rcces^isscnt, 
po$teaquam  iiupteti  $unt  die$  purgalioni$  nialris  eJH$, 
$ccundnm  Letjcm  Moysi,  tulcrunt  itlum  in  Jeru$alcm^  ut 
tislercnt  eum  Domino  :  $icut  $criptum  est  in  Lege  Do- 
ffifiif,  Qiifa  offifK*  mascutinuin  atiupcricn$  rulvnm ,  mr- 
ciuin  Ihmino  rocntntur.  El  nt  dtircnt  ho$iium  $ecuHdum 
tfutid  tliclnm  Cbt  iu  Lctjc  Ihmiiii,  pnr  tHrturnm,  aut  duo$ 
pulh$  coliniibiirum.  Et  ccrc  tiomo  cnit  in  Jeru$filetHf 
cui  noincn  Siincon^  et  homo  istcju$lu$  et  timoratu$,  ex- 
$pcclan$  con$otationcm  Isrnet,  ct  Spiritns  $anctu$  erat 
in  co  :  cl  re$pon$um  acccpcrat  a  Spirint  sinicto,  non  vi- 
$nrum  $e  mortcm^  nisi  prius  vidtrci  VJirislHm  Doinini : 
cl  venit  in  Spirilu  in  lcmplum.  Et  cum  indHcercnt  pue- 
rum  Jcsinn  ftarcnlc^  eju$,  ut  faccrcut  $ecuiiduin  con^ue- 
tudincm  Lctji$  pro  eo ,  cl  ip$e  accepil  eum  in  amplexu$ 
$uo$^  el  bencdixii  Dcum,  ct  dixit :  iViiftc  iliiniUi$  $trvnm 
luum,  Ihininey  $ecundnin  verbum  luum  inpace.  Quia  vi- 
dcrunl  ocuti  mci  $tUulare  /uiiffi,  quod  parti$ti  antc  facicm 
oninium  poputorum.  Liimcn  ad  revclationcin  Centium^ 
et  gloriam  ptcbi$  lucc  IsracL  Et  crtini  puter  ejns  et  maler 
niirtuilc$  $upcr  liis  qita*  dicebanlur  dc  illo.  Et  benedixit 
illos  Siineonf  cl  dixit  ud  Mtiritim  inalrcm  cjiis  :  Ecce  pn- 
$ilu$  e$l  liic  in  ruinain  cl  rc$urrcciionein  mullorum  in 
hract^  et  in  $ignum  cui  contrt.dicctur ;  et  tiiam  ipsiu^ 
aniinam  perlramibil  yladiu$,  ut  revetcntur  cx  mnliis  cor» 
dibu$  cogitationcs.  Et  crut  Anna  prophcti$sa  filia  Pha- 
nucl  de  tribu  A$er  :  ha:c  procc$serat  in  dicbus  multi$,  et 
vixerat  cum  viro  suo  anni$  $cptcin  a  virginitate  $ua  ;  ct 
liasc  viitua  ustjuc  ud  anno$  octoginta  quaiuor ,  ^fin;  ffofi 
di$cedebal  dc  tcmpto^  jcjunii$  et  ob$ccraltonibu$  $crvicn$ 
nocte  ac  die,  Ei  hac,  ip$a  hora  $upervenien$,  confilcbutur 
Domino^  cl  loquebutur  dc  i7/(\  oiiinibu$  qni  ex$pcctabant 
rcdeinptiouvin  JciuMitem  ^,  Et  ui  pcifccerunl  omnia  se- 
cuiidum  LctjciH  bmmni  (Lur.  ii  ,^2-51)),  ccce  angctit$ 
Domini  appuruil  ifi  soifuits  Jo$cph ,  diccn$  :  Surge ,  ct 
accipe  pucrum  et  malrcm  cju$,  cl  fiuje  in  A^gy^ituin,  et 
eslo  ibi  usque  dum  dicam  libi ;  futurum  Cbt  cniin  ut  II e- 

*  Kditi.  rcdrmptionem  isracL  At  vss.  magDooonscnsD  fe- 
rvnt,  reaemptiorwm  Jerusatem :  qiiilniscuni  eliam  oonoordat 
vcusliiisimus  Hil>Uorum  oodex  Coi-bciciisls.  l*orro  iu  giu'co 
texiu  esl,  titlibsin  cn  icronsalem,  rcdcmptionem  in  Jertoa- 
Lm,  addiia  |>nr|'(isilinne  iii,  (|u:p  |  n»|it('r  m  |iraH'**deiiiis 
kUerx'  uuucuisuin  raiile  cxcidenl  librari(.i uu.  iiicuria. 


UST.XRUM,  S.  AUGUSTINI  lOgi 

rode$  quarat  puerum  ad  perdendum  ium.  Qai  :jifMir- 
i^'fii  accepit  puerum  et  matrem  eju$  nocU^  et  $€ee$$it  n 
.EggjUum.  Et  erat  ibi  u$que  ad  obitmm  Herodih :  ut  ad- 
impleretur  quod  dictum  e$t  a  Domino  per  prophettim 
diceniem^  exjEgypto  vocavi  (Hium  meum.  Tune  He- 
rode$  viden$  quoniam  iltmuMe$$et  a  Magi$^  iralu$e$l 
vatde  :  el  tnitien$  occidit  omHe$  puero$ ,  qui  erant  iu 
Bethteem^  et  in  omnibu$  fiHibu$  eju$,  a  bimatu  et  iufrt^ 
$ecundum  tempu$  quod  exqui$ierat  a  Magi$,  Tmnc  ttd' 
iiiiptetum  e$t  quod  diclutn  e$t  per  Jeretniam  prophelmu 
dicenlem  :  Yox  in  Hama  audila  eif ,  plaratui  et  utulo' 
lu$  mHtlu$  ,  liachcl  ploran$  fitioe  $uo$ .  et  notidt  mm- 
$olari  quia  non  $unl.  Dcfuncto  autem  llerode,  ecce 
apparuit  angetu$  Domini  in  iohinm  Jo$epk  in  JSgypio^ 
diceH$ :  Snrge  ct  accipe  pucrum^  et  tnatrem  ejus^  et  vade 
in  terram  Uracl;  defuncti$unt  emm  qui  qntrrebant  «i- 
niam  pueri.  Qui  $urgett$  acccpit  puerwn  et  matrem  e/u, 
et  venit  ia  terram  l$raeL  Audien$  autem  qnod  Arehe* 
ltiu$  regnarel  in  Judxa  pro  Ihrode  patre  <iio,  timuit  HIq 
ire.  Et  admonitu$  in  $omni$^  $ceei$it  in  partee  Galiltne: 
et  veniett$  habitavit  in  civitatequof  vocatur  Sazareth^  nt 
attiniptcrelur  quod  diclum  e$t  pcr  Propheta$ ,  Quoniam 
Ktizariru$  vocabitur  {  Mutth.  ii ,  13-23 ).  Pmer  autem 
crc$cebat  et  confortabalur  plenu$  $apientiaf  et  gralia 
Dei  erat  in  itto.  El  ibant  parenle$  cjh$  per  omne$  oNiroi 
f  n  Jeru$atem  in  die  $olcmni  Pa$ch<e.  El  cum  factu$  e$$ct 
annorum  duodecim ,  a$cendeutibu$  ilU$  in  Jeroeolginam 
$ccundum  con$uetudinem  diei  fc$ti,  €oii$umiHati$qHe  die- 
bH$  cum  rcdircnt ,  remansit  puer  Je$u$  in  Jeru$aiem ,  et 
non  cognoverunt  parenlce  eju$,  Existimanlee  autem  i<- 
tum  c$$e  tfi  comilatUf  venerunt  iter  dici ,  et  requireboMt 
emm  inier  cogitato$  et  notoe.  Et  non  inffenientee  ^  rt- 
gre$$i  $unt  in  Jeru$alem  reqnireniez  cum.  Et  fadmm 
cst  po$t  iriduum  invencrunt  ittum  in  templotedentemiu 
mcdio  doctorumfautUentein  itto$  et  inlerrogattlemeo$.Sliii' 
pebant  nulcm  omne$  qui  audicbanl  cu>n ,  euper  itrHdeulia 
et  re$pon$i$  eju$.  Et  videnle$  admirati  eunt.  Et  dixM 
mater  c}h$  ad  illum  :  fili ,  quid  fcci$ii  nobi$  mT  Ecee 
jtaicr  luus  ct  rgo  dolenlc$  qua^rcbtmtuz  le.  Lt  ail  ad  il- 
los  :  Qnid  e$l  quod  me  quwnbatis  t  Xesciebati$  quia  ia 
hi$  quo)  Patri$  mci  miiiI,  oporlet  me  €$$e  ?  Et  i/i«  m» 
iniettexcrunt  vcrbum  quod  locutu$  eet  ad  itlo$.  Et  de- 
$cendil  cum  ei$,et  venit  Nasareth^  et  erat  eubditue  i7/ii. 
Et  mater  cju$  coH$ervabat  omnia  verba  heec  in  eorde 
$uo  *.  Et  Jc$u$  proficiebat  $apientia,  et  eetate,  a  grada 
apud  Deum  et  homine^  {Luc,  ii,  40-52). 
CAPUT  W.^De  ordinepreedicationi$Joamii$Baptitlm 
inler  omne$  quatuor, 

18.  Jain  liinc  de  pncdicaiionc  Joannis  namri  in- 
eifiit ,  quani  oiiines  quaiuor  conimemoranL  Nam  el 
llatlhu  us  post  illa  vcrba,  qux  ullinia  ejiis  posui,  ulii 
Goiiimeuioravit  cx  proplicta  lcstimoniuin,  Qumtiam 
Piaxarofue  voeabitur ,  scquilur  et  adjuiigil :  in  ditbut 
auiem  itii$  venit  Joattne$  Bapii$ta  prwdicane  in  tLvrie 
Judaee,  elc.  {Maith.  ui,  1 ).  El  Man^us  qui  iiiliii  de  na* 
tivitalc  vol  iiiranlia  vcl  pucrilia  Domiiii  iiarraTit » binc 
Evangclii  sunipsii  iniliuin,  id  est,  a  Joaiiuis  pncdich 
lionc.  Sic  eiiim  cxorsus  est :  Inilium'  EvuH§elH  Jtn 

*  FdiU  ;  confciens in corde  $uo.  Abert  cm^rm  a Ksl. 


10S5 

Chrisii  fiUi  Dei 

Ecce  miuo  angelum  meum  ante  faeiem  tuam  ,  qui  praf- 

pnrabit  viam  luam  ante  te*  Vox  clammitis  in  deterto^ 

Purate  ciam  Domiui ,  reclas  facite  setnitat  ejn$.  Fuit 

toawiet  in  dctcrto  baptiztmnet  prmtiicansbaptismum  pct^ 

nitentice  in  remissionem  peccatorinn,  eic,{MarcAti-A), 

¥a  Liicas  post  vcrba  ubi  ail ,  Et  Jesus  proficiebat  m- 

fientia »  et  xtale^  et  gratia  apud  Deum  cl  hoinines^  de 

J';niiiiis  prrdicatione  jam  sequitur  dicciis  :  Anno  hm- 

tein  quinto  decimo  imperii  TiberH  Ca^saris,  proeuranU 

Pontio  Pilato  Judteamjetrarcha  autem  GaliliBai  Uerode, 

Philippo  autem  fratre  ejus  letrarcha  Ilurafte  el  Tracho» 

nitidis  regionis ,  et  Lysania  AbHinag  tetrarcha ,  sub 

principibus  sacerdotum  Anna  et  Cnipha ,  factwn  esl  oer- 

bum  Domini  super  Joarmem  Zaharite  filium  in  deserto^ 

cic.  (Ltfr.iii,  1,2).  Joannesf|iioqtieaposioIusinEvaii- 

gelistis  qiiattior  emiiienlissiinus,  posleaquam  dixit  de 

Vcrbo  I)ei,qui  est  ipse  Filius  ante  omniasaecula  crea- 

liinr,  quia  omnia  per  ipsum  facta  sunt ,  intulit  con« 

tinuo  de  Joaniiis  prxdicatione  ac  testimonio  dicens : 

Fuit  homo  missus  a  Deo,  cui  nomen  eral  Joannes  {Joan. 

1, 6).  Uiide  jam  videndum  est,  de  ipso  Joanne  Bapiisla 

qitariior  Evangellstarum  narrationes  quemadmodum 

Intcr  se  iioii  discordent :  non  ut  hoc  a  nobis  per jomnia 

rcquiraliir  aut  eiigatur ,  quod  modo  recirous  de  pri« 

ni(»rdiis  nati  ex  MariaChhsti,  quemadmodtim  inlerse 

Mnithxiis  Lucasqiie  conseniiant,  ul  ex  ulriusque  nar- 

raiioiie  unain  raoeremus ,  demonsfranies  tardioribus 

qiienilibct  eorum  commemorando  qood  alter  tacel,  vel 

taeeiido  qiKKl  alicr  com:iiemor:U,  non  impedire  inlel- 

leciuin  veracis  narrationis  alterius ;  ut  boc  exempl«, 

sive  ut  a  me  factum  est ,  sire  alio  modo  commodiiis 

fieri  possii,  videat  uniisquisqne  et  in  ceteris  talibus 

locis  licri  posse  quod  hic  facium  eise  perspexeril. 

19.  Jain  crgo,  ut  dixi,  vidcamus  qtiatuor  Evange- 
gclisiarum  de  Dapiisla  Joanne  consensum.  Mattbaeus 
ita  sequitur  :  /n  diebus  autem  iUis  teml  Joannet  Ba^ 
ptista  proidicms  in  desertoJudwm,  Marcus  non  dixit,  /n 
diebus  illis ;  quin  niillam  seriem  renim  anle  praemiseral» 
in  qutniin  rerum  diebus  inieUigerctiir  dicere,  si  di- 
ccret,  In  iUis  diebus,  Lucas  autcm  per  polestates  ter- 
rcnas  signnnlins  ipsn  tempora  exprcssit  prasdicationis 
vel  baptisiiii  Jonnnis  dicens  :  Anno  autem  quinlo  i/e- 
eimo  imperii  Tiberii  Ccesaris,  proeuranle  Ponlio  Pilaio 
Judteam,  telrarcha  autem  Gaiilteaf  Uerode  ^  Pliiiippo 
autem  fratre  ejns  letrarcha  ltura»g  et  TrachonUidiM  re- 
fionis,  el  Lysania  AbiUna:  IHrarclia,  sub  prineipibus  SO' 
eerdotum  Anna  el  Caipha ,  factum  est  verhum  Domitu 
sitper  Joannem  Zdcharics  filium  in  dcserto.  Nec  tamcn 
iuleHigcre  debemiis  hos  dics,  id  est  hoc  l^mpus  ba' 
runi  (toiestalum,  siguiftcasse  Maith«-eum  cum  diccret, 
Jn  diebus  iilis ;  sed  in  iniilto  hingioris  temporis  spaiio 
voluisse  accipi,  quod  ait,  In  diebus  iiiis,  Mox  enim  itt 
narravit  revcrsum  de  ^ypio  Cliristum  mortuo  He- 
rode ;  quod  utique  lempore  infanliuc  vel  pueritise  ejus 
.lactuin  est ,  ul  possit  consiare  quod  Lucis  de  illo, 
cum  duodeciin  annorum  esset,  gestum  namivit  in 
tcmplo  Jcrii^^alcm  (Luc,  ii,  42  50) :  com  ergo  Lnfanlem 
vd  iHierum  ex  ^gyplo  revocatuui  eofflmfoiorassei 


lib::u  secl.ndls.  ^^^ 

sicul  scriptum  est  in  Isnia  propheta,      Mnltha^us,  coniinuo  iiitulit,  In  diebus  autem  i7/i«  vfnit 

Joannes  liapiista,  non  ulique  taiiluminoJo  pucritie  il- 
lius  dies  insiiiunns,  st>d  oiiincs  dies  ab  ejiis  nalivitate 
usque  ad  lenipns  quo  prjcdicare  ac  baptizare  ctepil 
Joannes,  quo  jam  tein|iore  Cliriali  jiiveiiilis  *  xlas  in- 
venifur ;  qnia  coaivi  ernnt  ipse  el  Joanncs,  et  triginla 
fenne  annoruui  narratur  fuisse  cum  ab  illo  baptizatus 
csset. 

CAPUT  VII.  ^De  duobus  llerodibus. 

20.  Sed  plane  de  Herode  Siilet  movere  nonnullos 
qiiod  Liicas  narravit,  in  diebiis  baplisiui  Joannis  He- 
rodein  fiiisse  tetrarcbain  Galilxae,  quando  etinm  Do- 
minusjuvenis  l)aptizatus  est  (Liic.  iii»  1-21) ;  Malthxus 
aiitem,  moriuo  Herode,  dicil  pucrum  Jesuin  ab  ^Egy- 
pto  remeasse :  quod  utrumque  veruin  esse  non  poicsi, 
nisi  doo  fuisse  intelligantur  Ilerodes.  Quod  cuni  ficri 
potuisse  nemo  nesciat,.  qua  cxcilate  insaniunt,  qui 
prodiviores  sunt  ad  calunmiandum  eyangclica:  veri- 
iati,  quam  paululum  considcratiorcs,  nt  duos  hoinines 
eodem  vocabulo  appellatos  intelligant  ?  ciijns  rei  cxem  - 
plis  plena  sont  omnia.  Nam  iste  posterior  llcrodes 
prioris  Herodis  filius  fuisse  pcrhrbclur ;  sicut  Archclaus, 
quem  MaUhxus  in  Judasx  regnum  patri  moriiio  siic- 
cessisse  commemorat  {Matth,  ii,  19-22);  siciit  Phi- 
iippus,  quem  fratrem  tetrarchac  Hcrodis  et  ipsuni  Iiu- 
neae  teirarcham  Lucas  insiiiuat.  Rcx  eniin  fuii  Ilero- 
dcs  iile  qui  quxrebai  animam  pueri  Cliristi ;  licrodes 
autem  alius  fiiius  cjus,  non  rex,  sed  tetrarclia  diciiM 
esl,  quod  nomeo  prxcum  a  parte  regni  quaria  iiuli- 
tum  resonat. 
GIPUT  yiH.  —  Quomodo  Matthwui  dicat  timuisseJo' 

uph  ire  cum  infante  Chrislo  in  Jerusaiem^  propler 

Archelaum ;  et  non  timuiue  hre  in  Caiiiasam^  ubi  eral 

tetrarcha  llerodes  frater  ejus. 

21 .  Nisi  forte  hinc  rursus  qutspiam  moveatur,  cum 
Matlhscus  dixerii  ideo  iimui!i.se  Joscph  cum  piiero  rc- 
deunte  ire  in  Judxam,  quia  pro  pnlre  suo  Hcrode  Ar- 
chelaus  filius  ejus  ibi  regnabat;  qnomodo  polncrit  ire 
in  GaUlaeam«  ubi  alius  filius  ejus  Ilerodes  teir.irtlia 
erat,  sicut  Lucas  testatur.  Quasi  vcro  ipsa  sint  tem- 
pora,  quibus  tunc  puero  limeliatur,  quse  nunc  Liicas 
oommemoravit,  qoae  usque  adeo  muiata  erani,  ut  in 
ipsa  Judsca  iion  jain  rcx  esset  ArchclauM,  sed  Poniius 
Pilatus,  qui  non  rex  Judaeorum,  sed  pracses  erat :  cu- 
Jus  temporibus  agentes  sub  Tilierio  Cassare  filii  mnj<i- 
ris  Herodis,  non  regnum  habebant,  scd  telrarchiam. 
Qiiod  utique  nondum  factum  eral,  quando  Joseph  ti- 
niens  Arehelaum  in  Judaca  regnantcm,  se  in  Caliteam 
cum  puero  contulit,  ubi  et  civlias  ejus  erat  Nazareth. 
CAPUT  IX.  —  Quomodo  dical  Matthaus  ideo  isse  in 

GuiUmam  Joseph  cum  infante  Chrislo  qnia  timuil  Ar- 
cheiaum  pro  suo  patre  regnanlem  in  Jerusaiem ;  cum 
Lucas  dicat  ideo  isse  in  Gaiilmam^  quia  ibi  eral  iVa- 
zareih  civitas  eorum, 

22.  An  forie  ei  hoc  movet,  qiiomodo  dicnt  MaithaR js, 
propterea  cum  puero  Jesu  pnreiitcs  ejus  isse  in  Galh- 
Isam,  qoia  metu  Arebelai  in  Judaeam  ire  noluerunt; 
cum  propterea  magis  isse  in  Gaiilxani  vidcaiilur» 

*  liai.,iiRvmi/is  otof.  Sic  laasim  ]iro«  iuvcnUis, 


1087  DE  rONSENSlI  EVANGELISTAKUM,  S 

qiiia  civiias  eoruin  «rnl  Nazan^tli  Galihcj*,  siciil  Lu- 
tas  imii  uiciiil?  S:  d  iiildli^eiidiiiii  cst,  uhi  atigcliis  in 
soirnis  in  /Egypti)  diKil  ad  Josepli,  Surge,  el  accipe 
pneruiH  ei  matrem  nut,  et  vade  in  tcrram  hraet,  sic  iii- 
lollocium  esse  primo  a  Jftsepli,  ul  putarel  jussum  se 
esse  |H:rgerc  in  Juda^ain ;  ipsa  cnim  primiiiis  iiitclligi 
poliiit  terra  Israel  :  porro  aiiicni  po!,ii»ai|ii:im  coiiipe- 
ril  illic  rfgtiare  lilium  llcrodis  Anliehium,  iioluil oIh 
jiccre  sc  illi  pericuio,  cum  posset  terra  Isruel  etiaui 
bic  inlcliigi,  ul  et  Galilxa  illic  deputaretur,  quia  ct 
ipsam  populus  lsra(*l  incolebat.  Quanquam  el  alio 
niodo  solvi  |>osMt  lia^c quastio,  quia  |>otuil  videri  pa- 
rcntibus  Clirisii  cum  puero,  dc  quo  lalia  pcr  angelica 
responsa  cognovcr.uit,  non  cssc  liabitandum  nisi  in 
Jeriisalem,  itbi  crat  iciiiplum  Domini ;  cl  proptcrea 
rcdeuiiies  ex  iCiryplo,  illiic  cos  iiuros  Tuisse,  el  illic 
li.ibitaiums,  nisi  Arcbclai  pncsonlia  tcrrercntur.  Ne- 
quc  eiiim  diviititiis  jubeliantur  ibi  babiure,  ul  de  Ar- 
chelao  quod  timebant  dcbcrcnt  coiitemnerc. 
CArUT  X.  —  Quomodo  Lucoi  dicii,  IIkiiiI  parpiitcs 
cjus  pcr  oiniics  anuos  in  Jerusalciu  in  die  solcmui 
Paschx'  rufii  illo  puero ;  cum  dicai  Blutthwus  quod 
meiu  Arclielai  timuerini  illuc  ire  ab  .€gypto  redcuniet, 
23.  An  et  boc  aliquis  dicil :  Qiiomodo  crgo,  siciil 
Liiras  iiarrai,  iiuinl  parenics  cjus  pcr  omiies  aiiiios 
piierili:c  Chrisli  iii  Jcrusalcin,  si  Archelai  timorc  illuG 
|irohibeb;)iitur  acc^dere?  lloc  mihi  dissolvcre  non  cs- 
set  diflicile,  iicc  si  aliquis  EvangclisLirum  exprcssis- 
set,  quanidiu  ibi  rcgnarct  Archelaus.  Ficri  cnim  potc- 
r.il  ut  |ier  dioni  festuiii  inUT  laiii  ingciitcm  lurbam 
latentcr  asceiidereiit,  niox  rcversuri,  ubi  tinicn  a'iis 
diebiis  habilare  mctuerent :  ut  nec  solemnitatc  pnc- 


AUGUSTINI 


IM8 


lermissii  e>senl  irreligiosi,  nec  coiitintia  niansioiiA 

ccnspicui.  Cuni  vcro  eliam  de  regno  Arebclai  quain 

fiicril  diuiuniuin,  oinucs  taciictint,  istcquoquc  intello- 

cius  {Kiiel,  iit  quod  Liicas  dicit  pcr  onincs  auiios  cos 

asceudcre  solitos  iii  Jerus;ilcm  (Luc,  ii,  41),  tiincac- 

cipiamus  faciitalum,  cum  jam  noii  timcrciur  Archo- 

laus.  Qnod  si  Arclielai  rcijnum  aliquanto  diiituniius 

ulla  pru.*ter  Evaiigeliam  prodit  bistoria,  cui  fides  ha- 

beiida  videatur;  illiid  qiiod  supcritis  dixi  suffeccrit, 

quod  ita  ihuebant  parcntes  puori  habitationcm  in  Jc- 

rusalcm,  ul  Liineu  pro]ilcr  Dei  timorcm  fcstivilatcm 

solciuncm  noii  prxtcrniiitcrcul,  iu  qua  latere  fuc.l- 

rimc  posscnt :  ncquc  ciiim  incredibilc  cst,  captatis 

temporibus  opporlunis  vcl  dioruin  vel  horarum,  accc- 

dcre  homiiics  ad  ca  loca  in  quibus  csse  formidant. 

CAPUT  XI.  —  Quomodo  poluerini  /  comphtit  diibut 

purgationit  malrit  Cliritii,  ticul  Lucat  dicit,  ntcm  • 

dere  cum  illo  in  iemplum  ad  pcragenda  tolemnia^  ti 

tecundum  Mallhwum  jam  Ilerodi,  per  llagot  notum 

erai  eum  natmuy  pro  quo,  cum  eum  guasrerei^  tot  oc- 

cidit  infantet. 

2L  Hiuc  cliain  illa  solvilur  qii:vslio,  si  aliqucin 
uiovct,  cum  jam  sollicitns  essct  illc  iiiajor  llerodcs 
perculsus  Magorum  nunlio,  quod  rex  Juda^orum  na- 
tus  fuissct,  quomodo  poluerint  complctis  diebus  pur- 
gatioiiis  matris  cjiis  tuto  cum  illo  asccndcrc  in  lcm- 
pitim,  ul  fiercnt  cu^ca  cum  sccunduni  Lcgcm  Doniinl 


quo^  Liicas  commcmorat.  Quis  cnim  non  videat,  eliam 
illuni  uiiiim  dieiii  rcgcin  niiiltis  occupatum  lalcre  (mi- 
tuissc?  Si  autein  illiid  verisiiuilo  non  videlur,  qndd 
llcrodcs  qui  valde  sollicitus  esspcctabal,  qnid  sibi 
Magi  dc  puero  rcnuntiarent,  posi  tam  multos  dies  sc 
scnsil  illusuin,  ut  transacto  lcnipore  purgatiunis  ma- 
tris  ejus,  et  pcracta  circa  iufantem  solemnitale  pri- 
mogenitorum  iii  tcinplo  ierusalem,  post  etiam  pro- 
feciiimcm  eonim  in  ^gyplum,  tn  meutem  illi  renerit 
qiiTrere  aiiimam  pueri,  ct  necare  tol  panrulos :  ii 
hoc  ergo  movci,  oniitto  dicerc  quot  et  quaiitis  ooeo- 
pationibus  regia  cura  disiendi  potneril,  et  per  plari- 
mos  dics  ab  illa  intcntione  vel  avcrti  oiniiuio,  vel  in- 
pediri.  Ne.|iie  eiiini  cnumcrari  possunt  caiis»  qnibus 
hoc  potiicrit  accidere;  quas  tanicn  niuftas  et  magnu 
cssc  potuissc  ncmo  ita  rcrum  humananim  inesperUM 
cst,  ut  aut  ncget,  aut  dubilcl.  Cujiis  enim  cogiiatioai 
non  occurral,  qusm  niulta  alia  lerribilion  regi  nun- 
liari  potucriiit  scu  vera  scu  falsa,  nt  qui  regcm  Uibn- 
tcm  |K)st  aliquot  annos  sibi  vd  filiis  snis  advcrsaUH 
rum  timuenit,  aliqiiorum  magis  (iropinqiiantium  |ie- 
riciilorum  lcrroribus  agiutus,  ab  ilh  cura  mrMem 
ahrcpiam  in  aliis  proxime  cavendis  potius  occainret? 
Ut  crgo  htTC  omiitam,  illud  dico,  posleaqnam  iilbil 
Ilcrodi  Magi  renuutiavcrunl,  euin  credere  potuisie, 
illos  fnllaci  slcllx  visione  dccc|ft08,  posteaquaro  non 
invcncrunl  qncm  natum  pulaveriiil,  crubui.^se  ad  se 
redire,  aiqiic  ila  ciim  timorc  dcpulso  ab  inquirendo 
ac  pet-scf{uendo  pucro  quievissc.  <Uiin  ergo  post  par- 
galionem  nialris  cjus  iii  Jerusiilcni  cum  illo  Tonisfienl, 
ct  ea  gcsta  ci^scnt  iu  icmplo,  qu»  a  Luca  narranUir 
(Luc,  II,  fi  59).  qiiia  verba  Siinconis  cl  Anns  de  illo 
prophetantiuni,  cum  coeptsscnt  ab  cis  qui  andieniBl 
pncdicari,  ad  pristinam  iiitcnlionem  rcTOcatura  erant 
animiim  regis,  admonilus  p4T  soinniuin  Josepb  com 
infatite  ct  matrc  cjns  fu^lt  in  iGgyptuni.  Deinde  vul- 
gaiis  rebiis,  qu»  in  lemplo  factaf  dictacqne  fueranl, 
llcrodcs  sc  a  Magis  seiisit  illusum;  ac  deinde  ad 
Christi  mortcin  cupiciis  perveiiire,  maltos  iiifanlcs, 
sicut  Matthicus  iiarrat,  occidit  (Matth,  ii,  3-16). 
G APUT  XII.  —  De  verbitJoannit  inler  onmnqiianior, 
25.  Mattbaius  ?ero  de  Joanne  iia  cuniexit :  Ih  rfie- 
but  autem  iUi$  venil  Joannet  Baptitta  prtedicam  in  tfe- 
terio  JudeKCt  et  dicent :  Pceniteniiam  agite,  apffopbf 
quavii  enim  regnum  aelorum.  Hie  e$t  eNim  qmi  dictu 
ett  per  Itaiam  propheiam  dicentent :  Vox  ctammtia  m 
deterto^  Parale  viam  Domini,  recta$  faeite  eemkat  ^m 
{Id.  in,  i-5).  Marcus  quoqne  et  Lucas  coBseniiaBl 
hoc  Isaix  tcstimoninm  esse  dc  Joanne  (Mare.  i»  5,  fll* 
Luc.  III,  4).  Nam  plura  Tcrba  cliam  eonseqseBlb  ei 
eodcm  prophcta  Lucas  commemoravit,  com  de  Bih 
piista  Joanne  narraret.  Joannes  autem 
ipsum  Joannem  Bapiistam  de  seipsi 
nium  Isaix  prolulisse  commemorat  {Jomt,  i,  iS): 
sicut  nunc  Mattbsus  dixil  quaedam  Joannis  ?«ffaa,  qoa 
alii  non  dixcrunt.  Proidicant^  inqolty  tii  deeen»  fmfmr, 
et  dicent :  Pmiientiam  agite,  apfropimfomit  mum  fS« 
gnum  ccehrum :  lixc  Tcrba  Joannis  alii  pcaelervise- 
ruiil.  Jain  vcro  quod  scqniiar  HattlixBs  el  i 


1089  ^^^^^^ 

llic  est  enim  qni  dictui  €$t  per  propiielam  l$aiam  rfi- 
tentem  :  Vox  clamanlis  in  deserto,  Parate  viam  Do- 
mini,  rectas  facile  semitas  f/wf,  anibigue  iK)silum  esl, 
ncc  elucfl  ulruin  ex  pcrsona  sua  Idcm  Matthaius  lioc 
commrmoravcril,  an  adluic  vcrba  ejusdem  Joannis  sc- 
iiilus  adjunxeril,  ui  lolum  boc  Joaunes  dixisse  inlel- 
igalur,  Poftiiteiitiam  aijite,  appropiiiqiiacit  enim  regnum 
icelorum  :  hic  est  enim  qui  dictus  est  per  Istdam  prophe' 
«tfiii,  el  calcra.  Nc4|uc  cuim  hoc  movere  debcl  quia 
non  ait,  Ego  suni  eiiiin,  qui  diclus  suin  p<;r  Uniain 
proplielain ;  sed  ail,  Uie  est  enim,  qui  dictus  est.  Solel 
qaippc  cssc  lalis  ioculio*  cl  ipsorum  Evangelislanim 
Mauhjci  et  Joannis.  Nam  el  Mallh«us  dixil,  Invenit 
hominemsedentemin  telonio  {Matth.  ix,  9);  nccdixit, 
Invenit  me  :  el  Joaimcs,  llie  est,  inquil,  discipulut 
qui  testimonium  perhibet  de  his,  et  scripsit  haic;  eiui" 
mui  quia  verum  est  testimonium  ejus  (Joan.  xii,  24); 
non  dixil,  Ego  sum,  aut,  Yoriim  est  lesruuonlum  incuin. 
Domiiiits  aut<»m  ipse  snRpissiine  dicil,  Filiiis  bominis 
(Matth.  IX,  6,  et  xvi,  27),  aiil  Fdius  Dei  (Joan.  v,  25); 
ci  non  dicil,  Ego  :  et,  Oportebat,  inquil,  Christum 
pati  et  resurgere  a  mortuis  tertio  die  (Luc.  xxiv,  40) ; 
lion  ait,  Oportebat  nic  pali.  Potiiit  ergo  et  Jounnes 
Baplista,  cuin  dixisset,  Agite  pceniieHtiam,  appropm- 
quavit  enini  regnum  ccetoruni^  dc  seipso  adjiingcre  qiia) 
scqiiunlur,  Hic  est  enim  qm  dictus  est  per  Ismam  prO" 
phetam,  ctc.«  ul  post  verha  ejuiiM;ittha!Usita  iiarralio- 
ucra  contexal,  Ipse  autem  Joannes  Imbebat  vestimentum 
de  piliscumelorum,  etc.  Quod  si  ita  est,  non  niirum  si  et 
i  iilcrrogatiis  quid  diccrct  de  seipso,  sicut  narrat  Joaiiiics 
Evangelista,  Ego^  ait,  voxelamantis  in  deserto  (Joan.i, 
23);  8icutjanidixcrat,pnccipieiisiilagcrciil  poo.iilcii- 
li;im.  De  vestitii  ergoejusclvicluila  Matthieiisseqitiliir, 
direns :  Ipse  autem  Joannes  habebut  vestimentum  de  pUis 
camelorum^  et  zonam  pclticeam  circa  luinbos  ejus.  Esca 
autem  ejus  erut  locuMtoB  et  mel  siloestre.  [loc  ct  Marcus 
dicit  pcjic  l<itidein  verbis,  c;etcri  ftutem  duo  lacciit.  . 
2G.  Sei|uitur  ergo  Mattiia*us ,  et  dieit :  Tunc  exibat 
ad  eum  Jerosolyma^  et  omnis  JudoM^  elomnis  regio  circa 
Jordanem^  etbaptizabanturinJordaneabeo,  conptentiei 
peccata  sua.  Videni  autem  muttos  Pharisworum  et  So- 
duccBorum,venientei  ad  baptis^num  suum,  dixit  eis :  Pro- 
gcnics  viperarum ,  quis  demonstravit  vobis  fugere  a  fu- 
tura  ira  ?  Facite  ego  fhtetum  digmun  poenitenticB :  et  ne 
velitis  dicere  intravos^  Palrcm  liabemus  Abraham ;  dico 
enim  vouh,  qnomm  pdest  Deni  ex  lapidibus  wU  eusci' 
tare  fiiios  Abrahm.  Jam  enim  securis  ad  radicem  arborum 
posita  est :  omms  ergo  arbor  quce  non  facit  frHctnm  6'o 
num^  excidetur,  et  in  ignem  mitlelur.  Ego  ^Ntdtm  vot 
buptizo  in  aqna  in  icenitentiam :  qui  auiein  post  me 
centurus  etf,  fortior  me  est^  eujus  non  sum  dignus  cal' 
ceamenta  portare';  ipse  vos  baptiz,ibit  in  Spiritu  sanclo 
et  igni :  cujue  venlUubrum  in  manu  sua^  et  pernmndabit 
aream  suam,  el  congregabit  trilii  «m  suum  in  horreum^ 
puteat  autem  comburet  igni  inexsiinguibiti.  Ilaec  omnia 
dicit  et  Lncas,  eadcm  penc  verba  Joannis  expriroens. 
Gl  ubi  aliqnid^varium  cst  in  verbis,  ab  cadem  tamea 


SFXUNDUS.  «090 

scntcntia  nonrcccditur :  vcliit  cumdicit  M:itlhnrus  Joaii- 
ncm  dixisse,  Et  nevelitis  dicereinlravos,  Patremhabemus 
Abraham ;  illc  aiilcm ,  Et  ne  cccperitis  dicere ,  Patrem 
habemus  Abraham.  Iste,  Ego  quidem  vos  baplizo  in  aqna 
in  pcenitenliam;  ille  inlerponit  iiitorrogationcin  turlia- 
nim ,  quid  ricereiit,  ct  cis  respondentcm  Joaiinem  de 
bonisopcribus,  tanquam  de  fructibus  p(iGnilenti?c,  quod 
Matthscus  omisit.:  dciiidc  in  cordibus  stiis  cogiianlibus 
de  illo  utrum  ip<^  essct  Chrislus  eum  dicit  res|)oiw 
dissc,  Ego  quidem  aqua  baptito  vos ;  iion  dixit,  in  poB- 
niteiitiain.  Deiiide  Matth;cus ,  Qni  anlem,  inqiiil,  post 
me  venturus  ett,  foriior  me  ctt :  illc  vcm,  Venfi  autein^ 
inqiiil,  fortior  mej  ItcmMalthxus,  Cnjus  non  sum,  in- 
quil,  dignus  catceamenta  portare :  ille  autcm,  Cujns  non 
sum  dignut  solverecorrigiam  talceainentorum  cjus.  Qtiod 
et  Marcusdicit,  cum  c^tera  taccat :  nam  posl  coin- 
mcmoratnm  habitum  ct  victum  ejus,  secutus  ait,  Et 
prwdicabat  dicens  :  Venit  fortior  me  post  me,  cujus  non 
sum  dignus  procumbent  solvere  corrigiam  catceamentO' 
rum  ejus.  Ego  baptizavi  vot  aqua,  ille  vero  baptizabit  vot 
Sifirilu  tancto.  Dc  calcearocntis  ergo  boc  a  Liica  di- 
6tat,  quori  addidit,  procumbens.  Dc  bnptismoaotcm  hoc 
ab  ulroqiie,  quia  noii  dixil,  el  igiii^  scd  lantutn,  in  Spi' 
ritu  tancto.  Sicut  enim  Matiha^u^,  ita  ct  Lucas  dixil, 
et  eodcin  ordiiie,  Ipse  vot  baplizubit  in  Spiritu  et  igni : 
nisi  qiiod  Lucas  iioo  addidit,  tanclo,  (n),  sicut  Mat- 
Ihxits  dixit,  in  Spirilu  tancto  et  igni  (Matth.  lu,  S-12, 
JHarc.  I,  G  8,  el  Luc.  lu,  7  17).  llis  tribus  attcsiaiur 
J(iaiincs  cvangelista ,  cum  dicit  :  Joannet  tetdmonium 
.  pcrhibet  de  ipso ,  et  clamat  dicens^  Hic  erat  quem  dixi , 
Qui  pott  me  venil ,  ante  me  fnctut  etl ,  quia  prior  me 
erat  (Joair.  i,  15).  Sic  enim  ostcndil,  tunc  euni  hoc 
dixissc,  quando  cum  illi  dixisse  connnonioiaiit ;  rcpe- 
tisse  autcm  ct  commrroorassc  qiiod  jam  dixissct,  cuin 
ait,  Uic  erat  quem  dixi,  qui  potC  me  venii. 

27.  Si  crgo  quicritur  qux  vcrba  potiiis  Joanncs  Ba* 
ptista  dixcrit,  utriim  qux  Muttha)us,  an  qux  Lucas 

.  euin  dixissc  commcmoral ,  an  quae  Marcus  iD  iitsis 
paucis  qux  illuin  dixissc  posuit,  tacens  coitcra ;  nuilo 
modo  hitic  laboranduin  cssc  jndicat ,  qui  prudcntcT 
intciligit  ipsas  sentcntiafi  essc  neccssarias  cogiiosccii- 
dx  veritati,  qtiibuslibcl  verbis  ruerint  ^xphcatic.  Quod 
eniin  alius  alium  vcrbomru.  ordiiiem  tenet,  non  est 
utiqiic  conlrariuin.  Neque  iliud  contraritim  est,  si 
allus  dicit  quod  alius  pnctcrmitlit.  Ut  eniro  quisque 
mcnuiieral, ct  ui  cuique  cordi  erat  vel  brcvius  vcl  pro- 
lixius,  earodem  taroen  explicare  sententiaro ,  ita  eos 

.  explicasse  maiiifestum  esL 

28.  Et  in  lioc  salis  apparetqnod  ad  rem  roaximc 
perlinct,  quoiiiaro  verilas  Evangclii,  verbo  Dei ,  quod 
supra  omncin  crealurani  xtemuro  atqne  iiieororouta- 
biie  pcrroanet ,  pcr  crcaturam  icmponlibus  signis  et 
lingiiis  hoiniiiuin  dispeiisato,  sunimiim  culmen  ai»- 
ctoriuuis  obtinuil ;  non  nos  dcbere  arhiirari  inentiri 
qucin^iuaro,  si  plaribus  rcm  quam  nudicrunt  vcl  vide- 
runt  remiiiiscentibua,  non  eodcna  roodo  aique  eisdein 
verbis»  eadero  tamen  rcs  fucrit  indic;ita  ;  aut  sive  mu- 


*  sic  Biss.  et  rx. 
ociaio. 


At  Er.  et  Lov. ,  ette  q^tud  de  aBU 


(a)  !nmc  tamen  Locasiti  Mliliis  gnccis  et  In  latinis  habel 
•dditum,  sflRTKi. 


1091  DK  rONSKNSlI   KVANGELIS 

tctiir  ordo  vorlK^riiin,  sivc  alia  pro  aliis  qiio:  laiucn 
hlein  valcanl  vrrl>:i  proferanUir ;  sivc  aliquid  vel  quoJ 
recordanli  noii  occurril,  vel  qnod  ci  alii&  qua:  dicnii- 
lur  possit  inlclligi ,  ininus  dicalur ;  sivc  aliornni  qua; 
niagis  dicerc  slaliiil  narnindornin  graiia,  ut  coni;ruiis 
ieiiqx>ris  iniHlus  suflicial ,  aliquiJ  sibi  ii<>n  lolinn  ci- 
pricinduin,  scd  cx  parlc  UingiMiduni  qnisquc  suscipial; 
jivc  ad  illuminaiidani  declarandaniqiie  scntculLim, 
SMliil  quidcm  rcnim ,  verlNinim  lameii  aliqnid  addai , 
ciii  auclorilas  narrandi  c>iiiiO>sa  cbr.si^c  reiii  iHMtc 
lciiciis  noii  assequalin*,  qiiaiini^  id  eoiielur,  iiicnio- 
riter  cliam  verl)a  qu;e  audi\ilail  iiilcgniin  eiiiiiitiare. 
Qnisquis  aulcm  dicil  K\aiigelislis  cerle  per  Siiirilus 
sancli  polrnliani  id  dcbuissc  coiicrdi,  ut  nce  iii  i;e:ierc 
vcrboriiin,  ncciii  ordiiic,  nec  in  nuinero  disrreparenl; 
non  inliUigii,  qtKinlo  ainpliiis  Kvan^rlislaruin  cxcellit 
suctorilas,  tanlo  iiia^is  per  eos  fuissc  riniiandain  c.e- 
leroruiii  lioininiiin  vcra  loqiieiilium  sccunlalein  :  iil 
)  luribus  c:inidcin  rcni  forte  narratilibus ,  iiiillo  inodii 
quisquain  corum  dc  uieiidacio  i*cetc  ari^natiir,  si  ali 
allcro  iia  diMcrcpaverit,  ul  possit  ciiain  Kvangelisiaruin 
Ckcmplo  praTedeiitc  dcfendi.  Cum  cniin  f:is  non  sil, 
Kvangclist^iruin  «liquem  mentittini  fuisse,  vel  exisli- 
niarc  vel  diccre ;  sic  apparebii  niT  cuni  liiisM*  nieiili- 
tuin  ,  riii  nxonlaiiti  lalc  aliqnid  aeciderit ,  qiinle  iiiis 
aceidissc  inon>tratur.  Kl  (pianto  iii:igis  ad  inoies  npli- 
inos  |)criinet  caverc  nicndaeiuni ,  tanto  ningis  laiii 
Oiniiienlc  anc'.oi-il;ilc  n^gi  delicbamus  ,  nc  pitlarenins 
tssc  inendaoia,  cum  sic  intcr  sc  variari  alitpioriini 
narrationcs  inveiiircinnB,  ul  intcr  Kvaiigelistas  variatac 
siiiil.  Simiil  etiain,  qiiod  ad  dDClrinain  lidcleni  maxi- 
nie  pertiiict ,  iiitelligereiiius  iton  laiii  \erbonini  qii:>in 
reruin  qiixmid:ini  vei  ainplcctct:d;ini  cssc  verilaiein, 
qiiando  cos  qui  iion  cadcin  l.ictilione  uluntur,  ciiiii 
n>bns  sonlcntiis4|iie  noii  discrepaiit,  iii  c:ideni  \er'it:iic 
consiiiissc  approbainiis. 

29.  Qiiid  ergo  in  liis  qii.i:  dc  narrationibtis  Kvan- 
gelisiarum  a)llal:i  propONui ,  |)ulandiiiu  e^i  esse  coii- 
irariom?  Ati  qnod  alins  dixit,  cujus  non  twn  dignus 
rakeamcnia  porlnrc ;  alii  vcro ,  corriffiam  calceamrnti 
iolvere?  ^on  cnini  verbis ,  aut  vcrboriim  ordinc,  aiit 
aliqiio  generc  lociilioiiis,  scd  cliam  rc  ipsa  vidclur 
aliud  cssc  calce:>iiiei.ta  |H>rtare,  aliud  corrigiain  cal- 
reanicnti  sohcrc.  Mcrito  crgo  qiixri  potcstquid  Joan- 
ncs  dixerit  non  sc  digiium  essc ;  utrum  calceainenta 
portarc  ,  an  corrigiain  calccamcnli  sulvcrc.  Si  eiiim 
altcrum  horum  dixit,  ille  verum  vidclur  narrassc  qui 
lioc  poluit  narrare  qiuKl  dixit ;  qui  autemaliud,  ctsi  non 
eai  mcntitus,  ccrle  vol  obliius,  aliudpro  alio  dixisse 
|iiUabitur.  Oniiieiu  autem  ralsilatcmabesseabKvaiigc- 
listis  dccet,  iion  soluiu  cain  qu:c  menlieudo  pnimitiir, 
scd  eliam  eam  que  obtivisccndo.  Itaque  si  ad  reni  per^ 
linet,  aliqiiid  aliud  inleHigcrc  ex  eo  quod  dictiim  esl, 
caLeamenla  poilare;  ct  aliquid  aliiid  ex  eo  qnod  di- 
chiin  i'st,  corrigiam  calceamenli  tolvere  :  quid  aliiid 
accipiciiduin  rccie  cxisliinavcris,  nisi  Joaniicm  ulrum- 
q*ie  dixisse  ,  sive  aliud  a|io  tcmpore,  sive  contcxiini? 
INituii  eniin  sic  diccre,  Cujus  iioii  sum  dignus  eorri- 
gi:im  calccjinciili  solvcre,  nec  calccamciiUi  porlarc  ; 


r\i;L.\i,  s.  Air.csTiNi  looi 

ut  niiiis  Kvangelistariim  kiiic  alliid,  alii  TCro  aliid, 
onines  lamen  veruin  narravcrint.  Si  aotcm  nibil  inlcn- 
dii  Joannes ,  cum  de  calccamciitis  Domini  diccrel, 
nisi  cxccllciitiam  cjus  cl  kumilitatein  siiam ;  quodlibet 
lioruin  dixcrit,  sivc  de  sol^cnda  corrigia  calceameii- 
toruin,  sivc  de  poriaiidis  calceamentis,  eamdcro  lamen 
senieiitiam  tenuil,  qiiisquis  cliam  vcrbis  suis  pcrcal- 
ceameiilonim  c4)mmcmorationcm  camdem  significa- 
lionom  kumililatis  expresail ,  niide  ab  eadein  voluii- 
late  non  aberravit.  Utilis  igitur  inodBS  et  Bwmoris 
niaximc  comincndaiidus,  cuin  dc  convenientia  diciiiiiM 
Kvaiigclistaruni,  iion  cssc  mcndacinm  ,  cum  quisque 
cii:ini  diccns  aliquid  aliud  quod  ciiam  ille  non  dixitde 
quo  aliquid  harral,  voluiitatcm  tamcn  cjns  kanc  ex- 
plicat,  quam  eliain  illc  qui  cjus  verka  commcmorat. 
Ila  ciiim  salubritcr  disciinus,  niliil  aliud  Cise  quxren- 
duin,  quaiii  quid  vclil  illc  qiii  loqnitur. 

CAPUT  Xlll.^De  bapiizato  Je$H. 

oO.  SiMpiiinr  ergo  Mattk:cus,  cl  dicil:  Ttiiif  v^ iiil 
JiSHsa  iltdHcra  in  Jordanem  adJoannem^  ui  baptuare' 
Inr  iib  eo:  Joannet  autem  prohibebat  eum  ,  dicent :  Eg» 
a  le  debeo  baptizurif  et  tu  venit  ad  me?  Retpondent 
auinn  Jetnt,  dixit  ci:  Sine  modo;  tic  enim  deeet  aw 
iinplerfi  omncm  juttitiam.  Tumc  dimidl  eum,  Altcstantnr 
et  c:elcri  venisse  Jesum  ad  Joannem.  Daptiutum  au- 
lein  tros  coiiiinemorant :  scd  tacirnl  qiiod  Mattlia*ns 
ail,  dixisse  Doiiiiiio  Joanncm,  vel  Joanni  DoDiinum 
resiondissc  (Hlalth.  iii,  15  15, ilarc.  i,  9;  Luc, iu,SI, 
ct  Joan,  1,  oi  5i). 

CAPUT  \IV.  ~  De  verbit  vocit  factw  de  cctlo 
tuper  baptizaium. 

51.  Deinde  scqiiitur  Mattkjiiis  :  Baptitatut  atJem 
confettiin  ascaidit  de  aqua.  Et  ecce  aperti  tunt  ei  ccfi, 
et  vidii  Spirilum  Dei  detcendentem  ticut  columbam ,  et 
reitieutem  tuper  u.  Et  ecce  vox  decalit  dicent :  ttkea 
Hliut  mjut  dileclut ,  fit  quo  mihi  complacui.  Iloc  ct 
alii  diio  ,  Marcus  ct  Lucas,  similiter  iiarrant  :  sed  de 
vorbis  vocis  qux  dc  coelo  facta  esl ,  variant  kicutio- 
iicin ,  salva  tanicn  sciitentia.  Quod  eiiiin  HaUkeus 
ail  dictiim  ,  Uic  etl  Fitiut  meut  dilectut ,  ct  aki  dno 
diciinl ,  Tu  et  Filiut  meut  dilectut^  ad  caindcm  seii« 
tentiani  cxplicandain  valet ,  sicul  sui>crius  tractaUiia 
ost.  Vox  eniin  coclcstis  unum  liorum  dixil .  scd  Evan- 
gelista  ostenderc  voluit  ad  id  valcrc  quod  dictnm  esl, 
llic  est  Filius  meut,  ut  illis  potius  qui  audiebant  indi- 
c:iretiir  qiiod  ipsc  esset  Filius  Dci ,  al(|ue  ita  dietom 
rercrrc  voluit ,  Tii  et  Filiut  meut,  ac  si  dicerelur  iiris, 
Hic  ctt  Filiut  meut.  Non  cnim  Ckristo  indicabaUir 
qtiod  sciebaC  :  scd  audicbant  qui  aderant ,  propier 
qiios  etiain  ipsa  vox  facta  est.  Jam  vero  quod  alii« 
dicil ,  in  quo  mihi  complaem ;  alius ,  in  le  ccmpleaA, 
alius,  in  te  complacuit  mihi  {Maith.  iii  ,16,17;  Man. 
1 ,  10 ,  1 1 ,  c/  Luc.  iii,  t2) :  si  quaeris  quid  borum  in 
illa  vocc  sonucrit,  quodlibet  acdpe,  dummodo  intd- 
ligas  eos  qui  non  camdcm  locutionem  retiilerunt, 
eamdem  rctulisse  senlcntiam.  Qu;c  diversitas  loentii»- 
nuin  ad  lioc  cliam  utilis  cst ,  ne  uiio  modo  dicUim 
miniis  iuiclligalur,  ct  .'tlilcr  quain  rcs&e  k:ibel,  inier- 
prclctur.  QikhI  ciiiin  dieiiuu  est ,  iii  ouo  mtAi  ( 


1093 


LIRER  SECUNDOS 


1004 


cvi ,  si  vcra  quis  iia  inlcHigcrc,  ul  Dcus  iii  Filiosibi 
placuissc  vi«lcalur ;  adinonelur  cx  eo  quod  diclum  cst, 
Ift  ie  compliicul  Si  rursus  ei  hoc  uno  iiilclligal  quis- 
que,  iii  Filio  Patrcm  placuissc  liomiiiibus ;  admonclur 
ci  eo  quod  dicliiin  esi ,  in  le  complacuU  nit/ii.  Ex  quo 
salis  appirct ,  quilil>cl  Evangclisiarum  coelcslis  roris 
etiam  vcrba  lcnucrit,  alios  ad  eamdem  scnlentiam 
rmiiliarius  oxplicandam  vcrba  variasse  :  ut  inteUiga- 
tur  boc  dicluin  csse  ab  omnibus,  tanquam  dicerclur, 
In  tc  placitum  mcum  constilui ,  boc  cst,  pcr  te  gcrere 
qiiod  milii  placet.  IUud  vero  qiiod  noiiDiilli  c^diccs  ha- 
bcnt  secuiidum  Lucam  ,  lioc  illa  vocc  sonuissc  quod 
iu  Psalnio  scriptum  est>  Filiut  meus  es  tu ,  ego  hodle 
genui  te  {Psal.  ii ,  7) ;  qiianquam  in  anliquioribus  co- 
dicibus  gnccis  non  iuveniri  pcrhibeatur,  tumeii  si  ali- 
quibiis  fide  dignis  excinplaribu»  confirniari  possit, 
quid  nliiid  quam  ulruinque  inlclligcndum  cst  quolibet 
verlMmim  ordine  dc  ccrlo  sonuissc  ? 
CAP13T  XV.—  Quomodo  secundum  Joannem  Evange- 
Ustam  dicat  Jounnrs  Uaptista,  Eyo  non  noveram  eum; 
cum  secundum  alios  invenlatar  quod  jam  noveral 
eum, 

52.  Quod  auicm  sccundum  Joauncm  dc  columba  di- 
citur,  non  qiiando  faclum  est  narpatur,  scd  vcrba 
Jotiniiis  Baptistx  rcrerunturcommcmoraiitisquid  vidc- 
rit.  In  qiio  quaprilur ,  qticinadmoduni  diclum  sit ,  Et 
ego  non  noveram  eum ,  sed  qui  miut  me  baptizare  in 
aqna ,  ille  miht  dixit ,  Snper  quem  videris  Spirilum 
drscendentem  et  manentem  mper  eum  ,  hic  eU  qui  bapii- 
zat  in  Spiritu  sancto  (Joan  i,  33).  Si  enim  tunc  eiiin 
cognovii ,  cum  coluuibam  vidil  desccndcnlcm  supcr 
cum  ,  quxrcndiim  csl  quomodo  dixcrit  vcnicnti  ul 
bapliziirelur ,  Ego  magis  a  te  debeo  baplizari  {Matth. 
ni,  M)  :  hoc  enim ci  dixit  aiilequam coluiiiba desc<n- 
dcrct.  Ex  qu(»  apparet,  (|uainvi8  eum  jam  nossct  (nam 
eli:im  in  ulcro  matris  cxsulLivit ,  cum  ad  Elisabcih 
llaria  vcnisset  (Ltic.  i ,  41) ,  aliquid  tamen  in  co  qiiod 
nondum  noverat ,  columbx  dcscensione  didicisse, 
qiiod  i|)se  scillcet  baplizarct  In  Spirita  sancto  propria 
qiiadam  et  divina  polestate :  ut  nullus  homo  qui  acce- 
pishct  a  Dco  Baptismum ,  etiamsi  aliquem  baptizarcl, 
|M>sbet  dicere  suum  csse  quod  iraderct ,  vel  a  se  dari 
Spiritum  sanclum. 

CAPUT  XVL  —  De  tentato  Jesu. 
33.  Sequitur  Malthaeus,  et  dicil  :  Tunc  Jesus  (/ic- 
€tus  est  in  desertum  a  Spiritu ,  u/  ientaretur  a  diabolo. 
Et  cum  jejunasset  quadraginta  diebus  et  quadraginta  tio- 
ctibus ,  postea  csuriil,  Et  accedens  tentator  dixit  d  : 
Si  fiiius  Dei  es^  dic  nt  lapides  isti  panes  fianl.  Qui  re- 
spondens  dixit  :  Scriptum  esi ,  A'oii  in  pane  solo  vivii 
homo  * ,  sed  in  omm  verbo  quod  procedii  de  ore  Dei , 
eic.  u<ique  ad  id  qiiod  dictum  esl,  Ttitic  reliquit  eum 
diaboius ;  ei  ecce  Angeli  accesseruni  et  ministrabani  ei. 
Totiim  hoc  similitcr  Lucas  narrat.,  etsi  non  eodem  or« 
dine.  Uiide  inceituin  est  quid  priiis  factum  sit,  utrum 
rcgna  teme  priiis  demonstraia  sint  ei ,  et  postea  in 

>  Editio  Rat  et  onus  e GiHb.  Mss.  tiveikomo;  in  fiituro, 
^isia  grscum  xisetid :  tavenle  hebra»  textu  Ocut.  cap.  8» 
•  3. 


pinnam  tcmpli  levatus  sit ;  an  hoc  prius,  ct  illud  pc- 
sica.  Nihil  tamen  ad  rcin ,  dum  oniiiin  facla  esse  ma- 
nifestum  sit  :  ct  quod  aliis  vcrbis  casdem  sententias 
Liicas  cxplical,  non  scnipercommcndandumestquam 
nihil  depereat  verilati.  Marcus  aulein  allestatur  qiii- 
dcm  eum  in  deserto  a  diabolo  esse  tciiLilum  quadra- 
ginta  diebus  ct  noctibus ;  scd  tacet  quid  ei  dictiim  sil, 
quidve  rc^ponderil.  Ilcm  quod  Lucas  pnctcrmisit,  isie 
iion  tacuit,  qiiod  Angeli  miiiislrabant  illi  {Matth.  iv, 
4-11 ,  Marc.  i,  12,  13,  et  Luc.  iv,  1-13)  :  Joaniics 
vero  toiiim  istum  locum  prxtcrmisit. 
CAPUTXVII.  —  Devocatione  apostolorum  piscantium, 
34.  Seqiiiiur  narrans  Matthncus,  Cum  autem  au- 
disset  quod  Joannes  traditus  esset,  secessit  in  GalHccamc 
hoc  ctMarcns  dicil,el  Liicas  {Maith.  iv,  12;  Mare.  i, 
14,  et  Luc.  IV,  14) ;  scd  Lucas  de  Joaniie  tradito  niliil 
hoc  loco  dicit.  Joannes  autem  Evangelisia,  priusquam 
irct  *Jesus  iu  GaliLxam ,  dicit  Pctrum  et  Andream 
mansisse  cum  illo  uno  die,  et  tuuc  Pclro  nomcn  im- 
positum ,  cumr  aiitea  Siroon  vocareiur.  Sequcnti  iiein 
die  jam  volcntcm  cxire  in  Galihcam  ,  invcnissc  Phi- 
li.  pum ,  et  ci  dixisse  ol  sequcrctur  cum  :  inde  vcn- 
tuffl  cst  ut  ctiam  de  Nathanacle  narraret.  Dic  aulcm 
KTtio  in  Galilaca  conslitutum ,  fccisse  iUiid  in  Cana  de 
aquae  iu  viiinm  conversioiie  miraculuin  (Joan.  i ,  39- 
II,  11).  Qua;  omnia  caileri  Evangclistu!  prxtermise- 
nmt ,  id.  contexeutes  narratioiiibus  siiis ,  quod  Jcsiis 
rov4*r»us  in  Galilscam  sit :  uude  inlelligitur  fuisfte  iii- 
terpositoe  aliquot  dies ,  quibiis  illa  do  discipiilis  gesia 
suiit,  quae  intcrponiintur  a  Joanne.  Non  est  autcin 
contrarium  cl  loco ,  ubi  Mattha>us  narrat  Dominiiin 
dixisse  Pelro,  Tu  es  Peims^  ct  super  hanc  peiram 
eedifieitbo  Eceiemam  meam  (Maith.  xvi,  18).  Neqiic 
cniin  hoc  nomen  tnnc  accepisso  iiitelligendus  csl,  scd 
tuiic  polius ,  qiiaiido  ci  Joannes  dictiim  essc  coininc- 
morat ,  Tu  vocuberis  Cephas ,  quod  interpreiatur  Petrus 
(Joan.  1 ,  42) :  iil  euin  hoc  nomiiie  appcllaret  posica 
Dominus  diccns ,  Tu  et  Petrus.  Noa  eiiim  ait,  Tu  vo- 
caberis  Peiros,  sed,  Tu  e$  Petrus ;  qiiod  ei  jam  dictiiin 
erat  antea ,  Tu  wocaberis. 

35.  Deinde  contexit  narrationcm  Mattha^ns ,  ei  di- 
cit  :  El  relicia  c.viiate  Nazareth ,  venii  ei  h0itamt  in 
Capharnaummaritima^in  fiuibus  Zabulon  ei  ^ephtalinu 
et  caetera,  qiioiisque  sermo  tenninciur,  quem  habuit 
in  moiite.  In  quo  contes^iti  narrationis  attcstatiir  ei 
Marcus  de  discipulorom  voMione,  Petri  et  Andreai , 
et  paulo  post  Jacobi  et  Juannis.  Sed  cum  Maitha>us 
continuo  conjnngeret  narraiionem  prolixi  illius  ser 
monis  qiiem  in  monte  habuit ,  posteaquam  multos  cu- 
ravit,  et  eiim  mukx  lurbx  secnids  suiit,  Marcus  intcr- 
posiirt  alia,  qiiia  docebat  cos  in  syn.igoga ,  el  stnpc- 
bant  supcr  doctrina  ejns.  Tiinc  ipse  dixit ,  quod  el 
Maitli:cus  post  illum  prolixum  sermoncm ,  quia  erai 
docens  eos  quati  poiesiaiem  habens,  ei  non  sicut  Seribce, 
Narravit  etiam  de  hominc  a  qiiacxpulsns  cst  immun- 
dus  spiritus ;  deinde  de  spcru  Pctri.  Iii  liis  antcm  Lu 
caseiconseiitit  (Jfo/iA.iv,  13,vii,29,Jlarc.  i,  16-31,  ef 
lue,  IV  s  51' 30) :  Mattbxus  vero  de  isto  dsmooio  iii- 


lOK 


DE  CONSLNSU  i:VAM/.:LISTAliUU,  S.  AUGISTINI 


fOM 


bil  riarravil ;  de  &orru  nuleju  IVlri  noii  lacuil ,  soil  i>o- 
Blca  {Matik.  vin,U,  15). 

56.  In  hi)c  auicin  loco ,  quciii  nunc  coiiiideramiis , 
ideiD  MaUhaeus  posl  vocatioiicm  discipultinini,  quibui 
piscaiitibiis  jussii  ul  cum  scqucrciilur ,  iiarrat  ciim 
( ircnisse  G;ilil:ram  ,  docciilem  iii  syii:igogi^«  ^^  pri'di- 
caiilcm  Kvaiigelium,  ct  saiiantcin  onmciii  luiiguorcm ; 
ct  rollccli»  ad  cuiii  lurbis.  asc4iiilisM!  in  iiiotitom  ,  ct 
usuin  fuissc  illo  scrmdiic  proiixii.  I).il  ergo  loctiiii  iii- 
iHligeiidi,  tunc  Tiicta  csse  f|ti;i:  Miircus  ihisi  cicctioiicin 
corumdcin  riiscipiiloruni  nainil,  ruiii  cirmirct  Gali- 
l;i'am ,  cl  doccret  iti  syiiag<igi:i  cnruin  :  tiiuc  olium  dc 
socru  Pctri  :  scd  enin  pcisten  commcniorassc  quod 
pru:tonnis«Tal ,  qiiamus  iion  omiii.i  |irelermi»sa  iu 
narraliuiicm  re\(K'ii\eril. 

37.  S;inc  pote^t  iiioverc,  qiiomodo  Joaitncs  dicat , 

iion  III  (■alihen,  ^ed  juxln  Jimlaiicin,  prittio  Andreiiiii 

scciiluiu  cs.sc  Doniiiiiiiu  ciiin  alio ,  ciijus  iioinen  l:iec- 

tur ,  deiiide  reiriiiu  ab  ii!o  r.oincii  accciiis«c ,  lerlio 

riiilippuiu  vocatum  ut  cuin  scqui^rolur  :  cielcri  nulem 

trcs  Lvangdisla*.  dc  piseaiioiic  vocilos  cnsdicinl  salis 

iuter  sc  convcniculcr ,  iiiaxiine  Maltlixns  ct  M^irciis. 

Nam  Liicas  Aiidrcam  non  iioimuat,  qtii  l:iiiicn  iiilel- 

Ii;,Mlnr  in  ca  iiavi  ruisse  secundimi  Mallh;ei  et  Marei 

narratioiicm  ,  qiii  brcvilcr  lioc  pcrstringiiiil,  quciiind- 

niodum  geslum  sit :  quod  Luens  iipcrtiiis  c\plicn\it, 

roinnii^niorans  ibi  clinm  inirnciilum  sii|>cr  c:i|ituni  pi- 

scinm,  ci  qiiod  cx  ipsn  navi  Doiuiiiiis  priiis  fucrit  locii- 

tns  ad  lurlias.  Uoc  ciinin  vidclur  disUre,  qiiod  tanluiii 

IVlro  a  Doiniiio  diclum  coinmcmoral,  Ex  hocjtim 

homincs  erh  capicns ;  quod  illi  nmbobus  rrnlribus  di- 

riuin  cssc  n:irrurunl.  Scil  potuitulique  priusliocPclro 

dici ,  cum  de  capia  itigcnii  tinillitiidiiic  piseium  niira- 

rclur,  quod  Liicasitisiiiuavit;  etambobiis  poslcn,  qiiod 

illi  duo  commcmorjvcrunt.  Ilud  crgoquod  dc  Joaniic 

diximtis,  diligcntcr  consideraiiduiu  cst  :  nnti  eiiiin 

l^iarva  rcpngnnnlin  putiri  |Mitest,  cuinct  bieoriitii  |>lu- 

riiuutu  intersit,  el  teinporis,  ct  ipsius  vocnlionis.  Nain 

si  ju\L')  Jordancm,  anlcqiinm  Jcsus  isset  iii  G:ilil;cnin, 

ad  tcslimoniiim  Joanui.N  Baptislac  soculi  sunt  cum  duo, 

qiiorum  crat  unus  Andrcns,  qni  rrnlrcm  suum  Simo- 

ncm  continuo  adduxit  ad  Jcsuiu,  t[uando  et  nomon  ut 

IVtrus  vociretur  acce)>il ;  quomodo  ab  aliis  Ev:iiigc- 

listis  dieittir  quo J  cos  iii  Galilica  piscaiites  iuveiicrit , 

aiqiie  ad  diicipulatum  vocavcrit  (Malth.  iv,  15-S3; 

Marc.  I,  IG-SO;  Luc.  t,4-11,  etJoan.  i,  55-44)? 

nisi  qiiia  iiitclligcnilum  ^o^t ,  non  sic  eos  vidisse  tunc 

Dominum  jiixia  Joi  ilniiom ,  ut  ci  jam  inscparabiliier 

cob:eron*nt,  .sed  Iniitotn  eogiiovisso  quisesscl,  cum- 

qitc  miral<»8  nd  propria  reinoassc. 

38.  Nam  ct  in  Caii:i  Galilx'iC  cuin  fecisset  dc  aqtia 
\itimn,  diril  ideiti  Joannes,  qiiod  crcdiderint  in  ettm 
discipuli  cjiis.  Quod  iia  iiarna  :  Et  die  lerlio  mplim 
faeto!  $UHt  in  Cana  iialileede,  et  eral  mater  Jeiu  ibi,  Vo- 
eaiu$  egt  autem  et  Jesns  ei  ditcipuli  ejut  ad  nuptia$ 
{Joan.  II,  1,2).  Qui  nlique  si  tunc  in  eura  credideruiil, 
sicul  paulo  po8t  dicil,  nondum  erant  discipuli  oum  ad 
nnpiins  vocnti  sunt.  Scd  illo  more  locutlonis  lioc 
dicium  ctt,  quo  loquimur,  cum  dicimus  apostolum 


Pauliim  in  Tarso  Cilici:c  natum  {Aei.  i»i,  3) :  noioe 
eiiiiii  lunc  jam  crat  apostnltis.  Iia  discipulos  ChriiU 
inTitalos  ad  nupiias  ciun  andimus,  non  jam  disci{ia- 
los,  sed  qui  riituri  ernnt  disripuli  iiiU^lIigore  dcbemut. 
Jam  euiiu  uiii|ue  dt<cipuli  Cbrisii  erant,  qtiando  isia 
iiarrntn  alquc  oouNcripia  siint;  el  Ideo  sic  de  iUis  I**- 
ciiliis  csl  tciiiporiim  priclcriloruiu  narratnr. 

3!).  Quod  niilcni  dieit  idcm  Jojimcs,  Posi  hoc  d^ 
fcnulit  Capharnaum  ipM,  et  mnter  ^ut,  et  fraircs  eju, 
el  ditcipuli  ejui;et  ibi  manicrunt  non  mnUit  diehn 
[Joan.  11,  12);  iiicertutn  csi  ulrum  jain  illi  adhrsc- 
rntit ,  elinm  Pclriis  ct  Andrca«  ct  rilit  Zcbcdxi.  M.iU 
iIkous  eniiii  primo  nnrnt  qiioil  venerit,  ct  liabiiaverit 
iii  Cnphnrnauin;  ot  posten  qiind  eos  de  navibiis  pi- 
se:iiiics  vocavcrit :  iiile  ntitein,  quod  cum  illoCiphar- 
iiiium  vencriiit  diseipuli  cjus.  An  forte  &Iattlixiis  quod 
pru'lcrmibcrat  reonpitulavit :  quia  non  ait  ipse ,  Fost 
lioc  nmbulins  juxta  iiiarcG:ilil:c;c,  vidit  diios  fratres; 
Fcd  siiic  uUa  coiiscqueiiti^  tcmporis  diirereiilia,  Amku* 
Ltut  att/cni,  iiiqiiit,  juxta  mare  Galilcece^  tidii  duot  fru* 
/rcs,  ct  Cictera?  Proindc  lien  poicst  ut  postea  narra- 
vcrit,  iion  quod  poslca  factuin  crar,  sed  quod  priui 
pr.eleniiisernl,  ui  cuni  illo  intelligautur  Tcnisse  Ca- 
piinriiaum,  quo  Joaimes  dicit  et  ipsum  et  niatrein  el 
discipiilos  ojus  venisse.  An  potius  alii  discipuli  fue- 
ruiit;  siciit  cuni  jain  riiilippus  sciuebntiir,  quem  sie 
V(K'averal,  ul  dicerct  ci,  Sequere  me?  Quo  eiiim  ur- 
diiic  \oeati  siiit  otiincs  duodecim  Apnsloli,  in  Evau* 
gclibtaium  narrationibus  iion  appuret,  qunudoquidein 
iion  tanlutn  ordo  vocatioiiis,  sed  iiec  ipsa  vocaiio 
commcinoratii  ost  omnium,  sed  liiutum  Fhilippi,  eC 
rciri,  ct  Andrex,  ct  liliorum  Zcbcd:ci,  et  Matlhxi  pii- 
blicniii,  qui  ctiam  Lcvi  vocabalur  (  Mattk.  iv,  18-S3, 
ct  IX,  9;  Mure.  i,  16  20,  ei  ii,  14;  Liif.  v,  Ml,  eiJom. 
1,  ^-ii)  Sitigillatim  tameu  ab  eo  noineii  ei  prjniui 
cl  solus  rctrus accipil  {Joan.  i,  «2).  N:im  filiosZehe- 
d;ei  non  singilbitim,  sed  simul  aiiibo^  appclUvii  filios 
toiiilrtii  {Marc.  ni,  17). 

40.  Sane  aniinadvcrtciidum  cst  quod  Scriptun 
cvnngclica  et  apostolica  iion  solos  illos  duodecim  ap- 
p(?IInt  disciptilos  cjiis,  scd  oiniies  qui  in  eum  credcn- 
tcs,  mngistcrio  ejus  ad  regnuin  Gd^loriiin  erudiebaii-' 
ttir.  Ki  quorum  multitudinc  elegil  diiodcciiii,  qnoi  el 
A|K)stoh>8  noniitiavit,  sicut  Lucas  commemoral.  Ipse 
quippc  paulo  post  ail :  Et  detcendeut  emm  Hlk$ieiHiu 
loco  eamjfcttri^  et  turba  ditcipulorum  ejut^  <f  mii/ltfmfo 
copiota  pUbit  (  Luc.  vi,  13-17  ).  Noti  utiqiie  dicerel 
turbam  discipulonim ,  bomiiies  duodcciin.  Alils  qiio- 
qiic  Scripturarum  locis  boc  cvidentor  apiiarel,  disci- 
piilos  ejus  omncs  appcllntos  qui  abco  discerent  quod  ad 
xlcrnam  viiam  pertinerct. 

41.  Quxri  aulein  polest  quomodo  bihos  voeaveril 
de  nnviculis  piscntores,  primo  Petrum  ct  Andream; 
dcindc  progrcssus  paululnm,  alios  duos  filios  Zebe- 
d.Ti,  sicut  narrant  Hattlixus  et  Mnrciis  :  cum  Locas 
dicat  ambas  eorum  naviculas  implctas  magna  illa  ca- 
ptura  piscium,  sooinsqne  Pelri  commemorel  Jacoboa 
et  Joannem  (Uios  Zcliedxi  vocnlos  ad  adjuraDdun, 
cum  rctia  cxtrahcre  plena  non  possenl,  siiniilQiie  ■!• 


1097  LIDER  SGCI3NDUS. 

raifts  ianliiin  muUiluainem  pisciuro,  qux  capin  crai : 
ei  cum  Pelro  lanluni  diiisscl,  Noti  timcre^  ex  hocjam 
homines  eri$  capiens;  simul  eum  Umen  subductis  ad 
tcrram  navibus  seculos  fuisse.  Uude  intclligenduni- 
cst  lioc  primo  esse  facium  quod  Lucas  insinuat ;  nec 
tunc  eos  a  Domino  vocaios ,  sed  tantiim  Pctro  fuisse 
prxdictum  qiiod  homincs  esset  captiirus.  Quod  non 
ita  dictum  esl,  quasi  jain  pisres  nuuqunm  essct  captu- 
rus  :  nam  ct  post  resurrectionein  Doinini  legimus  eos 
essc  piscaios  (  Joan,  xii,  3  ).  Diclum  est  ergo  quod 
deiiiceps  cnplurus  csset  liouiiiies;  iion  diotum  esl 
quod  jam  non  csscl  cnptiirus  pisces.  Unde  datiir  locus 
iiitcHigerc  cos  adciiptiirnm  pisciiim  ex  morc  reiiicasse, 
ut  postea  Hcrct  qtiod  Mattlia;u.>  et  Marciis  narrant, 
quando  eos  binos  vocavit,  et  ipse  jussit  ut  euni  seque- 
rcnlur,  priino  diiobus  Petro  et  Andrcas,  dciiide  :iiiis 
duol)us  riiiis  Zebcdau.  Tunc  enim  iion  subductis  ad 
terram  iinvibus  t;inqiiam  cura  redeiiiidi,  scd  ita  eum 
secuti  suiil,  lunquain  ▼ocnnlcin  ac  jubcntcin  ut  eiini 
scqucrcntur. 

CAPUT  XVUL  —  De  tempon  $ecewonis  ejus  in 
Gaiitwam. 

i^,  lilud  clinm  rcciuirendum  cst,  quomodo  Joan- 
ncs  cvniigelista ;  aiilcqiiam  Joaimes  Dapli>ta  niissus 
essct  in  carcerein,  dicit  Jcsuin  isse  in  Galiiu.'am  (Po- 
stea  cniin  quam  commcnioravil,  quod  in  Gana  Gnlilo;» 
fccit  de  aqua  vinum ,  ct  desceiidit  Capharnanm  cuni 
matre  et  discipulis,  et  Uii  manseniiit  non  muliis  die- 
l;us,  dicit  eum  dciiide  ascendisse  Jerosolymain  proptcr 
Pascba ;  post  h.TC  venisse  in  Judxain  lerram  et  disci- 
pu!os  ejus,  et  illic  demoralum  cuni  eis  et  baptizan- 
tcin  :  ubi  scciitus  ail,  Erat  aulem  el  Joannet  hapiizom 
in  ^non  juxla  SaUm^  quia  aqua  multm  erant  illie ;  et 
adveniebant^  el  baptizabantwr :  nondum  enim  ntissus  erai 
in  carQerem  Joannes  [Joan.  ii,  43«  «(  iii,  22-i4]) ;  Mat- 
tli;riis  aiiteni  dicat,  Ciiiit  aulem  audisset  qdod  Joanncs 
tradilus  essel^  secessit  in  (ialiliBam  (  Matlk.  iv,  i2).  Si- 
inilitcr  ct  Marcus  :  Posteaquam  autem  traditus  est^  i£t* 
qiiit,  JoanneSj  venit  Jesus  in  Galilwam  (  Mare,  i,  4^  )• 
Lucas  etiain  nibilquidein  dicitde  tradito  Joanno,^ 
lameu  ct  ipse  post  b:iptisnium  et  tcDUiionem  Gbristi 
dicit  euin  issc  in  Galilo^^m,  sicut  ilii  duo.  Nam  ita 
e<intcxitJiarrationem  suaiii :  Et  consummata  omniten- 
lutione ,  diaboltis  recesut  ab  illo  usqne  ad  tempus.  f  I 
rrgressus  est  Jesus  in  virtute  Spiritus  in  GaliUeam^  ei 
fmna  exiit  per  universam  regionem  de  illo  {Lue,  IT,  13, 
i  i).  Unde  intelligitur  hos  ircs  eyaiigelislas  non  Jooniii 
evaiigelisUje  conlraria  iiarrasse,  sed  pnctermisisse 
priinuro  Domini  adTeiiluro  in  Galila^am  posteaquain 
biptizalus est, quando  iilic aquain  coiivcrtit  in  vinum ; 
tiiiic  enim  iiondum  erat  traditus  Joannes  :  eum  vero 
adveutum  ejus  iii  Galilacam  connexuisse  narraiionibus 
suis,  qui  posl  Joannem  traditum  ractus  est;  de  quo 
ijiis  reditu  in  Gaiilaeam  ipse  Joaunes  evangeilsta  lic 
loquitur :  Ut  ergo  cognovit  Jesus  quia  audierunt  Pliari-' 
sa!i  quia  Jesus  plures  discipulos  facit  et  baptitat  quam 
Joannes  (quanquam  Jeeus  non  baptizaretf  sed  tUscifmU 
ejus )»  reliquit  Judasam^  et  abiit  itenm  in  GaHieBm 
{Joan.  IV,  i-3).  Tunc  ergo  inielligimiis  jtm  fuisic 
Sanct.  August.  IIL 


1096 


traditum  Joanncm,  Jiidxos  vero  aadisse  quod  plnret 
discipiilos  faccrci  et  baptitaret,  quam  fccerat  et  ba- 
piizaverat  Jonnnes. 

GAPUT  XIX De  illo  sermone  prolixoquem  Becun- 

dum  MallluBum  habuit  in  monte.  ^ 

43.  Jam  nunc  de  illo  sermone  prolixo,  quem  sc- 
cundum  Mattbxum  in  monte  liabuit  Dominus,  videa- 
mus  utrum  ei  caBteri  Evangelistae  nibil  adversari  vi- 
dcantur.  Marcus  quippe  non  eom  commemoravit 
omnino.  nec  aliquid  ejiis  simile  dixit.  iiisi  quasdam 
scntcntins,  non  coiitcxtim,  sed  sparsim,  qiins  Domi- 
iius  locis  aliis  repciivii.  Reliquit  tamen  locum  in 
lcxlu  narrationis  sua»,  ubi  inteHignmiis  liunc  dictum 
esse  sermoneni ,  sed  ab  eo  prxtermissum  :  Et  erat^ 
inquit,  pradicans  in  sijnagogis  eorum,  et  omni  GaliUea, 
et  damonia  ejiciens,  In  hac  pnedicatione  quam  dicit 
eum  habuisse  in  omnl  GaliLcn,  intelligilur  eiiani 
scrmo  istc  habilus  in  monte,  ciijiis  commemorationcm 
f;icil  Mattlucus.  Namqiie  idem  Marcus  ila  sequitur,  Et 
venit  ud  eum  leprosus  deprecans  eum,  et  genuflexo  dixit : 
Si  rw,  potes  me  mundare  {  Mare.  i,  39,40 ),  el  cxtcra 
de  lioc  leprnso  mundnto  taKa  connectit,  ut  ipse  intel- 
li{$ntur,  quom  Matthxus  commemorat  tunc  esse  mun- 
daium,  quando  post  illum  sermonem  Dominus  de 
moiite  desccndit.  Sic  eiiim  ait  Maitbxus  :  Cttiti  autem 
descendisset  de  monte,  secutcs  sunt  eum  turbce  multm. 
Et  ecce  lej/rosus^  veniens  adorabat  eum,  dicens:  Domine^ 
si  »«,  potcs  me  mundare  (Matth.  viii,  i,  2),  et  cxtera. 

44.  Hiijus  lepros-i  etiam  Lucas  meininit  (  Luc.  v, 
12, 13),  non  saiie  hoc  ordine,  scd  ut  solent  prxter- 
missa  reconJarF,  vel  postcrios  lacla  pncoccnpare,  sic- 
ut  divinitiis  siiggerebantur,  qiiae  anlea  coguiLi,  postea 
recordando  conscriliercnt.  Veruinlanicn  idcin  Lucas 
sennonom  etiam  ipse  Domiiii  prolixumiiarravii,  uU 
etiam  sic  exorsus  est,  ut  in  isto  MaitliKus.  ilic  ciiim 
(lixit :  Beati  paitperes  spirilu^quoniam  ijisorum  estrc' 
gnum  ceelorum  :  ei  ille  :  Beaii  pauperes,  quia  vesirum 
esl  regnum  Dei.  Deiiide  roulta  quaa  sequuntur  etiam  iii 
Liic»  iiarralione  similia  sunt.  Gt  ad  exlremuni  serino- 
nis  ipsa  coiiclusio  p:  orsus  oatlein  reperitur,  de  bo- 
mine  prudente  quae  aedilicat  super  petram,  et  de  stulto 
qiii  adificatsuperareoam  :  nisi  quod  influmen  tau- 
luni  dicit  illisum  domui ,  non  et  piuviain  ei  ventos, 
sicut  Mattlmia.  Possei  ergo  facillime  credi  eumdem 
eliam  ipse  Doinini  interposuisse  scrmonem,  aliquas 
aotcm  prxtcmiisissc  sentcntias,  qiuis  M:itttiXMis  po- 
suit:item  allas  posuissc,  quas  iste  noii  dixit;  quasdam 
etiam  non  iisdem  vcrbis,  custodita  taineii  veritatis  iu- 
tegritalc,  simililer  explicasse. 

45.  Pusset  4m>c  ,  sicut  dixi ,  facillinie  credi ,  nisi 
nioveret  qiiod  Matilixus  iu  nionte  dicit  hunc  habiiuni 
csse  sermonem  a  Domiuo  sedente;  Lucasautom  iu 
loco  campestri  a  Domino  stante.  ILcc  itaqne  diversi- 
tas  facit  videri  alium  fuisse  illiim ,  alium  islum.  Quid . 
enim  prohiberet  Ghristum  alibi  quaedam  repcterc  qu» 
jam  antea  dixerat,  aut  iterum  quasdam  fiicere  qiis 
an!ea  jam  teerat?  Non  sane  istos  duos  semiones, 
quomm  onum  Blatthacus,  alterum  Luoas  insernit, 
longa  temporis  distantia  sepnrari ,  hinc  probabilitcr 

(Trente-cinq.) 


1099 


DE  CONSCNSU  EYANGEUSTARUM,  S.  AUGUSTLNI 


1100 


creditQr,  qiiod  et  ante  ei  postea  qaaedam  similia  Tel 
eadem  ambo  namnint,  ot  non  abgurde  sentialar  eo- 
rum  namiiones  hsc  interponenliuro  in  eisdem  locis 
et  diebus  eseo  versatas.  Naro  Matthneus  hoc  ita  dicit : 
£l  secuue  tunt  eutn  turbcB  multm  de  GalittBa,  el  Deca" 
poli^  H  Jeratol^mis^  et  Judtea  et  de  tram  Jordanem. 
Videni  autem  turboi  ateendit  in  montem ;  et  eum  setHi- 
ut ,  aceeeierunt  ad  eum  ^seipuli  ejus,  Et  aperiens  os 
tuum  docebat  eos  4icens  :  Beati  pauperes  spiritu ,  quo- 
niam  ipuorum  est  regnum  eeelorum ,  et  ca*lern  {Matth, 
nr,  25 ;  vn ,  29).  Hic  polesl  videri  mullas  turbas  viiare 
voluisse ,  et  ob  hoc  ascendisse  in  montem  ,  tanqnam 
aecedendo  a  tiirbis ,  ut  solis  suis  discipulis  loqueretur. 
Coi  rei  ▼idclur  attestari  eliaro  Lucas ,  i(a  narrans  : 
Factum  est  autem  in  illis  ttiebus ,  ^it  in  montcm  orare , 
et  erat  pemoctans  in  oratione  Dd.  Et  cumdiesfactus 
estet^  vocatnt  discipulos  euos^  et  elegit  duodecim  ex 
Ipms,  quos  et  Apostotos  nominavit :  Simonem ,  quem  co- 
ffnominavit  Petrum,^  Andream  fratrem  ejus,  Jaeobum 
et  Joannem^  Phitippum  et  Bartholomenm,  Matthaum 
et  Thomam^  Jaeobum  Atpheei  et  Simonem  qtd  vocatur 
Zetotes^  Judam  Jaeobi  etJudam  Searioth ,  qm  fuit  pro- 
ditor.  Et  descendens  cum  iUis  stetit  in  loco  campestri,  et 
lurba  discipulorum  ejus ,  et  multitudo  copiosa  ptebis,  ab 
omni  Judcea^  et  Jcrusalem ,  et  nutriiima ,  et  Tyri  *,  et 
Sidonis ,  qm  venerant  ut  audirent  eum  et  sanarentur  a 
tanguoribus  suis.  Et  qui  vexabantur  a  spiritibus  immun- 
di$ ,  curabantur.  Et  omnis  twba  quarebat  eum  tangere , 
quia  virtus  de  illo  eaabat ,  et  sanabat  omites-  Et  ipse  ete- 
vatis  ocutis  in  disciputos  stios  dicebat :  Beati  pnuptrcs , 
fiita  vestrum  est  regnum  Dei,  ctc.  (Lue,  vi,  12  49).IIic 
potcst  inlelligi  cum  in  monte  duodccim  discipulos 
elcgit  ex  pluribus ,  quos  Aposlolos  nominavii ,  qiiod 
Mailhxus  prxtermisit,  lunc  illum  habuisse  sermrK 
nem  quem  Matlhxus  inlerposuii ,  et  Lucas  Utuit, 
lioc  est  in  monle;  ac  deindc  cum  desccndisset ,  in 
btco  campestri  habui&se  altcrum  similem,  de  quo 
Matilixus  tacet ,  Lucas  non  lacel  :  ct  utromquc  ser- 
«nonem  codcm  niodo  esse  coiiclosum. 

46.  Quod  autem  Malthxus  islo  sermone  terminalo 
acquitur  et  dicit,  Et  factum  est,  cum  consummasset  Je» 
tus  verba  hasc ,  admirabantur  turbai  super  doctrina  ejus , 

'  poiest  vidcri  discipulorum  liirbas  dixisse ,  cx  qiiibus 
illos  duodecim  eicgcral.  Qtiod  vero  mox  ait,  Cum  au- 
tem  descendisset  de  monte ,  secuta  sunt  eum  turbce  mut- 
tct :  et  ecce  leprosus  vettiens  adorabat  eum ,  polesi  in- 
telligi  post  ulrumque  sermonem  factum  Tuisse,  non 
sobim  quem  Malllixus,  venim  etiam  quem  Lucas  in- 
4crponit.  Neque  enim  apparel  post  di^scensionein  de 
monte  qnantum  tcmporis  fuerit  int^posiium ;  sed 
boc  sohim  Tohiit  signincare  M^itthxus,  post  illam  de- 
sccnsionem  moltas  lurbas  fuisse  cum  Domino,  quando 
lcprosum  mundavii ,  non  quantum  temporis  interfue- 
rit :  prsesertiin  cumeumdem  leprosum  Lucas  jam  in  ci- 
vilale  posito  Doniino  dicat  essc  mundalum,  quod 
Mallhxus  dicere  non  curavit. 

47.  Qoanquam  etiam  illud  possitocciirrere,  in  ali- 

<  Nos  cnm  ediiis,  et  maritima  et  Tyrt.  At  aliqnoi  Mss. »  et 
uiariHma  7jfa :  oniisso,  e(,  quod  a  grasoo  etiam  aDcsi. 


qaa  excelsiore  parte  moniis  primo  cmn  solis  dSscipoBs 
Dominum  fuisse ,  qunndo  ex  eis  illos  doodecim  de- 
git :  deinde  cam  eis  descendisse ,  non  demonte,  sed 
de  ipsa  montis  celsiiudine  in  campestrem  locam ,  id 
est,  in  aliquam  xqiialiutem ,  qu»  in  latere  montis 
erat,  et  multas  turbas  capere  poteral ;  atqne  ibi  sle- 
tisse  donec  ad  eum  tnrbae  eongregarentur :  ae  postea 
cum  sedissct,  accessisse  propinquias  discipalos  ejus, 
atque  ita  illis  cxterisqae  turbis  praesentibos  unom 
habuisse  sermonem ,  qiiem  Maitlisos  Lucasque  nar- 
rarunt,  diverso  narrandi  modo,  sed  eadera  Tcri- 
taie  rcrom  et  scnlentiarum ,  qoas  ambo  diseniiit. 
Jam  eniro  pnemonuimiis ,  qood  et  nullo  prxmonente 
onicuiqiie  sponte  videndum  fnit,  si  qois  prxteniifltat 
aliqoid  quod  alios  dicat ,  non  esse  contrariom ;  neesi 
alius  alio  modo  aliquid  dicat,  dum  eadem  rerooi  seo- 
tentiarumque  verius  explicetar  :  ut  qood  Matthaeos 
ait,  Cum  autem  descendisset  de  monte^  simol  etiam  de 
illo  campestri  ioeo  qui  in  hitere  montis  esse  pobiit, 
intelligaiur.  Deinde  Matthxos  de  leproso  moodaio 
nnrrat , quod  etiam  llarcos  et  Lucassimiliter . 
CAPUT  XX.  -  QiroiiuHfo  dicol  Matthaus  CeHtuHonem 

ad  eum  accessisse  pro  puero  tiio,  cum  Lucae  dktft 

quod  amicos  ad  eum  ndserit, 

48.  Posl  htjRC  Matthxus  seqiiitur,  et  dictt :  Cum  oir- 
tem  introisset  Capharmmm ,  aceetsit  ad  illum  Centurio , 
rogans  eum ,  et  dicens:  Donune^  puermeut  jacet  in 
domo  pttratyticus ,  et  mate  torquetur^  et  cactera ,  osqnc 
ad  eum  locum  ubi  ait ,  Et  sanatus  est  jmer  ex  illa  kon 
(Matih.  vni,  5-i3).Hoc  de  poero  CeoturioDls  etiam 
Liicas  commemorat :  non ,  sicut  iste,  post  leprosnni 
muiidaiuin  ,  qiicm  ille  postea  recordatus  cominemQ- 
ravii,  sed  post  fiiiem  illius  prolixinria. 
quod  it;i  conjungit  :  Cum  auUm  implestet  < 
fiia  in  auret  ptebit ,  intravit  Caphamaum  :  Centurioak 
autem  cujusdam  servus  male  kabeut  erat  moriturut ,  qui 
ilti  erat  pretiotus^  elc,  usqiie  in  eom  locum  qno 
sanatus  est  (Ltic.  vii ,  4-10).  Ilic  intclligendom  est, 
cum  implessct  quideni  omnia  verba  soa  lo  aores 
plebls,  intrasse  Chrislum  Capliamaom,  hoc  est, 
quia  non  antequam  \\xc  verba  lemiinasset  intraTit : 
sed  non  esse  expressum  post  qunntuni  temporia  in« 
tervallum  cum  isios  sermones  terminasoet  intraverit 
Caphamaum.  Ipso  quippe  intervallo  leprosos  ille 
mundatus  est,  quem  ioco  suo  Matthseos  inlerponiti 
iste  autem  postea  recordatur. 

49.  Jam  ergo  videamus  utrum  tM  de  hoc  aervo 
Centurionis  Matthxus  Lucasqne  consentbnu  Mat« 
th:rus  eiiim  dicit :  Accettit  ad  eum  Centtirio ,  rogant 
eum  et  dicens  :  Puer  metu  jacet  m  doma  paralytkut. 
Cui  vidctur  rrpugnare  qood  ait  Lucaa  :  Et  etm  au^- 
tet  de  Jesu ,  miat  ad  eum  tenioret  Judeeormm^  rafnM 
eum  ut  veniret ,  et  satvaret  senmm  ejut.  Ai  ii&  coio  ue- 
nisseut  ad  Jesum  rogabant  eum  tolUeitet  tKcanteteit 
Quia  dignus  est ,  ut  hoe  itti  prwttn :  diHgk  emm  feakm 
nostram ,  et  synagogam  ipse  eedipeavU  naku*  Jemu  mk 
tem  ibat  cum  illit :  et  cum  jam  tton  lan§a  «fMf  m  iaam^ 
mitit  ad  eum  Centurio  andcat  diceiti  :  Daadtta^  mI 
vexari  *  iion  enim  diattut  tum  ut  tab  taeUtm  uifam  in* 


IIOI 


LIBER  SECUNDUS. 


1102 


tra ;  \nopivr  quod  el  mdpsmn  non  tum  dignum  afbitra- 
tus  ul  viHitem  ad  te  :  ted  dk  terbo ,  et  eanabilur  pner 
meus.  Si  enim  boc  iu  geslum  est ,  quomodo  eril  ve- 
runi  quod  MalUiacus  namt,  Aceemi  ad  eum  quidam 
Centurio ,  cum  ipse  non  iccesserit ,  sed  amicos  mise- 
rii?  ni:>i  diligenier  adverlenles  inteUigamusMatlhseum 
non  omui  modo  deseruisse  usitatum  morem  loquendi. 
Non  solum  enim  dicere  solemns  acccssisse  aliquem , 
eiiam  aiitequam  perveniat  illuc  quo  dicitiir  accessisse; 
uiide  etiam  dicimus ,  Pamm  accessit,  vel  multum  ac- 
cessit ,  eo  qiio  appetit  perveiiire  :  venim  etiam  ipsam 
pcrvcntionein  cujus  adipisceiidae  catisa  acceditur,  di- 
cimus  pleruiiiqiie  faclam ,  etsi  eum  ad  quem  pervenit, 
uon  videat  ille  qui  perveiiit,  cum  per  amicum  pcrvenit 
ad  aliquem,  cujus  ei  favor  est  necessarius.  Quod  ita  le- 
nuit  consuetudo,  ut  jam  eiiam  vulgo  pcrventores  appel- 
lentur,  qui  polentium  quorumlibet  tanquam  inacoessi- 
hWes  aniinos,  perconvenientium  pcrsonarum  intcrposi- 
tionem,  ambilionis  arte  pertiiigunt.  Si  crgo  ipsa  perven- 
tio  usitate  dicitur  per  alios  Oeri ,  qiuinto  magis  accessiis 
per  alios  fieri  potest,  qui  pierumque  inrra  perventio- 
nem  remaiiet,  quando  potuerit  quisque  plurimum  qui- 
demacccdere,sed  lamen  non  potuerit  perveiiire?  Non 
ergo  absurde  Matibxus,  eliam  qtiod  vulgo  possit  intel- 
hgi ,  per  alios  facto  accc&su  Centunonis  ad  Doiniiium, 
compcndio  diccre  voluit ,  Accetsitad  eum  Centurio, 

50.  Veninitamen  non  ncgligeuter  intuenda  est 
etiam  sancii  Evaiigelistas  altitiidu  niysticae  locutioitis, 
scciindiim  quain  scri|itum  est  in  Psalmo ,  Accedite  ad 
eum^  et  iUunmtamm  {Psal,  xxxiii,  6).  Proinde  quia 
6dem  Centurioiiis,  qua  vere  acceditur  ad  Jesum, 
ipse  iu  laudavit  ul  diceret ,  Non  inveni  tantam  fidem 
in  hrael;  ipsum  potius  accessisse  ad  Cbristum  dicere 
voluit  prudens  Evangelista ,  quani  illos  pcr  quos  verba 
sua  miscrat.  Porro  autein  Locas  ideo  totum  quemad- 
modiim  gestum  esset  apeniit,  ut  ex  hoc  intelligere 
Gogcremur,  quemadmodiim  cuni  aocessisse  dixcrit 
alius  qui  inentiri  non  poiuit.  Sic  eniin  et  illa  mulier 
qux*  fluxum  sanguinis  patiebaiur,  qiiamvis  fimbriam 
vestimenti  ejiis  teniicrit ,  magii  tamen  tetigit  Domi- 
num,  quam  ill»  turbae  a  quibus  premebatur  {Luc. 
▼III ,  4i-48).  Ut  enim  hxc  quo  magis  crcdidit ,  eo  ma- 
gis  tetigit  Doiiiiiium ;  ita  et  Centurio  qno  magis  cre- 
didit ,  60  niagis  accmit  ad  Doniinum.  Jam  caetera  m 
hoc  capitulo  quae  altcrdicit,  et  alter  pra^termittit, 
superfluo  portmctantur ;  cum  ex  llla  regula  primi- 
tiis  eommendatanihilinveniantur  babere  contrariuin. 
CAPUT  XXI.  —  De  socru  Petri  quo  ordine  narra- 
tem  fir. 
51.  Sequitur  Matthasus  et  dicit :  Et  eum  renu- 
sfl  Jesus  in  damum  Pelri^  ndU  socrum  ^us  jacentem  ei 
febricitaHtem:  eS  Uiigii  moHum  ejw^  et  dimisii  eam  /€- 
bris ;  ei  surresdt^  ei  ndmslrabai  eis  {Maiik.  viii,  14,  15). 
iloc  quaiido  factnm  sit,  hl  est,  posl  quid  vel  ante 
qnid,  non  expressit  Matthxus.  Non  enim  potl  quod  iiar- 
ratnr,  post  lioc  etiam  factum  nccesse  est  Intdligatur. 
Niminim  lamen  Hite  Iioc  recolulsse  intelllgiiur,  quod 
pnus  omiserat.  Nam  id  Marcus  iiamt  {Mwrc.  i,  29-51, 
aiitequam  Ulod  dc  k^proso  mundaio  couimcmorel. 


qood  post  sermoncm  in  monle  habitum,  dc  quo  ipfe 
tacuit,  videtur  interposiiisse.  Itaque  et  Lucas  port 
hoc  factum  narrat  de  socru  Petri  {Luc.  iv,  38,  59.)« 
pobtquod  et  Marcus,  ante  scrmonem  ctiam  ipsc,  qucni 
prolixuin  inlerposuit,  qui  polest  idein  videri  qiieiii 
dicit  habitum  in  montc  Matthxus.  Quid  auiem  intcr- 
est  quis  quo  loco  ponat,  sive  quod  ex  ordine  inseril, 
sive  quod  omissum  recolit,  sive  qiiod  postea  facluin 
ante  praeoccupat ;  dum  tamcn  non  advcrsetur  eadcni 
vel  alia  narranti,  ncc  sibi,  nec  alteri?  Quia  enim  nul- 
lius  in  potestatc  est,  quamvis  optime  fideliterque  res 
cognitas,  quo  quisque  ordine  recordelur  (quid  enim 
prins  posteriusve  homini  veniat  in  mentem,  non  esi 
ut  volumus,  sed  ut  datur);  satis  probabite  est  quod 
unusquisque  Evangelistarum  eo  se  ordine  crcdidildc- 
buisse  narrare,  quo  voluisset  Deus  ea  ipsa  qua;  iiar- 
rabat  ejus  recordationi  suggercrc,  in  eis  duntaxai 
rebus,  quarum  ordo,  sivc  ilie,  sive  ille  sit,  nihil  mU 
nuit  aucloritati  veritatiiiue  evangelicae. 

52.  Cur  antein  Spiritus  sanclus  dividcns  propria 
unicuiqne  prout  vult  (I  Cor.  xii,  ii),etideo  mentes 
quoque  sanctorum  propter  Libros  in  tanto  auctorita- 
tis  culmine  collocandos,  in  recolendo  qiiae  scribcrcnl 
siiie  diibio  gubernans  et  regens,  alium  sic,  alium  vero 
sic  narrationeni  suam  ordinare  pemiiserit,  quisquis 
pia  diligcntia  quaesiverit,  divinitus  adjuius  poterit  in- 
vcnire.  Hoc  tamen  non  est  hujus  operis  monus,  quod 
nunc  soscepimus,  tantum  nt  demonstremus  Evange- 
listas  neque  sibi  neque  inter  se  repugnare,  quolibei 
ordine,  vel  easdcm  res,  vel  alias  factorom  dictorum- 
que  Christi  unusquisque  corum  potoerit  volueritve 
narrare.  Quapropter  ubi  ordo  temporum  non  apparct, 
nihil  iiostra  intcrusse  debet,  qiieni  narrandi  ordinciii 
quilibet  eorum  tenuerit:ubi  autem  apparet,  si  qiiid 
movcrit  qtiod  sibi  aut  altcrl  repugnare  videatur,  uti- 
que  considerandum  et  enodaiidum  est. 
CAPUT  XXII.  —  De  ordine  rerum  quas  posi  hoc  nar- 
rant  utrum  nil  inter  se  dissenliatU  MaUhans,  Mar^ 
rus  et  Lucas. 

53.  Scquitur  ergo  Matlhxus  dicens  :  Vespere  au 
tetn  facto^  obtulerutti  ei  multos  dcnnonia  habentcs. 
et  ejiciebat  tpiritus  verbo^  et  omnes  niale  habenles 
curavit;  ut  adimpleretur  quod  dictum  esi  per  Jsaiam 
prophetam  dicentem^  Ipse  infirtiutatcs  nostras  accepit,  * 
et  asgrotationes  porlavit  {Malth.  viii,  16-18).  IIoc  ad 
ejusdem  diei  tempus  pertinere  salisindicat,  cum  coii- 
jungit,  Vespere  auUm  facto.  Sic  et  Marcus  cuni  de 
ipsa  socru  Pctri  saiiata  dixisset,  Et  minisirabaieis;  h<ic 
idem  subjecit :  Vespere  auteni  facto  cum  occidisset  sol^ 
aferebae^  ad  eum  omnes  maie  Itabentes^  et  damionia  /m 
bentes ;  et  erat  onmis  dvitas  congregata  ad  janumn  :  ti 
euravii  muUos  qui  vexabaniur  variis  languoribus  ;  ei  dm» 
monia  multa  ejiciebai;  et  non  sinebai  ea  loqui,  quoniam 
sdebani  eum,  Et  diluculo  valde  surgens  egressus  esi  si 
abUl  m  desertum  locum  {Mare.  i,  31-35).  Videtur  hie 
ordinero  tenuisse  Marcus,  ut  posi  illud  qtiod  dictum 
est,  Vespere  autem  facto^  dcinde  dicerct,  Et  dilucule 
vaide  surgens.  Qtiainvis  nee  illud  necesse  slt,  irbl  dU 
citur»  Vespereautem  /orfo,  lyusdcm  dioi  vecperuin  ac« 


1I0S 


DE  CONSLNSU  KVANGIXISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


1IM 


cipero;  ncc  iibi  iiiciltir,  diiucuio,  cjiisdem  iioclis  dilii- 
culuiii:iamciiuicumqiic\ideri  fwlesl  hic  rcnimgc- 
sunira  ordo  servalus,  proplor  digesluiii  ordinem 
iemt>oruin.  Lucas  quoqtio  cu  n  de  socru  Pelri  narrai- 
let,  iion  ail  Ipsc,  Yespere  aulem  facto;  scd  unicn 
quod  idem  significarol  adjuniil,  dicciis  :  Ciiw  toi  «u- 
lem  occidisui^  omnes  qui  ImbeiHini  iufirmos  variis  ian- 
guoribus^  ducebani  iilos  ad  eum  :al  ille  singuiis  manus 
imponens  curabai  eos.  Exibant  etiam  damoma  a  mui- 
lis  ciamantia  et  dicentia ,  Qiiia  tii  es  Fiiius   Dei.  Ei 
increpans,  non  sinebai  ea  ioqui^  quia  scicbant  ipsum  esse 
Cliristum.  Facia  autem  die,  egressus  ibai  in  descrlum 
iocum  {Luc  IV,  40  4i).  Kt  liic  vidcinus  cunidcm  pror- 
sus  ordineni  teinporum  custodiluin,  quem  cuinpcri- 
mus  apud  M:irouin.  Maltlixus  autcni  qui  videtur  no.i 
ordiiie  qtio  gestiim  esl,  scd  quo  prictcmiissuin  rcco- 
i:i,  lioc  de  socru  Polri  coniincinorassc,  po>lo:»qiiam 
iiariavit  quid  ipso  dic,  racti>  ctiani  vosp4;ro,  gt^slinn 
sit,  jain  iiiin  siibjungil  diliiculuin,  scd  ila  iiarrat :  Vi- 
dens  autem  Jesus  turbus  muttas  circum  se,  jussit  ire 
irans  fretum.  Jaiii  lioc  aliiul  csi,  non  illud  qiiod  M.ir- 
cus  cl  Lticas  contc&inil,  qui  |K)6t  vcspcrnin  dilticuliim 
lionuut  QikhI  orgo  liic  diotuin  esl,  MdeHS  autemJe- 
sus  turbus  muiias  circum  se,  juuit  ire  trans  fretum^  alitid 
cuin    rccordaiuin   iulcrposiiissc  debonius  accii)crc, 
qood  die  quodain  cum  vidissct  Josus  turbas  inultas 
oircum  se,  jussit  iro  trans  frotuin. 
CAPUT  XXlll.—  De  iiio  qni  ait  Domino,  Scqiiar  te 

qiiocumque  ieris,  et  uiiis  qurv  juxla  sunl^  quo  ordine 

mrrentur  a  Malthoeo  et  Luca. 

54.  Doiiide  qtiod  subjiiiigil ,  Ei  acccdcns  unus 
Scriba  ait  iHi :  Magisier^  sequar  te  quocumque  icriSf 
usque  ad  illtid  ubi  ail ,  Dimilte  mortuos  sepeiire  mor- 
tuos  suos  {Matih.  ym^\9'^)\  hoc  siinilitor  narrat 
ct  Lucai.  Scd  ill«{  post  plura,  iicc  ip^o  sane  cxpres- 
so  ordine  lcmporum,  scd  rccordanlis  modo  :  utruin 
qtiod  prius  oinisit,  an  qiKKi  postorius  ctiain  ractmn 
qiiain  sunt  ea  quac  soqtiuntur,  prajoccnpavit ,  incer- 
luin  esl.  Ita  cnim  dicil  :  Factum  est  uutem  ambu-- 
iantibus  iiiis  in  via,  dfxt(  quidam  ad  iiiuiiif  Sequar  te 
quocumque  ieris.  Et  respondil  ci  proi^us  oadoin  qux 
llatthxus  coinmemorat.  Qtiod  autcm  Matlbacus  dicit 
tunc  istiid  gcstum  esse,  qiiando  jtissit  ut  irenl  trans 
frelum,  Litcas  vero,  ambuluntibus  illis  in  via,  non  est 
'  cuntrariuin ;  quia  in  via  uliqtie  ambularunt,  ul  voni- 
rcnt  ad  rretuin.  Kt  de  illo  qui  petil  priinum  sopclirc 
patrem  suum,  Maltlixtis  ci  Lucas  omiiiuo  consen- 
liitnt.  Qnod  eitiin  Maltb:rns  primo  ejusdcm  verba  po- 
siiit  lioc  prnpicr  pnirein  suuin  |icteiuis,  et  doindo  I>o- 
mini  diccntis,  Sequere  iiie,  Lucasaiiti^m  priino  DoiniDi 
dii-cnlis.  Sequere  me,  et  deinde  illius  boc  pctenlis,  ad 
sentciitiatn  nibil  iulcrost.  Conimenioravit  Lucas  el 
aliiim  dixissc,  Sequar  ie^  Domine,  sed  primum  perniitte 
milii  rcnuntiare  /iis  qni  domi  suni^;  de  quo  tacft  Mal- 
tbo^iis.  Inde  jain  Lucas  in  alind  pcrrezil,  noii  iii  illud 
quud  ordino  tcniporis  scquebatur.  Post  hwc  autem,  io- 

*  sic  1188.  et  cditio  natisponcnsis ,  quibus  consentU  Au- 
pttliui  SiK3culuin,  ot corhcioiisia  Hiblia.  ai.  Rr.  ot  Lov.  ha- 
bciii.  tis  Qiue  domi  stuit. 


quil,  designatii  Donamueialios  Meniuaqimim  dam  (Lne, 
IX,  57;  X,  f ).  Post  horc  quldcm,  maiiiresle ;  sed  quiMs 
tcmporis  intervallo  posihxc  feccrii  illml  DiHoiiius, 
non  apparet.  In  ipso  tamen  interTallo  Ol  quod  detii- 
ceps  Matthxus  subjungii :  nam  idem  MatUisos  orJi- 
nem  leinporum  adhuc  tenel,  ita  namns  : 
C.\PLT  XXIV.  ^  De  transfreiaiiaHe  efM,  iiM  dor- 
mivit  in  nartcuiaf  ei  de  expuisu  dmumiis^  ^voi  per" 
misii  in  porcos^  quomodo  ea  qum  gesia  vel  d&cla  sslhI^ 
conteniani  inler  Maithmm^  Mareum  ef  Lmcem. 
5r>.  Et  ascendente  eo  in  nameniam,  seeuii  tauiteum  £s- 
cipHii  fJHS :  el  ecce  motusmagnus  factuseu  in  mari;  usqoe 
ad  illud  ubi  ait :  Ei  tenii  in  civiia!em  tuam.   Ista  duo 
racia  contintiatim  qux  narral  llalthxus  de  traiiqiilllaio 
niari,  po&tcaqtiam  ventis  imperayil  Jeaus  a  somnii 
exciLitu^,  ct  de  illis  qui  habcbant  ssvum  dcmouiam, 
riiptisque  vinciilis  agebantur  in  descrtiim,  similiier 
narrant  Marciis  et  Loras  (Maiili.  vni ,  2^-54«  Ifarr. 
IV,  5(i:  V,  17,  et  Luc.  viii,  22-37) :  verbis  aliis^  dii-LG 
huiit  ab  alio  at'iue  :ilio  quxdam  sentcnti.T,  noii  laniri 
alia\  voliit  illtid  qiiod  cuin  dicit  disissc  MalUuci». 
Qiiid  tiimdi  estis,  modicie  fideif  Marcus  iia  dicit,  Quid 
timidi  esiis?  necdum  habeiis  fidemf  id  esl,  illam  pcrfe- 
ctain,  voliil  graiiutn  siiiapis  :  hocergo  ct  illcaii,  «•• 
diccs  fidei.  Luciis  autcm,  Vbt  esi  fides  tesiraf  Et  lutuia 
qiiidcin  dici  poluit,  Quid  llmidi  esiisf  Vbi  eti  fides  r^ 
stra  ?  Modica:  fidei.  Undc  aliiid  hic,  aliud  illc  commc- 
morat.  Et  illud  quod  excitantcs  cum  dixcrunt.  Ilat- 
tb:i'us  sir,  Domine^  saiva  no$.  perimtu:  Marcus,  Mf 
gister^  non  ad  ie  pertinei  quia  perimusf  LucAS,  Prsev' 
ptor,  perimus  :  una  cadcinquc  scutcniia  cst  eidtaD- 
tiiiin  Doiiiiiiuni,  volentiuniquc  salvari;  nec  opus  csl 
qua^rcrc  quid  liorum  potius  Christo  dictuin  sit  Sive 
onim  aliqiiid  boinitn  irium  diicrint,  sive  alia  verba 
qiin:  nullus  Kvangolistarum  coininenioravil,  laNtuoH 
dom  laiiien  valentia  ad  eamdem  scntentios  verilaiem, 
quid  ad  rcm  iiiterest^Qiianqnam  et  lioc  lleri  potnil, 
ut  pluribus  enin  siniiil  cxcitantibiis,  omnia  liasc,  aliod 
ab  alio  diccieiitur.  Iiem  quod  scdaia  icmpcstatc  di- 
xcrunt  socundum  Mallhxum,  Quaiis  esi  hic^  quia  \ 
ei  mare  obeditnU  ei?  Secundum  Marcuro,  Quis 
est  iste,  qnia  et  ventus  H  mare  obediuvi  ei  f  Seciindaiii 
Lucam,  ^uts  ptifas  incest^  quiaei  veniis  tinperaler hmr, 
et  obediunt  ei?  qiiis  noii  vidcat  unam  essc  sonlcntiamt 
Tuniiiindemcniin  prorsus  valel,  Qiiis  piiras  esl  tsre.*ei« 
Quaiis  est  hic?  elubi  non  cst  dictuin,  imperat^  iitiqne 
coiisequeiitor  intelligitur,  quia  tmpcranU  obediltir. 

5G.  Quod  Tcro  Matlbu>iis  diios  dicit  Tuisse,  qui  te- 
gioiicm  illam  dxmonum  patiebantnr,  qun&  in  porcns 
iro  pcrmissa  ^t,  Marciis  aulcin  et  Lucas  unum  mn- 
mcinoraiit  :  intelligas  uiium  eorum  fuisse  persoiue 
abVujus  clarioris  ct  fanKisioris,  qtiem  regio  iila  n»- 
xinie  doleliai,  et  pro  cujus  salute  plurimum  salaRe« 
b:ii.  IIoc  volcntes  sigtiilic;iro  duo  Evangclista»,  soiaai 
comnieinorjiidum  jiidicavoriini,  dc  qiio  facli  hujns 
raina  ialius  pncclariusquo  fi  agravcral.  Ncc  qiiod  vcrin 
d:rmonum  diversc  ab  Evangclistis  dicta  siint,  halict 
aliquid  scrupuli ;  cum  vel  ad  unam  redigi  scntenlMM- 
vcl  omnia  dicu  possint  iiitcHigi.  Ncc  qDia  plumlM 


fl05  UBEK  SCCUIIDU&. 

apud  Matlliarom ,  apud  illos  autem  singiilarilcr  loqui- 
iiir ;  cum  el  ipsi  narrenl  qaod  interrogalns  qnid  vo- 
carelur,  lcgioiiem  se  esse  respondit»  eo  quod  muila 
essent  datmonia.  Nec  qood  Marcus  dixil  circa  montcm 
fuissc  gregem  porcorum,  Lucas  autem  in  moiite, 
quidqiiam  repiignat.  Grex  cniin  porconim  tam  ma- 
ginis  fuit,  ut  aliquid  cjiis  esset  in  monie,  aliquid  rlrca 
moniem.  Erant  enim  duo  millia  porcoruin,s*.cutMar- 
cus  eipressit. 

CAPCIT  XXV.  —  De  paralytico  eui  dixil,  Dimittun* 
tiir  libi  peccnta,  et,  Tolle  grabatnm  tuum,  tiuudme 
vtrum  locui  ubi  hoc  factum  etf,  cofneniat  inier  Mat" 
Ihteum  el  Marcum ;  quia  Matlheeug  dicU  m  eivitate 
giia  ,  Marcui  autem  in  Capkarnaum, 
?i7.  llinc  crgo  sequitur  Mattlueiis,  adbue  temporuni 
ordiiicm  senrans ,  atque  ita  narrationem  conte\it : 
Et  aicendeni  in  naviculam  tramfretavit  ^  et  venit  iu 
civitatem  iuani.  Et  ecce  oferehant  ei  paralylicum 
jaceiitem  in  lecto^  etc.,  usque  ad  illud  qood  ait,  Viden- 
tei  autem  turbee,  Umuerunt  et  glmficaverunt  Deum^ 
qui  dedit  poiteUatem  talem  kondnibui  (lfal//f.  »,  1-8). 
l>e  lioc  paralytico  dixerunt  etlam  Mareas  et  Lucas. 
Quod  crgo  Mattlixiis  dicit  Doniinom  dixisse ,  Confide, 
fili*  dinuttuntur  tibi  peccata  tua;  Lucas  aiitcm  non 
dixtt,  Fili^  sed,  homo^  ad  senieniiam  Domini  expres* 
iiius  insinuandam  valet :  qnia  homiui  dimittebantur 
pcccata ,  qui  hoc  Mpso  qnod  homo  erat,  iion  posset 
dicere ,  Non  peccavi ;  siuiul  etiani  ut  ille  qui  bomini 
dimittebat,  iiiteHigeretur  Deus.  Marciis  auteni  hoc 
dixil  quod  et  Matihaeiis ;  sed  non  dixit,  Confide.  Po- 
tuit  quidem  et  ita  dici  :  Coiifide,  homo;  dimittuntur 
libi  peccata,  fili :  ant,  Confide,  flli;dimittuntur  tibi  pec- 
caia,  hoino;  aiitquolibet  verborumordine  congnienli. 
58.  Illud  s:ine  potest  movere ,  quod  de  isto  paraly- 
lico  MattlKeus  ita  narral :  £f  auenden$  in  nanculam 
trantfretavit,  etvemlin  chitatemiuam.  Et  eceeoferebant 
ci  paritlyticum  jacentem  in  Ucto  :  Marcus  autem  non 
fioc  in  cjus  civitate  raclum  dicit,  qu»  utique  Nazaretli 
vocatur ,  sed  in  Capbamaum ;  qiiod  ita  narrat :  E: 
iterum  intravit  in  Caphamaum  poit  die$  :  et  auditum 
eit  quod  rn  domo  enet ;  et  couvenerufU  multi^  ita  ut  non 
caperet  neque  ad  januam  :  et  toquebatur  ds  ver^Mii. 
Et  venerunt  ferentet  ad  eum  parahftieum,  qui  a  quatuor 
portabatur.  Et  cum  non  poaent  offerreeum  illi  pree 
turba^  nudaverunt  tectum  ubi  erat ,  et  patefacientet  tub^ 
mtterunt  grabatum  in  quo  paralytieut  jacebat.  Cum  vi- 
dittetautem  Jetut  fidem  illomm,  etc.  {Marc.  ii ,  1-13) 
Lncas  auiem  non  commemorat  quo  in  loco  ractom 
Mt,  sed  ita  dicit :  Et  factum  ett  in  una  dierum,  et  ipte 
teaetat  docent :  et  ertmt  Phariteei  tedentet,  et  legit 
doctoret^  qut  venerant  e%  omni  eattello  GaHUecB  et  lU'- 
dcete  et  Jerutalem  :  et  vhtut  erat  Domhd  ad  tanandot 
eot.  Et  eece  thri  partantet  in  Ueto  kondnem  qui  erat 
paralgticut .  et  queerebant  eum  inferre^  et  ponere  ante 
eum  :  et  non  tnvenleniet  qmt  parte  Ulum  inferrent  prm 
turtHt.  ateenderunt  eupra  teetum^  ei  per  te§ulat  eubmi^ 
teruntUlumeumleetoinmediumanteJetUM.  Querum 
fidem  ui  Mit^  disit :  Homo ,  renattmUur  fJK  peeema 
IM.  €l€.  {Lue.  T|  17-16).  ReBMuieC  ifiliir  quMio  it- 


nnc 

•ter  Marcam  et  Malthxam,  qiiod  Matthxas  it.*i  scribit, 
tanqnam  In  civitate  Domini  factum  sit,  Marcus  autcm 
in  Capharnauni.  Qux  diflicilias  solverctur ,  si  Mal- 
thxus  ctiam  Nazarclh  noiiiinaret :  nunc  vero  cum 
potuerit  ipsa  Galilapa  dici  civitas  Cbrisii ,  quia  ii 
Galilica  erat  Nazareth :  sicut  universum  regnum  iu  ti^ 
civiuitibas  constitutum,  dicrtur  Romana  civitas ;  cum- 
qiie  in  lot  gentibus  constiiuta  civiias  sit ,  de  qua  scri- 
ptum  cst,  G/onaftMtma  dicta  tunt  de  fe,  dvitat  Dei 
(PtaL  Lxxxvi,  5);  et  cum  ipse  prior  |)opulus  Dci  in 
toi  civitatibils  babitans ,  etiam  una  domiis  dictus  sit 
domiis  Israel  (/wf .  v,  7 ;  Jerem.  iii,  20,  et  Exech.  iii, 
4) :  qiiis  dubilaverit  in  civitatesua  lioc  fecisse  Jcsuin, 
cum  lioc  fccerit  in  civilaie  Capharnaum  civitate  Ga* 
lihric ,  quo  transfrctando  rediernt  do  regione  Gera- 
scnoruin ,  ut  vcniens  in  Galilxam  ,  recte  diceretur 
venissc  in  civitalem  suam,  in  quocumque  oppido  essei 
GalilxaFi ;  prxsertim  quia  et  ipsa  Caphamaum  ita  ex- 
cellebat  inGalilxa,  ut  tanquam  metropolis  habcrctur? 
Qiiod  si  prorsus  non  liceret  accipere  civitatem  Chri- 
sti ,  vei  ipsam  Galilxam  ,  in  qua  erat  Nazareili ,  vcl 
ips.im  Capbarnaum  ,  qux  sicut  capul  Galilxx  civila* 
tibus  emincbal;  diccreinus  Maiihxum  prxtermisissa 
qux^gesla  suiit,  posteaqiiam  veiiit  Jcsus  iii  civiiatem 
suam ,  donec  veiiiret  Caph.nrnaum ,  et  hoc  adjunxisse 
de  sanato  paralytlco  :  sicut  inmuliis  ita  faciunt,  prx- 
termiitentcs  media,  tanqiiam  hoc  continao  seqiialur, 
quod  sine  ulla  prxlerinissiuiiis  siix  significatione 
subjiingunt. 

CAPUT  XXVI.  —  De  vocatione  quoque  Malthtei,  utntm 
Marco  et  Luca  qui  dicunt  Levin  Alphcei ,  idein  Mai" 
Uiaut  congruat. 

59.  Ilinc  ergo  sequitur  Mattlixas,  diccns  :  Et  cum 
trantiret  inde  Jetut,  vidit  hominem  tedentem  in  teionio^ 
MattluBum  nomine ,  et  ait  i//t,  Sequere  me  :  et  turgen» 
tecutut  ett  eum  (Matth.  iz,  9).  Hoc  Marcus  ita  narrai, 
eumdem  etiam  ipse  ordinem  lenens  post  iliius  para  - 
iytici  saniutem :  Et  egrettut  ett ,  inquit ,  ad  mare, 
omnitque  turba  veniebat  ad  eum^  et  docebat  eot.  Et  cum 
prasteriret ,  wdit  Len  '  Alphan  tedentem  aa  telomum, 
et  ait  illi,  Sequere  me  :  et  turgent  teculut  etl  eum  (Marc. 
II,  13, 14).  Nil  iiic  repugnat ;  ipse  est  enim  Mailhxus 
4|ui  et  Levi.  Liicas  etiam  boc  post  eumdem  paralyti- 
Gum  sanatum  ila  yubjungit :  Et  pott  htee  exiti,  et  vidit 
publicanum  noinine  Lem  tedentem  ad  telonium ,  et  ait 
i7/i,  Sequere  me.  Et  relictit  ommbut,  turgentteeutut  ett 
eum  (Lue.  v;  27, 28).  Hine  aatem  probabiiias  videtur 
quod  hxc  prstennissa  recordtndo  Matlhxas  oom- 
memorat :  qaia  atiqae  anle  iilam  sermonem  habitum 
in  monte ,  credendum  est  vocatom  esse  Matthxum. 
In  eo  quippe  monle  tunc  Laras  comroeroorat  omDCs 
daodecim  ex  plurimisdiscipulis  electos,  qoos  el  Apo- 
•loloa  noroinavit  (Id.  ti,  15). 

CAPOT  XXYII.  —  De  convivio  ubi  objeeium  eti  et 
quod  eum  peeeatoribut  manduearet ,  et  quad  non  ;> • 
junarent  ditcipuK  ejut,  quod  ekietur  aliut  aliot  di^ 

10  pierisqae  Mfls.,  fjevbt  Jipketi.  sle  eUin  In  veterihis 


no7 


DE  CONSENSU  EVANGELISTAIIUM,  S.  AUGUSTINI 


llOi 


cere  a  quibut  objectum  iH,  et  de  verbh  eorum^  reipon- 
iitque  Donmi ,  utrum  MdUhwui  ,  Marcui  ei  Lucai 
coitgrnant, 

<:0.  Srqniltir  hflqiie  Mallh;riis ,  el  diril  :  Et  factum 
ett  discumbente  co  in  domo »  ecce  nmlti  publicani  et 
pcceatorei  venientci ,  diicumbcbant  aim  Jesu,  ct  disci- 
pHlisejui,  cle.,  usqiie  ad  illtid  ubi  ail ,  Sed  vinum  »io- 
rriin  in  utret  novot  mittunt ,  et  ambo  contcrvantur 
{Matlh.  IX,  iO-17).  Hic Mallha.*us  iioii  cxpressiliii  cu- 
jiis  donio  discunik'li;U  Jesus  cuiii  ptihlicanis  cl  pccca- 
lorihus  :  iindc  poss(*l  vidcri  iioii  hoc  vi  ordinc  siib- 
jimxissc  ,  scd  qtiod  alio  lcinpore  racliini  csl  rocorda- 
IHS  inlcrposuissc ,  nisi  llarctis  cl  Liicas  qui  hoc 
iminino  similitcr  narrnnl,  nianircst^imrl  in  donioLcvi, 
hoc  Cal  MaltlKci,  discuhuissc  Jcsnin,  cl  dirla  illa  omnia 
qax  scquuntur.  Ita  enini  M;htus  hoc  idom  dicit,  ciiin- 
dem  ordinom  scrvans  :  Et  factum  ctt,  cum  accumbcriH 
tn  domo  illiui ,  tnii//i  publicani  et  peccatorct  timut  dit- 
cumbebant  cum  Jcsu  (Marc,  n,  i5-2i).  Ciiin  crgo  di- 
rii  ,  m  domo  illiut ;  cxpriniit  iitiqno  illiiin ,  dc  qiio 
ffuperius  loipichntnr ,  id  ost  Lcvi.  Sio  ct  Lncas  cum 
dixisset ,  Ait  ilti ,  Scquere  me  :  ct  retictit  omnibut  tur^ 
gent  iecutui  ett  eum  ;  conlinuo  stihjocit ,  Et  fecit  ei 
eonvivium  magfwm  Levi  in  domo  tua ;  et  erai  turba 
multa  pubticanorum  et  atiorum^  qui  cum  iltii  erani  dit- 
cumbentei  (Luc.  v ,  27-39).  Manifcstum  cst  ilaquc  in 
cujus  domo  ista  gerobanlur. 

Gl.  Jam  ipsa  vcrba  vidcainus,  vel  qiix  Doniino 
dicta,  vcl  qux  ab  illo  rcsponsa  oiiinos  isti  trc»  Kvaii- 
gelistx  pottiorunt.  Mnllhxiis  :  Etvidentet^  iiiquit,  PtfO' 
riioi ,  dicebant  ditcipulii  ejut :  Quare  cum  pubiicanit 
et  peccatoribut  manducat  nuigitter  vetter?  Totidcni 
|iene  verbis  hoc  ail  et  Marcus  :  Quare  cum  pubticanit 
et  peccatoribui  manducat  et  bibit  magiiter  vetter  ?  Prac- 
tcrmissum  csl  crgo  a  Matllwo  quod  istc  addi^lit ,  et 
hibit :  scd  qiiid  ad  rom,  cuni  plena  sil  sententia,  in- 
Miiuans  parilor  convivanles?  Liicas  aulcm  aliqtianto 
•liffcrentius  hoc  vidolur  commcinorasse  :  Et  murmU' 
rnbant ,  ln(|tiil ,  Phariteei  et  Scribce  eorum ,  dicentet  ad 
diuiputot  ejut :  Quare  cum  pubUcanit  ei  peccatoribut 
vmnducatit  et  bibitit?  Non  uliquc  magisirum  eorum 
•iolcns  *  illic  intelligi ;  scd  simul  omnibus ,  el  ipsi  ct 
discipulis  ejus  linc  objeclum  insinuans  :  noii  lamen 
ci  dictuin,  scd  illis,  qiiod  et  dc  ipso  el  de  illisaccipe- 
rctur.  Nam  uliqne  cl  ipse  Lncas  iia  dicit  Doininiim 
icspondissc ,  Non  vetti  vocare  juttot ,  ted  peccatoret  iu 
poenitentiam  :  quiul  non  eis  respoiidissct ,  nisi  quod 
disernnt,  manducatit  et  bibitit^  ad  ipsum  maxime  por- 
lincrct.  Proptorcn  ctiam  Mailha>iis  el  Maiciisde  illo 
discipulis  ejiis  Ikk:  ohjcotum  esse  nnrrarunt,  quia  et 
ouni  de  discipiilis  dicebiitiir ,  magi«tro  ningis  objicie- 
iKitur,  qucm  seclaiido  iinitsibantur.  Una  crgo  senten- 
ii:i  ost,  et  tanto  melius  insinuata,  quanto  quihusdam 
vcrbis  ,  mancnte  vcritate ,  variata.  Item  qnod  Hat- 
ihn>iis  rcfort  Dominum  respondisse ,  Non  ett  oput  va- 
limtibut  medieut ,  ted  mate  kabentUnu.  Euntet  autem 
Hitcite  quid  efi,  Miiericordiam  vob^  et  non  ioctilicium, 

M».  cuiu  Er.  At  Rat.  ct  Lov.  ivli'N. ;  dicikKiso. 


iVoii  enim  vem  vocare  juttoi^  ied  peeeaiore»;  Marcus 
quoque  et  Lacas  eisdem  pene  TcrlHS  eamdero  senten- 
tiam  tcniierunl,  niM  quod  ambo  non  interponunt  lllud 
ex  propheta  tcstimoniiiin ,  Miierieordiam  vaio^  quam 
iucrificiitm.  Lucas  autem  cum  dixisset ,  A'm  leM  •»• 
care  juilot,  ted  peccatoree,  addidit,  im  peemuidiam; 
quod  ad  cxplanandam  sentcntian  Talcl,  ne  qwsqnfli 
pcccutorcs  ob  hoc  ipsiim  qnod  peccalores  swii ,  di- 
ligi  arbitrctiir  a  Christo  :  curo  et  illa  similitiida 
dc  srgrotis  bonc  intimet  qtiid  velit  Deiis  Tocando  pee- 
cntoros ,  tanquam  mediciis  a>gro6  ,  utiquc  ul  ab  iai- 
qniinte  lanqiiain  ab  a*gritudine  Silvi  fiant ;  qiiod  flt 
pcr  poenitcntiam. 

G2.  Iicm  qiiod  dicit  Malthnetis,  Ttmc  aeeeuerma  ad 
emn  discipuli  Joannit ,  dicentei :  Qnare  noi  et  Pkmiua 
jejunamui  frequenter  ?  Marciis  simiiiter  iiilulit,  dieens^ 
Et  crant  diMputi  Joannii  et  Pharittci  jejunauiei;  H 
veuiunt,  ei  dicunt  ilti :  Cur  diicipuii  Joannit  et  Pkari,' 
iworum  jejunant,  tui  autem  diiciputi  non  jeiunani?  ms\ 
qiiod  iste  piilari  polest  addidisse  Pharisaeos,  quod  si- 
iniil  cum  discipulis  Joannis  hoc  dixerint ,  cam  Nai* 
Ih.t  us  laiitum  discipulos  Joannis  hoc  dixisie  pcrhi« 
boal.  Sed  verba  ipsa  qux  illos  dixisse  apud  Marcwn 
logiiur,  magis  iiidicaiit  alios  hoc  dixisse  de  aliis;  id 
cst,  convivns  qiii  aderant  venisse  ad  Jesum,  quia  je- 
junabant  discipuli  Joannis  et  Pharisxi ,  et  hoc  ei  de 
illis  dixissc  :  ut  quod  ait,  teninnt,  non  de  ipsis  diseril. 
dc  quibiis  intcrposucrat ,  Et  erant  ditcipuii  Joammei 
Phuritan  jejunantet;  scd  cuin  isti  essent  jejnnantes , 
vcniunt  illi,  qtios  biic  movct ,  et  dicunt  illi,  Cur  ditei' 
puli  Joannit  et  Pharitavrum  jejunant ,  liil  auiem  nou 
jejunant  ?  Qtiod  Lucas  evidentius  expressit,  ita  boe 
idcni  intimaiis,  cum  dixisset  qnid  cis  rcsponderit  Do- 
minus  de  vocitionc  peccatorum,  lanquam  argrolo- 
runi :  At  i7/i,  inquit,  dixerunt  ad  eum ,  Qnare  dtMeipn^ 
Joannit  Jejunant  frequenter ,  et  obteera  tionei  faeiuni, 
iimiliter  et  Pharita^orum ,  tui  autem  eduni  ei  bihai? 
Ergo  et  hic,  sicut  Mnrcus,  alios  dc  aliis  lioc  dixisse 
iiarravit.  Undc  crgo  Matilia^us ,  Tune  aeceaeruni  ai 
eum  ditcipuli  Joannit  dicentet :  Quare  noi  ei  Pbarinei 
jejunamut  ?  nibi  quia  ct  ipa»i  aderant,  et  omncs  cerlao 
tiin ,  ut  quisque  polcrat,  lioc  objecerunt  :  qaomin 
senientia  diverso  loqucndi  modo ,  sed  tamen  a  ve- 
riiate  non  alieno,  a  tribus  Evangclistis    insimiata 

Cst. 

03.  Ilem  illud  de  sponsi  Aliis,  quia  non  jejunabonl 
qiiamdiu  cum  cis  esl  sponsus ,  similitcr  inlerposae- 
runt  Maithxus  et  Marcus  :  nisi  qiiod  Marcus  filios 
nuptiaruin  appellavit ,  quos  ille  sponsi ;  quod  ad  rea 
nihil  interest.  Filios  quippe  nnptiarum  non  ttntna 
sponsi ,  sed  eiiaro  spons»  intelligirous.  Eadem  ei|t 
cst  aperia  scntenlia ,  non  altera  adversa.  Lucas  ai- 
tem  non  ail,  Numquid  possunl  filii  sponsi  jcjmiare? 
sed  ait,  Numquid  potet^i  fUioieponn^  dumeumilBt 
ett  tponiui  ^  facere  jejunare?  in  quo  et  ipae  ad  tUad 
quiddam  insinuandum,  eamdem  sententlam  eJeganler 
aperuit.  Siccnim  intelligilnr  eosdem  ipaoi  qol  loqll* 
bantur  fuissc  facturos,  ul  lugcnlea  JcjiuiareDlilS 
sponti  f  qiioiiiam  ipsi  cssent  spoBsum  oedsvL  Qm' 


iimi 


LIBER  S£l;UNDi:S. 


I44Q 


auteiu  dixU  Matlbasus,  iugert;  lioc  Mxrcns  ci  Lticas, 
jejunare :  quia  el  ille  postea,  iune  jejunalmni ,  ait ; 
non,  (une  lugebunt.  Verum  ilio  ▼erbo  siguificavit  de 
tali  j^unio  Dominum  locuturo»  quod  pertinet  ad  liu- 
mililatem  Iribulatioiiis :  ut  illud  alterum ,  quod  perti- 
net  ad  gaudlum  mentis  in  spiritualia  suspensae,  alque 
ob  boc  alienatae  qcodammodo  a  corporalibus  cibis , 
posterioribus  similitudinibus  Dominus  significasse  iU' 
telligatur»  de  panno  novo  et  de  Tino  novo ,  id  osien- 
dens  quod  animalibus  atque  camalibns  circa  corpus 
occupaiis,  et  ob  boc  veterem  adbuc  sensum  trahenli- 
bus,  boc  genus  jcjunii  non  congruat ;  quas  similitudi- 
ncs  el  alii  duo  similiier  cxplicarunl.  Jam  enim  satis 
hi  promptu  est  iiibil  esse  conlrarium ,  si  quid  alius 
dicil,  quod  alius  pRCtermitlit,  seii  verbi»  seu  rei;  dum 
\el  ab  eadem  sententia  non  recedalur,  vel  qu»  forte 
alia  pnnitiir,  alii  non  adversclur. 
€APUT  XXYlll.  —  De  filia  Archleynagogi  remdlataf 
et  muiiere  ques  teligit  fimhriam  vestimenti  ejui  :  vlriim 
crdo  quo  dicta  sunt  nihil  euiquam  eorum  adverseiur^ 
a  quibut  dicta  iunt;  et  maxime  de  verbii  Arckiif/na-r 
§ogiy  quihui  rogavii  ihminum. 
Ci.  Soquilur  deinde  Matthxus  adhuc  temporum 
ordinem  servans  :  H(bc  iUo  loquente  ad  eoi^  eece  prin- 
cepi  unui  acceait^  et  adorahai  e^m  dicem :  FiUc  mea 
Modo  defuncla  eU ;  ied  veni^  impone  manum  tuam  iuper 
eam,  et  vivet,  etc^ ,  usque  ad  illud  ubi  ait,  Ei  iurrexii 
puella :  et  exOt  fama  hwc  in  umvenam  terram  iltam 
{Matth.  IX,  18-26).  DJcunt  boc  et  alii  duo,  Marcus  et 
Lucas ;  sed  ab  isto  ordine  jam  recedunt.  Alibi  enim 
lioc  recordnntur  atque  ioserunt,  id  est,  eo  loco  ubi 
redit  transfreuudo  a  regioiie  Gerasenomm ,  post  ex- 
imlsa  el  in  porcos  permissa  dxmonia.  Nam  boc  Mar- 
ms  iu  coiijungit  post  illud  apud  Gerasenos  factum : 
Etcum  tramcendiiut  ^  inquit,  Jeiue  in  navi  runui 
tram  fretum^  convemi  turha  muita  ad  iilum  :  ei  erai 
circa  mare,  Ei  venit  quida^  de  arcMignagogii ,  nomine 
Jdrui^  et  videm  eum  procidit  ad  pedee  ejui,  etc.  {Marc, 
y,  21-43).  Ac  per  hoc  inteiligendum  est ,  boc  quidein 
de  archisynagogi  Olia  factum  esse,  cum  transcendissct 
J<*sus  in  navi  rarsus  traiis  rreium  :  scd  quanto  post, 
iion  apparet.  Nisi  enim  fuisset  intervallum ,  non  esset 
quaiido  fieret  quod  niodo  narravit  Matthxus  m  convi- 
vio  domus  sus  :  tanquam  de  alio  quippe  narravit, 
inore  Evangelislaram ,  quod  dc  se  ac  domi  sux  ge- 
stuin  erat :  post  quod  facium  nibil  aliud  continuo  se- 
quitur,  quam  hoc  de  archisynagogi  tilia.  Sic  ipse  enim 
contexit  ut  ipse  transilus  aperte  indicet  hoc  conse- 
quenier  narmri.  qiiod  et  conseqnenter  factum  est: 
quandoquidem  cum  superius  commemorasset,  qiue  de 
panno  novo  ct  de  vino  novo  Jesus  dixerit ,  contiiiuo 
subjecit,  Htee  illo  loquente  ad  eoi,  ecee  princepe  unui 
uccemt ;  ac  per  hoc  sl  hsec  illo  loquente  accessit,  ni- 
hil  aliud  factoram  dictoramque  ejus  Inlerpositum  est. 
\\\  narratioiie  autem  Mard »  patet  locus  ubl  interponi 
alia  potuerant,  sicnt  jam  ostendimus.  Siiiiitiler  et  Lu- 
cas  cum  post  narraturo  apnd  Gerasenot  mlraculum 
transit  ad  narrandum  de  archisynagogi  fllia ,  non  sic 
Iniiisit  ut  renitatur  Matthxo,  qui  post  illas  deji^nno 


ei  vino  slminiodlnes  hoc  gcstum  esse  demonsirat,  di- 
cendo,  Hcec  itio  ioquente.  Isie  qulppe  cum  tcrminasset 
quod  apud  Gerasenos  faclum  narravcral,  hoc  modo 
transiit  in  aliud  :  Factum  eit  auiem ,  inqoit,  eiciii  red* 
Haei  Jeiuif  excepit  iilum  turba  :  erant  enim  omnee  ex- 
ipectantei  eum.  Et  ecce  vir  cui  nomen  icArm^  el  ipM 
princepi  iynagogce  erat,  et  cecidit  ad  pedee  Jeeu^  etc. 
(Ltic.  VIII,  ^56.)  Sic  inlelligilur,  quod  turba  quidcm 
illa  continuo  exceperit  Domiiium ,  quippe  quem  redi- 
turum  exspectabnt  :  quod  vero  adjunxit,  Et  ecce  vit 
cui  nomen  erai  Jairui^  non  continuo  faclum  acciplen- 
dum  est ,  sed  prius  illud  de  coiivivio  publicanoram, 
sicut  narrat  Maithxus ;  cui  rei  sic  conjiingit  hoc,  ut 
non  possit  aliud  faclum  consequenier  inlelligi. 

65.  Iii  hac  crgo  narratione,  quam  nuneconsideran- 
dam  suscepimus,  de  ilhi  quidem  quce  fluxum  saiigui- 
■is  paliebatur,  omiies  isti  tres  Evangelisia:  sine  iilla 
quxstione  concordant.  Neque  cnlm  interest  ad  rei 
verikitcm,  quod  ab  alio  aliquid  tacitum,  ab  alio  dici- 
tnr;  ncc  quod  Marcus  dicit,  Quii  teiigii  veHimenta 
mea?  ct  Lucas,  Quii  me  ieiigit ?  Alier  cnim  dixit  usir 
taie,  altcr  proprie,  camdem  tamcn  uterque  senlciir 
tiam.  Nam  usiialins  dicimus,  Gonscindis  me,  quam, 
Gonscindis  veslimenta  mea ;  cum  tainen  in  apcrto  sit 
qiiid  vclimus  intelligi. 

66.  Atverocum  Maltbsus  archisynagogumy  nou 
morituram,  vcl  morienlem,  vel  in  exlremo  vitse  posi- 
lam  filiam  suam  narrat  Domino  nontiasse,  sed  omni- 
noderunctam ;  illi  autem  duo,  morti  Jam  proxiinam> 
nondum  tamen  mortuam ,  usqiie  adeo  ut  dicant  ve- 
hisse  postea  qul  mortuain  nuRtiarcnl,  ct  ob  hoc  jam 
non  debere  vexari  magistram,  tanquam  sic  vcnhret, 
ut  manum  iinponendo  mori  non  sincret,  non  ut  qui 
posfct  mortuam  suscitare  :  considcraiidiim  est,  ne 
rcpognare  vldeatur,  et  intelligendum  brevilatis  caiisa 
Maltliaeum  boc  potius  dicere  voIu'isse«  rogatum  esse 
Dommum  ut  faceret  quod  eum  fecisse  manifestnm 
est,  ut  scillcet  mortuam  suscitaret :  attendit  eniin 
non  verba  patris  de  filia  sua ,  sed  quod  est  potissi- 
miim,  volunialem;  et  lalia  verba  posuit,  qualls  vo- 
luntas  erat.  Ita  enim  desperaverat,  ul  potlus  eam  vel- 
lct  reviviscere,  non  cr^ens  vivam  posse  mveniri, 
quam  morientem  reliquerat.  Duo  itaque  posuerunt 
quid  dixerit  Jairus :  MatihaMis  auiero,  qnid  voluerit 
atqoe  cogitaverit.  Utrumque  ergo  petilum  esl  a  Do- 
mino,  ut  vel  morientem  salvam  Eaceret,  vel  morluani 
suscitaret :  sed  cum  mslituisset  Mattbcus  totum  bre- 
viter  dicere,  hoc  inshiuavit  patrem  roganlem  dixisse» 
quod  et  ipsum  eertum  est  TOluissCt  el  Ghrislttiii  fecis* 
se.  Sane  si  illiduo  vd  quisquam  eoruffl,  patrem  ipsum 
oommemorasset  dixisse ,  quod  sui  domo  venientes 
dixerant,  ul  jam  non  convexaretur  Jesus»  quod  puella 
nHHiiia  fuissel»  repugnarent  ejus  cogllationi  verba  qu» 
poeuit  Matthous  :  Dune  voro  etxillod  suis  nunlianii'- 
bos ,  el  prahibentibus  ne  Jam  magbler  Tenirtt,  noo 
legitor  quod  llle  consenseril.  Ae  per  boc  ei  iUud  quod 
ei  |>omiDusait«  Nofi  ihnfrf^avifi  fmilinii,  Healmerii^ 
wm  diflldentem  repreheDdil^  led  crsdenlem  robostins 
coofirroavit.  Talb  quippe  lu  ilio  fides  eral,  qualis  al 


Ull 


DE  CONSENSU  EVANGELlSTAIiUM.  S.  AUGUStlNI 


II» 


iu  illo  qui  ail ,  Credo  ,  Domine ;  adjuva  incrcdHtU  Mmi 
meam  (.Ifarc.  ii,  23). 

07.  Uu:c  ciim  ita  siul  pcr  liujusinodi  ETaiigclisla- 
rum  loculioiies  v;iri;i8,  scd  iioii  conirarias,  rei»  plaiie 
Hlili»$iroam  discimus,  ct  pcrneccssariiim ;  nihil  in 
cujusque  verbis  nos  debcre  inspicerc,  nisi  volunlalem, 
cui  dcbcnl  vcrba  servire ;  nec  Dienliri  qucinqtiam ,  si 
aliis  verbis  dixcrit  (|uid  ille  voluerit,  cujus  verba  non 
dicit :  ne  miscri  aucupes  vocuni ,  apicibus  qiiodiim- 
iTiodo  liitcrarum  putenl  ligaiidain  csse  vcritatcm ;  cum 
utique  non  in  verbis  tanlum,  scd  eiiam  in  cx*lcris 
oimiibus  sigtiis  animonim ,  non  sit  nisi  ipse  animus 
Inquircndus. 

08.  Quod  autcm  nomiiilli  codlccs  babcnt  secuntlum 
Matllia!Uin,  Son  etihn  moriua  ett  mulier,  $ed  dormit^ 
ciini  c;im  ^larciis  ct  Liic.i.s  dnodecim  aiinoruin  puel- 
tum  fuisso  tcsicnlur;  iiiloUg:is  licbrji^omore  locutum 
rsse  Mattlixuiii.  Nam  ct  aliis  ScriptURirum  locis  boc 
riivcnitur,  iion  oas  tnntuin  qiiuc  virum  passap  fucranl, 
sed  oninino  feminns  ctiain  iniaclas  atquc  iiitcgras,  inii- 
licrcs  ap|)ell:iri :  siciil  dc  ipsa  Eva  scriptum  cst.  For- 
uunit  eam  in  muiicrem  {(icn.  ii,  ^2) ;  et  illiid  in  libro 
Numeroruui,  ubi  juhcnltir  custodiri  mulicrcs  qiix  ne- 
scierunl  cubile  lo^sculi,  id  esl  virgincs,  ne  interfi- 
fianliir  (Xum.  xxxi,  i8):qua  lociitione  etiam  Paultis 
ipsum  Chrisltim  ait  [actum  ex  mulicrg  (Gaiat.  iv,  4). 
lloc  cnim  melius  iiiicUigimus ,  qtinm  ut  illam  duodc- 
ciin  annorum  jain  iiuptain,  vcl  viruin  cxpcrtam  fuisse 
crcdamus. 

CAPUT  XX1\.  —  De  duobus  ccecis  el  nmto  damonio, 
qum  solus  MaltintHS  dicit, 

09.  Scquitur  Malthxus,  ct  diiit :  Ei  transeunte  inde 
Jesuy  sccuti  sunt  eum  duo  cccci  clamantes ,  et  dicentes  : 
Miserere  nostri^  fiii  David,  ct  cxlcra,  usqiie  ad  illiid 
ubi  ait ,  Piiarisasi  autem  diceimnt  :!n  principe  doimo- 
uiorum  ejicil  dismones  ( Matik,  ix,  27-54).  IIoc  dc 
duobiis  caecis  cl  do  routo  dicmoiiio ,  solus  Matibaetis 
ponit.  Illi  enim  duo  cax\,  de  qtiibus  et  alii  narrant 
(Mare.  x,  40-52,  cl  Luc,  xviii,  55  45),  noii  sunt  isti , 
bcd  taroen  simile  factum  est :  iu  ut  si  ipse  Mattlixus 
iion  etiain  illios  lacti  meminisset  (Mattk,  xx,  29  54), 
posset  putari  lioc  quod  nunc  narrat,  diaum  fuisse 
ctiam  ab  aliis  duobus.  Quod  commcndare  memoriae 
diligenter  debemus,  csse  quxdam  facta  similia ;  quod 
probatur,  cum  idem  ipse  evangelista  utruinque  com- 
incmorat :  ut  si  quando  talia  singula  apud  singulos 
invenerimus,  alque  in  eis  contrarium,  quod  solvi  non 
possit,occurrat  nobis  non  boc  esso  factum,  scd  aliud 
siroile,  vel  similiter  fiictum. 

CAPUT  XXX.  —  Vbi  twrbarvm  misertus  misit  di- 
scipulos  suos ,  dans  eis  postesiutem  sanitalum  prce* 
standarum ,  ei  eis  muita  mandavil,  ordinaM  qucnh' 
admodum  viverenl :  ubi  qwerendum  esl  quomodo  Mat- 
tkoBUS  Marco  e<  Lu^t^  conqruai  maxime  de  virga 
quam  Meeundum  Mattkaum  dicit  non  fer^am ,  sc- 
cundmm  Marcum  autem  solam  ferendam ;  el  de  ka* 
bitu  caiceamentorum  atque  vestium. 
70.  Sane  deinceps  non  apparel  ordo  renim  gesta- 

Tum.  Nam  post  haecduo  facta,  de  coecis  ct  muto  dx- 


iiioiiio ,  ita  sequicur :  Et  eircumkai  Jetus  dvitaie* 
omncs  ct  catteiia,  docens  in  $§nagogis  eorum^  <<  pnr 
dicaiu  regnum  EvaHgeiii ,  el  caraRii  ommem  ianguoreTi^ 
ctomnem  infirmitatem.  Videns  autem  turbaz,  mitertus 
est  eis;  quia  eraut  vexaii^  et  Jaceniet,  rieui  ooce  uea 
kabcntes  pastorem.  Tunc  dicit  discipuiie  euis  :  Messk 
quidem  mulia ,  operarii  ttutem  pauci :  rogate  ergo  Do» 
minum  messis ,  ut  ejiciat  ^  opcrarios  im  meesem  muim. 
Et  coHVocatis  duodecim  discipulU  iuU ,  iiedU  HHs  po- 
testatem  spirituum  immundorum^  ei  Gxtera,  usque  atl 
aliud  ubi  ait,  Amen  dico  vobis  non  perdei  mercedem 
snam  (Id.  ix,  35 ;  x,  42).  bi  licc  totii  locOyquem  nnnc 
commcmoramus,  miilta  moiiuit  discipulos  suos :  siil 
ulruiii  euin  ex  ordine  Mattlixus  subjunxcrit,  an  ci 
ordo  narnindi  rccordalio  sua  fucrit ,  sicut  dictum  esi, 
non  apparct.  llunc  locum  brcvilur  vidclur  peratriii- 
xissc  Man-.us,  et  cuiii  sic  iiigrcssus  est ,  diocns  :  A 
circumibat  castetia  in  circuitu  docens.  Ei  convocofit 
duodecim,  et  carpit  cos  mxtlere  binos ;  ei  dabat  iiiis  po- 
tcstatem  spirituHm  immundorum ,  et  cptera ,  usquc  aU 
ilUid  iibi  ait ,  Exculite  puiverem  de  pedibue  vesiris^  ia 
tesiimonium  illis  (Marc.  vi,  0-11).  Sed  antequam  boe 
iiarrarct  Marcus,  prius  post  resuscitatam  filiamarclii- 
synagogi,  illud  narravit,  iibi  Domiiium  in  patria  soi 
inirabantur,  undc  illi  esset  Unta  sapientiaetvirtules, 
ciim  cjus  cogiuiiuncm  nossenl :  quod  MaUbvus  poit 
admonitionem  istam  discipulorum ,  et  posi  alia  muba 
commemorat  (Maitk.  xiti,  54).  Itaqiieinccrtiinesl, 
utrum  lioc  quod  agitur  in  ejtts  patria,  Mattluwj 
omissum  rcvocavcrit ;  an  ^ls^rcus  rcoordaium  an- 
ticipaverit;  quisnam  eorum  ordincra  rei  gcil», 
ct  qiiis  rccordatioiiis  sux  tcnueril.  Lucas  an- 
tom  coiitinuo  post  resiirrectioiicm  lilia!  Jairi,  sub* 
jiiiigit  bunc  locuin  de  p^itestate  cl  adnionitione  disci- 
piilorum  (Luc.  ix,  1-6),  um  breviicr  saiie 
Marcus  :  ncquc  ipse  iu,  ut  boc  sequi  etiann  in  i 
gestamm  ordine  appareal.  In  nomiuibus  ergo  disd* 
puloruin ,  Lucas ,  qui  eos  alio  loco  iiomiiial ',  cum 
prius  eliguiitiir  in  rooiite ,  a  Matthaeo  non  discrepilv 
nisi  iu  nomine  Judx  Jacobi  (/d.  vi,  14-16),  qae» 
Matthxtis  Thadda*um  appcllat ;  nonnulli  aulcm  coilices 
haliciil  LeblKTum  '.  Quis  aulcm  unquam  probibucrit 
duobus  vel  tribus  nomiiiibus  hominem  uiiiub  vocari? 
71.  Solet  iicm  quxri,  quomodo  Matihxoa  ei  Locas 
commemoravcriut  dixisse  Dominum  discipiilis  ul  nec 
virgam  ferrent ,  cum  dicai  Marcus,  Ei  prwcepii  eis  ue 
quid  toliereni  in  via^  msi  virgam  tanlum  ;  ei  sequatur 
etiain  ipsc,  non  peram,  non  panem^  ncque  tiiaMM  m: 
ut  osteiidat  in  eodem  loco  vcrsari  narrationem  suan, 
in  qtio  ci  illorum  qui  dixeruni  nec  virgam  (erendaau 
Quod  iu  solvitur,  ut  intelliganius  sub  alia  signifiea- 
lioiie  dicum  virgain,  qtuc  secundum  Marcum  ferenda 
cst ;  et  sub  alia  iilam  quae  sccundum  MaiUunim  ct 
Lucam  non  cst  ferenda  :  sicul  sub  alia  sigBiflcaliooo 

>  Editi,  mktai.  itts.  vcro,  eficiai,  In  gneoo  ett,  ekbaU. 

<  Editlo  Raiis(K)nen8is  el  novemdecim  Msi. ,  aih  mvim 
nommat. 

<  u  quinque  liss.,  vebdmum :  cornipte,  utpaiel  ex  grm 
textu  mii  Mattb.  cap.  10,  v.  3,  babet,  km  Leibedm  o  eMk 
tkeis  ThaddaioSf  et  ubbwus  qui  vocatur  Tkaddtgus. 


ni:s 


LIDER  SECUNDUS. 


Illi 


iiilclligiiur  lenlatio.dc  qiia  (llcUim  esl,  Deus  neminttn 
lentat  {JaeobL  i,  13) ;  el  sub  alia  de  qtiu  dirlum  est , 
Tentat  vos  Dominui  Deus  vester,  ut  sciat  si  dittgitiseum 
{Deut,  xiii,  3) ;  illa  sediictionis  esl,  hnec  prolmlionis. 
Sioit  jiidicium  aliter  accipitur,  de  quo  dictum  c.>t, 
Qui  bene  feeerunty  in  resurrectionem  vila;  qui  male 
fccerunt^  in  resurrectionem  judicii  (Joan,  t,  29); 
ctaliter,  dc  quo  dictum  est,  Judica  me,  Deus,  etdis- 
cerne  causam  meam  de  gente  non  sancta  (Vsal.  xlii,  i ) : 
illiid  enim  judlcium  damnationis  est,  hoc  discrc- 
tioiiis. 

72.  Et  mulla  alia  sunt  verba  qunc  non  liahent  unam 
significationeiUf  sed  diversis  lociscongnicnier  posiUi, 
diverso  modo  hitelliguntur,  ct  aliqiiando  cum  cxpn- 
sitione  dicuntur  :  ut  est  illud  ,  l^olite  pueri  egici  sen  • 
sibus ,  sed  malilia  parvuli  eslote^  ut  sensibus  perfecti 
sitis  (I  Cor.  xiv,  20).  Hocenim  hrevilcr  clausa  scii- 
lenlia  dici  poluit,  Notilo  csse  pueri,  scd  cslote  pueri. 
£l  illud,  Si  quis  pulat  se  sapientem  esse  in  vobis  in  hoc 
sceculoy  stultus  fiat,  ut  sit  sapiens  (Id.  iii,  18)  :  quid 
cnim  aliud  dixil,  qiiam,  Non  sit  sapien^,  ut  sit  sapicns? 
Aliquando  autein  clausx  ita  ilicunlur,  iit  cxerccunt 
iiiqiiirentem :  ut  est  quod  ait  ad  Galalas ,  luvicem 
mtera  vesira  portate ,  et  sic  adimplebitis  legeni  Christi, 
Qui  enim  putat  se  esse  atiquid,  cum  nihil  sit ,  sefpsum 
seducit.  Opus  autem  suum  probet  unusquisque^  ei  tunc 
in  semeiipso  habebit  gloriam^  et  non  in  aUero.  Vnus- 
quisque  enim  proprium  ontu  portabit  (Galat.  vi,  2-5). 
Msi  oneris  nomen  siib  diversis  signiflcatioiiibiis  ac- 
ceperis,  procul  dubio  putabis  eumdem  sibi  in  loquendo 
esse  contrarium,  et  hoc  in  nna  sciiteniia  lam  vicine 
positis  verhis  :  qui  cum  patilo  ante  dicerei,  Alter  al- 
ieriusonera  portaie;  postea  dixil,  (Jnusquisque  pro- 
prium  onus  portabit.  Sed  alia  suiil  onera  participan- 
U;c  iiilirmitatis,  alia  reddciidx  rationis  Deodc  actibus 
iiOhtris  :  illa  cuin  fralribus  sustcntaiida  commnnicaii- 
tur,  hxc  propriaab  unoqiioque  portantur.  Ilaet  virga 
iiilelligilur  spiritualiter,  4p  qu^  dicebat  Apostolus, 
ift  virga  veniam  ad  vos  (I  Cor.  iv,  21 )  ?  Cl  corporalitcr, 
sivc  ad  cquum  qua  utiinur  sive  ad  aliqiiid  aliud  opus 
fiierit :  ut  interim  omitiam  ct  alias  biijus  nommis  fi- 
guraias  significationes. 

73.Utrumque  ergoaccipiendum  esta  Domino  Apost», 
lisdictum,  et  ut  necvirgam  ferrent,  et  ul  nonnisi  virgam 
fcrreiit.Comcnini  secundum  yaltb.Tum  diccreteis,  iVo- 
lite  possidere  aurum^  neque  argentum^  nequepecuniamiK 
ionis  vestris;  ntm  peram  in  via,  neque  duas  tmmcas^  neque 
caUeamenta^  neque  virgam ;  oontinuo  suhjecit,  Dignus 
e$t  enim  operariuseiho  suo.Vude  satisostetiditcuretis 
hipc  possidere  ac  ferre  noluerit :  non  quod  necessnria 
non  sint  sustcntationi  hujus  vit» ;  sed  quia  sit  eos 
miilehat,  ut  eia  Ikcc  deberi  demonstrarel  ab  illis  ipsis 
quibus  Evangelium  criHientibus  annunliarcnt ,  tiii- 
quam  slipendia  militaiitibiis,  tanquani  rractum  viiie.-« 
plantatorihus,  tanqnam  iac  gregis  pastoribas.  Uiide 
Paulu9  dicit :  Quis  mHilat  sui§  stipendiis  unquam  f  quis 
piantat  vineam^  et  de  fructu  ejus  fion  edit  f  quis  pasdt 
gregem^  et  de  laete  gregis  non  pcrcipitf  llinc  eniiii  h>- 
quelaturdc  iis  qtuc  iiccessaria  suot  pncdicatorihus 


Evangclii :  unde  paulo  post  dicil,  Si  nos  vobis  spiri- 
tualia  seminavimnSy  magnum  esi  si  veslra  carnalia  me- 
temusf  Si  alii  potestatis  vestra  partidpant,  non  magis 
nosf  sed  non  sumususi  hac  potestate.  Unde  apparet 
h.i!C  non  ita  pnRcepisse  Dominuin,  lanquam  Evange- 
listae  vivere  aliunde  non  debennt,  quam  eis  prachen- 
tibus  qutbus  annunliant  Evangelium  ;  alioquin  contra 
boc  pracceplum  fecil  idcm  apostolus ,  qui  victuin  de 
mnnuum  suarum  laborihus  transigehat,  nc  cuiquani 
gravis  esset  (I  Thess.  ii,  9)  :  sed  polestalem  dedisse, 
in  qtia  scirent  sihi  ista  deheri.  Cum  aulem  a  Dtiinino 
aliquid  imperatiu^,  iiisi  flat,  inobedientix  culpa  cst : 
cuni  autem  potesUis  dntur,  licetcuique  non  uli,  ettan- 
quam  de  suo  jure  ccdere.  H:ec  ergo  Dominus  loqiiciis 
discipiilis,  id  agcbat,  qiiod  ipse  Apostolus  pnulo  post 
apcrtius  ita  cxplicat :  Nesciiis  quoniam  qui  in  tcmplo 
operaniur,  quoi  de  tetnplo  sunt  edunt  f  qui  aliari  deser* 
mif/if,  altari  compariiuntur  f  Sic  et  DonUnus  ordmavii 
iis  qui  Evangelium  annuntiant^  de  Evangelio  vivere  : 
ego  aut^  nuUius  horum  usus  sum  (I  Cor.  ix,  7-15). 
Ciini  itaqiie  dicit  ila  Dominum  ordinnsse,  se  auleii 
usum  non  esse,  utique  ostendit  nlciidi  potestatem 
dntnm  ,  non  impositatn  serviendi  neccssitaiem. 

74.  Iloc  ergo  ordinans  Domlnns,  qiiod  eum  onli- 
nnsse  dicit  Apostoliis,  qni  Evangelium  annuntiaiil,  dc 
Evangclioviverc,  illa  Apostolisloqttebntur,  iit  seciiri 
non  possidcrcnt,  ncque  porlareiit  hiiic  vilse  ncccssn- 
ria,  nec  niagna,  nec  miiiima.  Idcoposiiit,  nec  virgam, 
ostciidcns  a  fldelihus  suis  omnia  deberi  ministris  suis, 
nulla  superniia  requirentibus.  Ac  per  hoc  addendo, 
Dignus  est  enim  operarius  cibo  suo,  prorsus  npcruit  rt 
illusiravit  unde  ct  qnare  Ik-gc  oinnia  loqueretur.  Ilaiic 
crgo  potcstitem  vlrgnR  nomine  signiflcavii,  ciini  dixit, 
ne  qiddioUerent  in  via^  nisi  virgam  tantum.  Pottiit  enun 
ctiain  sicbreviter  dici,  Nihil  necessnriorum  vobiscum 
feratis,  ncc  vtrgam,  iiisi  virgain  tantum  :  ut  illud 
qnod  dictum  cst  nec  virgnm,  iiilclligatur,  ne  mi- 
nimas  quideni  rcs ;  qiiod  vero  adjiinctum  cst ,  nisi 
virgam  tanlum,  intelligntur,  quia  pcr  potcstntem  a 
Domino  acccptam,  qux  virgx  nominc  sigiiificata  esl, 
etiain  qtnenon  portanluriiondeerunt.  Utrumque  crgo 
Dominus  dixit,  sed  qiiia  non  utnimquc  uiius  evangc- 
lista  commemoravit,  putaiur  ille  qui  virgain  sub  alia 
signiflcatione  posiinm  lollendam  dixit,  ei  qot  virgam 
nirsus  alind  significaiitem  non  tollendam  dixit ,  esse 
contrartus ;  sed  jam  ratione  reildita  non  putctur. 

75.  Sic  ct  calceamcnta  cum  dicit  lfatth.Tus  in  via 
non  esse  porianda,  ciiram  prohiiiel,  qua  ideo  porlanda 
cogitantiir,  ne  dcsint.  lloc  ct  de  dualms  tunicis  inlel- 
ligendum  cst,  iie  quisqtiain  eorum  pnetcr  eam  qnam 
cssct  Indtitus,  alinm  portandam  putarei,  solliciius  nc 
opus  esset ,  cuin  ex  illa  potcstate  posset  accipere. 
Proinde  Marcns  dicendo  calceari  cos  sandaliis  vel  so- 
leis,  aliqnid  hoc  ca**€eameiitum  mysticae  signiflcaiionis 
haherc  adinonct,  ul  pes  neqiie  tcctus  sit,  iieqiie  niitliis 
ad  termm;  id  est,  nec  occultetur  Evangdiuni,  iiee 
lerrenls  commodis  innitator.  Ei  quod  non  portnri  vel 
baberi  duas  luiiicas,  sed  expresslut  indai  prohibet  di 
cetts,  Et  ne  induerentur  duaifti$  ttsmm ;  quid  CM  mo 


4115 


DE  CONSEiNSU  EVANGiiX.n5rAnUM,  S.  AUGUSTINI 


illl 


iiit  iiisi  non  duplicilcr,  icd  simpliciler  ambularc? 

76.  lu  Dominum  omnia  diiisse,  nulio  modo  dubi- 
tiiidum  esl,  parlim  propric,  parlim  flguraic :  scd 
ETaiigciistas,  alia  istum,  aiia  illum  inscruissc  scriplis 
suis ;  qua^dam  vero  eadein  vci  duos,  vcl  ires  eorum 
qu  slibct,  vel  omncs  qualuor  posuisse  :  nec  sic  tamen 
omnia  esse  conscripln,  qiix  ab  illo  scu  dicta  seu  lacta 
sunt.  Quisquis  auiem  piilat  non  potuisse  Dorainum  in 
uno  sermone  quaniam  Ggiiratc,  quacdam  propric  po- 
nere  eloquia,  CTlera  ejus  iiispiciat ;  vidcbit  quam  boc 
tcmere  atque  iiieruditc  arbilrctur.  Potcst  enim  iste 
(ot  unumaliquid  dicain  qiiod  aniino  intcrim  occurrit), 
quoniam  moncl  ul  non  sci:il  sinistra  quod  facit  dcxira 
(Matth,  vi,  3),  ct  i|>s;is  elceinosynns,  el  qnidquid  illic 
aliiid  prxcipit,  figurule  accipiciiduin  piiiarc. 

77.  Saiic  rurstis  ndmoiico,  qiKHl  0|>orlet  mcniinissc 
lcctorem,  ne  laliadihonitioiic  s;upissinie  iiidigcat,  aliis 
atque  aliis  scrmonuin  suoruni  locis  Doniinuiii  niulla 
iterasse  qux  alibi  jain  dixcrat ;  nc  fortc  ipsoruin  loco- 
rum  ordocuin  cs  alio  cvaiigclisla  iioii  convencril,  ali- 
cui  corum  hinc  putct  cssc  coiitrarium  ;  cuiii  iiitcHii^cre 
dcbcat  itcrum  alibi  dici ,  quod  jani  alibi  dittum  cnl  : 
ncc  tantum  de  dictis,  vrruni  ciiam  dc  ractis  olisorvari 
dcbcrc.  Niliil  eiiim  pnibibct  lioc  iilciii  ilcruni  fiicluni 
credcre  :  cnluiniiinri  nulein  Evargelio,  duin  noii  crcflit 
ilerum  fuctum,  quod  itcrum  fieri  non  potuiSbC  iiciiio 
convincit,  sacrileg»  vanitatis  est. 

CAPUT  WXI.  —  f/M  Joamei  naptUta  mnit  ad 
Dominum  de  earctre  diicifwloi  suos ,  quid  Mattfueus 
et  Lucas  dicunt. 

78.  Scquitur  Mattlixus,  et  dicit :  Et  factum  est^  eum 
conSHmmassetJesuSt  prffci^nsduodccimdisciimlis  siiti, 
fraiiiiil  inde,  ul  docerct^  et  prmdicaret  in  ciiitatibus  eo- 
riwi.  Joannes  autem  cuni  audissei  in  vincutis  opera  Chri- 
«fi,  mittens  duos  de  discipuUs  suis ,  ait  iUi  :  Tu  es  qui 
venturus  es,  an  alium  ejspectamus?  etc,  iisque  ad  ilhid 
ubi  ait,  Etjuslificataesl  sapienih  a  filiis  suis  (Matth.  xi , 
i-19).  lluiic  tiitum  locum  dc  Joaniic  Daptiita,  qiiod 
niiscrit  ad  Jesuin,  ct  ciijusmodi  rcsponsum  acceperint 
ilii  qiios  misit,  et  qiiidquid  post  corum  absccssum  de 
Joaiiiic  Doniinus  dizit ,  interponit  et  Lucas  (Luc,  vii, 
48-35) :  iioii  qiiidem  ipso  ordine,  sed  quis  eoruin  re* 
cordatioiiis  sux,  qiiis  rerum  ipsaruin  bic  ordinem  tc- 
ncal,  nun  appnrel. 

CAPUT  XXXII.  —  Uhi  exprobratii  civitatibus  qnod 
non  egerint  panitentiam^  quod  et  Lueas  dicit :  ubi 
qiiofrendum  est  quemadmodum  Uli  Matthmus  ipso  or^ 
dine  congnial, 

79.  Scqiiiiur  Maltliaius,  et  dicit :  Tkiic  ccppit  expro- 
brare  civiiutibus^  in  quibus  factas  stmt  piufmcB  viriutes 
«VUf,  quia  non  egissent  pceniteHiiam,  ctc.,  us(|ue  ad  il- 
lud  ubi  ail,  Terree  Sodomorum  remistius  erit  in  dieju- 
dicii^  quam  tibi  (Mauh.  ii,  20- ii).  Etiam  boc  coninie- 
luonit  Liicas  (Ltic.  x,  i2-15),  contiiuiato  cuidam  scr- 
moni  Doiiiini  ciium  bajc  ex  ipftiiis  ore  conjnngent : 
iiiidc  niagis  videtur  ipse  boc  ordine  iila  coinmemo- 
rare,  quo  a  Doinino  dicta  suni ;  Matthaeus  auiem  sux 
recordaiionis  ordinem  teunitse :  aut  si  illiid  quod  idem 
MallluRus  ail,  Tww  ecppit  exwobrarc  ciritatibHs,  sic  ac« 


cipieiidum  puiatur,  ut  puDctum  i|isum  lcmporis  vl- 
luisse  credatur  exprimere  in  eo  quqddieUia  esl,  7mc, 
non  autem  ipsum  temput  aliqiunto  lalius  qno  hxt 
multa  gcrebaniur  et  dicebantnr ;  quisquis  hoc  craJii, 
crcdat  etiam  boc  esse  bis  dictum.  Cum  enim  et  apud 
uiium  Evangelistam  inveniantur  quanlam  qux  lib  diie- 
rit  Dominus ;  sicul  apud  eiimdem  Lucain  de  non  luU 
lenda  pcra  iii  via  et  similitcr  cxteris,  duobus  locis 
didum  a  Doniiiio  invenitur  (Lue.  ix,  5,  el  x,  i): 
qiiid  inirum  si  et  aliquid  aliud  bis  dicium  singillatiui  a 
singulis  dicilur  eod«'m  ordiiie  quo  dictum  est,  ct  idco 
divcrsus  ordo  apparei  in  singulis,  quia  et  tunc  quando 
et  illc,  ct  tunc  ((iiando  iste  commemorat,  diduin  estf 
C.\PUT  XXXIII.  —  Ubi  vocat  ad  ioUemlum  jugum  d 

sarcinam  siiflm,  ^umai/moifaini  Maitheeus  a  Luca  wm 

discrepet  in  narrandi  ordine. 

80.  Sequitiir  Mattlixiis  :  In  ilto  iempore  respokdeut 
Jesus  dixit :  Confiteor  tibi^  Paler,  ihminecopli  ei  ierrm^ 
quia  abscondisU  hwc  a  sapTentibus  ei  prudenlibus,  dc, 
usr|uc  ad  iilud  ubi  ait,  Jn^aim  eNim  meum  iuaveest,  H 
onus  menm  leve  (Matih.  xi,  25-30).  liiijiis  loci  et  Lucas 
meminil,  scd  ex  partc  Non  dicit  enim  ipse,  VeniUad 
mr,  omnes  qui  laboralis^  ct  alia  qiix  scquunUir.  Semel 
autem  htic  dictuni  a  Domino,  sed  Lucam  iion  lolum 
quo<l  dicliim  est  commcmorasse,  crcdibilc  est.  Mat- 
lliaMis  ciiiin  dicit,  In  iUo  iempore  respondens  Jesus 
dixit,  postcaqiiam  cxprobravit  civlUlibus  :  Lucas  an- 
lem  p4»st  illam  exprobralionem  civitalum  iiilcrponit 
qiixdam ,  non  tamcn  muUa ;  atque  lioc  iia  subjungil, 
/n  ipsa  hora  exsultavit  Spiriiu  sancto^  ei  dixii  (Imc.  x, 
21).  Undc  ctiam  si  Matlhxus  non  /n  i7/o  iemporedt- 
ccrcl,  sed  /n  ipsa  hora,  tam  paiica  intcrponit  Lticas 
in  medio ,  ut  ctiam  cadcm  Iiori  dictiim  non  absunle 
vidcalur. 

CAPUT  XXXIV.  —  Ubi  discipuli  sfncas  veUentet  «m- 
ducaverunt ,  quemndmodum  inier  te  congnuni  Mai^ 
ihceus^  Marcus  et  Lucas  in  narrandi  ordine, 

81.  Scqiiilur  M.itthxus,  ci  dirit:  /n  ilh  iempors 
abiit  Jesus  sabbalo  per  sata;  ^scipuU  auiem  ejus  etu» 
ricntes  capernnt  vellere  spicas,  ei  manducare^  ctc  ,  usqiie 
ad  illud  ubi  ait,  Dominus  esi  emm  Filius  homiuis  eiim 
subbali  (Matth,  xii,  i-8).  IIoc  qiioqiie  sine  ulla  repu- 
gtiaiitix  qimtione  commemoratiir  et  a  Harco  et  a 
Liica  (Marc.  n,  23-28,  ct  Luc.  vi,  1-5)  :  scd  illi  nou 
dieuiit,  /n  t7/o  tempore.  Unde  fortassis  magis  Malllucas 
n)\  gcsix  liic  ordincm  tenuit,  illi  autem  recordationis 
sux  :  nisi  lalius  arcipiatur  quod  dictuni  esl ,  in  ille 
tiniipore,  id  cst,  qtio  hxc  inolta  et  diversa  gerebaDtiir. 
CArUT  XXXV.  —  De  illo  qui  manum  aridam  eum 

huberet,  sabbato  curatus  esi ,  quemadmodvm  Harratio 
Matthcci  concordet  cum  Marco  ei  Luca^  vel  tenm 
ordine^  vel  Domini  et  Judceorum  verbis, 

82.  Scquitur  crgo  Matthxus,  ita  narrans :  Et  cum 
inde  iransissei ,  venit  in  sgnagogam  eorum,  Ei  eece  /b- 
mo  manum  habens  aridam^  et  cxlera,  usque  ad  i.iud 
ubi  nlt,  Et  restituta  eU  sanitaU  deut  atiera  (Matih.  xil, 
9-13).  Dc  isto  sanato,  qui  manuin  habebat  aridaai, 
etiam  Marciis  ct  Liicas  non  tacent  ( Marc.  iii,  1*5,  r 
Ivr.  VI,  0  10)  Posbct  autcir  putari  eo  die  facfun  el 


iin 

i:c  spjcis  et  de  islo  sanaio.  qnoniam  ct  sabbalum  bic 
commemoraiur;  nisi  Lucasa|ieruis8Cia!iosabbalofa- 
clum  csse  de  sanitate  arida»  manus :  Proindc  qood 
ait  MallhTUS,  El  cum  inde  transiiiH,  venit  in  tynego- 
gam  eonmt,  non  quidcm  venit  nisi  com  inde  iranslssct, 
sed  poslquoi  dics  in  synagogam  corum  vcnerit,  post- 
eaquam  a  segeic  illa  iransivii ,  an  recta  conlinuoque 
illuc  ieril,  non  cxprcssum  est.  Ac  per  hoc  loctis  da- 
IQr  nirralioni  Locae ,  qui  dicil  alio  sabbalo  hnjus  ma- 
iium  ^anatam.  Sed  potcsl  moverc,  quomodo  Maltlixus 
dixeril,  quod  ipsi  interrogavcrint  Dominum ,  Si  Vieei 
tabhaio  curare,  volcnlcs  Invenire  accoiandi  occasio- 
nem ;  ipse  vero  illis  de  ovc  proposuerii  similiiudinem, 
dicens,  Quis  eril  ex  vobit  homo  qm  habeatovem  unam^ 
et  »  cecideril  hae  iabbalU  in  (oveam,  nonne  tenebit,  H 
levabit  eamf  Quanto  melior  ett  homo  ovef  Itaqne  licet 
sabbalis  bene  facere;  cum  Marcus  el  Lucas  illos  poliiis 
sk  Doinino  interrogalos  csse  perhibcanl,  Licet  sabbaio 
bene  facere,  an  matef  amnum  salvam  Jacere,  an  per- 
dere?  Ilaquc  iiitelligendum  csl  quod  illi  prius  intcrro- 
gaverinl  Dominum  ,  Si  Ucet  sabbato  curare  :  deinde 
qiiod  inleHigcnscogitationes  eorum,  adiiuin  accusan- 
di  quasrenlium,  constilucrit  in  medio  ilhim  qucm  fue- 
rai  sanalurus,  ct  intcrrogavcrlt  quae  Marcus  et  Lucas 
euin  inlerrogasse  commemorai)l ;  ac  lunc  illis  laceii- 
libus,  proposiiissc  simililudiiiem  de  ove.  ct  condusisse 
qiiod  liceal  sabbati)  beiie  facere;  postremo  circuni- 
spcctis  cis  cum  ira ,  sicut  Marcus  dicil,  contristatuin 
siipcr  cxciuite  cordis  eorum,  dixisse  homini,  Ex:ende 
manum  fvam. 

CAPUT  XXXVI.  —  Con^derandum  utrum  ab  isto  ck- 
jus  arida  manus  sanata  esi^  ita  digrediantur  M  tres 
Evangelistw  ut  in  nuUo  sibi  adversentur  ipso  narra- 
tioms  ordine. 

83.  Sequiiur  Mallhasus,  ita  contexens  narrationem 
siiam  :  Exeuntes  autem  Pharisia  consiliumfadebantad' 
ter$n$  eum,  quomodo  eum  perderent.  Jesusautem  seiens^ 
recessil  inde;  et  secuti  sunt  eum  multi,  el  curavit  eos 
omnes  :  el  fneecepit  eit  ne  manifestum  eum  facerent.  Vt 
adimpleretur  quod  diclum  est  per  Ismam  prophetam  di- 
ccntem^  et  caetera,  usqiie  ad  illud  ubi  ait,  Et  in  nomine 
ejus  gentessperabunt  (  Malth.  xii.  il  21  )•  Hoc  soliis 
i^tc  commemorat,  illi  diio  In  alia  perrcxcrunl.  Ordi- 
iicm  sanc  rei  gesUe  videtur  Marcus  aliquantulum  le- 
nuisse,  qui  dicit  Jesnm  cognita  maligna  adversum  se 
disiK)sitione  Judscorum,  scccssisse  ad  mare  cum  disci 
piilis  siiis,  et  ad  eum  turbas  confluxbse ,  ct  aanasst 
eum  plurimos  [Mare.  hi,  7-12).  Unde  auiem  coeperil 
in  aliud  ire,  non  quod  ordinc  sequcretur,  vix  appa- 
rot :  ulrum  iibi  dicil  convcnisse  ad  eum  turbas ;  potuit 
enim  lioc  jam  et  alio  tcmpore :  an  ubi  dicil,  irsr«iii/tl 
171  monlem.  Qtiod  et  Liicas  videlur  commemoraredi- 
ccns«  Faaum  est  autem  in  ilUs  diebus,  exiU  in  montem 
orare  (Luc.  vi,  42) :  dicendo  enim,  in  illis  dltbus^  satis 
osicndlt  non  coniiiiuo  factum» 
CaPUT  XXXVII.  — '  Dt  muto  et  cmeo  qid  dmMnhm 
habtbat^    quomodo    Maitkmus   Luoatquo   cmmu- 
liant. 
84.  Miltbsus  crfo  seqiiilur  et  dicil :  Tsmc  oMtfiM 


LIBEIl  SErUNDUS.  «11« 

est  ei  damomnm  httbens  ^  C(tcu$  M  mnfus;  et  euravft 
eum .  ita  vt  loqmrelur  el  viderrl  (Matth,  xii,  22).  Iloc 
non  isio  ordine,  sed  post  alia  mulia  Liicas  comme- 
morai,  et  mutum  dicit  lantom  non  eiiam  csecum 
(Luc.  xi,  14) :  sed  non  ex  eo  qiiod  aliquid  lacet ,  de 
alio  diccre  putandus  cst  :  ea  enim  scqtientia  ctiam 
ipse  contexit  qii»  Matthanis. 
CAPUT  XXX VIII.  —  C/6t  n  diclum  est  qnod  in  Beelxe- 
but  ejicit  damonia,  qHidquid  exipsa  occamne  locutus 
est  de  blasphemia  adversus  Spiritum  sanctum ,  et  de 
duabus  arboribui ,  tirriim  m  nuUo  Matthtrus  a  duo' 
bus  aliis^  maxime  a  Luca,  dissentiat. 
85.    Sequitur  Mattba*ns,  diccns  :  Et  slupebant 
omnes  turbw,  el  dicebant :  Numquid  hic  est  filius  Da" 
vidf  Plwriuei  aulem  andientes  dixerunt :  Hic  non  ejicit 
damones  nisi  in  Beelxebnb  principe  damoniorum.  /e- 
sus  autem  seien$  eogitationes  eorum  dixit  eis  :  Omiie 
regnnm  divisum  eontra  u,  desolabitur,  ctc.,  u<que  ad 
illiid  nbi  ait,  Ex  verbis  tuisjustilicaberis,  et  ex  verbis 
tuis  condemnaberis  (Matth.  xii ,  25-57).  Marcus  non 
ex  occasione  illius  muii  subjicit  diclum  de  Jesn  (|Uod 
in  Beeliebub  cjiceret  dxmonia ;  scd  post  alia  qiias 
dam ,  qo»  solus  commemorat,  hoc  quoque  subnectit, 
sivc  alio  loco  id  recolens  ct  adjungcns ,  sive  aliquid 
prai^termittens,  et  deinde  ad  hunc  ordinem  redicns 
(Mare.  ni,  2250).  Lucas  autcni  pene  thlidem  vcrhis 
hoc  dicit  quod  Mattha^us  (Lik.  xi,  14-26)  :  ct  qiiod 
digilum  Dei  appellat  Spiritum  Dei ,  ab  eadem  sentcn- 
tia  non  recedit;  quin  potiui  et  aliquid  docet,  ut  no- 
▼erimiis    quemadmodum     intclligamus   ubicumque 
Scrlptunurum  legerlmus  digitum  Dci.  In  aliis  auicm  , 
qiue  non  hic  dicunt  Marcns  et  Lucas ,  niilla  conlro- 
veraia  est ;  nec  In  hb  qu»  aliquanto  aliter  dicunt , 
quia  eadem  sententia  est. 

CAPUT  XXXIX.—  Quodrespondit  pHentibus  signum, 
de  Joua  propheia  et  de  Ninivitis,  ef  de  Reginn  Amtri^ 
et  de  tpMtu  iwmundo  f  qui  eum  exierit  ab  Aomfne, 
redit  ef  inronit  dommm  mundutam  ,  qnotnodo  Ma^ 
theeus  Luecs  eongruat. 

86.  Scquitur  Matihsens,  el  diclt  :  Tunc  re^pon" 
derunl  ei  quidam  de  Scribis  et  Phariswis  dicenles  :  iV «<• 
gisier^  volumusa  temgnum  rridere^  etc.,  usqoc  ad  illud 
ubi  ait,  Sic  eril  et  generatiimi  hme  prsnma  (Matlh.  . 
XII,  58-45).  Ilxc  eiiam  Liicas  narrat  eo  quidcm  l<>co, 
scdMliquanto  dispari  ordine  (Lne.  xi,  16  57)'.  Nam 
illud  qiiod  petierunt  signmn  a  Domino  de  ccclo,  siip^a 
commemoravil  post  illud  de  muto  ihiraculum  :  «i 
non  ibi  relulit,  quid  eis  ad  hoc  Domiiiiis  rcspondissct; 
sed  pofttea  cum  lurlKe  concurri<«6ent ,  dicit  boc  fiiisse 
respoiisum  cit,  quos  dat  inlclligi  stipcrins  a  sc  com- 
memoratoay  qiiod  de  coelo  sigmim  qnn^rebant :  et  hoc 
annectit  posteaquam  Interposuit  de  muliere  qux  dixit 
Domino,  Beatnsvenler  qui  te  porlaviL  Hanc  aiitem 
mulierem  Interponit ,  cum  de  sermone  Domiiii  com- 
memoraaset,  quod  spiritos  immundns  exiens  ab 
homiue,redit,  et  invenit  roundatam  domum.  Posi 
mulierem  ergo  illam ,  cum  dicerel  responsnm  casc 
lurbli  de  slgno  quod  de  ecrio  qusrebanl ,  inlerpoftita 
sunlliliidine  Jonac  prophels » deinde  oontlmiato  ser* 


ipaioa  Domlm,  commcmoral  dictum  de  rcgioa 


1119  DE  CONSEiNSU  EVANGtl 

AiistrUet  de  Niiiivilis  :  iia  aliiiiiid  potius  comnioDio- 
rn\ii  quod  MmIIIih^us  lacuit,  qiismaliquid  praetennisit 
eoniiii  qu  c  lioc  loco  ille  narravU.  Quis  autem  non 
vidcal  superfluo  qu.iTi,  qiio  illa  ordine  Dominus 
diYoril ;  cuni  el  boc  discere  delicamus  per  Evaiige- 
listarum  excclleiitissimam  aiurtoritatt* m ,  non  esse 
uiend.iciuni ,  si  quisquam  iion  hoc  ordiiic  cujusquam 
scmiuncm  digcsscrit,  quo  ile  a  quo  proccssil,  cum 
ipsiiis  ordiiiis  nihil  iutersit  ad  rem ,  sive  ita ,  sive  ita 
sit?  Et  adhiic  Lucas  producliorem  huiic  Domini  Ber« 
nionem  iiidicat ,  et  iii  co  qu:cdam  cominpnioral , 
qu:ilia  M:iUli:riis  iii  scrnmne  ilio  qui  est  liabitus  in 
montc  (Matth,  v-vii),  qii:c  bis  dicta  inlcMigimiis ,  ct 
ihi  scilicet,  et  hii\  Tcrinhiato  auicm  isio  sormone, 
in  aliud  prrgit  Lucas  :  in  qiio  ulriiin  ontincni  rcruin 
gcsUinmi  scrvarit,  incoilum  e»t.  lla  cnim  conneclit: 
Et  cum  loqucrelur,  royitvit  eum  quidim  l*hari»(ni$  ut 
pranderet  apud  te.  Noii  antcin  ait ,  Cum  li:vc  Impic- 
rctur;  sed,  ciiin  l^queretur.  N:im  si  dixisset,  Cutu  haec 
ioqunn*tur,  ii(H'essai  io  cogcrrt  iiileIli|iorc  lioc  onliiie 
non  laiitum  a  sc  fuissc  narrata  ,  vcruni  et  a  Doniiiio 
fcesLi. 

CAPLT  XL.  —  Ibi  ci  nunliata  ett  mater  et  fratret 
e/Mf,  Htrum  a  Marco  ei  Luca  ordo  ipte  non  c/ii- 
crepet. 

87.  Scquilurergo  Mallhaus,  et  dicit  :  Adhuc  eo 
loquente  ad  lurbas ,  ecce  mater  eju$  et  fratres  itabant 
foris,  quarcnics  loqui  ei,  cic,  usquc  ad  illiid  uhi  ait , 
Quicumqne  tnim  fecerit  voluntatcm  Patrii  mei  qui  in 
calis  e</,  ip$e  meut  frater  ct  soror  H  mater  est  (Matth. 
1,  46  50).  lioc  butc  dubio  consc«|uciiier  gesium 
intcUigcro  dobcinus.  Prxiiiisil  cnim,  cuin  ad  lioc 
iiarraiiduni  traiisiret ,  Adhuc  eo  loqueate  ad  turbas  : 
quid  cst  autcni,  ii</A«c,  nisi  illud  qiiod  loqiiebatur? 
Non  enim  di&it,  Et  co  loiiiieiite  ad  lurbas,  ecce  niatcr 
cjiis  el  fralres ;  scd  ,  Adhuc  eo  loquenU  :  qu.-n  cuni 
dicit,  cngit  inlcUigi,  hdK:  hiqucntc ,  qu.is  superiiis  in- 
dicabat.  Nuiti  ct  Marciis  post  illud  quod  de  blasphcmia 
Spiriiiis  sancti  ,  qiiid  Doniiiiiis  dixcrit  rctiilil,  Et  w- 
tdunt ,  inijuil,  maier  ejus  et  fratrcs  (Marc,  iii,  31-^) : 
prxicrmibais  quibusdam,  qux  in  codem  tcxtu  ser- 
niunis  Domiiii  cl  Mauhxus  prolixius  Marco,  el  Lucas 
pi  olixius  Matlh.-GO  posucrunL  Lucas  aulcm  non  hujus 
reigesiacordinem  teniiil,  scd  praeoccupavit  hoc,  el 
rocordaium  anie  nairavii.  Dcnique  lioc  sic  interpo- 
sitit,  ul  siilutiim  appareat  a  nexu  et  superionim  et 
posteriorum.  Po&t  commcnioratas  enim  quasdam  pa« 
rabolas  Domiiii ,  ita  hoc  de  matre  el  fratrihus  ejus  ro- 
cordatum  iiilorposuil :  Venerunl  auiem  ad  iUum ,  in- 
qiiit,  mater  et  fratres  ejus :  et  non  poteranl  ad  eum  adire 
prte  turba  ;  non  expressit  qiiando  ad  euin  venerint. 
Iliirsus  cum  et  hiiic  ti^ansit ,  ita  loquitur :  Factum  esl 
ttutem^  inquit,  inumdierum^  et  ipseascendit  tn  itavi- 
culam ,  et  ditdpuli  ejus  {Luc.  viu,  19  22).  Et  liic 
iitiquc  cum  dicil,  Factum  est  in  una  dierum ,  satis  in- 
dicat,  non  nccesse  esse  ut  hxc  dies  inlclligatiir  in 
qua  hoc  gesluni  est,  vcl  illa  qux  continiio  sequitiir. 
Nihil  itaque  babct  rcpugnantix  ciim  caetcris  duobus 
Quod  Blattbxus  dc  matre  ci  fralribus  Domini  narrat. 


ISTARUM,  S.  AIGUSTINI  llfO 

iirque  in  verbis  Dominl,  neque  in  ipso  ordlne  remsi 
gcstanim. 

CAPIJT  XLI.  ~  Qnod  ex  namoilm  harbls  loentus  ed 
de  iilo  cujus  in  seminando  almd  eeddii  In  ma^  eic., 
ei  de  illo  cui  superseminaia  suni  aJaaiiM,  eide  §nms 
sinapii,  ei  de  fermento ;  ei  qnod  iu  domo  loeuius  eu, 
de  Ihesauro  abuondito  in  agro^  ei  de  wiargariia^  ef  4$ 
sagena  nduain  mare^  ei  de  proferenie  de  ihaauro 
nota  et  vetera ,  quomodo  Mareo  ei  Lucm  Uanhtns 
comentiat,  vel  in  his  qum  cum  iilo  diienuU^  vrl  uar- 
ralionis  ordine. 

88.  Sequitur  Maltlixus  :  In  illo  die  ejaens  Jesus  ie 
domo^  sedebat  secui  mare  :  ei  congregaim  suni  ad  eum 
lurbce  multtr,  ita  ut  in  naviculam  ascendens  sederet :  H 
omnis  turba  stabat  iu  littore;  ei  locnlus  esi  ds  mulla  n 
parabulit  dicens  ,  ct  ca.'tcra ,  usque  ad  ilUid  ubi  ail, 
Ideo  omnii  tcriba  docius  in  regno  calorum ,  simiis  ed 
hontini  patrifandlias^  qui  proferi  de  ihesaaro  suo  rom 
et  vctera  (Maith.  xiii,  f-52).  Post  illiid  quod  narniUin 
est  dc  niatre  ct  fralribiis  Doniini ,  lioc  coiuinuo  ge- 
slitm  cssc,  ct  euin  ordiiicm  Mauhxuni  etiam  in  nar- 
nindo  tcnuisso,  oa  res  insiiiuat,  quia  ciini  illiiic  Irani- 
irot ,  iia  coiilcxuit  ut  diceret ,  /n  i7/o  die  exiens  ie- 
tut  de  donio^  tedebat  tecu»  mare,  et  congrcgaiee  suntad 
cum  turbo!  muttw.  Ciim  ciiim  dicit ,  /n  illo  die  (nisi 
forlc  dics,  inorc  Scri;turarum,  tcinpiis  signiflcet), 
saiis  iiidical  aul  hoc  coiisc«iucnler  gcstiim  ,  aut  n0:i 
miilLi  iiitiTpoiii  |Nituissc;  maxinie  quia  ei  Ibrcns 
euin  ordincm  teiict  (J/arc.  iv,  f -3^1)  :  Lucas  autcm 
post  illud  qtioil  narrat  de  matrc  et  fr.ilrilMis  Domini, 
in  aliud  Iraiisit,  nvc  co  Iraiisitu  conncxioncni  aliqnaiu 
facil,  qiia  huic  ordini  rcpugnarc  vidcatur  (Lae,  ¥in, 
2i).  Oiiiniuiii  ei^o  horiim  quae  Matthxus  DoniliiDm 
lociilum  cssc  iiarravit ,  qwx  cum  illo  dixerunt  Marcus 
ct  Lucas,  iion  hal)cnl  rcpugnantiae  quxstioncm ;  qvBt 
aiiicni  ipsc  solus  dixit ,  mulio  inagis  sine  controfcr- 
sia  suui  :  ncc  in  ipso  ordinc,  quamvis  aliqnanto  di« 
vcrsum  alius  alium  tcncat,  partim  gestarum  rerun, 
pnrtim  recordatiouis  sujp,  video  quid  tcI  cui  quisqne 
adverscliir. 

CAPUT  LXIL  —  Quod  venit  in  palriam  snam,  a 
mirabanlur  doctrinam,  cum  genut  ejus  coniemnereni: 
qnomodo  contenliai  Marco  ei  Lucm  Matihmus^ 
maxime  utrum  narrandi  ordo  nihil  alteri  advcT' 
setur, 

80.  Scquitur  crgoMatthacus  :  Et  faclnmesienmcoa' 
summasset  Jetut  parabolat  islas ,  Irantiii  inde :  ei  ve- 
nietu  in  patriam  tuam ,  docebat  eos  in  synagogis  aa- 
rum  *,  ctc,  usqiic  ad  illud  uhi  ait,  El  non  fecii  iti  vif' 
tutes  multas  propler  incredulitatem  Hlorum  (Maiilu 
XIII,  55-58).  A  supcriore  scnnone  parabobruin  lie 
traiisit,  ut  iion  ostcndal  conscqueiitis  ordinis  neoei- 
sitaicm  :  pncsertim  quia  Marcus  ab  istis  pnraboUSi 
non  in  qiiod  istc ,  sed  in  aliud  tendens ,  in  qnod  el 
Liicas  ita  contexuit  narrationcm ,  nt  credibiUus  os- 
tendatur  hoc  csse  potius  consequentcr  gestum ,  qnod 
\\m  diio  coiitinuantcr  adjungunt,  de  navi  aciliccl  hi ' 

*  M2»s.  ircs,  in  tynagoqa  eorum  :  juxta  ffSKum  iavm 


ft2l  IJBER  SFXUNDUS. 

qua  dormiclKil  Jcsas ,  et  de  il!o  miraculo  eipulsonim 
dxmonionim  apud  Gerascno8  (Marc^  it,  35;  v,  47» 
ei  Lue.  VIII,  22-57),  qu£  duo  llalUixus  jam  supcrius 
recolcns  intcrposuii  (Matlh.  viii ,  23-54).  Nunc  crgo 
qiiae  in  patria  sua  Doininus  diicril  vcl  ei  dicta  siiit , 
videafnus  utrum  cum  aliis  duobus  llarco  ct  Luca  con- 
cordent.  Nani  Joaiiiics  longe  iii  divcrsis  et  dissimili- 
l)us  narralionis  sua:  locis  vd  dicta  esse  Douiino 
t;ilia  (ioait.  VI,  42) ,  vel  eum  dixis^e  commcmorat « 
q:ialia  hoc  luco  Ires  cxlcri  meinincrunl. 

9y0.  Et  Marcus  quidcm  eadein  prope  commcmoral 
iiic  omnia  qux  Mailliaius,  nisi  ouod  Dominum  rat>runi 
el  Marix  flruim  dicit  a  civibus  suis  dictum  ( Marcm 
vi,  l-C),  non,  sicut  Maltlhcus,  fabri  filium.  Ncc  nii- 
randum  cst,  ciiin  utrumque  dici  potuerit  :  eo  eniin  el 
fubriim  crcdeiiaut,  quo  fabri  filiuin.  Lucas  notcm 
('aiiidcin  rcmgcstain  latiusindicat,  et  plura  ibi  com- 
mcinorat ;  ncc  longe  post  bapiisuiiim  et  teiitationcm 
cjiis  hoc  iiiscrit,  siue  dubio  preoccupaiis  qiiod  multis 
rebus  interposiiis  postea  gestum  est  :  uude  quisqiie 
possit  advertcre,  quod  buic  tam  magnx  quxstioni, 
qiiam  do  consensu  Evangclistarum  enodandam  Dco 
adjuvaiilc  susccpimiis ,  [^urimum  nocessariuin  est« 
non  ne^onies  aliquid  cos  pneierniisisse ,  aut  iie- 
scieiitcs  qiicniadniodum  se  ordo  rcnim  gestarum  ha- 
bercty  alium  potius  ordincm  suae  recordationis  le- 
nuisse ;  qiiod  hinc  evidentissinie  inielligi  pole^l,  quia 
Lucas  aniequam  aliquid  nnrraret  Donrniiim  fecisse 
Capharnaiiin,  pr:eoccup.ivit  hunc  locum ,  quem  iiuiic 
cunsidcramus,  ubi  cives  ejus  et  |ioientiaiii  virluiis  in 
eo  stupcbant,  et  ignobililaiem  generis  conicmncbniit. 
Nam  hoc  eum  dicit  cis  dixisse,  Ulique  dicetit  mihi : 
Medice^  cura  leip$um  :  quanla  audivimu»  facla  in  Ca- 
phumaum ,  fae  et  hic  in  palria  tua ;  cum  secuiiduiu 
ejusdcm  ipsius  Luc;e  narrationcm  niliil  adliuc  lcgatiir 
Cccissc  Capharnaum.  Quod  quia  longum  iion  est ,  ct 
facillimum  est  et  pcrnecessarium ,  totum  inseriinus , 
unde  ad  h(»c  narrandum  et  quomodo  veiieriL  Posiea- 
quam  bnpiizaiura  et  teiUaiuro  Dominum  iiidiiavU,  iia 
seiiuiiur  :  t  £t  consunimaia  omui  tenlatione,  diabolus 
recessit  ab  illo  nsque  ad  tempus.  Et  regressus  Chl 
Jesus  in  virlute  Spiriius  in  Galilxaiu  :  ct  fama  exiit 
per  universain  rcgionem  de  illo.  £t  ipse  docebat  in 
syiingogis  eorum ,  et  magiiiticabalur  ab  omiiibus.  Et 
venit  Nazareib,  ubi  er.it  nutritus,  ct  intravit  sc- 
euiidum  consueiudinem  suam  die  sabbaii  iii  synago- 
gam,  ct  surrcxit  legere.  Et  traditus  est  illi  liber  pro- 
pbeix  Isaiae.  Et  ut  rcvolvit  librum,  inveiiit  locum  ubi 
scriptiim  erat :  Spiriius  Domini  super  me ;  prop:cr 
quod  uiiiit  me  ,  evangcliz:ire  pauperibus  luisit  uie , 
pracdicare  capiivis  remissiouem ,  et  cxcis  visum,  di- 
miiiere  coiifructos  in  reiniKsioiiem ,  pncdicare  amium 
Domini  accepium  et  diem  retributionis.  Et  cum  pli- 
casset  iibrum,  rcddidit  ministro,  et  sedii.  Et  omnium 
in  synngfiga  oculi  erant  iiitcndeiiteft  in  eum.  .Goepit 
auiem  dicere  ad  illoe » Quia  bodie  iuipleia  est  hxc 
ficripiura  in  aiiribus  veslris.  El  omnea  leslimoDium 
illi  dabant,  et  mhrabanlur  in  verbit  gratiae,  qm  pro- 
cedebniii  dc  ore  i|isias,  cl  dieebaiil  :  Nonae  liie  «sl 


flit 

filins  ioscph?  El  ait  illis ,  Utique  dicetiii  mihi  h.inQ 
•imililodiiicm  :  Medice,  cura  teipsum.  Quanta  au- 
divimus  focU  in  Capharnaum,  fac  et  bic  in  pairia  iua 
{Lmc.  IV,  15-23),  ct  coiicra,  doiiec  peragat  lotuni 
ipsum  nnrraiionis  suae  locuin.  Quid  ergo  evideniius, 
quain  hoc  eum  scieniem  pncoccupassc  narranduin, 
cum  niiqiie  jam  magna  ab  iilo  in  Caplmniaum  facia 
fuisse  et  ipse  noverit ,  et  ipse  commemorct ,  qu:e  so 
nonduni  narrasse  utique  scit  ?  Neqiie  eiiim  taniiim  ali 
cjus  baptisino  progressiis  est ,  ut  oblitus  putetur  non- 
dum  sc  aliquid  commcinorasse  de  iis  qu»  iii  Capliar- 
naum  gesta  fucrant :  modo  enim  coepU  post  bapti- 
smum  ali>!uid  narrnre  dc  Doniino. 
CAPUT  XLIIL  —  Quemadmodum  inler  u  conveniant 

Matihm» ,  Marcus  et  Luca»  de  verhi»  lierodi»  cuin 

audi»»et  de  miratrilibu»  Domini^  vel  de  ip»o  narratio- 

lioni»  ordine, 

91.  Sequiiur  Maitlio^us  :  In  illotempore  audivit  He. 
rode»  letrarcha  famam  Jetv,  et  ait  pueri»  »Hi»  :  Hic  e»t 
Joanne»  DaptiUa;  ip»e  »urrexit  a  mortui» ,  et  ideo  vir- 
iute»  operantur  in  eo  (MaUh,  xiv,  i ,  2),  Marciis  hoc  idcin 
et  eodem  modo  dicil ,  scd  noii  eodeni  ordinc  (Marc^ 
VI,  U'i6).  Nain  posteaqiiam  discipulos  Dominus  misit, 
diceus  eis  iie  quid  iii  via  ferrent,  nisi  virgani  iaiitum, 
terminaio  eo  scrmoiie*  quanium  ab  illo  conimemora« 
lum  esi,  etiam  lioc  subjccit,  nulla  tamen  facta  neccs« 
sitaie,  qua  boc  etiam  coiiscqiienter  gcstuin  essc  imeU 
ligcre  Gogoremur  :  sicut  ncc  Alaithu'us;  In  Hlo  cnim 
letnpore  dixit,  non ,  In  illo  die,  vel  hora  :  nisi  quod 
Marcus  iioii  quod  llerodes  dixerit,  scill.  Dicebant ,  in- 
qiiit ,  quia  Joanna  BaptiUa  »urrexii  a  mortui»  :  Mai« 
tha^us  vcro  de  ipso  iierode;  Ait^  inquit,  pueri»  sui». 
Lucas  ciiam  cuni  narrandi  ordinein ,  queni  Marciis , 
leiicns,  iieo  ipse  sane  etiam  rcnim  gestarum  euiiideni 
ordinem  fuisse  credi  cogcns,  iia  hoc  idcm  commemo- 
rat:  Audivit  auiem^  inquit,  Herode»  tetrarc/ta  omnia 
qum  fiebaui  ab  eo^  et  hauitabai^  eo  quod  diceretur  a 
quibu»dam  qma  Joanne»  »urrexii  a  mortui» ;  a  quibui" 
daM  vero^  quia  EUas  apparuit;  ab  aUi»  autemfquia 
proplieia  unu»  de  antiqui»  MOTeri/.  Ei  aii  Uerode» : 
Joannem  ego  decoltavi ;  qui»  est  autem  i»ie  de  quo  ego 
audio  iaUa  f  Et  quasrebai  ridere  eum  (Luc.  ix ,  7-9).  lii 
bis  vcrbis  Lucas  quoqiie  Mai-co  atiebiatHr,  ad  hoe  duu- 
laxat  quod  aiii  dixerint ,  noo  Ilerodus ,  iuanncm  a 
iiiurtiiia  surrexissc.  Sed  qiiia  lisesitanlem  eommemo 
ravit  ilerodem,  vcrbaque  ejus  iu  postea  posuit  diceu- 
lis,  ioamiem  ego  decoUavi;  qui»  esl  autem  isie  de quo 
audio  ego  iaUaf  intelligeiidum  esl  aiit  eum  post  haiic 
luesiiatioiiem  conftrmassc  in  aniino  suo  quod  ab  aliis 
diceiiaiur,  cum  ait  piieris  suis  sicut  Maiibxus  iiarral, 
Ei  aii  pueris  suis  :  Uic  esi  Joannes  Baptista;  ipse  siir- 
mjl  a  morficla,  ef  ideo  viriuies  operaniur  in  eo  :  aiil 
ita  pronantiaiida  sunt  liaM:  verba,  ul  liarftiianlem  adhuc 
indicent.  Si  enim  dicerel,  Numquidnaiu  bicest,  aut, 
Nviiqiild  forte  hie  est  Joanoes  Baptisla?  non  oput 
esset  admonere  aliqiiid  de  pronuntiationOt  qua  dubi- 
lans  aiqiie  hiesiuna  iDieiligatur.  Nom  quia  iili  vei  ba 
desmil»  atroque  modo  prommtiirl  polesl ;  al  aal  con- 
flrmaiam  eum  ex  alioram  vcrbis»  credcniora  dixUais 


1195 


DE  CONSENesU  EYANGELISTARUM,  S.  AUGUSTLVI 


m 


accipiamui;  aul  adliuc,  sicnl  Lucas  cominemnrai. 
hM*sil.inUMn  :  praMerlim  qiiia  cl  Mirciis . qui  supiTius 
tlixcril,  ali  aiii»  fuissc  diciiini  qiHNi  Joannes  i  nior* 
liiis  rfsurroxil,  iii  cxircmo  l.iiiieii  i|>siim  llcro«1i*ni 
»lixiN>e  iion  tacei ,  Quem  etjo  decoUuvi  Joanfiem,  hie  4 
wtntHi$  resurrexil.  Utia*  itciii  vit!»»  diidbiis  moilis  pnv 
iiiinli:<ri  |)0<%siiiit,  ut  aiit  coiiliiiiianiis.  :iiit  dnliitaniis 
intrlli/aiiiiir.Ciiiii  aiiltMii  Luras  p<isti>aqiiaiii  lioc  coin- 
niciiiora\  il ,  iii  aliiiil  lraiis<*at ;  duo  isli,  Matth:eiis  ct 
Mai^tis  vx  liac  occaMoiiu  luirraiit  qucmadiiiodum  sil 
ab  lli^nNlii  Jtiaiincs  occisus. 

r.APUT  XLIV.  —  De  Joanne  inciuto^  vel  eliam  oecito, 
quoordine  ab  /lis  Iribiu  narreiur, 
92.  Scqiiitur  ergo  Maltlwus,  ec  dicil  :  Herodet 
enim  lenuii  Joannem ,  ei  alUgtnii  etim,  et  potuii  in  ear- 
terem  jiropier  Uerodtodem ,  uxorem  frairis  $ui ,  clc, 
usque  ad  eum  lociim  ubi  ait ,  Fa  aecidfniet  ditciputi 
ejutjulerunt  corput  *,  el  tepelieruni  illud;  ei  venienlct 
Hunitavt*mni  Jetu  {Ualih.  xiv ,  3-12).  Marciis  boc  si- 
militer  iiarral  (Mart.  vi,  17-29)  :  Liicas  autem  non 
eodem  ordiiie  id  rccordaUir,  scd  circa  ipsum  bapti- 
smum  quo  Dominus  bapiizatus  cst.  Unde  lioc  pncoccu- 
passe  ihlelligitur  el  ipse  ex  occasionc ,  ut  ibi  namirel 
quod  mullo  post  faclam  csl.  Cuni  eiiiin  commemo- 
rassel  Joaniiis  vcrba  de  Domino,  qiiod  veiililabmm  in 
manu  cjiis,  ei  muiidabil  arcam  siiam,  frumenla  re- 
ccmdcl  in  horreuni  suum,  paleas  autem  comburet 
igiil  inexslinguibili :  conlinuo  subjccil,  quiNi  non  coa- 
linuo  factuin  essc  Joaniies  evangelisla  apertissiine  ex- 
ponit,  cum  comiiiemoral,  posteaquam  baptiutus 
esset  Jesus,  isse  illnm  in  Galilxjim,  quando  fecit  de 
aqiia  yinuni ;  ct  inde  p«>si  paucorum  dicrum  in  Ca- 
pharnaum  liabitationein,  rediisse  ad  Judxam  terram, 
et  ibi  bapiizasse  multos  circa  Jordanem ,  anteqiiam 
missus  essei  Joaiines  in  carcerem  {Joan.  ii,  i,  12,  ef 
III ,  22-24).  Quis  autem  iion  piitet ,  qui  minus  *  iii  his 
litlerui  erudiius  esi,  laiiquam  post  illa  verba  de  veii- 
tibibro  et  de  area  mundata ,  continuo  sit  a  Joaniie  of- 
fensus  IlerfNleK,  el  eum  in  carccrcm  miserit?  Non  au- 
lero  lioc  ordiiic  isla  narraia  qiio  gesla  sunt «  et  alibi 
jam  probavimus ,  et  hoc  ipso  hN:o  noii  qiiilibet  aiiiis , 
sed  idem  Liicas  lioc  probat  {Lue.  itt,  15-21).  Si  enim 
post  yerba  illa  coiilinuo  Jo.itiiics  in  carccrcm  missus 
est,  qiiomodo  posi  l|>sani  nMiiiiiciiioratioiiciii  Joannis 
in  carcerem  missi  bapliialus  est  Jesus,  secundum 
ipsius  Lucx  narratioiiem  ?  Proiiide  manifeslum  est« 
ex  uccasione  recordatum  prjeoccupasse,  et  anie  multa 
qus  |)rius((uam  Joamii  hoc  fieret ,  ge«ta  iiarralurus 
eral ,  hoc  praMcciipatum  in  sua  narralioiio  pnpmi- 
sisse.  Sed  iiec  illi  duo  MaiihxMis  ct-Marcus  eo  rcruin 
ordine  de  Joanne  io  carccreni  misso  iii  sua  narratione 
posuerunt,  quo  factum  apparci  eliani  in  eorum  scri- 
plis :  nam  el  ipsi  dlxerunl ,  Iradito  Jo.mne  Domiunm 
ihse  in  Galiljsam  {MaUh.  iv,  12,  ei  Mtxrc.  i,  U);  ei 
post  mulla  quas  fecil  ia  Galilx*a ,  veniunl  ad  llerodis 

*  F/litl,  corpMs  ejus.  aIns&l  cfict,  a  Mss.  et  a  grcoo. 

*  Kiliii,  idsi  qid  ndHut^  ou;.  aInssI,  iiuf,  a  Kss.  ul  sit  iste 
scnsus .  Quis  aiiteni,  si  minus  Ui  his  liUcris  eruditns  i*$l ,' 

•ou  |.lUUt. 


admoniiionem  vel  haHiulionein ,  quod  kmamm^  qnoa 
di^collavii,  a  mortnis  resarrexit  (IfflffA.  xiy,  1, 2,  d 
Mure.  VI ,  li-16) ,  et  ex  hac  oocaNione  nirraiit  oninii 
qu:i;  de  Joanne  conligeruiil  induso  et  oociao. 
CAPUT  XLV.  —  Ad  miraeuium  ds  qmwpu  paiitfttt 

quo  ordiue  ab  omnibut,  et  quemadmodum  wenium  aii. 

93.  Sequilur  crgo  Mallhasus,  cnm  dixisset  nonlia- 
lum  esse  Chrislo  quod  Joanncs  occisus  ftil,  ei  ila  nar- 
raiioiicm  contexil :  Quod  cum  audittet ,  inquit,  iaiii, 
teceuit  inde  in  narieuta  m  iocwm  deterium  §eortum.  El 
cum  auditteni  iurbeg  tecutet  Munl  eum  pedeslirm  de  ci^ 
viiatibut.  Et  exient  vidti  lurbmm  mullam ,  ^  r^vterl» 
etl  eit^  et  curavii  ianguidot  eorum  (JfoflA.  xiv,  15, 14). 
IIin;  coiilimio  posi  Joaiiiiis  passioiiem  faclum  esie 
coinmcmorai.  Unde  post  h;GC,  facia  sunt  illa  qiix 
primo  narrala  sunl,  c|uihiis  moiiis  llerodes  diiil, 
Joannem  ego  decoiiavi.  Illa  eniin  posleriora  debeui 
JiileHigi ,  qiiaR  ad  llerodem  pertulil  iama,  ul  movcre- 
lur,  el  hxsitirel  qulsnam  tbte  esse  possel ,  de  quo 
aiidirct  iiilia ,  cuin  Joannem  ipse  oceitlisiel.  Harcui 
auiein  |N)sicaquam  passioiicm  Joannis  narravii,  cum- 
mcmorat  discipulos  missos  rediissc  ad  Jcsum ,  et  re- 
niiniiasse  illi  omnia  qnae  egeranl  cl  dfyciierant;  d 
Douiinum  cis  (qiiod  ipse  solus  commemorai)  dixisM 
nt  rcquicscercnt  pusillum  in  deserlo ,  el  asoendisia 
cum  eis  in  iiavem,  el  issb  :  et  lurbas  hoc  videnies 
pneycnisse  eos  illiic;  qiiarum  miscrtum  Dominam 
docuisse  multa ;  et  hora  j:im  progrediente  factiim  mm 
ut  de  quinqiic  panibiis  et  duobiis  pi^cihus  omnes  qui 
aderaiit  pasccn*nlur  (tfcirc.  yi,  5044).  Quod  miraca- 
lum  onincs  qiiatuor  EvangeluiUe  coinmeinoravemuL 
Lucas  etiAm  qiii  jam  longe  sopra  de  Joaiinls  pafi^iOiiS 
narraveral  (Luc.  iii ,  20) ,  ex  occasione  qua  diximus, 
nunc  posteaqiiam  commcmoravit  illain  lierodift  h.TSt- 
lalionem  de  Domino  quisnam  esscl,  lioc  conliuim  sulh 
jniigit  quoil  Marcas,  id  est,  rediisse  ad  illum  Apiisio- 
ios ,  ct  narrasse  illi  qu£cumqiie  fecerant ,  et  i 
ptis  eis  secessisse  in  locum  desertum ,  aiqiie  eo  i 
tas  turbas,  ei  locutum  esse  de  regtio  Dei,  ei  eoi  qd 
cura  indigebani  sanasse  :  atqiie  indo  cliam  ipse  *  dle 
dcclinante  commemorat  niiraculum  dc  quinque  pani- 
bus  faclum  (Id.  ix ,  10-17). 

91.  Al  vero  Joannes,  qni  muliom  ab  cis  tribiis 
Evangelistis  eo  distai,  quia  magis  in  sermonibusqnoi 
Dominos  habuii  immoraiur,  quain  in  factis  quae  iHi- 
rabiliter  fccil,  posicaqiiam  commemoravit  cum  KKcla 
Jud;na  abiisse  ilerum  in  Galilxam ,  qiiod  tiiiic  inleH'.- 
gitur  factum ,  cum  et  alii  Evaiigtflisim  dicunt  ema 
Joaniie  tradilo issc  iii  Galihpam ;  poseaquam  ergo Id 
couimemoravti  Joannes ,  in  Iraiisilu  ejus  pcr  Ssina* 
riani  mulla  qii:i*  locutusesl  ex  oecasione  illius  SanMri- 
laiiac  qiiam  invcnii  ad  piileum,  coniexii  namtioni  mc  : 
et  posl  diios  dios  dicil  eum  inde  exiise  in  Galilaami 
deiiNk!  vcnisse  in  Gana  Galila»,  ubi  fecerai  de  aqoa 
vinum,  ci  sanasse  filium  reguli  ciijusdam  (/oaa.  iv, 
5, 5,43-54).  Alia  vero,  qun  illum  in  Galikca  fecissi 
alque  dixisse  alii  dixerunl,  JoanAes  tacel :  sed  «me, 

« Er.  ot  l^ov.  feniuf,  i;im  ifi«r.    H. 


im  LIBER  SECUNDUS. 

qiiod  illi  tacaerimt,  didt  atcendisse  eQm  in  die  festo 
Jkrosolymi8,et  fecisse  ibi  miraciilum  illud  de  homiiie 
qui  triginta  ocio  annos  habebat  in  infirmitatc,  nec  ha« 
bebnt  hominem  a  qno  in  pisciiiam  drponerctur,  iii 
qua  variis  valeludinibus  affecli  sannbantur ;  et  ex  liac 
occasione  multa  eum  locntum  fuisse  coinmem(»rat. 
Post  hacc  eQin  dicit  abiisse  Irans  mare  GalilaBX,  quod 
est  Tiberiadis ,  et  secutam  multitudinem  magnam  : 
deinde  abiissc  in  montem,  et  ibi  sedisse  cum  discipu- 
lis  suis,  proximo  Pasclia  die  festo  Judaeorum :  luin 
levatis  oculis  et  visa  muUitudine  maxima.  pavisse  oam 
dc  quinque  pnnlbus  et  duobus  piscibu:»  (Jocn,  v-vi , 
13);  quod  et  caiteri  Evangelislae  dicunt.  Ac  per  hoc, 
prxtermisissc  illuin  pcr  qux  illi  narrando  ad  liujus 
miracoli  comiiiemorationcm  venemnt,  cerlum  cst  : 
verumlamen  tanquam  ex  alia  narrationis  via,  cum 
et  ilii  Ucuissent  quae  iste  dixisset ,  ad  hoc  miraru- 
lum  de  quinque  panibus  occurrenint  sibi  et  illi  ires 
qui  pene  pariter  ambulabant,  et  b(e  qul  sermonuin 
Domiiii  alia  conseclaiis ,  per  alia  qiiae  illi  ucuerunt 
clrcuinvolavit  quodamniodo  /  et  eiH  ad  miraculum 
de  quinque  panibus'  pariter  oommemoranduro ,  noii 
imilio  post  ab  eis  rursus  in  aliiora  revolalurua  oc- 
curril. 
CAPUT  XLVI.  —  ifi  fp<o  de  qmwiMe  panibui  wiracuh 

ifuemadmodum  inter  $e  omne$  quaiuor  conveniani. 

95.  Sequitur  ergo  Ifdtlhxus ,  et  ad  ipsirm  de  quin- 
q«e  panibus  bcium  narrationem  suam  ex  ordine  ita 
perducil :  Ycipere  auiem  [aclo  aecenerunl  ad  eum  di^ 
idpuU  eju$  dicente$  :  De$eriu$  e$i  locue^  et  hora  jam 
prwteriit ;  dimitle  turba$ ,  ui  eunte$  in  ca$teila  enumi 
mbi  e$ca$.  Je$us  aatem  dixit  d$ :  Non  habent  neceite 
ire ;  dale  iUi$  vo$  manducare^  otc.9  vsque  ad  illud  ubi 
ait,  Mandueantimn  autem  fuit  numerue  quinque  millia 
wirorum^  exceptke  tnulieribue  ei  parvuUt  { Matilt,  xiv, 
15-21).  lioc  ergo  miraculum  qiiod  omnes  quatuor 
Evaiigelistu  commcmoraiit  (Marc,  n ,  34-44 ,  ei  Luc. 
IX,  12-17),  et  putantur  inter  se  aliquid  discrepare* 
coiisidcrandum  aique  (racumdttm  esl,  ut  ex  boc  etiam 
ad  ca!tera  similia  regulae  locutionum  discantur,  qul- 
Ihis  tani  diversis  eadem  t:mien  seolentia  retiiietur«  cl 
eadcin  rerum  veritas  custoditur  Ei  inclioaiida  qul- 
ileui  est  eonsideratio,  non  a  11  atlbaco  secuudum  ordi- 
nem  Evangeiisurum ,  sed  a  Joaiine  poiius,  a  quo  iu 
expressa-est  Isu  itarraliOi  ul  etiam  nomina  dlicipu- 
lofum  «licerety  cum  quibus  de  bac  re  loculus  esl  Do- 
miiius.  lu  enim  dicil :  €icm  tublemeei  er§o  oeulo» 
Je$u$,  ei  vidi$$ei  quia  mulliiudo  maxima  venii  ad  eum « 
dicii  ad  PinUppum :  Unde  ememui  panee  nl  moMduceta 
hif  ttoc  aalem  dicebai  ientanh  eum;  ip$e  enim  idebai 
quid  e$$et  faetunu.  BeepondU  ei  PluUppui :  Dueenio- 
rum  denariorum  panei  non  tufjidmU  di,ut  uniuiquiiqma 
modicum  quid  acdpiat.  Didi  d  umu  ex  diidpuiii  ^m^ 
Audreai  fraier  Simonii  Pein :  Eu  puer  umui  hie^  qai 
hubet  quinqnc  panei  hordeaeeoi  ei  duoi  pieeei ;  ad  hmc 
quid  iunt  inier  lantoi  t  DiaUi  ergo  Jeeui :  FadU  kamnn 
ditewmkete.  Eraiauiem  femum  imidiMi In (oco : Am- 
bueruni  ergo  viri  namero  quad  qfnmqae  mUUa,  Aeeepii 
erqo  panc$  Jaui ,  ci  cum  fra&ai  effiuH ,  £iiribmi  4i§- 


eumbentibui :  dmiUier  eiex  pi$dbu$  quanium  vi^iebant.  Vt 
autem  impieti  SBnr,  dixit  di$cipuli$  sw$ :  Coltigite  quff 
eaperaveruntfraqmenia,  ne  pereant.  Cotlegerunt  ergo.  et 
impleverunl  duodedm  copiiinos  fragmentorwn  ex  quin 
qke  panibui  hordeaceie,  qwe  euperluerwii  in$  qui  man 
dkeaverani  (Joan,  vi,  5-13). 

96.Non  hic  quxrKur  qw)d  iste  dixit,  cujnsmodi  es- 
sent  panes;  hordeaceos  ehim  fuisse  non  tncui(.  qnoJ 
cacteri  lacuerunt :  neque  hoc  quaeritur,  qiiod  iste  non 
dixit,  fuisse  ibi  cti.im  pnetcr  quinque  miUia  virorum, 
muliercs  et  parvulos,  quod  dicit  Mattha^us.  Et  oiiinino 
jnm  certnm  esse  debc(,  ct  regulariter  teneri  in  ulibus 
qiccstioiiibiis,  neminem  moveri  oportere,  cum  ab  nlio 
dicitur  quod  ab  alio  prxlermi((ilur.  Sed  qii.Tritiir  quo- 
modo  ea  quae  dixcrun(,  vcra  sint  omiiia,  ne  narratio- 
nem  alterius  narrans  aliud  alter  r.chidat.  Si  eniin 
I>onrmus ,  sccundum  nami(ioncm  Joaniiis,  prospeclis 
lurbis,  quxsivit  a  Philippo,  tenUns  eum,  unde  IHis 
escae  dari  possent ;  potest  movere  quomodo  slt  vemin, 
qu  >d  alii  narniTerunt,  prius  dixisse  Domino  discipulos, 
ut  dimit(erel  turbas,  quo  possent  slbi  aliinenU  emere 
de  iiroximis  locis :  quibus  ille  respondit  secundum 
Matthaeum ,  Non  habeni  nece$$e  ire;  date  ei$  vo$  man* 
ducare.  Cui  etiam  Marcus  Lucn8f]ue  consentiunt,  (an- 
iura  boe  praetermitlenies  qnod  ait^  Non  habent  neceae 
ire.  Intelligitur  ergo  post  haec  verba  Duminum  in- 
spexisse  multitudincm,  ct  dlxisse  Philippo  quod  Joan  • 
nes  commemorat,  is(i  autem  praDtermiserunt.  Delnde 
quod  Philippus  apiid  Joannem  rcspondit ,  hoc  Marcus 
a  disclpulis  responsum  esse  commemorat,  volcns  iii< 
telligi  hoc  ex  ore  ca*ierorum  Phillppuin  respoiidisse  : 
quanquam  ct  pluralfm  numerum  pro  singulari  usiU- 
tisslme  poiiere  potiieronl.  Qood  ergo  ait  Philippus, 
Ducentorum  denariorum  panei  itofi  euficiunt  m,  ui 
unuiqmeque  modirum  qnid  acdpiai;  hoc  cst  diccre, 
qiiod  ait  Marcus,  EiiiiIm  ememu$  ducentie  denarHe  pa- 
nn,  et  dabimmi  di  mandueare.  Quod  auleni  commc- 
niorat  Idem  Marcus  dixisse  Dominum,  Qmoi  pane$  ha- 
beiist  pneiermisenmt  caetcri.  Quod  aotcm  Andrcas 
apud  Joannem  de  qulnqoe  panibus  et  duobus  piscibus 
suggessit ,  hoc  caelcri  pltiralem  numerum  pro  singii- 
lari  poueiiies,  ez  discipalorom  persona  re(ulerun(.  Et 
Lucas  quidem  respoiisionem  Pliilippi  et  res|ionsionem 
Andreae  in  unam  senteiitiam  constrinxil :  qiiod  enim 
ail»  Non  iunt  nobl$  ptu$  quam  quinqne  panee  ei  duo 
pfwsf  9  Andrem  re(ulit  responsimiem  :  qnod  vero  ad- 
I  junxit ,  Nid  forie  noi  eamui ,  ei  enunnui  in  ornnem 
hane  Utrbam  eeeae ,  Tidetur  ad  respoiisioiiem  Pbilipiii 
pertiDere ;  nisi  quod  de  ducenlis  denariis  (acuil :  quan- 
qiiain  et  in  ipsius  Andreae  senlenlia  polesl  hoc  intel- 
ligi.  Cum  eiiim  dixisset ,  £il  piier  wiiis  Ide^  qui  habef 
quinqme  panei  hordeaeeoe^  ei  duoi  piseu;  adjunxil 
eliam  ipeo^SedkeieqiuJidimniinier  ianioit  hoe  esldi- 
oere,  Niu  forie  moi  aammi ,  ei  emammi  im  emmem  hame 


97.  Ex  qna  nnlversa  TarieUte  ▼erbomm, 
auten  iententianimqueconeordiaySalisapparelySaln- 
hriter  nos  doeeri,  Dihil  quaeieMlum  in  verbis  nisl  lo« 
quentium  folonlntem  :  eiii  demonsirandx  invigilaro 


Ili7 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUN,  S.  AUGUSTIMI 


11)8 


tltibent  omnes  veriJici  narratores ,  cum  de  bomiiie « 
vcl  de  angclo.  vel  de  Dco  aliqiiid  narranl;  boruiii 
enim  vuliinus  vcrbis  promi  polest,  ne  de  ipsa  iiiler  so 
aliqiiiil  discrcpcnt. 

98.  Sanc  pratcriiiitlcrc  non oportct  lioc loco inlen- 
Itiin  ct  ad  cxlcra ,  qiix  lalia  fuitc  occurrerinl,  farcre 
loctorcin,  quia  Lut^as  dixit  qiiinquagcnos  jus&os  csse 
discumberc ,  Marcus  vcro  ct  quiiiqu;igcnos  ct  cciitc- 
iidS.  Qiiod  bic  idco  noii  movct,  quia  uiiiis  parliMn 
diiil,  altcr  toluin  :  qui  ciiim  ctiam  de  cciitciii:»  rclu- 
lit ,  buc  rctulil  quod  ille  pni:tcrniibit :  niliil  ilaque 
contrariuin  est.  Vcruintamen  i»i  alius  de  quinqiiagciiis 
tantuin  coiiinicmoraret,  alius  tanluiii  de  ceiiteiiis , 
valdc  viderctur  cssc  coiitrarium;  nec  facilc  dignosce- 
rctur  utrumquc  dictum  csse ,  unum  autem  ab  altero, 
altcruin  ab  allero  essc  commcnioratiim  :  el  tamcii  al- 
tentius  coiisideratum  inveniri  dcbuisse  quis  non  fa- 
tcatiir?  lloc  ideo  dixi,  qiiia  cxistuiit  s:rpc  aliqua  cjus- 
niodi ,  quui  |Kinim  iiitcndcntibus  ct  tciiicre  judicinti- 
bus  coittraiin  vidcanlur,  rt  iHtn  siut. 

•CArUT  XLVII.  —  Qitod  ambulavU  stiper  aquas  ,  9110- 
fnodoqui  lioc  dlxeruHi  iuter $e ioweuianl ;  el  quomodo 
ab  illo  loco  digredianXur^  ubi  lurbas  de  quinque  pani- 
bu$  pavil. 

99.  Seiiiiitur  Mutlborus ,  ct  dicit :  El  dimi$$a  lurba 
MCt-ndil  in  monlem  $olu$  orare,  Ve$perc  auleni  (aclo^ 
$olu$  eral  ibi :  navicula  autem  in  medio  mari  jaclubalur 
Puclibu$;  erui  eniiu  conlrariu$  venlu$.  Quarla  aulem 
vigilia  nocli$  venil  ad  db$  ambulans  $upra  mare.  Et  oi- 
denle$  eum  $upra  maie  ambulanlcm  lurbali  $unl,  dicen- 
te$  :  Quia  plianla$ma  e$l ,  etc.,  usquc  ad  illud  ubi  ait, 
fenerunl  el  adoraverunl  eum  dicenie$  :  Vere  Filiu$  Dei 
e$  {Mallh,  xiv,  25-33).  Marcus  quoquc  boc  idem  post 
iiarratum  de  quinquc  panibus  niiraculnm  iia  sequi- 
lor  :  El  cum  uro  e$$el ,  eral  navi$  in  medio  mari,  ei 
ip$e$olu$  in  lerra.  El  viden$  eo$  taboranle$  in  remgando^ 
eral  enim  venlu$  conlrariu$  ei$^  ctc.  (Marc.  vi,  47-54), 
bimilitcr,  iiisi  quod  de  Pciro  supcr  aquas  ambulante 
nibil  dixit.  llo<:  autem  ne  niovcat  prxcavendum  est , 
4|uod  Blarcus  dixit  dc  Doniino ,  cuin  auibularct  supcr 
aquas,  cl  volcbat  pnctcrire  eos.  Quoniodo  enim  boc 
intcUigcre  potueruiit,  iiisi  quia  in  divcrsuni  ibat,  eos 
volcns  tanquain  alieiios  pncterirc ,  a  quibus  ila  non 
ngnosccbatur,  ut  pbantasma  putarctur?  Qood  ad  my- 
Biicain  signiricalioncin  rcfcrri,  quis  usquc  adco  tardus 
cst,  ut  iiolit  advcrterc?  Sed  tamen  turbaiis  et  cxcla- 
iiiaiilibus  subvenit,  dicens,  Confidile ,  ego  $um  ;  notite 
iimcre.  Quoiiiodo  crgo  eus  vulebat  praiterirc,  quos 
paveiitcs  iui  coniirinat ,  nisi  qnia  illa  \olunias  pr.i.'- 
lcrcundi  ad  rlicicnduin  illuni  claniorcm  v;ilebat,  cui 
subveniri  uporlcbat! 

100.  Joaniics  ctiam  adhuc  cuin  isiis  aliqiianiiim 
iiiimoratur.  Nani  posl  narralum  dc  qiiiniiue  |uiiiibiis 
iiiiraculum ,  ipse  quo  ine  buc  dc  Uburanlc  navicula , 
et  dc  anibublionc  Doniini  supor  aqiias  non  taeet,  iLi 
cuntcxcns  :  Je$H$  ergo  cum  cognovi$$el  quia  venluri  €J- 
$cnl ,  ul  rapcrcnl  eum ,  ei  faccrent  eum  regem ,  fugil 
iierum  t/i  montem  ip$e  $olu$.  Ul  autem  $ero  faclmn  e$i , 
ducendcrunl  diiciputi  eju$  ad  mare  :el  cum  a$cendi$' 


'  $cnt  nodem ,  venerumt  irans  man  ln  Caphanmtm,  Ef  ir 
nebree  jam  faeUB  eianl ,  #1  mn  «aimf  od  ms  Jcsfei. 
Mare  autem  venlo  magno  (Umieex^wrge^at^  elG.  {Joan.n, 
15-21).  Nibil  hic  contrarium  videri  pocast.  nisi  qood 
Matilix*usdiiuissisturbiseum  dicil  aKendisse  io  inoii- 
tcm ,  tit  illic  solus  oraret :  JoaiiiDes  autcm ,  in  moolc 
fnisse,  cum  eisdein  tnrbis  qitas  de  quinque  psnibus 
pa\it  K  Scd  cuin  et  i|ise  iainncs  dicsl  post  illud  ml- 
nciiliim  rngisse  euin  hi  moiitero «  ne  a  turbis  tenere- 
tiir,  qiia:  euin  volcbant  rcgcm  facere ;  iili  ioe  mani- 
fcsiniii  cst  qiiod  de  monlc  in  planiora  descenderanl , 
qnando  illi  pancs  turbis  ministmti  sunt.  Et  ideo  noa 
cst  coiitrarium  qiiod  ascendit  mrsns  in  niontem,sic- 
ut  ct  Maiihxus  ct  Joaiines  dicuiit :  ni.si  qiiod  Mat- 
Ukcus  dicil  9  auendil ;  Joanncs  aulcm,  fpfgJlrqniHi 
cssci  contrariuni ,  si  fugieiis  noii  ascenderet.  Nec  il- 
lud  rcpiigiiat  qiiod  Maltlwus  dixit ,  auendii  in  mm* 
tem  $olu$  orare;  Joanncs  autein ,  Cum  eogno9i$$ei,  in- 
qiiil .  quia  venluri  e$$ent ,  ui  facereni  emn  regem ,  fufil 
iterum  in  monlem  ip$e  $otu$.  Ne<|ue  enim  causae  oraudi 
cuniraria  esl  caiisa  fUoieudi :  qiiandoquidem  et  huf 
Dominus,  transfigiirans  in  secorpus  bumilitaiis  ns 
sinc,  ut  conformc  faceret  corport  glorix  suas  (PAi* 
tipp.  m,2l),  id  qnoque  doccluity  banc  csse  nobii 
inngnam  causam  orandi ,  qiiando  esi  causa  fiigiendi. 
Nec  illud  advcrsum  est ,  qiiod  Matthxos  prius  cam 
di\it  ju^sissc  discipulos  asccndcre  in  naviciiljmyCt 
pnrccdcre  ciiin  traiis  frctuni ,  doiicc  dimitterel  tur- 
bas ,  ac  dciiide  dimissis  turbis  ascendissc  in  niontem 
soluin  orarc ;  Joannes  vero  prius  cuiii  fugissc  comnie- 
murU  soluiii  in  m<  utem ,  ac  deindc ,  Ui  auiem  $en 
factum  e$l^  inqiiit,  de$cenderunt  dieciimii  etjne  ei 
nmre ;  ci  cum  a$cendi$$eni  navem ,  etc.  Quis  enim  noa 
vidcat  hoc  recapitulando  Joannem  postea  dizisse  be* 
tum  a  illscipuUs  •  qnod  jam  Jesus  jiisscrat  aiiteqaan 
ftigissct  iii  muntcm ;  sicui  solct  in  sermone  ad  alii|uid 
pnctermissum  rcdiri  quodammodo?  Scd  qnia  i|«6 
reditus ,  maxiine  in  brevitate  ac  puncto  temporis 
factus,  non  conimcmoratur;  putant  plcruniqiie  qsi 
audiiini ,  boc  ctbm  postea  factum  esse  quod  posies 
dicitiir.  Sic  etiam  qiios  dixerat  ascendisse  navemy  el 
venisse  trans  mare  in  Caphamaum ,  dicit  ad  eos  ia 
mari  laborantcs  venisse  Dominum  ambulantem  super 
aquas  :  quod  iitique  prius  in  ipsa  navigaUoQC  factiui 
cst  y  qua  veniebant  Capbamaum. 

iOl.  Lucas  autem  post  narratuin  dc  quinque  paai- 
biis  miraculum  pergit  in  aliud,  et  ab  ordine  isto  digie- 
ditur.  Neqtie  eiiim  aliquid  de  navicub  illa  commfr- 
niorat ,  et  dc  via  Domiiii  super  aquas  :  sed  eun 
dixisset :  El  manducaverunl  omne$^  ei  tatwraii  eam^  H 
$ublalwn  e$l  quod  euperfuit  illi$  fragmentorum  coplm 
duodecim;  deinde  siibjunxit,  Ei  faclum  esf,  cvMsobi 
e$$ei  oran$ ,  eranl  cum  illo  et  di$ciputi ,  ei  inierregatU 
ilto$  dicen$ :  Quem  me  dicuni  e$$e  lurbee  (  Lue.  ix» 
17,  iS)?  jam  deiiiceps  aliud  narrans,  noii  quod  iUi 


«  Sic  la  aliquot  meliuris  notae  Mss.  At  in  alils 

Mas.  habetur.  m  mofife  prfxse,  cimi  eiiMli*iN  tmrbas  de  i/tiaqeef- 
eic.  m  editis-autem  fr.  el  Lov.,  tn  moNleci  /kvuM^  wa 
easdem  lurba$  de  qtdtuiue,  etc. 


ires ,  qui  Doininuin  ambubatcm  supor  aquas  vcnisse 
ad  navigantes  discipulos  retulerunt.  Ncc  idco  pulari 
dcbct  in  illu  nioiite ,  quo  cum  dixil  Matibxus  ascen- 
disse,ut  solus  oraret ,  dixisse  discipulis,  Qucm  me 
dicunt  esse  turba:  (Lucas  enini  videtur  iii  boc  con^Tucre 
MatiboK),  quia  diiit,  cum  solus  essel  oram;  cum  ille 
dixisset,  ascendit  inmontem  solui  orare)'!  sed  oinniho 
silibi,  cum  solusoraret,  etessentcum  illo  discipuli , 
lioc  inlerrogavit.  Solum  quippe  Lucas  fuisse  dixit , 
non  sinc  discipulis,  sicbtMattba:us  et  Joanncs,  quando 
ab  illo  disccsseruni ,  ul  prflccederent  eum  trans  marc. 
Iste  namque  apertissime  adjunxit,  Erant  eum  lUo  ei 
discipulL  Proinde  solum  dixit ,  sine  turbls ,  qux  cum 
illo  non  babiiabant. 
CAPUT  XLVIII.  —  Quomodo  Matllmus  tt  Marcus 

Joattui  non  adversenlur  in  eo  quod  ab  ei$  tribus  nar" 

ratur  quid  posleaqumn  iransfrclarunt  factum  sit. 

lOi.  Scquitur  Matthxus ,  diccns  :  Et  cum  transfre^ 
tauent ,  venerunl  in  terram  Genesar.  Et  cum  cognovis- 
tent  eum  viri  loci  iUius ,  miserunt  in  wttvenam  regioncm 
iUam ,  et  obtulerunt  ei  omnes  male  habentes  :  et  rogabant 
eum ,  ut  vel  fimbriam  vcitimenti  ejus  tangerent ;  et  qui" 
cumque  tetigerunty  salvi  facti  sunt.  Tunc  acceuerunt  ad 
eum  ab  Jerosolymis  Scribce  et  Phariscei  dicentes :  Quare 
disciffuli  tm  transgrediuntur  tradilionem  seniorum  ?  Non 
enim  lavant  manus  suas,  cum  panenimanducaia  ^  eic.9 
usque  ad  illud  ubi  ait ,  Non  loiis  autem  manibus  nian- 
ducare,  noncoinquinathominem  {Mutth.  xiv,  34;xv,20). 
IIxc  et  Marcus  commemor&t  siiie  aliqua  repugnantix 
quxslione  {Marc,  vii ,  1-23) :  quidquid  emm  divcrso 
modo  ab  alio  dicitur,  ab  eadem  sententia  non  recedit. 
Joannes  autem  ab  navicula ,  ad  quam  Dominus  supcr 
mare  ambulans  venit ,  postcaquam  exierunt  in  tcr- 
ram ,  more  suo  in  sermoncm  Domini  inteiitus ,  cum 
ex  occasione  panis  multa  prxcipue(|ue  divina  locutum 
csse  commcmorat ;  postque  ipsuni  sermonem  rursus 
in  aliud  at({ue  aliud  ejus  narraiio  sublimiter  fcriur 
(Jomt.  yi,  ^72).  Nec  tamen  in  eo  quod  ab  istis  digre^ 
ditur,  aiiquid  ordini  ibtorum,  iilius  in  alia  transitus 
advcrsatur.  Quid  enim  prohibet  intclligere  el  illos 
esse  sanalos  a  Domino ,  de  quibos  narrant  Malthxus 
et  Marcus;  et  illis  qui  eum  secuti  sant  trans  mare, 
hacc  eum  locutum  esse,  qux  pnEdicai  Joannes :  quan- 
doquidcm  Caphamaum,  quo  dicuntur  secundum  Joan- 
nem  iransfretasse,  juxta  stagnum  est  Gene^r,  ad 
qiiam  terram  sccundum  Maithxum  dicuiitur  cxisse? 
CAPUT  XLIX.  —  De  muliere  Chanatuea  qum  dixit , 

£1  cancs  cdunt  de  micis  cadcntibus  de  mcnsa  domi- 

nonun  luorum,  quomodointeruMattheBU$Lucasque 

eonsentiant. 

i03.  Sequitur  itaque  Matlbxus  post  illnm  sermo- 
nem  Domini ,  ubi  de  non  lutis  manibus  cum  Pharisxis 
egit,  atque  ita  conserit  narrationem,  ordiiiem, 
qunntum  ipse  transitus  indicat ,  rerum  etiam  qtux 
consecutx  sunt  scrvans  :  Et  egressui^  inquit,  inde 
Jesus  seceisit  in  parta  Tyri  et  Sidonis.  Et  ecce  mulicr 
Chananasa  a  finibus  iUii  egreaa ,  ciamant  dicens  ei : 
Miierere  md^  Donune,  fiti  David;  fiiia  mea  mtdea 
immomo  wexatur,  Qm  non  retpomUt  dvoiam /eic., 
Sangt.  AueusT.  UJ. 


LIBER  SECUNDdS.  1150 

usque  ad  illud  nbi  ait,  0  mulier,  magna  atfidei  tua ;  fiui 
iicut  vii.  Et  ianata  est  filia  ejui  ex  iUa  hora  {Maith.  xv, 
21-28).  iloc  dc  muliere  Cbananxa  ctiam  Marcus  ccn- 
memorai,  eumdcm  rerum  gcstarum  ordiiiem  servans, 
nec  aflercns  aliquain  repugnantix  quxstionem ,  nisi 
quod  iii  domo  dicit  fuissc  Dominum  cum  ad  illum  ve- 
niteadem  mulicr  profilia  sua  rogans  {Marc.  vii,  24-30). 
MatUixus  autein  posset  quidem  facile  intelligi  de 
domo  tacuisse,  eamdcm  tamen  rem  commemorasse  : 
sed  quoniam  dicit  discipulos  Domiiio  iia  suggessisse, 
Dimitte  iUam,  quoniam  clamat  poit  noi;  nihil  videtur 
aliud  sigiiiGcare,  quam  post  ambulanlcm  Dominuni 
mulicrem  illam  dcprecaiorias  voces  einisisse.  Qiio- 
modo  crgo  in  domo ,  nisi  quia  inlelligendum  est  dl- 
xisseqitidem  Blarcum  quod  iiitravcrit  ubi  crat  Je- 
sus,  cum  eum  prxdixisscl  fuisse  in  dumo?  Sed  quia 
Mattbxus  ait ,  Non  respondit  ei  verbum ;  dedit  aguo- 
scere,  quftd  ambo  tacueruiit,  in  eo  sileniio  egressuin 
fuisse  Jesum  de  dumo  illa :  atqiie  ita  cxtera  contexun- 
tur,  qux  jam  in  nullo  discordant.  Quod  eniin  Marcus 
commcmorat  ei  Duiuinum  respoiidissc  de  pane  fllio- 
riim  non  mittcndo  canibus,  illis  interpositis ,  dictum 
est ,  qux  Mattbxus  dicta  non  tacuit :  id  esi,  quia  disci- 
puli  rogaverunt  eum  pro  illa ;  et  quia  respondit  noii 
se  esse  missum  nisi  ad  ovcs  qux  pericriint  doinus  Is- 
rael;  et  quia  illa  veiiit ,  id  est ,  consecuta  est,  etado- 
ravit  eum  dicens ,  Domine ,  adjuva  me :  tunc  deinde 
dictum  est  quod  Cvangclistx  ambo  commemorant. 
CAPCT  L.  —  Cum  de  iepletn  panibui  pavit  turbai^ 
utrum  inter  ic  Matthaui  Marcusque  conveniant. 

104.  SL*quilur  Mattbxus  ita  narrans  :  Et  cum  trani- 
iaet  indeJesui^  venit  ieeui  mare  CaUlaice;  et  aicen" 
dem  in  montem ,  iedebat  ibi.  Et  acceaerunt  ad  eum 
iurba  muUag ,  habenta  iccum  mutoi ,  claudoi ,  ccecoi , 
debilei ,  et  alioi  muUoi ;  et  projecerunt  eoi  ad  peda 
ejui ,  et  euravit  eos :  ita  ut  turbce  nnrareuiur,  vldenles 
muloi  toquentes,  claudoi  ambulantei,  civcoi  videntei; 
et  magnificabant  Deum  hraci.  Jesui  aulem  convocalii 
diicipulii  iuii  dijdt :  Miiereor  turbce ,  quia  triduo  jam 
peneverant  mecum,  et  non  haboit  quod  manduceni^  elc» 
usque  ad  iliud  ubi  ail,  Erant  autem  qui  nuinducaverunt 
quatuor  miUia  honunum,  extra  parvutoi  ei  mulierei 
(Matth.  XV ,  29-38).  Iloc  aliud  miraculum  de  septein 
panibus  et  paucis  pisciculis  etiam  Marcus  commcmo- 
rat  eodem  pcne  ctiam  ordine ,  nisi  quia  interpoiiit 
quod  iiullus  abiis  dlcit,  de  surdo  cui  Dominus  anrus 
apcruit,  spueus  ct  diccns,  Effeia,  quod  ea,  adape-^ 
rire  {Marc.  vii,  31;  vui,  0). 

i05.  iloc  sane  non  ab  le  fuerit  admonere  in  boc 
miraculo  de  scptem  panibus ,  quod  duo  evangelistas 
Matthxus  Marcusque  posueniiit,  quia  si  aliquis  eorum 
id  dixisset,  qui  de  illis  quinque  panibus  iion  dixisset, 
oontrarius  cxteris  putaretur.  Quis  eiiim  non  cxisiima- 
rd  unum  idemque  faciuin  csse ;  non  autem  fntegre  ct 
veraciter,  sive  ab  illo,  sive  ab  ailis,  sive  ab  oinnibus 
fuisse  narratum ,  sed  aut  illum  pro  quinquc  panibus 
scptem  dum  fallcretur  commemorasse ,  aut  illus  pro 
aeptem  quinque,  aut  utrosque  mentitos,  vei  oblivione 
deceptos  ?  Hoc  et  de  duodecim  cophinis,  et  de  septeo) 
{Trente-tix.J 


1151 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


ini 


sportis  opiiiarcliir  quasi  conlrarium  :  boc  dc  quinque 

niillibus,  ei  Jc  quaiuor  iiiillibiis  corum  qui  pasccrcn- 

tur.  Scd  quia  illi  qui  miraciiluin  dc  scplcm  paiiibus 

iiarraveruut,  nccillud  dequinqiic  tacueniiil,  iicniinciu 

niovct .  et  utrumque  factuin  onincs  intclligunt.  lloc 

ideo  diximus,  ut  sicubi  similc  invcnilur  racium  a  Do- 

inino,  quod  in  ali(|uo  aheri  Evangolistx  ita  rcpugnnrc 

vidcatur,  ut  omniiio  solvi  non  possil,  nibil  aiiud  iiilel- 

ligatur  quam  utrumquc  facluin  esse  ,  ct  aliud  ab  aVio 

commemoratum  :  sicut  dc  ccnlcnis,  ct  qiiinqiiagciiis 

discuniL»ciitibus  commendavimus;  quia  si  non  eliam 

illud  utrumque  apud  uiiuin  iiivenircmus ,  contraria 

singulos  dixisse  putaremiis  (a). 

CAPUT  Ll.  —  Quod  dicit  hlaUhaut  iitde  eum  vcniue 

in  fines  Magedan^  quomodo  congruat  Marco;  et  in  eo 

qnod  petcntibus  signum  respondit  itcrum  de  Jona, 

40C.  Sequitur  Maltlixus,  ct  dicil  :  Etdimissa  turha 

asccndit  in  naviculam  et  venit  in  fincs  Magedan  ,  etc. 

us(|ue  ad  illud  ubi  ait ,  Ccneratio  mala  et  adultera  si- 

gnum  qucerit,  et  signum  non  dabitur  ci,  nisi  agnum  Jo- 

uo!  prophettB  (Matth.  xv,  39;  xvi,  4).  Iloc  jam  et  alibi 

dixil  idem  Mallli.ncus  {Id.  xii,  39).  Undc  etiam  atqiie 

eliam    rciiiieudum    esl ,  su'pius    Domiiium   eadem 

dixissc;  ut  quod  existcnte  eoiitrario  solvi  iion  potue- 

rit ,   bis  dictiiin  intcUigatur.    Iliinc    sanc  ordiiiem 

ctiam  Marcus  tenens ,  post  illud  de  scptem  paiiiluis 

iniraculum ,  boc  idein  bubjicit  qiiod  Matilixus ,  iii!>i 

q^od  Dalmanuiba ,  quod  in  quibusdam  codicibus  lc- 

gitur,  noii  dixit  Mattlwus  ,  sed  Magcdan  {Marc.  viii , 

i0-i2).  Nnn  autcm  dubiiaudum  cst  eumdcm  locuin 

cssc  sub  utroque  iiominc.  Nam  plericiuc  codiccs  iion 

liabent  etiam  secundum  Marcuin ,  nisi  Magedan.  Nec 

illud  nioveat,  quod  Marcus  iion  dicit  rcsponsuin  csse 

quxreiitibus  sigiium  de  coelo,  idein  quod  Matlbxus  dc 

Jona,  sed  aii  Dominum  rcspoiidissc ,  Signum  non  da- 

bitur  ei.  Intclligeiidum  est  enini  qualc  petebant ,  boc 

cst,  de  coelo  :  pra:terinisit  autem  dicerc  de  Jona,  quod 

Matlbaus  commemoravit. 

CAPUT  Ln.  —  De  fermento  Pharisoeorum ,  quomodo 

cum  Marco  conveniat ,  vcl  re  vet  ordine. 

407.  Seqiiitur  Bfatthacus  :  Et  reliclis  illis  abiit.  Et 

eum  venissent  discipuli  ejus  trans  frctum,  obliti  sunt  pa- 

nes  aecipere.  Qui  dixit  iUis  :  Intuemini ,  et  cavete  a 

fermento  Pharisaorum  et  SaduccBorum,eic.,  usque  ad 

illud  ubi  ait ,  Tunc  intellexerunl  quia  non  dixerit  ca- 

vendum  a  fermenlo  panum^  sed  a  doctrina  Pharisaomm 

^t  Saduca:orum  {Malth.  xvi,  5-1^).  IIxc  eadem  etiam 

Marcus  eieodem  ordine  digeril  {Marc.  vui,  13  21). 

CAPUT  LIII.  —  Cum  interrogavit  discipulos^  quem  il- 

hm  dicererit  homities^  utrum  m/if/  inter  se  repugnent 

MaUhceuSj  Marcus  et  Lucas^  rebus  aut  ordine. 

i08.  Sequitur  Mattbxus  :  Venit  autemJesus  in  par- 

tes  CassarecB  Phitippi ,  el  inlerrogabat  discipulos  suos 

dicens  :  Qum  me  *  dicunt  homines  esse  Filium  homi" 

nis  ?  At  ilii  dixerunt :  Alii   Joannem  Baptistam  ,  alii 

iiutem  Eliamf  alii  vero  Jereniiam^  aut  unum  ex  Prophe- 

<  in  editis  exciderat,  me;  qued  bic  in  optim»  notae  Mas. 
habetBr,  et  in  graK». 

(a)  Vide  supra,  cap.  46. 


tis,  etc,  usque  ad  illud  ubi  ail,  Ei  qtsodcmn^  soheru 
super  terram,  erit  solutum  et  in  cetlU  {Mmth.tn, 
13-19).  Iloc  eodem  pene  ordiiie  Marcus  narrai,  ted 
interposuitprimo  de  cxco  illumin&to,  qood  1010111116 
conimemorat,  de  illo  qui  dikil  Domtno.  Video  hmdms 
sicut  arbores  ambulantes{Marc.  viii,  2f-S9).  Lucasai. 
tein  |)ost  miraculum  iilud  de  qainque  panibus  Imc  re- 
cordatur ,  atque  inserit  {Lue.  ix ,  18-20)  :  ci^us  m 
cordationis  ordo ,  sicut  supra  jam  ostendlmus ,  bi- 
liil  rcpiignat  ordini  istorum.  Sod  polest  illiid  uio- 
viTo,  qiiod  Lucas  Dominum  interrogasse  disdpolof 
suos,  quem  illum  dicerent  bomincSy  tunc  dizil,  cni 
essct  solus  orans ,  et  adessent  ctiam  ipsi :  porro  ai- 
lom  Marcus  in  via  dicit  illos  hoc  ab  eodem  interrtiga- 
tos.  Scd  cuni  movet ,  qui  niinquam  orayit  in  via  *. 

109.  Jain  eliam  dixissc  me  recolo,  ne  quis  arbiu»- 
tur  quod  bic  Petrus  Domen  acceperit,  ubi  ilii  ait,  Ti 
es  Pctrus ,  ei  super  hanc  petram  eedificaho  Eeciepm 
meam  Non  enim  accepit  hoc  iiomen,  nisl  uUi  Joaanei 
coininemnrai  ci  dictum  csse ,  Tu  voeaberis  Cepkn, 
quod  iutcrpretatur  Petrus  {Joan.  1 ,  42).  Unde  iicc  illo 
lof  0,  ubi  Marcus  duodccim  discipulos  nominalin 
commcmoraiis,  dixit  appellalos  Jacobum  et  JoanoeB 
niios  tonitriii ,  arbitrandum  est  nomen  acccptsse  Pe- 
truin;  qiiia  dixit  illic  qiiod  imposuerit  ci  iiomenit 
vocaretur  Pelru>  {Marc.  iii ,  16-19) :  hoc  enim  itco« 
Inido  diiit,  non  quod  tniic  factuni  sil. 

CAPUT  LIV.  ~  Ubi  profnuniiavii  diuipuln  poa»- 
ncm  suam,  qua  sit  inler  Matthantm^  Mmxum  d  £s- 
cmn  convcnieutia. 

110.  Scquitur  Matthxus,  et  dicit :  Tune  pnteefk 
discipulis  suis ,  ut  nemini  dicerent  guia  ipse  estet  Jems 
Christus.  Exinde  cocpit  Jcsus  ostendere  iisdpulu  ini 
quia  oporteret  eum  ire  Jerosoiymam ,  et  mulla  peA  f 
senioribus  et  Scribis,  eic,  usque  ad  illud  ubi  ail,  Sea 
sapis  ca  qux  Dei  sunt ,  sed  ea  quee  honduum  (ITslli 
XVI ,  20  25).  IIxc  eodem  ordine  subneciunt  Marcoi 
et  Lucas  {Marc.  y\\\ ,  30-53 ,  et  Luc.  ix ,  21 .  22) : 
scd  Lucas  de  Petro  ,  quod  passioni  Chrisli  conUradi- 
xerit,  tacet. 

CAPUT  LV.  —  (Jbi  subjunguni  Hdem  ire$ 
praceperit  Dominus  ut  post  eum  qui  voluerii  \ 
quam  secum  concordent. 

111.  Sequilur  Matthxus  :  Tune  jeeus  dixii  discipuSt 
suis  :  Si  quis  vult  post  me  venire,  ahneget  temetiptum, 
et  totlat  erucem  «luim,  ei  sequatur  me ,  clc.,  nsquetil 
illud  ubi  ait,  Et  tune  reddei  unicuique  leeuhdum  opm 
ejus  {Maith.  xvi,  24-27).  Hoc  et  Marcus  suljuiifit 
eumdem  ordinem  senrans :  sed  ipse  non  dicit  de  Fdii 
homuiis  ventnro  cum  Angelis  suis  ,  ut  reddat  ni* 
cuique  secundum  opus  suum.  Commemorat  lamca 
etiam  illod  dixisse  Dominum  ,  Qui  enim  mc  eoufem 
fuerit^  et  mea  verba^  in  generaUone  ista  aduiteru  et  pet' 
eatrice^  et  Filius  honums  confundeiur  eum  esms  ueuerit 
in  gloria  sua  cum  Angelis  sanelis  {Mare.  vm ,  54-58). 
Quod  intelligi  potest  ad  eamdca?  scnlentlam'  perti- 
nere,  qua  dixit  Matthxus,  ut  redda;  unicoiqiie  i 

>  Br.  et  LOY. :  Qid  putat  quod  mmqumn 
At.  Ral.  yas.  noo  habeut,  putat  qwod. 


ii 


^1153  UBER  SECUNDUS 

4dum  opus  suum.  Lucas  quoque  eadcm  eodemque  or- 
dinc  anucciit,  non  mullum  diYcrso  verborum  modo, 
eadem  tamcn  scntcntiarum  veritatesimillimus*  (Lue. 
IX,  23  26). 

CAPUT  LVl.  —  Quod  $e  Dominus  tribus  di$c:pulis  in 

monle  ostendit  cum  Moy$e  el  Elia^  quomodo  inler  $e 

congruant  tre$  iui  ordine  et  rebus^  ei  numme  propler 

numerum  dierum ,  quia  Mattharns  et  Marcu$  dicunt 

po$t  $ex  die$  faclum,  quod  Luca$  poU  octo, 

i  12.  Sc(iuitur  Blullhxus  :  Amen  diio  vobi$  ,  $nnl 

qnidam  de  hic  $tantibu$^  qui  non  guitabunt  mortem  do^ 

nec  videant  FHium  hominis  venienlem  in  regno  $uo.  El 

post  die$  $ex  a$$ump$it  Je$u$  Petrum ,  el  Jacobum ,  et 

Joanncm  (ratrcm  eju$ ,  et  duxil  iUoi  in  montem  excel- 

$um  $eor$um^  etc,  usque  ad  illud  ubi  ait,  Nemini  dixe- 

riti$  visionem ,  donec  Filiu$  homini$  a  mortui$  re$ur' 

gat.  Ha^c  visio  Domini  in  monie  corAm  tribus  disci- 

pulis,  Peiro ,  Jacobo  et  Joanne ,  ubi  cliaui  de  ccclo 

illi  lestimonium  patcrna:  vocis  pcrbibitum  cst ,  a  tri- 

bus  Evangelistis  eodem  ordine  commemoralur,  et  ad 

easdem  omnino  senlenti:)S  {Matth,  xvi,  28 ;  xvii,  9 ; 

Marc.  VIII,  39 ;  ix,  9,  et  Luc,  ix,  27-56)  :  scd  cxtera 

secundiim  ea  gencra  locutioiium  diversa ,  sine  uUa 

sentcnliarom  divcrsitute  ,  quae  multis  locis  superius 

demonstravimus,  vidcri  a  legentibus  possunt. 

il3.  Quod  aiitcm  Marcus  post  scx  dics  factum  di- 
cit«  sicut  Ifattbxus,  Lucas  autein  post  octo,  hon  con- 
temnendi  sunt,  si  ({uos  movet,  scd  ratiooe  rcddita 
instrucndi.  Dics  cnim  quando  enuntiainus  dicciiles  : 
Post  tot  dies ;  aliquando  uon  annumeranius  eum  in 
quo  loqulrour,  el  eum  quo  rcs  ipsa  futura  est,  quam 
pnenuntiamus  vel  poliicemur,  sed  medios,  post  ({iios 
revcra  plcoos  atque  integros  illud  fulurum  est.  Hoc 
fccit  Matib.xus  et  Marcus ;  excepio  eo  die  quo  bxc 
loqucbatur  Jesus,  et  illo  quo  exbibuit  ineinoratam  in 
moiitc  visionem,  nicdios  dies  iiituentes  dixerunt,  Pojf 
$ex  dic$  :  quod  ille  annuineraiis  finalibus,  id  esl  priino 
atque  uliimo,  dixit,  Po$t  octo  die$^  eo  loqoeudi  modo 
quo  pars  pro  toto  commemoratur. 

il4.  Ilem  quod  Lucas  ait  de  Moyse  et  Ella ,  El  fa- 
etum  e$tf  dmm  dhetderent  ab  illo,  ail  Petru$  ad  Je$um  : 
Pratcepior,  bonum  e$i  aoi  hie  e$$e,  et  cactera,  non  de- 
bet  putari  contrariuro  ei.  qood  Mattbxus  Marcusque 
iu  conjunxerunt,  Petrum  hoc  sac^essisse  quasi  adbuc 
Moyses  et  Elias  cum  Domino  loquereotur.  Non  enim 
exprcsserunt,  quod  tunc ;  sed  tacuerunt  polius,  quod 
iste  addidit,  illis  discedentibus  boc  Petrum  de  liibus 
taliernaculis  facieiidis  Domino  siiggessisse.  Addidil 
etLim  Lucas ,  intrantibus  illis  io  iiubeni ,  factam  esse 
vocem  de  iiube ;  quod  illi  non  diseruut,  sed  nec  con- 
tradixeruiit. 

CAPUT  LYII.  —  Ubi  de  adventu  Elim  locutu$  e$t  m, 

quas  mt  convenientia  inier  Maithamm  et  Marcum. 

il5.  Se(|uitur  Mattlwus :  Et  mterrogaverunt  eum 

diuipuU  dicente$ :  Quid  ergo  Scriba  dieunt  quod  Etiam 

oparteal  primum  venire?  At  ille  re$ponden$  mt  ei$  : 

Eiioi  quidem  veuturui  «(,  ef  re$tituei  omnia :  dieo  ok- 

Um  vebiM  quia  Etiae  jam  vetdt,  ei  wm  cognQverma  eum^ 

'^m.ii^mL^mHleiMkmsHrUcktMUm$o. 


1134 

$ed  feeerunt  in  eo  quacumque  wolueruni ;  ii^  ei  Fitiu$ 

honttm$  pa$$uru$  e$t  ab  ei$.  Tunc  inieilexeruni  discipuK 

quia  de  JoanneBaptista  dixi$$et  ei$  (Matth.  xvn,  10-13). 

Hoc  idem  Marcus,  etiam  hunc  ordincm  senans,  com- 

mcmoravit  et  in  nonnulla  divcrsilaic  verbornm ,  nu- 

squam  tamen  ab  ejusdcm  sententi»  veriialc  disces- 

sit  {Marc.  ix ,  i0-i2) :  sed  ipse  non  addidit,  intellc- 

xisse  discipulos  quod  Joannem  Dominus  significassci, 

diccndo  quod  Elias  jam  venerit. 

CAPUT  LVIII.  —  De  illo  qui  d  obtulil  fHium  $uum , 

quem  di$cipuli  $anare  non  potuerant,  quemadmodum 

ire$  i$ti  con$entiant  etiam  ordine  narraiioni$, 

116.  Sequitur  Mattlixus,  et  dicit  :  El  cum  veni$sei 

ad  turbam  ,  aeces$ii  ad  eum  homo  genibu$  provotuti$ 

ante  eum,  dicen$  :  Domine,  mi$ercre  fUii  mei ,  quia  /u- 

naticu$  e$t,  et  male  patiiur,  ctc,  usquead  illud  ubi  ait. 

Hoc  autem  genu$  non  ejicitur  nisi.per  orationem  ei  jeju- 

nium  (Matth.  xvii ,  U-20).  Iloc  ct  Marcus  et  Lucas 

eodem  etiain  ordine  mcmorant,  sine  ulla  rcpugnantis 

quaislionc  {Marc.  n ,  16  28 ,  e/  Luc.  ix,  38-43). 

CAPUT  LIX.  —  Ubi  de  paseione  $ua  cum  ei$  dixi$' 

se/,  contri$lati  $untf  quod  ire$  ip$i  eodem  ordine  com- 

memorani. 

il7.    Sequitur  Mattbxus,  dicens  :  Co;iveriaii(t6uj 

autem  d$  in  Gatilcea,  dixii  illi$  Je$u$  :  Fitiu$  homimt 

tradendu$  e$i  in  manus  hominum ;  ei  occideni  eum^  et 

ierlia  die  resurgei.  Etcontri$tati$univchementer{Mntlh. 

xvn,  21,  22).  Hoc-eodem  ordine  Marcus  Lucasque 

commemorant  (Marc,  ix,  29-31,  ei  Luc.  ix,  44,  45). 

CAPUT  LX.  —  Ubi  de  ore  pi$ci$  $olvii  tribulum,  quod 

Matth<BU$  $otu$  dicit. 

il8.   Seiiuitur  Matthxus,  diccns:£/  cum  veni$$ent 

Caphamaum,  acceuerunt  quididrachma  accipiebani,  ad 

Petrumyei  dixeruni  d :  Magi$ter  vester  non  sotvtididra- 

chmaf  Aii^Etiam ,  etc,  usque  ad  illud  ubi  ait,  Inve* 

nie$  $taierem;  ittum  $umen$  da  ei$  pro  me  ei  te  (Maith. 

xvn,  23-26).  Iloc  solus  iste  commemorat,  quo  inter- 

posito  eumdem  ordincm  sequilur,  in  quo  cum  eo  ctlaiii 

Marcns  et  Lucas  pariter  ainbulant. 

CAPUT  LXI.  —  De  puero  parvulo  quem  propo$uit 

imitandumf  de  $candati$  mundi,  de  membri$  eorporie 

$eandatizantibu$,  de  angeli$  parvutorum  qm  videni 

faciem  Patri$^  de  una  ove  ex  ovibu$  centum^  de  fra 

tre  corripiendo  in  $ecreio ,  de  $otvendi$  tigandi$qu€ 

peeeaii$t  deeoncordia  duorum  et  congregaiione  trium^ 

de  dinutiendie  peecati$  u$que  $epiuagie$  $eptie$ ,  di 

$ervo  cui  dinu$$um  e$i  muttum  debitum^  ei  ip$e  par^ 

vum  non  dinudi  cotuervo^  Maiihceu$  quemadmodum 

cmterie  non  repugnat. 

ii9.  Sequitur  ergo  idem  Matthxus,  et  dicit :  /n 
itta  hora  acce$$eruHi  di$dputi  ad  Je$um  dicenle$ :  Qiif  j, 
pula$,  major  e$i  in  regno  coslorumf  Ei  advocans  Je$u$ 
parvfklum^  $iaiuit  eum  tn  medio  eorum^  ei  dixii :  Amen 
dko  vobi$,  nid  converd  fueriiis,  et  eficiamini  $icHi  par- 
vv/t,  non  intrabiti$  in  regnum  cectorum,  usqiie  ad  illud 
ubi  ail ,  Sie  et  Pater  meu$  cede$A$  faeiei  vobi$ ,  n  non 
rend$eriti$  unu$qui$que  fratri  tuo  de  cordi^m  ve$tri$ 
{Matth.  xvin).  Ex  isto  aliquanto  prulixiore  Domint 
sermone  non  omnia ,  sed  qoxdam  Marcos  euBidom 


1155 


1>E  CONSENSlj  EVANGELISTAKUI,  S.  AUGUSTINI 


«K 


toqucns  ordincm  posnil ;  qiixdam  ctiani  ii>so,  qux 
UaUhxus  non  dicit,  iiiscruil  (Marc.  ix,  55  49).  To- 
tns  aulcm  scnno  quousquc  cuin  considcranduni  suscc- 
pimus,  a  Pclro  solo  iiitcriHjlialur ,  qiucrciitc  quolics 
Initri  dcbcal  ignosci.  Tnlii  cnim  Duminus  loqticbatur, 
ut  satis  cluccat,  ctiain  lioc  qiiod  Pclrus  interrogavit , 
ciqiie  rcsponsum  cst,  ad  cunidcni  pcrtiiicre  semio- 
iicin.  Lucas  aulein,  nisi  illiid  de  parvulo  rucm  consli- 
luil  anlc  discipulos  imitandum,  cum  dc  siia  magnitu- 
dinc  cogitarcnt,  niliil  hoc  ordinc  scrvato  conimcmorat 
(Luc.  IX,  46  48).  Si  qiia  enim  alia  6imilitcr  dixit , 
qux  et  iii  isto  scrmone  sunl  posita,  ahbi  et  cx  aliis 
(tccasionibus  dicla  reeoluil :  sicut  Joanncs  de  rcmis- 
Bioiie  pccc;itoru!n,  quod  tenebuiitur,  si  cui  tcnucrint ; 
ct  diniiticnlur,  si  cui  dimiscrinl,  posl  rcsurrcclioncm 
a  nomiiio  dictuni  commcmorat  (Joan.  xx,  25);  cuni 
Mallh  lus  iii  huc  scrinonc  Doininum  hoc  dixisse  mc- 
iniucril,  quod  ct  Petro  antca  dicluin  (\iisse  idcm  ipsc 
l»'8lalur  (Matth.  xvi,  19).  Eadcm  iiaquc  sxpc  ac  plu- 
ribiis  locis  Josuin  dixissc,  necubi  uiovtamur,  si  ordo 
«licluruin  quibusdJin  repiignare  pulabitur,  sicut  jain 
lulics  coinmcndavimus,  mcniinibse  dcbcinus,  ne  hoc 
scmi^cr  ndnionere  nccci»sc  sit. 
CAIXT  LXII.  —  Quando  inteirogatus  c$l  ulrum  liccat 
dimiticre  uxorem,  quemadmodum  inter  se  consenlianl 
MatthtBM  el  Marcus,  maxime  de  ipus  interrogationi- 
bus  vcl  Domini  vel  Judtcorum  aitiue  respon^s,  in  qui- 
bus  videntur  aliquanluluin  variare. 

120.  Sequilur  MatiLaius,  ila  narraris  :  Ei  [actumest, 
cum  consummastet  Jtsuh  smnones  istos,  migravit  a  Ga- 
/i/(ea,  el  venil  in  fines  Judace  trans  Jordanem  :  ei  le- 
cuioisunl  eum  lurbas  mii//ar,  et  curavitcos  ibi.  El  acccs- 
serunt  ad  euni  Pliarisai,  lenlantes  eum,  el  dicentct : 
Si  Ucet  homini  dimittere  uxorem  suam  quacumque  cx 
causa,  etc,  us(|ue  ad  illud  ubi  ait,  Qui  potcsl  capere 
capiat  (Id.  xix,  1  12).  Iloc  ct  Marcus  commcmoral, 
cumdem  ordinein  tciicns  (3/arc.  x,  l-i2).Saiie  vidcn- 
dum  est,  nc  rcpugiiaro  vide^ilur,  quod  idem  Marciis  a 
Domino  dicit  inlcriogatos  Pbarisxos,  quid  eis  Muyscs 
prj^ccpcrit ,  at4|Ub  iia  ilios  iiitcrruganti  rcspondisse 
de  pcrmisso  sibi  libello  repudii :  cuin  Matlhxus  dixerit 
▼erbis  Domini,  quibus  ostenderat  ex  Lege  Deum  con- 
janxissc  masculum  et  reminam,  ei  propterea  non  cos 
debere  ab  hoininc  separari,  illos  rctulisse  rcspon- 
sioiicm,  Quid  ergo  Moyses  mandavil  dari  libellum  rep»- 
dti,  et  dimitlere?  Qiiibus  iterum  ait,  Quoniam  Moyses 
ad  duriliam  cordis  vestri  permisit  vobis  dimitlere  uxoret 
tcstras  :  ab  inltio  autem  uon  sic  fuH.  Nam-  ct  Marcus 
lianc  Doniini  rcsponsioncm  nontacet,8cd  posteaquam 
ci  rcspondcrunt  intcrroganti  de  libeilo  repudii. 

121.  In  quo  ordiiic  vcl  modo  vcrborum  hoc  inlelli- 
gcrc  debemus,  ad  rci  veritatcm  nihil  intcrcsse  utnun 
Domino  sepannioncm  prohibcnti  et  sentciitiam  suam 
de  Lege  flrmanti,  ipsi  intulerint  qiucstionem  de  libello 
rcpudii  per  eunidem  Moysen  sibi  pcrmisso,  per  quem 
ct  illud  scriptum  est,  quod  Deus  conjnnxerit  maacii- 
lum  et  feminam  (Gen.  ii,  24);  an  hoc  idcm  illi  de 
prxceplo  Moysi  cos  intcrroganlt  responderint.  Nam 
ct  foluotas  ojus  ita  se  habcbai,  lU  non  cis  rcddcrct 


rationem  cur  illud  Moyset  permisail,  dIu  priin  1(3 
hoc  commemorassent;  qua;  ToluniM  rjM»  ea  quRi 
Marcus  posuil ,  iDtcrrogatione  s-goiGcaia  ett  :  d  iUu- 
rnm  volunias  ipsa  crat,  ut  dc  aucioritate  Moysi,  qw>- 
niam  mandavit  darili  bcUuro  rcpudiip  Unquam  eoi- 
cliidcrcnt  cum  scparatioiicm  sinc  dubio  TetaionuB ; 
hoc  cniiu  dicturi  etiam  tcnlantes  accesaeraDt.  Qiix 
voluntas  eonim  sic  expressa  est  pcr  Maubmm,  ot 
non  cos  csse  commeniorarct  interrogalot,  sed  nllro 
iiitulisse  dc  maiidalo  Moysi,  quo  tcIuI  GonTiDcerenl 
Dominiim  scpnraiionem  conjuguin  probibemcn.  Cma 
crgo  voluntas  loqiientium,  cui  debenl  Tcrba  scrrire , 
ab  Cvangclista  utroquc  nionstrala  sil»  nibil  inlerest 
qiiain  diversus  inler  anibos  fuerit  uarrandi  modns , 
dum  ab  eadcm  vcrilate  neuter  abscedercl. 

122.  Potest  etiam  boc  intelligi,  quod,  sicotdidt 
Marcus,  prius  eos  de  uxorc  dimiilcnda  interrogaotes 
Dominus  vicissim  iiiterrogarel,  quid  cit  praocperit 
Moyscs  :  qui  cum  respoiidisscnt ,  MoyscD  pcrmisistt 
libcllum  rcpudii  scribiTC,  et  dunittcrc,  respoDdit  eii 
de  ipsa  Legc  pcr  Moyseii  dala ,  quomodo  Deus  iosti- 
tiicrii  cofijiigiuin  niasculi  et  remiiix,  diccns  ca  qn 
pniiii  Matlhaius,  id  cst,  Non  tegittit  quia  qui  fedt  tb 
inilio,  masculum  ei  fcminam  fecit  eot^  el  csiera.  Qoi- 
bus  andiiis  illi  id  qiiod  ei  primo  inlcrroganli  respoo 
deraiil ,  repctivcnint ,  diccnles »  QHiil  cr^o  Moytei 
fuandavit  dari  libeHum  repudii  ^  el  dimilteref  Tonf 
icsus  causam  osicndii  csse  duritiam  cnrdis  ipsonnii 
quam  Marcus  bi-evitalis  causa  prius  ponil,  lanquaa 
illi  priori,  quam  Mattha^us  intonnisil,  conuD  rcspoa- 
sioni  rcddiiam;  nihil  dcpcrire  judicana  TcritaL,  qa»* 
cumqiic  loco  cisdom  ipsis  vertNS  qus  iris  dixcranl  red- 
dcrciiir,  qiKurtam  ipsis  vcrbis  eam  rcddidcrai  Doininiii. 
CAPUT  LXIII.  —  De  parvulit  quibut  mt 
de  divile  cui  dixit^  Vcndc  oinnia  lua ;  de\ 
conducii  tunt  operarii  per  horat  divertat^  quetimdm 
dum  Mallhamt  duobus  aliis  non  repugnet. 
125.  Scqiiilur  Matttixus :  Tune  obiali  tmnt  et  pcm/i, 
ul  manut  eit  imponcret^  et  oraret :  dttdpMii  Mtem  m- 
crepabant  eot^  et  cxtera,  usque  ad  iilud  uIm  ail,  Mul» 
cnim  eunt  vocati^  pauciautem  electi  {Mattk.  xix,  13;  xx» 
16).  Ilune  cum  MaUbxoMarcusordiiicm  lenuil(ir«c. 
X,  13-31),  scd  de  eomluctis  operariia  ad  viiicamsolui 
Blatihxus  interpoiiit.  Lucas  autem  cum  coaiincaMh 
rasset  illud  qnod  eisdixit  quxrentibus  inler  ae  quisBaiii 
majnr  essct ,  adjunxit  de  illo  quem  videraiit  ^icieD- 
tem  da*monia ,  eum  eum  non  Beqneretur  :  indc  juB 
digrcditur  ab  isiis  doobiis,  ubi  alt  cum  flrmanafa* 
ciem  suam  ut  iret  in  Jerusalem  {Lue.  ix,  40-51 );  ac  posl 
mulla  interposita  occurrit  eis  rursus  ad  i 
raiidum  isium  divitem  cui  dicitur,  Vende 
habet  (/d.xvni,  18  50);  quem  nune  isti  comaieinORnl 
ex  ordine  qoo  pariter  eant.  Nam  ibi  ciiant  Lacas  de 
istis  panulis,  antcquam  divilis  facial  mcniiaDem. 
4iuemadmodum  et  isti,  non  praMermitlii.  De  illo  nfo 
divite  qui  qiiaerit,  qntd  boni  fiiciat  ul  vilain  aelcnMD 
consequatur,  potest  videri  distare  aliqoid  qnod  aecaa- 
dum  Maithxum  dicilnr,  Quid  me  uuerrogn  de  kamf 
sccundum  illos  aulcra ,  Quid  me  dicit  komim  1 1 


1157  LIBER  SECUNDUS 

Quid  me  inlerrogas  de  bonof  ad  illud  m.tgis  rercrri 
polest,  quod  ail  ille  quxrens*  QM  boni  faciamf  Ibi 
eniiii  et  bonum  noinjnavit,  et  inierrogatio  cst  :  Ma  • 
{^$ter  auiem  bone^  nondum  est  intcrrogatio.  Commo- 
dissime  crgo  intelligitur  utrumqiie  dictum,  Quid  dicis 
me  bonum ;  ct,  interrogat  mt  de  bono  f 
GAPUT  LXIV.  —  Vbi  secreto  duodedm  discipulis  de 
pasittone  sua  ftroedixil,  et  mater  filiorum  Zebedan  cum 
/!/tti  niti  petiit  ut  unus  eorum  ad  dexteram  ejus,  aller 
ad  sinistram  sederet,  quomodo  non  repugnet  Matthaus 
aliis  duobus. 

124.  Scqiiitur  llatlhxus,  et  dicit  :  Et  auendens 
Jesus  Jcrosotymam  assumpsit  duodecim  tUsdpulos  le- 
cretOj  et  tnt  iUis  :  Ecce  ascendhnus  Jerosotgmam ,  et 
filius  hominis  tradetur  principibus  sacerdotum  et  Scri- 
bis;  et  condemnabunt  esun  morte^  et  tradent  "eum  Gen^ 
tibus  ad  deludendum  et  liagellandum  et  crueifigendum; 
et'tcrlia  die  resurget,  Tunc  accessit  ad  eum  maUr  filio- 
rum  Zebedm  cum  fiiiis  suis^  adorans^  et  petens  aliqwd 
ab  eo,  ctc,  usquc  ad  illud  ubi  ait,  Sicut  FUius  honunis 
non  venit  ministrari ,  sed  minislrare^  et  dare  animam 
suam  redemptionem  pro  muUis  (Matlh.  xx,  17-28). 
llune  cum  illo  ordinem  eliam  Marcus  tenet,  lilios  Zc- 
bcdici  pcrhibcDS  dixisse  quod  ab  eis ,  non  per  cos 
ipsos,  sed  per  roatrem  dictum  esse  llattbxus  cxpres- 
sit,  ciim  illa  eorum  voluntatem  attulisset  ad  Doini- 
iium.  Unde  magis  ipsos  quam  illam  dixissc  quod 
dictum  est,  Marcus  breviler  intimavit.  Dcnique  ct 
DoiiMiius ,  et  sccundum  Matilueum  et  secundum  Mar- 
cum,  ipsis  potins  quam  matri  respondit.  Lucas  aulem 
po6tenquam  ex  codem  ordine  commcmoravit,  qii»  de 
passione  et  de  resurrectione  sua  duodecim  discipulis 
pncdixerit,  pnetermittit  ea  quae  isti  commemorant , 
post  quae  interposita  occurrunt  ei  ad  Jericbo  (Lue, 
XVIII,  51-55).  Quod  antem  dixcrunt  Malthxus  el 
Marcus  de  priacipibns  geniium,  qui  dominantur  sub- 
jcctis,  non  ita  futunim  inter  illos,  sed  eum  qui  erit 
ipajor  eliam  servum  aliorum  futurum  :  dicit  ule  ali- 
quid  et  Lucas,  sed  non  eo  loco  {Id,  xxii,  24-27) ;  et 
ordo  ipse  indicat»  iterom  esse  eamdem  sententiam  a 
Domino.  dictam. 
CAPUT  LXT.—  De  eeecis  Jericho  Ulununatis^  quem- 

admodum  non  adversetur  Matthceus  vel  Marco,  vcl 
Lucw. 

125.  Sequitur  Mattlixus  :  Et  egredientUfus  ets  ab  /e- 
ric/to,  seciua  est^i  turba  multa,  Et  ecce  duo  cad  se- 
dentes  secus  viam  audierunt  quia  Jesus  fran<tref,  et  cla- 
maveruntf  dieentes  :  DominCt  mserere  nostri^  fiU  David^ 
clc,  usque  ad  illud  ubi  ait,  Et  confestim  videruntf  et 
secuti  suni  eum  {  Matth,  xx,  29^54).  Hoc  et  Marcus 
commemoral ,  sed  de  uno  csco  factom  (Jfore.  x, 
46  52).  Quas  ita  solviiur  quaestio,  ut  illa  soluta  est  de 
duobus,  qui  icgionem  dxmonum  patiebantnr  in  regio- 
ne  Gerasenorum  {Supra,  cap,  24,  n.  56).  Nam  duorum 
etiaro  caecorum,  quos  modo  intcrposuit,  unum  fuisse 
Qolissimum  et  in  ilU  civitate  famosissimum,  ex  boc 
ctiam  saiis  apparel,  quod  et  nonien  ^os  et  patris  ejiis 
Marcus  comroemoravit :  quod  in  tol  superlus  sanatis 
a  DQmino  oon  facila  occarrit»  niaicum  Jairum  aichl- 


1158 
synagogum  ctiam  nomine  expressit,  ciijns  flliam  rcsib 
scitavil  Jcsus  (  Marc.  v,  22-45).  In  quo  ciian»  magis 
isle  sensus  apparel,  quia  et  ille  archisynagogus  uiiqne 
in  loco  isto  nobUis  fuit.  Procul  dubio  iuque  Bartimxus 
iste  Tima^i  fliius  ex  aliqua  magiia  felicitntc  dcjecius, 
notissimas  et  famosissimx  niisci  iae  fuit,  quod  non  si»- 
lum  cxcus,verum  ciiam  mcndicus  sedcbat.  Hinc  cst 
ergo  quod  ipsnm  solum  voluit  commcmorare  Mnrcu!^, 
c^jus  illuminaiio  tam  claram  famam  liuic  miraculo 
comparavit,  quam  erat  ilUus  nota  calamiias. 

1?6.  Lucas  vcroquamvis  omiiinocodcm  modo  fa- 
ctum,  tamen  in  alio  cxco  intelligcndus  cst  pnr  coni- 
roemorare  miraculuin,  et  cjusdcin  miraculi  parem 
modum.  ille  quippe  boc  factumdicit,  cum  appropin- 
quaret  Jcricbo  ( Luc.  xviii,  55-45)  :  al  isti  cum  cgre- 
deretur  ab  Jcricho.  Sed  nomcn  civitatis  ct  facti  sinii* 
litudo  puiari  oiiadct  semel  esse  factum  :  scd  Evange* 
listas  in  hoc  sibi  adversari,  quod  alius  dical,  Cum 
appropinqnaret  Jericho^  alii,  Cum  egrederetur  ab  Jeri- 
chOf  non  sane  hoc  persuadet,  nisi  eis  qui  proclivius 
crcdi  volunt  mcniiri  Evangclium,  quam  duo  similia 
simililerque  mlraciila  fecisse  Jesum.  Qtiid  aulcm  sit 
crcdibilius,  et  quid  potius  vcrum,  ct  bmiiis  fidelia 
filius  Evangelii  facillime  videt ;  et  omnis  coulenliosus 
saltcm  cum  admonitus  fucrit,  vei  tacendo,  vcl  etium- 
si  tacere  noluerit,  cogiundo  sibi  ipsc  rcspondet. 
CAPUT  LXTL  —  De  asinaspuUo,  quomodo  Matthxu. 

costeris  congruat^  qui  sotum  puttum  commemorant, 

127.  Sequitur  Malthxus,  et  dicil  :  Et  cum  appro- 
pinquassent  Jerosbtynus^  et  venissent  Bethphage  ad  mon- 
tem  OUoetiy  tunc  Jesus  misit  duos  disdputos^  dicenstis . 
Jte  m  castettum  quod  contra  vos  est ,  et  staUm  inveme- 
tis  adnam  attigatam  et  puUum  cum  ea,  elc.,  usque  ad 
eumlocum  ubi  ait,  Benediclus  qui  venU  in  nomine  Do^ 
mttify  Hosanna  in  aUissinds  {Matth.  xxi,  1-9).  Hoc 
etiam  Marcus  narrat  eodem  online  cnstodito  ( Mare^ 
XI,  1-10  ).  Lucas  autem  in  Jericlio  immoratur,  quas 
dam  commemorans  qu^^  isli  pra-termiserunt,  de  Za-^ 
chxo  principe  Publicanorum,  ct  quxdam  in  parabo- 
lis  dicta.  Post  bxc  et  ipse  oceurrit  eis  ad  bujus  pulli . 
commemoraiionem,  in  quo  scdit  Jesus(Liie.  xix„ 
1-58 ).  Nec  movcat  quod  Maithaius  asinam  dicit.  et 
puilum,  cxtcri  autem  de  asina.taccnt.  Imo  eliam  rc- 
cordanda  est  ilia  regula,  quam  de  quinquagenis  et 
centenis  discombentibus,  cum  quinque  paiiibus  turbas 
pasccrentur,  supra  insinuavimus  (  Supra^  cap.  46,  n. 
98 ) :  qua  insinuata,  non  deberet  hoc  jam  pcrmovero 
lectorem,  nec  si  Mattbasiis  ita  de  pulio  tacuisset,  quem  • 
admodnm  ilii  do  asina  tacuerunt,  ut  maxime  contra- 
rium  putaretur,  quod  unus  asinam  dixit,  alii  pullum 
asins ;  quanto  rouius  moveri  oportet,  quia  unus  iia 
commemoravit  asinam,  de  qua  cxieri  tacuerunt,  ut 
lamcn  pullum  non  taceret,  do  quo  illi  dixcruul?  Ubi 
ergo  utrumque  factum  potestrinleiligi,  nulia  repugnan- 
lia  esty  nec  si  alius  aliud,  el  aliud  aiius  commemoret : 
quanto  minus  ubi  alius  unum.  aliiis  utrumque? 

128.  Joaniies  quoqiie  cum  taceal  queroadipoduni 
Dominus  discipulos  suos  ad  b«c  animalia  sibi  addu* 
ceoda  mlserit,  inlcrponil  tamen  breviter  hoc  de  puHo, 


1159 


DE  CONSENSIJ  EVANGLLISTARUM,  S.  AUGUSHNI 


f«4f 


cum  lesiimonio  cli:mi  proplictx,  quod  Maltlixus  nd- 
liil>ct  [Joan.  xii,  14,  15).  In  quo  ctiam  tcstimonio 
propbctico  aliquanlum  diTcm  Evangclistarum  locu- 
tio  ab  ea  quidcm  scntcntia  non  rcccdil :  scd  potcst 
moTcrc  quod  boc  M  ittbxus  sic  adliibct,  ut  asinam  dl- 
cit  commcmorasse  propbciain  ;  non  autcm  ila  sc  ba- 
hct,  vcl  quod  Joanncs  intcrponit,  vel  codiccs  cccle- 
siastici  interprclationis  usit:iix.  Cujus  rei  causa  illa 
inilii  vidclur,  qiiod  Mattbrcus  bcbrxa  lingiia  pcrbibe- 
tur  Evangdium  conscri|>sissc.  Manifcstum  cst  autem 
inlerprcLitioncm  illam  qux  dicitur  Scptuaginta  in 
noniiullis  sc  alitcr  liaberc  quam  invcniunl  in  bcbneo, 
qiii  cam  lingiinm  noverunt,  ct  qui  intcrprctali  siinl 
singuli  cosdcm  Libros  hebncos.  Iltijus  itom  distanlix 
caiisa  si  qiimratiir,  cur  tanta  auctoritas  interprctatio- 
iiis  Septiiagiiila  multis  in  locis  distcl  ab  ca  vcritalc 
qiia*  iii  bcbrxis  codicibus  iiivcuitur  ;  nibil  occurrcrc 
probnbilius  cxistimo,  qtiam  illos  Scptuaglnta  co  spi- 
rilu  intcrpreiatos,  qtio  ct  illa  qii.ic  intcrpretabantur 
dicia  fueranl :  qnod  ex  ipsa  eorum  mirabili  qua^  prac- 
dicatur  conscnsinne  fimKiluin  cst.  Ergo  ct  ipsi  nonnul- 
la  in  eloquio  variando,  cl  ab  cadcin  voluntate  Dci, 
ciijiis  illa  dicta  crnnt,  ct  cui  vcrba  scrvire  dcbcbant 
iion  rcccdendo,  nihil  alind  dcmonstrare  volucrunt, 
quam  boc  ipsum  qiiod  nunc  in  Evangclistarum  qiia- 
tuor  concordi  qnadam  diversitate  miramiir,  qua  nobis 
ostcndilur  non  osse  mendacium,  si  quisqiiam  ita  di- 
vcrso  modo  aliquid  narrct,  nt  ab  cjus  voluntatc  cui 
consonandum  el  conscntiendum  cst,  non  rcccdnt. 
Uuod  nossc  ct  inoribus  utilc  est,  propicr  cavcnda  et 
judicanda  mendacia  ;  ct  ipsi  fidci,  nc  putcmus  quasi 
consecratis  sonis,  ilamunirivcritatcm,  tanquam  Dcus 
iiobis  queinadmodiim  i|)sam  rem,  sic  verba  qux  pro- 
pler  illarn  sunt  dicenda,  commendct ;  cum  potius  ita 
res  qux  dicenda  cst,  scrmonibus  pcr  quos  dicenda 
est^  praTeratur,  ui  istos  omnino  quxrcrc  non  dcbe- 
remiis,  si  enm  sine  bis  nossc  posscmus,  sicnt  illam 
novit  Dcus.etin  ipso  Angcli  ejus. 
CAPUT  LXVIi.  —  De  expuUis  templo  vendentibus  et 

cmentibuSt  guemadmodum  tres  isti  non  n^pugnent 

Joanni  qui  lioc  idem  longe  alibi  dicit. 

139.  Seqiiilur  Malllixus,  et  dicit :  Et  cum  intra$sel 
Jerosolymam,  commoia  est  universa  civitas^  dicens  : 
Qmt  est  hic  ?  Populi  autem  dicebant :  liic  est  Jesus 
propheta  a  Naxareth  Gulilao!.  Et  intravit  Jesus  in  tem" 
plum  Dei^  et  ejiciebat  omnes  vendentes  et  ementes  in 
templo,  elc,  usque  ad  etim  locum  ubi  ait,  Vos  autem 
fccistis  iitam  speluncam  latronum.  IIoc  de  turbis  ven- 
denlium  cjcctis  e  lcmplo ,  omncs  commcmor.int,  scd 
Joauncs  longc  diverso  ordinc  {Hatth,  xxi,  10-13  ; 
Marc.  XI,  15-17;  Luc.  xix,  45,  40 ;  et  Joan.  ii,  1-17). 
Nam  post  tcstimonium  Baptistx  Joannis  dc  Jesu,  cum 
cuiii  commemorassct  isse  in  Galilxam,  quando  aquam 
cpnvertitin  vinum,  inde  postcommemorationem  pau- 
corum  in  Cipharnaum  dicrum,  dicit  ciim  ascendisse 
jn  Jcrosolymnm,  cum  cssct  Pascba  Jndxorum,  ct 
facto  flagcllo  dc  rcsticulis  cxpulisse  de  lemplo  ven- 

}  ID  duodedm  Mss.  et  in  edilione  Ratisponeni»  :  mtD 
discenda  eU^  semmibMs  per  quos  discenda  esi. 


dcntes.  Undc  manireslom  esc,  non  lemel*  sed  ilenm 
boc  esse  a  Doinino  factum  :  sed  illiid  primmn  comme- 
moraium  a  Joannc,  hoc  altimom  a  caeteris  tribos. 
CAPUT  LXVIII.  —  De  arefaeta  arbare  fieulwa,  tt 

qna  juxta  narrata  wnt^  qwmodo  non  repngnet  Mai- 

thaus  caHeris^  et  maxime  Mareo  de  ordme  narra- 

tionis. 

I  jO.  Scquitur  Mattbxus :  Et  aeceueruni  ad  enm  em- 
ci  et  cUadi  in  templo^  ei  ianatii  eos.  Ytdeniee  aaUm 
principes  sacerdotum  et  Scriha  mirabilia  qntg  feeit,  n 
pueros  clamnntes  in  templo  et  dicenlet,  Houmna  fd\§ 
David ;  indignati  suntf  et  dixemni  ei :  AwUi  qmd  fib' 
dicunt  ?  Jesus  autem  dicii  eit :  Vtique:  nunquam  legi» 
«r/i,  quia  exore  infantium  et  tactenlium  perfeeitii  /«- 
dcm  f  Et  rciictis  ilHs,  abiit  forat  exlra  chiiaiem  in  Ar- 
thaniam,  ibiqne  manat.  Mane  autem  rerertent  in  dii- 
tatcm^  esurivit :  et  videns  fici  nrborem  unam  teeut  rin^ 
vcnit  ad  eam^  et  nihit  invenit  in  ea,  m«  folia  iunium; 
et  ait  illi :  Nunquam  ex  te  fructut  natealur  in  tempiter' 
num ;  et  arefacta  esi  coniinuo  ficutnea.  Ei  tidentet  di» 
scipuli  mirati  sunt  dicentes  :  Quomodo  eontinuo  armtt 
Respondens  autem  Jesns,  ait  eis  :  Amen  dico  tobit^  d 
habueritis  fidem  ei  non  hedtaveritit^  nm  tolum  tfe  /M- 
nea  facietit,  ted  et  m  monli  huie  dixeritit^  Tolle  te,  H 
jacta  te  in  mare,  fiei :  et  omnia  qwBcumqne  peiieriiit  ia 
oratione  crcdentet,  aecipietit  (  Mutlh.  xxi,  i4-2S). 

13l.noc  ct  Marciis  consoquenier  dicit,  sed  non 
eumdem  ordinem  tenet.  Prinio  cnim  quod  eum  Mal- 
tbxus  in  lemplum  dixit  intrassc,  et  ejecisse  vendcD- 
tes  ct  einentes,  non  commemorat  Marcus,  sed  circan- 
spcctis  omnibtis,  cum  jnm  vcsi^era  esset ,  exisse  dicit 
in  Bctbnniam  cum  duodccim ;  et  alia  die  cum  ex- 
ircnta  Rctbnnia  esuriissc,  et  arbori  ftci  mnledixisse: 
qiiod  et  Blnttbxus  commemorat.  Et  subjungit  idem 
Murcus,  quod  vcnerit  Jcrosolymam,  et  cum  introissrt 
in  tcmplum,  cjccit  vendcnics  etemenles,  quasisliero 
dic,  non  primo  factum  esset(  3larc.  xi,  il-i7).  Sed 
qnia  Mattbxus  ita  connectit,  Et  relictis  illitf  abHi  fe- 
ras  extra  civitatem  in  Bethaniam ,  undc  maiio  rever- 
tcntcm  in  civitatem  arbori  malcdixisse  coinmemont ; 
probabilius  creditur  ipsc  potius  tenuisse  ordinem 
tcmporis  de  vcndentibus  et  emcniibus  ejectis  de  len- 
plo.  Cum  cnim  dicit,  Et  relictit  illis ,  abiii  forae;  qni* 
bus  reliciis  intelligi  potent,  nisi  cum  quibus  soperioi 
loqiiebatiir,  indignanlibus  quod  piieri  clamaTent,  170- 
tanna  filio  David?  Prxtcrmisit  ergo  Blarcns  quod  prinw 
die  factiim  est,  cnm  intravit  in  tcmplum ;  et  recordi- 
tum  inlcrposuit,  cum  dixisset  quod  non  invenerit  ali* 
qiiid  in  flculnea  prxler  folia,  quod  sccundo  dle  fl 
cst,  sicut  ambo  testantur.  Miratos  autcm  esse 
pulos  quod  arbor  arucrit,  et  eis  Dominum  rcsp 
dc  flde  et  de  monie  in  mare  transfercndo ,  non  ipso 
secundo  die  qiio  dixit  arbori ,  Jam  non  ompfi»  M 
wtemum  quitquam  ex  te  fhtctum  mandueei ,  scd  terlio 
die  dicit.  Ipso  quippe  die  secundo  commcmoratit  idea 
Marcus  dc  templo  ejectos  vendentes»  quod  primo  dis 
factum  prxtermiserat.  Ipso  ergo  secundo  diedicit  hds 
yespera  cgrcssum  dc  civitate,  et  cum  mane  transira^ 
vidisse  discipulos  ficum  aridam  Ikctam  a  radicib«B|:ii 


i^ife 


1141 


LIBER  SECUNDUS 


1143 


recordatum  PetruQi  dixisse  ci  ^  RMi ,  ecce  ficus  cui 
maledixiiti,  aruit ;  (unc  eum  de  polenlia  Sdci  rcspoii- 
jisse.  MulUiaeus  autem  lanquam  secundo  die  hoc  lo- 
tum  raclum  sit,  id  est,  et  dictum  arbori»  Nunquam  ex 
te  fructus  nascatut  in  sempiicmum;  ct  arefaciam  cssc 
coiitinuo;  etvidcntibus  boc  discipulis  atque  mirantibus 
iliud  de  virtute  fldci  fuisse  rcsponsum.  Unde  intelligi- 
tur,  Hurcum  quidem  secundo  die  commcmorassc  quod 
primo  die  factum  prxterniiscrat,  de  t^mplo  scilicct 
ejecios  Tendenles  ct  emenles  :  Blatlbxus  vcro  cum 
comniemorasset  quod  sltero  die  faclum  cst ,  dc  ar- 
httre  ma!edicta  quando  mane  revertebatur  a  Betha- 
nia  in  civitatem,  pRTtermisit  ea  qux  Marous  com- 
memoravit,  venisse  illum  in  civitatemy  et  vcspcro 
exiisse,  et  mane  cum  transircnt,  discipulos  arborcm 
aridam  fuisse  miratos ;  ct  ei  quod  sccundo  die  gcstum 
crat,  quo  arbor  maledicu  cst,  adjuniit  illud  quod 
tcrtio  dic  gestum  esl,  ejus  ariditatem  miratos  csse 
discipulos,  et  dc  poicntia  fldei  a  Domino  audisse  :  sic 
cn  conjungcns,  ut  nisi  ex  Marci  narraiione  cogamur 
iuicndcre,  ubi  et  quid  Matllixus  pncteriniseril,  non 
possit  agnospi.  Cum  ergo  dixisset  Mallhaius,  Et  reliciis 
iUis ,  abiit  foras  extra  cimtatem  in  Bethaniam ,  ibique 
tnansit,  Mane  autem  revertens  in  civitatem,  eswrivit :  et 
videns  fici  arborem  unam  secus  rtom,  venit  ad  eam,  et 
nihil  invenit  in  ea ,  nisi  folia  tantum ;  et  ait  illi :  Nun- 
quam  abs  te  fructus  naseatur  in  fempiternum ;  et  arefacta 
cst  continuo  ficulnea ;  prxtermissis  cxteris  ad  eumdcm 
diom  pcrtinentibus,  adjunxil  staiim,  Et  wdentcs  disci* 
puli  mirati  sunt  dicentes :  Quomodo  coniinuo  aruitf  quod 
aJio  die  viderunt,  alio  die  murati  suiit.  Intelligitur  au- 
tem  non  tunc  aruisse  quando  vidcrunl ,  sed  coniinuo 
ciim  maledic.a  est.  Neque  enim  arcscentem,  sed  peni- 
(us  arefaciam  viderunt ,  ac  sic  eam  continuo  in  verbo 
Domini  aruisse  intellexerunt. 
GAPUT  LXIX.  —  Cum  Donunum  interrogaverunt  Ju- 

dtei^  in  qua  potestate  ista  faceret,  quomodo  inter  se 

consentiant  isti  tres. 

452.  Sequilur  Mattharus ,  et  dicit :  Et  cum  venisset 
in  templum ,  accesserunt  ad  eum  docentem  principes  sa- 
cerdotum  et  seniores  populi  dicentes  :  In  qua  pctestate 
httc  facis  ?  Et  quis  dedit  tibi  hane  potestatem  ?  Respon- 
dens  Jesus  dixit  illis  :  Interrogabo  vos  et  ego  unum  ser- 
monem;  quem  ti  dixeritis  mihi ,  et  ego  vobis  dicam  in 
qua  potcstate  hae  faciam.  Baptismus  Joannis  unde 
erat  ?  etc.,  us(|ue  ad  illud  ubi  ail,  Nec  ego  vobis  dico  in 
qua  potestate  hasc  facio  (Hatth.  xxi,  23-27).  Hoc  totum 
et  alii  duo  Marcus  et  Lucas  totidem  pene  verbis  ex- 
plioavcrunt  (Marc.  xi,  27-33,«!  Luc.  xix,  47;  xx,  8) : 
ncc  in  orduie  inter  se  videntur  aliquid  discrepare , 
nisi  uiide  superius  locutus  sum ,  quod  prxtemiissis 
quibusdam  Matthsus  ad  allerum  diem  pertinentibus 
iu  oootexil  narrationem.,  ut.  nisi  advertatur,  possit 
putari  ipsum  iii  secundo  die  adbuc  vcrsari ,  Marcum 
auiem  in  tertio.  Lucas  vero  non  quasi  ez  ordine  dies 
persequens  hoc  subjunxit ,  sed  cum  commemorasset 
ajectos  de  templo  ementes  et  vendentes »  prxtermisil 
quod  exibat  in  Bethaniam ,  et  rcgrediebatur  in  civita- 
leiP;  et  qaod  dc  Acuinea  ftetum  esi ,  et  qaod.mlran-. 


tibus  discipulis  de  Gdci  virtute  rcsponsum  cst :  aique 

his  pnetermissis  inlulit  diccns,  Et  erat  docens  quotidU 

in  templo,  Principes  autem  sacerdotum  et  Scribce  ei 

principes  plebis  quarebant  illum  predere  :  et  non  inve- 

niebant  quid  facerent  iUi.  Omnis  enim  populus  suspensus 

erat  audiens  illum,  Et  factum  est  in  una  dierum,  docente 

illo  populum  in  templo  et  evangdizantc ,  convenerunl 

principes  sacerdotum  et  Scribas  cum  senioribus ,  et  aiunl 

dicentes  ad  illum  :  Dic  nobis  in  qua  potestate  ha?c  fo' 

cis  ?  ctc,  qux  eiinm  diio  illi  commcmorant.  Unde  ap- 

paret ,  niliil  eis  etiam  ipso  ordine  rcpugnarc ,  quando 

id  quod  dicit  factum  in  una  dierum ,  ca  dicsintclligi- 

tur,  in  qua  id  gestum  illi  ctiam  rctulerunt. 

CAPUT  LXX.  —  De  duobus  quibus  imperaverit  pater 

ut  irent  in  vineam ,  et  de  vinea  qum  bcata  est  ali.s 

agricolis^  quomodo  non  advcrsetur  Matthaus  illis 

duobus;  cum  quibus  eumdem  ordinem  tenet,  et  maximi 

,  tn  hac  parabola  quam  omnes  tres  dicunt  de  vinea  lo* 

cata,  propter  responsionem  corum  quibus  dicebotury 

ubi  aliquantum  videtur  variare. 

133.  Sequilur  Malthxus  :  Quid  autem  vobis  videtur? 
Ilomo  *  habebat  duos  fUios,  et  acccdens  ad  primum  dixit, 
FiU ,  vade ,  hodie  operare  in  vinea  mea  :  ilte  autem  re- 
spondens,  aU,  Nolo;  postea  autem  pomitetttia  motus^ 
abiit.  Accedens  autem  ad  alterum  dixit  similiter  :  al 
itle  respondens.aU.Eo^  Domine;et  non  iU,  etc.,  usquc 
ad  illud  ubi  ail,  Et  qui  ceciderU  super  lapidem  istum^ 
confringetur  :  super  quem  vero  ceciderU ,  conteret  eum 
{Matth.  XXI,  28-44).  Marcus  ct  Lucas  non  commemo- 
rant  de  duobus  islis  filiis ,  quibus  iinpcratum  est  ut 
irent  atque  operarentur  in  vinca  :  scd  quod  post  boq 
narrat  Mattlixus  de  vinca  qux  locata  ast  agricolis  i^ 
qui  persecuti  sunt  servos  missos  ad  se ,  et  postea  di- 
iectum  filium  occiderunt,  et  ejeccruut  extra  vineam , 
etiam  ilii  aml>o  non  laccnt ,  eodem  ordine  custodito 
(Marc.  XII,  1-li,  et  Lue.  xx  ,  9-18),  id  est,  postca- 
qiiam  de  baptismo  Joannis  iuierrogaii  Judxi  se  ne- 
scire  dixerunt,  ct  rcspondit  eis,  Nec  ego  dico  vobis  tf| 
qua  potestate  hflse  facio. 

134.  Nullius  ergo  hic  rcpugnantix  quxslio  nasci- 
tur,  nisi  qnod  Matlhacus ,  cum  dixisset  quod  Domlnus 
intcrrogaverit  Judxos,  Cum  venerU  domintis  vinece, 
qwd  faciet  agrieolis  illis  ?  illos  respondisse  subjungit 
atque  dixisse,  Malos  male  perdet,  et  vineam  locabU  aliis 
agricolis  qui  reddant  A  fructum  temporibus  sms.  Quod 
Marcus  non  ab  ipsis  responsum  esse  commemorat , 
sed  Domiiium  lioc  conseqoenter  locutum  post  mter- 
rogationcm  sqam ,  ipsum  sibi  quodammodo  respon- 
dlsse  :  ita  enim  dicit ,  Qmd  ergo  faciet  dominus  vinetB? 
Yeniet^  et  perd^  cobnos,  et  dabU  vineam  alUs.  Sed  fa- 
cile  polest  intclligi  vel  iilornm  vocem  ita  subjunclam, 
ut  non  in^erponcretur,  Illi  dixerunt,  aut ,  llli  respon- 
4erunt,  sed  tamen  inlelligeretur ;  aut  ideo  responsio- 
nem  islam  Domino  potius  attributam ,  quia  cum  vc- 
ruro  dixerunt,  etiam  de  illis  hoc  ipse  rcspondit  qui 
veritas  est. 

135.  Sed  iilud  magis  movet,  quod  Lucas  npn  soliim 

* Bdia :  nomo qmdam  habebat.  Ahest,  t^UIarrt  a  Mas.  m 
agnBoo. 


1113 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


flU 


31)8  lioc  respondissc  non  dicit ,  lucc  ciiam  vcrba  ipse 
quoque  sicul  Mamis  Domino  aitrilmcn^,  vcnim  ctiam 
contrariam  rclulis^ic  rcsponsioneiu  ,  dicentcs  ,  Absit. 
Iti  enim  narrat :  Quid  ergo  faciet  ittis  domtws  vincm? 
Vemet ,  et  perdet  cotonos  istos .  el  dabit  vineani  aliis, 
Quo  audito  dixerunt  itti :  Absit.  Ittc  autem  aspicicns  cos 
ait :  Quid  est  ergo  hoc  quod  scriptum  est,  Lapidem  quem 
wprobaverunt  adificantcs^  hic  fiictus  est  in  caput  anguti? 
Qiiomodo  crgo  sccuii.Iuin  M^iUhrum  illi,  quibus  hopc 
liiqucbalur,  dlxcrunt,  Matos  mateperiet,  et  mneam 
tocabit  atiis  agricotis,  qui  reddant  ei  fructum  temporibus 
snis ;  ciini  seciiiidum  Liicam  talibus  vcrbis  contra- 
ilixeriiit  dicenlcs ,  Absit  ?  Et  rcvcra  quod  sccutos  Do- 
ininiis  ait  dc  liipide  roprobato  ab  xdificantibus ,  et 
facto  iu  c:tpul  niiguli,  ita  illatiim  est ,  ut  hoc  tcslimo- 
nio  conviiiccrfntiir  i!li  paraI>oIx  contradiccnlcs.  Nam 
et  ipsc  Maltli  rus  lioc  sic  coinmomorat  dictum ,  tan- 
quam  conlradirculibiis ,  cum  ail,  Sunquam  tegistis  in 
Scripturis ,  Lipidnn  quem  reprobavcrunt  wdificantcs , 
tiic  factus  est  in  caput  anguti?  Quid  cst  ciiiin  ,  Nnn- 
quam  tegistis,  nisi  quia  lioc  rcspnndcrant ,  qiiod  cssct 
contrarium?  Iloc  ct  Marciis  sii;nificn|.,  qiii  hxc  ipsa 
vcrba  ita  rcrort ,  Kec  Scripturam  lianc  tegistts ,  Lapi- 
dem  quem  reprobaverunt  adificantcs,  liic  factus  est  in  ca^ 
put  anguti?  Qii:c  scntcnlia  scrundiim  Lucam  niagis 
apparcl  l(>co  siio  dida,  post  illorum  conlradiclioncm 
qiia  dixcrunt ,  Absit.  Tantumdcm  cnim  valcl ,  sicut 
lioc  etiain  ipsc  poiiit,  Quid  est  crgo  hoc  quod  scriptum 
e%t .  Lapidem  quem  reprobavcrunt  adificantes^  hlc  factus 
est  in  caput  anguti?  Ilanc  cniin  scnlciiti:c  volunialciii 
iiiliniat,  sive  Nunquam  tegistis,  sive  Ncc  hoc  tcgistis^ 
sive  Quid  est  ergo  hoc  quod  scriptum  est. 

ioG.  Ucstat  ergo  ut  inlclligamiis  in  plchc  qiinc  au- 
dicbal ,  quosdani  nspondissc  quod  MaUh.Tiis  comme- 
morni  diccns,  Aiunl  itti  :  Mutos  mate  perdet,  et  vineam 
suam  tocubit  atiis  agricotis  ;  qiiosdnm  vcro  illud  quod 
Lucas  nou  tacuil ,  lioc  est ,  Absit.  li:»  ergo  qiii  illud 
Domino  rcspondorant ,  illi  alii  rcspondorunt ,  Absit  : 
Sfid  illorum  rcsponsio  qiiibus  isti  rctulerunt ,  Absit , 
proptcrca  Doniino  irihula  est  et  a  Blarco  et  a  Luca, 
quia ,  sicul  dixi ,  per  cos  vcrilas  ipsa  locutn  cst ,  sivo 
pcr  nescici)tcs  si  mnli  crant,  sicut  por  Caipham  ,  qui 
ncscicns  qnid  dixcrit,  cum  essct  ponlirox,  prophetavit 
{Joan.  XI ,  40-51);  sive  pcr  scicnlcs  ac  jam  intclligcn- 
tcs  alqiic  crcdcnlcs.  Ibi  cuim  erat  clinm  illa  niulli- 
tudo ,  pcr  qiiam  jnm  crat  iinplda  illa  prophelia,  cum 
vcniciili  mngna  cclebrilntc  occurrentcs  acclnmarcnt , 
Bcuedictus  qni  venit  in  nomine  Domini  {Psat.  cxvii,  26; 
Mfntth.  XXI,  9). 

157.  Nec  moveat  qiiod  idem  MaUhxiis  principes 
snccrdotum  et  seniorcs  populi  dixit  acccssisse  ad 
Dominum ,  ct  qiixsivissc  in  qtia  potcstatc  hxc  Tace- 
rci ,  et  qiiis  ci  dcdcrit  hanc  potesiatem ,  quando  eos 
dc  baplismo  Joannis  vicissim  inlcrrogavit  unde  csset, 
dc  coclo  aii  cx  hominibus;  qiiibus  rcspondcntibus 
qiiod  nescireiit,  ait,  Nec  ego  vobis  dico  in  qua  poteslate 
hcBc  facio.  Iiidc  ciiim  sccutus  est  contextim  loqucndo, 
ct  ait :  Quid  autem  vobis  videtur?  Homo  kabebat  duos 
filios,  etc,  sinc  ulla  ciijusqiiam  rei  vcl  pcrsonx  inter- 


positione,  sccundiim  llafihaemD  wmioeoiitexiiiir, 
nsque  ad  hoc  quod  de  loeala  agrlcolis  Tinct  comiae* 
moratiir.  Poicst  cnlm  pnuri  omnia  eam  prtndpiba 
saccrdoium  et  seiiioribos  populi  locotam  Aiisse,  i 
quihus  fuerat  de  sua  potestate  inierrogatas.  Qoi  oti- 
que  si  tentantcs  ct  intmici  qmcsierant,  non  in  els  pos 
sunt  intelligi  qui  credidcrant,  aiqiie  illiid  clanmi  a 
propheti  tcstimonium  Domino  perhiboerant ;  qoi 
ctiani  modo  respondere  potoissenl,  non  nescieniei, 
scd  crcdentes ,  Malos  male  perdet ,  ei  vineam  loeM 
atiis  agricotis,  lloc  omnuio  moTCre  non  deliet,  u 
ideo  putemus  non  ftilsse  crcdenies  in  illa  mahiiiKUne, 
qux  tunc  Dominl  parabolas  audiebai.  Taenit  namqae 
idcm  Matthxus  brevilatis  caiisa »  qood  Lucas  non  la 
cet ,  parabolam  istam  scilicet  non  ad  eos  solos  di- 
ctam ,  qui  de  potesute  interrogaTcnint ,  sed  ad  ple- 
l>em.  Sic  enim  ait ,  Coepit  autem  dieere  md  pUhem  pe- 
rabotam  hane  :  Homo  plantamt  tineam ,  ele.  In  hae 
crgo  plebc  inteliigcndiim  est  etiam  illos  esse  potuisie, 
qiii  sic  eum  aiidircnt ,  quomodo  qui  dixerant ,  Ame- 
dictus  qui  venit  in  normne  Domini;  el  ipsos  Tel  ex  ipsb 
riii^&c  qui  respondcntnt,  Matos  male  perdei^  ef  tinem 
tocabit  atiis  agricotis.  Quoriim  rcsponsionem  non  ss- 
liim  proptrrca  Domino  Iribuerunl  Marcus  et  Lncas, 
quod  hoc  ipse  dixissct,  quia  Tcribis  est  *,  qm 
pcr  malos  atqiic  ncscientes  sa^pc  loquitar, 
quodam  inslinciu  mentcm  bominis  movens,  aoo 
sanctitatis  illius  merilo,  scd  juro  propria!  poteslaUs : 
vcrum  ctiam  quia  talcs  cssc  |)0tiicnint,  nt  non  Innln 
in  ip50  corpore  Domini  jam  sicut  mcmbra  depalarai* 
tur,  ut  merito  corum  vox  iUi  tribucrctur,  cnjus  mcn- 
bra  eraiit ,  qiiia  jam  baptizaverat  plurcs  quam  Joai- 
ncs  {Joan.  iv,  1) ,  et  habebnt  tnrbas  discipulonna, 
siciit  ipsi  EvangelisUc  sxpc  lestantur »  et  unde  enat 
ctiam  illi  qiiingenti  fratres,  quibus  eiiro  apMotai 
Paulus  posi  rcsurrcctionem  pncscntatum  osse  eon-. 
mcmorat  (I  Cor.  xt,  6) :  prxscrtim  quia  et  secundon 
nimdem  Mauhxum  non  iia  dictnm  est,  AimU  HH^ 
Matos  nuite  perdet «  ut  in  eo  quod  posiluin  esl ,  ttti, 
pluralis  numeruM  accipiendus  sit,  tanquam  eon» 
rucrit  ista  rcsponsio,  qui  cum  dc  sua  potcslale  dolsse 
iiitcrrogaverant;  scd,  Aiunt  i7/t,  dictum  cst,  id  est,  ili 
ipsi  Domino,  singulari  pronomine,  non  plorali.  qned 
in  codicibus  gnccis  sinc  ullo  scnipuio  ambignitaiis 
appnret  (a). 

158.  Est  quidam  sermo  Domini  apnd  crangelisiaB 
Joamicm,  ubi  hoc  quod  dico,  f.icillus  possit  intdlV. 
Dicebat  ergo,  inquit,  Jesus  ad  eos  qui  crcdidermUei, 
Judwos  :  Si  vcs  manseritis  in  sermone  tneo ,  vere  diid- 
puti  mei  eritis ;  et  cognoscetis  veritalem ,  et  veriin  ii#- 
rabit  vos.  Et  responderunt  ei :  Senwn  Ahrahw  fiuMs,  if 
n«iitiii  sertivimus  unquam  :  quomodo  1«  dicii^  EJkH 
eritis?  Respondit  ets  Jeeus  :  Amen,  «iiiai  dico  aeltf, 
quia  omnis  qui  facit  peccatum^  servug  esi  peccati :  eerm 
autem  non  nianH  in  domo  in  mumnm;  fiiiu$  emlem 
manet  in  eeternum  :  si  ergo  vos  Filius  tiberawerii,  mn 
liberi  eritis.  Scio  quia  filii  Abraka  eUie »  eed  ( 

*  ii)v.,  ipse  dixisset  qui  veritas  c$t.  caeteri  llbri. 
ritas  esi.  * 

{a)  Gncc.,  mtfd. 


ili5 


LIBER  SEGUNDUS. 


1146 


me  inUrficere,  quia  $enno  meus  non  eapii  in  vobis  {Joan. 
VIII,  3t-57).  Non  uiique  illis  diccret,  quceritis  me  inler- 
ficere^  qui  in  eum  jam  eredidcrant ,  quibus  dixerat, 
Si  ros  manseritis  in  sermone  meo^  vere  discipuli  mei 
eriiis  :  sed  quia  hoc  ad  eos  dixcrat ,  qui  jam  in  cum 
crediderant,  «^a  voro  multiludo  pnesens  erat  quae 
plures  habcbat  inimicos,  eliam  non  cxprimcnte  Evan- 
gclista  qui  essent  qui  rcspondiTunt,  cx  boc  ipso  quod 
rcspondcruut ,  et  quod  deindc  ab  illo  audire  merue- 
runt ,  satis  apparet  quac  verba  quibus  sint  tribuenda 
personis.  Sicut  ergo  in  hac  multitudine  sccimdum 
Joanncm  erant  qiii  jam  crediderant  in  Jesum ,  erant 
etLtm  qui  eum  occidere  qoxrebanl :  sic  in  illa  dc  qua 
nunc  loquinmr,  erant  qui  dolose  Dominum  inlcrro- 
gavcrant,  in  qua  pot^iate  illa  faceret;  erant  ctiam 
qui  noii  duluse,5ed  fldeliter  acclamaverant«  Ben^tc/iia 
•  gui  vemi  in  nomine  Domim  :  ac  per  boc  erant  qui  di- 
cerent ,  Perdet  ilhs ,  ei  vinedm  suam  dabil  aliis.  Qusq 
vox  rccie  etiam  ipsius  Domini  fuisse  inteiligitur ,  sive 
proptcr  veriiaiem  qiix  ipsc  est  \  sive  proptcr  mem- 
brorum  ejns  cum  suo  capite  unilatem.  Erant  etiam  qui 
tiilia  respondcntibus  dicerenl,  Absit^  quia  inlelligcbant 
in  seipsos  esse  parabolain  dictam. 
CAPLT  LXXI.'—  De  nuptiis  filii  Regis  ad  quas  twrbm 
invitatm  fwif,  quem  Matthmus  ordinem  tenuerit^  prO" 
pter  Lucam  qui  tate  quiddam  aUbi  dicit. 

139.  Sequitur  Mattbxus  :  Et  cum  audissenl  princir 
pes  sacerdotum  et  Pharisari  parabolas  ejusy  eognoverunt 
quod  de  ipsis  diceret :  et  qumrentes  ernn  tenere,  Hmuerunt 
twrbas;  quonimn  mcut  prophetam  eum  habebant,  Et 
respondens  Jesus  dixit  iterum  in  paraboiis  eis ,  dicens : 
Simile  factum  est  regnum  cmlorum  konuni  regi,  qui  fecit 
nuptias  filio  suo^  et  misit  servos  suos  vocare  invitatos  ad 
nuptiasy  et  nolebant  venire^  etc.,  usquo  ad  illud  ubi  ait, 
Mlutli  enim  sunt  vocati^  pauci  vero  eteeli  (Matth.  xxi, 
45;sxii,  f4).Parabolam  istam  dc  invilatis  ad  nnptias, 
solus  Matihacus  narrat  :  simile  quiddam  eiiam  Liicas 
commemorai;  scd  non  cst  hoc,  sicut  et  ordo  ipse 
indicat,  qiiamvisct  illud  nonnuliam  bojus  similitudi- 
nem  geral  (Luc.  xiv,  16-24).  Quod  vero  post  illain 
parabolam  de  vinea  et  Occtso  filio  patrisfamilias  sub- 
nectit  Matihxus,  cognovisse  Judxos  quod  in  eos  totum 
dictum  fucrit,  et  insidias  coepisse  moiiri,  boc  etiam 
Marcus  Lucasqiie  teslantur  eumdem  ordincm  retinen- 
los  (Marc.  sii ,  12,  et  Luc.  xx,  19) :  sed  inde  ipsi  per- 
gunl  in  aliud ,  ex  hoc  subjaiigcntcs  qnod  et  Matthaeos 
posl  istam,  quam  solus  interposuit  de  Duptiis  para- 
l)olam,  ex  ordine  inscruil. 

CAPUT  LXXIL—  De  nummo  Casari  reddendo,  cujus 
habeai  iniaginein^  et  de  muliere  qum  septem,  fratribus 
nupserat ,  quemadmodum  tres  isii  concordent. 

140.  Sequitur  ergo  Matllucus  :  Twic  abeuntes  Pha* 
fismi  ecnsilium  inierunt  ut  eaperent  eum  in  sermone.  Et 
nuttuni  ft  discipulos  suos  cum  Herodianis ,  dicenles : 
Magisler ,  scimus  quia  verax  es ,  et  mam  Det  iit  veritale 
doces  g  «I  non  fsl  titi  cura  de  atiquo ;  non  etrim  resfricis 
personam  hominum  :  dic  ergo  nobis,  qmd  tibi  wdietur^ 
Ucet  censum  dari  Cmsari,  oHnonfel  caclon»  naque  ad  ' 

•  lii  uss.  non  additur,  nm  ipseeti. 


illiid  ubi  ait,  Et  audientes  turbm  mrabantur  in  docirina 

ejtis  (Maiih.  xxii,  15-33).  Ilxc  duo  Domini  respoiisu, 

utiiim  de  niimmo  propter  tributum  reddcndum  Cxsari, 

allerum  dc  rcsurrcctibne  proptcr  illam  niuliercm  quaa 

septem    sibimct   succedentibus   fralribiis   nupscrat, 

Marcus  et  Lucas  simililcr  narranl ,  nec  in  ordine  ali- 

quid  discrepant  (Marc.  xii,  13-27,  ei  Luc.  xx,  20-40). 

Post  parabolam  quippe  iliam  de  conductoribus  vinesc, 

el  dc  Judxis  iii  quos  dicta  est,  insidias  prxparantibus, 

qux  omnes  tres  commemoraverunt,  prxtermiltunt  hi 

duo  Marcns  et  Lucas  parabolam  de  inviiaiis  ad  nu- 

ptias ,  quam  solus  Matlhxus  interposuit  :  et  cum  illo 

jam  sequuntur,  narrantes  hxc  duo,  de  tributo  Cxsa- 

•  ris,  et  de  muliere  seplem  singillatim  virorum,  eodem 

prorsiis  ordine»  sine  aliqiia  repugnantix  qnxslione. 

CAPUT  LXXIIl.  —  De  illo  cui  commendata  sunt  duo 

praxepia  dilectionis  Dei  et  proxinu^  qui  ordo  sit  nar- 

rantium  Matihmi  et  Marci ,  ne  a  Luca  discrepare  oi- 

deanitir. 

141.  Sequitur  ergo  Matlhxus,  et  dicit  :  Pharisa:i 
antem  audientes  quod  silentitun  imposuisut  Sadducmis, 
convenerunt  in  unum ;  et  interrogavit  eum  unus  ex  eis 
Lcgis  doctor ,  tentans  eum  :  Magisier ,  quod  est  man" 
daium  magnum  in  Lege?  Ait  itli  Jesus  :  Diliges  DomS' 
num  Deum  iuutn  in  toio  corde  iuo ,  et  in  toia  aniina 
tua^  ei  in  ioia  mente  ttuk :  hoc  est  maximum  et  primum 
mandatum.  Secundum  atUem  simile  est  huic  :  Diliges 
proximum  iuum  sicut  te  ipsum.  Jn  his  duobus  mandaiis 
universa  Lex  pendet  et  Prophetm  (Matth.  xxii,  34-40). 
Hoc  ct  Marcus  commcmorat,  eumdem  ordincm  ser- 
vans  (Marc.  xn,  28-34).  Nec  moveat  qiiod  Matthxus 
didt  lentantem  fuisse  illum  a  quo  Dominus  intcrro- 
gatus  est ;  Marcus  autem  iioc  tacet ,  et  in  fiiie  ita 
conclndit  S  quod  ei  Dominus  sapienter  respondenti 
dixerit ,  Non  longe  es  a  regno  Dei.  Fieri  enim  potesl 
ut  quamvis  tentans  acc^sserit,  Domini  tamen  respon- 
sione  corrcctus  sit.  Aul  certc  ipsam  tentationem  non 
accipiamus  malam ,  tanquam  decipere  volentis  inimi- 
cum ;  scd  cautam  potius,  tanquam  experiri  ampltus  vo- 
lentis  ignotum.  Neque  enim  frustra  scriptum  est,  Qait 
facile  credit,  ievis  corde  est^  et  minorabilur  (Eccli.  xtx,  4). 

142.  Lucas  nntcm  non  hoc  ordine,  scd  longc  alibi 
tale  aliquid  interponit  (Ltu.  x,  25-37) :  utrum  autcin 
hoc  recordetur,  an  alius  ille  sit  cum  quo  similiter  de 
duobus  istis  pncceptis  Dominus  egerit,  prorsus  inccr- 
tum  est :  hinc  aulem  eliam  recte  vidctur  alius  esse, 
non  solum  propter  ordinis  multam  diflTerentiam ,  sed 
quia  etiam  ipse  dicitur  respondisse  Domino  intcrro- 
ganii ,  ct  in  sua  responsione  commemorasse  duo  isla 
pnccepia;  ei  cum  ci  dixisset  Dominus»  Hoc  fac,  ei 
vives,  ut  illud  faceret  quod  magnum  esse  in  Lege  ipso 
responderat,  seculus  Evangelista  ait,  lUeautem  votciis 
sejustificare  dixii :  Et  quis  est  meus  pronmusf  Timc 
Dominus  narravit  de  iilo  qui  dcscendebat  ab  Jerusa- 
lcm  in  Jericbo ,  et  incidit  in  latrones.  Unde  qiiia  et 
lentans  praedictns  cst,  et  duo  praecepia  ipse  rcspondit, 
el  post  admoniiionem  Domini  diceniis,  Hocfac^  ei 

I  Editi :  vueas  autem  koc  focrf ,  ei  in  fineMarcus  iidcon' 
dl/M :  nieiidose. 


1147 


DE  CONSENSU  EVANGELISTAUUII,  S.  AUGUSTINI 


1I4S 


viwi,  non  boniH  comroendaiur  cnm  dicilur  dc  co»  llte 
aulem  volen$  $e  jtutifieare ;  islc  autem  qucm  pari  or- 
dinc  Malihxus  Ifarcusquc  commcmorani ,  t:mi  bene 
comniendatus  est,  ut  ci  diccrct  Dominus,  Non  longe 
e$  a  regno  Dei :  probabilius  crcdilur  bunc  alium  essc, 
non  ilium. 

CAPUT  LXXIV.  —  Quod  Judm  interrogantw  de  Chn- 
$10 1  €uju$  ei$  fiUu$  videatur,  ulrum  non  refmgnet 
Malthau$  alii$  duobu$ ;  quia  $ecundum  i$tum  dlcitur^ 
tjuid  vobis  videtnr  dc  Cbristo?  cujus  est  tilius?  cui 
re$ponderunt ,  David  :  $e€und'um  illo$  autem^  Quo- 
modo  dicunt  Scribx  Cbristum  fllium  csse  David  ? 
i45.  Scquilur  Maltbxus  :  Congregati$  autem  Phari- 
$iBi$ ,  interrogamt  eo$  Jeiu$ ,  dieen$  :  Quid  vobi$  videtur 
de  Chri$io  f  cuju$  filiu$  e$t  t  Dicunt  ei :  David.  Ait  Hli$ : 
Quomodo  ergo  David  in  $piritu  vocat  eum  Dominum^ 
dicen$,  Dixii  Dominu$  Domino  meo,  $ede  a  dextri$  mei$t 
donec  ponam  inimico$  luo$  $cabeUum  pedum  tuorum  ? 
Si  ergo  David  vocat  eum  Dominum^  quomodo  filiu$  eju$ 
e$l?  Et  nemo  polerat  ei  re$pondere  verbttnif  neque 
au$u$  fuit  qui$quam  ex  illa  die  cum  ampliu$  interrogare 
{Matth,  xxu,  il-46).  lloc  conscquenlcr  el  eodcm  or- 
dine  Marcus  quoquc  commcmorat  (Marc.  xn,  55-57). 
Lucas  eliam ,  tanlummodo  do  illo  tacct «  qui  intcrro- 
gavit  Dominum,  quod  essct  m.indatum  primum  in 
Lcge  :  boc  auteni  pnctcrmisso ,  cumdcm  ctiain  ipse 
ordinem  scmt ;  ct  boc  de  Cbristo,  quomodo  sit  fllius 
David ,  quxsissc  a  JudaMs  Doininum  pariler  narrat 
(Lttc.  XX,  41-44).  Ncc  iiitcrcbt  ad  scnleniiam,  quod 
secundum  Malibxum ,  cum  inlerrognssct  Jesus  qiiid 
eis  viderctur  de  Chrisio,  cujus  cssct  (illus,  illi  rcspon- 
derunt,  David,  tum  dcmuin  intuiii,  quoniodo  cum 
David  dicerct  Dominum ;  secundum  illus  aulcm  duos, 
Marcum  et  Lucam,  ncc  inlerrogati  esse,  ncc  respon- 
disse  inveniuntur.  lutclligcre  enim  debemiis,  post 
corum  rcsponsionem  scntcntiani  ipsiiis  Domini  a  diio- 
bus  Evangclistis  insinuatam ,  quomodo  ab  illo  dicla 
sit,  bis  audicniibus  quos  volebai  suo  magistciio  uiili- 
ter  informare,  ct  a  Scribarum  alienare  doctrina  :  qui 
de  Cbrisio  illud  solum  sapicbant,  quod  secunduni 
carnem  Dactus  erat  cx  scinine  David,  non  cum  auicm 
intelligcbant  Deum,  proptcr  qaod  erat  Dominus  ipsius 
David.  Ideo  tanquam  de  iUis  crranilbus  Domiiius  ad 
istos  sermencm  facieiis ,  quos  volcbat  ab  illorum  er- 
rore  liberari»  secundum  bos  diios  Evangclistns  com- 
memoratur :  ut  quod  illis  diclum  cst,  Quomodo  diciti$^ 
sicut  Mattbxus  narrat ,  sic  accipialur,  non  tanquam 
ad  illos,  scd  ianquam  dc  illis  ad  cos  polius  dicluin  sil, 
quos  volebat  instruere. 

CAPUT  LXXY.  —  De  Phari$an$  $edentibu$  $uper  ca- 
thedram  Mogu ,  et  dicentibu$  quos  non  faciunt,  CW' 
teri$que  m  eo$  dem  Phari$cso$  a  Domino  dict'$, 
utrum  $ermo  Matthcei  congruat  alii$  duobu$,  el  tna^ 
xime  LucaSf  qiu  non  hoc  ordine,  $ed  alibi  $imilem 
commemorat, 

144.  Sequitur  Matbxus ,  ita  narrationis  ordincm 
tciiCDS  :  Tune  Je$u$  loeutu$  e$t  ad  turba$  et  ad  di- 
$cipulo$  fttof  9  diceni  :  Super  calhedram  Moy$i  eede- 
Tunt  ScribtB  et  Phari$an  :  omnia  crgo  quofcumque  dixe- 


rint  Tokie^  eervate  et  facite ;  ieeundum  mto  open  eorum 

nolile  facere,  Dicunt  enim  el  ntm  faemii»,  elc.,  nsqiie  ad 

illiid  ubi  ait ,  Non  me  vidi*biti$  mHodo  donee  tUeath , 

Uenedictu$  qui  venit  in  nomine  Domini  {Matik,  xxiu). 

Siiiiilcin  sermonem  liabiiissc  Doniiuuni  adverHis  Pha- 

fisxos  ct  Scril^s  Legisqiie  doctores,  Lucasqnoqiie 

commcmorat ,  sed  in  domo  cujusdam  Pharisxt ,  qiii 

euin  vocaverat  ad  convivium.  Quod  ut  namret,  di- 

grcssus  crat  a  Mattliaeo,  clrca  illuni  locum,  ubi  ambo 

commemoravcrant  quod  dictum  est  a  Domino,  ds 

signo  Jonx  trium  dierum  et  noctiuin»  et  de  regina 

Austri,  ci  de  Nuiivitls,  et  de  spiritu  iinoiuiKlo  qoi  re- 

dii  ct  iiivenit  mundatam  domuro  :  post  quem  scruia- 

ncm  dicit  Matlhxus,  Adhuc  eo  ioqnmUa  ad  turha$f 

ecce  maler  ejus ,  et  fratre$  $tabant  forit »  ^iMrroilei  /s- 

qtu  ei  { Id.  xii ,  59-16) ;  Lucas  autem  ia  eo  sermoM 

Domini ,  commcmoratis  etiam  quibusdam  quas  Mat- 

tb.XMis  dixisse  Dominum  pnclermisit,  ab  ordine  qoca 

cum  Maithaco  tcnuerat  ita  digreditur :  £l  cum  toque- 

retur ,  iiiqiiit,  rogavit  illum  qmdam  Pktniteoui  «I  ] 

derel  apud  $e;  et  ingre$$ui  recubuii.  PluaiieBUi 

ccepit  intra  $e  reputam  dieere^  tfuaro  noH  kaptiiotu 

e$set  ante  praitdium.  Et  mt  Dondnui  ad  iHuw$ ;  Nuac 

vo$,  Phari$an^  quod  de  fori$  eil  eaticie  el  eatim ,  auuH 

daii$.  Alquc  binc  jam  cxtcra  In  eosdcm  PharisaMis  el 

Scribas  et  Lcgis  dociores  talia  dicit,  quaiia  Mailhciis 

boc  loco ,  quem  nunc  consideranduin  susoepiinM 

{Luc.  XI ,  29-52).  Qiianqiiam  ergo  ita  isu  Matlhaeos 

commcmorct,  ut  quamvis  domuro  illius  Pharisaei  m 

nomiiiet,  non  tamcn  locum  exprimat  ubi  dicta  siot, 

qiio  repugnct  aliquid  illi  domui :  tamen  quia  jam  ve- 

ncnit  Dominus  in  Jenisalcm  a  68111.1!»,  et  post  qoi 

a^lvcnium  ita  supcriora  usque  ad  hunc  acrmonem  ooo- 

tcxuiitur,  ut  probabiliicr  accipiantur  in  Jerusata 

gcsia,  Lucas  autcm  illud  narrat,  cum  adhuc  Dominii 

itcr  ageret  in  Jerusalcm ;  vidcntor  mihi  simileiB  dooesM 

sermones,  quorum  ille  alterum,  alterum  isle  narravU. 

145.  Sanc  consideraudum  est  qiiomodo  hic  dicUmi 

sil ,  Non  me  videbili$  amodo  donec  dicatii »  Beuedicm 

qui  venil  in  nomine  Domini;  cum  secundiim  eomden 

Matibxum  jam  boc  dixerint  {Matth.  xxi,  9).  Et  Lucas 

ctiim  dicii  lioc  esse  responsum  a  Domtno  illis  qol 

eiiin  monucrant  ut  indc  iret ,  quoniam  TelleC  eom 

Ilerodes  occidere.  Ibi  ctiam  adversus  ipsam  Jerusa- 

Icm  ca  prorsus  verbo  ab  illo  csse  dicta  lcommemoiat, 

qux*  bic  Mattbaeus.  Sic  enim  narralur  secundum  Ln- 

cam  :  In  ip$a  die  acce$$erunt  quidam  PAartsimvm, 

diccnte$  illi :  Exi,  et  vade  hinc;  qnia  Herodei  miA  H 

occidere.  El  ail  iUi$:  Ite^  dicite  vnlpi  t7/i,  Eece  ^tk 

da:monia,  et  $anitate$  perficio  hodie  et  crae^  H  ferfis 

coniummor ' :  verumtamen  oportet  me  kodie  et  cra$  et- 

$cquenli  ambulare  ,quia  non  capit  prophetam  periroexira 

Jcru$alem.  Jerueatem^  Jennalem^  qute  occidi$  Propkelaii 

et  lapida$eo$  qui  mittunturadte,  quolie$  voluicongre§ar§ 

fiUo$  tuo$  quemadmodum  avi$  nidum  iuum  iub  pemdi^ 

et  nolui$ti  ?  Ecce  relinquetur  vobi$  donm$  veUra  t 

Dico  autem  vobi$  ,  quia  non  videbitie  me^  donec\ 

*  Fxliti,  ct  tcrtia  die  consimimor.  .vbcst  die  a 
graKX). 


eia 


Mte 


fl49 


LIBER  SECUNDUS. 


U^ 


cum  diceth ,  Benediciiu  gui  venit  in  nomine  Domini 
{Luc.  XIII,  31-55).  Narraiioni  qnidcin  huic  Lucjc  iion 
videlur  advcrsari ,  qiiod  turbsp  dixcnint,  Domino  ve- 
niciite  ad  Jcrusalcm',  Beneiiicius  qui  venit  in  nomine 
Domini  :  secundiiin  quippe  Lucoi  ordincm  nondum 
illuc  veneral,  et  nondum  dirtum  cral.  Scd  (|Uia  non 
dicit  qiiod  indc  cuiic  absccsserit,  ut  non  veniret  nisi 
00  tempore  quo  jam  illud  dicerclur  (pcrscveratquippe 
in  itiiiere  suo,  doiiec  veninl  Jerusalein,  atquc  illud 
quod  ail ,  Ecce  ejicio  dcsmonia^  ei  $anilaie$  perpcio  ho- 
die  et  cra$,  et  iertia  consummor,  mystiec  ab  illo  et  figu- 
rnlc  dicla  inleHigiiiilur;  ncque  cnim  co  die  passus 
cst,  qni  cst  ab  hoc  dic  tertius,  cum  continiio  dicat, 
Opo^-tet  me  hodie  ei  cra$  el  $equenli  ambulare)^  cogit 
profoclo  eiiam  illud  mysticc  intelligi  qiiod  ait ,  Non 
ridelnti$  me,  donec  veniai  cum  diceii$^  Benedieiue  qui 
venil  in  nomine  Domini ,  de  illo  suo  adventu ,  quo  in 
claritntc  venturus  est ,  lioc  signifians ,  ut  illud  quod 
ail ,  Ejicio  dannonia,  ei  $anitaie$  perficio  hodie  ei  cra$, 
ei  tertia  con$ummor,  rcferatur  ad  corpus  ejus,  qiiod 
est  Ecclcsia.  Expcltuntur  enim  dxmonia,  cum  rclictis 
paternis  superstitionibus  creduiit  iii  cum  gentes :  et 
perficiuntiir  saniiatcs,  ciim  socundum  ejus  prxocpta 
vivititr,  postciiquain  fuerit  diabolo  ct  liuic  saxiulo  rc- 
niiutiatiim,  usqiie  in  fincm  resurrcclionis,  qiia  tan* 
qiiam  trriia  consHmniabitur,  boc  cst  ad  plenitiidinein 
aiigelicam  per  cor|)oris  etiam  iinmorlnlitatcm  pcrfi* 
cictur  Ecclcsia.  Quaproptcr  ordo  isle  Mntthxi  ncqua- 
qnain  putandus  est  in  aliquid  aliud  esse  digrcssus : 
scd  Lucas  niagis  intclligcndus  csi,  vcl  pncocciipasse 
qune  gcsta  suiit  in  Jerusalem,  ct  recordaiido  interpo* 
siiisse,  antequam  cjus  narratio  Dominiim  pcrduceret 
Jcrusalein ;  aut  cidem  civiiati  jam  propinquantem  la- 
lia  respondisse  moncntibus  ut  caverct  llerodem,  qua- 
lia  Matthxus  eum  dicit  etiam  turbis  locutum,  cum  jam 
pervenisset  in  Jcrusalcm ,  atque  illa  omnia  peracta 
cssentquae  supra  narrata  sunt. 
CAPUT  LXXYL  —  Cum   prtenuntiavii  iempli    ever^ 

donem,  quomodo    alii$   duobu$    narrandi  ordina 

congruai* 

U6.  Seqiiitur  Matlli.Tus,  et  dicit  :  Ei  egre$$u$ 
Je$u$  de  iempio  ibai:ei  acee$$eruni  di$eipuli  ejue^ 
ut  o$lenderent  ei  mdificatione$  iempli.  Ipu  aulem  re- 
$ponden$  dixii  tV/ii,  Videlie  hcec  omnia?  Amen  dico 
vobi$^  non  relinquetur  hie  lapi$  $uper  tapidem  qui  non 
deetruatur  (MaUh.  xxiv,  i,  2).  Marciis  etiam  com- 
meiDorat  hoc  eodem  penc  ordine,  post  aliquantam 
digressionem ,  ad  hoc  factam,  ut  commemoraret  de 
vidua  ,  qux  misit  duo  niinuta  in  gazophylaciuni 
{Marc,  XII,  il;  xiii,2),  qiiod  cum  eo  Lucas  solus 
commemorat.  Nam  etiam  secundum  Marcum,  postea* 
quam  illud  Dominus  egit  cum  Judxis,  quomodo  acci- 
perent  Ghristum  filium  David,  ea  narrantur  quae  dicit 
de  invendis  Pharisxis  et  hypocrisi  eomm  :  qucm  io- 
cum  Mattbxus  latissime  persccutus  est,  et  piura  ibi 
dicta  nanravil :  atque  ideo  post  eumdein  iocnm  quem 
breviler  perstriniit  Marcns,  etcopiose  difessilMat- 
Ihaenf.  niliil  BmpIiiM  Marcus  ioluiit,  sicul  diii,  qoam 
de  illa'  vidiu  piaperrim»  cl  uborrhna ;  ac  deiudc 


subjuiigit  ea  quibus  Mattlueo  itemm  cohsprerct,  di- 
ecns  dc  tcmpli  futura  eversione.  Lucns  quoqiie 
|K>st  illud  de  Christo,  quomodo  csset  filius  David , 
pauca  de  cavcnda  hypocrisi  Pharisa^oruni  commemo- 
rat.  Inde  sicut  Marcus  pergil  ad  viduam ,  qu.-e  duo 
minuta  in  gazophylacium  misit.  Deinde  subjungit  de 
tcmpli  futura  eversione,  quod  Matihxus  et  Marcus  * 
(Luc.xx,  46;  XXI,  6). 

CAPUT  LXXVII. —  De  $ermone  quem  habuit  in  montc 
Otivefi,  queerentibu$  di$cipuli$  quando  erit  consum- 
maiiOt  quemadmodum  ire$  i$ii  inter  $e  congruani. 
147.  Seqnltur  Matthxus  dicens  :  Sedente  autem  eo 
super  montem  Oiiveti ,  acee$tenini  ad  eum  di$cipuii  ^e- 
creio,  diceniee  :  Die  nobis  quando  hme  eruni ,  ei  quod 
eignum  adveniue  iui ,  ei  con$ummationi$  $asculi.  Ei  re- 
$ponden$  Je$u$ ,  dixii  ei$ :  Vidcte  ne  quis  vo$  $educal. 
Multi  enim  venieni  in  nomine  meo  dicente$,  Ego  $um 
Chri$iu$ ,  ei  muiio$  $educent ,  etc. ,  usque  ad  illiid  ubi 
ait,  Ei  ibuni  hi  in  $uppiicium  tetenmm^  justi  autem  in 
vitam  wiemam.  Nunc  jani  istum  prolixum  scrmonem 
Domini  secundum  trcs  Evangclistas,  Blatthxum,  Mar- 
cum  et  Luoam  considercmus.  Eumdcm  quippe  tencn- 
tcs  ordinem  parlter  ista  conlcxunt  (Maiih.  xxiv, 
3 ;  XXV,  46,  Marc.  xni,4-37,  et  Luc.  xii,  7-36).  Dicunl 
qnidcm  hic  ctlam  aliqua  singuli  proprla ,  in  quibus 
nulla  cst  rcpugnantix  melucnda  suspicio :  de  his  au- 
tcm  quas  |>ariter  dicunt.  neoubi  sibimct  advcrsari  pu- 
tcntur,  videndum  est.  Neque  enim  dici  potcst,  si  ali- 
qnid  tale  occurrerit,  aliud  esse  atqoe  alibi  a  Domino 
simlliter  dictum,  quando  codem  loco  rerum  ac  tem- 
poruin,  omnium  trium  versatur  narratio.  Sane  quod 
carumdein  sententianim  a  Domino  diclarum,  non 
cumdem  omnes  ordinem  servanl,  nihil  ad  rcm  perli- 
nct  vel  intclligendam  vel  insinuandam,  duni  ea  qux 
ab  iilo  dicta  rcfcriintur,  non  sibimet  adverscntur. 

\  48.  Quod  ergo  Matthxus  ait ,  Et  prcedicabitur  hoe 
Evangeiium  regni  in  univer$o  orbe  in  ie$timonium 
omnibu$  gentibue ,  et  iunc  veniet  con$ummaiio ;  ctiam 
Murcus  eodcm  ordine  ita  commemorat ,  Ei  in  omnee 
geniee  primum  oporiei  prmdicari  Evangciium  :  non  dixit, 
vi  lunc  veniei  consummalio  ;  sed  hoc  significat  quod  ait, 
primum ,  id  est ,  Et  in  onme$  gente$  primum  oportei 
prasdicari  Etangeiium :  quia  illi  dc  fine  interrogaveranl. 
Cum  ergo  dicit ,  Primum  oporiei  in  omne$  gente$  prcs- 
dicari  Evangeiium ,  significat  ulique ,  primum  ,  ante- 
quam  veniat  consummatio. 

149.  Ilem  quod  Matthxus  ait ,  Cum  ergo  videriiie 
abominationem  de$oiationi$,quw  dicia  e$ia  Danieiepro- 
pheia ,  $iantem  in  ioco  $ancto ,  qui  iegit  intelHgat ;  hoc 
Marcus  dicit  iu  ,  Cum  autem  videriti$  abominalionem 
de$oiationi$  $tante.m  ubi  non  debet ,  qw  legii  inteiiigat  :  | 
in  qua  mutatioiie  verbi  exposuit  eamdem  scntentiain  ; 
Ideo  quippe  ubi  non  debet^  quia  in  loco  sanclo  non  dc- 1 
bct.  Lucas  aulem  non  ail,  Cum  autem  videriti$  abomi-\ 
nationem  de$oialiom$,  $t<mtt,m  in  iocQ  $mcto;  aut,  ubi 
non  tUbet :  sed  ait,  Cum  aulem  viderili$  cireumdari  ab 

>Poii  hatvocei,9iiodirattteiiselirara(t,addiHitiHi.. 
$ecrelo  di$eipuH$  Domiman  inlirrogantibtt$  qwki  tHgjnm  m 
»dventu$  e$sH. 


DG  CONSKNSU  EYANGELISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


1151 

exerdtu  Jerutalem,  tune  icitole  qitia  apffroplnquamt  d§- 
iolatio  ejui.  Tunc  crit  ergo  abominalio  dcsoblionis  in 
loco  sancto. 

450.  Quod  aulcm  ail  Mattharas ,  Tune  qui  in  Judaa 
$unt,  fugiant  ad  ntontet;  et  qui  in  tecto ,  fWM  deaeendai 
toUere  aliquid  de  domo  sua;  elquiin  m^o,  non  rerer" 
tatur  tottere  tunicam  $uam;  cotidem  petie  Terbis  hoc 
ciiam  Marcus  commemoral.  Lucas  autcm ,  Tunc  qui 
in  Judaa  fMHl,  inquit,  fUgiant  in  montet :  boc  sicut  illi 
duo;  cxtera  vcro  aliter.  Scquitur  entm,  etdicit ,  Et 
qui  in  medio  eju$ ,  ditcedant ;  et  qui  in  regionibut ,  non 
intrent  in  eam  :  quia  diei  ultionit  At  i mhI,  ul  impleantur 
omnia  qua  tcripta  tunt.  Satis  diversum  Yidelur  quod 
illi  duo  diiemnt,  Et  qui  iuper  tcctum^  non  detcendat 
tollere  aliquid  de  domo  tua ;  et  quod  istc  dicit ,  Et  qui 
in  medio  ejut ,  ditcedant :  nisi  forle  quia  pcrturbatio 
inagna  crit  tam  magno  Instante  pcrtculo ,  illi  quos  in- 
dusisset  obsidio,  quod  signiflcat  diccndo,  qui  in  medio 
ejut,  in  tecto  crunt  attoniti  el  volcntcs  viderc  quid  im- 
pend<'at ,  vcl  qua  cvadendum  sit.  Scd  quomodo  ait , 
tUtcedant^  quando  supra  dixit,  cum  aulem  videritit  cir- 
cumdari  ab  exercitu  Jerutatemf^Sim  iliud  quod  scqui- 
tur,  Qui  in  regiombutf  non  intrent  in  eam,  vidctur  ad 
Gongrunm  pertinere  admonitionem ;  ct  potest  obscr- 
vari,  ut  qui  eitra  sunt  non  in  cam  iulrent :  qui  autcm 
in  medio  sunt ,  quomodo  disccdant ,  ab  cxercitu  jani 
civitate  circumdata  ?  An  lioc  cst  cssc  in  medio  cjut^ 
quando  jam  ita  periculum  urgebil,  ut  lemporalilcr  ad 
pracsentem  vitam  tucndam  non  possit  cvadi;  ct  quo- 
niam  tunc  parau  dcbct  csse  anima  ac  libcra,  nec  car- 
nalibus  dcsidcriis  occupala  etopprcssa,  hoc  significat 
quod  ab  illis  duobus  dictum  cst,  m  tecto^  vc!  tuper 
tectum  :  ut  quod  istc  ait,  ditcedant,  id  cst  non  jam  Lu- 
jus  vitx  dcsidcrio  capiantur,  sed  in  aliam  vitam  mi- 
grarc  parati  siiit;  hoc  illi  duo  diierint,  noii  detcendat 
totiere  aliquid  de  domo  ,  id  cst  nullo  affectu  inclinctur 
in  camcm  tanquam  aliquid  inde  commodi  perceptu- 
nis  :  ct  quod  istc  ait,  Qui  in  regiouibutf  non  intrent  in 
eam,  id  est,  qui  jam  bono  cordis  profiosito  citra  illam 
facti  sunt,  non  eam  rursus  camali  cupiditale  dcside- 
rent ;  hoc  illi  diierinl,  Et  qui  in  agro  est,  non  reverla" 
tur  relro  totlere  vettimentum  tuum ,  tanquam  ilcruni 
involvi  curis  quibus  erat  cxutus  ? 

151.  Quod  vcro  ait  Matlhxus,  Orale  aulcm ,  ut  non 
/iol  fuga  vettra  tiieme  vet  tabbato ;  hiiic  Marcus  parlcm 
diiit,  partem  tacqit  :  Orate  vero,  inquit,  ut  tiiemenon 
fiani.  Lucas  autcm  hoc  non  dixic,  sed  tamen  dixit  ali- 
quid  solus ,  quo  mihi  videatur  hanc  ipsam  ,  qux  ab 
istis  obscure  posita  est ,  illuslrasse  seiitcnUam  :  ait 
cnini,  Attendite  aulem  vobit ,  ne  forte  graventur  corda 
vettra  in  craputa,  et  cbrielatc,  et  curit  tiujut  oto,  et 
tuperveniatin  vot  repenlina  dict  itla  :  tanquam  laqueut 
f  iitiii  superveniet  in  omnet  qm  tedent  tuper  faciem  orbii 
terrce.  Vigilate  ilaque ,  omtn  lempore  oranles ,  ut  digni 
tiabeamini  fugere  itla  omnia  quas  futura  tunt.  Hacc  in- 
icHigitur  fuga,quam  Matthxuscommemorat,qux  non 
debet  fleri  hieme  vel  sabbato.  Ad  hiemcn^  autem  pcr- 
linent  cnrx  hujus  vitx,  quas  Lucas  apcrtc  posuit :  ad 
sabbaiomycro  crapula  ct  cbrictas.  Curx  qiiippc  trlslcs 


IISl 

sunt  velut  hlems  :  crapula  vero  eC  ebrielas ,  carnali 
Ixtitia  luxuriaque  cor  submergit  atqiie  obniit ;  qood 
malum  tabbati  nomiDe  proplcrea  sigiiificatum  est, 
qiiia  hxc  erat  jam,  siciiti  et  minc  esl  Judaeonnp 
pcsslma  oonsuetudo,  illo  die  deliciis  alHuere,  doa 
spirituale  sabbatum  ignorant.  Aot  si  aliquid  aliud  ia 
illis  sccundum  Matlhxum  et  Marciun  Terbis  inleliisai- 
dum  est,  aliquid  aliud  eliam  Luras  diserii,  dam 
Liinen  nulla  repugnauli.-c  quxslio  moveatur.  Neqne 
enim  nunc  Evangelia  exponenda  suscepimus ,  sed  i 
falsitatis  vcl  lallacia)  calumniis  defendenda.  Alia  vero 
qux  in  hoc  sermone  Mattbxiis  posuit  commonia  cn 
Marco,  nihilhabenlquaeslionls :  qnsautcmcumLDca« 
non  in  hoc  scrmone  Lucas  ea  posuil,  cnjus  baicordo 
coiicordat;  sed  alibi  Ulia  tcI  recordatnr  alque  iuseril 
prxoccupando,ul  prius  commemoret  quae  posiea  a 
Domino  dicta  sont;  tcI  bis  a  Domino  dicta  Udi  ia- 
tclligi ,  el  nunc  secundum  Mallhxum ,  el  tunc  seeoa- 
diim  ipsum. 

CAPIJT  LX3LVIII.  —  Quod  eomwiemorant  Maitkmtd 

Uarcut  ante  biduwn  fulurm  Paulw^  et  jpoUea  ificml 

quod  in  Beiliania  fuit^  quomodo  non  repugnet  Jomi, 

qui  cum  ipm  narrat  tioc  idem  quoa  facium  mf  ia  Ac- 

ttiania,  et  dicit^  Anle  sex  dies  Pasclis. 

lo2.  Scquilur  Malihxus  :  Et  faetum  et/,  eMMi  m- 

tummattet  Jeiut  termonet  Aoi  omnet ,  dixit  SedpuSi 

tuit :  Scilit  quia  pott  biduum  Patcka  fiet^  ei  FiHat  Ao- 

niifiis  tradelur  ut  crucifigatur  (Uattk.  xxvi,  I,  8).Daie 

auesunliir  alii  duo  Marciis  ct  Lucas ,  ab  eodem  or- 

dine  non  recedentes  (Harc,  xit,  I,  tt  Luc.  xui,  I). 

Ncquc  hoc  tanquam  a  Uomino  dictum  insinoaBl;  hoe 

cnim  intiinare  prxtermiscriint :  cx  sua  Umen  persom 

ct  Marcus  dicil,  Erat  autem  Patctia  el  axgmn  pisf  N- 

duum;  el  Liicas,  Appropinquabat  autem  diu  (Ml 

/iM^niofMiii ,  qui  diciiur  Patctia.  Sic  ci^o  appropinqm* 

bal ,  iil  cssel  post  bidiium ,  sicut  alii  duo  apertios 

consonanl.  Joanncs  vero  Iribiis  quidem  locis  CMBae- 

moravit  cjiisdcm  dici  fesli  propiiiquiuicm  ,  com  alis 

qiixdam  duobus  siiperioribus  locis  narraret : 

aiilom  loco  nppnrct  cjns  nnrratio  circa  ipsa 

tcm|H)ra ,  ubi  lioc  eliam  i!li  tres  intimanl ,  id  est  itt- 

pLMidciitis  jam  domiuica:  passionis  {Joan.  xi,  55»  UW 

1,  et  iiii,  1). 

153.  Sod  hoc  vidrri  |K)lost  parum  diligcnler  IbI| 
libus  csse  c(mtrariiim,  quod  Matlhacus  et 
posteaquam  dixcnint  Pascha  post  bidiium  futunai 
deinde  comnicmoravcniiit  qiiod  cral  Jesus  in  BeAa- 
nia ,  ubi  de  ungticnlo  illo  prctioso  dicilur  :  Jouaei 
aiitcm  ante  sex  dies  Pasclias  dicit  Jesum  vcnismhi 
Betlianiam ,  de  ungiieiito  cadem  iiarratunis  ( U 
xii,  i).  Quomodo  ergoscciindum  illos  duoa,  postU- 
duiim  futuruin  eral  Pascha ,  cum  posteai|oaA  H 
dixerunl ,  inveniantur  cum  Joaniie  in  Betliaiiia  iBii 
de  unguentu  qiiod  ipse  narranles ,  tunc  aulem  ifoo 
dtcal  posl  sex  dics  futurum  Pasclia?  Sed  qui  iU  OM- 
ventur  non  mldligunt  Matlhxuro  ct  Marcnm  iM 
quod  in  .Belhania  de  ungoento  lactum  crat  ] 
lando  posuisse ,  non  post  illam  de  liiduo  ] 
ncni  su:im,  scd  antc  jam  factum  cum 


^^ 


1155  LIBEIl  SECUN0U5 

esseiit  ad  Pascha.  Non  ciiim  qiiisquam  eorum  cuin 

dixisscl,  post  bidutim  futiinim  Pasclia ,  sic  adjunxit 

de  illo  facto  in  Bciliania,  ut  dicerct,  Post  baec  cum 

essct  iu  Belhania  :8ed  Matlbxusquidcm  ,  Cum  cutem 

estet^  inquit,  Jewt  in  Bethania;  Marcus  aulem,  Cum 

csset  Bethania; :  quod  titique  inielligilur  ct  antequam 

illa  dicercntur  quse  antc  biduum  Paschx  dicta  suiit. 

Sicut  ergo  ex  Joannis  narraiione  coliigitur,  ante  sex 

dics  Paschac  vcnil  in  Bctlianiam  :  ibi  factum  cst  illud 

coiivivium  ubi  de  ungiienio  pretioso  flt  coromemora- 

lio;  indc  venit  Jerosolymam  sedens  super  aseilum ; 

deitide  postea  geruntur  ea.  qux  narrant  post  hunc  ad- 

vcntum  ejiis  Jcrosolymis  gesta.  £x  illo  ergo  dicquo 

vt^nit  in  Bcthaniam  atque  illud  de  unguento  factum 

cst ,  usque  ad  dicm  quo  isla  omnia  gcsta  atquc  dicta 

^unt ,  inlclligimus ,  ctiam  Evangclislis  non  comme- 

nioranlibus ,  consumptum  fuissc  quatriduuin,  ut  oc- 

currerct  dics  qucm  ante  biduum  Pasch:c  duo  dcHnie- 

runt.  Lucas  autem  cum  ait,  Appropinquabat  autem 

dies  festus  azymotum^  non  ciprcssit  jsiduum  :  scd  hanc 

propinquitatcm,  quam  commemoravit,  in  ipso  inter- 

vallo  bidui  dcl)cmus  accipcrc.  Joannes  vero  cum  dicit, 

PromnumeratPaschaJudasorum  {Joan.xi,  55),  non 

hoc  biduum  vult  inieUigi ,  sed  sex  dics  ante  Pascha. 

Proiiide ,  cum  quxdam  post  hoc  diclum  commemo- 

rasset ,  tunc  jam  volens  ostendere  quam  proxiniam 

fuisse  Pascha  dixissct :  Jesus  ergo  ante  $ex  dies ,  iu- 

quit,  PaschcBy  venit  in  Bethaniam,  ubi  fuerat  Lazarus 

mortuus,  queni  suscitavit  Jesus  {Id,  xii,  i>  2).  Fecerunt 

nutem  ei  canam  ibi.  IIoc  illud  esl  quod  commemoranl 

rccupitulantes  Matthxus  ct  Marcus,  cum  jam  dixisscnt 

l>ost  biduum  futurum  Pascha.  Recapilulando  ergo  ad 

iUiim  diem  rcdeunt  in  Bethaniam  ,  qui  eral  anle  scx 

dics  Paschx,  et  narrant  quod  Joannes  dc  coeiia  et  un- 

gucnlo  :  unde  ventunis  erat  Jerosolymain,  et  peractis 

illic  qux  narrata  suiit ,  pervenlurus  ad  diem  qui  erat 

aiite  biduum  Paschx ,  unde  isti  digressi  sunt ,  ut  re- 

capiiulando  commemorarent  quod  ante  in  Bethania 

de  unguento  gestum  est ;  cujus  rei  peracta  narralione, 

iUuc  iterum  redeunl,  unde  dlgressi  fuerant,  id  est,  ut 

jam  sermo  Domini  narretur ,  quem  habuit  ante  bi- 

duum  Paschx.  Nam  si  tollamus  de  mcdio  quod  gestum 

iu  Betliania  digredientes  ab  ordine  recolendo  et  re- 

capitulando  narrarunt,  et  ipsum  ordincm  contexamus, 

ita  sermo  dirigitur  secundum  Matthxum  dicente  Do- 

niiiio  :  Scilis  quia  poslbiduum  Pa$cliafiet,  et  Filius  ho- 

vunis  tradetur^  ut  crucifigatur.  Tune  congregati  »unt 

principes  saeerdotum  et  seniores  popuU  in  atrium  prin- 

eipts  sacerdotum ,  ^t  dieebatur  Caiphas ,  et  eonnlimn 

fecerunt^  ul  Jesum  dolo  tenerent  et  occiderent,  IHcebant 

autem,  Non  in  die  feito;  ne  forte  tumuitus  fierei  in  po^ 

pulo.  Tune  abHl  unus  de  duodedm ,  qui  didtwr  Judas 

Scarioth,  ad  prindpe»  saeerdotum  {Matlh.  xxvi, 

2-U),  ctc.  Iiiter  illud  enim  qiiod  dictum  est,  Se 

tunttUtus  fieret  in  pofw(o,  etillud  quod  dictum  est,  Tune 

akiit  unus  de  duodecim ,  qui  didtwr  Judas ,  inlerpoai- 

lum  cstlUud  de  Beibania,  quod  rccapitulandodixerunt : 

qao  nos  .prxtermisio  contexuimus  narrationem ,  ut 

iBsiiiaareiiiai  nen  repo|Mre  ordlnem  lemporum.  Sc- 


1154 
cundum  Marcum  autcm ,  codcm  Bethanix  convivio , 
quod  rccapiiulando  ct  ipse  intcrposuit,  sunililer  prx- 
termisso ,  ita  se  ordo  narraiionis  tcnet  :  Erat  autem 
Pascha  et  azyma  post  biduum ;  et  queerebant  iummi  sa- 
eerdotes  el  Scribas  quomodo  lum  dolo  tenerent ,  et  ocd^ 
derent.  Dicebant  enim  ,  Non  in  die  festo ;  ne  forte  tU" 
multus  /icret  populi.  Ei  Judas  Scariot/ies,  unus  ex  duo* 
decinif  abiit  ad  summos  sacerdotes,  ut  proderet  euin 
{Marc.  XIV,  1-10),  ctc.  Etiain  hic  inicrillud  qiiod  di- 
ctum  est,  M»  forle  tumuUus  fieret  populi,  ct  iUud  quod 
adjunximus ,  Et  Judas  Scariol/ies  unus  ex  duodecim^ 
positum  est  illud  de  Belhania,  quod  recapilulando 
dixcriinl.  Lucas  sane  ipsam  rem  geslain  in  Belhania 
prxicrniisit.  Hxc  diximus  proptcr  sex  dics  aiite  Pa- 
scha,  quos  dixit  Juaiincs,  cum  in  Bctliania  rem  gestam 
narraret;  et  biduum  anle  Pascha  ,  qiiod  Matthxus  et 
Marcus  dixcrunt,  cum  post  lioca  se  dictuin  illud  ipsum 
in  Bclhania  quod  Joaniies,  coinmemorarent. 
CAPUT  LXXIX.  —  De  ccena  in  Bethania  ubt  mulier 
unguento  preiioso  Dominum  perfudit^  quomodo  inter 
se  congruant  Matthams ,  Marcus  el  Joannes  ,  et  quo^ 
modo  Lucw  non  adversentur  tale  aliquid  alio  tempon 
commemoranlL 

154.  Sequitur  ergo  Matlhaeus  ab  eo  loco,  ubi  fincm 
feceramus  considerandx  narrationis ,  et  dicit :  Ttme 
congregati  sunt  pnndpes  sacerdotum  et  seniorcs  populi 
in  atrium  prindpis  sacerdotum^  qui  dicebatur  Caiphas,  el 
conritium  fecerunt  utJestim  dolo  tenerent,  et  occiderent, 
Dicebanl  aulem ,  Non  in  die  festo ;  ne  forle  ttunulttu 
fieret  in  populo.  Cum  autem  euet  Jesia  in  Bethama ,  tit 
domo  Simonis  leprosi ,  accesdt  ad  eum  mulier  habens 
alabastrum  ttnguenti  pretiosi,  et  effudil  super  caput  ipsiui 
recumbentis^  etc,,  usquc  ad  illud  ubi  ait,  Diceturei 
quod  hasc  fecit  in  memoriam  ejus  {Matth.  xxvi ,  3-15). 
Nunc  jam  de  muliere  atque  ungucnto  prctioso  quod 
in  Bethania  gestum  est ,  consideremus.  Liicas  enim 
quamvis  simile  factum  commcmoret ,  iiomenqiie  con-* 
▼cniat  ejus,  apud  quem  convivabatur  Domiiius ;  nani 
et  ipsum  Simonem  dicit :  lameii  quia  non  est  contra 
naturam  -vel  contra  morem  hominum ,  ut  si  potcst 
unus  bomo  habere  nomina  duo ,  multo  magis  possint 
et  unum  nomenhabere  homines  duo;  potiuscredibila 
est  alium  fuisse  iUam  Simonem  non  leprosum,  in  cu- 
jus  domo  hoc  in  Bethania  gerebatur.  Nam  nec  Lucas 
iii  Betbania  rem  gestam  dicit,  quam  narrat :  et  quam- 
vis  non  commemoret  civitatem  aut  castelium,  abi  fa- 
ctum  sit;  tamen  non  videtur  in  eodem  loco  versarl 
ejus  narratio.  Nibil  itaque  aUud  uitelligendum  arbi^ 
tror,  nisi  non  quidem  aliam  fuisse  mulierem,  qu» 
peccatrix  tunc  accessit  ad  pedes  Jesa,  et  osculata  est, 
et  lavit  bcrymis,  et  tersitcapiUis,  et  uuxit  ungucnto; 
cai  Dominos  adhibita  simiruadine  de  duobus  dcbitori 
bus,  ait  dimissa  esse  peccaia  multa,  quoniam  dilexii 
mullum :  sed  eamdem  Mariam  bis  boc  fecisse,  semel 
ficilieet  quod  Lucas  narravit,  cum  primo  aocedens 
cum  illa  huinilitate  et  lacrymis  nieruit  peccatoruin 
rcmissioDem  {Lue,  vii,  36-LO).  Nam  hoc  et  Joanuea, 
quamvis  oon  sicutLucasqiiemadaiodam  ilactum  essei 
narraTerit  •  tnmeo  ipsam  Mariam  commendaiii  eoui* 


1155 


DE  CONSENSU  EVANGIDLISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


II» 


nicinoravil,  cam  jain  dcLazaro  rcsuscilanilo  coepisscl 
loqui,  aiilcquam  vcnirct  in  Belliaiiiam.  QuoJ  ita  ibi 
narrat :  Erat  aulem  quidamf  iiiquil ,  languent  l^zarus 
a  Belfiama  de  cartello  Manm  ei  Marlhw  sororit  ejut. 
Maria  aultm  erai  qute  unxii  Dominum  unguenio,  ei  ex- 
iertii  pcdetejuM  capillit  tuit,  cujut  (rater  Latarutinfir- 
mabalur  (Joan.  xi ,  i,  2).  IIoc  direns  Joanncs  aUcsla- 
tur  Ltica»,  qtii  hoc  in  doino  pliaris.ri  ciijusJain  Sinio- 
nis  faciuni  csse  narravit.  Jani  il:iquc  hoc  Maria 
foccrnt.  Quod  aulciii  in  Uclhania  rursus  feeil ,  aliud 
cst,  quod  ud  Liico!  narratioiicm  non  pcrlinet,  scd  pa- 
ritcr  iiarratur  a  Iribus,  Joanne  scilicct  {Id.  xii,  i- 
8),  Matlhaco  ct  Marco  {Marc.  xiv,  3-9). 

455.  Inlcr  istos  Igitur  Ircs,  Maithxum,  Marcum  ci 
Joannem  ,  quemadnioduin  hoc  convcniat  altcndamus, 
de  quibus  iion  csl  dubiuin  qiiotl  camdcm  rein  narrcnt 
gcstiin  in  Hethania,  ubi  cliain  discipuli ,  (|U()d  oiiines 
trcs  coniincniorant ,  murmuravcruMl  advcrsus  miille- 
rcm  laiiquain  dc  pcrditionc  prctiosissinii  uiigucnli. 
Qiind  ei-go  Mailli:eus  ct  Marcus  caput  Domiiii  unguenlo 
iilo  perrusum  dicunt ,  Joanncs  aulein  pcdes ,  rogtila 
illa  ostendilur  nw\  csse  contrnriuin ,  quaiii  deinoii- 
siravimus ,  €um  de  quinqiic  panibus  p:isccrct  turb:is. 
Ibi  enini  quia  non  dcfuit  qui  ci  quinquagenos ,  el 
renlcnos  diseiibuisso  cointncniorarct,  cuin  alius  qiiin- 
qiiagciios  dlxerit,  noii  poluit  videri  coiilrarium  :  po- 
tuis>et  aiitoin  si  alius  ecnlcnos  lantuin  |>osuissei,  sie- 
ut  alius  quinquagcnos ,  ct  laincn  debuit  invcniri 
ulriimqtic  factum  c&sc.  Quo  cxemplo  informari  iios 
oportuit,  si(  ul  illic  admonui,  ctiaiii  iibi  siiiguli  Evaii- 
gelislse  siiignla  coinincmorant ,  iilrtim^iue  factnin  iii- 
lclllgere  (Supra,  cap.  4U ,  ri.  98).  Proindc  et  hic  noii 
fiolum  caput,  led  el  peilef  Domiiii  accipiami»  pcrfii- 
di8M  mnlierem.  NM  forte  quoniam  Mnrcus  fraeto  ala- 
bastro  pcrfusuni  caput  comineniorat,  tam  quisqtiani 
absunius  d  calumniosus  est,  ut  aliquid  in  vase  fracto 
negct  rcmanere  potuissc,  unde  eliain  pcdcs  perfiinde- 
ret.  Scd  cuni  iste  conlenderit  sic  csso  fracium ,  ut 
nihil  ibi  rcsidui  flercl,  nitcns  adversus  vcritntcni 
£vaiigclii;  quanlo  mciius  ct  rcligiosiiis  conlcndil  alins 
non  ebsc  ita  fractuin,  ut  totuin  effunderct ,  nitens  pro 
veritate  Evangclii  ?  llle  autcm  calumniator  si  tain 
pcrtiiiaciter  caccus  cst,  ut  Evangclistarum  concordiam 
de  alabastro  fracto  frangere  conetur ,  prius  accipiat 
perfusos  pcdes  antequam  illud  fractum  essct ,  ut  in 
iolegro  rcmancret ,  unde  eiiam  caput  pcrfiinderctur, 
ubi  fraclura  illa  totum  cflTunderet.  A  capite  quippe 
nobis  ordinaie  coiisuli  agnoscimus,  sed  ordinate  etiam 
nos  a  pcdibus  ad  capul  asccndimus. 

i56.  Gaeicra  facil  hujus  iiullam  milii  videntur  ha- 
bere  quxstioncm.  Quod  cnim  alii  dicunt  discipulos 
inurmunissc  de  unguenti  clTusionc  prctiosi ,  Joannes 
aulem  Judam  commemorat,  cl  idco  quia  fur  erat; 
inanifcstum  piito  csse  disciptilorum  nomine  cumdcm 
Judam  signiflcalum ,  locutione  illa  quain  dc  Philippo 
in  quinque  panibus  insinuavimiis,  plurali  niimero  pro 
bingulari  usurpato(/fri(/.,  n.  96).  Potcst  eliam  intelligi 
quod  et  alii  discipuli  aut  scnserint  lioc ,  aut  dixcrint, 
aut  cis  Juda  diccnto  pcrsuasum  sit ,  alque  omnium 


vnluntatem  Matih.TUS  ci  Marcos  cliam  Terbts  expres- 

scrinl ;  sed  Judas  pmptcrca  dixeril ,  quia  fur  erat, 

CTteri  vero  proptcr  patiperum  curam ;  Joannem  ai 

tcni  de  solo  illo  id  commcmorare  voluisse «  cnjiis  ex 

hnc  occasione  furandi  consuetudinem  credidil  inti- 

niaiidam. 

CAPUT    LXXX.  —  I/H  miitii  diuipuht  ui  pnepareMt 

ei  manducare  Pateha ,  quomodo  inter  §e  eongnuaa 

Maitheeutf  Marcut  et  Lucut, 

1!)7.  Sequilur  Matlli.eus  :  Tune  abiit  unmt  dedtt- 
dei-im  qui  dicitur  Judat  Scarioth »  ad  prindpe»  taeerdo' 
ftttii,  el  ait  illit :  Quid  vuttii  mihi  dare^  ei  ego  vobit  em 
Iradam  7  At  illi  contiituerunt  ei  triginta  argenleot,  etc, 
usquc  ad  illiid,  ubi  ait,  Ei  feceruni  dieeipuli  ticut  com- 
ttiluit  iUit  Jctut ,  et  pareneruni  Patcha  {Matlh.  ivn, 
14-19).  Nihil  in  hoc  capitulo  coiilrariuin  putaripotai 
Marco  ct  Lucx,  qiii  hoc  idcm  similitcr  narraut  {Mm. 
XIV,  10-16,  et  Luc.  xxn ,  3-13).  Qiiod  enim  dicitMal. 
thi'iis  Ite  in  civitatcm  ad  quemdam ,  et  diciie  d  :  Vi- 
gisier  dicit ,  Temput  meum  prope  "etl ,  apud  le  (mt 
Pascha  cum  ditcipulit  meit^  eiim  sigiilflcat  quen 
Mnrctis  et  Luens  dicuiit  luitrenifamilias  vel  domiiiBm 
domus,  in  qiia  eis  cocnaciiluin  dcinonstratum  est,  olii 
pnraient  l^isclia  :  qtiod  crgo  inten>osuit  MailliMS, 
ad  qucmdam^  tanqiiam  cx  pcrsona  sua  studio  brevita- 
tis  illum  compcndio  voluit  insiiiuarc.  Si  eiiim  diceret 
dixisse  I)tuniiiuni ,  Ite  in  civilatcm ,  el  dicite  ci,  lU- 
gisier  dicit,  Tempus  mcinn  propcesl,  .npud  te  f ^do 
Pn>elin ;  Uiii({unm  civiiali  diceiidtini  cssel,  acciperetor. 
Ac  per  lioc  non  cx  Domini,  ( ujns  mandaluro  nambit, 
scd  cx  sua  pcrsona  inlcrposuil,  ad  qucmdam  jnssisM 
Doiniiium  ut  ircnt ,  ne  liabcrel  necessc  totum  diem, 
cnm  boc  illi  ad  insinuandam  Jubentis  sciilentiam  solE* 
ccre  videretur.  Nara  neniiiicm  sic  loqui ,  ut  dicat,  be 
ad  quemdnm  ,  quis  nesciat?  Si  CBia  dieeret,  feeai 
quemcumqiie ,  aut,  ad  qucnilibet ;  )iossct  eae  ort^ 
lociitio,  scd  non  essct  ccrtus  homo  ad  quem  mitter» 
tiir  (a)  :  cum  ctim  cerlnin  ost  ndant,  quamTis  ladla 
cjus  nomine,  Mnrcus  ct  Lucas.  Sciebat  quippe  Doni- 
iiiis  ad  queni  mitlerct.  Et  ut  euin  etiam  illi  quos  nul- 
tebal,  invcnire  posscnt,  prxmonuit  quod  imlieinro  se- 
querentur ,  de  b  jnine  gestante  aquae  lagen»  vd 
amphoram,  ut  cum  seciiti ,  ad  domum  quam  TOlebat, 
vcnirent.  Gtini  itaque  non  hic  posset  dicl ,  Ite  a4 
qucnilibct,  quod  integritas  quidein  locutionis  adniltit, 
scd  hoc  loco  rci  hujus  quac  insinuabalur  vcrilas  DOa 
admitiil ;  quanto  miiius  hic  dici  potuit ,  Ite  ad  quea- 
dain ,  quod  omnino  nunquam  recta  locutiune  dici  po- 
tcst  ?  Sed  pline  discipulos  a  Domino,  non  ad  queali- 
bct ,  scd  ad  qucnidam  hominem ,  Id  est ,  ad  cerlaa 
ali()ucm  missos  essc  mnnifesium  cst.  Qiiod  nobis  « 
personn  sua  rcctepotuil  Evangcli  la  narrare,  ntdi- 
ccrct,  Misit  cos  ad  qucmdam,  nt  diccrciil  ei,  Apiid  le 
fucio  Pasclia.  Potuit  etiain  sic,  Misit  cos  ad  quemdan 
dicens  :  Ite ,  dicite  ci ,  Apud  te  facio  Pascba.  Ac  per 
boc  cum  verba  Domiiii  posuisset  diceiitU,  Ite  inM- 
taiem ;  intcrposuit  ipse ,  ad  quemdam  :  non  quia  hoe 

{a^Baec  difficuUas  locom  doa  bibet  bignBoo:  prteii 


1157 


LIBER  TERTIUS. 


iir.8 


Deniiiius  diicrit ,  sed  ut  ipsc  hobis  insinuarei  tacito 
noiiiijie  fuisse  qucmdani  iu  civiiate ,  ad  quem  Domlni 
discipuli  inUlebantur ,  ut  prxpararent  Pascha.  Ac  sic 
post  hanc  ex  pcrsona  sua  interpositionem  duorum 
vcrborum,  scqnitur  ordincm  yerborum  Domini  dicen- 
tis,  Et  dicite  ei ,  Magister  dicit,  Jam  enim  si  quxras , 
Cui  ?  rccle  respondetur,  IUi  cuidam  homitii,  ad  quem 
misissc  insinuavit  Evangelista ,  cum  ex  persona  sua 
iiilcrposuissct,  ad  qnemdam  :  minus  quidem  nsitala 
locuiiu,  scd  taiiieu  sic  intellecta  integerrima  est ;  aut ' 
si  iiabct  aliqiiid  proprictatis  hebrxa  lingua ,  qua  per- 
hibetur  scripsisse  Matlha  us ,  ut  eiiam  totum  ex  (ler- 
soiia  Domiiii  dictum  locutioais  integritatc  non  careat, 
viderint  qui  noverunt.  Sanc  ila  posset  etiam  latine 
dici,  si  diccretur,  Ile  in  civitatem  ad  quemdam,  qiiein 
vobis  dcmonstraverit  hiuuo  qui  vobis  occurrcrit  l:ige- 
nain  aqu;c  portans  :  lioc  modo  jubenti  sine  ambigui- 
tate  posset  oblemperari.  Yoiut  eliam  si  diceret,  Ite  in 
civitaiem  ad  qiienidam  qui  manet  illo  aiit  illo  loco»  in 
tali  vel  tali  domo ;  ciim  cxprcssione  loci  et  dcsigiia- 
tionc  douius ;  pussei  intclligi,  posscl  ficri.  His  autcin 


alque  hujusmodi  cactcris  tacitis  indiciis  qui  dicit ,  Ito 
ad  quemdam ,  et  dicite  ei ,  ideo  non  potest  audiri, 
quia  cerlum  aliquem  vult  intclligi ,  cum  dicit ,  ad 
qiicmdam,  et  non  exprimit  quoiuodo  dignoscatur. 
Quod  si  ex  persona  Evangelistx  dictiim  illud  intcrpo- 
sitiiin  acccperimus,  crit  quidein  neccssitate  brevitatis 
subobscura  focuiio ,  scd  tamen  iiitcgra.  Quod  vero 
llarrus  lagcnam  dicit ,  quam  Lucas  ampliorain ;  ille 
▼asis  genus,  illc  modum  signiilcavil  :  uierqtie  tumeii 
▼erilaiem  sententid!  custodivit. 

158.  Sequitur  Matthu^us  :  Vespere  autem  facto  dis- 
enmbebat  cum  duodedm  discipulis;  et  edentibus  iliis 
dixit :  Amen  dico  vobis^  quia  unus  vestrum  me  iraditurus 
est.  Et  contrislati  valde^  cosperunt  singuU  dicere :  Num- 
quidegosum,  Domine?  elc.,  usque  ad  illiid  ubi  ait, 
Jtcspondens  autem  Judas  qui  tradidit  eum,  dixit :  Num" 
qnid ego  sum,  Rabbi?  Ait  ilii :  Tu  dixisti  (Matlh.  xxvi, 
20-!25).  In  his  qux  consideranda  iiunc  proposuiiiius , 
iithil  affcrunt  qua}Slionis  eiiam  cxteri  Evangelisiac, 
qui  talia  commcmoraiit  (Marc.  xiv,  17-21:  Luc.  xxn, 
U-25,  flJoan.  XIII, 21-27). 


LIBER  TERTlirS. 


in  quo  Evangelislarum  a  ocenae  narratioae  ad  Evangelll  finem  ooocordia ,  ooUato  sumil  ordineque  digesto  shigulonim  ooo- 

texlu,  demoiistratur. 


Prologos. —  1.  Jam  quoniam  omnium  quatuor  nar- 
raiioiueoversatur  loco,  in  quo  nccessc  esteos  usque 
in  fiticm  pariterambulare,nec  multumdigredi  ab  invi- 
ccin,sicubifortcalius  aliquidcommemorat,  quodaliu» 
pnetermittit;  videturmihiexpedilius  nos  denionstrare 
posse  omnium  Evangelistarum  convenientiam ,  si  ab 
hoc  jam  loco  omnium  omnia  contexamus ,  ct  iii  unam 
narrationem  faciemque  ^  digeramus.  Sic  ergo  arbi- 
iror  commodius  faciiiusque  id  quod  suscepiinus  expli- 
cari ,  ut  aggrediamur  narrationem  omnia  commemo- 
rantes ,  cum  eorum  Evangelislarum  attestatione ,  qui 
ex  liis  omnibus  '  quisque  quod  potuit  aut  quod  voluit 
commemoravit :  ut  lamen  ab  omnibus  hxc  omnia  di- 
cerentur «  qux  demonstraudum  est  in  nuilo  sibi  essc 
conlraria. 
CAPUT  PRIMUM.  —  De  cma  Domini  et  de  expresto 

traditore  ejus ,  quetnadmodum  inter  $e  qualuor  con- 

veniant, 

2.  llinc  igitur  incipiamus  secandum  Matthxum  : 
Cdtnantibus  autemeis,  aecepitJeiuspanemf  el  beM- 
dixit,  ac  fregit^  deditque  disdpulis  Mti,  et  ait :  Acct- 
pite,  et  eomedite;  hoe  esi  corpus  m$um  (Maith:  xxvi , 
20  26).  Ha^c  ctMarcus  Lucasquecoromemoranl  (Mare. 
XIV,  17-22,  el  Lue.  xxii,  14-23).  Quod  enim  Luca3 
de  calice  bis  commemoravil,  prius  antequam  panem 
daret,  deiiide  posteaquam  panem  dedit;  illud  quod 
*superius  dixit,  praeoccupavit  nt  aolet ;  illud  vero 
|uod  ordine  suo  posuit ,  non  commemoraverat  sa- 
ferius  :  alrumqae  auiem  conjunctam  hanc  senten* 

«  Apud  Rat.  et  Er.,  serimque. 
•  sic  Mas.  M  ediU  Br.  et  Lov.»  eum  mumdm  nxmge" 
}uuarmaUesMmqMexkk,e»c. 


tiam  facit ,  qu»  et  illorum  est.  Joannes  autem  de 

corpore  et  sanguine  Domini  hoc  loco  nihil  dixit,  scd 

plane  alibi  multo  uberius  hinc  Dominum  locutum  esse 

lestatur '  (Joan.  vi,  32-64).  Nunc  vero  cum  Dominum 

a  ccena  surrexisse  et  pedes  discipulorum  lavisse 

cominemorasset ,  reddita  etiam  ratione  cur  cis  hoc 

fecerit ,  in  qua  Dominus  adhuc  clause  significaverat 

per  testimonium  Scriptunc ,  ab  eo  se  Iradi  qui  man- 

ducaret  ejus  panem ;  venit  ad  liunc  locum ,  quem  tres 

cspteri  pariter  insuiuant :  Cum  hac  dixisset ,  iiiqiiil, 

JesuSf  turbatus  est  spiritu ,  et  proteslatus  est ,  et  dixit : 

Amen ,  amen  dico  vobis ,  quia  unut  ex  tobis  tradet  me. 

Aspiciebant  ergo ,  sicut  idem  ipse  Joannes  subneetll , 

ad  invieem  diseipuU,  hwsitantes  de  quo  dieeret  (td. 

XIII,  2-32).  Et  contrtstati ,  sicut  MatthMS  et  Marcus 

dicuijt ,  OBperunt  ei  ringillatim  dicere  :  Numquid  ego 

ium?  At  ipse  respondens  ait^  siCal  Matthxus  sequitur, 

Qui  inHngit  mecum  manum  in  pttropnde,  hie  me  tradet, 

El  sequitur  idem  Matthxiis  ita  subnectens  :  FUius 

quidm  hontinis  vadit ,  •iciU  seriptum  est  de  illo :  vm 

mttm  homini  t7/t,  per  qum  FUius  hominis  tradetur! 

bonum  erat  et  »  ttatue  non  fUissel  homo  iUe :  in  his 

^ei  Marcus  hoc  etiam  ordine  consonat.  Dcinde  Mat- 

Ihxus  subjungil :  Respondens  auHem  Judas ;  qui  tradi- 

dit  eMni,  dimt :  Numquid  ego  ncm,  Rabbi?  Ait  iUi :  Tu 

dixisti.  EUam  hic  non  expressum  est ,  utrum  ipse  es- 

set.  Potest  enim  adhac  intelligi,  tanquam ,  Non  ego 

dixi :  potuit  ctiam  hoc  sic  dici  a  Juda  et  a  Domino 

responderi ,  ut  non  omnes  adverlcreni. 

t  iisg.  (Mtimae  notie  oorbeiensis  et  Remigiensis,  prxter 
alios  paoooe,  omlttnnt,  hine  Dminm  loeutm  esse  testa- 
ttar :  at  habent  tamen  cum  csteris  verbi  Wts^  sed  pim 
MtmultQuberiui. 


^j«ai/ 


1159 


DE  CONSENSU  EYANGELISTARUM,  S.  AUGUSTLXI 


m 


5.  Deiiide  sGquiliir  Matlhxus  ei  inscrii  mystcrUim 
€Orporis  et  sanguiDis  a  Dbinino  discipulis  d:ilum,  sie- 
ul  ct  Marcus  et  Lucas.  Sed  cum  tradidissct  calicein, 
rursus  dc  traditore  suo  loculus  est ,  quod  Lucas  pcr- 
sequitur  dicens :  VerunUamen  ecce  manut  iradenlis  tne^ 
mecum  etf  in  men$a  :  et  qmdem  Filiu$  hominit  teeun- 
dum  quod  definilum  e$t  tfadU ;  verumiamen  va  homini 
illi  per  quem  Iradetur !  Ilicjamintclligendum  est  illud 
consequi  qiiod  Joannes  narrat ,  isli  auiem  prxlonui- 
scrunt ;  sicut  Joannes  quxdam  pr;vtcrniij>it  quoi  illi 
dixcruiit.  Cuin  crgo  posl  tradilum  caliccm  dixisset 
Uoiiiinus,  quod  a  Luca  positum  est ,  Verumtamen  ecce 
fiianiu  tradeniit  memecum  etlin me/iia,  etc.,  coitjiingi* 
tur  illud  secundum  Joanncin  :  i  Erat  ergo  recuuibens 
unus  ex  discipulis  ejus  iii  sinu  Jesu,  qiiem  diligel»at 
Jcbus  :  iiinuit  ergo  huic  Simon  Pelrus ,  cl  dixit  ei  : 
Quis  est  de  quo  dicit  ?  Itaquc  cuni  rccubuisi>et  ille 
supra  pcctus  Jcsu,  dicit  ci  :  i>oniine,  qiiis  e^t? 
Res|K>ndil  Jcsus  :  IIIc  cui  ego  iiitinctum  pancm  pvr- 
rcxoro.  El  cum  intinxissel  paiicm ,  dcdU  Judx  Si- 
inouis  Sc-arioth.  Et  post  buccellani,  tuuc  iiilroiit  iii 
llluin  satan;is.  > 

4.  Hic  vidcndum  cst,  nc  iion  soluiii  Liicnc,  qiii  jam 
dixerat  inlrasse  salanam  iii  cor  Jiidx,  quando  paclus 
est  lunc  cum  Judosis,  ut  cum  accepta  pccuiiia  trade- 
ret ,  sed  ctiam  sibi  ipsc  Joaunes  repugnare  videalur , 
qui  jam  diicrat  supcriiis ,  anlequam  istam  buccellani 
acciperct.  El  cama  facta^  cumjam  diabolui  immitimt 
in  cor  mt  traderel  eum  Judat.  Quomodo  enim  intrat  iii 
cor,  iiidV  immitlcndo  iniquas  persuasioncs  cogitationi- 
bus  iniquorum  *?  Sed  iiuiic  intelligere  debciiius  a  dia- 
bolo  Judam  plenius  esse  possessum  :  sicut  contra  in 
bono,  illi  qui  jam  acccpcraiit  Spiritum  sanctum, 
quaiido  eis  posl  rcsurrectionem  iiisufllavit  dicciis, 
Accipite  Spiritum  tanctum  {Joan.  xx,  13);  poslca  cum , 
cum  desuper  missus  esset  die  Pciilccostes,  utiquc 
plcnius  acceperunt.  Posl  bucccllam  crgo  tuoc  intro- 
iit  iu  eum  satanas  :  c  Et,  i  sicut  contextim  Joannes 
ipse  commcmorat ,  c  dicit  ci  Jesus  :  Quod  facis ,  fac 
dtius.  lloc  autem  nemo  scivit  discumbentiuni  ad 
quid  dixerit  ei.  Quidam  cuim  putabant ,  quia  locu- 
los  liabcbat  Jiidas,  quia  dixit  ei  Jesus ',  Eme  ca 
qiiae  opus  sunt  nobis  ad  diein  fesium ;  aut  egeuis  ut 
aliquid  daret.  Cum  ergo  acccpisset  ille  buccellam , 
exiit  coniinuo.  Erat  autem  nox.  Cum  crgo  exissct , 
dicit  Jcsus :  Nunc  clariGcatus  cst  Filius  homiuis ,  et 
Deus  clarificatus  csl  in  co  :  et  si  Deus  clarificatus  cst 
in  eo,  et  Deus  clarificabit  eum  in  scmciipso,  et  couti* 
nuo  clarificabit  eum.  > 

CAPUT  II.  —  De  pradicta  ncgatione  Petri^  quemad" 
modum  ottendantur  nihit  inter  $e  repugnare. 

5.  i  Filioli ,  adbuc  modicum  vobiscum  sum.  Qux- 
rctis  me ;  ct ,  siciit  dixi  Judaiis ,  quo  ego  vado  vos 
non  potcslis  venirc :  et  vobis  dico  modo.  Manda- 
tum  novum  do  voliis,  ul  diligaiis  iiivicem,  sic- 
ut  dilexi  vos ,  ut  ct  vos  diligatis  invicem.  In  hoc 
cognosccnt  omncs  quia  mei  discipuli  cstis,  si  di- 

« SicMss.  Edili  autemy  permaslones  cogitatknuminuiuanmL 
•  Mss.  prope  ooinet,  dicU  ei  Jetus.  Duo  e  va(.  el  Rat.,  tf  i«e- 
rii.QexCtl^. 


lectionem  habueritis  ad  invicem.  Dicit  ei  Sinoo  H 
trus  :  Domme,  quo  vadis?  Respondii  iesoiiQuf 
ego  vado  non  poles  roe  modo  feqai ;  sequeris  au- 
tem  postea.  Dicit  ei  Petrus :  Qur^re  non  possoo  U 
sequi  modo?  animam  meam  pro  te  ponam.  Re- 
spondit  Jcsus  :  Anbnam  luam  pro  me  pones?  amen, 
amen  dico  tibi ,  non  caniabit  gallus  donec  ter  me 
neges  i  {Joan.  xki,  33-38).  Hoc  de  prxdicta  ne- 
gatione  tua  Pctro  non  soliis  Joaunes,  cx  cujns 
Evangelio  modo  ista  interposui ,  sed  el  ca*leri  tres 
commemoraiit  {Matth.  xxvi,  30-35;  JHtfrc.  xiv»  36-51, 
et  Lue.  xxn,  31-34).  Nonsanc  omnes  exunaeadcn 
que  occasione  scrmonis  ad  eam  commemorandan 
Tcniunt  :  nnm  Matthxus  el  Marcns  pari  prorsus  or- 
dinc  el  eodcm  narraiionis  sax  loco  cam  subnedunt 
ambo,  posteaquam  Doininus  egressiis  csl  ex  illa 
donio,  iibi  manducavcrant  Pasclia;  Lucas  veroei 
Joannes ,  antcqitam  iiidc  essel  cgressus.  Scd  £icile 
posscmiis  intclligere  aul  illos  duos  cam  recapitulando 
posuissc ,  aut  istos  pncoccupando ;  nisl  magis 
ret  qiiod  lam  divcrsa ,  non  tantum  Tcriba ,  sed  i 
scntenlias  Domiiii  pnrinittuiit ,  qulbus  permotus  Pe- 
trus  illani  prxsuiii)  tioiicm  proferrel ,  vel  cum  Do- 
mino  vcl  pro  Doinino  moricndi,  ut  magis  coganl  intel- 
ligi  tcr  eum  expreshisse  prjcsumpiionein  suam  diTer^ 
sis  locis  sermonis  Christi,  el  ter  illl  a  Domino  respoo- 
som  quod  cum  esset  aiue  galli  cantum  lcr  nrgatam. 
6.  Neque  cnim  iiicredibilc  est ,  aliquanlum  di^iiii* 
etis  intervaliis  teniporis  Pctrum  commolum  esse  ad 
prasumcndum ,  sicut  ad  ncgandum ;  yei  ei  i 
aliquid  tcr  similitcr  rcspondissc :  quandoqoidemi 
conlexiim  ,  nullis  aliis  interpositis  rebus  aut  Tcrbb, 
post  resurrcciioncm  ter  illum  InlerrogaTeril  mmai 
cum  amet,  ct  ei  lcr  hoc  idem  respondenti  etisa 
ipse  mandalum  de  pasccndis  ovibus  suis  anom 
que  ler  prasceperil  {Joan.  xxi,  15-17).  Hoe 
esse  credibilius ,  quod  ter  ostciidcrit  pracsumpikMiea 
suam  Pctras,  el  dc  irina  sua  negaiioue  lera  Doaiiio 
audierit ,  ex  ipsis  Evangelistarum  verbis ,  qo;ea  Do- 
roino  dicta  divcrse  ac  diversa  commemoranty  sie 
probatur.  Ecce  meminerimus  quod  nnnc  inierpoiaici 
Evangclio  Joaniiis;  boc  ccrte  dixerai:  c  FilioU,  ad* 
huc  modicum  Tobiscum  sum.  Quxrdis  rae;  elt  sio* 
uldixl  Judaeis,  qiioego  Tado  tos  non  polesiis  Te- 
nirc  :  el  vobis  dico  modo.  Mandalum  noTom  do 
Tobis ,  ut  diligatis  invicem ,  sicat  dilexi  tos  ,  ot  et 
Tos  diligatis  inTiccm.  In  hoc  cognosce&t  oaMi 
quia  mei  discipuli  esiis,  si  diiectlouem  babooi- 
lis  ad  iuTieem.  Dicit  ci  Simon  Petros  :  J)a- 
mine ,  quo  Tsdis  ? »  Nempo  hic  manifestnm  eil, 
ex  illb  verbis  motum  esse  Pcinim  ui  dicereC ,  J^ 
mtne,  quo  tadisf  quia  diceutem  audierat,  Qntifi 
tado  vo$  non  pote$h$  temre.  Respondil  Jesos  eidei 
Petro  :  Quo  ego  tado  non  pote$  me  teqm  wtodo;  it|nf- 
ris  auiem  po$tea.  Tunc  iile  :  Quare  non  pottm,  i»* 
quil,  $equi  te  modof  animam  mem  pro  ft  pomm 
Huic  prxsumptioni  respoudit  Dominos  futoratn  ejui 
negationcm.  Lucas  auiem  cnm  commemorasset  di- 
xisse  Dominum ,  Simon,  ecce  MfffiMs  expeihil  m  il 


LlftER  TEHTIUS.  \m 

ego  autem  rogm  pro  (e,  ut  non     noctis  complcui  iiiTcnirctur,  qiixante  ipsum  primiiia 


tlCI 

mbrarel  iicut  irilicum 

Oeficiat  fida  tua;  et  lu^  aliquando  conventu^  confirma 
fratres  tuos ;  tunc  subjccil  Petrum  rcspondisse ,  Do- 
mine,  tecum  paratus  $um  et  in  carcerem  el  in  mortcm 
ire,  El  ille  dixit  :  Dico  tibi ,  Petre ,  non  cantabit  hodie 
galluSf  donec  ter  abneges  nosse  me.  Quam  lioc  aliud  sit, 
aliud  illud  undc  Pctrusad  pnesumendum  permotus  sit, 
quis  non  videat  ?  At  vcro  Mattlixus «  Et  hgmno  dicto, 
iiiquit ,  exierunl  in  montem  Oliveli,  Tunc  dicit  illii  Je- 
sus :  Omnes  vos  scandalum  patiemini  in  me  in  ista  nocte. 
Scriptum  est  enim ,  Percutiam  pastorem ,  et  dispergen- 
tur  oves  gregis,  Postquam  autem  returrexero ,  prasce- 
dam  vos  in  Galilwam,  SIc  prorsus  et  Harcus.  Quid 
liabeiit  cliam  hxc  verlia  vel  sentcntix  simile  illis  ', 
vef  qu*.^iis  sccundum  Joannem,  vel  quibus  sccundum 
Lucam ,  Petr us  relulit  pncsumptionem  suani  ?  Et  liic 
crgo  ita  sequitur :  Rapondens  autem  Petrus ,  ait  t7/t : 
EUi  omnes  scandalixati  fuerint  in  te,  ego  nunquam 
icandalizabor.  Ait  illi  Jesus :  Amen  dico  tibi^  quia  in 
hac  nocU  antcquam  gallui  eantet,  ter  me  negabis.  Ait 
illi  Petrus  :  Elianui  oportueril  me  mori  tecum ,  non  te 
ncgabo.  SimHiter  et  omnes  discipuli  dixerunt. 

7.  llxc  pcne  ipsis  vcrbis  eiiain  Marcus  commemo- 
rat,  nisi  quod  non  gencralitcr,  sed  distinctius ,  quem- 
admodum  fularum  esset,  eipressitdictum  a  Domino, 
Amen  dico  tibi ,  quia  tu  liodie  in  nocte  hae,  priusquam 
bis  gallus  voccm  dederit,  ter  me  es  ncgaturui.  Cum  ila- 
qiie  omnes  dicant  prxdiiisse  Donilnum  quod  cum 
Petrusessel  negaiurus  ante(|uam  gallus  cantara,  non 
autcm  oinnes  dicant  quoties  gallus  cantaret  •  Marciis 
lioc  solus  narravit  expressius.  Undc  Donuullis  vidctur 
non  coiigrucre  coiteris ,  quia  parum  attendunt ,  ct 
inaxinie  corum  obnubilatur  inieniio ,  cuin  adversus 
Evangelium  animo  induuntur  liostili.  Tola  cniin  Pciri 
negaiio,  trina  negatioesl.  In  eadcni  namqiie  pcrman- 
sit  trepidaUone  animi ,  propositoque  mendacii ,  do- 
nec  admonitus  quid  ei  pncdicium  sit,  amaro  flctu  ct 
•cnrdis  dolorc  sauarctur.  ILrc  aotem  tota ,  id  est  trina 
ncgaiio,  si  post  primum  gain  cantum  liicipcret «  fal- 
sum  dixisse  vidcrentnr  trcs :  qiiorum  Mattlixus  dixit, 
Amen  dlco  tibi ,  ^iita  m  hac  nocte ,  antequam  giltui 
cantct,  ter  me  negabis ;  Lucas  aulem,  Dieo  tibi ,  Petre , 
non  eantabit  hodie  gatlui^  donee  ter  abnegei  noae  me ; 
Joanncs  autem ,  ^ivkii  ,  amen  dico  fiH ,  nou  eantabit 
gaUui ,  donee  ter  me  negee.  Diversis  enim  verbis  et 
verboruro  ordine  eamdem  explicavemnt  senlciitiani 
dixisse  Dominum  ,  quod  aiiteqoam  galluscantaret, 
tcr  cum  Peirus  esset  negnlurus.  Rursos  si  tqtam  tri- 
mm  negalionero  ante  peregisset,  quaro  eanlare  gallns 
inclperel»  siiprrfluo  dixisse  Marcos  deprebcnderetar 
ex  pcrscna  Domini ,  Atnen  dlco  tibi ,  quia  tu  hodie  in 
nocte  hae ,  pniu^m  gallui  to  voeem  dederit ,  ter  me 
negaturui  ei.  Quid  eiiim  attinebat  dicere,  jirliij^iiam 
bii ,  quando ,  si  anle  primnm  galli  canlum  tota  illa 
trina  negaiio  complereiur,  siniul  et  anle  secandum , 
et  ante  tertium ,  el  antc  omnes  galli  cantiis  ejasdcm 

>  sic  legendnm  com  Mss.  At  ediiiono  RaUspooensl;  noB 
iteiii utiaDud Er.  et Lov., qai haba etkm  mec  werba wd 


auterautfai^ 
tcntentiam  sunitem. 


S4XGT.   AUGIJST.   111. 


eompteti  probaretur?  Scdquia  antepriinum  galli  cau- 
tum  ccepta  cst  illa  trina  ncgaiio,  attenderunt  ilii  trps, 
Don  qnnndo,  cam   complctunis  esset  Petrus,   scd 
qunnu  ^  futuraesset,  et  quando  cocpiura ;  id  cst,  quia 
irina,  et  quia  ante  galli  caniuin  :  quanquani  in  animo 
ejns,  et  ante  primum  galli  canluin  toU  posslt  iniel- 
ligl*  Qiiamvis  eiiim  verbis  neganlis  anie  priinum  co;- 
pta ,  ante  secundum  aulem  g:iHi  canluin  peracta  sit 
tota  illa  trina  negatio;  tamen  aflcctione  animi  et  ti- 
more  Petrl  ante  primum  tota  concopia  cst  *•  Nec  in- 
tcrcst  quantis  morarum  intcrvallis  triiia  voce  enun- 
tiata  sit,  cum  cor  ejus  etiain  aiile  primuni  galli  canlan 
tola  possederit ,  tam  magna  scilicel  formidine  imbl-*' 
bila ,  ut  possct  Dominain ,  iion  solum  semcl ,  scd 
iterum  et  tertio  inlcrrogalus  ncgare ,  ut  rectius  dili- 
gentiusque  aitcndcntibus  ',  quomodo  jam  moecliatus 
est  mulierem  in  corde  suo  qui  eam  vidcrit  ad  concu- 
piseendum  ( Matth.  v,  28);  sic  Pctriis  quandocumqiie 
verbis  ederet  timorem,  quem  tam  vebcmcniem  aniroi 
conceiieral ,  nt  perdurare  posset  usque  ad  lertini' 
Domini  negationem,  toia  trlna  ncgalio  ei  tempori  dft 
pulanda  est ,  qiiando  eum  trinx  negationi  snfBcleiw 
limor  invasil :  ex  qiio  ctiam  si  post  prlmum  galll  can- 
tum  ineipcreiit,  pulsaio  iuierrogationibus  pectore , 
verba  illa  negationis  erumpere,  nec  sic  absurde  atqno 
inendncitor  anle  galll  canium  ter  negnsse  dicerelur , 
quando  aiite  galli  cantuni  tanius  (imor  obsederai 
mentem ,  qal  eubi  ^  posscl  asqne  ad  tertiam  negatio- 
nem  perdiiecre.  Mullo  minus  igilur  movered^t,  quia 
Irina  ncg:iilo  etiam  irinis  negantis  vocibas  ante  galli 
cantum  coppia  ,  etsi  non  aiitc  primum  galli  cantum 
peracta  est.  Tanquam  si  alicui  dlcerctnr ,  Ilae  nocte , 
aHleqiiam  gallus  cantet ,  ad  me  scribes  cpistolam ,  ii» 
qua  nillii  ter  conviciaberis  :  non  uliqne  si  eam  ant 
omnem  galli  caniom  scribcre  Inciperet,  eipostpri- 
nam  galii  canlum  Aniret,  ideo  diccndum  eral  falsum 
fuisse  praediclum.  Marciis  ergo  de  ipsanim  vocam 
iDtervallis  planius  elocutus  est ,  qul  dixii  ex  persona 
Domini ,  Priiii^Ram  bis  gatlus  voeem  dederlt  ^termeee 
nagaiurui.  Iia  gestum  esse  apparebit ,  cum  ad  eum- 
dem  locom   narratlonis  evangelicsB  venerlmus ,  ui 
etiam  lllic  oslendatnr  E^^angclislas  slbi  congniere. 

8.  Si  aalem  qa.-crantar  Ipsa  omnlno  verLaqux  Petm 
Dominus  dixerit;  neque  inveniri  possont,  cl  super- 
fluo  qoserantur;  cum  senlentia  cjus,  propler  qoam 
cognoscendam  verba  proferonfnr,  eliam  iii  di^-ersis 
Evangelislarum  verlns  possii  csse  nolissima.  Sive 
ergo  diversis  sermonam  Domiiil  locls  eommoios  Pe- 
Irussingiliatiro  terenantiaverilpracsumplionem  suam, 
el  ter  ei  Dominos  soam  negaiionem  |irjcdixerll,  sicui 
probabilius  iiidagalur;  siva  aliqoo  narrandi  ordtiio 
possinl  oroniom  Evaiigelislanmi  eommemoraliones  iii 
onam  redigi.  quibos  demon&trelar  semel  Dominum 
pncdixisse  Pelro  prxsuincntl  quod  eum  negaiunis 

<  un.^qmmdo.  sedmcDosedltl  aOet  ):8S.,9iiaiiC{i. 
*  lU  Msi.  el  RSL  Ai  Er.  et  Ijov.,  eaepea  enL 
'  In  sex  Mss.  addituai  hic  est,  tidetMr.  ^ 

^  ta  MSi.  proi^  oinnlbus  el  Rat.,  eam. 

(Tiente-sevtJ 


UCI 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


1IC8 


atiermit  retror$um,  et  cccidcrunl  in  lcrram.  Itcrum 
trgo  €M  interrogant :  Quem  qucerltitt  llli  autem  dixe- 
runt*:  Jetum  Naacrenum,  RespondU  Jctut :  Dixi  vobit 
quia  ego  nm  : »  ergo  me  tptceriUt,  tiniu  hot  abire.  Ui 
impteretur  termo  quem  dixit^  Quia  quot  deditti  milii, 
non  perdidi  ex  iput  quemqham  {Joan.  xviii,  2  11). 

iG.  Videniet  auiem,  sicul  Liicas  dicit,  ii  qni  circa 
iptum  erant,  quod  fulurum  crat,  dixcrunl  ei  :  Domine^ 
M  pereutimut  tii  gladio?  El  percuttit  unut  ex  iptit^ 
qiiOil  onines  qualuur  dicuiil,  tciTunt  principit  tacerdo» 
ium,  el  amputatit  auriculam  ejnt^  siciit  Lucns  ct  Jonn- 
nc8  dicunt,  dexteram.  Qtii  aulem  pcrciissit,  scciin- 
«lum  Joanncin  Pctrus  cral :  qucm  pcrcussit  aiitcm, 
llalcliiis  vocabatur.  Dciiido  qnodLiicasdicil,  Hetpon- 
dent  Jetut  ait :  Sinile  utque  huc ;  el  adjuiixil  qiiud 
Mattbxus  commemorat,  Converte  gladium  tuum  iii  /o- 
CfitM  SNHiii.  Omnet  enim  qui  accepcrint  gladium,  g!adio 
peribunt,  An  putat  quia  non  potaum  rogare  Patrem 
meum^  et  exkibebil  mihi  modo  ptut  quam  ducdecim  le- 
giouit  Angetorumf  Quomodo  ergo  implebuntur  Scri' 
ptura,  qma  uc  oportct  fieri?  Ilis  vcrbis  adjringi  iKXcst 
qiiod  iilum  co  loco  dixissc  Joaiines  coininomornt ,  Ca^ 
ticem  quem  dedit  nuhi  Pater,  non  vitbibam  i//ifm?  Tunc, 
ticut  Lucas  dicit,  leligit  auriculaiii  illiiis  qui  pcrcus- 
sus  eratf  et  sanaTit  cum. 

17.  Noc  moYoat  qimi  contrarium  sit  quod  Liicns 
dixili  inlerrogantibus  discipulis  si  pcrciitcrcnt  in  gh- 
diOyDominom  rcspondisso,  Sinite  utque  /ikc  :  qitasi 
post  illam  percussioncm  iladictuin  fucrit,  ut  plncuc- 
rit  ei  usque  huc  factum ,  scd  anipliiis  licri  nolucrit ; 
cum  in  Tcrbis  quas  Mattbxus  postiit,  inlrlligntur  p«^liiis 
totom  factum  quo  usus  est  gladio  rcims ,  Domino 
displicuisse.  Illod  cniin  vcrius  cst,  qitod  cuin  ciim  in- 
terrogasscnl  diccntcs,  Doiiuiie ,  ti  pcrcutimut  in  gla* 
dio  f  tunc  respondit,  Sinite  utque  huc :  id  Cbt,  non  vns 
nioveal  quod  futuriim  est;  pcrmiticndi  sunt  liuc 
usqiie  progrcdi,  hoc  cst,  ut  mc  apprchendaht ,  ct 
impleantur  qu»  de  mc  scripta  suiit.  Scd  intcr  inoras 
▼erborum  interroganlium  Dominum  et  illiiis  rcspon- 
dciilis,  rolrosdefensionis  aviditaieei  mnjori  pro  Do- 
niiao  Gommotione  pcrcussit :  sed  non  polucruiit  cliam 
Bimul  dici ,  qux  siroul  Geri  polucrunt.  Non  cnim  di- 
ccrct,  Hetpondent  autem  Jetut ,  nisi  illorum  iiitcrro- 
gationi  roponderet,  non  facto  Petri.  N:iin  dc  facto 
Petri  quid  judicavcrit, Mattliacus  solosdixil.  Ubi  eliam 
non  dixit  Mattlixus,  Uespondit  Jcsus  Polro,  Convcrte 
glndium  tuum ;  scd  diiit.  Tune  ait  illi  Jetut ,  Converle 
gladium  luum  :  qiiod  post  facluni  apparct  dixisse  Do- 
Ulinum.  Illud  vcro  qiiod  Lucas  posuit,  Retpondent  au- 
tem  Jctut  ait,  Sinite  utque  huc ,  iilis  qui  interrogave- 
riiil  respooiium  esse  accipicndum  est :  scd  qnia ,  ul 
dixiinus,  intcr  vcrba  interrogantium  et  respondcniis 
Dominiv  facu  cst  uno  ictu  percussio,  hoc  ordine  judi- 
cavit  esse  narrandum,  ot  etiam  intcr  verba  iiitcrro* 
gationia  et  rcsponsionis  eam  iiisererct.  Non  cst  crgo 
coninrium  hoc  ei  quod  dixil  Matthxus,  Omnet  enim 
qni  acceperint  gtadium,  gladio  peribunt,  id  cst,  qui  usi 
fiiennt  gladio.  Vidcri  autem  possct  contrarium,  s!  Do- 
minus  ex  illa  rcs|K>n$ioiic ,  saltcm  usque  ad  uiiuni, 


ncc  ipsiim  lclhnic  vulnus,  usum  tamcn  gladii  iponta- 
ncum  npprobasse  dcmonstrarelur.  tttianquain  etiam 
Petro  diciuin  loiuin  congrucntcr  intclligi  postil,  ot  lie 
ccnncclatitr  ct  qitod  Lucas  ct  qiiod  Mallhxos  relalil, 
quemadtnodum  snpra  commcmoravi,  Sinite  mque  hti; 
cl,  converte  gtadium  tuum  in  locum  $uum.  Omne»  emm 
qui  acceperint  gladium,  gladio  peribunt ,  etc.  Quomodo 
autctn  sit  intclligciidiun,  Siniie  ntqne  hue,  jain  f  xpn- 
sui :  ct  si  alitcr  mclins  potcst,  iia  sil;  dutn  f.mca 
Evntigelislnnim  vcrilas  constet. 

18.  Posien  $c<iuitiir  M»tthTU8,clcoiiimemoralcini 
iii  illn  hura  dixissc  lurbis  :  Tanquam  ad  laironetn  exi' 
tlit  cum  gladiit  et  futtibut  comprehendere  me.  QuoHdie 
apud  vot  tedebatn  docent  in  templo,  et  non  me  tenuittit, 
Tiinc  addidit  ctiam  vcrba  qux  Lucat  ponil :  Sed  hge 
ett  hora  vettra,  et  potetlat  lcnebranm.  Hoc  autem  fo- 
tnm  factum  etl,  sicut  Maillixus  dicil,  nl  implerenlur 
Scriptura^  Propheiarnm,  Tunc  ditciimli  otunetreHctoeo 
fngcrunt ;  sictit  cl  Mnrcus  dicit.  ScqHebalur  auteiu  ih 
lutn  unut  adolesccnt  amictut  tindone,  sicitt  tdem  Har- 
ciis  coninicinornt ;  el  cnm  tenuittent  eum,  rcjecta  itV 
done  nudut  profngit  ab  eit, 

CAPUT  \ I.  ^De  hi$  quw  gctta  tuut  cum  ducerelur  Do- 
minut  ad  domum  principit  iacerdotum,  et  queBiaipm 
domo  eum  nocte  perduclut  ettet^  et  maxime  de  Petn 
negationcj  quenutdmodtua  inter  $e  omme$  amgruoML 

i  9.  Ai  iUi  tcncntet  Jetum  duxenmt  ad  Cmpkam^  prith- 
eiifem  tacerdotum,  uln  Scribm  et  teniore$  convenermU^ 
sicut  Mntlhncus  dicit  {Malth,  xxvi,  57-75).  Sed  ] 
ad  Amiani  ductus  cst,  soccrum  Caiph»,  sicut , 
dicit  (Joan.  xvin,  1127).  Marcus  aolcin  el  lAicas  no- 
mcn  non  dicuiit  pontificis  {Mare,  xiv,  53  73,  «f  Lk. 
XXII,  54-62).  Ductus  cst  autcm  ligaius,  cum  adesieiil 
in  illa  tiirbn  tribunus  et  eoliors  el  niitiislri  Judacorun« 
cicul  Joanucs  comniemorat.  Petrut  autem  teqmehatv 
eum  a  loitge  utfiue  in  atrium  principit  $acerdotum :  rt  ifr 
grcutttintro  tedebat  cum  minittritj  ut  videret  finem,  u^ 
ut  dicit  Matlhxus.  Et  calefaciebat  u  ad  ignom^  sicut 
in  co  loco  narrationis  dicit  Marciis.  Iloc  et  Lncascon* 
mcmorat,  qitod  Petrut  eequebaltw  a  longe  :  aecento  aeh 
lem  igne  in  mcdio  atrio,  et  circum$edentibu$  ilU$f  erut 
Petrut  in  medio  eorum.  Et  Jonnncs  dicil,  quod  «fM- 
6a/iir  Jetum  Simon  Petrut,  et  aliut'di$ciputu$,  DkO' 
pulut  autcm  t7/(falius  «rol  uoliu  ponlifici^  et  intrmitemu 
Jau  in  atrium  pontificit^  sicut  Joannes  dicil.  Peim 
autem  $iabat  ad  ottium  forit,  secundum  cumdcm  Jaan- 
ncm.  Exiit  ergo  ditcipnlut  aliut^  qui  erat  notme  panlh 
ficif  et  dixil  o«/ian<r,  et  inlroduxit  Petrum,  siciil  Idev 
Jtianncs  dicit.  Sic  cnim  faciuin  est,  ui  iutus  esM  ci 
Pctrus  in  alrio,  sicut  el  alii  dicunl. 

20.  I^rincipee  autem  eacerdoium  et  oiwm  tomm^m^ 
sicut  Matthxus  dicit,  qiumrebani  faUum 
eonlra  Jetum^  ut  eum.morli  traderant  :  eH  non  \ 
runt^  cum  mulii  falri  le$ie$  aecet$it$ent» 
ciiiQi  let^monia  non  erani,  sicut  Marcos  dietl,  cua 
eumdcin  locum  commcmonrct.  Novu^me  autem  w- 
neruitt  duo  falu  te$ie$,  siciil  «licit  Hattlixus,  ei  ififs- 
riiiir :  Hic  dixit,  Pouum  de^lruere  templnm  Dei^  H  poA 


^atamm^ 


I1G9 


LIBEIl  TERTIUS. 


1170 


triduum  remdlficate '  Hlud,  Alios  eiiam  Marcus  com- 
mcmoral  dixissc,  No%  audivmui  eum  dicentem^  Ego 
disiolvam  templum  koc  manu  faciumf  el  poU  iriduum 
aliud  non  tuanu  facium  tedificabo :  et  ideo  non  erat  con* 
teniens  ieslimonium  itlorum^  sicul  idem  Marcus  ibidcm 
dicil.  Et  surgen$  princeps  sacerdolum^  aii  iUi :  yihil  re- 
spondes  ad  ea  qncs  isti  adcersum  te  tesiifii-aniur?  Jesus 
auiem  laccbai.  Ei  princeps  sacerdotum  ait  iUi :  Adjnro 
ie  per  Deum  vivum,  ut  dicas  nobis,  si  iu  es  Chrislus  Fi» 
Uus  Dei,  Dicii  iUi  Jesus :  Tu  dixisii ;  hxc  Malllixus. 
Marcus  aulcm  endem  aliis  vcrbis  dicil,  nisi  quod  tacct 
quod  eum  ailjuravcril  priuccps  sacerdotum :  scd  lan- 
lum  valere  oslendit  quod  ci  dicit  iesus,  Tu  dixisti^ 
quaulum  si  dicerct,  Ego  sum,  Scquitur  enim,  iil  ait 
idcm  Marcus :  Jesus  autem  dijdt  i7/f,  Ego  sum,  Et  tn- 
debilis  FiUum  hominis  a  dexlris  sedeniem  viriuliSf  et  ve- 
nieniem  cum  nubibus  cwU,  lloc  dicit  etiam  Matihxiis, 
sed  noii  dicit  rcspondisseJcsum,  Egosum,  Tuncprin^ 
ceps  sacerdolum  uidit  veslimenia  fiia,  dicens :  Blasphe" 
mavit ;  quid  adhuc  egemus  iesiibus?  quod  MalthdRus  com- 
mcmoral,  ct  scquitur,  Ecce  nunc  audisiis  biasplhemiam, 
Qnid  vobis  videiur?  At  ilU  respondentes  dixcrunt :  Reus 
esi  moriis,  Hoc  etiam  tcslatur  ct  Marcus.  El  scquitur 
Matllixus :  Tunc  exspuerunt  in  faciem  ejus^  et  colaphis 
eum  ceciderunt,  Aiii  autem  patmas  in  faciem  ei  dederuni^ 
dicenies :  PropheUxa  nobis,  Christft  quis  esiqui  te  per» 
cussii?  Hoc  dicit  ct  Marcus :  commomorat  ctiam  qtiod 
ci  faciem  vdavcrunt.  De  his  qiioqiio  Liicas  altcslatur. 

21 .  Hxc  intelligiiur  passus  Dominus  usqiic  ad  nia;ie 
iu  domo  principis  saccrdotum,  quo  prius  adduclus  cst, 
ubi  eliam  Pelrus  tenlatus  esl.  Scd  dc  Petri  lciiluiione, 
qux  intcr  lias  Domlni  coiitumelias  focla  est,  non  co- 
dcm  ordinc  omncs  narrant :  iiam  ipsas  primo  com- 
mcmorani  Matlhasus  ct  Marcus,  deindc  Petri  tentatio* 
ncin ;  Lucas  vcro  ciplicat  prius  tentationem  Petriy 
lum  deinuni  bas  Domini  conlumelias :  Joannes  autem 
iiicipit  Peiri  tenialionem  diccre,  ct  interponit  qu^xdam 
dc  conlumeliis  Domini,  et  adjangit  quod  liide  missus 
est  ad  Caipbam  pontiflccm ;  ct  inde  rccapitulat,  ut  ex- 
plicet  quam  cccperal  (eniationem  Pctri  in  domo,  quo 
priino  adduclus  est,  et  redit  ad  ordinem,  ubi  Oblendal 
qucmadmodum  duclus  sil  Dominus  ad  Caipham. 

22.  Sic  ergo  Matlbxus  sequitur :  Pctrus  vero  sede^ 
bat  foris  in  alrio,  et  accessit  ad  eum  una  anaUa  lUcens  : 
Et  tu  cum  Jesu  Gaiiiaso  eras?  At  iUe  negamt  cormn  omni" 
btts  dicens :  Nescio  quid  dicis,  Exeunle  auiem  iiio  ja^ 
uuam,  vidil  ilium  aiia  andUa,  et  ait  his  qui  erant  ibi  : 
Et  hic  erat  eum  Jesu  Nazareno,  Et  iierum  negavil  cum 
juramento,  Quia  non  uovi  hondnem.  Et  post  pusiiium 
accesserunt  qui  stabant^  et  dixemnt  Peiro :  Vere  et  iu  ex 
iilis  es;  nam  et  ioqueUs  tua  mamfestum  ie  facU.  Tunc 
c€ep\t  deiesiari  et  jurare^  quia  non  novisset  hominem  : 
et  conlinuo  gaiius  canUtvit :  hxc  dicit  Matthxus.  Intel- 
ligiiur  auteni  quod  postcaquam  cxiit  foras,  cuin  jaro 
semcl  ncgassct,  gallus  canlavit  primus»  quod  Malthxus 
lacet,  et  Marcus  dicit. 

23.  NoD  aulem  foris  ante  januam  iterum  ncgavit, 

*  rieriqne  Mss.,  eedificare  ;]«xia  gnec,  ofeorfoNte. 


scd  cum  rcdiisset  ad  focum :  quando  autem  redierit.  non 
opiis  crat  commemorare.  Marcus  ergo  sic  illud  narrat: 
Ei  exiit  foras  anieatrium,  et  gaiius  cantamt.  Rursusau* 
icm  cum  vidissei  iiium  anciiU,  coepit  dicere  circumsUm^ 
iibus,  Quia  hic  ex  iUis  est,  At  iiie  ilerum  ^gavit.  Hxc 
vero  ancilla  non  cadcm,  scd  alia  est,  sicul  dicit  Mat- 
tbxus.  Sane  lioc  quoque  inteirigilur,  quia  In  secunda 
ncgalione  a  duobus  compellatus  esl :  et  ab  ancilla  sci- 
licct,  quam  commcmorant  Malihxus  ctMarcus;  et  ab 
a!i(),  qucm  commcmorai  Lucas.  Sic  en:m  hoc  narrat  Lu- 
cas :  Pcirus  verosequebaturaionge.  Accenso  aulemignein 
medio  alrio,  et  drcumsedentibus  iilis,  erat  Petrus  in  me- 
dio  eorum,  Qucm  cum  vidisut  andUa  quwdam  sedentem 
ad  iumen^eteum  fiiiisct  intuila,  dixh:Et  hiccum  itio 
cral,  Al  ille  negavit  etim,  dicens :  Muiier,  non  mmiiium, 
Kl  posi  pudllum  alius  videns  eum,  dixil '  Et  lu  de  iitises. 
Iloc  crgo  quod  Lucas  ait,  Et  post  pu^tlum,  jam  egres- 
sus  crai  Pelnis  januam,  ct  primus  gallus  cantaTerat ; 
jamque  rcdierat,  ut  qucmadmodum  dicit  Joannes,  ad 
fociim  stans  iterum  ncgarel.  Joannes  enim  in  prima 
negaiione  Pciri,  non  solum  de  priino  galli  canlu  tacet, 
sicui  co^tcri,  cxccplo  Marco;  scd  etiam  quod  seden- 
lcm  ad  igiicm  cognovcrit  ancilln,  non  commemorat. 
lloc  eniin  tantum  ait,  DicU  crgo  Petro  andtUt  ostiaria : 
Numquid  et  tu  de  disdpuiis  es  hominis  istius?  Didt  ilie : 
Non  sum,  Deindc  intcrponit  qux  gesta  sunt  cum  iesu 
in  cadeni  doino,  qux  conimcmoranda  arbitralas  est, 
ita  luirrans :  Stabanl  autem  servi  et  minislri  ad  prunas^ 
quia  frigus  erat ;  et  calefadebant  se :  erat  auiem  eum  ds 
et  Peirus  stans,  et  calefaciens  se,  Hic  ergo  jam  intcili- 
gitur  exiisse  foras  Petrum,  et  rediisse :  primo  enim  sede- 
bat  ad  ignem ;  ci  postca  jam  rediens,  stare  coeperat. 
24.  Sed  forte  aitaliquis :  Nondum  exicral,  surrexe- 
rat  autem  exiturus.  IIoc  potcst  dicere  qui  putat  forit 
ante  januam  secundo  interrogalum  negasse.  Yidcamus 
ergo  Joannis  scquenlia  :  Poniifex  ergo,  inquit,  interro» 
gavit  Jesum  de  disdpuiis  suisj  ei  de  doctrina  ejus,  Re* 
spondU  d  Jesus :  Ego  paiam  tocutus  sum  maiK/o,  ego 
semper  docui  in  synagoga^  et  in  tempto,  quo  omnes  Ju- 
dsei  conveniuntf  et  in  occuUo  locutus  sum  nihU:  quid  me 
interrogas?  interroga  eos  qui  audierunt  quid  bculussum 
ipds  :  ecce  ii  sciuni  qnee  dixerim  ego,  Uac  aulcm  cum 
di^dsset^  unus  assislens  mimsirorum  dedit  aUipam  Jcsu^ 
dicens :  Sic  respondes  poniifid?  Respondit  d  Jesus :  Si 
mate  hcutus  ncm,  teslimonium  perhibe  de  maio ;  li  au 
lem  bene^  qmd  me  cadis?  Et  nddi  eum  Annas  Ugalum 
ad  Caipham  ponlificem,  Hic  sane  ostenditur  quod  An- 
has  pontifexeral :  nondum  enim  missas  erat  td  Cai- 
pham,  cum  jam  illi  dicerclur,  Sic  respondes  poniifici? 
El  hos  duo!(,  Annam  el  Caipbam  poniilices,  comm^ 
moral  ctiam  Lucas  in  inilio  Evangelii  sui  (Luc.  in,  2). 
llis  diciis  Joanncs  redit  ad  quod  coepcrat  de  negatione 
Pctri,  id  esl,  ad  eamdem  domum,  ubi  gesta  suntqu» 
narravit,  et  unde  ad  Caipham  missus  est  Jesus,  ail 
quem  ab  inilio  ducebatur,  sicut  dixit  MaUhxus.  Com- 
memoravit  antem  ista  Joannes  quoe  interposuil  rec^- 
pitulans  de  Pctro,  et  ad  eam  narratioiiem  rediens,  ita 
dicit,  ul  eompleat  irinam  negationem :  Er&tmUem  S^ 
sHon  Pcirus  Mtm,  H  eaiefadenM  se.  Dixerunt  erqo  d  • 


DE  c6nsx::nsu  eyangelistarum,  s.  augustlm 


1171 

Hmmqmd  H  tw  ex  auljmUi  eju^  nf  NegatU  itte^  H 
HdtiNon  mm.  IIoc  igiitir  loco  Inveniniiis,  ct  noii 
anta  janaam,  sed  iid  focimi  siantcm,  secundo  ncgasse 
l*etniin :  quod  fleri  non  possct»  nisi  jam  rcdiisset, 
posteaquani  foras  exierat.  Nequc  enim  Jani  exicrattd 
Ibris  cum  vidit  allcra  ancilla :  sed  cum  exierat,  eum 
viilil,  id  cst,  cum  surgcret  ut  exiret,  auimadvertit  eum, 
el  dixit  his  qui  erant  ibi«  id  esl,  qui  simul  erant  ad 
ignem  inlus  in  alrio,  Ei  hic  erai  enm  Jew  Nawreno. 
Ule  autem  qui  foras  exierat,  lioc  audilo,  redicns,  ju- 
ravlt  iliis  Gontra  nilenlilHis»  Quia  non  non  hominem, 
Nam  el  Marcus  sic  ail  de  eadcm  ancilla  :  Et  cmpit  di- 
een  eireumstantibtts^  Quia  hic  ex  illii  ett.  Diccbnt  enim 
non  illi,  sed  liis  qiii  illo  cxcuntc  ibi  rcmanscrant,  sic 
lamcn  ut  ille  nudircl :  uiidc  rcdlens,  cl  riirsus  ad  igncm 
slans,  rcsistcbJt  ncgando  vcrbis  eorum.  Dcindo  in  eo 
qaod  Joaiines  ait,  Dlxerunt,  Numquid  et  lu  ex  diuiptt" 
tt$  eju$  ct?  quod  rcdcunli  el  slanil  dictum  inlclligi- 
mns,  qiiod  qiioque  conflmiatur,  iion  illam  tantum  al- 
lerain  ancilLim»  qiinm  conimcmoranl  in  hac  sccuiida 
iiegationc  Maltlixus  ct  Marcus,  scd  et  i\\\i\m  quom 
commcnioral  Luca^,  cuni  Pclro  id  cgisso;  unde  Jo:in- 
ncs  dicil,  Dixerunt  ergo  ei,  Quapropicr  sive  postca- 
quam  illo  cicuntc  dixit  ancilia  his  qtii  sccum  crant  iii 
alrio,  quia  hic  ex  Utii  est,  hocaudilo  illc  rcgrcssus  csi, 
iit  se  quasi  |»urgaret  ncgando :  slvc,  quod  cst  crcdi- 
ImKus,  non  aiidivil  quid  de  illo  dictuni  rucrit,  cuin  fc- 
ras  cxircl,  cl  poslcaqnam  rcdiit,  dixerunt  ci  aocilb, 
ct  illc  alius  qucm  Lucus  commc:i:ornt,  Numquid  et  tu 
ex  disciptttis  ejus  es?  et  dixit^  Non  snni:  pcrlinacius 
insistontc  illo  do  quo  Lucas  nii,  alquc  diccnle,  Et  tu 
de  illises;  cni  Pctrnsnil,  0  liomo,  non  snm.  Liituido 
lamen  colligitur,  collalis  dc  hac  re  omnibiis  Evangc- 
Ustanim  tcstimoniis,  nou  anlc  januain  socundu  Pe- 
tram  ncgassc,  sed  intus  in  atrio  ad  igtiem.  Hatthxum 
:iulem  et  Marcum,  qtil  comiiiemoravcrunl  cxiidse  eum 
foras,  rcgressum  cjus  brevilatis  causa  lacuisse. 

i5.  Nunc  Jnm  dc  tertia  ncgalione  iiispiciamus  co- 
rum  cQiignicnliain ,  quam  Matih£um  solum  j.im  ex- 
|iKcasse  meinlncrlinus.  Sequilur  crgo  Harcus  et  dicit : 
Ei  pott  pusillum  rursus  qm  adtlabant ,  diccbant  Petro : 
Vere  ex  illit  et ;  nam  ei  Calitaut  es.  Ille  autem  ccepit 
ttkathemafnare  et  iurare,  Quia  nescio  hominemittum 
quem  dicitit,  Et  statim  itirum  gallut  eantavit,  Lucas 
aotem  ita  sccutus,  hoc  idem  narrat :  Et  intertallo 
facto  quasi  hora  uniut ,  aliut  qmdam  afrmabat ,  cfj- 
cffis  :  Vere  et  hic  eum  illo  erat;  nam  et  CaiiUeut  est. 
Kt  aii  Petrus  :  Uoma,  nesdo  quid  dicit.  Et  eontinuo 
adhue  itto  loquente ,  cantatfit  gallus,  Joannes  sccutus 
de  tcrtia  Petri  ncgalione ,  ita  explicat :  Dicit  unut  ex 
tervit  ponlificitt  cognatut  ejut  cujut  abscidii  Petrut  im- 
fkuiam  :  Nonne  ego  te  tidi  in  horto  cum  illo  ?  Jterum 
argo  ncgapit  Petrut^  et  ttatim  gallut  cantavit»  Quod  igi- 
tur  Hotthxus  ei  Marciis  dlcnnt,  post  puMum^  quan- 
tum  cssct  lioc  lcinporis ,  manifcslal  Lucas  diccndo , 
Et  intcrvatlo  facto  quasi  horce  umut :  de  hoc  autem  m* 
teiTallo  lacct  Joanncs.  Itcm  quod  Hatthxus  ctMarcus 
non  singubri ,  sed  plurali  numero  enuBliant  cos  qul 
CQm  Pciro  ngcbant,  cuni  Lucas  anam  dlcat,  Joanaos 


1172 

qnoqueunam,-eamqne  cngnaturo  rjns,  cujus  abscirtii 
Petnis  auriculam ;  facile  est  liiielligere,  aal  pluralem 
namcnim  pro  singulari ,  nsliata  locntione  usurpasse 
Malthanim  et  Harcnm ;  ant  quod  unus  maxhne  taa- 
qunm  sclens,  el  qui  citm  vidcrat,  afnrroabat,  cxteri 
aolem  sccuti  ejus  fidcm ,  rctrum  simul  urgcbnnt : 
unde  duos  Evangclistas  compendio  pluralcm  nome- 
roro  posiiisse ;  alios  autcm  duos  eiim  soliim  signift- 
care  volulsse,  qui  prxcipuus  in  hoc  cral.  Jam  vcro 
illiid  qiiod  Halthsus  ipsi  Potro  dictnm  Aiissc  asscril , 
Vere  et  tu  ex  iliit  et ;  nam  et  loqucla  tua  manifestum  te 
faeit;  sicul  Joanncs  cidcm  Pelro  dictum  asseverai , 
Nonne  ego  te  vidi  in  horto  cum  iUo  ?  Marcus  aiitcm  i:i- 
ter  sc  illos  do  Pelro  locuios  dlcii.  Vere  ex  illit  est; 
nam  et  Calilentsest{a);  sicut  ct  Lucts,  non  Petro, 
sed  de  Pclro  dicil,  AUus  quidam  afirmabat  dicms  : 
Vereethic  cum  ilio  erat;  nam  et  Catilceusest :  a^Jt 
senlenliam  inlelllgimus  lcnnissc  cos  qni  compellahitii 
dicuiil  Petrum;  tnntumdcm  ciiim  valnit  quod  dc  illo 
coram  illo  diccbalur,  quantum  si  illi  diccrclur  :  ntit 
uuroquo  modo  aclum ,  rt  nlios  illum,  alios  aliiim  mo- 
dum  commemorasse.  Galli  aiilcm  cnntiim  posi  k  rli:im 
negalionem  secundum  in!e!Iigiinus ,  sicul  Marcus  cx- 
pressit. 

26.  Scquiiur  crgo  Matth.TUB,  ita  diccns  :  Etrecor- 
dtitut  est  PHrut  verbi  Jesu  quod  dixerat  ^  Priusquam 
gatlut  cantet^  (er  me  negabi»  :  ei  egressut  forat ,  fevit 
amare.  Marciis  autem  ita  dicil  :  Recordatus  est  Pelrus 
verbiquod  dixerat  ei  Jesus,  Priusquam  gallus  canlct 
bitt  ter  me  negabis :  et  coepit  fere.  Lucas  aulem  sic  ait : 
Kt  convcrsHs  Dominus  respexit  Petrum  :  et  recordaius 
est  Pelrut  verbi  Domini,  ticul  dixerat,  Quia  pritts- 
qunm  gnllus  eantet ,  ter  me  negabis  :  et  egressus  foras , 
Pckus  ftevit  amare,  Joannes  de  recordatione  et  flctu 
Petrl  taccL  Sane  in  eo  qaod  ait  Lncas,  quod  conversns 
Daminut  respextt  Petrum ;  quomodo  accipiendum  sit , 
diligentius  considcrandum  esl.  Quamvis  cnim  dicnn- 
tnr  ctiam  inleriora  atria,  tamen  in  extcriore  atrio  fuil 
Peirus  intcr  scrvos  qui  simul  sc  ad  igncm  calefacic- 
liant :  iion  esi  autcm  credibile  quod  ibi  audicbatur 
Domlnus  a  Judaris ,  nt  corporalis  ficrct  illa  rcspectio. 
Nanique  cum  diiissct  Halthxus,  Tunc  exspucrunt  in 
fadem  ejut^  et  colaphis  eum  ceciderunt ;  alH  autem  pab- 
nm  in  faciem  et  dederunt^  dicentet :  Propheliza  nobis , 
Chritle;quit  ett  qui  le  percustit?  Secntns  csl  diceiis, 
Petrut  vero  tedebat  forit  in  alrio;  qiiod  non  diccrcl , 
nisl  illa  cum  Domiiio  intus  agcreniur  :  ei  quanlum 
oolligiliir  In  nan  atione  Harci ,  non  solum  in  iiitcriori 
btts,  sed  etiam  in  supcriorlbns  domus  agcbnntur.  Nam 
pusteaqiuim  Blarcus  talia  nnrravii,  sccuius  aii,  Et  cum 
ettet  Petrut  in  atrio  deortum.  Sicut  crgo  eo  quod  Mal- 
lh.Tus  ail ,  Petrus  vero  tedebat  foris  in  atrio ,  oslendit 
quod  illa  intus  ngcreiitur  :  sic  co  qiiod  dixit  Marcus  , 
Et  eum  essct  Pctrut  in  atrio  deortum ,  oslcndil  non 
solum  in  iiitcriorlbus,  scd  ctiam  iii  supcrioribns  gOhtu 

(a)  Forte  legcndum,  marcus  autem  in  quibusdam  codici- 
bus  mter  se  ilfos^  etc  Nam  i  aulo  supra  non  secus  ac  In  sa- 
cris  Bibliis  babelur  hunc  i^isuM)  Marci  lucuni  rctuiii  Aiig.  iii 
ha!C  vcrba,  dicebanl  retro^rerc  ex  ilHs  es,  elc,  quibus  ttla 
nou  de  rciro  imcrsc,  scd  ii  si  rcu-o  lucuti  uairatttur. 


II1S 

q»  teenL  Qnonodo  ergo  rospexil  PMrum  Doniinus 
faoe  eorporali?  QHipropttr  mihi  Tiileuir  ilbi  retpeetio 
Maim  fiMla,  m  ei  Tcnlrct  in  menlem  qootiet  Jam 
■f  pitnl ,  et  qM  ei  Dowinas  praedlxisset »  alqoe  iu 
mlsericQnliler  Domiao  rcspicientc  pceniicrd  euin » el 
salobriler  llcrel  :  sicut  qaotidio  didmas,  Domlne, 
respice  me;  el,  Rcspexit  com  Dominvs,  qal  de  sll- 
qwi  pcriculo  Td  Isborc  divina  mlsericordia  liberatas 
est :  d  sicttl  didam  est,  Rnpici^ H exaudi  m  (Pm/. 
xn,  I) ;  et  Omnrten^  Domltu,  et  Hbera  ttnimam  maam 
{PmL  Ti »  S) :  its  dictum  arbiUror,  Coiirtfnnt  Dominwi 
r«f jMaric  Patnmt ,  ef  recordaiM  eU  Peitut  verbi  DonunL 
Deiiiqiie  cum  firoquentius  soleani  in  iiarrationibus  suts 
poneni  Jcsuui  quam  Don;iiiunn ,  modo  Lucas  Donii* 
num  posoit  dicens*  CoaMrtifS  Dominui  reipexit  Pe» 
inm,  cf  reeardaiu»  eei  Pelrui  verbi  Domini;  Mattbxos 
aulem  et  liarcus « quia  de  ista  respcciioiic  ucucniat » 
aoo  terbi  Domiui»  sedTcrbi  Jesu  cum  reconblum 
esae  dixeroul :  ut  etiain  cx  hoc  inteiligamus  illam  re- 
spectioiiem  a  JcsUf  uon  bumanis  oculis ,  scd  divinitus 
fiidam. 

CAPUT  VIL  —  De  his  qua  mane  (festa  $unt ,  priue- 
qaa»  Pli*lala  Iradmlur^  quomodo  Evangeliita  inifr 
u  aoR  dieerepeni ;  ct  de  teitimonio  Jeremice  quod 
MeMkmae  prapier  Domini  pretiwn  interpoeuit^  cum 
kac  tn  ejnuieM  propheliB  Seriptwra  nou  invenialur» 
27.  Se(|aitor  ergo  Matthxus ,  et  dicit :  Mane  autem 
frfo,  cmuUium  inierunl  omnee  principes  sacerdotum  ei 
eenwrea  popuU  adversue  Jesum ,  u^  eiim  morti  irade- 
waf  ;  d  siii^Mm  adduxeruni  eum^  et  iradiderunl  Pontio 
PiUUo  prenidi  (Matih.  xxTii ,  1-10).  Uarcus  siniilitcr : 
£i  canfeslim  mane »  inquit ,  eonsilium  facientes  summi 
sacerdoie»  cuih  senioribus  el  Scribis  et  umverso  coHciUo^ 
mmcmtesiesnm  duxeruni  el  Iradidcrnnl  Piiato  {.Marc. 
XT.  I).  Lucat  autcm  postcaquam  complcvit  uarraiulo 
fctri  Dcgatiuoem ,  recapilulavit  quos  cuni  Doniino 
ge>la  suut,  jam  ot  appard»  circa  mane»  alque  ita  con- 
lexait  nsrratioiiem  :  Ei  viri  qui  ienelani  illum ,  illu" 
dekani  d ,  ceulenles;  et  velavcrunt  eum ,  et  percutiebani 
fadem  fjvt ,  d  interrogabani  eum ,  dicentes  :  Prophe* 
iLu;quisesi  qm  iepercussilf  Et  aiia  multa  blasphe- 
umnies  dsccbanl  in  eum.  Et  ui  factus  esi  dies ,  convene^ 
runi  seniores  ptebis  et  principes  sacerdolum  et  Seribm; 
d  dnxeruni  ilium  in  condlium  suum,  dicentes  :  Si  tu  es 
Chrhiue^  dic  nobis,  El  ait  iUis  :  Si  VQbis.dixero^  non 
erediiss  mihi;  «i  autem  el  interrogavero ,  nonrespoHde-* 
hslia  wiAi,  naque  dimittetis :  exhoc  aulem  erit  Fitius 
immhus  sedeus  a  dexlris  virtuiis  Dei.  Dixerunt  auiem 
mnnes  :  Tn  ergo  es  Filius  Dei?  Qui  ml :  Yos  didtis , 
^aia  eg)  tam.  At  iUi  dixerunl :  Quid  adhuc  desidera- 
nms  iesiimomum  ?  Ipd  emm  audivimus  de  ore  ejus.  Ei 
iorgfiiu  omnU  mnlHludo  eorum  duxeruni  eum  ad  Piia- 
inm  (li«c.  xxiit  63;xxiii,1).  Ila?c  omnia  narravit 
Lucat ;  obl  intelligilur  quoJ  ctiam  Mnttbxnt  ct  Mar- 
cos  narraTeraat,  quod  interrogatus  sit  Dominus 
utrum  ipsc  cssd  Filius  Deif  d  quod  diicrit,  Dico 
woU$9  mnodo  videbilis  FiUum  hominis  sedentem  a  dex^ 
Ifjl  vkiuAs  * ,  €f  venieniem  in  nubibus  ceeU ,  jam  ioce* 
•.  Bdill»  cirfidi  nd.  AUimen  vocemi  veif  boc  loco»  mm 


LIBER  TEaiHUS  1174 

tcenlo  dic  /cslom,  qoaodu  Lacat  dicil ,  Et  ut  faeius 
esl  dies :  aiqao  iui  narrat  tiniilia » dsi  qniif  ctiam  ipso 
coromcmoralqood  illi  lacocrauL  Node  aotcm  iiitclli- 
glmus  per  (alsos  testes  adnro  esso  com  Domiiio,  quod 
breriter  commemoraTcraut  Maiiln*us  d  Marcus ,  Lu« 
cas  tacuh ,  qul  enamvil  qu»  drca  mane  suiit  gcsta. 
Nam  d  1111»  U  est  Ibtthxus  d  Marcos,  contctuenmi 
nnrraiioncm  in  iis  qux  cum  Domlno  ada  sonl  osque 
ad  mane  :  sed  postca  rcdicront  ad  narrandam  Veiri 
nogationcm;  qoa  lcrminala  rcdierunt  admaiie,  oi 
inde  cxlcra  eoolexcrcnt,  qnousqoc  perducercnt  ^  qox 
cum  Donilno  acta  crant,  scd  iiondum  commcmDravcnnt 
quod  mane  factumcssct  (Jfall/i.  xxti,  59-75,  rf  Marc. 
xiT,  55-72).  Joaiincs  quoqiic ,  cum  ea  qunc  cuin  IKv- 
mino  gesta  sunt  cx  qiianU  partc  visuin  cst,  ct  Pctri 
ncgationcm  totain  commemorassct ,  Adducuni  ergo^ 
inquit,  Jcsum  ad  Caipham  in  prmtorium,  Eral  autem 
mane  {Joan.  xTUiy  i8) :  ubi  intelligimus  aut  aliquam 
fuisse  causaro  qux  cocgcrii  Caipliaro  cssc  in  prxto- 
rio ,  ncc  esse  prnscntem  cnm  alii  prindpcs  sacerdo* 
ttim  liabcrciii  dc  Domino  qiKCstioncm ;  aut  in  domo 
cjus  fuissc  prxtorium  (<f) :  Unicn  ad  ipsum  ab  inlllo 
duccbatur,  aJ  qncm  in  extrcmo  pcrductus  cst.  Scd 
quia  jam  laiiquani  coiivictiim  retim  addiiccbant,  Cai- 
phx  aufcm  jam  aiitoa  visum  fucrat  ut  Jcsus  morcre- 
tur,  Riilla  nioi-a  inicrposita  cst  quin  occidendus  Pibto 
Iradcrctur.  Qux  igitur  pcr  Pilaiuin  ciim  Doniiuo  gcsu 
snnt ,  iU  Maltba:us  iiarrat. 

28.  Ac  primum  cxcurrit  iiide  ,  ut  commcmorct  cx* 
ituni  Judas  iraditoris,  qiiem  sdIus  nnrravtt ,  ita  di* 
cciis  :  Tunc  videns  Judcs ,  qui  eum  tradidit ,  f(uid  da» 
mnatus  euel,  pmiitentta  duclus^  reluUt  irigintaargenieos 
principibus  sacerdotum  et  senioribus ,  dicens  :  Pvccavi , 
Iradens  sanguinem  justum.  At  ilU  dixerunt :  Quid  ad 
nos?  tu  videris.  Et  projectis  argailds  in  icmplo ,  reees* 
dt ;  et  abiens ,  laqueo  se  suspendil.  Principes  autem  sa- 
cerdolum  acceptis  argenlds ,  dixerunt  :  Non  ticet  eos 
mittere  iu  corbonam ,  qma  pretium  sanguinis  esi.  Cond-' 
Uo  autem  inito ,  emerunt  ex  ilUs  agmm  pguU  in  seput- 
turam  peregrinorum  :  propler  hoc  voeaius  esS  ager  itte 
Aclieldemaeh^  hoc  esl ,  Ager  sanguxnis^  tuque  in  hodier- 
uum  diem.  Tunc  imptetum  est  quod  dictum  est  per  Jere^ 
miam  piophetam  dicentem  :  El  aeeeperunt  inginta  ar» 
genteos  pretium  appretiali,  quem  appretiaverunl  fiiii 
Israd  \  et  dedcrutUeos  in  agrum  figuU^  sicut  roailiiaif 
nuiu  Dominus. 

29.  8i  quis  aulem  moTelur  quod  boc  tcstimoniam 
non  inTcniiur  in  Scriptura  Jercmi»  propbclffi, el  ideo 
puUt  fidci  ETaiigclisUE  aliqoid  derogandum;  primo 
iioverit  non  oinnes  codices  ETangeliorum  babere  qood 
per  Jcremlam  dictum  sit«  scd  tantunimodo  per  pro- 
pbcum.  Possumus  ergo  diocre  bis  potius  codicibus 


Tidcinus  hi  Mss.,  noc  eam  Ui  anliqub  Oorfocicnsfbos  Bibliis 
repnesentat  Tersk>  ^-ujgau  seu  MaUb.  cap.  98,  t.  64; 
teu  Marc  eap.  U»  t.  Q^  quiDus  lods  al)est  etiam  a  lextu 
grax». 

1  U  septemllat.,p0rdiixeronl. 

*  m  sacrls  BOiIUt,  a  fU&s  israd. 

(a)  Hujot  Itidionit  dilBcoIlatem ,  ab  exemplari  sdbcet 
protoclam non tlnoeroy quaudoquidero tataoris  Bttiliis noa 
adcnMam,8edacafpto,grax:.,(ipdlod  Kmpha  legimaa. 
expeittre  ouoauv  licram  in  Joan.  iract.  1 1  ft. 


1175 


DE  GONSENSU  EVANGEUSTARUM.  S.  ADGUSTINl 


1176 


cfse  crcdenduro ,  (|ui  Jeremix  nomen  non  habent; 
dietam  esi  oniin  lioc  pcr  propbeiam ,  ted  Zacbariam : 
undc  pulalur,  cudiccs  ease  mcndoaoe  qui  luibent  no* 
men  Jcremix,  quia  vel  Zachariaa  habere  debuerunt', 
Yel  nullius*  aicut  qnidam,  sed  lantnm  per  ftrophelam 
dkentem ,  qui  ulique  inlelligitur  Zacbarias.  Sed  utatur 
ibta  dcTciisione ,  cui  placet :  mihi  aotem  cur  non  pla- 
cciit,  liaec  caosa  est,  quia  et  plurea  codices  liabcnt 
Jci^cinix  iioiiicn ;  et  qui  diligcntias  in  grscis  oxcm- 
p*aribus  Evaiigeiium  consideraTerunt ,  in  aniiquiori- 
bus  grxcis  iu  se  pcrhibcnt  InYcnisse  :  et  nulla  fnit 
cau^a  cur  addcreiiir  hoc  nomen ,  nt  mendosilas  flc- 
ret;  cur  autcm  de  nonnuUiscodicibos  loiloretur,  fuit 
atiqiiocausa,  at  boc  aadax  impcriiia  faceret,  cum 
turbaretur  qijacaiione ,  quod  hoc  tcaiimonium  apud 
Jcreniiam  non  itiveniretur. 

30.  Quid  ergo  intciligeiidum  est ,  uisi  boc  actum 
case  sccreliore  coiisilio  provideiitl-c  [>ei ,  qua  mciites 
EvangeliBtarum  sunt  gubematac?  Potuit  enim  flerl  ul 
animo  Ifatllixi  Evangelium  conscribentis  pro  Zacha- 
ria  Jercmias  occurreret ,  ut  fieri  solct ,  quod  tanien 
sine  ulla  dubitationc  cmendarei ,  saltcm  ab  aliis  ad- 
monitus ,  qiii  ipso  adliuc  in  carne  vivcntc  hoc  lcgcre 
potuerunt,  nisi  cogilaret  recordationi  su«,  qua  san- 
do  Spiritu  rcgcbatur,  non  frustra  occurrisse  aiiud 
pro  alio  nomcn  prophclx,  nisi  qaia  ita  Doininus  boc 
ficribi  consliluiL  Cur  aiitem  ita  constilnorit  Dominus, 
prima  i!la  cuisa  ulilissima  debct  facillime  oogitari, 
ctiam  sic  cssc  iu.-iiiuatum  ila  omncs  saticlos  Prophe- 
las  uno  Fpirilu  loriitos  miraliili  intcr  sc  coiiscnsione 
consturc,  ut  lioc  niuito  amplius  sit,  qtiam  si  omnium 
omuia  Proplietarum  uno  unius  hominis  ore  dicercn- 
lur  :  ct  idco  indubitanUT  accipi  debcre  qusccumque 
per  cos  Spiritus    sanctus  dixit,   ct   singula    esse 
omniuin ,  cl  omnia  aiiigulorum.  Cum  igiiur,  et  quae 
dicta  sunt  per  Jcremiam  tam  gint  Zach.iriac  qiinm  Je- 
rcmiae,  ct  quae  dicta  sunt  per  Zachariam  tam  sint  Jc- 
remix  quam  Zachariae ;  quid  opus  erat  ut  cmendarct 
Matibxus,  cum.aliud  pro  alio  sibi  nomen  occurrens  a 
se  scriptum  relegissct  ;•  ac  non  polius  sequons  aucto- 
rilatem  Spiritus  sancti ,  a  quo  mentem  ftuam  regi  plus 
nobis  ille  ulique  senticbat ,  ita  hoc  scriptum  relinque- 
rct»  sical  eiim  admonendo  constituerat  ei  Dominus» 
a<l  informandos  nos  tantam  verbonim  suorum  Inler 
Prophctas  csse  concordiam,  ut  non  abstirde,  imo 
congnientissime  etinm  Jcremix  deputaremus  quod 
pcr  Zacbariam  diclum  reperiremus?  Si  enim  liodie 
qiiisquam  volens  alicujus  verba  Imlicare,  dicat  nomcn 
altcrius  a  quo  dicta  non  sint  ',  qui  lamcn  sit  amicis- 
simus  et  lamiliariute  conjunctlssinms  illi  cujas  terba 
dicere  voluit ;  et  oontinuo  recordatns  alhim  pro  aliose 
dixisse,  iU  se  colligat  atque  corrigat,  ut  lamon  dicat , 
Beiie  dixi;  quid  aliud  inlucns,  nisi  tanUm  inier  amboa 
cssc  concordiam ,  inter  illum  acilicei  aqua  verba  di- 
Gcre  voluit ,  ct  alium  cujus  cl  nomefl  pro  iirMid  nomine 
occurrit,  ut  talc  sit  hoc  isiomdixisse»  qualesl  lltcdixis- 
sci?quanto  mngis  boc  de  Propbetb  sanciis  inlelligen- 
diim  et  maximecommendandoa  fuil,  alemBiom  libroi 
« IB  Mss.  rrope  caudbas,  a(iertiii  «  ^  difila  M. 


lanqoam  nnina  unum  librnm  acdperemus,  In  quo 
nulla  reram  discrepantia  creder^ur,  sicut  ntilfa  invc- 
nirclur,  ci  in  qno  mnjor  essei  consuntia  vcrititis , 
qoam  si  omnia  iDa  unus  liomo  qoamlibet  doclissimus 
toqueretor?  Quod  ergo  hinc  argumentum  snmcre  co- 
nanlur  ycl  infldelcs  yoI  imperiti  homines,  quasi  nd 
osieiidendam  disson.intiam  sanctorum  Evangclistn- 
ram,  hoc  potins  debcnt  s^umcre  fidcles  ct  docti 
ad  ostendeiidam  unitatcm  sanciorum  ctiam  Prophe- 
Umm. 

51.  Esl  etalia  causa,  quas  mihi  Yidctor  alio  tem- 
pore  diligentius  pcrtracUndn ,  nc  amplius  scrmoiiein 
protendamus ,  qtiain  biijus  opcris  terminandi  neccssi- 
Us  flagiut ,  ciir  boc  nomcn  Jcremix  in  lestimonio 
Zncliarias  sic  mancre  pcrmissum ,  vd  potius  sancii 
Splritus  aiicloriUte  prrccptnm  sil.  Est  apnd  Jcrc- 
miam  ,  qiiod  eincril  agnim  a  filio  fi-alris  sui ,  ct  dcde- 
rlt  ci  argentum ;  non  qiiidcm  sub  hoc  noininc  pretii 
qiiod  positum  esl  apud  Z:ich:iriam ,  IrigiuU  nrg(*ntcis; 
Tcruuitamcn  agri  cinptio  non  est  apud  Zach-jrinm  : 
qtiod  aiilein  proplietiatn  de  triginta  nrgentcis  nd  lioc 
iiilcrprcutus  sit  Evangelista ,  quod  modo  dc  Domino 
eiimplclum  est,  iit  lioc  esset  pretiuin  pjiis,  manifc- 
sluin  csl ;  scd  ad  hoc  pcrtinere  etiam  illud  de  ngro 
cinpto  quod  Jcrcmias  dixil ,  hinc  poluil  mystice  signi- 
Aeari ,  ut  non  hic  Zacharix  noincn  ponerctur,  qui  di- 
xll  Iriginia  argcnlcis,  scd  Jeremias,  qui  dixil  de  agro 
empto ;  iit  leclo  Evangelio  atqiie  invcnto  nominc  Jo- 
remio ,  lccto  autcni  Jcrcmia  cl  non  invcnto  tcslimo* 
nio  dc  triginu  argentcis ,  InYcnto  tamcn  agro  empto, 
admoneatur  lcctor  utrumque  conrcrre ,  et  inde  scn- 
sum  enucleare  propheliic ,  quomodo  pertineat  ad  lioc 
quod  in  Domino  impleliim  csl.  Nam  illud  quod  subjc- 
cit  huic  lestimonio  Malthncus  cum  ail,  Quem  appre^ 
flmnml  filn  Itrael^  et  dederunt  eo$  in  agrum  figuli^ 
rictU  connitmt  mihi  Dominut ,  nec  apud  Zachariam 
ncc  apud  Jcrcmiam  rcperitur.  Unde  OHigis  cx  pcrsona 
ipsius  Eynngelistae  accipicndum  csl  elegantcr  ei  mj- 
slice  insertum »  quia  hoc  ex  Domini  revclatione  co- 
giioveril  ad  haiic  rcm ,  qnx  de  Christi  prctio  facla 
est,  litijusmodi  peninere  prophetiam.  Libcr  quippe 
empli  agri  apud  Jcremiam  jubctnr  mitli  in  vas  ficlile 
{Jerem.  xxxii ,  9-4i) ,  el  cmilur  bic  dc  prelio  Domini 
agcr  flguli,  et  hoc  ad  sepuUuram  pcrcgrinorum ,  un- 
qnam  ad  pcmiansionem  quielis  corum  qui  in  hoc  sae- 
culo  percgriiiantcs  consepeliuntur  Gliristo  per  Bapli- 
smuin.  Nam  et  illam  cmplionem  agri  hoc  signiflcare 
Jercmi.ie  dlxlt  Domlnos ,  qoia  crit  pcrmansio  de  ca- 
pliviiaie  liberatomm  in  illa  lerra.  IIcXC  tanquam  deli- 
ncanda  *  arbllratns  sum ,  cum  ndmonercm  quid  in 
his  propbeilcis  testimonris  iii  unnm  rcdactis  ct  evan- 
gelica!  nnrratkmi  collalis,  dillgenlius  attcntiusqtio 
reqiiiralur.  Itec  intcrposuil  Malihxus  de  Juda  tra- 
dltorc. 

CAPCT  VIII.  —  De   Mi  quee  apud  Pilatum  getta 
ranr,  quomodo  inier  le  mhil  diuentiant. 

92.  Deinde  sequilur,  ct  dicit :  c  Jesus  autcm  slctil 
ante  pncaidem ,  ei  Itiierrogavil  eum  praescs ,  dieeiis  ^ 

*  in  qaaluor  M».»rMteada. 


im 

1«'es  rex  Judteorum?  Dicit  ei  icsus  :  Tu  dicis.  Et 
cum.  aeeusaretur  a  principibus  saoerdotuni  et  senio- 
rilNis,  niliil  re-pnndit-  Tunc  dicit  illi  Pilatus  :  Non 
audis  qwuita  advcrsum  le  dieunt  lestimonia?  Et  non 
respondit  ei  uUum  veibtim,  ita  ut  mirareiur  praeses 
^bementer.  Per  diem  autera  solemnem  consueverat 
praeses  dimiilere  pnpulo  unum  vinctnm  quem  voluis- 
seni :  liabebal  autem  tunc  vincluni  insignem ,  qui  dh- 
eebalur  Barabbas.  Congrcgalis  ergo  illis  dixit  Pilatus : 
Qtiem  vultis  dimittam  vobis;  Barabbam,  an  iesum 
qul  didtur  Cbristus?  Scicbat  enim  quod  per  invldbm 
tradidiasent  eum.  Sedente  autem  illo  pro  iribunali, 
niisil  9A  Ulum  nxor  ejus  dicens  :  Nihil  tibi  et  justo 
jlli ;  mnila  eiiim  passa  sum  bodie  per  visnm  propler 
eom.  Prindpes  autem  sacerdotum  et  seniores  persua- 
serunl  populit  iil  peterent  Barabbam,  Jcsum  vcro 
pcrderenl.  Rcspondeiis  aulem  pncses  ait  iUis  :  Quem 
tnltis  vobis  de  duobus  dimitti  7  At  Uli  dixerunt :  Ba^ 
rabbam.  Didt  iUis  Pitatus  :  Quid  igitur  liiciam  de 
Jeau,  qiii  dicknr  Cbristus?  Dicunt  omncs  :  Crucifi*> 
gainr.  Ait  Ulis  prxses  :  Quid  cnim  mali  fccii?  At  ilU 
magis  elamabant ,  dicentes  :  Crucifigatur.  Yidens  au- 
teiD  Pilatus  quia  nihil  proficeret,  sed  mugls  tumiiltns 
fierel»  accepu  aqua  laTit  manus  coram  populo,  di- 
cens  :  Innocens  ego  sum  a  sanguine  Jusli  hujus ;  vos 
viderilis.  £l  rcspondcns  universus  populus ,  dixit : 
Sangnis  ejus  super  nos  et  siiper  filios  nostros.  Tunc 
dimibit  illb  Banbbam ;  Jesum  autem  flagellatiim  ira- 
didit  eis  ul  crudfigcreiur.  >  IIa!C  narravit  llaiihasus 
per  Pilatumgcsude  Domino  (MaUh.  xxvu ,  11-26). 
35.  Marcus  quoque  pene  iisdem  verbis  el  rebus 
condnit.  Verba  autem  Pilati,  quibus  rcspondit  populo 
peteiiti  ul  solemniter  unus  vinclus  dimitieretur,  iu 
refen  :  PHatu%  mUem  reipondit  fti ,  et  dixit :  VuUli 
^mittam  «oWf  regem  Judaorum  ?  MaUbxus  aulem  sio 
ait :  Qm§regatis  ergo  UUt ,  dmt  Pilalus  :  Quem  tuitis 
dimUtam  vokls;  Barabbam ,  an  Jeium  qw  dicitur  C/iri* 
stu$f  Nnlla  quxslio  esl,  qiiod  ucet  ipsos  peiiisse  ul 
aliquis  eis  dimittereiur  :  scd  quxri  potest  qtiac  vcrba 
Pilalus  dixeril ;  utrum  qux  a  Matilueo,  an  qux  a  Marco 
rcleruulur.  Aliud  enim  videtur  essc,  Qiiem  vuitis  dt- 
BitHam  ro^u,  fiiira66aiii,  an  Jesum  qui  <UcUur  Cliristusf 
alittd,  Vultis  dimiltam  vobis  regem  Judaorumf  Sed 
quia  cbristos  rcges  dicebanl,  ct  qui  dixit  illum  an  il- 
imn,  manircstiim  est  eom  quxsissc  an  vellent  sibi  di- 
milli  regem  Judxoruin,  id  est  Christum ;  niliU  iiitercsl 
aenlentiai»  quod  bic  ucuil  Marcus  de  Barabba,  hoe 
solnm  volens  diccrc  quod  ad  Dominum  perlinebat; 
quaudoquidem  in  corum  rosponsione  salis  et  ipse 
osteodil,  quem  sUii  dunitti  voluerint :  Poniificcsj  inquit, 
condiavinuU  turbam  ut  magis  Barabbam  dimitteret  eis : 
sequitur  aulem,  et  dieil,  Pilatus  auiem  iierum  respon- 
dms^  ml  iUis  :  Qtdd  ergo  vultis  faciam  regi  Judceorum? 
Unde  jam  satis  apparel,  quod  iJ  Marcus  vclit  osien- 
dcre ,  dicendo  regem  Judieorum ,  qiiod  Malihxus  di- 
cendo  CMsftim.  Non  eniin  dicebanlur  chrisii  reges, 
niai  JudMrum  :  nainque  iii  eo  cliam  loco  Mattb;cus 
ait,  Diat  iiiis  Pilatus,  Quid  igilur  faciam  de  Jesu,  qni 
dieitur  Ckrisiusf  Ergo  sequilur  Ibrcus,  At  iiti  itcrum 


tlBEB  TEBTtUS.  1178 

eiamaverunt^  Crudfige  eum  :  qnod  iUe  ait,  IHciinl 
omnes^  Crudfigatur,  Et  scquitur  Narcns ,  Pilatus  vero 
dicebat  fti ,  Qmd  enim  mali  fedtf  At  iili  magis  clama^ 
bant^  Crudfige  eum.  IIoc  Mattharos  non  dixit  :  sed 
quoniam  dixit,  Videns  muem  Pilatus  quia  mhii  proft- 
ceret^  sed  magis  tumuitus  fieret ;  dixit  etiam  enm  lavisse 
Hianus  corain  populo ,  ut  innocentem  se  a  sanguine 
justi  signiticaret;  quod  itcm  et  Marcus  et  alii  lacent : 
s:itis  osteiidit  eiiam  Maltha^us  ogis&e  prcsidem  cum 
populOy  ut  dimilleretnr.  Quod  breviler  significavii 
Marcus  iii  eo  quod  rerert  Pilatum  dixisse,  Quid  etnm 
maii  fedtf  Deiiide  sic  etiam  ipse  concludit,  qu»  per 
Pilalum  cum  Domiiio  gesu  sunt :  PUatus  autem ,  in- 
qiiil,  voitvif  poputo  satisfacerej  dimisit  itUs  Barabbam^ 
et  tradidit  Jesum  ftogetUs  ewsum ,  nt  crudfigeretw  : 
]i;cc  npiiJ  pnusidcm  gcsia  narraTit  Marcns  {Mare,  xv, 
2-1:;). 

54.  Lticas  apud  Pilatum  gcsla  sic  nnrrat :  Coeperunt 
autem  accusare  iiium ,  dicenSes  :  Hune  invenimus  nrt- 
vertenlem  gentem  nostram ,  et  pioltibenlem  tributa  dari 
QESitri^  et  dicentem  seCluristum  regem  eue.  Hoc  illl 
duo  Evangeli^t»  non  dixerunt ,  cum  Umen  dicerent 
quod  eum  accusabant.  Ergo  iste  eliam  ipsa  criiiiina 
quas  fiilsa  objeccnint ,  aperuit.  Tacuil  autem  qiiod  ei 
dixit  Pilalus,  Non  respondcs  quidqumn?  Vide  in  quantis 
te  aecusant :  scd  plane  sequitur,  et  dicit  quud  etiam 
i  li  dixcrunt ,  Pilatus  autem  inlerrogavit  eum ,  dicens  : 
Tu  es  rex  Judmrum  ?  At  itte  respondens  aii  :  Tu  dicis. 
Iloc  autem  Matihncus  et  Marcus  commcmoriiverunt, 
antcqiiam  dicerent  coinpellatum  Jesiim  qiiod  eis  ac- 
cusantibus  non  respondcrct.  Nihil  aulcin  interest  ve- 
riutis ,  quo  ordine  Lucas  ista  retnlerit  :  qucmadmo- 
dum  nihil  interest  si  alius  aliquid  Ucet ,  quod  alius 
commcmorat;  qnemadmodum  in  conscquentibus  di- 
eit :  Ait  autem  Pitatus  ad  prindpes  sacerdotum  et  tuT" 
bas  :  Nihit  invenio  eausm  in  hoc  homine,  Ai  ilR  intaie" 
scebanl ,  dieentes  :  Commorei  popuium^  docens  per 
universam  Judaam ,  et  indpiens  a  Gatiieea  usque  hue. 
Pitatus  autem  audiens  Gatilceam ,  interrogavit  si  homo 
GaUtasHs  estet ;  et  ut  cognodt  quod  de  Herodis  potestate 
essel,  remi^t  eum  ad  Herodem ,  qui  et  ipse  Jerosolytnis 
erat  in  ittis  diebns.  Herodes  autem  viso  Jesu »  gavisns 
est  vatde  :  erat  enim  cupiens  ex  muito  tempore  videre 
eum,  eo  quod  audiret  mutta  de  ilto ;  et  sperabat  signnm 
atiquod  videre  ab  eo  fieri.  Inlerrogabat  aulem  iltum  mul- 
tis  sermombus  :  at  ipse  iiU  nildl  respondebat,  Stabant 
etiam  prindpes  sacerdotum  et  Scribas ,  eonstanter  aceU' 
santes  eum,  Spredt  autem  itium  Herodes  enm  exerdtu 
suo ,  et  iitudt  indutum  vesle  aiba ,  et  remi^t  ad  Pila- 
tum.  Et  facti  sunt  amici  Herodes  et  Pilatus  in  ipsa  die  : 
nam  antea  inimid  erant  ad  invicem.  Uxc  omnln,  id  est, 
quod  a  Pilalo  ad  Herodcm  Dominus  mlssiis  cst ,  cl 
qiiac  ihi  gesU  sunt ,  Litcas  soliis  indlcat ;  etiarosi  ali- 
quid  ibi  ait  simile ,  qnod  in  aliis  narrationum  locis 
npiid  aiios  possit  invcniri :  caeteri  autem  ea  Unlun 
dicere  voluerunt  qune  apiid  Pilaluro  gesU  siint,  quo* 
iisquc  Dominus  cruciflgcndus  tmderetur.  Rediens  ergo 
Litcas  ad  ea  qiias  apiid  prsesideni  gcrcbantur,  iinde 
digrcssus  cral,  nt  naiTaret  quod  apiid  llerodcffl  actum 


DE  GONSENSU  EYANGCLlSTARUli,  S.  AOCOSTIXI 


1179 

cst,  ita  scquilnr :  PiUUus  auiem  convoealU  principlbui 
tacerdotum  ei  ma^slratilm$  el  flebe ,  dijat  ad  iUos  : 
ObtuUstis  mihi  hunc  Aotiiinm  qua^  a»ertentem  pofm" 
/»m,  el  ccce  ego  eoram  vobis  interroganSf  nullam  cam* 
sam  inveni  in  homine  isU>  ex  his  in  tfu^us  eum  accmsatis, 
liic  iiitclligimus  euin  pnciermisibsc  qaemadroodum  a 
Doiuiiio  qu.Tsierit,  quid  accusatoribiis  respondcret* 
5('(/  ncque  Herodes ,  inquit :  nam  rendu  vos  ad  illum , 
d  ecce  nihH  dignum  morte  actum  est  ft.  Emendatum 
ergo  illum  tUmitiam.  Necesse  autem  habebat  dimittere 
eis  per  dtem  festum  unum,  ExclanmH  autem  mml  Mftt- 
fersa  iniba  dicens^  ToUe  hune,  et  dimilte  nobis  Barab' 
bmn  :  qui  erat  propter  seditionem  quamdam  factam  in 
eieitate  et  homicidium  missus  in  carcerem,  Iterum  autem 
Pilatus  toeutus  est  ad  iltos ,  volens  dimittere  Jesum.  At 
iUi  succiamabant  dicentes  :  Crucifige^  erucifige  eum. 
UU  autem  terlio  dixit  ad  illos  :  Quid  emm  mali  fedt 
isie?  nullam  causam  mortis  invenio  in  eo :  corripiam 
ergo  Ulum ,  et  dimittam.  At  illi  instabant  vocibus  ma- 
gmSf  postulantes  ul  crucifigeretur^  et  invaUscebant  voces 
eormn.  Matlhxus  huic  conatui  rilati,  qiio  sxpius  cum 
eis  cgit,  Yolcns  ut  diniitterdur  Jesus,  paucissiniis 
vcrbis  fSi\\s  attcsUtus  esl,  ubi  ail,  Videns  autem  Pila- 
ius  quia  nihii  proficeret,  sed  magis  tmnultus  fieret :  quod 
non  diccrcl  nisi  multum  ille  nisus  essct ;  quamvis  ta- 
cuerii ,  qiioties  lioc  cimccrc  lentaverit,  ui  crucrct  Je- 
sum  furori  coruro.  £t  Lucas  itaquo  ita  C4>ncludit  qiiod 
-aclum  esl  apud  prx^sidem  :  Ei  Pilatus,  inqiiit,  adjudh' 
cavit  fieri  pctitionem  corum.  Dimut  autem  illis  eum  qui 
propter  homicidium  ct  seditionem  nnssus  fuerat  in  car^ 
cerem^  quem  petebant ;  Jesum  vero  tradidit  voluntati 
eorum  {Luc.  ixiu,  i'25). 

35.  Nunc  cadem  secundum  ioanncm  considcremus^ 
id  est,  qua  pcr  Pilatum  lacu  sunt.  Et  ipsi^  inqiiit, 
umt  introierunt  in  praitorium^  ut  non  contamnarenlur, 
sad  manduatrent  Paseha.  EjHt  ergo  PiUuus  ad  eos  fo* 
ragf  et  dixU :  Quam  accusadonim  afertis  adversus  ho^ 
minem  huncf  Responderunt  et  dixerunt  ei :  Si  non  essH 
hic  malefactor,  non  tibi  tradidissemus  eum,  lloc  \idcn- 
4am  est,  ne  conlrarium  sit  ci  quod  Lucas  dicil,  cerU 
in  eum  dicu  esse  crimina ;  et  dicit  quac  dicU  siiit : 
Cmperunt  autem^  inquit,  accusare  illum^  diceutes :  Hune 
invenimus  subcertentem  gentem  nostram^  et  prolttbeniem 
iributa  duri  Oesari^  et  diceniem  se  Christum  regem  esse. 
Quod  vcro  nuhc  sccundum  Joannem  commemorjvi, 
tidentur  iudxi  noluisse  dicere  crimina^  eum  dixisset 
eis  I>ilatus,  Quam  accusationem  aferiis  adversus  homi'' 
nem  hunef  Respondcnmt  eiiiin,  Si  uon  esset  hie  maje^ 
factor^  nou  tibi  tradidissemus  eum :  videlicet  ut  eorum 
auetoriutem  sccutus,  quid  ei  objiceretur  desineret 
quxrcrc ;  sed  ob  boe  Uiilum  nocentem  crederet,  quod 
sibi  ab  cis  tradi  meruisset.  Ergo  inleliigere  debemus , 
et  boc  dicium  esae,  ei  iilud  quod  Lueas  commemora- 
vit.  Muiu  euim  dicu,  et  roulu  responsa  snnt,  unde 
ciiiquc  eorum  qaantum  visum  est  decerpsit,  et  in  nar* 
raiione  sun  posuit  quod  satis  esse  judicavii.  Nam  et 
ipse  Joannes  dicit  quaedam  qna  objecu  suot,  quae  suis 
loets  videbimus.  luque  sequilur  :  Dixit  ergo  eis  PiUh 
tus  :  Accipiteeum  vos,  et  sgcundum  legem  vestrm  judi" 


IIM 

cata  eum.  Dixarmaergo  d  Judeei^  Nobis  non  Ueet  im- 
icrpeere  quemquam  :  ut  sermo  Jesu  impUretur^  qutm 
dUdt ,  vgmfieans  qua  isset  morte  morUurus.  Intrmh  ergo 
iterum  in  prcetorium  PUalus ,  et  vocavit  Jesum ,  ei  dimt 
d:Tues  rex  Judoforum  f  Et  respondU  Jesus,  A  temet* 
ipso  hoc  dicis,  an  aiU  tibi  dixerunt  de  mef  Et  koc  vide- 
retur  non  convenire  iili  quod  ab  aliis  commemoraium 
est,  Respondit  JesuSj  Tu  dicis;  nisi  iii  coiisequentibus 
ostenderet  et  iliud  diccum  esse.  Unde  oslendit  ea  qiix 
nunc  dicit,  a  caeieris  poiius  Evangelistis  Uciu  qiiara 
a  Domiuo  dicU  non  esse.  Allende  ergo  cxtera  :  He- 
spondU ,  inquit ,  PUaius  :  NumquU  ego  Judceus  sumf 
Cens  tua  et  pontifices  tradideruni  te  nuhi:  qidd  fecittif 
RespondU  Jesus  :  Regnum  mcum  non  est  de  numdo  hoc : 
si  ex  hoc  mundo  essei  regnum  meum,  muistri  mei  utique 
dicertarent  ut  non  traderer  Judceis;  nunc  autem  regnum 
mcum  non  est  hine.  Dixii  ilaque  ei  PiUtus :  Ergo  rex  es 
tuf  RespondU  Jesus :  Tu  dids,  quia  rex  sum  ego.  Ecce 
quando  ventum  est  ad  id  quod  alii  Evangelistae  com* 
memoraverunt.  Sequitur  crgo,  item  dicente  adhuc 
Domino,  quod  cxteri  ucuerunt.  c  Ego  in  boc  natus 
suin,  et  ad  boc  veni  in  mundum,  ut  testimoniuin  per- 
hibcam  verilati.  Oinnis  qui  est  cx  veriuic,  audil  vo« 
,cein  meam.  Dicit  ei  Pilalus :  Quid  cst  vcriUs?  Et  cum 
hoc  dixisset ,  itcrum  exiit  ad  Jud:cos ,  et  dicit  eis  : 
Ego  nuilam  invcnio  in  eo  causam.  Est  autcm  consuc- 
tttdo  vobis  ut  unum  dimitUm  vobis  i:i  Pasclia  :  vuliis 
ergo  dimiium  vobis  rcgem  Judxorum  ?  Clamavcruiit 
rursum  omncs,  diceutcs ,  Nan  liunc,  sed  ikirabbam  : 
enit  autcni  Barablias  latro.  Tunc  crgo  apprcliendit 
Pilatus  Josum ,  ct  flagellavU.  Et  mililcs  pleclentcs 
ccroiiam  de  spinis,  iiuposucrunt  ca^iti  ejus,  ct  vesle 
pm*purca  circumdcdeniiit  cum  :  et  vcnicbaut  ad  cum, 
ei  diccbaiit,  Avc  rcx  Judxortim ;  et  dabant  ei  alapas. 
Exiit  itcrum  Pilatus  foras ,  et  dicit  cis  :  Eccc  adduco 
cuiu  vobis  foras ,  ut  cognoscalis  qiiia  in  eo  nuliam 
causam  iuvciiio.  Exiil  ergo  Jcsus  poruns  coronani 
spineam ,  et  purpurcum  Tcsiimentum ,  ct  dicit  cis : 
Eocc  bomo.  Cum  ergo  vidisscnt  eum  poiitifices  ct  mi' 
nistri,  clamabaul  dicentcs :  Cnicirigc,  crucifigc '.  Dicit 
els  Pilatus :  Accipiie  eum  vos,  ct  crucifigiic;  ego  eniin 
Bon  invenio  in  co  causam.  Responderunt  ci  Judxi : 
Not  legem  hai^emus,  et  secundum  legem  dcbet  mori, 
qoia  Fiiium  Dci  se  fecit.  i  lloc  poicst  congruerc  ei 
quod  Lncas  commcmorai  in  accusatione  Judxorum 
dlctiim ,  c  Ilunc  bivenimus  subvertentem  gcntcm  no- 
stram ,  >  ut  adjnngator,  c  Qiiia  Filium  Dei  sc  fecit.  > 
Sequitur  itaqiie  Joannes,  et  dicit :  c  Cum  crgo  audi»- 
set  Pilatus  hunc  sermonem,  magis  timuit :  et  ingres- 
sus  ctt  pnctoriuro  ilerum,  et  dicit  ad  Jcsum  :  Unde  es 
tu?  Jesus  aulero  responsum  non  dcdit  ei.  Dlcit  ergo 
ei  Pilatus :  Mihi  non  loqoeris?  Ncscis  quia  potestatem 
habeo  cruciflgere  te,  et  potesutcm  habco  dimittero 
te?  Respondit  Jesus  :  Non  haberes  potesutem  adver- 

sineditisaddiur,€i«i:qQS  vox  a  lisa.  abest  ctave- 
tnstis  corbeicnsibus  Bibliis,  nec  reperitur  hi  graeoo.  Haiic 
iUque,  et  alias  quasdam  paniouias,  praesertira  quod  eas  rc- 
peou  eadem  sententia  non  ooosunter  ncp  ubiqne  bsH 
berentedititanliquorum  exemplarium  audoriute  vQm^ 
viow. 


fin  MDEfl  TERTIUS, 

m  ne  allam,  nbi  t'bl  ilatum  esset  desniicr.  Pro- 
IHeret  qni  inMlIdil  me  tibi ,  majus  peccatam  babet. 
Kxinde  ^jjiuerebat  rilalus  dimlltcre  eom.  Judxi  autrm 
ebmabaBi  dicentes :  Si  hunc  dimitiis,  non  cs  amicot 
Cactarit;  Oftinis  qni  se  regem  facit ,  coniradicit  Cas- 
sari.  >  liaiepotest  eongmereqaod  Locas  in  eadem  ac- 
casaUone  Jodsorom  ita  narrat :  cum  dixissont ,  lih' 
rariiMi«  eojn  tubtertiniem  geniem  noitram;  adjccit,  «f 
|ir«lril«affM  iribuia  dari  Cantri,  el  dieentem  $e  Chrittum 
wepm  etff.  Ex  qoo  solTitnr  illa  qnncslio,  qua  putari 
potcral  Joannet  dixisse  nullum  a  Judxis  Domino  cri- 
nen  oljectom  t  qoando  rcspondcnint  ct  dixcninl  ci , 
51  nm  eeeel  Mc  maiefaetar.  non  libi  tradidiuenm  eum. 
Seqaitnr  ergo  Joannes ,  et  dicit :  i  Pilaius  orgo  ciim 
aodivisset  liot  tfrmonc^,  adduxit  (oms  Jcsum,  rt  scdit 
pro  tribunali  in  Itico  qni  dicitur  IJiInstrotos,  llc- 
braiee  antetn  Gabbatlia.  Erat  aiilcm  pnrnsccvc  Paschx 
hora  qnasi  texta ,  cl  dicit  JiidxMs  :  Eccc  rex  vest.*r. 
illi  aulcm  cbmabant :  Tullc ,  lolle ,  crucifigc  cum. 
Dieit  eit  Pibtut :  Rcgcm  veslnim  cnicifigam?  Rc- 
tponderunt  tionttficcf :  Non  liabcmus  regcm,  nisi  Gx- 
tarem.  Tunc  ergo  Iradidii  cis  illum  ut  crucifigerelur :  i 
bat:  narravit  Joanncs  pcr  Pilalum  gcsta  {Joan,  xviii, 
S8;xra,  IC). 
CAPUT   IX.  —  De  itlusione  qua  itlutw  e$t  a  co- 

karla  Pilaii^  quomodo  non  dittonent  tret  qm  hoe  di- 

euai,  Maithwue,  Marcue  et  Joannee. 

Z$.  Contequcnsest  jam,  ui  ipsam  Doinini  passioncm 
tceondam  qoatuor  Evangclistarum  lestimonia  videa- 
mot,  qoam  UaUhaMit  sic  incipit :  i  Tiincmilitcs  prae- 
tidif  «iscipicnlct  Jcsum  in  prxtorium,  congregaT^ 
rool  ad  eom  oniversam  cohortcm;  ct  exeontes  eum, 
cblamydcin  ooccineam  circumdoderunt  el ;  et  plcctcn- 
letcorenam  de  »pmis,  potuerunt  supcr  caput  ejus,  et 
arandineni  In  dextera  ejut :  ei  gcnu  flcxo  anle  eum 
ilkidebanl.dlcentet  :  Are,  rex  Judxorum  t{Matth. 
jarUt  37-31).  Hoc  Marcut  in  codcm  loco  narrationit 
iladicii :  c  Hilitesautem  duxcrunt  cuin  inlro  in  atrium 
praclorii»  ei  eooTOcant  lotam  cohorlem ;  el  indiiunt 
eom  porporam,  ei  imponunt  el  plectcntcs  spincam  co- 
rooam  :  el  coeperont  saloiarc  cum,  Avc,  rcx  Juda*o« 
nim:ei  percoliebant  caput  ejut  anindinc,  et  con- 
tpoehanl  eoro;  et  ponenlct  gcnua,  adombant  cuix  i 
{Marc.  x¥,  16-20).  Intdligilur  itaque  quod  Halth.xut 
ait,  c  Cbkoijdcm  coccineani  ciroiimdedcniiit  ei,  i  hoc 
Hamno  dixltte,  Indotum  purpiiram.  Pro  rcgia  cnim 
purpon,  chlamjt  illa  coccinca  ab  iiludcntibus  adiii- 
bita  eral:et  e»l  rubra  quxdam  purpura  cocco  simil- 
Hna.  Potctl  etiam  fieri»  ul  purpuram  ctiam  Harcus 
eommeotoraverU,  qiiam  chlamys  habebat,  quamvis 
etsei  coccinca.  fjucas  hoc  prxlcrniisit.  Joanncs  au- 
lcmaotoqoam  diccrct  quod  eum  Pilatus  crucifigcn- 
don  InMliderU,  commcmoravil  hoc  dicens :  i  Tunc 
crgoai^ireliendit  rilatut  Jesuin  et  flagellavii,  Etniifiies 
plcctcntct  coronam  de  spinis,  imposuerunt  capiii  cjiis, 
el  Tctte  porporea  circumdedenint  eum  :  ct  vcnicbanl 
ad  com,  ct  dicebani,  Avc,  rex  Judxorum ;  et  dabant 
ei  aiapat  >  (Joaii.  xix,  1-3).  Undcapparet  Maitha'uin 
II  H:ircum  rccapiiuiaiido  istud  commcmorassc,  iion 


1182 
qiiod  lunc  ractuni  sit,  cum  cum  Pilatos  jam  cruclfi- 
gcnduin  tradidisscl :  Joannet  enim  apud  Pilatum  dicit 
liaH:  gesia  satis  evldcnier;  unde  Isti  qiiod  prxtcr- 
icrant  recoluerunt.  Ad  hoc  pcrtinct  cliam  quod  con- 
sequcnler  dicit  Matthxus :  c  Et  exspucnles  iu  cum  ac- 
ccpcnint  antndincm,  ct  pcrcuticbant  capiit  cjus :  cl 
posiqnam  itluscrunt  ci,  cxiierunt  eum  chlamydcm, 
et  inducrunt  cum  vestimcniis  ejus,  el  duxcrunt  cum 
01  crucifigcrcnt.  i  lloc  quod  cxncrunt  thlamydem,  ct 
iiiducruut  cum  vestimenlLs  cjus,  iu  finc  Tactum  intel- 
ligltur,  cum  jam  duccretur.  Harcus  hoc  ita  dicil :  Ei 
pottquam  iltuserunt  et,  exuerunt  itlum  jmrpuram^  et  m- 
dueruni  eum  vestimentie  sui$. 

CAPUT  X. — Quomodonon  repugnei  guod  Mattheeut^ 
Marcue  et  Luca$  angariatum  dicuni^  qui  poriarel  eju$ 
crucem ;  cum  Joanne$  dicai  quod  eam  Je$u$  ipupor» 
taverit. 

57.  Sequitur  ergo  Malth.ncns :  t  Excuntcs  aiitcm  in- 
vcnerunt  homincm  Cyrcnxum,  nominc  Simonem; 
liunc  angariaverunt  oi  tollcret  crucem  cjtts  i  {Matth. 
xxvii,  52).  Harciis  qiioquc :  c  Et  educunt  iilum,  > 
inqnil,  c  ut  cnicifigcrcnt  cum.Et  angariavcrunt  pnc- 
tcreuntem  qucmpiani  5imoncm  Cyrcna^uin  vcniciitem 
de  villa,  patrem  Alcxnndri  ci  Rufi,  ot  lollerei  cniccm 
ejns  I  {Marc.  xv,  20, 21).  IIoc  Lucas  iUi  dicit  :  c  El 
cum  ducerent  eoin,  appn*henderiint  Simoncm  qnem- 
dam  Cyrcnenscm  venientcm  dc  villa,  ct  imposnenint 
illi  crucem  |>ortare  post  Jcsiim  >  {Luc.  xxiii,  20). 
Joaniiet  aotcm  sic  narrat :  c  Susccpenint  auicm  Jc- 
sum,  et  ednxerunt :  et  b.ijiilans  sibi  crucem  cxilt  in 
eum  qul  dicitur  Calvarix  Ipcum ,  hcbraicc  Golgotba, 
ubi  eumcnicifixcnint  9{Joan,  xix,  16-18).  Unde  intcl- 
ligilur  qiiod  ipse  feibi  portabat  cniccm,  cum  cxircl  in 
locum  memoratum.  Simon  aiitcm  illc  in  ilinere  anga- 
rialus  esl,  de  quo  tres  commcmoranl,  cui  postca  data 
est  crux  pnrtanda  osque  ad  locum.  Ita  ulrumque  fa* 
ctum  iiivenimut;  primoid  quod  Joanncs  dixit«deiiide 
quod  cxteri  tret. 

C\PUT  XI.  —  Dc  potu  quem  dederuni  ei  priutquam 
commemorata  CHet  eju$  crucifixio,  quomodo  convemai 
inler  MaUliceum  et  Marcum. 

58.  Sequitur  itaqne  Hatibxns  :  Ei  Huemni^  inqoil, 
in  tocum  qui  dicitur  Gotgoihat  quod  e$i  Catvariee  tocue : 
de  hoc  loco  apertitsime  conscnliunt.  Deinde  adjongil ' 
idem  Hatthxos :  Ei  dederuni  ei  vinum  bibere  cumfetle 
mixliim,  ei  cum  gu$ta$$et,  notuit  bibere  (HolfA.  xxvii, 
53,3i).  HocHarcus  ita  nsimKiEtdabantdinbererrinum 
mgrrhatum;  et  noK  accepil  {Mare.  xv,  23).  Iloe 
InleUigcndum  ctl  Haltlixum  dixitse,  mm /ir//«  mix- 
tum:  fel  quippe  pro  amaritudiiie  tosuit;  myrrhalum 
enim  vinum  amarissimum  cst :  qiitnquam  lleri  pottil 
ut  el  fcl  ct  myrrha  vioum  amarissinium  roddereiit. 
Quod  crgo  ait  Harcus,  non  accepit;  intcUigitur,  non 
accepit  ut  bibcrct.  Gustavil  autcm,  sicut  Hatlhaiut 
testis  cst ;  ut  qiiod  idcm  Hatllixus  ail,  notuii  bibere^ 
hoc  Harcus  diicril,  non  accepit ;  lacucrit  autcui  quod^ 
gu&lavcrit. 


1183 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGUSTIM 


flR4 


CAPUT  XII.  —  De  divMone  vestimentorum  ejui^  ^mo- 
modo  inter  te  cmnes  convemant. 

39.  Seqiiitur  Mallhxus  :  i  Posi({uam  aulcm  cniciA- 
lerunl  euni,  diviseruut  vcslimcnta  ejus  soricm  mit- 
tcntes(a);  clscdcnles, servabant  euui  i  (MaUh.  xxvn» 
35, 5G).  lloc  idcm  Marcus  sic  :  i  Et  crucifigenles  cum 
diviseruiit  vesiimeiila  ejus,  miuenles  sorlem  super  cis, 
quis  (|uid  tollerei  >  {Marc,  xv,  2i).  H(>c  Lucas  sic  ail : 
I  Dividentcs  vero  vcslimenia  ejus  miscrunt  sortcs; 
ct  slabat  populus  spcctnns  >  {Luc.  xxin,  3-4,  35).  Bre- 
viler  a  tribusdictum  cst;  Jonnnes  autcm  distinctius 
hoc  cxplicat  quemadniodum  gcslum  sit  :  i  Milices 
ergo,  >  inquit.f  cum  crucifixisscnt  cuin,  accepcruni 
vcstiinenta  ejus,  et  feccrunt  qnatuor  partcs,  uniciii* 
quc  militi  partem,  et  iunicam.  Erat  autcm  lunica  in- 
oonsuiilis  dcsttpcr  contcita  pcriotum.  Dixerunt  ergo 
ihI  invicem,  Non  scmdamus  eam,  scd  sortiamur  de 
ilia  cujus  sil  :  ut  Scriplura  implcretur  diccns,  Partiti 
fiunt  Ycstimenta  moa  sibi,  ei  in  vcslem  mcam  miserunt 
aortem  >  (/<7aft.  xix,  io,  2i). 

CAPUT  XIII.  —  De  hora  dominico!  passionis,  qucm* 
admodum  non  interse  dissentianlMarcus  etJoannu^ 
propler  lerliam  et  sextam. 

40.  Sequitur  Matthxus  :  Et  imposuerunt  supercapui 
ejus  causam  ipsius  scriptam:  llic  est  Jesus  rex  Judao^ 
rum  {Matth.  xxvii,  37).Marcus  autcm  priusquam  hoc 
dixissel,  Erat  autem,  iiiqiiit,  hora  tvrtia,  el  crucifixe' 
runt  eum  (Marc.  xv,  25);  hoc  enim  subjuitgit  cum  de 
Testium  divisiono  dixisset :  qux  rcs  diiigciitiiisime 
cousideranda  est,  ne  magnum  faciat  crrorem.  Sunt 
cnim  qui  arbilrcntur  hora  quidera  tcrtia  Dominum 
crucilixum ;  a  scxta  autem  hora  tencbras  factas  usque 
ad  nonam,  ut  consumpta^  iiitelligautur  tres  horas  cx 
qoocrucifixus  cst,  usquead  tenebrat  factas.  Et  possct 
quidem  hoc  rectissime  inielligi,  nisi  Joanncs  diceret, 
hora  quasi  sexta  Pilatum  sodisse  pro  tribunali  in  loco 
qui  didtur  Lithostrotos,  bcbraiceautem  Gabbatba.  Se- 
qiiitur  enim  :  Erat  autem  parasceve  Pauhm,  hora  quan 
$exla,  et  dicit  Judasis :  Ecce  rex  vesler.  lUi  auum  ciamt^ 
bant :  ToUe,  tolle^  crucifige  eum.  Dixit  eis  Pilatus :  Regem 
testtum  erucifigaiH  t  Responderunt  pontifices :  Non  habe- 
ninj  regem  nisi  Casarem.  Tunc  ergo  tradidit  eis  illum  ut 
crudfigeretur  {Joan.  xix,  1316).  Si  igiiur  bora  quasi 
scxta  Pilato  «edente  pro  iribimali  traditus  est  crucifi- 
gendut  Judxis»  quomodo  hora  tertia  crucifixus  est, 
sicui  verba  Marcl  non  iatelligentes  quidam  puiaverunt? 

41.  Priuscnim  quahora  crucifigi  poiuerit  vidcamus; 
deinde  vldebimus  cur  hora  lertia  CTucifiiiuro  dixerii 
Marcus.  Ilora  cral  qtiasi  sexta  cum  traditus  eai  cracl- 
figcndus  a  Piliito  sedcnie,  iit  diciuro  est,  pro  tribunali. 
Non  enun  jam  p!cna  sexia  crat,  sed  quasi  sexta,  id 
est,  peracu  quinta  aliqiiid  etiam  de  sexia  esse  ccepc- 
rat.  Nunquam  autem  itti  dicereni,  Quintael  quadrans, 
aui  quiota  ei  triens»  aui  quiola  ei  scmit»  aui  aliquid 

(a)  Hic  AuKustinus  silentio  prsetertt  verba  llla  versionis 
Tidgatae,  ut  tmpteretur  quod  dictam  esi  per  prophetam  di- 
eemem.  Diviserunt  sUfi  vettimenia mea^  etc ,  quae  hi  antt- 
qms  Ubris  non  exstare,  et  tecundum  HfcroDTroum  de  Matthtei 
icxtn  non  psse  observavit  J»ro  pridem  Mcolaus  dc  lira :  ha- 
bentur  taiucn  in  vetust  Corb.  Bibliis. 


higusnHMU.  Habent  cniin  istnm  morcm  Scripturx.uia 
parte  totum  ponant,  maiimo  in  lcmporibus  :  sicut  de 
octo  illis  diebus,  post  quos  eum  dicuot  asceiidisse  ia 
monlem  {Luc.  ix,  28),  qtiorum  medios  intucntcs  Mat- 
tlucut  et  Marcus  dixeruni,  Post  dies  sex  {Malth.  xvii, 
1,  et  Marc.  ix,  1).  Pruiserliin  qiiia  tani  modcratc  idem 
Joaniics  locutus  est,  ut  noii  diceret,  sexta ;  scd,  quau 
sexta  :  quod  «i  ita  non  dicerct,  sed  tanlummodo  scx- 
tam  diceret,  possemus  nos  ita  iniclligere,  quemadmo- 
dum  loqiii  solent  Scriptune,  sicut  dixi,  a  parte  totum, 
ut  pcracta  quinta  et  iiiclioata  sexta  gererentur  bxc 
qux  narrata  suiit  in  crucifixione  Domini  nosiri,  donec 
completa  scxia  illo  pcndeiite  fiereni  tcnebrc,  quibus 
Ircs  Ev;tngelist»  altesUiitur,  Malthxus,  Marcus  et  Lu- 
cat  {Matth.  xxvii,  45 ;  Jlf  arc.  xv,  33,  el  Luc.  xxiii,  41). 

42.  Qii.Tramus  jam  consequentcr,  cur  dixerit  Mar- 
ciit,  cum  commeroorasset  quod  crucifigcntcs  cuin  di- 
Tiseruut  vcstiincnta  ejiis,  mittentes  sortcs  siipcr  eis 
quis  quid  tollerct,  et  sccutus  adjunxcrit ,  Erat  autem 
hora  tertia,  et  crucifixerunt  eum.  Jam  certe  dixeral,  Et 
erucifigenles  eum  dioiserunt  vesiimenla  ejus  (J/arc.  xv, 
20  :  sic  ctiam  ca:teri  attcstantur,  qu<>d  eo  crucilixo 
Testimcnta  divisa  sunt.  Si  ejut  rci  gest^c  tcmpus  vo- 
(uit  commemorare  Marcus,  sufficerct  dicere,  Erat  au- 
iem  hora  teriia  :  ulquid  adjiinxit,  ei  crucifixerunt  eum^ 
nisi  (|uia  voluit  aliquid  recapilulando  significare,  quod 
qtixsitiim  invenirctur,  cum  Scriplura  ipsa  illis  lem- 
poribus  Icgcretur,  qiiibus  univcrsas  Ecclesiaj  noium 
erat  qua  hora  Dominus  ligno  suspensus  sii,  uadc  pos- 
sct  htijus  vel  error  con  igi,  vel  meiidacium  refuuri  ? 
Scd  qiiia  sciebat  a  miliiibuarsuspensum  Dominum,  non 
a  Judaiis,  sicut  Joannes  apertissirac  dicit  {Joan.  xix, 
23),  occulte  ostcndcre  voluit  eos  magis  crucifixisse 
qui  clumaverunt  ut  crucifigcretur,  qiiam  illos  qui  mi- 
nisterium  principi  suo  sccundum  suum  officium  prx- 
bucrunt.  Intelligiturergo  Juisse  hora  tertia  cum  clama- 
Teruiit  Judxi  ut  Dominut  crocifigeretur,  ct  veracissi- 
me  demonslralur  tunc  eos  crucifixisse  quando  clama* 
vcruiit :  maiimc  qum  nolebant  videri  se  boc  fccisse, 
ei  proptcr  ea  eum  Pilato  iradidcranl,  quod  eorum 
Tcrba  saiis  indicanl,  sccuiidum  Joannem.  Cum  enim 
dixisscleis  Pilatus,  t  Qiiam  accusalionem  aflerlis  ad- 
versus  hominem  hunc?  rcspondcrunt,  eidixcrunt  ei : 
Si  non  essct  hic  malefacior,  non  tibi  tradidissenras 
eum.  Dixit  crgo  eis  Pilatus  :  Accipito  eum  tos,  et  se- 
cundum  legem  Testram  Judicate  eum.  Dixcrunt  crgo 
ei  Judxi  ;  nobit  non  licei  interficere  quemqiiam  i  {Id. 
XTiii»  29-31).  Quod  ergo  maxime  vidcri  fccisse  no- 
lcbaiit,  hoc  ecs  bora  fcciase  lertia  Marcus  ostendit; 
Terissime  judicans  magis  fuitse  Domini  nccairicem 
linguam  Judxorum,  quam  militum  manus. 

43.  Quisquis  aulem  dixcrit  non  fuisse  horam  tcr- 
liam,  cum  hoc  Judci  primiiatclamaTerunt,  insanissi- 
me  se  ostcndit  inimicum  ETangclii ;  nisi  forte  aiiter 
potucrit  eamdem  dissolTere  qusstionero  :  non  enim 
babet  unde  conTincai  non  fuiste  tanc  horam  tertiam ; 
et  idco  Tcridico  ETangelisUc  poiius  credendum,  qiiani 
conientiosittuspicionibuthominum.  Unde,  inquis,  pru« 
bas  horam  tertiam  fuisse?  Respondco,  Quia  crcdo 


1195 

Fwifdblis :  ^ilNis  cUu  sl  crcdis,  oslende  qtiemad* 
modimi  et  bora  sexta  et  hora  tertia  potueril  Dominus 
cmdflgi?  De  sexta  enim,  ut  fatcamur,  narralicnfi 
Joamiis  wgemur;  tertiam  Marcus  commemorat :  qni- 
bos  si  oterqae  nostrom  credit,  ostende  lu  aliier  quem- 
admodom  Aeri  ulrmnque  potnerit ;  libcntissime  re- 
quicscam.  Non  enim  sentcntiam  mcam,  scd  Evangclii 
dilifo  teritatem.  Atque  utinam  etiam  plures  ab  aliis 
inrenlantor  hojus  exitus  qusstionis :  quod  doncc  fiat, 
otere  mecum  isto  si  placet.  Si  eiXm  nullus  alius  exilus 
potoerit  inreniriy  solus  istc  sufBciet :  siautem  potiie- 
rit,  cnm  demonstratus  fucril,  eligemus.  Taiiiuin  non 
potes  coDseqoens  esse  ut  quilibet  omnium  qiiatiior 
Efangelislaruro  mentitui  sit,  aut  in  lanto  ct  lani  san- 
cto  colmine  auctoriiatis  erraTcrit. 

44.  Si  antcm  quis  dixcrit  se  indc  convinccre  non 
fulsse  horam  tcrtiam,  cum  illud  Judaci  clamavcrunl, 
qnia  posteaqnam  dixit  ideni  Marcus,  PUatus  autem 
kenim  rtMpondetit  ait  ilHs  :  Qwd  ergo  vulti$  faciam 
regi  iudeewwmf  At  iUiiterum  damaverunl:Cruci/ige 
ewm;  non  Interponitur  aliquid  morarum  ab  eodem 
Harco  in  ejos  narrationo,  el  conliiiuo  ad  id  pcrvenitur, 
ut  traderetur  ad  cruccm  Dominus  a  Pilalo,  quod  Joan- 
nes  hora  quasl  scxta  factum  essc  commemorat :  iiitcl- 
ligat  qui  hoc  dicit,  nmlia  pnctcriiiissa  csse ,  quac  in 
medio  gesta  sunl,  cum  Pilatus  ngcrct  quTrcns  qiiomo- 
do  eoro  a  Jodo^is  eripcrct,  ct  adversiis  conim  insanis- 
simam  Tolontatem  quibuscumiinc  modis  potiiit,  in- 
stantlssimc  niteretur.  Maiilircns  cnim  ait,  Dicit  illis 
PiUUui  :  QM  igitur  faciam  de  Jesu,  qui  dicitur  Chri- 
stu  ?  DicuiU  omnes :  Crudfigatur  :  tunc  fuisse  dicimus 
hnram  tertlam.  Quod  autem  Mntihxus  scquitur ,  ct 
■arrat,  Videns  uutem  Pilatus  quia  nihU  proficeret^  sed 
magi$  tumultus  fiera;  ct  in  conaiibus  Pilati  ad  crl- 
piendum  Dooiinum,  ct  in  lumultu  Jud:corum  contra 
nilenUom,  consumptum  tempus  duarum  bomrum  in- 
lelligimos,  et  ooeptam  fnisse  scxtain,  qna  nondum  tcr- 
minata  gesta  sont  qiiae  ab  eo  lempore  qno  Pilatus  Do- 
roinuro  tradidit,  usque  ad  tcncbras  factas  narrantnr. 
Quod  aotero  Hatthxus  supra  commcmorat ,  Sedente 
emlem  illo  pro  trilmnali,  misit  ad  illum  uxor  ejus  diceus : 
Nikll  tihi  etjusto  illi;  mulia  enim  passa  sum  hodie  per 
rtwm  propter  etun  (Matth.  xxtii,  22, 23, 24, 19) ;  postea 
sederat  pro  trilHiiiali  Pilalus,  sed  intcr  illn  qux  prius 
gcsta  narrabat,  rocordnliis  Matlli.Tu$  qnod  do  Pilnti 
oxoredixit,  Toluithocibi  inlcrponcrc,  ut  pmcsinicrct 
quamaxime  causa  Pilatus  ncc  novi^siinc  volcbai  cum 
Iradere  Judxis. 

45.Lucasautcmnarral,  cum  dixissct  Pilatus,  Emen' 
datum  ergo  illnm  dinultam,  exclamnssc  universam  tiir- 
Inm,  ToUe  Aiuic,  et  dinutte  nobis  Darabbam :  scd  for- 
Ussetiondomdixernnt,  Crudfige,  Ilemmautem  Pilatus, 
secondom  corodcm  Lucam,  locutns  est  ad  illos  volens 
dlndtUreJetum :  at  itli  succlamabant  dicenles,  Crudpge^ 
erudfge  Ulum :  tunc  inlclligitur  fuisse  bora  (ertin.  Qiiod 
ergoseqoitnrLucas,  ct  dicil,  llle  autem  tertio  dixit  ad  il- 
loi  :  QtddeMm  mali  fedt  iste?  nullameausammortisinve' 
Mlolneo:cmijdamergoiUum,etdimittam,Milliinstabant 
fOCifoinMf  ittf,  poslulantesutcrudfigeretttr;  et  invalesc^ 


LIBCR  TEUTIUS.  \m 

bantvoces  eorwhiXLue.  xxm,  !C-23);  satis  etiam  ipse 
signiflcatmagnum  tumultum  fuisse;  et  postquantum  mo- 
rarom  illis  tertiodixerit,  Quidenim  malifecit?  licet  intcl- 
ligcre  quantum  indagandx  veritaii  satis  est :  ct  pbstea 
qiiod  ait,  Instabantvodbusmagnis,  et  invaleseebantvoces 
eorum,  qiiis  non  vidcai  ideo  factum.qiiia  videbantPi- 
lalum  nollc  eis  iradere  Domiiium?  Ctquia  hoc  magno» 
pero  nolcbat,  non  iitique  in  momcnto  temporis  ccssit, 
sed  vcldua^honcctaliiuid  amplius  in  illa  conctalione 
transicrunt. 

46.  Jonnncm  qtioque  intcrroga,  et  vidc  quaiita  fue* 
rii  Pilnli  illa  cunoiatio  et  recusalio  (am  foedi  ministc- 
rii  :  idcm  nnmque  muho  eiplicatius  ca  narrat ', 
quamvis  ncc  ipsc  ulique  dicat  omnb,  in  quibus  duns 
honc  ct  de  sexla  aliquid  pncierfluxit.  Tunc  cum  fln* 
gellassei  Jesnm,  et  a  mililibus  veste  iilusoria,multis- 
que  illusionibiis  male  traclari  permisisset  ( credo  ut 
hoc  modo  saltem  eomm  fiirorem  miiignrct,  ne  usque 
admortein  srcvire  pcrtcnderent),  c  Cxiii  ilerum  Pila- 
tus  foras,  et  dicll  eis  :  Cccc  adduco  cum  vobis  foms, 
ut  cognoscatis  quia  in  eo  nullam  causam  invenio.  Cxiit 
ergo  Jesus  porians  spineam  coronam  eX  purpureum 
vcstimenium.  Ct  dicil  eis :  Ccce  homo ;  i  ut  ilb  velut 
ignominiosa  spccie  visa  placarenlur.  Scd  adjungii,  et 
dicit :  c  Cum  ergo  vidissent  eum  pontificcsetministri, 
clamabant  dicentes  :  Grucifige,  crucifige  :  i  tunc  ho- 
rnm  tcrtiam  fuissc  dlcimns.  Aitende  qute  sequantur  : 
c  Dicit  eis  Pilalns  :  Accipile  eiim  vos,  ct  crucifigite  ; 
ego  cnim  non  invenio  in  co  cousam.  Rcspondenint  el 
Judxi :  Nos  lcgem  liabcmus,  ei  secunduin  legcm  de- 
bel  mori ;  quia  Filium  Dci  se  fccil.Cum  ergoaudissct 
Pilatus  hunc  sermonem,  magis  timuit :  el  ingrcssus 
cst  prxtorium  iierum,  etdicit  ad  Jesum  :  Unde  es  lu? 
Jcsus  autcni  responsum  non  dcdit  ei.  Dlcit  ergo  ei  Pi- 
latus  :  Mihi  non  loqucris?  Nescis  qiiia  potcslatem  ha- 
beo  crucingcre  te,  ct  potcstatem  habeo  dimittcrete? 
Rcspondit  Jesiis  :  Non  habcrcs  potestatcm  advcrsus 
me  ullani,  nisi  tibi  dntum  csscl  dcsupcr.  Proptcrea 
qni  iradidit  mc  tibi,  ninjiis  pcccalum  liiibct.  Cxiiidc 
Pilaliis  qna*rcbat  diniillerc  cum.  i  lii  lioc  igilur  quod 
quxrcbat  Pilatus  dimitiere  cum,  qnanium  lemporis 
putamus  fuisse  consuinptum,  quanta  pnctcrmissa  qiia 
vel  a  Pilalo  dicebanlur,  vel  a  Judncis  cniiimdioeban- 
tur,  quousqnediccrenl  Judaji  undc  illc  commovcreiur, 
ct  cederel?  Iia  cnim  scqultur  :  c  Judxi  autem  cla- 
mabant  dicentes :  Si  bunc  diiniilis,  non  es  amictis 
Cxsaris;  omnis  qui  se  regcm  raeit,  contradicit  Caesa- 
ri.  Pilatus  ergo  cum  audisset  lios  scrmones,  adduxil 
foras  Jesum,  et  sedit  pro  iribunali  in  loco  qui  diciiur 
Lilbostrolos,  hebraicc  autcin  Gabbathn.  Crat  au:em 
parasccve  Pasch»,  bora  quasi  scxia.  i  Ab  illa  ei^o  voce 
JuJjcorum  qua  primo  dixcnint,  Cmdfige,  cum  esset 
hora  lerlia,  usque  ad  hoc  quo  scdit  pro  Iribunali,  per 
mcdias  moras  cunciationis  Pilali  et  tumulluantium 
Jud.T.orum,  duae  hone  pKCtcricmnt ,  et  peracU  qninta 
jam  de  sexU  aliquid  coBpcral.  Dldl  crgo/ttrfiri»  :  Ecce 

«  codiccs  rlures,  expHcaHws  enarratt  quanuts.  Ei  Infra, 
pro :  Tunc  cim  fjogellassett  Mss.  magoo  coosensu  babcnl : 


Tomen  cum  HaaeUusset. 


1)87 


DE  CONSENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGOSTLM 


1188 


rex  9e$ler.  liU  autem  ekmakata :  Tolle,  totle^  crudfg% 
eum,  Sed  DeqocjamoonimolusPiblitsiimorectlumiii» 
bcile  ccdebai.  Tunc  enim  uxor  ejui  id  eom  miscnil 
iedcnlom  pro  tribunaii :  quod  prxoccapaTit  MaUliasut, 
qui  hoc  toint  oommemoravil  anlequam  ad  eum  lo- 
cnm  narrationift  veniret,  ut  ibi  boc  ponerel,  ubi  op- 
portunum  judicatit.  Tcntans  itnqiie  adhuc  Pilalot,  na 
qnid  proflcerel,  dixil  eis :  liegem  vettrum  erueifi§amT 
RetpMdirunt  poniifice$  :  Son  kabemui  regem  md  Ca- 
tarem.  Tuncergo  Iradidit  di  iUumutcrucifigeretur  {Joau. 
XIX,  4-16).  Et  duni  pcrgit,  et  dum  cnicifigitur  cum 
doobus  btronibos,  dum  vesics  ejus  (riTiduntur,  cl  in 
soncm  illa  tuiiica  millitur  \  aique  Intcr  bxc  variis 
convidii  iUuditor  (siroul  cnim  cum  ilia  gcrcrenliir, 
eliam  convidi  jidebantur) ,  coinpieU  cst  bora  sexu, 
el  faclae  tonl  leoebney  qoas  llatiiixos,  Marcus  et  Lu- 
cas  oommemorinl. 

47.  Jam  iuque  corruai  inipia  perlinacia,  el  credat 
Dominum  Jcium  Cbrisium,  ct  lcriia  bora  cruciUxum 
lingoa  JudaK>rom9  et  sexia  manibus  militum  :  quia  in 
tumullo  Judoiorum,  cl  rilati  xsiibus,  dux  atqiie  :im- 
plios  bonc  prxlericront  a  vocc  qoa  diXcrunl ,  Craci- 
fige.  Sed  ipse  Marcus,  qui  maxime  brcvitaiis  scctalor 
csl»  breviter  voluil  inlimare  Pilati  voluiitalem  el  co- 
nilum  pro  Domini  vila.  Cum  euim  dixiGsei,  M  i7/t  ite^ 
rum  clamaterunt ,  Crucifige  eum ,  ubi  ostcndit  quod 
jam  clainavcrantf  cum  vcUcnt  sibi  diinilii  Barabbam  : 
adljunxil,  PUatue  vcro  dicebal  cis^  Quid  enim  mali  fecit 
(Mare,  xv,  i3,  14)?  ll<»c  iiiodo  brcvilcr  insinuavil 
quid  diu  gcslum  cst.  Ilemor  lamcn  cliain  ipse  quod 
vcllcl  imclligi ,  non  ail ,  Pilatus  vcro  dixil  cis ;  sed 
ail»  Pilatue  tero  dicebat  «t«,  Quidenim  maii  feeitfQinsi 
si  dicerct,  dixit ;  qoasi  scmcl  diclum  bitelUgercmus  : 
qoia  vcro  ait»  dicebat;  satis  intiroaTit  intclligciitibus » 
mollis  modis  d  sxpo  diclum  csso ,  qoooaqoe  inctpei- 
rei  bora  scxta.  Cogilcinos  crgo  qoam  brevilcr  hoc  dl» 
xcril  Marcus  \n  oomparatioiie  Matlleci,  qoam  brevitcr 
Ifauhygt  ni  comparaiionc  Lucos »  quani  breviter  Lo- 
Cii  \m  cunpiratioiie  Joannis»  com  tanien  alia  alqoe 
iliiqiiit|oe  commcmorarct ;  quamdeniqoe  brcviler 
ip»e  Joannct  in  comparationc  rcriini  qtix  gcslx  sunl, 
et  morarum  cura  illa  gcrcrcnlur :  ct  sine  insanta  re- 
sisteiidi  credaiuus  duas  boras  ct  quiddam  in  iUo  intcr- 
valio  transire  poluissc. 

48.  Quisquis  aulem  dixerii  poiuissc  Marcum,  si  iia 
essei  9  co  tcmpore  dicerc  fuisse  horam  tcrliaro,  qoo 
eril  bori  lertia,  cum  vox  Jiidxorum  de  crudfigendo 
Domino  sonoissel,  dioere  etiam  qood  eom  tonc  ipti 
crodflxermt ;  nimis  superbe  legcs  uirritoribus  veri- 
litis  imponit.  Sicenim  polest  dicero,  si  bxciptenip- 
r.irel,  eo  modo  eodemque  ordine  ib  omnibot  deboitte 
narrari ,  qoo  ipse  nirraviu  Digneior  ergo  consiUo 
Marci  evangcliblaB  topcrari  consiUom  soom»  qoi  eo 
ioco  id  poncndom  Jodicavil»  qoo  loco  divina  intpiri- 
liooc  toggeslum  est.  Recordaiionet  enim  eorum  ejiis 
nianu  guberuauc  sunl,  qui  giibemal  aqoam,  sicat  tcri- 
pinm  ett,  qualiter  iUi  pbcoerit.  Floiut  euim  bumani 
menujrii  per  virias  cogiiationes »  ncc  iu  ctjiisqualki 

*UM.dao9H9oniuiUamtmkammmm. 


poletlate  ett  quid  ct  quando  d  vcniai  in  mentcm.  Cum 
ergo  Uli  tancii  ei  vcraccs  viri  qiuisi  fortuila  rccorda- 
UoBom  suirom  propler  narratioiiis  ordinem  occulin 
Dd  potesuiiy  cui  nibU  forlnitum  esl,  commisissenff/ 
noD  oportet  qoemqiuim  hominom  dicere  longc  abjc- 
ctom  ab  ocolis  Dei  ct  longe  peregrinanlem,  lloc  loco 
poni  debuily  qtiod  valde  ignorai  cor  eo  loco  Deus'poiii 
volueril.  Qwa  et  ti  obteiatum  ett  etangeiium  notttum , 
iil  Apotlolus,  in  Ht  gui  pereunt  obtelatum  ett  ( II  Cor, 
IV»  5).  El  cum  dixittel,  AUit  ^idem  tumut  odor  tita 
in  fHtam^  aliit  odor  mortit  in  morlem ;  subjecil  slatim, 
Fa  ad  luec  quit  idoneut  (Id,  n,  16)Tid  cst,  qiiis 
idoneus  inteUigcre  qoam  juste  fiatTQuod  idem  Domi- 
nus  dicit :  Ego  veni^  ut  qui  non  vident^  rideant ;  el  qui 
vident,  ceeci  fiant  (Joan.  ix»  59).  Ipsa  csi  enim  aliiiu- 
do  diviiianim  scicntia:  cl  sapicntix  Dci,  qtia  fil  ox  ea- 
dem  massa  aliuil  vas  in  lionorein ,  aliud  in  couiuinc- 
ILim ;  ct  diciiur  carni  ct  saiiguiiii,  0  iiomo  tu  quit  et^ 
qui  retpondeat  Deo  ( Hom.  is,  21,  20)?  Quis  ergo  ei 
hi  bac  re  cognosdl  inteilecluin  Domini,  aut  quis  con- 
siliarius  illi  Tuil  (l</.  xi,  S3,  51),  ubi  sic  gubcmavii 
oorda  rcroiiiiscentinm  EvangelisUrum  ,  ct  in  Ecclc- 
siai  fastigio  tanto  auctoritalis  culmme  sublimavit,  iit 
per  bxc  ipta  qu»  in  cit  contraria  videri  possunt,  mulii 
excxcarcntur,  digne  iraditi  in  concopiscenlins  cordis 
toi,  el  in  reprobum  sensum  (Id,  i,  24,  28) ;  ct  inulii 
exercercnlur  ad  elimandum  pium  inlellcclnm  sccuii- 
dum  occuliam  Oinnipotcniis  jiisliUamT  Dicil  enini  pio- 
pbeu  Doinino  :  Nimit  profundce  fadm  tunt  cogitationet 
tuee ;  vir  imprudent  non  cognotcet^  et  tlii//ii«  non  in/W/i- 
getlugc{Ptal.Ta,Q,l). 

49.  Peto  autem,  el  admonco  cos  qui  bxc  lcgiinl, 
per  nos  adjuvanle  Doniino  elaborau,  ui  bujus  scrmo' 
nisqoem  hoc  kico  inlcrponcndum  ar|}itralus  sum,  in 
oni  tiottli  q«KlioM»  dtfHcoltale  mcmuierml,  ne 
sppiot  mdem  rcpeienda  tint.  Fadle  iotem  videbti 
qui  sine  impicUtit  durilia  voluerit  atiendere,  qiiam 
opportuiio  loco  Marcus  hoc  dc  tertia  hora  posucrii,  ui 
ibi  quisqoe  rccordeiur  qiia  bora  Judxi  crucifixcriiit 
Dominum,  qui  volebant  in  Romaiios  vel  principcs  vei 
mililes  translerro  ipsum  facinus,  iibi  racturo  miuistro- 
rum  mililum  commcnioralum  esi.  Aii  enim,  Ei  cruei- 
figentet  eum  diviterma  tettimenta  ejut^  mittentet  tortem 
tupcr  cit ,  quit  quid  tolleret :  qiii  boc  S  uisi  nuiilcs, 
sicul  Joanncs  maaifcsUlT  Ergo  nc  quisquam  cogiu- 
Uonem  Uiiti  criininis,  avcrsus  a  Judxis,  in  miliics  il- 
los  convcrlerul»  £rttl  aulem,  inquU,  liora  tertia  et  ei-u* 
eifixcrunt  eum  ;  ul  UU  eum  pc.tius  crucifixistc  inve- 
nianlur ,  qoot  liori  teriii  ot  crodfigerclor  clamare 
poiubse  ,  diligent  inquitiior  invoiiiel ,  cuiu  advcr.cHl 
boc  quod  a  mUitibot  iactom  eti,  bora  texU  factum  csse. 

50.  Quanqoam  non  desuit  qoi  p.irisceves,  qtiiro 
Joannet  commcmorivit  dicciit »  Erat  autem  parateeve 
Patctim^  iiora  fcrc  tcxta^  horain  diei  tcrUam  veluit  in- 
lclbgi,  qoa  tcdil  PUalot  pro  trilMuiiU  :  oteadem  tc^ 
lia  compleu  videator,  qoando  cmcifixot  est ;  atque 
iilo  jam  pendenle  in  ligno ,  alix  tres  hofx  pcracia 
sint ,  el  reddidcrit  spiritnm  :  ot  ab  ca  bora  qua  de- 

*  m  ediUs  addUuTi  fucruiU  :  qi!od  abest  a  Mtti 


II»  UBER 

•mU»  eat,  id  csl  diel  icxU»  lencbnc  flerenl  osque 
•d  nooaiii.  DieoBt  enim »  die  quideni  illo  quem  dies 
talibtii  seqoebalnr,  inrasccTcn  fuisse  Pascbx  Judxo- 
mm»  qood  ab  eodem  saiibalo  jam  Incipcrenl  Azyma  : 
sed  lamen  vemm  Pascba»  quod  jam  in  pnssione  Do- 
ndni  garebniur,  non  Judxonim » tcd  Cbrisiianorum» 
ecqiisse  prsparari,  id  csi,  parasceTcn  babere,  ab  hora 
nociia  nona » in  eo  quod  Dominos  a  Judaeis  ocdden- 
dns  pneparalMitnr.  Parasceve  quippe  uilerpreiaiur 
prxparalio.  Ab  illa  ergo  nona  nociis  bora  usque  ad 
f jus  cmelixionem  occurrii  bora  parascevcs  sexta  se- 
I  Joannero,  ei  bora  diei  terlia  sccundum  Mar- 
;  ui  non  iiarcus  lioram  Ulam  recordaiam  recapi- 
tobndo  eommenioraTcrii,  qiui  clamaverunt  Judxi, 
Cneif§€t  trwlfige;  scd  eam  prorsus  boram  lerliam 
dnerit»  qna  Dominns  esi  fixus  ui  ligno.  Quis  fidelis 
non  Iniie  fafeai  soluiionl  qujcslionis ,  si  modo  possit 
.  aiiqnis  nrtienlns  coigici  ab  liora  nona  nociis ,  nnde 
cmpisseparaseeven  Pascbas  nostri,  id  esl  prxparaiio- 
ncB  mortls  Cbrisii,  congruentur  inlelligamus?  Sl  cnim 
dlauMS  eam  coepisse  quando  a  Judxis  apprebensus 
csi  Dommiis ;  adbue-  noclis  prinue  partes  cranl :  si 
qnando  nd  domum  perduclus  est  soceri  Caipb»,  ubi  et 
andilos  esl  a  principibus  saocrdotom;  adbue  gallus 
non  cantnTerai,  quod  ex  Pelri  negaiione  colligirons, 
qns,  cnm  jara  audirelnr,  fiicia  esl :  si  aulem  quando 
PUalo  tmdilns  est ;  jam  mane  fuisse  aperiissime  scri- 
pinm  esl.  Reatal  ergo  nl  inteliigarous  lunc  coepisse 
iflam  pnrascefcn  Pascbse,  id  esi  pncparaiioncm  mor- 
tis-Doinkii,  qnando  responderunt  omnes  principes  sa- 
I  apnd  quos  primo  audiebalur,  ct  dixcruni, 
\  m  morili  ;  qnod  apud  Mailhxum  et  Marcnm  in- 
Teniinr  (Mmtk.  xxti,  €6,  et  Mare,  xit,  64) :  uI  rcca- 
pitnlaodo  bilclliganlur  ile  Peiri  negaiione  posu^a  di- 
xiaseqood  anlea  factum  eraL  Non  enim  absurdo  con- 
jicilBr,  lemporeco,  quando,  ut  dixi,  rcum  inoriis 
pnHMintiaTerunt,  boram  iionam  nociis  essc  poiuissc  : 
CK  qna  hora  nsqne  ad  boraro  qiia  scdii  Pilaius  pro 
tribnnnli,  qnasi  bora  sexLi  fuit,  non  dici,  sed  para- 
seeren ,  id  esl  prxparaiioiiis  iniroubiiuni s  Domini , 
qond  Toram  Pischa  est :  ul  plcna  scxta  ejusdcm  pa- 
faoeeTes,  qn»  plena  diei  leriia  occurrebai,  Doniinus 
itur  In  ligno.  Sive  crgo  hoe  poiius  iiitoUi 
I  eilgalur,  siTO  llarcus  tcrliam  boram  rccoluc 
ril,  enmqne  aiaiifno  ad  condemnaiioncro  Jiidsorum 
bi  .Doniini  cmcifixione  commcmoraro  Toluerit ,  qiia 
efaimare  poiuisse  nt  crucirigcretur ,  ut 
\  fmdfixlsse  acciperemus,  quam  cos  qiio- 
\  in  ligno  suspcnsus  csi ;  sicul  ille  Centu- 
lit  ad  Doniinum,  quam  illi  amici  quos 
miail  («)  :  pmnl  dnbio  qnxsiio  solula  cst  de  liora 
I,  quaa  maxune  solci  el  conicniio- 
I  eQncilare  bnpndentiam,  et  infirmororo  imperi- 


CAPDT  XiV.  —  ik  dnahu  iatronibui  eum  Ulo  eruei- 
JfxU ,  qmmodo  omnet  concordent. 
51.  Seqniinr  MaUbsus,  ct  dicii :  Tunc  crueifixisuni 
mt^oodm Infroncs,  nmis a  dextrii^  et  unu$ a  tiniitrii 


M^ 


Kb.  %  cap.  tt. 


TEIITIUS.  1199 

{Matth.  xxvn,  38).  RtH»reussimlIiicrciLocas(irare. 
XT ,  27 ,  e/  Lue.  sxni,  Z!S).  Ncc  Joannes  aluiuam  l»cil 
qua:siioncni  „  quamyis  lalroncs  cos  non  dixerit :  aii 
eaim,  Et  cum  eo  alioi  duoi^  hiue  ethine^  medium 
autem  Jeium  {Joan.  xix ,  18).  Esset  anlem  conlra- 
rium,  sl  cum  lUi  dixisseni  laironcst  iste  dieeret  Innor 
eenies. 
GAPUT  XV.  ^Dekiiqtd  Domno  intultaoerunt,  quo* 

modo   inter  se  eomoueni  Matthaui^  Marcui  et 

Lucai. 

52.  Scquitur  Maillixus,  el  dicii :  Prmtereuntei  au- 
tem  blaiphemabant  eum,  moventee  eajpita  mo,  etdi* 
centei  :  Qm  *■  deUruii  templum^  et  in  triduo  iiiud  re» 
wdificai^  ialva  lemetipium ;  it  Fiiiiu  Dd  ee ,  detcende 
de  eruce.  Iluic  Mnrcus  pcne  ad  eadem  rerba  ciinso- 
nat.  Scquilur  dcindc  Maltbx^us,  et  dlcil :  Similiter  ct 
prineipei  iacerdotmn  Uludcnlci  cum  Seribitetienioribui 
dicebant :  Aiioi  iaivoi  [ecil ,  ieiptum  nan  poteet  taivum 
faeere.  Si  rex  Israei  eit ,  deicendat  nune  de  cruee ,  et 
eredimui  ei  :  eonfidit  in  Dium^  tiberei  nune  eum  «i 
vuit ;  dixit  enim ,  Qiiaa  Fiiiui  Dei  tum  {Matth.  \\w\  ^ 
59-43).  Marcus  ei  Lucas ,  quainvis  aiia  verba  dicanl , 
ad  camdem  tamen  senUniiam  concinont ,  cnm  aliss 
prxicrmiitil,  quod  aliiis  commcnioral  (Marc.  \t,  29- 
32,  et  Lue.  xxni,  35-37).  Dc  principibus  ciiim  snccr- 
dolum  qnod  insullaTcrinl  Domino  cnicifiio  pariler 
non  taceni ;  quaroTis  scniores  lacuil  Marcus  :  Lncas 
auiero  qnia  principcs  dixii,  ncc  nddidil  sacerdolum, 
magis  nomine  gcncraii  orones  priniatescomplexus  csi, 
ui  ibi  possinl  inicltigi  ei  Scrite  cl  scmores. 
CAPUT  XYI.  —  De  iatronum  intuitatione ,  quomodo 

non  repngnent  Mattliaui  et  Marcut  Lucte^  qni  dixU 
tmum  eormi  ininifane ,  alittm  eredidiae. 

53.  Seqnilur  Malllia^its ,  cl  dicil .  i  liiipsiim  auleni 
d  lairones  qiii  cruciQxi  crant  cum  co ,  iniproperabant 
ei  I  {MatU^.  xxvn ,  U).  Ncc  Marcus  discrepal,  boe 
idcm  dicens  aliis  Terbis  (Marc  xt  ,  3i).  Lucas aulem 
poicsi  puiari  repiignare ,  nisi  genus  locuiionis  satia 
usilalum  non  obliviscamur.  Ail  ciibn  Liicas  :  c  Uiins 
autcm  dc  iis  qui  pendcbanl  lalronibus  blaspbeinahat 
cum ,  diccns  :  Si  iii  cs  Cbrisins,  salTiiin  fac  temct- 
ipsum  ct  nos.  i  El  scqiiiliir  idcni  ipse,  atque  ila  con- 
texil:  €  Rcspondcns  aulcni  allcr,  iiicrrp.ibnt  illum , 
dicens  :  Nequc  tu  timcs  Deum,  qiind  in  eadem  damna- 
tione  es.  El  nos  qiiidcm  jnstc ,  nam  dlgna  faclis  rcci- 
pimus ;  bic  Tcro  nibil  mali  gessil.  Ei  dicebai  ad  Je* 
sum  :  Doroine ,  roeroento  iiici  cum  Tcneris  in  regnum 
tuum.  Ei  diiil  illi  Jesiis  :  Anien  dico  tibi ,  bodie  me- 
cnm  cris  In  paradiso  »  {Luc.  xxin ,  30-43).  QuomilNlo 
ergo,  sicut  Maiili.Tus  dicil,  i  Latroiies  qul  emeifixi 
erani  eom  eo,  improperabanl  ci  » ;  tcI,  sicnl  Marcus 
dicit ,  c  El  qui  cnm  eo  crucinii  crant,  eonriciabantur 
ei :  »  quandoquidem  unus  corum  conrieialus  csl,  sc- 
cundu£  LuChT  leslimonium,  alier  el  compescuit  eiim, 
et  in  Dominum  credidit  ?  nisi  bifelligamus  Maltli.Tum 
et  Marcum  brcTiler  |)crslringentcs  bunc  locum ,  plu- 
ralem  nnmeruro  pro  singulari  posuisse  :  sicut  in  Epi- 
stok  ad  llebraeos  lcgimns  plurallter  dicUim ,  Ctauio* 

(carcfll 


^  EdHi,  roA  /  qui.  Ai  Teteret  usb.  et  textns 
particula,  roA. 


IIM 


DC  CONSENSU  EYANGEUSTARDIl.  S.  AUCrSTINI 


It9t 


fwt  m  tmmm,  cm  tolus  Dini«l  slgniflctri  iBldli- 
tptar ;  el  plorarner  dictnin ,  SecA  tunt  {He^.  ii ,  35- 
57)  f  eum  de  solo  Istia  tradatar.  In  Pulmo  etiim 
qvod  dictum  ctt ,  AniUritnt  rege$  terrm ,  et  prineipee 
eonvenerunt  in  nnum ,  etc. ,  pluralem  nnmerum  pro 
•ingulari  positum ,  in  Actibns  Apostoloniro  exponi- 
tnr  :  nam  reget  propter  llcrodem ,  priiicipcs  propter 
Piiatiim  inteitexeront,  qui  tesiimonium  ejusdem  paalmi 
adhibuerunt  (Pm/.  ii,  2 ;  Act.  iv,  26,  t7).  Sed  quia  et 
Pagani  solenl  cartumniari  ETangelio  ,  videant  qncm- 
admodum  locoti  sint  auciorcs  eoruin,  Phaulras, 
Medeas  el  Clyteninesiras,  cum  singukc  ruerint.  Quid 
autcm  usiialitts ,  veriii  gratia ,  qunm  ut  dicat  aliqois » 
Et  nistiei  mihi  insoltant;  etiam  si  unns  insultel  ?  Tuno 
enim  esset  contrarium  quod  Locas  de  uno  manircsia- 
Tit ,  si  iili  dixisseni  ambos  latrones  conviciatos  Do- 
mino ;  ita  enim  non  possel  sub  numero  pliirali  unus 
Intelligi  :  cum  vero  didum  est ,  Uuronei ,  vel ,  fni 
eum  eo  erucifixi  erunt,  nec  addilum  est ,  ambo ;  non 
solum  si  ambo  leclssent ,  posscl  iioc  dici ,  sed  etlam 
qnia  unus  lioc  Tccit,  potuit  usilato  looutionis  raodo  per 
pliiralem  nuineram  significari. 
CAPUT  XVII.  —  D?  potu  uceti ,  quomodo  inter  t# 
I  omiMt  comenliant. 

54.  SequiturMalibxus  et  dlcil :  A  $exla  uutem  horm 

lenehrw  fuctof  tunt  tuper  univenam  terrum  uequeadko* 

ram  nonam  {Uatth,  xxvii,  45-49).  Ilocetduoaliiiron* 

lastantur(lf are.  xv,  53-30,  et  Lue.  xxiii,  44 ,  45) :  ad- 

didit  auiem  Lucas  etiam  undo  Tacuc  sinl  tcnebrae » id 

est  solcm  obscuraium.  Soquitur  llatllixus  :  El  drea 

horam  nonam  clamamt  Jeeut  voce  magna ,  dicene  :  EU , 

EH,  lamma  eabactham  t  hoc  eet^  Dev$  mncf ,  Deu$  meu$^ 

ulquid  dereUguieti  mef   Quidam  autem  iUic  $tante$ 

et  audientet ,  dicebani  :  EHam  ooeat  i$U.  Marcus 

pene  ad  cadcm  vcrba ,  ad  eamdem  tamcn  scntcn- 

liam  non  pene  ,  sed  omniuo  coriscniiu   Seqiiitur 

M.it!ha!ns  :  Et  eonfinuo  eurren$  Mmcs  ex  d$  acceptam 

epongiam  impletU  aceto ,  d  impofiiil  anmdird ,  d  dakai 

ei  hibere.  Sic  et  Marcus  dicit :  Ciinviu  autem  unu$ ,  et 

mpien$  $pongiam  aeeto ,  drcmn/ioiiaMfM  ciiiaiNO ,  po- 

tum  dabai  ek  dieem  :  Siuile^  videamue  $i  veniat  Elia$ 

ad  deponendum  eum.  Quod  quidem  de  Elia,  non  ipMim 

qui  obtulit  spongiam  cum  aceto,  sed  cxtcros  dixisse 

Matthcus  narravil  :  ait  enim,  CMeri  vero  tUcvbant  : 

Sine ,  wdMaiiis  oii  veniat  Eliae  liberane  eum ;  uiido  in- 

lcirigimus  et  illom  et  cxterot  boc  dixisse.  Lucas  au- 

tem  antequam  de  latronis  insulutione  narraret,  hoc 

de  acoto  ita  commcmoravit  ;  lUudebant  auiem  ei  H 

ndUtee  aecadentce^ei  acetum  ofereniee  i7/i,  ei  dieentea : 

Situeerex  Judeeorum^  ealvum  te  fac  {Lhc.  xxin,  56, 

57).  Scmel  oomplccti  voluit  qood  a  militibus  fadum  ei 

dictum  esl.  Ul^  roovere  non  debel ,  quod  non  onnm 

eorom  dixil  acelom  obtolisse :  genos  cnim  tocationis 

cnuil,  de  quo  sopra  traclavimus»  ploralero  proain- 

gulari  ponens  {Superiari  eap.  16).  Hoc  aotem  deaeeto 

ctiam  Joanncs  comroemoravil ,  ubi  ail :  Poetea  $eien$ 

Je$u$  quia  jam  omma  coneummata  euut^  ui  eanmmma" 

telur  Scripiura^  diadl  :  Siiio.  Ya$  auiem  p^itum  erai 

aeeto  pienum  :  iUi  auiem  epongiam  pienam  aeeiakg$* 


$opo  eireumponeniH  obtuieruni  ori  e}u$  (Joan  xix ,  98 , 
S9).  Sed  qood  apud  comdcm  Joanncm  invciiltur 
dixisse,  Si^o^  et  qoia  vas  ibi  eral  aoelo  olcnum,  uoa 
mirum  esi  sl  caeleri  UcueronL 
CAPUT  XYIII.—  De  voabu$  Dondm  qwu  conHnuo  mo. 
rUurue  enuiU ,  qvotnodo  non  repugneni  Mauhmu$  ef 
Marcu$  iMcee ,  et  ip$i  tre$  Joantd. 
55.  Scquilor  Matthxos  :  Je$u$  auUm  tierum  cUh 
man$  voce  magna ,  endeit  ephrilum  (Matth.  xxvii,  50). 
Marcus  siniilitcr  :  Jesu$  aulem  emi$!ia  voee  magna , 
anptrarli  (Mare.  xv,  37).  Lucas  aulem  quid  ipsa  voce 
magna  dixerit,  declaravit;  dixit  enim  :  Et  cUmuiuo 
voee  magna  Je$u$^  aii:  Pater,  in  manM$  tua$  couh' 
mendo  epiriium  meum ;  H  haxdicen$ex$piravU(Luc. 
xxiii ,  46).  Joannes  vcro  sicut  lacuil  illam  vocem  pri- 
mam,  EU ,  £/i,  qoam  Matthsos  el  Marcus  retulerunt ; 
tacuii  eliam  isiam  quam  Locas  solos  indicavit ,  ilil  au* 
lem  duo  nomine  vocis  magnje  slgniQcaverunt,  id  esi , 
Paier^  in  manu$  tua$  eouunendo  ephrUum  maum  : 
quod  eum  vooe  magna  dixisse  et  Ipse  Lucas  similitcr 
attesutos  est,  ut  intelligeremus  hanc  fiiisse  voccra 
nagnam ,  quam  Matthxos  et  Marcos  commemoravc- 
ront.  Scd  dixit  Joannes  qood  nullus  iliorum  trium , 
eum  dixisse,  ConsiummtfMni  e$i,  cum  acctumacce- 
piasel :  qood  eom  ante  ipaam  vocem  magnam  dixisse. 
ioteUigimos.  Ilaec  sont  enlm  verba  Joanuis :  Cum  crgo 
aeeepimH  Je$u$  aeeium^  dixU^  Contummatum  eti;  et 
UteUnato  capito  tradidii  epiritum  (Joan.  xix,  30).  Inter 
iilod  quod  ait,  ConsiiiiraMfiim  ssl^  et  illud  qoodait» 
il  meUmUa  eapite  tradidii  epirUum ,  emisaa  est  illa  vox 
nagna  qoam  iacoil  iste»  escteri  aotem  ircs  commemo- 
raverooL  Doc  cnim  apparot  esse  ordinis,  ut  ante  di- 
eerel,  CoiuiMnNa/«m  ett^  cum  pcriecium  in  illo  cssci 
quod  de  ilio  propheutum  erat,  el  Unquam  ad  hoc  cx- 
apecurel,  qui  otique  cum  vcUcl  roorcrctur ,  doiude 
oonunendans  tradidil  apiritum..Sed  quovis  ordine  qui- 
libei  arbitretur  dici  potiiisse,  hoc  magnopere cavent 
dom  esl,  ne  coi  vidcator  quisquam  Evangeiistanim 
alteri  repugnare,  si  vei  Ucuil  quod  alius  dixit»  vcl  di- 
xit  quod  alius  tacuil. 

CAPUT  liX.  --  De  $ci$$ione  veUquomada  non  dissm- 
Uant  MiOUiem  ei  Marcu$  a  Luca^  quo  ordine  /a- 
citm  nt. 

56.  Scquitur  MaUhaeus  :  El  ecce  velum  templi  scis- 
smii  e$i  in  dua$  pariee,  aeummo  u$que deoreum  (Matth, 
xxvii ,  51).  Cl  Marcus  sic  :  Ei  velum  tempH  $ei$tum 
e$t  in  duo ,  a  $ur$um  u$que  deoreum  (Marc,  xv,  58). 
Lucas  autcm  aimililcr  hoc  ail :  Et  vetum  tempU  teittum 
eti  medium  {Luc.  xxia»  45);  sed  non  codou  ordine. 
Volcns  enim  miracuium  miraculo  adjungcre » ciun  di- 
xissel,  Sol  obtcuratut  ail,  conliiiuo  subjungcndum 
existimaviti  Et  veium  iempU  tcittum  etl  utedium  :. 
prcoccupans  viddiccl  quodexspirante  Domino  faclum 
esl ,  ut  deiude  recapitulans  exsequcrelur  el  de  polu 
aoeli»  el  dc  iila  voce  magna,  el  de  ipsa  morie ,  qiua 
ante  scissionem  veli  posl  tenebras  facta  inleiiiguntur. 
Malihxos  eiiim ,  qui  cum  dixissd « Jetut  auiem  Uerum 
ciamant  voce  magna ,  emistl  sptrtmm ,  conttnoo  subje* 
cit»  Ei  ecce  velum  tempH  tcittum  ett ,  salis  cxpressU 


1193  LIBER  TERTIUS. 

tune  csse  scissuin,  cum  Jcsos  oniisissct  spiritam.  Si 

amcm  non  addidlssct»  Et  eece,  scd  simpliciter  dixis- 

Idt  Et  telum  Unipli  »ctt%wn  ttii  inccrtum  cssct  utnim 

fpse  ct  Marcus  boc  rccipitulnndo  commcmorassent , 

Lueas  auicm  ordincm  icnuissct ;  an  Lucas  rccapilu- 

lassel  quod  illi  ordinc  posnissent. 

CAPITT  XX.  —  Dt  admirmioni  Centumnn  ct  eorum 

qui  cum  illo  iranl^  quonwdo  inier  u  comentiant 

Matthasu»,  Marcus  et  Lueai. 

57«  Scquitur  ALittlixus  :  i  Ct  tcrrn  niola  csl,  ct  pe- 

|R&  scissx  sunl,  ct  monunicnla  apcrta  sunl,  ct  mulu 

corpora  sanctorum  qui  donnicrant ,  surrcxenint;  ct 

esenntcsde  monunumtif  |iostrcsurrcctioncmcjus^  vc- 

ncrant  in  sanctam  clvitatcm,  ct  ap|iarucruiit  multis.  > 

llxc  qott  solusdixit,  non  csi  nictucndum  nc  cuiquam 

caetcronim  rcpugnarc  vidcantur.  Scquitur  idcin  ipsc : 

I  Cenlorio  auteni  ct  qui  cum  co  orant  custodicntcs 

Jcsuro,  viso  tcrrc  niotu  c'  iis  qiix  ricbant,  liniiicnint 

talde,  dicuilcs  :  Ycre  Fillus  Dci  crat  isic  >  {Maith. 

xiTii,  51-64).  Marciissic:  i  Yitlcns  autcm  Cciitu* 

rio,  qui  ez  id>erso  stal>ai ,  quia  sic  ciaiii.in$  cn:»^!- 

rassei,  ait :  Yere  lioino  liic  Filiiis  I>ci  erat  >  (Marc.  iv» 

S0)«   Lucas  sic :  c  Yitlcns  aiitcin  Ccniurio  qiiiHl  fa- 

etam  foerat,  glorilicavit  Dcuni  dicciis ;  \erc  liic  iioino 

jntot  erat>  (Lnc.  xxiii,  47).  Non  cst  conirariiiin 

qood  Uatitous  viso  tcrrx  moiu  dicit  adiniratuin  Ccn- 

ioriuoem » et  eos  qui  cuni  itlo  crant ,  ciiiii  Liicas  dicai 

boe  com  admiratom,  qiiod  cniisba  1II.1  \occ  cxspiras- 

scl,  ofttendcns  quam  in  |)otcst.itc  halNicrit  qiiaiitio 

orarcrctor :  in  eo  quipiic  qu(Ml   nlciii  >l.iiili.i*iis  iion 

lolum  dixit.  nso  terra  motu ,  scd  ctiaiii  addidit,  ei  ii» 

ftm  facta  cronl ;  iulcgruni  lociini  luisbC  dcnitin>tra\ii 

Locc,  oi  dicorei  Ceuturionein  ipsani  Doniini  luortcm 

fuisso  miraiom ;  qoia  ct  lixc  iiitcr  illa  cst ,  qiia;  tune 

miralMliter  lacta  eraiit.  Quanqiiani  ct&i  Matt!i«x*us  illud 

ron  addidisset,  intclligcnduin  crat,  cuni  niulta  iniraii- 

da  Jacia  fucrini ,  ei  oninia  Ccnlurio  ei  qiii  cuni  co 

erant ,  mirari  poiuerint »  libcruni  fuisse  narrantilnis 

qoid  qoisqoe  illom  miraium  coniincniorare  voluissct : 

Doeeos  ibi  rcpugnaro,  cum  alius  illud,alius  illud 

dicerel  fuisse  miialum;  quando  omnia  fucrat  illc  mi- 

raios.  Quod  autcm  alius  ait  Cciiturioncm  disissc , 

Yere  FHiut  bn  erat  itte^  alius  autcm ,  Vere  homo  hie 

Fifios  JM  erai ;  non  movcbit  cum  cui  non  exciderunt 

lam  mulia  soperius  simllitcr  dicta  ct  cxpositn :  ad 

OMm  qoippe  senlentiam  utraquovcrba  concurrunt; 

nee  qood  allus  iacuii ,  honw ,  alius  dixit ,  ullo  modo 

coiitrariun  esi.  Magis  qiiod  Lucas  non  ait  Ccnturio- 

■m  dixisoe,  Fitiut  Da  erat ,  sed ,  ;ftiliri  erat ,  potesi 

potari  diversom  :  scd  vel  otrumque  dictum  a  Ceniu- 

rione  intelUgere  debemns,  et  aliud  illos,  aliud  isium 

eoromemorasse;  vel  (ortasse  Lucani  exprimerA  vo- 

lofsse  aenlentiam  Ccntorionis,  quomodo  dixerit  Jesum 

Piliom  Dei.  Forie  cnim  non  cum  Unigenitiim  xqua- 

lem  Pttri  Ccniurio  intcllexcrat;  scd  ideo  Filinm  Dei 

dixerai,  quia  juslum  crcdidcmi,  sicui  mulii  jusii  dicti 

iont  mH  Dei.  Qnod  autcm  etiam  ipse  Lncas  dixii, 

f^foau  autm  Centurto  quod  faeium  erat ,  in  eo  gcncrc 

indarii  omnia  qux  in  illa  hora  mirabilitcr  facta  crant, 

Sl!ICT.  AUGUST.  UL 


U9t 


tanqua^n  nnnm  mirabllc  bcium  commemorans,  cnjiis 
qtiasi  mcmbra  ci  pjirics  crant  omnia  illa  miracula. 
Jani  vcro  qnod  Matihxus  addidit  eos  qui  cum  Ccnto* 
rione  crant,  alii  antem  hoc  tacoerunt;  cui  non  appa^ 
rcnt  cx  notissima  rcgula  non  esse  contrarium,  cum 
alius  dicit  qiiod  alius  tacct?  Ci  qqcd  Matthxns  dixit, 
timucrunt  valde;  Lucas  autcm  non  dixit,  iimoti ,  scd^ 
glorificavU  Deum;  quis  non  cum  intelligat  timendo 
glorificnssc? 
CAPUT  XXI.  —  De  mutieribui  qutB  ibi  ttabant^  quomo* 

do  Matthanu^  Marcus  et  Lueat^  qui  dixerunt  eas  a 

longe  steiisse,  non  repugnent  Joanm^  qvi  nominavit 

unam  earum  juxia  erucem  stetisse. 

58.  Sequitnr  Mattbxus :  1  Erant  antcm  ibi  mnlicrcs 
mnltoi  a  longc,  qiix  secubc  crant  Jesum  a  Galilxa,  mi- 
nistranlcsci;interqiiascrat  Maria  Magdalenc,  ct  Blaria 
Jacobi  et  Joscph  matcr,  ct  maier  filiorum  Zcbcdxl  > 
(l/af/A.xxvii,55 et  56).Marcussic :  cErantaulcm  ct  mxh 
licrcs  dc  iongc  aspicientes;  inlcr  quas  crai  Maria  Magda« 
lcnc,  ct.Maria  Jacobi  minoris  cl  Joseph  mater,et  Salome; 
ci  cum  cssciin  Galila^a,  scqiicbantur  cum,  etministra« 
liant  ci,  ct  aliae  muluc  quai  simul  cum  eo  asccndcrant 
Jcrosolymam  >  (Mare.  xv,  40,  41).  Inter  lios  nihil 
vidco  quod  contrarium  possit  putari :  quid  enim  in- 
tercst  ad  vcriutcm ,  quod  quasdam  muliercs  paritor, 
quasdam  singuli  nomiiiaverunt  ?  Lucas  qooque  ita 
luirrationcm  contexit :  Et  omnis  turbaeorumqtu  ^mul 
adcrant  ad  speclacutum  islud ,  et  videbant  qum  fiebani^ 
pcrcuiientes  pectora  s*jm  revertebantur»  Stabanl  autem 
omncs  noii  ejus  a  longe^  et  mulieres  qum  seeutm  futrant 
eum  a  Galilma^  hme  videntes  (Lue.  xxui,  48, 40).  Unde 
siipcrioribus  duobus  de  muliernm  prxscntia  satls 
conscniit,  quamvis  nullam  carum  nomlnatim  expri- 
niat ;  dc  turba  ctiam  qux  siiniil  adcral,  et  videnles 
qux  ficbani  tundcbani  pcctora  sua ,  ci  rovcrlcbaniur, 
conscntit  Matthaeo,  quamvis  seorsum  anncxucrit,  Cen- 
turio  autem  el  qui  eum  eo  erant :  quaproptcr  tantum- 
modo  dc  noiis  ejus  qui  stabant  a  longo  solus  invcnitur 
dixissc.  Nam  et  Joannes  commcmoravit  de  prxsciitia 
fcminarum  antequam  Dominus  emisiissci  spiritum, 
ita  narrans :  Stubant  autem  juxla  erucem  Jcsu  matcr 
ejus ,  et  soror  matris  ejus  Maria  Cleoplue ,  et  Maria 
Magdalcne.  Cum  vidissa  ergoJesus  matrem  et  discipu" 
tum  stantem  quem  ditigebat^  dicit  matri  sum  :  MuHcr^ 
ccee  filius  tmu.  Deinde  dieit  disciputo :  Ecee  maler  tua. 
Etexilla  hora  accepit  eam  discipulus  in  sua  (Joan.  xix, 
25  i7).  Qua  in  rc  nisi  apcrtissimc  Malthxus  qiioquc 
ei  Marcus  Mnriam  Magdalcncn  nominasscnt,  posse« 
mus  diccrc,  alias  a  longe,  alias  juxta  crucom  fuisse ; 
nuUus  cnim  corum,  pncter  Joanncm,  maircm  Do- 
miiii  CAmmemoravit :  nunc  ergo  quomodo  intelligitur 
cndcm  Maria  Magdalene,  ei  a  longe  stciissc  cum  atiis 
mulicribus,  sicut  MatthxnseiAIarcus  dicuiit,  et  JuiLi 
cnicem  Tuissc,  sicut  Joannos  dicii;  nisi  quia  in  tanto 
inlervallo  crani»  ut  ct  juxUi  dici  posscnt,  qiiia  in  coti- 
spcciu  ejus  pncsto  adcrant,  ct  a  longc  in  compara^ 
tione  lorbsc  propinquiiis  drcumsiantis  cum  Centu 
rionc  ci  militibus.  Possomus  eliam  intelligcre ,  quo^i 
ite  qnarsimul  aderanicum  matre  Domini,  posiquain 

(Trente-huU  J 


4195 


1)E  CONSENSU  EVANCELISTARUM,  S.  AUGUSTIM 


\m 


cnni  discipulo  comnieudavii ,  abirc  jam  ooBpcrant ,  ut 
a  dcnsiu^ie  iurbcs  se  c&ucrcni,  ci  cxtcra  qiix  facta 
sunt  longius  intucrentur ;  ut  cxlcri  Evangclislx  qui 
post  moricm  Domiui  cas  commcmoravcruut ,  jam 
longe  sianies  commemoi^arcnt. 
CAPUT  XXII.  — /)d  Jouph  quicorpui  Domim  petiU 
a  Pilato ,   quomodo  omncs  conwUiant ,  et  quomodo 
a  idpso  Joannes  non  diswitiat, 
59.  Sequitur  Matlhxus  :  c  Cum  scro  autcm  fjcium 
cssel,  vcnit  quidam  iiomo  dives  ab  Arimalliia,  noniinc 
Joscph ,  qui  ei  ipse  discipulus  crat  Jcsu ;  hic  acccssit 
ad  Pilalum ,  cl  peiiii  corpus  Jcsu  :  lunc  Pilatus  jussil 
reddi  corpus »  (Matth.  xxvii,  57,  58).  Marcus  sic: 
c  Et  cum  jam  scro  essct  factum,  quia  crat  parasccve, 
quod  est  ante  sabbalum ,  vcnit  Joscph  ab  Arimalhia , 
uobilis  decurio,  qui  et  ipsc  crai  exspcctans  regnum 
Dci ;  ei  audacter  introiit  ad  Pilaium,  et  petiit  corpiis 
Jcsut  Pilatus  autem  mirabatur  si  jam  obiisset :  ct  ac- 
ccrsito  Ceiiiurione  inlerrogavit  eum  si  jam  mortuus 
csset ;  et  cum  cognovissei  a  Centurione,  donavit  cor- 
pus  Joscpb »  (Marc.  xv,  42-45).  Lucas  sic  :  c  Et  ecco 
irir  nomine  Joseph ,  qui  erai  dccurio ,  vir  bonus  et 
Jnstus  (blc  non  consenseratconsilio  et  actibus  eorum), 
ab  Arimatbia  civitate  Judacx ,  qui  exspcciabat  et  ipse 
regnum  Dci ;  bic  acccssii  ad  Pilaium,  ct  pctiii  corpus 
Jesu » {Luc.  xxiUy  50-52).  Joannes  autem  posicaquam 
narravit  de  cruribus  fractis  corum  qui  cum  Doinino 
crucifixi  erant,  el  de  latcrc  Domiiii  lancca  pcrcusso, 
^uud  totum  solus  dixit ,  subjungit  conseiiliens  cxte- 
lis,  ita  narrans  :  Post  hac  autem  rogavil  Pilatum  Jo- 
seph  ab  Arimathia^  eo  quod  esset  discipulus  Jesu^  occul- 
lus  ttutetn  propter  metum  Judworum ,  ut  toUeret  corpus 
Jesu :  et  permisit  Pilatus.  Yenit  ergo ,  et  tulit  corpus 
Jesu  {Joan»  xix,  58).  In  hoc  nihil  exslat  in  quo  ali({ui8 
corum  alicUi  rcpugiiare  vidcatur.  Sed  aKKiuis  rorsitan 
i^ux>ral  quomodo  a  scmeiipso  Joannes  ipsc  non  dis- 
crcpct ,  contcstans  cum  cxteris  quod  Joscph  pcticrit 
corpus  Jesu,  et  solus  diceiis  quod  occullus  fuissct 
discipulus  Domini  propicr  metum  JodaK>rum :  merito 
cnim  movet,  car  ille  qui  proptcr  timorem  occultus 
discipulus  erat,  ausus  sit  pctere  corpus  cjus,  qood 
nullus  eorum  qui  eum  palain  soquebanlur,  audcrct. 
Scd  inleiligendum  cst,  istoin  fiducia  dignltatis  hoc 
fccissc,  qoa  pncdilos  polerat  familiarilcr  intrare  ad 
Pihitam  :  in  cxtremo  autem  illo  olficio  runeri  cxiii- 
bendo  minus  curasse  dc  Judxis ,  qoamvis  solerct  in 
Domino  andicndo  corum  iniiniciiias  deyitare. 
CAPU T  XXIII.  —  Dc  scpultura  cjnt ,  quomodo  trcs  a 
Joanne  non  disscmiant. 
60.  Sequltur  Matthxus :  c  Et  acccpio  corporc,  Jo- 
Bcph  involvit  illud  in  sindune  munda ,  ct  posuit  illud 
in  monomcnto  soo  novo,  quod  cxcidcrat  in  petra :  et 
advolvit  saxom  magnom  ad  ostiom  monumenti ,  ct 
abiit »  {Matth,  xxvii ,  59,  60).  Marcus  sic :  c  Joscph 
aiitdm  mercaios  sindoncm,  et  dcponcos  cum  involvit 
sindone,  et  posoit  com  in  monomcnto  qood  crat  exci- 
sum  de  petra ;  ct  advoivit  lapidem  ad  ostiom  mono- 
nicnti » {Marc.  xv»  46).  Locas  sic:  c  Ei  depositum  in- 
volvit  in  sindOQCyetposQit  eQiniomonoinentocxci^Oy 


inqoo  nondum  quisqiiain  posilus  ruerali  (luc,  xxiii, 
53).  Ex  his  tribus  nuUa  quxslio  disscnsionis  oriri 
potest :  Joanncs  autem  scpuliuram  Domini ,  iion  t 
solo  Joseph  y  scd  a  Nicodeino  quoquc  curalam  fuisse 
comtnemorat.  Consequentcr  cnitn  a  Nicodcnio  iiici  • 
piens,  ita  narrat:  cVcnit  autem  et  Nicodcmus ,  qui 
vcnerai  ad  Jesum  nocte  primum ,  rerciis  mixturam 
myrrhx  et  aloes  quasi  libras  ccntum.  i  Deindc  scqui- 
tur  adjungens  ipsum  Joseph ,  ct  dicit :  c  Acccpcrunt 
ergo  corpus  Jcsu  ,  et  ligavcrunt  cum  liiilcis  ciiiii  aro- 
matibus,  sicut  mos  Juda:is  csl  scpelirc.  Erat  autcm 
iii  loco  ubicrucifixus  cst,  horlus  ;  ct  in  liurto  inoiiii- 
menlum  novum ,  in  quo  nondum  quisquam  posilos 
erat :  ibi  crgo  propler  parasccvcn  Judscorum ,  quiu 
juxta  erat  monuincntum ,  posucrunt  Jcsum  >  {Joan, 
XIX ,  59-42).   Ncquc  htc  aliquid  rcptignat  rccte  in- 
telligcnlibus.  Neque  enim  illi  qui  de  Nicodcmo  taciic* 
runt,  arfirmavcrunt  a  solo  Joseph  Domlnum  scpiillum, 
quamvis  solius  commemorationem  rcccrint;  aui  quia 
illi  una  sindonc  a  Joseph  iiivolutum  dixeriint ,  pro- 
plcrea  prohibuerunt  intelligi  et  alia  linlea  potuisse 
afierri  a  Nicodemo  et  superaddi ,  ut  vcruin  nnrrarct 
Joannes,  quod  non  uno  linteo ,  scd  liiiteis  involutus 
sit :  quamvis  et  proptcr  sudariuin  quod  capiii  adhi- 
bebalur,  et  instilas  quibus  corpus  totum  a!Iigntuni 
cst,  quia  oinnia  de  lino  crant,  ctiainsi  una  sindun  ibi 
fuit,  vcrissime  dici  potuit,  ligaverunt  eitm  lintcis,  Ltn- 
tea  quippc  gcncralitcr  dicunlur  qux  lino  tcxuntur. 
CAPUTXXIV. — De  his  quce  circa  tempus  resurrcctiO' 

nis  Domini  facta  $unt ,  quemadmodum  omnes  non 

inter  se  dissentianL 

61.  Sequitur  Mulihxus  :  c  Erat  autem  ibi  Mariu 
Magdalenect  altera  Maria  scdentcs  contra  sepulcnim » 
{Matth.  XXVII,  61 ).  Qu(k1  Marcus  Ita  dicil :  c  Maria 
autem  Magdalene  et  Maria  Joseph  aspicicbant  ubi  po- 
ncrelor  »  (Marc.  xv,  47).  Unde  nihil  eos  ex  hoc  dis* 
seniire  manifestum  est. 

62.  Seqoitur  Matthxus  :  i  Aitera  autem  dic,  quoQ 
est  posi  parasceven,  convenerunt  principes  sacerdo- 
tum  ct  Pharlsxi  ad  Pilatum,  dicenlcs  :  Domine,  re- 
cordati  sumus  quia  scductor  ille  dixit  adhuc  vivens, 
Post  tres  dies  rcsurgam  :  jube  ergo  custodiri  sepul- 
cnim  usque  in  dicm  tertium ;  ne  forte  veniant  disci- 
puli  ejus,  et  furcntur  cum,  ct  dicant  plebi,  Surrcxil 
a  mortuls ;  ct  erit  novissimos  crror  pejor  priore.  Ait 
illis  Pilatos :  Uabctis  costodiam,  ite,  custodite  sicut 
sdtis.  IUi  aniem  abeunles  munierunt  sepulcrum, 
signantcs  lapidem,  cum  custodibus  » (Matth.  xxvn, 
62-66).  IIoc  solus  MaUhxusnarrat,  nullo  alioruni 
narrante  aliqnid  qood  boic  videator  esse  contra- 
riiim. 

63.  Dcinde  seqoitur  idem  Matthxus ,  ct  didt : 
c  Vespcre  autem  sabbati,  qoae  loccscii  in  primam 
sabbaii ',  venit  Maria  Magdalene  et  altcra  Maria  vi- 
dcre  sepolcrum.  Et  ccce  tcrnc  motiis  factus  esi 
magnos.  Angelus  ciiim  Domini  desccndit  dc  ca:Ix),  ct 

*  Fdiil,  •*!  ffrima  sabbati.  At  optinue  not»  Mi«.  corleiciv 
sls,  Floriacc:isi9, etc,  oonsUinter  babcnt,  inpriinam,  CoJex 
gnccus,  eis  mian  sabbatctiy  in  imam  sabbatorum. 


iw  LincR 

accetlcns  rcvolVUn|4dcm,  ctscdebal  supcr  cum.  Eral 
autcm  aspcctus  ejus  sicut  fulgnr,  cl  vcslimenu  ejus 
sicul  niz.  Prae  limore  autem  ejus  cxterriii  sunt  cusiO' 
deS)  et  lacii  sunt  vclut  mortui.  Rcspondens  autem 
angelus  dixit  mulieribus  :  Noliie  limcre,  vos  :  scio 
enim  quod  Jesum  qui  cruciUxus  esl,qnxrilis  ;  non  cst 
liic,  surrexitenimsicutdixit :  vcnilc,  et  videlc  locum 
ubi  positus  crat  Dominus.  Et  cilo  eunlcs  dioilc  discipu- 
lis  ejnsquia  surrcxit;  ctecce  praecedit  *  vos  in  Galilxam; 
ibi  eum  vidcbitis  :  ecce  dixi  vobis  i  ( Maith.  xxvui, 
1 15).  iluicHarcus con8onal( Afarc.  xvi,i-ii).  Scd  po- 
test  rooverequomodo  secundum  Haiihxum  angclus  su- 
pcr  iapidem  sedebat  rcvolutum  a  monumcnto :  Marcus 
enim  inlroeuntes  eas  iu  monumcntum  dicit  vidisse 
javonem  scdcntcm  in  dexiris  cooperlum  stola  candida, 
et  obstupuisse  :  nisi  intelligamus  aut  Maithaeum  ta- 
•euisse  de  iilo  angeio,  quem  inlrantes  viderunt ;  Mar- 
eum  vero  de  illo  tacuisse,  qucm  foris  viderunt  seden- 
lem  snper  iapidcm  :  ut  duos  viderint,  et  a  duobus 
tingiliatim  audierint  qux  dixerunt  angcli  de  Jesn, 
■prius  ab  iilo  qucm  foris  vidcruiit  sedentcm  super  ia- 
pidem,  deinde  ab  illo  quem  vidcrunt  iulranlcs  in  nio- 
oumentum ,  sedentem  a  dcxiris ;  quo  ut  inlrarenl , 
iilius  qui  foris  sedebat  vcrbis  exhortatae  sunt  diceniis, 
Tfntre,  el  videle  locum  ubi  posilui  erat  Dominui  :  quo 
venicutes,  ut  diciuni  esl,  ct  inlrantcs  viderunt  cum 
de  quo  Matlbxus  taccl,  Marcus  anlem  loquilur,  se- 
dentem  a  dcMris,  a  quo  talia  similiter  audicrunl.  Aut 
ccrte  intrantes  in  monumcnlum  in  aliqua  sepla  nia- 
ecrix  dcbemus  accipere,  qua  communilum  locum  tunc 
fuisse  credibile  est  in  aliquo  spalio  anle  pclram,  qua 
excisa  locus  factus  fuerat  sepullura*.  :  ul  ipsum  vide- 
rint  in  eodem  spalio  sedcntcm  a  dcxiris,  quem  dicit 
M^ltlixus  scdentcm  super  lapidem,  qiicin  tcrrai  molu 
ab  osiio  monumenti  revolvcrai,  id  csi  a  loco  sepuicri, 
qiiod  elTossum  crat  in  peira. 

&I.  Iiem  qu«x*ri  poiesl,  quemadmodiim  Marcus  di- 
cal,  At  iUdB  exeunlei  fugeruvt  de  monumento ;  invaserat 
tttim  ea$  tremor  et  pavor :  el  nemni  quidquam  dixerunt; 
timebant  emm ;  cum  dicat  Matth.xus,  Et  exierunl  cilo 
de  monuptento  cum  limore  et  gaudio  mugno,  currentes 
Kuntiare  discipuUs  ejus  :  nisi  inlcUigainus  i|)sorum 
angclorum  r.cmiiii  ausas  Tuissc  aliquid  diccrc,  id  csl, 
rcspondere  ad  ea  qu£  ab  illis  audicrani,  aul  cerle 
cnstodibus  quos  jaccnles  viderunl.  N  m  illud  gauditim 
quod  Matlha^us  comnicnioral,  non  rcpiignal  tiinori  de 
quo  Marcus  dicit  :  debuiinus  cnim  utruinqiie  in  illa- 
rum  animo  facluin  inlelligere,  ctianisi  ipsc  Maiih.x'us 
de  timore  non  dicerct ;  cum  vero  cl  ipsc  dical,  Eiie- 
funt  cito  de  monumento  cum  timorc  cl  gaudio  magno , 
nihii  ex  linc  rc  ({uu;slionis  reniniicru  perniitlit. 

65.  De  hora  quoque  ipsa  qna  venerunt  inulieresad 
roonumentum,  non  conlcmnenda  exorilur  qusestio. 
Cum  enim  Matlhxus  dical,  Vespere  auiem  sabbati,  quce 
iueeseit  in  primam  sabbati,  venit  Maria  Magdalene  et 
eiltera  Maria  videre  sepulcrum  :  quid  est  quod  dicil 

*  vulffata  versio,  pra^ccdet :  pauloqiie  posl,  ecce  pras- 
iixivopis.  At  eilili  et  Mss.  codices  hujus  operis  ferunl, 
prwcMt :  lum  ex  iis  ^lcrique  Mss.  ecce  dix%  vo6w;  juxia 
fTWcum  nrotmi  ei  ewon. 


TERTIUS.  1108 

Marcus,  Et  vaide  nuine  una  sabbatorum  veniunt  ad  mo- 
numentum,  orienujam  sole?  In  qiio  quidcm  a  exieris 
duobus,  id  est,  Luca  el  Joanne  non  discrcpat.  Quod 
enim  dicil  Lucas,  valde  dilueuio ;  el  Joannes,  mane 
cum  adhuc  tenebrce  essent :  hoc  inlcUigitur  Marcus  di- 
cere,  valde  mane,  oriente  jam  sqU,  id  csl  cum  coeium 
ab  01  ientis  parlc  jam  albesccret ;  quod  non  fit  utique 
nisi  solis  oricniis  vicinitate  :  cjus  cuim  esl  ille  fulgor 
qui  nomine  aurorreappellari  solet.  Idco  non  rcpugnat 
illi  qui  ail,  cum  adhuc  tenebra:  essent.  Die  quippe  sur- 
genle,  aliqux  rcIiquicC  tcncbrarum  lanlo  magis  exie- 
nuanlur,  quanlo  magis  oriiur  iux.  Ncc  sic  accipicnduni 
cst  qiiod  ail,  valde  mane^  lanqiiam  sol  ipsc  videretur 
jam  supcr  lcrras  :  scd  polius  sicui  diccre  solemiis  cis 
quibus  volunius  signiflcare  tempciius  aliqnid  facicn- 
dum.  Cuin  cnim  dixerimus,  Mane,  ne  pulent  jam  solc 
«upra  lerram  conspicuo  nos  dicere,  ad  hoc  pleruinque 
addimus,  Yalde  mane ;  ut  illud  quod  eiiam  albesccnte 
Tocatur,  iiitelliganl  :  quanquam  ct  hoc  usilatum  sit» 
ui  post  galli  canluin  sajpe  repetitum,  cuin  conjectare 
homincs  cocpcrint  diem  jam  propinquare,  dicanl,  Jani 
mane  csl;  cl  cum  post  hoc  verbum  atieiiderint,  el  jaui 
orienle,  id  est  jain  de  proxiuio  advcuienle  in  has  par- 
tcs  sole,  coelum  rubescere  vel  albescere  vidcrinl,  ad> 
dant  qui  diccbant,  Mane  esl,  et  dicanl,  Valde  mane 
est.  Quid  autein  inlerest,  dum  sive  illo  sivc  isto  modo 
nihil  aliud  inielligamus  a  Marco  appellatuin  mane^  nisi 
quod  Lucas  appellavit  diiucuio ;  ct  hoc  valde  mane , 
quod  ilie  valde  diluculo^  et  quod  Joannes  iiiniie  cunk 
adhuc  tenebra:  essenl ;  sole  autem  jam  orienle,  id  est ; 
orlu  suo  jain  cccluin  illuminarc  incipienle?  Quomodo 
eiigo  his  iribus  congrual  Malthaius,  qui  nec  diiuculo, 
ncc  mai;e,  sed  vcspere  ail  sabbati,  qux  lucescit  in  pri^ 
mamsabbatiy  ailcnlius  indagandum  csl.  A  parle  quippc 
priina  noclls.quodcsl  vesper,  ipsara  noctcmvoluit  si- 
gniiicare  Maitlia:us,  cujus  nociis  rine  vciierunt  muHe- 
rcs  ad  monumcnlum.  Ea  vcro  causa  intclligitur  eam- 
dcin  noclcin  sic  appellasse,  quia  jani  a  vespcrc  licebai 
aficrrearoinata,li'ansactouti(|uesabbalo.Ergoquoniaiu 
sabbato  iinpcdiebantur,  ut  non  anle  facerent,ab  co  (em- 
pore  nominavit  noctcm,  ex  quo  cis  liccrc  cocpil  ul  fa- 
ccrcnt,quocumquc  vcllcnl  lempore  ejusdcm  noctis.  Sic 
itnque  dictuin  csl,  vcsperesabbati,  ac  si  diccrctur,  nocle 
sabbali,  id  csl  noclc  quo!  scquitur  dicin  sahbati :  quod 
ipsa  verba  ejus  salis  indicant.  Sic  enim  ail  :  Vespere 
autem  sabbati,  quce  luccscit  in  primam  sabbati  :  quod  . 
lieri  non  polest,  si  taulummodo  primam  noctis  parti- 
culam,  id  csl  solum  iiiilium  noclis,  intellexerimus 
diclo  vespere  significatam ;  ncque  cnim  ipsum  iuitiuni 
lucescil  in  primam  sabbali,  scd  iiisa  nox  qux  lucc 
incipil  tcrininari.  Nam  tcrminus  primx  parlis  noclis, 
sccundx  parlis  inilium  est ;  lux  auleni  lcrminus  toiius 
noctis  est :  unde  non  potest  dicl  vesper  lucesccns  iii 
priinam  sabbati,  nisi  nomine  vesperi  nox  ipsa  intelli- 
galur  quam  lux  terminai.  £t  usilaius  loquendi  modus 
divinae  ScripluriB  esl,  a  parle  tolum  siijnificare  * :  a 
vespcrc  crgo  noctcm  significavit,  cujus  cxlrcmum  esi 
dilucnlum.  Diluculo  enim  vencrunt  iiix  inulicrcs  ad 
>  la  B.  deest  vox,  su(ni(icare.  Er.  et  IjoVcSccuu  suuum 


1109 


DE  CONSENSU  EYANGELISTARUII,  S.  AUGUSTINI 


1300 


■lonuinenlum ;  ac  pcr  boc  ca  nocle  tencrunt,  qu« 
tigniflcata  etl  nomine  vcsperi.  Tota  eiiini  stgnifieata 
ttt  eo  noroine,  ut  dixi ;  et  idoo  quacumque  ejus  iio<- 
clis  parte  venisscnt,  ea  utlque  nocte  venissent :  cum 
ergo  Tenerunt  parle  ejus  noclis  extrema,  ea  procul 
dubio  nocie  Tcncrunt.  Vespere  autem  qux  lucescit 
in  primam  sabl>ati,  non  potest  nisi  tota  ipsa  noi  in» 
iclllgl :  eo  igitur  vespcre  Toncruiit,  qu;c  ipsa  nocto 
vcnerunt;  ipsa  autcm  nocto  veiicruiit,  qiia:  nocils 
Ipsius  quamvis  e&trema  pnrie  vencrunl. 

C6.  Nam  ct  i|)suin  triduum,  quo  Dominus  mortnns 
•st  et  rosurrexit,  nisi  isto  ioqueudi  modo,  quo  a  parte 
lotum  dici  solet,  recto  inlelligi  non  potest  ^  Ipse 
quippe  ait,  Sieui  emm  Jomu  fMt  in  ventre  ceti  tribu» 
iiebuB  ei  tribui  noclibus;  sie  erit  Filius  hominis  in  cordg 
temt  tribus  diebus  et  tribus  noctibus  ( Matth.  xii,  40). 
Computantur '  aulcm  tempora,  sive  t\  quo  tradidil 
tpiritum,  site  ex  quo  sepnitus  est,  ei  iion  occurrit  ad 
liquidum ;  nisi  medium  diem,  hoc  est  sabbatum  lotum 
dlem  accipiamus,  Id  est  ciim  sua  nocic,  illos  autem 
qui  eum  in  medio  posuenint,  id  est  parasccven  el 
primam  sabbati»  qiiem  dicm  doininicum  dicimus.a 
pmle  totum  intelligamus.  Quid  enim  juvat  quod  qui- 
dambis  angusliiscoarcUiti,  el  Istum  locutionis  modum, 
Id  cat  a  partc  lotum,  in  sanctaruin  Scripturaroin  sol- 
vcudis  quocstioiiibus  plurimum  vnlcre  nescienles « 
Bociem  Toluorunt  annumerare  tres  illas  horas  a  sexta 
■sque  ad  nonam  quibus  sol  obscuralus  csl,  et  diem 
trcs  boras  aiias  quibus  iterum  lcrris  cst  redditus,  id 
est  a  nona  usquc  ad  ejus  occasum  7  Sequitur  enim  nox 
liituri  sabbati,  qua  cum  suo  die  computnla,  cnint  jam 
4ux  noctcs  ct  duo  dics;  porro  autcin  |K>st  sabb.itum 
tequitur  nox  prim»  sabbati ',  id  t  st  illucesccntis  dici 
dominici,  in  qua  iunc  Dominus  rcsurrexit :  cruntergo 
ilusc  noctcs  ct  duo  dies,  et  una  nox,  ctiamsi  lota  pos« 
set  intclligi,  ncc  o>.tcndcron)us  quod  illud  dilucukim 
^iars  cjus  extrcma  sit ;  qunproptcr  ncc  annumcratis 
iliis  sex  lioris,  qiiaruin  tribus  sol  contrncbratus  est » 
ct  tribus  cluxit,  constabit  ratio  irium  dierum  et  trium 
noctium.  Rcstat  ergo  ut  illo  Scripturarum  ositatissi-^ 
ttio  loqucndi  modo,  quo  a  parte  loium  intelligitur  , 
inToniamiis  exlrcmum  dicm  ^  tcmpiis  parasceves,  quo 
crucinxusct  sopnllus  cst  Dominos,  et  ex  fpsa  extrema 
parte  totum  dicm  cum  sua  noclc,  qui  ];un  peraclut 
fuerat,  acoipiamus  :  mcdiuin  Tcro,  id  est  sabbati 
diem,  non  a  partc,  sed  integre  totum  :  tcrtium  nir- 
siis  a  parte  sua  prima,  id  est  a  nocte  totuin  cum  suo 
diumo  temporo ;  ac  sic  erit  triduum  :  quemadmodum 
illi  octo  dies  post  quos  ascendil  in  montem,  qoorum 
mcdios  intcgros  aUendcntcs  Mattlixus  et  Mareus  di- 
xerunt,  Pesl  sex  dies ;  quod  Lucas  dixil,  Post  octo 
dics  (a), 
G7.  Nunc  jam  cxtcra  vidcamus,  quemadmodum 

*  iiie  incditis  iaterponebalar :  nine  magna  rcddUitr  rath 
werbi  comim  :  quod  abesl  a  Alss. 

*  Er.  cl  LOT. ,  cvmputentwr  :  el  iarerius ,  msi  ad  me^ 
diumdiem.  li. 

*  Ediii,  prinnsabbati :  ct  paulo  post,  did  daminkm» 
^  Udus  e  Vatic.  Mss.,  primum  dienu 
(4Sttpra»ttb.3,cap.5a,n.  113-  ,  ,,  - 


Matthxo  congruant.  Lucas  etifan  apertissime  duot  ao- 
gelos  dicit  tisos  fuisse  a  multeribus,  qum  Tcnerunt  ad 
monumentum,  quorum  singiilos  intellexeramus  com- 
memoratos  a  duobus ;  iinum  a  Malthxo,  id  est,  illum 
qoi  extra  monumcntum  scdcbal  in  lapide ;  alterum  a 
Marco,  id  esi  illum  qui  intra  ronnumentum  sedebat  a 
dexlris.  Scd  Lucas  ita  narrat :  Et  dies  erat  parasceM^ 
et  sabbatum  iltucescebat.  SubsecuUeautem  mulieru,  qucB 
eum  ipso  tenerant  de  Gaiilaa,  viderunt  monunienlum^ 
€t  quemadmodum  positum  ent  eorpus  ejus ;  et  rever^ 
Untes  paraverunl  aromata  ei  mnguenia :  H  sabbato  qui-^ 
dem  siluerunt  secundum  mandatum  :  Una  autem  sabbaii 
talde  dilucuio  uenerunt  ad  monumenium^  portantes  quee 
paraterant  aromaia ;  et  invenerunt  iapidem  retoluium  a 
monumenlo ;  H  ingresste  non  invenerunt  corpus  Dondm 
Jesu  :  et  factum  est  dum  mente  consternatee  essent  de 
i$to,  et  ecce  duo  riri  *  sieterunt  a.TtM  t7/as  in  veste  fui- 
genti,  Cum  timerent  auiem  et  deeUnarent  vultum  in  ter" 
fean ,  dixerunt  ad  iiias :  Quid  quttritit  vivenlem  cum 
morluisf  non  e$t  Mc^  sed  surrexit :  recordandni  qualiler 
iocutue  est  vobie ,  eum  adhuc  in  Gaiiieea  esset  ^  dicem : 
Quia  oportei  Fliium  hominis  tradi  in  manus  hominum 
peecatorum ,  ei  eruci/igi ,  et  die  tertia  reeurgere,  Ei  re- 
eordatee  iunt  verborum  efus ,  et  regresea  a  monumento 
nunHaverunt  heec  omnia  iilis  undecim,  ei  eeHerie  omni- 
bus  (Iahc.  xxni,  54 ;  xxit,  12).  Quomodo  crgo  siiiguli 
Titi  sunt  sedentes ,  iinns  secundum  Mat!h:cum  Toris 
tuper  lapidem;  ct  alter  tecundnm  Marcuin  intus  a 
dextris ;  cum  secundum  Lucam  duo  stetcrint  secns 
illas,  qiiamTis  timilia  dixcrinl?  Possumus  quidem  ad- 
lioe  inlelligcre  unum  angelum  Tisum  a  mulieribus ,  ct 
teeundum  Matlh.Tum,  et  secundum  Marcum,  sicut  su- 
pra  diximus :  iit  eas  ingressas  in  monumentum  sic 
accipianius,  in  aliqiiod  scllicet  spatium  quod  erat  aK- 
qua  maceria  communitum,  ut  intrari  posset  ante  illum 
saxeum  scpnlcri  locum,  atque  ibi  vidisse  angclum  se- 
dcntem  supra  lapidcm  rcTolulam  a  monumcnlo,  sicul 
dicit  Mauhxus,  ut  hoc  sit  scdotitem  a  dexlris ,  qiiod 
dkil  Marcus;  deinde  inlus  ab  eis,  dum  inspiccrent 
locum  in  qno  Jaeebat  corpas  Dom'ni,  Tisos  alios 
duosangelot  suntes»  sicut  dicit  Lucas,  stmiiia  lo- 
cutos  ad  eanim  exlK>rtandiim  animura  et  xdidcandam 
fidem. 

68.  Sed  Tideamus  ct  ill!a  qux  ^oannes  dicit,  uirum 
Tel  quemadmodum  his  congruant.  Sic  ergo  narmt 
Joannes :  c  Una  aulem  sabbati  Maria  Magdalene  Tenit 
mane,  eom  adhuc  tenebrae  essent,  ad  monumentum, 
et  Tidit  lapidem  subbtum  a  monamento.  Cueurrit  crgo, 
et  Tenit  ad  Simonem  Petrum,  ei  ad  nlium  discipulum 
qiiem  amabat  Jesus,  et  dicit  cis :  Tulcriint  Dominum 
dc  monnmento,  et  nescimus  ubi  posucrunt  eum»  Exiit 
ergo  Petrut  et  ille  alius  discipulus ,  et  Tcnerunt  ad 
monumenlum.  Currebant  autem  duo  simul,  et  ille  alius 
discipulus  praecucurrit  cilius  Petro,  eiTcnit  primus 
a<i  monumentum  :  et  cum  se  iiieiinasset ,  Tidil  posiia 
iinteamina,  non  lamen  iotroiit.  Venit  ergo  Siinon 
Petrus  seqnens  cam ,  et  introiit  in  monumentum ;  eC 

•SkEditl.  AiMss.,erwe;juxfjigraciwi, 


IfQl  LIDKR  TCRTIUS. 

TiiSl  liateamiiiii  posiu,  el  siHbrium  quod  Tucrat  super 

aipm  i^iis,  BQ«  ciin  Uutearoinibus  posiium,  sed  sepa- 

raiim  inToloiiim  iii  unum  locum.  Tuac  crgo  introiit 

ei  ille  discipulus ,  qui  venerat  primus  a4  monumen- 

lom,  ei  ?idil,  et  crcdidil.  Nbndum  ciiim  scie]>ant  Scr^ 

piurami  quia  oporleret  eum  a  mortuis  resurgere. 

AlHeruQl  ergo  iierum  ad  semetipsos  discipuli.  Maria 

auiem  slabal  ad  nHmumentum  foris  p)oran« :  dum 

ergo  fleret ,  indinavii  se ,  el  prospeiit  in  monuroen- 

lom;  d  Tidilduos  angolos  in  albis  scdentes,  unum  ad 

caput  ct  unum  ad  pedes,  ubi  posiium  fuerat  corpus 

2es«.  Picuul  ei  ilU  :  Mulier,  quid  ploras?  Dicit  eift  2 

Quia  luleruul  Pominum  meum,  el  nescio  ubi  posue- 

runl  eum,  llaec  cum  dixisset,  conversa  est  reirorsum» 

e|  vidii  Jesum  stant^m,  ei  non  scicbat  qtiia  Jesus  esl* 

Dicit  ei  Jesus  :  Mulier,  quid  ploras?  quem  quxris? 

Illa  exislimaiui  quia  bortulanus  est,  dicit  ei :  Domine, 

si  lu  suslulisli  eum,  dicito  milii  ui>i  posuisti  euni ,  el 

ego  eum  tollam.  Dicit  ei  iesus  :  Maria.  Conversa  illa 

dicit  ei :  Babboni,  quod  dicilur  Magister.  Dicit  ei  Jo- 

sus :  Noli  me  uiigere ,  Dondiiro  eiiiro  ascendi  ad  Pa- 

Irem  meum :  vade  auiem  ad  (hitres  mcos,  et  dic  cis, 

Ascendo  ad  Patrem  mcum  ot  Patrcm  vestruui ,  el 

Deum  meom  el  Deum  vestrum.  Vcnil  Maria  Magda- 

lcnt  annuntians  discipuUs ,  Quia  vidi  Domiuum,  et 

baecdixil  mibi  >  {Joan.  xx,  1  18).  In  bac  Joannis  nar- 

raUooe  dies  vel  tcmpus  quo  vcnium  est  ad  monumcn** 

lom,  cum  cxleris  convcnit ;  iUud  eUaro  quod  duo  an« 

geii  visi  sunl,  concordat  cum  Luca  :  sed  quod  iUo 

stanlesdicil  angelos  visos,  iste  autem  scdcntes,  ct 

Cxteni  quae  ilU  non  dicunt,  quomodo  bic  po3sint  intel» 

Kgi  non  discrepare  a  ca^teris,  et  quo  ordine  gesta  suii, 

nisi  diiigentcr  considerentur,  rcpugoaniia  possunt  vir 

i|eri. 

69.  Qnapropter  baec  omuia  qua:  circa  lcmpus  rcsur- 
i^ctioiiis  Domiui  facla  sunt,  secundum  oronium  Evaot 
gdistarum  testimonia  In  una  quadani  narrationei 
qoanlum  ncs  Dominus  adjuverlt.  quemadmodum  geri 
poloerint,  ordinemus.  Priroa  sabbaii  diluculo»  sicul 
oniies  consenliunl,  venlum  est  ad  monumentuin.  Jam 
lactom  eral  quod  solus  Matibxys  commemoral  de 
lerr»  motu  el  la[Nde  revoluio  conlcrritisque  cuslodi- 
bos,  ita  ut  in  parte  aUqua  vclut  mortui  jaccrenl.  YenU 
autem»  sicut  Joannes  dicit,  Haria  Magdalcne,  sine  dun 
bio  eaileris  mulicribus ',  qux  Domino  ministraverant, 
plurimom  dilectione  fer^eniior,  ut  non.iromerito 
Joannes  solam  commemorarct ,  tacitis  eis  quae  cum 
lUa  foeruni,  sicut  alii  testantur.  Vcnit  ergo,  et  ut  vidii 
Japidem  sublatum  a  monumcnto,  antcquam  aliquid 
diUgenUus  inspiceret,  non  dubilans  ablalum  inde  esse 
eorpos  Jesu,  cucurrit,  sicut  dicit  idero  Joannes,  ei 
nontiavit  Petro  atqiic  ipsi  Joanni.  Ipse  est  enim  disd- 
pulos  quem  amabat  Josus.  At  illi  currere  coeperunt  ad 
monomentom,  elprxvenicns  Joannes  inclinavit  se, 
ei  Tidit  posita  linteamina,  ncc  iutravit :  Petrus  aulem 
eonsecotus  inlravit  in  monumcntum ,  et  vidit  lintca- 
posita  f  el  sudarium  quod  fucrat  super  caput 


im 


■  Editl,  eum  caneris  mulierilnu,  Al  llss.  carcnt  particula, 


ejus,  non  cum  linteaminibus  posiium ,  sed  separatim 
iuvolutum.  Dcinde  et  Joannes  intravlJ,  ct  vidU  simiU- 
ler,  et  credidil  qood  Maria  dixerat ,  sublatum  essa 
Dominum  de  monumento.  <  Nondum  cnim  scieban^ 
Scripturam,  quia  oportebat  eum  a  mortuis  rcsurgere. 
Abicrunt  crgo  iierum  ad  seroelipsos  discipuU.  Maria.. 
autcm  slabat  ad  monumcntum  foris  plorans ,  1  id  esi 
antc  illum  saxci  sepulcri  locum,  scd  tamen  Intra  illud 
spatium  quo  jam  ingressx  fucrant :  borlus  quippe 
Ulic  erat,  sicut  idcm  Joanucs  commemorat  {Id.  xix, 
41).  Tunc  viderunt  angclum  sedentcm  a  dcxtris  super 
lapidcm  rcvolutum  a  monumento,  de  quo  angclo  nar« 
ranl  Mattbxus  elMarcus.  <  Tunc  cis  dixit,  Nolite  U-. 
mcre,  vos :  scio  cnim  quod  Jcsuni  qui  crucifixus  es^ 
quxritis ;  non  cst  bic,  surrcxit  enim  sicut  dixit :  ve- 
nite  et  vidcie  locum  ubi  posiius  crat  Dominus.  E| 
cito  eunles  dicile  di$ci(ulis  ejus,  quia  surrexil;  e| 
ccce  proicedil  vos  in  GalUxam,  ibi  eum  vidcbitis ; 
ccce  dixi  vobis  1  :  quibus  slmitiu  Marcus  qnoqoc  noi^ 
tacuit.  Ad  bxc  verba  Maria  duro  fleret ,  iucUnavit  so 
et  prospcxit  in  moi:umcnlum,  ct  vidit  duos  angelos « 
sicut  dicU  Joanncs,  in  albis  scdcntes ;  unum  ad  capnt^ 
el  unum  ad  pcdcs ,  ubi  positum  fucrat  corpus  Jesu. 
c  Dicunt  ei  ilU  :  Mulier,  quid  ploras?  Dicit  eis :  Quia 
tulerunt  Dominum  ineum ,  et  ncscio  ubi  posucrun| 
eum.  Ilic  intelligendi  sunt  surrexisseangcli,  ul  eiianv 
stanies  vidcrenlur,  sicut  eos  Lucas  visos  fuisse  com- 
mcmorat,  cl  dixissc  secundum  eumdem  Lucam  timen* 
tibus  mulicribus  et  vulturo  in  lerraro  declinaniibus . 
I  Quid  quxritis  vivcntcm  cum  mortuis?  non  est  bic» 
sed  surrexit:  rccordamini  qualitcr  locutus  cst  vobis^ 
cum  adiiuc  in  Galilxa  essct,  dicens,  Quia  oportet  Fi- 
lium  bominis  irndi  in  manus  bominuro  pcccatorum » 
et  crucUigi,  ct  dic  tertia  rcsurgcrc.  Et  recordala;  sunl 
vcrborum  cjus.  Post  bxc  conversa  csl  rclrorsum  Ma- 
ria,  et  vidU  Jesum  stantcm,  sicut  dicit  Joannes,  el 
non  sciebat  quia  Jesus  csi.  Dicit  ei  Jesus  :  Mulier,  qnid 
ploras?  quem  quseris?  llla  cxisUmans  quia  IiortuInnusL 
cst,  dicitcl:  Dominc,  si  tu  sustuIisU  eum,  dicito 
mibi  ubi  posuisti  cum,  et  ego  cum  tollam.  Dicit  ci 
Jcsus :  Maria.  Gonversa  iUa  dicit  ci  :  Rabboni ,  quo4 
dicitur  magister.  Dicit  ei  Jesus  :  Noll  me  tangere : 
nondum  cnim  asccndi  ad  Patrem  mcum  :  vade  autem 
ad  fralres  meos,  ct  dic  eis,  Ascendo  ad  Patrem  meum 
eiPatrem  vcstrum  ctDeum  mcum  etDcum  veslnjm.  > 
Tunc  egrcssa  cst  a  inonumento,  hoc  est  ab  illo  loco 
ubi  erat  borti  spatium  ante  hpidcm  effossum  :  et  cum 
illa  aliac,  quas  secundimi  Marcum  invascrat  tremor  et 
pavor;  et  nemini  quldquam  diccbani.  Tunc  jam ,  se- 
cundum  Malthxum,  <  ccce  Jcsus  occurrit  lllis  dicens : 
Avelc.  Illas  aulem  accesserunl  el  tcnuerunt  pcdcs 
cjns,et  adoravcninleum.  iSic  cnim  coUigimus  ci  an- 
gclorum  ailocuUonem  bis  nuincro  eas  babuisse  ve- 
nicntcs  ad  monnmcnlum ,  ct  ipsius  Domlni  :  serocl 
scUicet  illicquandoMaria  horlulanuro  putavit;  et  nunc 
ilerum  cum  eis  occurrit  in  via,  ut  cas  ipsa  repeUtione 
firmaret,  atquea  timorerccrearet.  i  Tunc  ergo  ait  iUis  : 
NoUic  timere,  ilc,  nuuUatcfratribusmcis,  ut  eant  in 
GaUkeam ;  ibi  me  vidcbuntr  Vcnit  crgo  Maria  Magda- 


ff05 


DE  CONSENSU  EYANGELISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


I20i 


k.ue  aniiiiiiliaiis  discipuiis  qtiia  vidit  Dominmn,  o.l  lixc 
el  dixil  »  :  nvn  soltim  ipsa ,  scd  et  alisB ,  quas  Lucas 
eommcmorai,  cqu»  miiUiaTGrunthrecdiscipulisundc- 
dm»  et  cxtcris  omoibus.  Et  Tisa  sunt  anlc  illos  sicut 
deHramenlum  verba  ista»  ct  iion  credcbant  iilis. »  Uis 
et  Miircus  aitestatur.  Nam  postcaquam  commemoravit 
eas  trementcs  ct  pavcntes  eiiisse  a  monumento ,  et 
'  nemiiii  quidquam  di&issc,  adjunxit  quod  resurgcns 
Domiiiusnpparueril  manc  priina  sabbati,  primo  Mari;e 
MagdaieuLC,  dc  qua  ejccerat  sepiem  dicmonia ;  cl  quia 
iila  vadens  nuntia^it  iis  qui  cum  co  rucrani  iugentibus 
ei  fleotibus;  et  quia  ilii  audienics  qiiod  viveret,  ct 
▼isus  esset  ab  ea ,  non  credideruni.  Sanc  Mutthacus 
etiam  iUud  inseruit,  abscedcntibus  mulicribus  qux 
illa  omnia  viderant  et  audierant,  vcnisbe  etiam  quos- 
dam  iu  civitatcm  de  illis  custodibus  qui  jacucrant  vc- 
lut  mortui,  et  nunliasse  principibus  saccrdotuin  omnia 
quas  facta  erant,  hoc  est  qux  etiam  ilii  scniirc  potuo- 
runt :  illos  vero  congrcgaios  cum  scnioribus  consilio 
accepto,  pecuniam  copiosam  dcdissc  iniliiibus,  ut  di- 
eerent  quod  discipuli  (jus  vciiisscnt ,  cumquc  furaii 
essent  illis  dormieiitibus ;  pollicenics  ctiatn  securiia- 
lcm  a  prxside  qui  cos  cuslodes  dcderat :  cl  iiios  ac- 
ccpta  pccuiiia  fecisse  sicut  eranl  edocti ,  divulgatum- 
que  csse  verbum  istud  apud  Judacos  usquc  in  hodicr- 
^iium  diem. 

CAPUT  XXV.  —  /n  eo  quod  se  postca  discipuUs  niani' 
festavii ,  quomodo  sibi  omnes  Evangelislas  non  adwer* 
I      sfnfttT,  collaiis  lestimoniis  et  de  aposiolo  Paulg  et  de 
Actibus  Aposlolorum,  a 

70.  Jam  post  resurrectioncm  qucmadmodum  appa- 
rucpt  Dominus  discipulis ,  considerandum  csl ,  non 
solum  ut  eluccscai  eiiam  ci  hac  re  coiivcnicniia  qua- 
tuor  Evangelistaruin  {Matth.  xxviii ,  Marc,  ivi ,  Luc. 
KxiYf  €t  Joan.  xx  ,  xxi) ,  vcrum  etiam  ut  cum  Faiilo 
fipostQlo  consonent ,  qui  de  hac  rc  in  pi  inia  ad  (lo- 
rintbios  Epislola  ita  loqiiilur  :  Tradidi  enim  vobis  in 
primis  quod  et  accepi ,  quia  Christus  mortuus  est  prp 
feceatis  nostris ,  secundum  Scripturas ,  et  quia  sepuUus 
ril,  et  qwa  resurrexit  tertia  die  secundum  Scripturas  : 
el  gma  apparuit  Cephas ,  postea  duodecim ',  deinde  ap-' 
pxruit  plui  quam  quingentis  fratribus  simul ,  cx  quibus 
plures  nianent  usque  vdhuc^  quidam  autem  dormiemnt ; 
postea  apparuit  Jacobo^  deinde  Apostolis  omnibus ;  no- 
pissime  *  autem  omnium  quasi  abortivo  apparuit  et 
nubi  (I  Cor.  xt  ,  3  8).  Huiic  aulem  ordinem  nullus 
Evangelislarum  lenuit  :  nnde  considerandum  cst 
Dtrum  ordo  qucm  illi  lenucrunl,  huic  non  advcrsetur : 
nam  qcc  ille  omnia  ,  ncc  isli  omnia  dixerunt ;  qu» 
autem  djxerunt  omiies  uiruin  nihil  inior  sc  rcpugncnt 
lantum  videndum  cst.  Lucas  cnim  solus  qnaiuor 
Evangelistarum ,  non  dicit  a  mulieribus  visuni  Domi- 
num,  sed  tantuinmodoangelos :  Uaiihxus  aulcm  dicit 
quod  eis  occurrcrit  redeuntibus  a  monumcnto  :  Mar- 
PMS  quoque  dicit  primo  visum  esse  Mai  ix  Magdalcnae, 

^  IdUi,  Mulecjm.,  At  mss.  duodecim ;  juxu  gncc.,  (ofi 
dMeeo* 
'  iii  deccm  Uss.   novisUtno  :  his  infra,  n.  8S^  oonseqlio- 

,  toucdm 


sicut  et  Joaones ;  sed  quomodo  sil  ci  visus  non  dicit , 
quod  eiplicatur  a  Joannc.  Lucas  autcm  non  solum  ta- 
cet ,  ut  dixi ,  eum  apparuisse  mulieribus ,  sed  etiam 
duos ,  quorum  unus  fuit  Geophas ,  talia  dicii  lucutos 
cum  illo  antequam  agnosccrcnt  eum ,  tanquam  mu- 
liercs  nihil  se  aliud  quam  angelos  vidisse  nuntiavc- 
rint ,  qui  diccbant  eum  vivere.  Ita  enim  narrat  :  Eece 
duo  ex  illis  ibant  ipsa  die  in  castellum ,  quod  crat  in 
spatio   stadiorum   sexayinta   ^ab  Jerusalem ,    nomiue 
Emaus;et  ipsi  loquebantur  ad  invicemde  his  omuibus 
qua  accidcrant :  et  factum  est  dum  ioquerentur ,  et  se- 
cum  quarerent,  et  ipseJcsus  appropinquans  ibat  cum  il- 
lis ;  oculi  autem  illorum  tenebantur  ne  eum  agnoscerent, 
Et  ait  ad  illos  :  Qui  sunt  hi  sermones ,  quos  confcrtis  ad 
invicem  ambutantcs^  et  estis  trislesf  Et  respondens  unus 
cui  nomen  Ckophas ,  dixit  ei :  Tu  solus  pereqrinus  es  in 
Jerusalem ,  et  non  cognovisti  qua  facta  $unt  in  illa  his 
diebus  ?  Quibus  ille  dixit :  Qucs  1  Et  dixerunt :  De  Jesu 
Nazareno ,  qni  fuit  vir  prophela ,  potens  in  opere  ct  scr- 
mone  coram  Deo  et  omni  populo ;  et  quomodo  eum  tra- 
diderunt  summi  sacerdotes  et  principes  nostri  in  damna  - 
tionem  mortie ,  et  cruci/ixerunt  eum,  Nos  auteni  spera- 
bamus  quia  ipse  esset  redcmpturus  lifoel  :  et  nunc  sn  • 
per  licec  omnia ,  teriia  dies  at  hodie  quo  ha:c  facta  sunt, 
Sed  et  muliercs  qua^dam  ex  nostris  terruerunt  nos ,  quas 
ante  lucem  fuenmt  ad  monumentum,  et  non  invcnio  cor- 
pore  ejus^  venerunt^  dicentes  seetiam  visionem  angclo- 
rum  vidisse^  qui  dicunt  eum  vivcre.  Et  abicrunt  quidam 
ex  nostris  ad  monumentum^  et  ita  invenerunt  slcut 
muliercs  dixerunt ,  ipsum  vero  non  viderunt.  *  II  xc  sc- 
cundum  Lucain  ita  narrant,  ut  memiiiisse  ac  rccolere 
potuerunt  quod  a  muUeribus  dictum  erat,  vel  a  disci- 
pulis  qui  cucurrerant  ad  monumentum ,  quando  cis 
nunliatum  est  quod  ablatum  iiide  sit  corpus  ejus.  £t 
ipse  quidcm  Lucas  Pctruin  laiituin  dicit  cucurrisso  ad 
monumentum  ,  et  procumbcDtem  vidissc  lintcaniiiia 
sola  posita ,  ct  abiisse  secum  miranlcm  quod  faciuin 
fucrat.  Hoc  autem  de  Petro-commcmorat,  priusquam 
narrcl  dc  his  duobus  quos  iovcnit  in  via,  posteaquam 
narravit  dc  mulicribus  qux  viderant  angclos ,  ct  ab 
eis  audierant  quod  rcsurreiisset  Jcsus ,  lanquani  tunc 
Pctrus  ad  monumentum  cucurrcrit.  Scd  iniclligitur 
hoc  Lucas  rccapitulando  posuisse  de  Petro.  Tunc 
cnim  cucurrit  Petrus  ad  nionumenttim ,  quando  ct 
Joanncs ,  cum  tantummodo  a  mulicribus ,  prxcipuc  a 
Maria  Magdalcne  nuntiatum  eis  fucrat  dc  eorporc 
ablato;  tunc  aulcm  illa  iiuntiaverat ,  qiiando  vidit  la- 
pidem  avulsum  a  monumcnto :  ct  postca  facta  sunt 
hxc  dc  visione  angelorum,  atquc  ipsius  Domini ,  qiii 
bis  numcro  apparuerat  muUcribus ;  semcl  ad  monu- 
mentum ,  et  iterum  occurrcns  revcrtentibus  a  monu- 
meiito.  Iloc  autcm  antequam  duobus  illis  in  via  visus 
fuissct,  quorum  crat  unus  Clcophas.  Namquc  ct  GIco- 
phas  loqucns  cum  Domino  qucm  nondum  agnosccbat, 
non  Petrumdixit  isse  ad  monumentum;  sod,  abierunl 
quidam  ex  nostris,  inquit,  ad  monumentum^  et  ita  inve- 
nerunt  »cut  mulieres  dixcrunt  :  quod  et  ipse  recapilu* 

'  In  prlns  excusis,  non  inxienerunl,  At  hi  Ganicanls  ei  Va* 
ticanis  Mss.,  nort  viderunt :  favente  sneco,  ouk  cidon. 


I2A3 


kiwto  intclligilor  dixissc ,  illiMl  scilicct  qiiod  primo 
imiliem  nantiaTeRint  Pclro  ct  Joanni  dc  ablnto  cor- 
pore  Domini.  Ac  pcr  hoc  cum  ipse  Lucas  Pctnim 
(fixeril  ciicorrisse  ad  monamenlum,  et  Clcopham 
dixiflse  ipse  retulcrit  quod  quidam  corum  iernnl  ad 
«lonumenltnn,  inteliigitur  ailcslari  Joanni ,  quod  duo 
ierint  m1  monumentum;  scd  Pctrum  solum  priir.o 
commeinoniYit ,  quia  illi  primitus  Maria  nuntinvertit. 
Ilem  potest  movere  quod  Petrum  non  intrantcm  ,  sed 
procdmbcntem  dicit  idcm  Lucas  vidisse  sola  linlca- 
mina,  et  discessissc  mirantcm;  cnm  Joanncs  dicat  se 
pocins  Ita  vidisse,  hoc  cst  discipuluin  llUim  qucm  dili- 
gebat  Jesus,  non  inlrassc  in  monumcnlum,  qtio  prior 
Tenerat,  sed  cum  se  inclinasscl  vidissc  posila  lintca- 
mina  :  sed  et  scipsum  poslca  dicil  intrassc.  Ila  ct 
Petms  intelligendns  est  primo  procumbcns  vidissc , 
qood  Lucas  commemorat ,  Joannes  tacct ;  post  au- 
tcmingrcssas;sedingrcssus  tamcn  antcquam  Joannes 
iiitrarcl ,  ut  omncs  vcrum  dixissc  sinc  ulla  rcpugnan- 
lia  repcriantur. 

71.  Ordo  crgo  rcrum  qui  essc  poluil ,  qticmndmo- 
dnm  Dominus  ,  exccpio  qnoJ  jam  niulicribus  loculiis 
eral,  eiiam  maribus  discipulls  visus  riicrii ,  sccundum 
lestimonia  non  solum  qunliior  Evangclistnrum ,  scd 
etbm  Pauli  apostoli ,  contcxendns  ct  dcmonslrnndus 
est.  Omnium  ergo  virorum  primo  appnrui^sc  inlelligi- 
lur  PetrOy  ex  liis  duntaxat  omnibus  quos  Cvangclistx 
quatoor  et  Panlus  aposlolus  coinmcmoravcruiit.  Cx- 
tcrum  si  apparuit  alicui  comm  prius  quam  Pclro , 
quod  oroncs  tacuerunt ,  quis  vcl  diccrc  audeai  vel  nc- 
garef  Ncqne  enim  et  Paulus  dixit,  Appamit  primo 
Cephs;  sed,  Apparuit ,  inqtiil ,  Ceph(B ,  po$tea  duode- 
dm^  demdeapparuU  plut  quam  quingentit  fratribus  si- 
nur/.  Sic  autem  non  apparct  quibus  (luodccim  ,  qiieni- 
admodum  nccqtiibiis  quingcntis.  Ficri  cnim  polcsl  ut 
dc  turba  discipulomm  fucrint  isli  duodecim  ncseio 
qni.  Nani  illos  quos  Apostolos  noniinavil ,  non  jnm 
duodecim ,  scd  undccim  dicerct ,  sicul  nonnulli  elinm 
oodiees  babcnt;  quod  crcdo  pcrlurbalos  homincs 
emcndassc,  putantes  de  illis  duodccim  Aposlolis  dic- 
lum,  qni  jam  Juda  oxslincto  undccim  crant.  Sed  sivc 
illi  codiocs  verius  hnbcant  qui  undccim  habcnt ,  sivc 
alios  qnosdam  duodccim  discipulos  Paulus  vclit  itilcl- 
ligi  ',  sivc  sacratum  illum  numcrum  *  ciinm  in  uiidc- 
dm  slare  voluerit ;  quia  duodcnarins  in  eis  nunierns 
ita  mysticus  erat,  ut  non  possct  iu  locum  Jiidu:  nisi 
alius,  id  est  Matthias ,  ad  conscrvandum  sncraincnhim 
cjnsdem  numeri  stibrogari  {Act,  1  ,  26) ;  quodlibet 
crgo  eoram  sit,  nihil  indc  exislil  qiiod  verilnii  vcl  is- 
lonmiflilicui  veracissimo  narralori  rcpiignnrc  vidcainr : 
probabilitcr  tamcn  crcditur  postcnqnam  Pclro  appa- 
rail ,  deinde  appamissc  istis  duobus ,  quoruni  crnt 
iiiius  Qcophas,  dc  qnibus  Lncns  lotum  narral ,  Blar- 
€1»  aotem  breviter  ila  perslringit :  Posl  ha:c  autem , 
inqnlt ,  duobus  ex  eis  anbulantibus  ostcnsus  est  in  alia 
ejfgie^  euntilnu  in  viUam,  Cabtclluin  qiiippc  illuJ  non 

'  Mm.,  twe  aUoe  quotdam  duodecim  apostolus  rnulus  vclit 
V^Uigi. 
*  Wnqne  Mss.,  sive  tacramentum  iUiu$  numeri. 


LinER  TERTIUS.  j^q^ 

absurde  accipimus  ciinm  villam  poluissc  appcllari ; 
quod  nunc  jnm  appcllalur  ipsa  Belhlccm,  q\ix  civims 
antca  vociiata  cst;  quamvis  nunc  slthonoris  aniplior 
ris ,  nominc  Domini ,  qui  in  ilia  natus  est ,  sic  pcr 
Ecclcsias  omnium  gcntium  diflamato.  Et  in  codicibus 
qnidem  grxcis  magis  agrom  inTcnimus  (a)  quam  vil- 
lam  :  agri  autcm  nominc  iion  caslolla  tnntum,  vcriim 
ciiam  miinicipia  ct  coloniae  solent  vocari  extra  ci\  ita- 
tcm ,  qiisc  cnput  ct  qoasi  mater  est  cxteraram ,  undc 
meiropolis  appcllatur. 

•  72.  Qtiod  aulcm  ait  Slarcus,  eis  in  alia  clTigie  Do- 
minum  appamissc ;  hoc  Lticas  dicit,  quod  comin  ocuil 
tericbantiir  nc  agnosccrcnt  eum.  Oculis  quippe  eoram 
accidcrat  aliquid,  quod  itn  manerc  pcrmissum  csi  us- 
quc  ad  Tractioncm  panis,  ccrli  mystcrii  causa,  ut  eis 
in  illo  alia  ostcntlcrctur  erngies,  et  sic  eum  non  nisi 
in  fractionc  pnnls  agnoscerent ,  sicut  Luca  narranto 
monstratur.  Pro  mcriio  quippe  mcnlis  eoram,  adhuc 
ignorantis  quodoporlcbatChristum  mori  etresargcrc, 
simile  aliquid  coram  oculi  passi  sunt ,  non  Teritaie 
rallentc,  sed  ipsis  vcritalem  percipcre  non  vnlcnlibus, 
et  aliud  quani  rcs  cst  opinanlibus ;  ne  quisqiinm  si! 
Chrislum  agnox  isse  arbilrctur ,  si  cjus  corporis  par- 
ticcps  non  cst,  id  est  Ecclesix,  cujus  unitatcra  in  sa  - 
cramcnto  panis  commcndat  Apostolus,  diccns,  Unu» 
panis,  unum  corpus  multi  sumus  ( I  Cor,  x,  17) :  ut  cum 
cis  bencdictum  pancm  porrigerct,  apcrircutur  oaili 
corum,  ct  agnosccrciil  eum ;  nperirentur  utiqiic  ad  cjus 
cogniiioncm,  remoio  scilicei  impedimento,  quo  tenc- 
bnntur  nc  eum  agnosccrcnt.  Neque  enim  clausis  ocu- 
lis  ambtilabant ;  scd  inerataliquid  quo  non  sincrcntur 
ngnosccrc  qiiod  videbant :  quod  scilicet  ct  caligo  cl 
nliqiiis  humor  efllccrc  solcl.  Non  quia  Dominus  non 
poicrnt  imnsformare  camcm  suam,  ut  alia  rcvera  cs- 
set  cnigies,  non  qnam  solebant  illi  coulucri ;  quando- 
quidcm  et  anlc  pnssioncm  siiam  transformatus  csl  in 
nionte,ut  facics  ejus  claresccrcl  sicut  sol  {Hatth,  xvii, 
2) :  quale  vult  enim  corptis  dc  qualicumqtie  corporo 
vertini  dc  vcro  facit ,  qui  dc  nqua  vcra  vcrum  vinuni 
rccii  (Joan,  ii,  7-11);  sed  iion  ila  feccr.M,  cuin  nppnniit 
illis  duobus  iii  alia  cfligie.  Non  cnini  sicut  cral  appa- 
ruil  cis  * ,  quorum  oculi  tencbantur  nc  agnoscrrcnl 
cum.  Non  autcm  incongrucnter  accipimus  hoc  iuipc- 
dimcnlum  in  oculis  eorum  a  sntana  fuissc,  nc  ngno- 
sccrclur  Jesus  :  scd  tamcn  a  Clirislo  est  facta  pcnnis- 
sio  iisquc  ad  sacmmcntiim  panis ;  iit  unilatc  corporis 
ejiis  pnrlicipaln,  removcri  inlclligalur  impcdiineniuni 
iniinici,  ul  Chrislus  possit  agnosci. 

75.  Nnin  ipsos  cssc  istos  de  qiiibus  et  Marcii3  nar- 
ral,  crcdcndum  cst;  quiadicit  ipsos  cunlcs  iiuntinsse 
cu.ici'is  :  bictil  Lucns  dicil  cos  surgcnles  cndcm  homy 


»  Edili :  yon  enim  cliter  quam  era,  scd  sicut  crat  appa- 
ruil  eis.  At  Mss.  caront  his  vodbus,  atiter  qumn  erat  sed  i 
quae  impmdenter  addilx  fueranl,  non  |.robe  intellvHno  ver- 
bo,  apparuit,  quod  hic  pro,  visus  est,  poiiil  Augusiinus ;  ot 
Cliristuin,  quando  illis  duobds  in  alia  eiBgic  visus  iuit,  noi\ 
pi-0|  lcrea  ti^nsformala  siia  came  cfTigiem  aliam  revera  |  nu 
sc  lulisse  |*robiii  hac  ratione,  quia  si  videoUura  oculi  teuc^ 
banlur  nc  ciifn  agnoscerent,  sequitur  ut  non  hi  ipsa  quani 
|TO  56  ferebat  cftigic  visus  cis  tucrit. 

(<0  sis  agton. 


|»7 

fcgressos  essc  Jcrusalcni 
undeclm,  ct  cos  qui  cum  ipsis  erant,  diccnies  quod 
furrciil  Doroinus  vcre,  ei  appaniil  Simooi ;  cl  lunc 
eiiam  ipsos  narrasse  qux  gcsla  crapi  in  via,  cl  quo- 
niodo  eum  cognoverinl  in  fraclioue  panis.  Jam  orgo 
crat  Tama  quod  rcsurrexerat  Jcsus,  ab  illis  mulicribus 
facta ,  ei  a  Simone  Pctro ,  cui  jam  appanicrat :  boc 
cnim  isti  duo  inveocrunt  loqucntcs  ad  qtios  iii  Jcru- 
salcin  vcncrunt.  Fieri  itaque  potcst  ul  limoro  prius 
in  via  iioluerint  dicerc  quod  euin  audicrant  resur- 
resissc ,  quando  tantummodo  angelos  diicrunt  visos 
esse  mulicribus :  ignoraiites  enim  cum  quo  loqiieren- 
tur,  meriio  possent  csse  solliciti  nc  quid  passim  de 
Cliristi  resurrcclione  jaclanies  in  manus  incidcrcnt 
Jiidxorum.  Quod  autcm  ait  Marcus  t  Annuntiaverunt 
cttterii,  nec  UU$  crediderunt ;  cum  Lucas  dicat ,  quod 
jam  inde  loqucbantur  vere  resurrcxisse  Dominum,  et 
Simoni  apparuisse  :  quid  intelligendum  est,  nisi  ali- 
quos  ibi  fuisse  qut  lioc  nollenl  crcdcre  ?  Cui  autcm 
noo  eliiceat  prxicrmisisscBlarcum  qux  Lucas  narrando 
eiplicavit,  boc  est,  qux  cum  illis  locutus  fucrit  Jesiis 
Hntequaro  «^noscerciit  eum,  et  quomodo  eum  in  fra- 
ctione  paois  agnoverint?  Quanduquidcm  inox  ut  diiit 
cis  apparuisse  ic  alia  cimgie  euntibus  in  villam,  con- 
linuo  conjunxit,  Et  itli  eunlet  nuntiaverunt  caleri$,  nec 
iUi$  crediderunl :  quasi  possent  nuiitiarc  qucm  non 
agnovcrant ;  aut  posscnt  agnosccrc,  quibus  alia  cfQ- 
gics  ejus  appacuerat.  Quomodo  ergo  eum  ngnoveriiit, 
ut  nuntiarc  posscot,  Marcus  siiie  dubio  prxtcrniisit. 
Quod  idco  mcniorice  commcndandum  est,  ut  assuesca- 
mus  advertcre  Cvqngclistarum  morem  iia  prxtermit- 
lentiuro  qux  non  commemorant ,  et  conjungcnlium 
qux  commcmpranl,  ut  cis  qui  usum  in  bac  considera- 
tionc  non  liabcnt,  non  aliunde  maxime  error  oriaiuri 
quo  putcnt  cosnon  sibi  congrucre» 

74.  Lucas  crgo  scquitur,  et  dicit :  c  Dum  bxc  au- 
lcm  loquuntur,  Jesiis  stelit  in  medio  eorum,  et  dicit 
cis:  Pax  vobis  ;  ego  sum,  nolite  timere.  Conturbati 
vero  ct  coptcrrili  cxistimabant  se  spiritum  vidcre.  Et 
diiit  eis :  Quid  turbaii  csiis,  el  (K>giuiiones  asccndunt 
in  corda  vcsira  ?  Vidote  manus  mcas  et  podes  mcos, 
quia  ipse  cgo  sum  :  palpnte,  et  vidcle,  quia  spirilus 
carnom  ct  ossa  non  bnbei,  sicui  me  videtis  babere. 
£t  cuin  boc  dixissct ,  ostcndil  cis  manus  ct  pcdes.  i 
]|:^nc  ostensioncin  Domini  post  resurroctionero  iiitcl* 
llgiiur  ot  Joanncs  coinmcniorarc,  sic  loquens :  <  Cum 
cssct  crgo  scro  die  illo  una  sabbatorum ,  et  fores  c^- 
scnt  clausx  ubi  cranl  discipuli  congregali  propter  me« 
tjum  Judxorum,  venit  Jcsus,  et  sietit  in  mcdio,  et  dicit 
eis  :  Pax  vobis.  Et  boc  cum  dixisset,  osiendit  eis  mn- 
ous  et  latus.  i  Ac  per  boc  bis  vcrbis  Joannis  possunt 
conjungi  ca  qux  Lucas  dicit ,  idem  autcm  Joannes 
prxtermiltit.  Ita  enim  Lucas  scquiiur  :  i  Adliuc  au- 
tcm  illis  non  credentibus ,  et  miranlibus  prx  gaudio, 
dixit:  llabctis  bic  aljquid  quod  manduceiur?  At  illi 
.obtuierunt  ci  ^tievfi  piscls  assi  et  lavuro  mellis.  Et 
pnm  manducasset  coram  eis,  sumens  roliquias  dodit 
ftis.  >  llis  itcm  vcrbis  possunt  adjungi  qux  Lucas  ta^ 
M/  ^iitil  ^uteip  Joannca ;  c  Gavisi  sunl  ecgo  diicipuli 


DC  C(»^SENSU  EVANGELISTARUM,  S.  AUGLSTIM  im 

e*  invcnisse  congregatos      viso  Domino.  Diiit  ergp  cis  iteruni :  Pax  vobis ;  sicut 


misit  me  rator  ct  cgo  mitto  vos.  Iloc  cum  dixisset, 
iosiifllavit,  et  ili\\i  eis :  Accipito  Spiritum  sanctuin : 
quorum  reniiscriiis  pcccata,  remitiunUir  cis ,  ct  quo- 
nim  delinueritis,  detenta  sunt.  >  Ilis  rursus  adjunga- 
nius  qux  Joanncs  prxtermisit ,  Lucas  commcmorat : 
cEt  dixit  ad  eos :  IIxc  sunt  vcrba  qux  loculus  suro  ad 
Tos,  cum  adbuc  csscm  vobiscum,  quoniam  uccessc  cst 
impicri  omnia  qux  scripta  sunt  in  LcgcMoysi  cl  Pro- 
pbciis  ct  Psalmis  dc  me.  Tuncaperuit  illis  scnsuin,  ut 
intclligcrcnt  Scripturas,  ct  dixit  eis :  Quoniam  sic  scri- 
ptum  esl,  et  sic  oportebat  Cbristum  pali,  ct  resurgeic 
a  morluis  dic  tcrlia ;  cl  prxdicari  in  nomine  ejus  |  (O- 
niicntiam  et  rcmissionem  peccatoruro  in  oroncs  gen- 
tcs,  incipicntibus  ab  Jcrusalem :  vos  autem  cstis  leslcs 
Iiorum.  Et  ego  mitto  *  promissum  Patris  mci  in  vos:  vos 
aulcm  scdete  in  civitate  quoadusqiic  indiiamini  virlu- 
tem  cx  ailo.  >  Ecce  quomodo  commemoravit  ct  Lu  - 
cas  proniissioncm  Spiritus  sancti,  quam  non  invcr.inius 
a  Domino  factam,  nisi  in  Evangelio  Joannis(JoaR.x|Y, 
36,  ei  XT,  20).  Quod  non  prxtereumer  advcrtenduin 
est ,  ut  meroinerimus  queroadmodum  sibi  Evangelisix 
inviccm  attcsiantur  de  quibusdam  ctiam  qux  ipsi  non 
dicunt,  ct  tamen  dicta  novemnt.  Post  hxc  Lucas  qux 
gcsta  sunt  omnia  prxtermittii,  ncc  omnino  coinmemo- 
rat ,  nisi  quando  Jcsus  ascendit  in  coclum :  atiiue  id 
(amen  ita  conjungit  quasi  liocscqualur  bxc  verba  qux 
dixit,  cum  iioc  gcstum  sit  una  sabbaiorum ,  quo  dco 
Dominus  resurrexit ;  iilud  aulem  quadnigcsimo  dip, 
sicut  idcro  ipse  Lucas  in  4postoI()ruin  Actibus  narrat 
(Act.  1 , 2-9).  Quod  autem  dicit  Joanncs,  non  cum  illis 
fuisse  tunc  apostolum  Tboinam,  cum  secundum  Lucain 
duo  illi,  quorum  erat  unus  Qeopbas,  rcgressi  Jerusa- 
Icm,  invenerint  congregatos  undecim,  ct  eos  qui  cuin 
ipsis  erant ;  procul  dubio  inielligcndum  cstqtiod  iiulc 
Thomas  exicrit,  antcquani  cis  Dominus  bxc  ioqucn- 
Ubus  apparerct. 

75.  liinc  jaro  Joanncs  aliam  CQinmemorat  sul  dc- 
monslrationem  a  Domino  discipulis  factaip  posl  dics 
Qclo,  nbi  erat  et  Thomas  qui  prius  euin  non  viderai. 
c  Et  post  dics  octo,  >  inquit,  c  iteruiii  eraiii  discipuli 
pjus  intus,  ctThoroas  cum  eis :  vcnit  Jesus  januis  claii- 
sis,  et  stelit  in  medio,  et  dixil :  Pax  vubis.  Deinde 
dicit  Thooix  :  Infcr  digitum  tiiuro  huc,  ct  vidc  mamis 
meas,  et  afler  manum  tuam,  ct  mitte  in  latus  meuin, 
ct  nnli  esse  incredulus,sed  fldelis.  Respondit  Tboinas 
et  dixit  ei :  Doroinus  meus  et  Deus  meus.  Dicit  ei  Je- 
sus  :  Quia  vidisti  me,  crcdidisti :  (^ti  qui  non  vide- 
ruiii,etcrediderunt.>Hanc8ecundam  Domini  visioncin 
erga  discipulos  factam,  id  est  quaro  secundo  loco  Joan- 
nes  coromemorat,  apud  Marcom  possemus  agnoscere, 
brcvitsr  eam  sicuii  assoletperstringentcm,  nisi  move- 
ret  quod  ibi  ail,  Novi$nm$  recumbentibui  i//f«  undecim 
apparuit :  non  idco  quia  Joannes  lacuit  rccumbcntet, 
potuit  enim  hoc  prxlermittere ;  scd  quia  iste  dlxit , 
Novi$$im£9  qiiasi  ulira  jam  non  eis  apparuerit ;  cuni 
adhuc  Joanncs  lcrtiani  sit  ejus  narraturus  demoiistra» 

«  SicMss.  juxu  grxc.,apos/f/(d.  At  editi  habcnt  (Uur# 
ten^HirCf  niitiam. 


UBEK 

ad  mara  Tiberiadis  :  deiiMle  quod  dicit  idem 
Matciit,  Eiprobrans  iUis  mcreduliiaUm  iUorum^  cl  da- 
fiikm  raniiii  qma  kis  qui  Merimi  ewn  reuarrexisse^ 
mmcredideraa :  iiiis  vldelicet  duobus ,  quibus  in  vil- 
lan  emitibus  apparuit,  posteaquam  resurrexii;  et  Pe- 
tro,  cni  primitus  eum  opparuisse  apud  Lucam  inve- 
fligaliim  cat;  fortassa  et  Marix  Magdalcno),  et  aliis 
valicribus  qiue  cum  iila  erant,  quando  eis  et  ad  mo« 
mimentam  appaniil,  et  iiide  redeuniibus  in  itinere  oc- 
currit.  Nam  iia  contexil  narraiionem  idem  Blarcus, 
pm  commeniorassct  breviter  de  duobus  illis,  quibus 
apparaii  in  villam  euntibus,  quod  nunliasseut  cxteris, 
poc  illis  creditom  essct :  Nomsime,  inquit,  recumben* 
tibui  iUis  undedm  upparmt^  ei  exprobratii  increduiitO' 
;  H  duriiiam  cordis,  quia  liis  qui  fnderant  eum 
f  noR  crediderant.  Quomodo  ergo  novismief 
quasi  Jam  nllra  cum  non  vidcrint?  Novi&simum  quippe 
Uiod  est ,  qoo  Dominum  Apostoli  in  tcrra  videruiil, 
qnando  ascendit  in  coBlum ;  quod  racium  esl  quadra*- 
gesimodicposl  ejus  rcsurrcciionem.  Numquidnam  lunc 
exprobratunis  erat  quod  non  credidissent  eis  qui  euro 
Tiderant  resurrexisse,  quando  jam  et  ipsi  post  resur- 
rectionem  totics  eum  vidcrani,  ci  maxime  ipso  dic  re- 
surrectionis  ejus,  id  est  una  sabbati  jam  circa  noctem, 
sicut  Lucas  Joanncsquc  commemorani?  Reroanet  igi- 
lur  nt  intclligarous  eumdem  diem  resurrcctionis  ejus, 
id  cst  nnam  sabbati,  quando  eum  post  diluculum  vldit 
Maria  et  alise  cum  illa  mulicres,  quando  eliam  Pctrus, 
quando  et  illi  duo  quorum  uiins  erat  Cleopbas ,  quos 
vjdelur  etiam  idem  Marcus  commcmornre,  quando  jam 
circa  noctcm  iili  undecim  ( prxter  Thomam )  ct  qui 
cum  eis  erant,  quando  eis  et  isti  quod  viderant  narra- 
vfrunffy  nunc  etiam  Harcum  more  suo  brevfter  com- 
rocmorare  voluisse ;  et  ideo  dixisse ,  Novissime,  quia 
ipso  die  boc  novissimum  rtiit,  Jam  incipienie  noctumo 
teraporc,  posteaqiiam  illi  de  castdlo,  ubi  eum  in  fra- 
clione  pauis  agnovcrant ,  rcdierunt  in  Jcrusalem ,  el 
invencnint ,  sicul  dicit  Lucas ,  illos  undecim ,  et  eos 
qui  cnm  illis  eranl,  jain  colloquciitcs  dc  resiirrectione 
)>omini,  ct  quod  visiis  fuerit  Petro :  qiiibus  ct  ipsi 
liarravenint  quod  in  via  gcslum  crat,ct  qiiomodo  eum 
cognoTcrint  in  fractione  panis.  Sed  orant  ibi  uiique 
non  credentes  :  unde  vcrum  csi  quod  Marcus  dicii , 
Nee  iUis  crediderunt,  Ilis  crgo  jam,  sicul  Marcus  dicit, 
discumbeniibus ,  et  adhuc  inde,  sicut  Lucas  dicit,  lo- 
qocntibus,  stctit  in  mcdio  eorum  Dominus,  ct  ail  iilis, 
Pax  vobis ,  sicut  Lucas  ct  Joannes  :  forcs  aiitem  claii*. 
|as  eraut,  cum  ad  eos  intruvit,  quod  solus  Joannes 
cominemorat.  Verbis  ita(|uc  Domini  qun  tunc  cuin 
locolum  esse  discipulis  Lucns  Joannesque  dixcrunt, 
iiiterponitur  et  iiia  eiprobraiio  de  qua  Marcus  dicit, 
qiiod  non  credidcrint  eis  qui  eum  rcsurrexisse  viderant. 
76*  Sed  hoc  nirsus  movet ,  quomodo  discumben- 
libos  nndecim  dicit  Dominum  apparuisse  Marcus ,  si 
Ulnd  tempus  est  dici  domiuici  jam  oociis  iniiio,  qiiod 
Locaa  Joannosque  incmincrunt.  A  perie  quippc  Joannes 
didt  non  cum  cis  tunc  fuissc  apostolum  Thomam , 
qiicm  credimus  exiissc  inde  aniequam  Dominus  ad 
fOt  inlrarct ,  postcaqiiam  illi  duo  redeuutes  de  ca- 


TERTIDS. 


UIO 


stello  cum  ip$||  undccim  coilocuti  sunl ,  sjait  Apud 
Lucam  invenitur.  Sod  Lucas  in  sua  iinrratieno  dat 
locum  quo  possit  inlclligi,  duni  lia»c  loqucrcntur, 
prius  indc  exiisse  Thomam ,  ci  poslca  Duminum  in- 
trassc.  Marcus  aulcm  qui  dicit,  Novissime  recmnben^ 
tibus  iilis  undccim  apparuit,  elinm  Tboinam  illic  fuisse 
C(vgit  faUTi.  Nisi  forlc,  quanivis  uno  absento,  unde^ 
cim  taincn  voluit  ap()cllare,  quia  eadcm  tunc  apo- 
stolica  socictas  boc  numcro  nuncupabatur,  antequam 
Mattliias  in  locum  Jud:e  subrogaretur.  Autsi  hoc  du« 
rum  est  sic  accipcre,  illud  crgo  accipiamus,  post 
mulias  dcmonstrationcs  ejus  quibus  per  diea  quadra* 
ginia  discipulis  praisentaius  cst,  cum  etiam  novissime 
recumbcniibus  iliis  undccim  apparuisse ,  id  cst  ipso 
qfiadragesimo  die :  et  quoniam  jam  eral  ab  eis  ascen- 
surus  in  ca^lum ,  hoc  cis  ilio  die  maxime  exprobrare 
voluisso ,  quia  his  qiii  viderant  eum  rcsurrexisse  non 
crediderani,  anlcquam  ipsi  eum  viderent ;  cum  utique 
post  ascensionem  suam  pncdicanlibus  illis  Evange- 
lium ,  cliam  gentcs  (;uod  noii  videruut  fucrant  crcdi- 
tunc.  Post  illam  quippc  csprobraiioncm ,  secuius  ait 
idem  Alarciis :  Et  dixit  eis  :  Euntes  in  mundum  «Rt« 
versunif  prasdicate  Evangelium  omni  creaturaa  :  qui  m- 
diderit ,  et  baptisatus  fuerit ,  salvus  eril ;  qui  vero  non 
erediderit,  condemnabilur,  Iloccrgo  prxdicaturi,  quo- 
niam  qui  non  crcdiderit  condemnabitur,  cum  id  uti- 
que  non  crcdiderit  quod  non  vidit;  nonne  ipsiprimitus 
fucrant  objurgandi,  quod  antcqiiam  Dominuni  vidis- 
senl,  non  credidcrunl  eis  quibusprius  apparuissct? 

77.  Ilanc  autem  novissimam  fuisse  corporaliter  in 
tcrra  reprx-scntationem  Domini  Apostolis  etiam  illiid 
admonct  ut  credamus ,  qiiod  ita  sequitur  idem  Mar- 
ciis  :  Signa  auiem  eos  qui  crediderini,  hasc  sequentur: 
in  nomine  meo  dannonia  ejident ,  linguis  loquenlur  no» 
fis;  serpcntes  tollent,  ei  «i  morliferum  quid  biberint^ 
non  eis  noeebit ;  super  agrotos  manus  imponent^  ei  bene 
habebunt.  Deinde  subjungil :  Et  Domittus  quidem  post- 
quam  loculus  est  eis ,  assumplus  est  in  calum ,  el  sedit  a 
dextris  Dci.  Uliaulem  profecti,  prwdieaverunt  ubique^ 
Domino  cooperante ,  ei  sennonem  eonfirmante  sequenti^ 
bus  signis,  Cum  ergo  dicil ,  Et  Dominus  qttidem  posb^ 
quam  loculus  est  eis ,  assumptus  esl  in  ecelum ;  salis  vi- 
dctur  ostcndere  novissimum  cum  illis  in  terra  hunc 
ciim  habuissc  scrmoiicm  :  quamvis  non  omnimodo  ad 
id  coarcfarc  videatur.  Non  enim  ait ,  Postquam  hxc 
locutus  est  eis ;  sed ,  posiquam  locuius  esi  eis  :  undo 
admittit,  si  ncccssiias  cogeret,  non  istam  fuissc  no- 
vissimam  locuiionem ,  nec  islum  fuisse  novissimum 
dicm  quo  cis  iri  tcrra  prxsens  f\iit ,  scd  ad  omnia  qu» 
cum  cis  omnibus  illis  dicbus  locutus  est ,  possc  perli- 
iicrc  quod  diclum  cst,  postquam  loculus  est  ets,  as» 
sumptus  est  in  ccelum.  Sed  quia  ca  qux  supra  diximus, 
magis  suadent  hunc  novissimum  diem  fuissc,  quani 
ut  inielligAntiir  undccim  qui  Tboma  abseiite  deccm 
fuerunt;  ideo  post  hnnc  locuiionem  quam  Marcus 
commcmorat ,  adjunctis  cliam  consequenter  illis  ver« 
bis,  vcl  discipulorum  vel  ipsius,  qux  comroemo* 
rantur  in  Actibus  Apostolorum  (ilfi.  i,  4-8),  croo 
dcndum  est  assumpturo  Dikninoro  in  cceluro,  qii^- 


nft 


D£  GONSrNSU  EYANGELISTARUM,  S.  AUGUSTINI 


Itlf 


dragesiroo  scilicel  die  posl  diem  rcsurreclionis  cjus. 

78.  Joannes  aaicm,  qtiamvis  fatcitur  multa  se 
pnctennisisse  quae  fccit  Jcsus ,  Toluit  tamen  eiiam 
lertiam  ejus  reprxscntationcm  disciptilis  post  rcsur- 
rccliooeffi  faciam  commcmorare  ad  mare  Tibcriadis, 
scptein  scilicet  discipulis,  Petro,  Thom»,  Nallianacli, 
flliis  Zebedxi,  ct  aliis  duobus  quos  noniinalim  non 
expressit ,  cum  plscarcnlur ;  quando  jussu  ejus  rclia 
mittentcs  In  dcxlram  partcm ,  exlraxenint  magnos 
plsces  centum  qtiinquagiirUi  tres ;  qiinndo  ctiam  Po- 
tmiu  ter  intcrrogavlt  ulrum  ab  illo  amarctur,  ct  ct 
pascendas  commendaTit  oves  suas ,  et  dc  cjus  ipsius 
passione  prxdixit,  et  de  ipso  Joanne  ait,  Sic  *  eum 
9oio  tnanere  donec  veniam.  Ad  hoc  Joanncs  Evangc- 
lium  Sttum  terminavit.  . 

79.  Jam  nnnc  quxrendum  est  qmndo  primum 
visos  slt  a  discipiilis  in  Galilxa ;  quia  et  hoc  quod 
lertio  narrat  Joaniics,  in  GaliKta  faclum  est  ad  mare 
Tibcriadis :  quod  facilc  vidct  qui  rccolit  iilud  mir.icn- 
lum  de  quinque  panibiis,  quod  ita  nnrrare  incipit 
idcm  Joannes :  Pott  heec  abiil  Je$M  Irans  mare  Cali- 
^,  ifnod  cu^  Tiberiadii  {Joan.  vi,  t).  Ubl  aulem 
putari  potest  primum  a  discipulis  post  resurrcctionem 
videri  debnisse,  nisi  in  Galilxa?  si  rccolaniur  verba 
iilius  angeli  qui  sccundum  Mattbxum  venicntibus  ad 
roonumentum  mulieribus  ita  loquiiiir,  NoUte  timere, 
90$:  $cio  enim  quod  Jaum  qtu  crMclfixu$  e$i  quaritis ; 
non  e$i  hic ,  $urrexit  enim  $icut  dixit :  venite ,  et  vidcte 
locum  ubi  po$Uu$  erat  Dominu$.  Et  cito  eunles  diciu 
di$cifnM$  eju$  quia  $urrexit ;  et  ecce  profcedit  vo$  in 
CaUleeam ;  ibi  eum  vid4^bili$ :  ecce  dixi  robis  :  ilcm  sc- 
cundum  Marcum,  sive  ipse  sit  angclus  sive  alius , 
NoUtet  loquil,  expavc$cere  :  Jesum  quieriti^  Nazare* 
num  erucifixum ;  iurrexit ,  iion  e$t  hic :  ecce  locu$  ubi 
poiuerunt  eum.  Sed  ite,  dicite  discipulii  ejui  et  Petro^ 
gaia  prfKcdit  voi  in  CaliloMm :  ibi  eum  videbitii  $icut 
dixiivobist  llffc  verba  ita  videntur  sonare,  qiiod  Jesus 
non  erat  scdcmonstraturus  post  rcsurrectioucm  disci- 
pulis,  nisi  in  Galiixa.  ^am  dcmonslrationcm  ncc 
ipse  Marcus  commemoravit ,  qui  eum  dixit  mane 
prima  sabbati  apparuissc  priroo  Mario}  Magdalcnx , 
ct  illam  nuniiasse  discipulis ,  bis  qui  cum  co  ruerant 
lugontibus  ct  flcntibus;  iilos  aulcm  non  crcdidisse  : 
post  hacc  dciiidc  duobus  cx  bis  apparuissc  cuiitibus  in 
villani ,  el  iilos  cxleris  nunliassc  ;  quod  faclum  csi , 
sicul  Lucas  ct  Joaniics  coattcstaniur,  in  Jerusalcm , 
epdeni  ipsodicTcsurrcctionis,  jam  noctis  initio  :  dc- 
inde  venit  ad  illam  ejus  manifcstalioncm ,  quam  no- 
TissimaiQ  dicit,  rccumbciitibus  illis  undeciin  :  posi 
iianc  dicii  eum  assumptum  in  C0Blum;quQd  faclum 
sciinus  in  monte  Olivcli ,  non  longc  ab  Jerusiilcin  : 
Qusquam  igilur  commcmorat  Marciis  complctuin  qiiod 
ab  angelo  prxnunlialum  cssc  lcs(aiur.  Matihacus  vcro 
nibil  aliud  dicit,nec  ulluin  aliiim  locum  omnino 
commemorai,  vcl  ante  vcl  posica,ubi  discipuli, 
pnsteaquam  resurrcxit ,  vidcrinl  Doroinum ,  nisi  in 


GaliKTa  secundum  angeli  prsdictitncm.  Deniqus  cum 
insinuasset  quid  ab  angclo  mulieribus  dictiim  sii ,  ei- 
illis  alicuntibuB  subjecisscl  quid  de  comipiis  ad  mcn* 
tiendum  custodibus  gestum  sit ;  continuo  tanquam 
nihil  aiiiid  sequerelur  (quia  et  revcra  sic  erat  dicturo 
ab  angelo ,  Surrexilf  et  ecce  profcedit  voi  in  CatiUemn ; 
ibieum  videbitii,  ut  nihil  aliud  sequi  dcbuisse  \idea- 
tur),  Undecim  autem,  inquit,  di$eipuli  abierunt  tn. 
Calitaam ,  in  monlem  ubi  con$tituerat  Hii$  Jeeus  :  ei 
vidcnte$  eum,  adoravernnt ;  quidam  autem  dubitaverunt. 
Et  acceden$  Jc$u$  tocutus  est  ei$ ,  dicen$ :  Data  e$t  mihi 
omnis  pote$ta$  in  ealo  et  in  lerra  :  cunle$  ergo  doceic 
omne$  genle$ ,  baptixanle$  co$  in  nomine  Patri$ ,  ei  Fi- 
lii,  el  Spiritu$  $ancli;  docenle$  eo$  $ervare  omnia  qucs- 
cumque  mandTvi  vobis.  Et  ecce  ego  vobiscum  ium  om- 
nibus  diebu$  u$que  ad  consummationem  $ecculi.  lia 
MaltlKTiis  clausit  Evangelium  suum. 

80.  Ac  pcr  hoc,si  aliorum  considerataeiiarraiioncs. 
ad  diligentiorcm  inqiisitioncm  non  com}iellercnt , 
nihil  aliud  arbitrarcmur  nisi  Dominum  posi  resurrc- 
ctioncm  nusqiiam  prxtcr  in  Galilu^a  primuin  esse  a. 
discipulis  visum.  Ilem,  si  Murcus  dc  illa  pncnunlia- 
tionc  angeli  lacuisset ,  posscl  cuiqiiam  putari  Mat- 
thacus  ideo  dixisse  discipulos  abiisse  io  Galilxam  iii 
montcro,  aU|ue  ibi  adorasse  Doroimim,  ut  implctum 
vidcretur  quod  ipse  pcr  angeium  mandaturo  ac  prx- 
nuntiatum  csse  narraverat.  Nunc  autcjn  ci  Lucas  ci 
Joanncs  satis  dilucidc  roanircstantcs  ipso  die  rcsur- 
rcclionis  cjiis  visuin  csse  Dominum  in  Jcrusalem  a 
discipulis  suis,  undc  ita  longc  cst  Galilxa,  ul  uno  dic 
ab  cis  utroquc  locoviderinon  possci;  ciMarciis  illam 
quidcm  prxdictioncm  angcli  siniiliicr  narraiis,  in  Ga- 
lilxa  vero  visum  a  discipulis  Dominum  post  rcsurrc- 
clionein  nusquaro  comrocmorans :  vchcmentcr  cogiiiit 
qua^rcre  qucmadinoduro  dictum  sit,  Ecce  pracedit  vos 
in  Calileeam ;  ibi  eum  videbili$.  Nam  et  ipse  Matthocus 
si  omnino  non  dicerei  undccim  discipiilos  abiissc  in 
montcni  iii  Galibcam ,  ubi  constitiieral  cis  Jcsiis,  ct 
illic  cum  vidissealque  adorasse,  nihil  cx  hac  prx- 
dictione  complclum  ad  littcram  puUircmus,  scd  totum 
flgurata  signiflcatione  prxdictum  :  sicut  illud  sccuii- 
duro  Lucanv ,  Ecce  hodie  et  era$  cjicio  damonia ,  et 
$anitate$  perficio,etiertia  coiincmmar/qiiodad  liltcram 
ccrlum  est  non  cssc  complctiim  (a).  Iicm  si  angelus 
dixissct,  Prrccditvos  in  Galilaam;  ibi  priinum  cuni 
vidcbitis; aut,  ibi  tantum  cum  vidcbitis;  aul,  nonnibi 
ibi  curo  vidcbitis;  cxtcris  Evangclistis  Maltb.Tus  sino 
dubio  repiignarct :  cuin  vcro  dictumcsl,  Ecceprwcedit 
tos  in  Catilaam ;  ibi  eum  videbitis;  nec  cxprdssum  cst 
quando  id  futurum  cssct ,  utruni  quamprimum  anto- 
qunm  alibi  ab  cis  visus  cssct;  an  posteaquam  ciim 
aiicubi  ctiam  prxlerquam  in  GaliKnca  vidisscnt :  idqtic 
ipsum  quod  discipulos  Mnttlixus  dicit  issc  in  Galilcam 
iii  montcro,  non  cxpriinit  dicm,  ncc  narrandi  ordine-n 
ita  contcxit,  ut  nccessitatcm  ingcrai  nihil  aliud  inte.- 
ligcndi,  quam  hoc  primiius  factum  :  non  advcrsatur 


quidcm  narrationibus  cxierorum,  ei  dat  eis  intclli- 

'•  9'  '  (a^  vMg  snnra-  Ilh.  C  ran.  IfLn   9LK 


{a)  Yidc  supra,  Ub.  %  cap.  79^  o.  f  (£f. 


iM 


LIBER  TERTIUS. 


lill 


Donino^  nou  obi  prlmain  se  demonstratunis  erat, 
sed  in  Galikea»  obi  necessario  posiea  visus  est,  se  vi- 
dendom  mandavii,  et  per  angelum  dicenlem,  Ecce 
frmudkl  vo$  mCalHceam;  ibi  eum  videbitii;  el  pcr 
leipsiim  dicens,  ite,  nuntiate  fralribus  tneis  ut  eanl  in 
GaHlmam;  Un  me  videbunt;  quemvis  fldclem  faclt  in- 
lentom  ad  qoxrendum  in  quo  mysierio  diaum  intel- 
ligatiir. 

81.  Sed  prius  considerandum  est  qunndo  eiiam 
corporaliter  in  Galilxa  vlderi  potucrit,  dicenic  ftlat- 
thaeo  :  Vndeebn  autem  discipuli  abierunt  in  GaliUeam^ 
bt  monlem  ubi  constiluerat  iilis  Jesus  :  et  videntee  eum 
tfdoranerunt;  qmdam  autem  dubitaverunt.  Qiiia  enim 
non  i|iso  die  quq  resurrcxit  manifestum  est :  nam  in 
Jerusalem  visum  esse  eo  die  iniiio  noctis  Lucas  et 
joanncs  apertissime  conspnanl ;  Marcus  autcm  non 
aperte.  Quando  crgo  viderunt  Dominum  in  Galila»  ? 
non  secundum  id  quod  dicit  Joannes,  ad  mare  Tibe« 
riadb;  tnncenim  sepicm  ruerunt,ct  piscantes  Invcnli 
^unt :  sed  secundum  id  quod  dicit  Mailhxus.  ubi  erant 
undccim  in  monle,  quo  eos  sccundum  pRcdiclionem 
ai^eli  Jcsus  prxccsscrat.  Nam  iu  narrare  apparet, 
quod  illic  eum  repcrcrint,  quia  ulique  sccundum  con- 
siitutuiii  prxccsserat.  Non  crgo  ipso  die  quo  resur- 
reiit,  neque  in  conscquentibus  oclo  diebus,  post  quos 
dfcit  Joannes  discipulls  apparuirse  Domlnum,  ubi  eum 
primo  \idit  Tbomas,  qui  eum  non  vidcral  dic  resur- 
rectioflis  ejus.  Nam  utlque  sl  inlra  cosdem  oclo  dies 
efim  in  monle  Galilaex  jam  illi  undccim  vidcrant,  quo- 
modo  post  oclo  dlcs  cuni  prlnmm  vidii  Thomas,  qui 
in  illis  uiidecim  Tucral?  Nisl  quls  dicat  non  illos  un- 
deciro  qui  jam  lunc  Aposioli  vocabanlur,  sed  discipu- 
lo6  illic  undecim  fuisse,  ex  mullp  numcro  discipulo- 
rum.  Soli  (juippe  adhuc  vocabantur  Aposloli  illi 
uudecim,  scd  non  soli  erant  dlscipuli.  Potcst  ergo 
fieri  ut  non  oranes,  scd  aliqui  eorum  Ibl  fucrint ;  alii 
vero  discipuli  cum  eis,  ita  ut  undccim  complcrentur  : 
ac  sic  non  ibi  fuisse  Thomam,  qui  post  illos  dies  ocio 
primo  Dominum  vidit.  Marcus  qulppe  quando  illos 
undecim  memoravii,  non  ulcumque  undecim,scd  illis, 
inquil,  undecim  apparuit.  Lucas  cliam,  Regrcssi  itin/, 
inquit,  Jerusalem,  et  invenerunt  congregalos  undecim^ 
el  eo$  ([ui  cnmipsis  erant,  Cl  Islcoslcndit  illos undcclm, 
hoc  esi,  Apostolos  fulsse.  Nam  cum  aJjunxit,  ei  eos 
qidcum  ipsis  erant;  salis  utique  declaravil  cmlncntius 
illos  undccim  appellaioscum  qulbus  cranl  cxleri :  ac 
per  boc  illi  intclliguntur  qui  jam  vocabanlur  Aposloli. 
Hoc  proinde  ficrl  potuii,  nt  ex  numero  Apostolorum 
etaliorum  discipulorum,  undccim  discipuli  comple- 
rentur,  qui  viderint  iiitra  illos  octo  dies  in  Galllxx 
ippnie  Jesum» 

82.  Sed  occurrit  aliud  quod  obsistat :  Joannes  enim 
quando  commemoravlt  non  in  monte  ab  undccim,  scd 
ad  mare  Tiberiadis  a  scptcm  piscaniibus  visum  csse 
Dcminam,  Hoc  jam  tertio,  inquit,  manifestatus  estJesns 
^sdpulums^  eumreturrexisset  a  mortuis.  Si  aufem  ac- 
cepcffimnsintra  illos  octo  dies,  antequam  Thomaseum 
vidisset,  ab  midecim  quibusque  disclpulis  Dominum 
f|nu|ii  DOii  eril  hoc  ad  mare  Tiberiadis  tertio  mani- 


festatum  esse,  scd  quarto.  Quod  quidcm  cavenduni 
est,  ne  quis  exislimet  tertio  Joannemdixisse,  fanquam 
tres  soI:e  factx  fuerint  manifeslationes  ejus :  sed  lioc 
intelligcndus  csl  ad  numerum  dicrum  relullsse,  noa 
ad  numerum  ipsarum  mani(cstalionum ;  nec  continuor 
nim  dicrum,  sed  pcr  intervalla,  sicut  idem  ipse  te- 
statur.  Nam  primoipso  die  rcsurrectionissua',  excepio 
quod  a  mulieribns  visus  esl,  id  est  quod  in  Evangclio 
claret,  tcr  se  manifeslavit;  semel  Pctro,  iterumduo- 
bus  illls  quorum  unus  eral  Clcoplias,  tcrtto  plurimis 
jam  indecolloquentibus  noctis  exordio  :  sed  boc  totum 
Joanncs  ad  unum  dicm  refcrens  semel  computat ; 
ilcrum  autcm,  boc  est  alio  die,  quando  eum  vidit  ct 
Thomas ;  lertio  vero  ad  mare  Tibcriadis,  boq  est  ter- 
tio  dic  manifestationis  ejus,  non  tertia  manifcstatione. 
Ac  per  hoc  post  hxc  omnla  cogimur  intelligcre  factum 
cssc,  quod  eum  in  monle  GaHla^x  sccundum  Maltbxum 
discipull  undecim  vidcrunl,  quo  eos  secuudum  consti- 
tulum  prxcesscrat ,  ut  implcrctur  etiam  ad  litteram 
quod  el  per  angclum  et  pcr  seipsum  prxdixerat. 

83.  Invenimus  itaque  apud  quatuor  Evangclistas 
dccies  commemoratum  Dominum  visum  csse  ab  bo- 
minibus  post  resurrcctionem.  Semel,  ad  monumenlum 
mullerlbus  (Joan.  xx,  14).  Iterum,  cisdem  rcgredien- 
tibns  a monumento  inilinerc  {Maiih.  xxvni,  9).  Tcr« 
tio,  Pctro  (Luc,  xxiv,  35).  Quarlo,  duobus  euutibus 
in  castellum  (Ibid,  15).  Quinto,  plurlbusin  Jcrusalem 
ubi  non  crat  Tbomas  (Joan.  xx,  19-24).  Sexlo,  ubi 
cum  vidit  Tbomas  (Ibld.  26).  Scplimo,  ad  mare  Tibe- 
riadls  (/d.  xxi,l).  Octavo,  in  monte  GalilxXi  secun- 
dum  !ilatthxum  (Matth,  xxvni,  16,  17).  Nono,  quod 
dicit  Marcus,  Novisnme  recumbentibus,  quia  jam  non 
crant  in  terra  cum  illo  convivaturi  (Marc,  xvi,  14). 
Dccimo,  in  ipso  die,  non  jam  In  tcrra,  sed  clcvalum 
in  nube,  cum  in  ccplum  asccndcret ;  quod  Marcus  et 
Lucas  commemoranl :  Marcus  quidem  post  iliud,  quod 
cls  discumbcnlibus  apparuit^  ita  continuans  ut  dicerct : 
Et  Dominus  quidem  pqstquam  loculus  est  eis^auumptus 
esi  in  coelum  (Ibid,  19) :  Lucas  aulein  pnotermisbis 
omnibus  qux  pcr  quadraginta  dics  agi  ab  ilio  cum 
discipulis  pptuerunt,  illi  prlmo  diei  rcsurrectionis  ejus 
quando  in  Jcrusalcm  pluribus  apparuit,  conjungit 
tacite  novlssimum  dipm  quo  ascendit  in  coelum ,  iia 
narrans  :  Eduxit  autcm  HIqs  foras  in  Bethamam ,  et 
elevatis  manibus  suis  bcncdixit  eis  :  et  factum  est ,  cum 
benediccret  eis ,  recessit  ab  eis,  et  ferebalur  in  coclum 
(Luc,  XXIV,  50,  51).  Yidcrunt  crgo  eum  pra:lcr  quod 
in  terra  vidcrant,  ctlam  dum  fcrrctur  iu  coclum.  To- 
lics  crgo  iu  evangelicis  Libris  commemoralus  est  ab 
hominibus  visus ,  antcquam  ascendisscl  in  coelum ;  in 
tcrra  sciliccl  novics,  et  in  aere  semel  asccndcns. 

84.  Scd  non  omnia  scripla  sunt,  sicut  Joannes  falo* 
tur  (Joan,  xxi,  25).  Crebra  enim  crat  ejus  cum  illls 
conversatio  per  dies  qiiadraginla ,  priusquam  asccn- 
disset  in  ccelum  (Act.  i,  3) :  non  taroen  cis  pcr  omiica 
quadraginta  dies  conlinuos  apparueraL  Nam  post  dicm 
primom  resurrectionis  ejus,  alios  octo  dies  inter  venisso 
dicit  Joannes ,  post  quos  eis  rursas  apparoit.  Tcnia 
autcm  ad  mare  Tiberiadis ,  fortassis  continuo  ComQ^ 


Iil5 


DE  CONSENSU  EYANGEXlSTARIJM,  S.  AUGUSTINI 


121« 


queuU  die ;  niliil  cnlnv  rcpagnat  :  et  deinde  quando 
voluit,  constitacns  cis,  quod  et  anie  prxdiierat,  ut 
eos  in  Galilxs  monlem  prxccdcrct :  atquc  omnino  por 
lllos  quadraginta  dics  quotlot  voluit ,  quibus  voluit, 
querondmoduro  voluit ;  sictil  Pctrus  dicil,  quando  cum 
Conielio  et  iis  qui  cum  illo  fueranl ,  prxdicabnt ,  Qui 
iimui,  inquit,  manducavimut  et  bibimus  cum  illo,  post* 
ioqumn  returrexii  a  mortuis^  per  diei  quadragintd  (Act. 
z,  il) :  non  quod  quotidie  per  dies  quadnigima  cum 
(llo  manducassenl  et  bibissent ;  nam  crit  contrarium 
Joanni,  qui  octo  illos  dics  interposuit  quibus  cis  visut 
non  est ,  ut  tertio  manifcstarctur  ad  marc  Tibcriadis. 
Inde  Jam  etiamsl  quoiidic  illis  visus  ct  cum  illis  con- 
Tlvatus  est ,  nihil  rcpugnat.  Et  Fortasse  idco  dicium 
ett,  per  quadraginta  dies^  qui  quatcr  deni  suiit  in  my- 
•terio  vel  totius  mundi  vel  totius  tcmporalis  s:ecuii, 
quia  et  illi  primi  dcccm  dics,  in  quibus  crant  illi  octo 
^ict ,  a  parte  totum  possunt  more  Scripturarum  non 
dissone  compulari. 

85.  Confcratur  crgo  ct  quod  ait  apostolus  Paulus , 
ulrum  nihil  afferat  quosstionis  :  Resurrexit^  Inquit , 
Urtio  die  $ecundum  Scripturai^  et  apparuil  Cephte.  Non 
disit,  Primo  ap|uiruit  Cephx ;  nam  essetconimrium, 
quod  primo  mulicribus  apparuisse  in  Evaiigqlio  lcgl- 
lur.  PoUea,  iuquit,  duodecim  > :  quibuslibct,  qua  hora 
libet ,  ipso  lamen  resurrcctionis  die.  Deinde  apparuil 
piusquam  quingenlit  (ratribut  ftiiiii/;sive  isti  cum  i!lis 
uodocim  erant  congregati  clausis  ottiis  proptor  metuii) 
Jud3H>rum,  unde  cum  exiisset  Thomas,  venit  ad  eos 
Jetu>;  tive  post  ocio  illos  diet  quando  libct;  nihii 
babet  adversi.  Pottea^  Inquit,  apparuit  Jacobo  :  non 
lunc  autom  primmn  acclpcro  dcbemus  visum  esso 
Jacobo ,  scd  aliqua  propria  manifcstaiione  singulari- 
lcr.  Dmnde  Apottolit  omnibMs:  ncc  itlis  tunc  primum, 
ted  Jam  ut  familiarius  couversaretur  cum  eis  usqiia 
ad  diem  asccnsionis  tux.  Novittime  aulem  omnium, 
inqult ,  quati  abortivo  apparuil  et  mihi  (\  Cor,  ]^v, 
4-8)  :  scd  hoc  jam  de  coelo  post  ooo  parvum  temput 
atcenslonit  sux. 

86.  Nunc  jam  vidcamus  quod  distulcramus ,  cujus 
inysterii  graiia  secunduin  Matthxum  et  Marcum  rc- 
tiirgens  ita  mandaverit,  Praeedum  vot  in  Calilwam ; 
ibi  me  videbitit  (Matth.  xivi,  52,  xxviii,  7,  ct  Marc. 
XIV, 28,  XVI,  7) :  quod  ct  si  couiplelum  cst,  tainen 
post  mulia  coiiipletiiin  cst,  cum  sic  mandatum  sil 
(qiianqiiam  siiie  prajudicio  ncccstitatis) ,  ut  authoc 

» Lov.timd^nm.  Ai iiss.  hi  hoe  Apottoli  testhnonto  hahent 
constanter,  duodecmt ;  oonseoUenlrbus  hlc  loci  editiooUnis 
lUit  et  Er.,  Ucet  iiduQi  uss.  oodiccs  naulo  post  feraot.  cum 
tiUtundechn.  .        r—     --*,       . 


tolum ,  ant  hoc  primum  exspcctarctur  fieri  debuisse. 
Procul  dubio  ergo  qiioniain  vox  cst  ista  non  Evan- 
gf  lisl£  narrantis  quod  ita  factuni  sit ,  sed  angcli  ex 
niaiidato  Domini  et  ipsliis  postea  Dominl,  Evangcli- 
tlx  autem  narrantis ,  scd  quod  ita  ab  angelo  el  a  Do- 
miiio  dicturo  sit ,  prophetice  dictum  accipiciidum  est. 
Galilaea  namquc  interpretatur  vcl  Transmigralio ,  vel 
Revelatio.  Prius  itaque  sccundum  Iransniigrationis 
significationem ,  quid  aliud  occurrit  iiitclligcndum , 
Preecedit  vot  in  Calilaam;  ibi  eum  videbitit;  nisi  quia 
Christi  gratia  de  prpulo  Isracl  Iraiismigratura  erat  ad 
Geiites?  Quibus  Apostoli  prxdicantcs  Evangcliiini 
nullo  modo  crcdcrcntur,  nisi  cls  ipsc  Dominus  viam 
In  cordibus  hoininum  prxpnraret :  ct  hoc  intclligitur, 
Praxedit  vot  in  Caiilieam.  Quod  autcm  gaudenlcs  ini- 
rarcntur  disniplis  ete\iclis  difricultatibiis,  a|)criri 
tibi  ostium  in  Domino  per  illuininalionem  fldelium ; 
boc  intclligitnr,  ibieum  videbitit,  id  est,  ibi  ejusmein' 
Lra  iiivenictis ,  Ibl  vivuni  corpus  cjus  in  iis  qui  vos 
tuscepcrint  agnoscctis.  Sccundum  illud  autem  quod 
Galilxa  Interpret^itur  Rcvelatio ,  non  jam  in  forma. 
tervi  iiitclligcndum  *ett ,  ted  in  illa  in  qua  a^qiuilis 
est  Patri  (Philipp.  ii,  6,  7)  :  quam  proinisit  apud 
Joanncm  dilccioribus  suit ,  cum  diccret ,  £/  ego  di- 
iigam  eum,  et  ottendam  me  iptum  illi  (Joan.  xiv, 
tl).  Non  ulique  secundum  id  quod  jam  videbant. 
ei  qiiod  etiam  returgent  cum  cicatricibus,  non  solum 
Tldcndum ,  ted  ctiam  tangendum  postmodum  osten- 
dit :  sed  secundum  illam  inefl^bilem  lucem ,  qua  il- 
luminat  omnem  hommem  veoieniem  io  hunc  roun- 
dum,sccundum  quam  lucet  in  tencbris ,  ettenebrjs 
eum  non  comprehendunt  ( Id,  i,  9, 5).  IIIuc  nos  prx- 
cessit,  uiidc  ad  nos  venient  non  reccssii,  et  quo  nos 
prxcedens  iioo  deseniit.  llla  erit  revelatio  tanquan^ 
vera  Galilxa,  cum  similes  ei  erimus;  ibi  eum  vidcbi- 
mus  sicuti  est  (1  Joan.  iii,  2).  Ipta  erit  etiam  beatior 
Iransmigratio  ex  iitotxculo  in  illam  xternitaiemy 
si  ejus  prxccpta  sic  amplcctamur,  ut  ad  ejut  dexte- 
ram  scgregari  mereamur.  Tunc  enim  ibunt  sinislri 
In  combustionem  xternam,  justi  autem  in  vitam 
xternam  (Matth.  xxv,  33,  46).  Hinc  iiluc  transmi- 
grabunl,  et  ibi  oum  videbunt,  quomodo  non  vident 
impii.  ToIIelur  enim  iuipius,  ut  non  videat  clarita- 
tem  Doinini  (!tai.  xxvi,  10) :  ct  impii  lumen  noa 
vidcbuiil.  Hac  ett  autem ,  inquit ,  vita  aterna,  ut 
eognotcant  te  unum  verum  Deum,  et  quem  misitti 
Jetum  Chrittum  (  Joan.  xvn,  3);  sicut  in  illa 
xtemiiale  cognoscctur,  quo  servos  perducet  pcr 
Ibrmam  servi,  ut  liberi  coniempleutur  formani  Do- 
mini. 


LIBER  QUARTVS. 


De  iis  qux  pecuUaria  su 
Prolocus.— 1.  Nunc  quoniam  Mat|bxi  narrationem 
contextim  considerantcs,  et  ci  ircs  aiios  confcrentcs 
litqnein  finem,  in  nuilo  eos  vel  tibi  vel  inter  se  repu* 
gnare  docuimut,  Marcum  similtier  videamut ;  ut  exce- 
ptit  iit  qux  cum  Maltbxo  dixit,  de  quibus  jam  quod 
^itterendum  vidcbatur  aotolYiniut ,  cxlcra  ejos  in- 


t  Hard,  Lucx  et  Joannis. 

tpecu  atquo  collata,  nulli  oorum  repugnare  mon« 
streniur  utque  ad  ccenam  Domini.  Nam  inde  Jam  omnia 
omnium  quatuor  quemadmodum  sibi  oonveiiiaiit  usqu«i 
io  finem  considerata  tractavimus. 
CAPUT  PRIMUM — In  Evangelio  Marci,  exceptu  hit 
quc  cum  Matlhq^o  dijat^  quomofio  nulla  repHgnaniifi 


ISI7 


LIBEU  QUARTUS. 


1218 


iemomirtiMr  ab  tnitio  tuque  aa  iUkd  ubi  aU,  El  ingre- 
diuilur  CipbamQaroi  el  8UUm  sabbatii  doeebat  eos : 
fiod  tum  Laea  didL 

S.  Sio  ergo  incipit  Marcut :  Initium  EvangeUiJau 
Chriiii  Fi^  Deit  maU  Ktiptumeti  inltaia  prop/i€la»etG., 
Bsquo  ad  illud  ubi  ait ,  Et  ingrediunlnr  Capharnaum, 
H  iMimubkatiiingreuu$ggnagogam  doeibat  eoi  {Marc. 
I,  1*21).  la  hac  tota  coniexttone  oronia  superiora 
cnm  UatUixo  considerata  sunt :  boo  autcm  Marcos 
quia  ingressus  Gaphamaum  in  sjnagogani  eoruro  do- 
cebai eoe  sabbatis,  cum  Luca  d\x\i(LHe.  nr,  31) ;  sed 
nibil  habel  qoaisUonls. 
GL%PUT  Ih-^  Ih  homine  aquoijnrituiimmnndui  eje- 

ctne  eii  eoneexani  eum,  quomodo  Lucm  qui  hoc  cum 

ee  dixii^  non  repugnet. 

7k  Sequitur  Marcus,  ei  dicit :  Et  itupebant  iuper 
ieeiriim  ^w :  erat  enim  docem  eot  quoii  potutntem 
haben$9  et  non  mui  Scribcs.  Et  erat  in  ignagoga  eorum 
heme  im  ipiritu  immundo,  et  exclamavit,  diceni  :  Qtdd 
nobii  ei  dbi^  Jnu  Nazarene?  veniiti  perdere  noi,  etc., 
«sqae  ad  eum  locum  ubi  ail,  Et  erat  prasdicam  in  ig- 
uagogii  eofum,  et  in  omni  GatHa^a,  et  dmmonia  ejiciem 
(ITarc.  i»2i59).  Et  in  hoc  toio  ioco  quamvis  sint 
quxdaro,  quae  cum  solo  Lucadixit,  tamen  jam  tractala 
sun!,  Cum  Mattha;!  narraiionem  conUnuam  lencremus ; 
quia  in  ipsum  ordinem  sic  incurrerani,  ul  ea  pncter- 
mittenda  non  arbitrarcr.  Sed  Liicasde  spirilu  im- 
mundo  ait  qood  sic  etierit  ab  homine,  ut  nibii  ei  no- 
C9erel :  Marcus  antem,  £i  diicerpem  eum,  inquit,  ipt- 
tiiue  immundm,  exclamam  voce  magna,  exit  ab  eo. 
Polesl  ergo  Tideri  contrarium  :  quomodo  eiiim  dii-^ 
ttffeM^  Tcl,  sicut  aliqui  codiccs  habcnt,  convexam 
eum,  cui  nibil-  nocuit  secundiim  Lucam  ?  Scd  ct  ipse 
Ijoeai,  ItLi  cum  projeeiuet  illum,  Inquit ,  dojmonium 
iu  mediumt  exiit  ab  illo,  mhilqne  ii  noeuit  [Luc.  ly, 
55^).  Unde  inteliigitur  boc  dixisse  Blarcum,  con- 
teaane  etftn,  qnod  Lucas  dixii,  eum  projeeiuet  eum  in 
medium  :  ui  qiiod  svcutos  aii,  nihilqne  ei  nocuit,  hoc 
intelligatar,  quia  illa  jnctatio  niembrorum  atque 
Tczalio  non  eum  debiliUTit ,  sicutsolent  exire  dx« 
nonia,  eliam  quibusdam  mcmliris  amota  vexaiione 
eilais*. 
CAPUT  III.  —  De  nomine  Petri,  quomodo  etium  at- 

que  eiiam  commendetur,  non  repngnare  Joanni,  qui 

dixii  quando  hoe  nomen  accepit, 

4.  Seqnitur  idem  Mnrcus  :  Et  venit  ad  cum  ieprotm 
depreemu  eum,  et  genuftexo  dixit :  Si  vii,  potet  me  mun" 
darOf  etc.9  usque  ad  illud  ui)i  nit,  Et  clamabant  dicen^ 
ie%:  Tm  e$  filim  Dti.  Et  vehementer  comminabaiur  ei$ 
ne  tnttnife$tarent  illum  (Marc.  i,  40 ;  ni,  12).  Iluic  quod 
ultimiiro  posuimus  simile  aliquid  et  Lucas  dicit ,  sed 
sine  aliqoa  repugnanUofi  qux^tione  {Luc,  iv,  41).  Se- 
qoiiar  Marcus  :  Et  aicendem  in  montem  vocavit  ad  $e 
quoiOoluU  ipie,  et  nnerunt  ad  eum  :  ct  fecit  ut  eaent 
duodecim  cum  ilb,  et  ut  mitteret  eoi  prwdicare ;  et  de- 
aii  iUkt  foteiiaiem  curandi  infirmitaiei,  et  ejiciendi  dee- 
s.  Et  impoiuit  Simoni  nomen  Petrui,eic,f  usquo 

ae|iiem»  fnem^rti  amputaUiaut  evuUii.  /du'  ma 


ad  illod  ubi  ail,  £/  abHi^  et  ccepii  profdicare  in  Deca* 
poli  quanta  ^bi  fedaet  Jeem^  ef  omnti  ndrabantur  {Mare, 
lu ;  T)  iO).  De  nominibus  discipulorum  jaro  et  ontea 
me  locutum  scio,  cum  Matthaei  sequerer  ordinem 
(Supra,  lib.  2,  c.  17  et  53) ;  et  hic  nirsus  admoneo, 
ne  quisquam  putet  nunc  accepisse  nomen  Simonero , 
ut  Petrus  vocarelur,  et  sii  conirarium  Joanni  qui  lon- 
ge  ante  illi  dictum  esse  commemorat,  Tn  vocaberii 
Cephm,  quod  interpretatur  Petrm  {Joan.  1,4^):  ipsa 
enim  Tcrba  Domini  commemoravit ,  quibus  ei  nomen 
imposuit ;  Marcus  autem  hoc  Joco  id  recapitulando 
commcmoraTit,  cum  ait,  Et  imposuit  Simoni  notnen 
Peirm.  Cum  enim  Tellet  nomina  duodecim  Aposlolo- 
rum  ciinmerare,  et  nccesse  haberet  Peirum  dicere, 
brevitcr  insinnare  voluit  quod  non  hoc  antca  vocare« 
iur,  sed  hoc  ei  Dominus  nomen  imposueril,  non  lunc, 
scd  quando  Joannes  ipsa  Tcrba  Domiiii  posuit.  Cx- 
tera  nihii  cuiquam  repugnant »  ei  aiitea  jam  pertra- 
ctata  sunt. 

CAPUT  IV.  —  Quod  dixit,  Qu;into  magis  eis  prxci* 
piebat  ut  taccrcnt,  tanto  mapis  pliis  diccbnnt,  quo* 
modo  non  repugnet  prwicientia  ipsim,  qua  in  Evan* 
gelio  comtmndatur. 

5.  Scquitur  Marciis  :  Et  cum  tramcendiaei  Jeem  in 
navi  runm  tram  fretum,  convenit  turba  mutta  ad  illum^ 
et  erat  circa  nmre,  etc,  nsqiiead  illud  ubi  ait.  Etconve" 
nientei  Apoiloli  ad  Jaum ,  reuuntiaverunt  illi  omnia 
quce  egerantet  docuerant  (J/arc.  v,  il;Ti,  50).  IIoc 
ulUmum  dixit  cum  Luca,  niliilo  discord.ins  (Luc.ix^ 
10)  :  cxtera  jam  ante  tracUita  sui.i.  Scquilur  Marcus : 
Et  ait  illii  :  vetiite  ieonum  in  deierium  locum,  et  requic^ 
iciie  pust7/tim,elc.,  usqiiead  iilud  ubi  ait,  Quanto  au^ 
tem  eii  preecipiebat,  tanto  magii  plui  prtedicabant,  el  eo 
amplimadmirabantur,  dicenles :  Dene  onniia  fecit ;  etiur-) 
doi  fecilaudire,  elmuloiloqui  {Marc.  vi,  31,  vn,37).In 
his  cuin  Ldca  Marcus  nihil  est  qiiod  rcpugnare  videa- 
tur  :  el  siiperiora  omnia  jam  considcraviinus,  quando 
eos  MaithoK)  confcrebamus.  Scd  cavendum  est  ne 
quisquain  arbitretur,  hoc  quod  in  ultimo  ex  Evangelio 
Marci  posni,  repitgnare  omnibus  qiii  eum  aliis  ejiis 
plcrisque  factis  ct  diclis  ostendunt  scisse  quid  agcrc* 
lur  in  bominibus,  id  esl,  qiiod  cum  cogitatioiies  ct  vo- 
luntates  corum  latere  non  poterant :  slcut  apcrtissimo 
Joannes  dicit,  Ipse  autem  JeiUi  non  credebat  iemei- 
ipium  eis,  eo  quod  ipie  noaet  omnei,  et  quia  opm  et  non 
erat  ut  quii  iestimonium  perhiberet  de  homine :  ipu  enim 
iciebat  qitid  esset  in  homim  {Joan.  ii,  24  25).  Sed  quiJ 
mirum  si  pra^scntcs  hominum  voluntates  videbat,  qui 
ctiam  fiiturain  '  Petro  prxnuntiavit,  quam  tunc  uliqiie 
non  habebat,  quando  pro  illo  vel  cum  illo  paralum  so 
mori  prxsumebat  {Matth.  xxvi,33  55)?Quae  cum  iu 
sint,  quomodo  huic  ejus  tanta:  scieiitiae  et  pnescien- 
iix  non  cst  contrarlum  quod  Marcus  dicit,  Prtecepii  il* 
lii  ne  cui  dicerent :  quanto  autem  eii  prcecipicbat,  tanto 
magii  plm  prcedicabantfSi  enim  sciebat  eos,  sicut  illo 
qui  notas  habebat  et  prxsentes  et  futuras  hominuni 


tEdiU, 
Oonemf 


m  negatkmem.  AiMss.  non  addant,  negt^ 
jus  looo  subandiendum  est,  voluntitenk 


iS19 


DE  CONSEXSU  EYANCELISTARUM,  S.  AUCUSTLM 


IMO 


volutilaies ,  tanlo  mngis  pnpdicaturos ,  quanlo  ma^*s 
nc  prxdicarent  cis  praccipiebat ;  utquid  boc  prxcipie- 
bat?  Nisi  quia  pigris  volebat  ostcndcre,  quanto  stu- 
diosius  quanioquc  ferrcntius  cum  prxdicare  debcant, 
quibus  jubet  ut  prxdicent,  quando  illi  qui  prohibeban- 
tur,  uccre  non  polerant. 

CAPUT  Y.  —  De  quo  iuggetsit  Joanne»,  quod  in  no- 
mine  ejus  ejicerel  dmnonia  non  iociatus  diicipuUi,  el 
dtxf/,  Nolite  prohiberc  eos :  qui  enini  contra  vos 
nrncst,  pro  Tobis  est;  quomodo  non  repugnct  illi 
untenCm  uhi  ait^  Qui  nou  cst  mecum,  advcrsus  uie 
esC. 

6.  Scquitur  Murcus :  f  In  lllis  diebus  itcrum  cum 
lurba  multa  essct  \  nec  habercni  quod  manducnreiit,  i 
ctc.,  usque  ad  illud  ubi  ait,  c  Rcspondit  illi  Joaniies 
diccns  :  Magister,  Tidimiis  qiiemdam  in  nominc  tuo 
ejicientem  dxmonia  ^  qui  non  scquitur  iiobiscum,  ct 
prohibuimus  cum.  Jesus  autcni  ait :  Nolite  prohibcre 
eum  :  nemo  esl  enim  qiii  faciat  virtulcm  in  noniiuc 
iiico,  ct  pussit  cito  malc  loqui  dc  mc ;  qui  ciiiin  non 
cstadvcrsum  vos,  pro  vobiscst»  (J/orc.  viii,  i;  ix,  59). 
I2oc  Lucas  simililcr  iiarrat  (Luc,  ix,  49,  50),  nisi  quod 
ipse  non  dicit,  c  Ncmo  est  cnim  qui  faciat  virtutcni  in 
iiomine  mco,  ct  possit  cito  malc  ioqui  de  me  :  >  nulla 
cst  crgo  inicr  eos  quxstio  cujusquam  repugnantix. 
Scd  vidcndum  cst  ne  hoc  illi  scntentix  Domiiii  pule- 
turcontntriuinubiait,  Qui  mecum  non  esf,  advenuime 
eii;  et  qui  wecum  non  colligit^  ipargit  (Matttu  xii,  50, 
et  Lue.  XI,  25).  Quoinodo  ciiini  isic  non  crat  adversus 
cnm,  qui  cuin  illo  non  crat,  de  quo  Joanncs  suggcssil 
qiiod  cuni  illis  eum  non  5cqucbatur,si  advcrsiis  illum 
cst  qui  non  cst  cum  illo?  aul  si  advcrsus  illuin  crat, 
quomodo  dicit  discipuHs ,  Notite  proliibere  :  qui  cnim 
non  eit  advenui  voi ,  pro  vobii  eitf  kn  hoc  intcrcsse 
aliquis  dicct,  quia  hic  discipulis  ait,  Qtit  non  eit  ad- 
venui  voi,  pro  vobii  est;  ibi  autcm  dc  scipso  locutus 
est,  Qui  mecum  non  «f,  advcnui  me  est?  Quasi  vcro 
pt)ssit  cum  illo  non  csse  qui  discipiilis  cjus  tanquam 
mcinbris  ejus  sociatiir :  aliociuin  qiiomodo  vcrum  crit, 
Quivoi  recipit,  me  recipit  (Matth.  x,  40);  cl,  Qutmdo 
uni  ex  minimii  mcii  feciitii,  mihi  [ecistii  (Id.  xxv.  40)? 
aut  potest  cliam  iioii  essc  advcrsus  cum,  qui  fucrit 
advcrsus  discipulos  cjus?  Nam  ubi  crit  illud,  Qui  voi 
ipcrnit,  me  ipernit  (Luc,  x,  16) ;  et,  Quando  uni  ex  mi- 
nimii  meii  non  feciilii,  ncque  mihi  feciHii  (Matth.  xxv, 
45) ;  ct,  Saule,  Saule^  quid  me  penequeris  (Act.  ix,  4)? 
cum  discipulos  ejus  perscqucretur?  Scd  nimirum  lioc 
vult  iiitelligi,  in  tantum  cum  illo  non  cssc  aliqucm  , 
in  quantum  cst  advcrsus  illuin ;  ctin  tauturn  advcrsiis 
illum  non  cssc,  in  quantuin  cum  illo  esl.  Excnipli  gra- 
tia,  sicut  iste  ipse  qui  in  nominc  (^hristi  ^irlutcs  fa- 
ciebat  et  in  societatc  discipulorum  Cbristi  non  crat , 
in  quantum  opcrabatur  virtutcs  in  illius  nominc,  in 
tantum  cum  ipsis  crat,  et  advcrsus  eos  non  erat;  in 
quantum  vero  eorum  societati  non  adbxrcbat,  in  tan- 
tum  cum  ipsis  non  crat,  ct  adversus  eos  crat.  Sod 
quia  illi  boc  eum  facere  prohibucrant,  in  quo  cum  ip- 

« in  editis  addebaiur;  ciait  /esu  :  qinod  a  Msi.  et  a  saais 
BibUisabest. 


sis  erat ,  dixit  eis  Dominus,  Nolite  jfrohibcre.  lilud 

enim  prohibere  dcbuerunt,  quod  cxtra  corum  cral 

locietatem,  ut  illi  unitatcni  Ecclesix  suadcrcnt;  noii 

illud  in  qiio  cum  illis  erat,  nomcn  scilicet  Magistri  ct 

Domini  eorum  in  d^emoniorum  cxpulsionc  commcD- 

dans.  Sicut  catholica  Ecclesia  facit ,  non  improbans 

in  bxreticis  Sacramenu  communia ;  in  his  enim  no- 

biscum  sunt,  et  adversus  nos  non  sunt :  sed  impro- 

bpt  ct  prohibet  divisioiiem  ac  sepnrntioncm,  vcl  ali- 

quam  advcrsam  paci  vcritaliqiic  scntciifiam ;  in  hoc 

eniin  advcrsus  iios  sunt,  quia  in  hoc  nobisciim  non 

8unt,  ot  nobiscum  noii  colligunt,  et  ideo  spargunt. 

CAPUT  VI.  —  Quod  in  occasione  hujus  qui  in  nomine 

Christi  ejiciehat  damonia,  quamvis  cum  discipuiig  non 

sequeretur,  Marcus  amplius  quam  Lueas  Dominum 

dixisse  narravit ,  quomodo  ostendatur  ad  hoc  ipsum 

pcrtincre  quod  illum  in  nomine  suo  'virlutem  faden- 

tcm  xeluit  prohiberi. 

7.  Scqiiilur  Marciis  ct  dicit  :  c  Quisquis  cnim  po  ^ 
luin  dcdcrit  vobis  caliccm  aqiKC  in  nomine  mco,  quia 
Christi  esiis,  amcii  dico  vobis ,  noii  perdet  mcrccdcui 
suam.  Etquisquis  scandalizavcrit  unum  cx  his  pusillis 
crcdciitibus  in  nie,  bonum  est  ei  mngis  si  circum- 
darctur  mola  asinaria  collo  ejus,  ct  in  marc  miitcro- 
tur.  Et  si  scandalizaverit  le  mauus  tua,  abscide  illam : 
boiium  cst  libi  debilcm  introirc  in  vitam,  qiiam  duas 
mnnus  babcnlcm  ire  in  gchcnnam,  in  igncm  incxstin- 
guibilcm,  ubi  vcrniis  corum  non  moritur,  et  ignis  niui 
exstinguiiur,»  ctc,  osque  ad  illud  ubi  ait,  c  Habcte  iii 
vobis  salcm,  cl  paccm  habcte  iiilcr  vos  i  (Jlflrc.ix, 
40-49 ).  IIucc  Marcus  Dominum  locutum,  poslcaqiiam 
illum  qui  in  nomiiic  cjus  cjicicbat  dxmoiiia  ct  cuni 
discipulis  non  cum  scqucbatur,  vetuit  prohibcri,  con« 
textim  commcmorat ;  aliqua  poncns  qux  nullus  alius 
Evangclistarum  posuit,  aliqua  vcro  qux  Matthxus 
quoquc  posiiil,  ct  aliqua  itidcin  qurc  et  Mattb;cus  ct 
Lucas  :  sed  illi  cx  aliis  occasionibus,  ct  alio  rcrum  or- 
diiie,  non  boc  loco  ubi  dc  illo  suggestum  est,  qui  cuin 
discipulis  Christi  non  cum  scqucbaiur,  et  dxinonia 
in  cjus  nomiiic  cjiciebat.  Unde  niihi  vidclur  ctiam  Iioc 
loco  Doiiiinus  sccundum  Marci  (idem  idco  dixissc  qu» 
aliis  ctiam  locis  dixit,  quia  :^atis  pcrtinebant  ad  hanc 
ipsam  cjus  scntciitiam ,  qua  vetuil  probiberi  virlutes 
iii  nomine  suo  fieri ,  etiam  ab  illo  qui  cum  discipulis 
cum  non  scquebatiir.  Sic  eniin  contexil :  Qui  enim 
non  est  adversum  vos,  pro  vobi»  est :  quisquis  enim  po- 
tum  dederit  vobis  calicem  aqucs  in  nonune  meo^  quia 
Christi  estis,  amen  dico  vobis,  non  perdet  mercedem 
suam,  Uiide  ostendit  etiam  iUum  dequo  Joanncs  sug- 
gcsscrai,  ct  undc  istc  ejiis  sermo  exorlus  est,  quoil 
non  ita  scparahutur  a  societatc  discipulorum,  ut  cam 
tanquam  lixTctictis  improbaret  :  sed  sicut  solciit  ho  * 
niiiics  noiidum  audere  Christi  suscipcre  Sacramciita , 
ct  tameii  nomini  favere  christiano,  ita  ut  Chrislia- 
nos  ctiain  suscipiant ,  ct  non  ob  aliud  eis ,  nisi  quia 
christiani  suiit,  obsequantur,  dc  qualibus  dicit,  quod 
non  perdunt  mcrcedem  suam.  Non  quia  jam  tuti  aUjUo 
sccnri  sibi  dcbent  vidcri  cx  hac  benevolcntia,  qnaui 
erga  Christianoc  habcnl,  ctiainsi  Christi  baptismo  uui» 


1121 


LIBER  QUARTUS. 


1222 


aUannliir,  nec  uniiali  cjiis  iiicorporcntur  :  sed  quia 
ita  jam  Dci  miscricordia  gubcrnanlur,  ut  ad  ca  ^  qiio- 
que  pcrvcniant,  atque  ila  sccuri  dc  boc  sxcuio  abscc- 
daiit.  Qui  profcclo,  et  priusquam  Christianorum  nu- 
mero  socientur,  utiliorcs  sunt,  quam  ii  qui  cuin  jam 
christiani  appellentur,  ct  cbrisliaiiis  Sacramentis  ini- 
bnti  sint,  talia  suadent,  ut  quibus  ca  pcrsuascrint  sc- 
cum  in  xtcrnain  poniam  pcrtrabant :  qiios  mcnibro- 
mm  corporalium  noininc  tanquam  manum  ycI  ocuIuiii 
scand:diznntem  jubct  crui  a  corporc,  lioc  cst  ab  ipsa 
nnilatissocictatc,  ut  sine  bis  polius  vciiialur  ad  vitam, 
quam  cnni  eis  eatur  in  gelicnnam.  IIoc  ipso  autcm 
srparantur  a  quibus  scparantur,  quod  cis  mala  sua- 
dcniibiis,  boc  cst  scandalizanlibus  non  conscntitur. 
Et  si  quidcm  omnibus  bonis,  cum  quibus  eis  societas 
cst",  cliam  de  liac  pcrversiiatc  innolcscunt,  ab  om- 
nium  penlius  societate,  atqne  ab  ipsa  divinorum  Sa- 
cramentorum  participntione  separantur  :  si  autem 
qiiibusdam  ita  noti  sunt ,  pluribus  autcm  ista  corum 
estignolaperversitas;  ita  lolerandi  sunt ,  siciit  anie 
Tentilalioncm  palea  toleralur  in  arca ,  ut  ncquc  illis 
td  iniqultalis  communioncm  consentiatur,  ncque  pro- 
pter  illos  bonorum  sociclas  dcseratur  :  hoc  faciunt 
qni  habcnt  in  seipsis  salcm ,  ct  paccm  babent  in- 
tcr  se. 
CAPUT  Yll.  —  Hinc  usque  ad  canam  Domm  unde 

amnfaommum  conuderari  ctBperunt,  nuUam  deMarco 

^umitionem  eise  Iractalam. 

8.  Sequitur  Harcus :  Et  inde  exsurgent  venit  in  fines 
iudmee  ultra  Jordanent^  ct  conveniunt  iterum  turbas  ad 
ium,etsicut  consucveratiterum  docebat  illos,  etc,  usqiic 
ad  illod  ubi  ait,  Omnes  enim  cx  eo  quod  abundahat  ilUs 
nuserunt :  Imc  vero  de  penuria  sua  omnia  quce  habuit 
mirit,  totum  victum  suum  {Marc,  x,  1;  xn,  44).  In  bac 
•oia  fonlcxtione  omnia  supcriora  considerala  sunt^ 
»e  quiti  vidcrcnliir  habcrc  contrarium,  quando  cum 
Maitli.Ti  ordine  cxtcros  conrercbamus :  hoc  autcm  de 
vidua  paupcrcula  qux  duo  mtnula  misU  in  gazopbyla- 
eiiiD,  duo  soli  dicunt,  Marciis  ct  Lucas  (Luc.  xxi, 
1-4),  scd  sinc  ulla  quxstione  concordant.  Ilinc  jam 
nsqae  ad  coeiiam  Domini,  nndc  omnium  omnia  consi- 
denla  traciavimus,  non  dicit  ct  Marcus  quod  cogat 
cam  aliquo  comparari,  ad  inquircndum  ne  quid  re- 
pngnare  vidcntur. 

CAPUT  VIII.  —  De  Lucte  EvangeUo,  qnomodo  princi" 
fnum  ejus  congruat  principio  libri  Actuum  ApostO' 
lorunu 

9.  Nunc  ergo  deinccps  Lucx  Evangclium  cx  or- 
dine  pcrtradcmus,  exceptis  eis  quac  babct  cuin  Blat- 
iliaeo  Marcoquc  jcommuiiia ;  qnoniam  illa  jam  omnia 
pertraclata  snnt.  Sic  crgo  incipit  Lucas :  Quoniam 
quidem  multi  conaii  sunt  ordinare  narrationem  qucB  in 
nohii  compiette  sunt  rerumt  sicut  tradiderunt  nobis  qui 
ab  iniiio  ipsi  viderunt  et  minisiri  fuerunt  sermonis  :  ri- 
sum  est  et  mihi  asseeulo  a  principio  omnibus '  diligenter 

*  Editi,  ad  eam.  At  Mss.,  ad  ea, 

*  lu  plcrisque  msb.,  fwtitiaeht, 

*  liss.  qnaiuor,  omnia»  cxtcri  cum  odill<(  ha])cnt,  omni- 
ha  :sic  eUam  antiqua  CorboicQsia  Diblia;  Juxia  grxcuin, 
pasitt. 


ex  ordine  libi  scnbere,  optime  Tiuophiie,  ut  eognoscas 
eorum  verborum^  de  quibus  eruditus  es,  ventaiem 
(Luc.  i,  1-4).  IIoc  principiumad  Cvangelii narralioncfli 
nondum  pcrtiiiet.  Admonetautcm  ntnoverimuseum- 
dcm  Lucani  ctiam  iiium  iibrum  scripsissc,  qui  Actos 
Apostolorum  vocaiur,  non  soluni  quia  Tiieopbili  no- 
mcn  cliam  illic  incst ;  nam  possct  ficri,  ut  et  aliiis  ali- 
quis  Thcopbilus  csset,  ci  si  idem  ipse  esset,  ab  alio 
ad  illum  aliquid  scriberclur,  sicut  a  Luca  Evangclium : 
scd  quia  cl  ibi  ita  cxorsus  cst  ut  diccret,  Primumqui  • 
dem  sermonem  feci  de  omnibus^  o  Tbeophilef  quce  cospit 
Jcsus  facere  et  docere,  usque  in  diem  quo  ApostoUs  quos 
elegit^per  Spirilum  sanctum  mandans  jussit  prcedicare 
EvangeUum  (Act.  i.  Ifl2);  dedit  inlelligi  quod  jam 
sciipscrit  Eva  igclii  librum  unum  cx  qualuor,  quorum 
csl  inEccIcsiasublimis  auciorilas.  Ncc  idcoquia  dixil 
dc  omnibus  sc  fecissc  sermoncm,  quae  coepit  Jesus  fa* 
cere  et  docere  usque  in  diem  quo  mandavit  ApostoliSy 
putari  dcbct  omnia  scripsisse  in  Evangclio  suo  quse 
Jcsus  cum  Apostolis  in  terra  versatus  fccit  cl  dixit; 
nc  sit  contrarium  Joaniii,  qui  ait  multa  alia  lccisse 
jcsum,  quac  si  scribercntur,  mundum  lotum  noii  po- 
luissc  capcre  ilios  libros  (Joan.  xxi,  25) :  cum  etiam 
constet  ab  aliis  evangclistis  non  pauca  narrata,  qune 
Lucas  ipse  narraudo  non  attigit.  De  omnibus  ergo  fo- 
citsermoncm,  cligcndo  de  omnibus  unde  faccret  scr- 
moncm,  quas  judicavit  apta  et  congrua  suflicere  ofli- 
cio  dispcnsalionis  suae.  Et  quod  dicit  multos  conatos 
ordinare  narraUonem,  quce  in  nobis  completce  sunt  re- 
rum^  videtur  significarc  nonnuUos,  qui  non  potuerQiit 
hoc  susccptum  munus  implerc  :  ideo  autem  dicit  srbt 
tif  um  cssc  ex  ordine  diUgcnter  scribere,  quoniam  muUi 
conaii  sunt;  scd  cos  debcmus  accipere,  quorum  in  Ec* 
clesia  nuila  cxstat  auctorllas,  quia  id  quod  conati 
8nnt,implcrc  minime  potuerunt.  Iste  autcin  non 
solum  usquc  ad  rcsurrcctionem  assumptionemque 
Doinini  pcrduxit  narralioncm  suam,  ut  in  qualuor 
auctoribus  evangelic»  Scripturx  dignum  labore  suo 
habcret  locum  :  vcrum  etiam  dcinceps  quae  per  Apo- 
stulos  gesta  sunt,  qux  sufficcre  credidit  ad  asdi- 
iicandam  fidem  legcntium  vel  audicntium,  Ita  scripsit, 
ul  solus  cjus  liber  fidc  dignus  habcrelur  in  Ecclcsla 
de  Apostolorum  actibns  narrantis,  rcprobatis  omnibuc 
qui  non  ca  fide  qua  oportuit,  facta  dictaque  Apo&tolo- 
rum  ausi  sunt  scribere.  Eo  quippc  lcmpore  scripse- 
runt  Marcus  ct  Lucas.  quo  ntm  solum  ab  Ecclcsia 
Cbristi,  verum  ctiam  ab  ipsis  adliiic  in  carne  manen- 
libus  Apostolis  probari  potuerunt. 
CAPUT  IX.  —  Quomodo  ostendatur^  quod  de  piscibus 
captis  Lucas  commemoravit  non  pertinere  ad  iUud 
quod  ridetur  simile  Joannes  narrasse  post  Denuni 
resurrectionem^  atque  inde  jam  usque  ad  coenam  Do- 
mini,  unde  omnium  omnia  usque  in  (inem  considerata 
sunt^  nuUam  etiam  ex  Evangclio  Luca  tractatam  esse 
quasstioncm. 

10.  Sic  crgo  narrarc  Lucas  incipit  Evangelium  : 
Fnit  in  diebus  Ilerodis,  rcgis  Judccx^  sacerdos  quidam 
nomine  Zacharias,  de  me  Abia ;  et  uior  tV/t  de  filiabus 
>  lU  ia  alJquol  Uss.  At  in  edilis,  quo  jpostolos  eteqil. 


im 


DE  CONSENSU  EVANGEUSTAnUSt,  S.  AUGUSTiNI 


tfU 


Acrufi,  elnomen  ejM  FJiMbelli,  clc.,  nsqoe  atd  coni  lo- 
cvm  itbi  ail,  Ui  ceuavil  aulem  loquit  dixii  ad  Stmo- 
nm:  Duein  alium,  ei  laxate  retia  tettra  in  eapturam 
{Lue.  I,  5 ;  Y,  i).  Iloc  Iniom  iion  liabcl  ullam  rcpu'* 
giiantiae  quscsttoncm.  Joanncs  quidcm  vidcior  simito 
aliquid  dicere,  acd  illud  longc  aliud  cst,  quod  fnclnm 
csl  posl  resurrcclioncm  Domini  ad  mare  Tibcriadis 
{Jaan.  xii,  i-il).  Ibi  cnim  non  solum  ipstim  tcmpiis 
faUle  diversum  cst,  scd  ciiam  rcs  ipsa  plurimuin  di* 
Mt.  Nam  reiia  iilie  in  dcxlcram  partcm  missa,  cen- 
tom  qulnquaginla  trcs  pisccs  ccperunt;  magnos  qui- 
dcm  :  sed  pcrtiiioit  ad  Evangclblam  diccrc,  quod 
eom  um  magnl  esscnt,  rctia  non  sunt  disrupta,  re- 
apicicntem  scillccl  ad  lioc  factum,  qtiod  Liicas  cotn- 
roemorat,  nbi  pr«  multitiidine  piscium  rctia  rumpe- 
bantur.  Jam  caMcra  similia  ioanni  Liicas  non  dixit, 
idai  circa  Domiiil  pasaioneni  ct  rcsurrcctionem  :  qiil 
l«toa  locus  a  cccna  ipsius  osque  ad  flncm  sic  a  nobia 
traetalos  est,  ot  omnium  cotlatis  tcstimoniis  nibil  cos 
disaentire  doccrcmus. 

CAPUT  JL.—De  Joanne  evantieli^ta,  q^d  a  effterii 
tribut  ditiet. 
ti.  Joanncs  est  rcliqiius,  quijam  non  rcstat  cul 
eonferatnr.  Qiildqnld  cnlm  singuli  dixerunt,  qUus  ab 
aiiis  non  dicta  sunt,  difOdle  cst  ut  habcant  aliqiiam 
repognantiae  quxsiloncm.  Ac  per  lioc  liquido  constal 
Irea  Istos»  Uatthxom  scilicct,  Marcum  et  Lucam, 
maximecirca  humnnitatcm  Domini  nosiri  JcsoChri- 
stl  essc  vcrsatos,  sccnndum  quam  ci  rcx  et  saccrdos 
esl.  Kt  Idco  Marcus,  qiii  ifi  illo  mystcrio  quaiuor  aiil- 
maliiim  (.4poc.  it,  6, 7),  hoiniiiis  vldctur  demonslrare 
personnm,  vcl  Mattluci  magls  comes  vidctur,  quia 
cum  illo  plura  dicit  proptcr  rcgiam  pcrsoiiam  quac  in- 
coniiiala  cssc  non  solct,  qnod  in  priino  libro  comme- 
moravi  (Lib.  1,  tap.  5) ;  vcl  qnod  probabiliiis  inlcll;-» 
ghor,  cum  ambobus  incedil.  Nam  quamvis  MatlhoM)  in 
pluribus,  lamcn  in  aliis  nonntillis  Luco:  mngis  con- 
gruit :  ut  hoc  ipso  dcmonslrctur  ad  Iconcm  ct  ad  v:« 
lulum,  hoc  csi,  ct  ad  rcgalpm  quam  &laiiha.'us,  ct  ad 
aacerdotalcm  quam  Lucas  insinuat  pcrsonam,  id  quod 
Christus  liomo  csl,  pcrtincre,  quam  figuram  Marctis 
gerit  pertincns  ad  utrumque.  Divinilas  vcro  Chrisli 
qoa  xqualis  est  Patri,  sccundum  quod  Ycrbum  cst  et 
Dens  apud  6cum,  ct  Vcrbom  caro  lactum  ut  iiabitarct 
b  nobis  (Joan.  i,  1i-4),sccundiini  quod  ipse  ct  Patcr 
jnum  sunt  (/d.  x,  30),  a  Joannc  maxime  commcn- 
danda  ausccpla  cst;  qui  sicut  aquila  in  liis  qnae  Cliri- 
stos  sublimius  iocutus  est,  immorntur,  iiec  in  tcrram 
qoodammodo  nisi  *aro  dcsccndit.  Dcniqiie  quamvis 
matrem  Christi  se  nosse  plane  tcstciur,  lamen  ncc 
in<u»s  nativtiate  cum  Blatthaeo  ct  Luca  aliquid  dicit, 
Dcccjus  baptismom  cum  tribus  commcmorat,  sed  tan- 
lummodo  ibi  tesilmonium  Joannis  alie  sublimilcrque 
eommendans,  rclictis  cis  pcrgit  cum  illo  ad  nuptias  in 
Cana  Galiiae»  :  ubi  quaravis  ipse  Evangclista  matrem 
ejos  fuisse  commemoret,  ille  tamcn  dictt,  Quid  mihi 
eitibi  e$tt  mutier  {1d.  n,  t-ii)?  non  rcpellensde  qoa* 
sosecpit  camem,  scd  suam  tunc  maxime  iusinuans 
diflDiUtem,  aquam  convcrsurus  in  vinum  :  qox  divl- 


nltas  iliam  etiam  femlnam  fecerae,  noii  In  iUa  tacul 
erat 

iS.  Inde  post  pancos  diea  factos  in  Capharnmfiii, 
redit  ad  templum,  ubi  eum  coinmcmorat  ditissc  do 
lcmplo  Gorports  soi,  Solvite  temptum  Aoe,  et  in  tribue 
diebus  excitabo  illud  [lbid.,\l-fi) :  ubi  maxlnie  inM- 
noat  non  solum  quia  Deus  crat  in  iemplo  Vcrbum 
earo  f-ctum ;  vcrum  ctiam,  quia  eamdcm  camem  ipso 
resuscitavii,  non  ntiqne  nlsi  secundum  id  qiiod  unum 
est  com  Paire,  nec  separabiliicr  operatur :  cum  cx- 
leris  locis  fortassis  omnibus  Scrlplura  iion  dicat^  nisi 
qood  Deos  illum  suscitavcrii;  ncc  alicubi  slc  expres- 
som  est,  quod  com  Deos  rcsiiscitaril  Christum,  eiiam 
Ipsc  se  resuscilavit,  quia  cum  Patre  unus  Dcus  est, 
siciit  hoc  loco  ubi  ait,  Solvite  templum  hoc^  et  in  tri" 
but  diebut  tutcitabo  illud. 

i3.  Inde  cum  ilk)  Nicodcmo  quam  magna,  quam  dl« 
tlna  locutus  cst!  Iiide  mrsospcrgitad  lestimonium 
Joannis ,  ct  commcndat  amicum  sponM  non  gaudcre 
nisi  propter  voccm  sponsi.Ubiadmonct  animam  hunia- 
nam  non  de  seipsa  sibi  lucere,  ncc  bcari,  nisi  incotn- 
mutabilis  participatione  sapicnli».  Inde  ad  mulicrem 
Samaritanam ,  ubi  commemoratur  aqua  ondc  qtii  bt- 
berit  non  sitiet  hs  actemom.  Inde  rarsos  in  Cana 
Galilacx ,  obi  fccerat  de  aqtia  vinum  :  ubi  eum  com- 
mcmorat  dixisse  rcgulo,  cujus  filius  infirmabaiur, 
iVifi  tigna  ei  prodigla  tideritit ,  NOit  creditit  {Id.  m, 
l-iv,  54) ;  usque  adeo  supcr  omnia  muiabilia  volcns 
mcntcm  crcdcntis  aitollcre,  ut  ncc  ipsa  mlracula, 
qiix  quamvis  divinitus  de  mutabilitate  corporam  fiunt, 
a  fldclibus  quxri  velit. 

ii.  Indc  Jcrosolymam  rcdit;  fit  sanus  triginta  ocio 
annorum  languidus.  Ex  hac  occasionc  qtix  dicuntur! 
quam  diu  dicuntur  I  Ibi  dictum  cst ,  Quasrekant  euiti 
Judan  interficere  ^  quia  non  tolum  tolvebat  tabbatum , 
ted  et  patrem  tuum  dicebat  Deum ,  csqualem  te  fncient 
Deo  :  obi  satis  ostcnditur  quam  non  usitatc ,  slcut 
solent  sancti  homines  dicerc ,  dixerit  patrem  suuin 
Dcum ,  scd  quod  ei  slt  aH|ualis  insinuans  :  quippe 
paulo  superius  dixcrat  cis  de  saiibato  caltimnianii. 
biis,  Patcr  meut  utque  modo  operatur^  et  ego  opcror, 
Ibi  exarscrant,  non  qtiia  patrem  suum  dicerct  Dcum; 
sedquod  ei  xqoalis  vcUet  inlclligi,  dtcendo,  Patcr 
meut  utque  modo  operatur^  et  ego  operor  :  conscqocns 
essc  osteiidens,  ut  quoniam  Patcr  opcratur ,  et  Filius 
opcrelur;  quia  Pater  sine  Filio  non  opcraiur.  Ibi 
enim  ct  paulo  post  ait,  jam  illis  ob  hoc  irascentibus, 
Qwecumque  emm  ilie  [ecerit,  hmc  et  FiUut  nmiliter  /a- 
cii  {Id.  v). 

15.  Inde  Undem  descendit  Joannes  ad  illos  ires 
eum  codem  Domino  in  terra  gradientes ,  ut  quinquc 
miilia  hominum  panibos  quinque  pscantur  :  ubi  ta- 
mensolus  commemoratquod  cum  vellcnteum  regcm 
liiecre ,  solus  fugit  in  monlcm.  Qiia  in  rc  nihil  niilii 
aliud  vidctur  animam  ratlonalem  commonere  yoluissc, 
nisi  eo  se  nostrae  menti  raiionique  rcgiiarc ,  qoo  est 
in  excelsis,  nulla  com  hominibus  comuiunione  iia- 
tnrae,  solus,  quia  onicus  Patri :  hoc  antcm  mystc» 
rium  deorsum  repcntcs  carnales  liomincs  fugit,  quia 


nm 


UBEn  TERtlCS, 


\m 


«jMosnMlnip.  est;  unJc  illos  ct  ipse  fugit  in  nuNilcm, 
qui^regniiiii  cjns  terrcno  aninio  rcqnircbant;  nmlo 
d  ilibi  didt ,  Repmm  mmm  non  e$tde  koc  niundo 
(/mm.  zTiii »  56) :  neqoc  etiam  boc  nisi  Joannesipsc 
cMHmMnorat ,  ToUitii  quodammodo  «tbcreo  siiper- 
eminena  terris ,  ei  gaudcns  liice  solis  justiti».  Ab  illo 
itidem  monle  post  miraculum  de  quinque  panibus 
Ijictum,  com  Hsdom  triluis  paululum  rcmoratus,  doncc 
mare  tninsissent,  qnaiido  ambulivit  super  aquas,  con- 
Umio  mrsus  se  in  fcrbuni  Doroini  atlollit,  quam  ma- 
guum,  quam  prolixum,  quam  diu  supemum  et  cxcel- 
sum»  ex  occasione  pntiis  cxortum,  cum  dixisset  turbis» 
Amem^  amem<tico  eohis,  qnceritii  me^  non  t/uia  vgna 
tidiMii»^  $ed  quia  edistii  depanibus^  el  $atiati  euis : 
operamim  nou  eibum  qm  perit  ^  sed  qui  penna- 
utt  in  tUam  aHernam  :  cl  inJc  jani  lalia  diulis- 
sime  ati|ne  cxcelsissiine.  Tonc  ab  ista  vcrbi  cclsitu^ 
dinececidenint,  qui  post  oum  deinccps  non  amluila- 
Temnt ;  cni  sane  inlixsorunt »  qoi  potiicrunt  intelli- 
%ere,  SpirUus  est  qm  viri/icat,  caroauteui  nihil  prodeU 
(/d.  Ti) :  quia  utiqne  et  per  carnem  spiritus  prodcst  * ; 
ct  solus  sptritus  prodeit ;  caro  antcm  sino  spiritu 
nibil  prodest, 

16.  Deiiide  suift  fratribus ,  id  cst  cognatis  cariiis 
sox ,  suggcrentibus  nt  aseendat  ad  diom  fcstuni,  qno 
pQSsit  iunotcscere  niullitudini ;  qtiania  allitiidinu 
respondity  Tempue  uuum  nondwn  adeeuit ;  lempus  au* 
tem  vestrum  semper  est  paratum.  Non  potest  mundus 
odisse  uas;  ute  autem  odit ,  quia  ego  iestimouium  per- 
lubeo  4c  iiio^  quia  opera  ejus  maia  smit !  tloc  est  crgo, 
Tempms  vestrum  semper  est  paratum ,  qtiia  tos  diem 
Istum  concupiiicilis ,  de  quo  pro|)beU  dicit »  E§o  an- 
tem  npn  laboravi  subeequens  te ,  Domine  :  et  diem  ho- 
McnM  non  concupiui;  tu  scis  {Jerem.  xvii,  16)  :  lioc 
est  Tolare  ad  lucem  Verbi,  ct  concupiscere  illunidiem 
qoem  Tidcre  concopivit  Abrabam  ,  et  vidit,  ct  gtivi- 
sus  est  {Joan.  viii,  5G).  Inde  jam  ad  diem  festum  cum 
a%Beodissct  in  templum ,  qujs  illnm  Joannes  locutum 
esse  commcmorat ,  qiiam  mirabilia ,  quam  divina, 
qoaro  excelsa  I  quod  ipsi  ?cnirc  non  possent  quo  cssct 
itunis ;  qood  ci  ipsum  nossent,  et  unde  cssct  scircnt ; 
et  e»sei  venis  qui  eum  miscrit ,  qiicm  iili  nescirent : 
Unquam  diccret ,  Et  unda  siro  scitis ,  et  unde  sim 
ncsi-itia.  Quo  quid  aliud  voluit  intcliigi ,  nisl  secun- 
duui  caniem  notum  se  Uiis  esse  potoissc ,  et  gcntem, 
etpalriam';  secondam  divinitatcmaulcm  iiicogni- 
tuni  f  Ibi  ctiam  dc  dono  Spiritus  sancti  loculus , 
ostendii  qius  cssci ,  quando  munus  altissimum  dare 
poluiftsct  lld.  Tii). 

17.  Rursos  iiluc  dc  Olivcii  roonte  regredientero, 
qax  et  qiuinta'naprat  locutum,  post  veniam  illi  adul- 
lerx  dat.*»»,  qiuc  Telut  lapidand»  oblata  illi  a  tenta- 
toribiift  fueral ;  quaDclo  digito  scribebat  in  terra,  tan- 
quam  illoc  lalea  in  terra  scribendos  significaret ,  non 
in  coelo « iibi  inOnuit  discipulos  se  scriptos  csse  gau- 
dcroni  {Luc  x»  20) ;  aut  quod  se  bumiliando ,  quod 

•^ In se|)temdecim  Uss.  At  in editis, et cand spi: itus 

*  Er..  Lugd.  Tcn.  Lo?.,  et  genU  et  pairia.  U. 
Sanct.  August  im. 


cnpitis  indinationc  monstrabat ,  signa  in  terra  faco- 
rot ;  aut  quod  jam  tcmpns  esset  ut  in  tcrra  quac  fm- 
clum  daret,  non  in  lapidc  sterili,  sicnt  antca,  lex  cjiii 
conscribercturl  Ergo  post  bsec  lucem  mundi  se  dlxil^ 
ct  qui  eum  scquerclur  non  ambulalanim  in  tenebrls» 
sed  babitnnim  lucem  Titae.  Dixitetiam  se  csse  prin- 
cipium ,  quod  et  loquereiur  cls.  Quo  noroinc  utlqiie 
se  disiinxit  ab  illa  Ince  quaAn  fcclt ,  tanquaro  lux  pcr 
qiiaro  facta  sunt  oronia  :  ut  lllud  quod  se  dixerat  lu- 
com  roundi ,  non  sic  accipcretiir  qucroadrooduro  di- 
scipulis  ait ,  Vos  estis  iux  mundi.  Illi  eniro  tanquam 
luccriia  ,  quac  uon  est  poncnda  sub  roodio,  scd  snper 
candelabniro  (Matth.  t  ,  ii,  iS) ,  sicui  et  de  Joannc 
Baptisu ,  lUe  erat ,  inqnit ,  lucema  ardens  et  tucens 
(Joan.  T ,  ^)  ;  sed  ipse  sicnt  principiuro ,  dc  quo 
dictum  est ,  tios  omnes  de  plenitudine  ejus  aecepimus 
(id.  \,  16).  Ibi  dixi\  se  Filium  csse  Tcritaicm  ^ ,  qusc 
nisi  liberaverit ,  n«mo  erit  liber  (/d.  tiii,  1-36). 

18.  Indc  postcnquam  llluroinaTit  a  nativitate  cui- 
curo ,  cx  ipsa  occasionc  in  prolixo  ejus  sennone  de^ 
ronratur  Joanncs,  de  ovibus,  etpastore,  ct  janua,  et 
dc  poteslatc  ponendi  aniroamsuaro  ct  iieruin  surocndi 
eam,  in  qiio  excellenlissimaro  potcslatero  swe  diTini- 
latis  ostcndit.  iiide  ciim  Encxnia  In  Jerosolyrots  6e« 
rcnt ,  coromemorat  ei  dixisse  JiidaM)» :  Quonsque  aiit- 
niAift  nostram  toilisf  si  tu  es  CVims/ns,  die  uobis  paiam^ 
Aiqiie  indc  suinpta  opportiiniiatc  sermonis,  qoas  etiam 
sublUnia  dixerit,  narrat.  Ibi  dixit,  Ego  et  Paier  mmm 
sumus.  Indc  jam  resusciuium  ab  co  Lazarum  pncdi- 
cat,  ubi  dixit ,  Ego  sum  resurrectio  et  tita  :  qui  credii 
in  m«,  eUam  »  mortuus  fUerit^  vlvet;  et  omnisqidvimt 
el  credit  in  me ,  tion  morietur  in  agtemtm.  In  quibot 
Tcrbis  quid  nisi  altitudincro  divinitaiis  ejus  agnosci* 
rouSyCujus  in  xtcmuro  participalloncTiTerous?Indo 
iterum  Joannes  occurrit  in  Bethania  Matthcxo  el 
Marco  (Mattli.  xxn,  6-lS,  rf  Mare,  xit,  3-9) »  ubl 
factum  est  iUud  de  ungueuto  pretii)so ,  qno  pedes 
cjiis  a  Maria  eaputqiie  perfusum  cst  (Joan.  nt,  1-xii, 
8)  :  atquc  hinc  dcinceps  usquo  ad  passionem  et  re- 
surrectionem  Domioi  cnm  iribos  Efangelistis  Joannes 
graditnr ,  sed  in  locis  eisdem  narratione  Tcrsanle. 

id.  Gxterum  quod  ad  sermones  Doroinl  atlinet, 
non  cessal  so  aitoUere  m  ea  qux  ille  ab  hinc  etiHin 
sublimiter  diuturnequo  h>cutus  est.  Nam  et  quando 
eum  TQluerunt  Tidere  Gentiles  per  Pbilippnro  el  An- 
circam ,  babuit  exeeldum  sermonem »  quem  aliorum 
Evangelistarttm  nultus  inseruit :  ibi  pneclam  iierum 
do  luce  illumtnanid  et  lucis  ttios  lacienie  comniemo* 
rat  (Id.  XII ,  iO-50)..  Deinde  in  Ipsa  ccena ,  de  qua 
Evangelistaram  nutUis  tacuit »  quaro  roulta  et  quam 
cxcelsa  Tcrba  cjus  Joannes  commemonit,  qiis  alii 
tncuerunt  l  non  solumdecommendatione  homilitatis, 
qiuindo  pedes  discipulorum  laTit;  sedcuro  expressus 
per  buoceliam  traditor  ejus  exi^t ,  remanenlibos 
cum  illo  undecim,  in  sermone  ipsius  rohrabiliier  stu- 
pendo  maxiroeque  dimurno  idem  Joannes  iinmoratus 
cst»  ubi  dixHy  Qtu  vidit  me^  vidit  et  Patrem  :  ubi  roulta 

*  ita  omncs  Mss.  ct  Rr..  At  Ijot.,  veriMs.  lat.,  ef  veri^ 
tetetn 

(Trente-neuf.)  ' 


U27 


DE  CONSENSL'  EVANGELISTARUM,  S.  AUCLSTINI  LID.  III. 


im 


loculus  csl  dc  Spirilu  snncto  ptirnclclo  qucm  missu- 
Tts  cis  erai ;  et  dc  sua  clarificaiionc  qnam  liabuil 
apud  Palrcm  priusquam  mundus  cssol ;  ct  qiiod  iintim 
nos  faccrd  in  sc,  sicul  ipsc  ct  Pntcr  unum  sunl ;  non 
ul  ipsc  ct  Patcr  ct  nos  iinum ,  scd  nos  unum  siciit  ipsi 
iinum  :  miillaqiic  alia  mireqiic  siiMimia ,  dc  quihiis 
disscrcre  sicut  dignum  cst ,  ctiamsi  os-^emus  idonci, 
in  lioc  laincn  opcrc  non  id  i:os  suscepissc  qiiis  non 
advcrtat  {Joan,  xni  xvii)  ?  qtiod  alibi  fortassc  rcdden- 
duin  cst ,  liic  certc  non  cst  cxpctcndiim.  Comincn- 
Harc  quippc  volumus  omnioribus  Tcrbi  l>ci  ct  stiidio- 
si.s  siinctx  vorilatis ,  qnninvis  ejusdcm  Christi  qui 
vcriis  cl  vorn\  cst,  aniiiintintor  alqiic  pnotlicaior 
iotinncs  111  Evangolio  suo  fucrit ,  cnjiis  et  ccteri  ircs 
qui  scripscmnt  Evangclium ,  ct  cctcri  Apostoli  qui 
non  qiiidcm  ip.<ain  iinrrntioncm  scribendam  suscc- 
pcrunt ,  in  ca  lamcn  pruMlicnlioiic  sui  ofTicii  munus 
implcvcrunt :  loiigc  tamen  liufic  iii  Cliristi  aliiora  sub- 
vcctum  ab  ipso  initio  libri  sui,  raro  fuissccum  ctIc- 
ris,  id  csty  primocirca  Jordnncm  proptcr  teslimoiiium 
ioannis  Baptisix ;  indc  Irans  marc  Tibcruidis,  qiiando 
f  nrbas  dc  qiiinque  pnnibiis  pavit,  et  supcr  aquas  am- 
bulavit;  tcrtio  in  Octliania,  iibi  unguento  prctioso 
ftdclis  fcmina»  dcvotionc  pcrfusus  csl ;  donec  indc 
illis  occurrcrct  ad  passiotiis  lcmpus ,  quod  cum  cis 
erat  nccessario  nnrr.ittiras  :  ubi  tamen  ipsam  Domi- 
lucain  CGcnam ,  dc  qiia  nullns  corum  tacuit ,  multo 
opulcntius  tanquain  dc  ccllnrio  Oorarnici  pectoris«  ubi 
discumbere  solcbnt ,  c\bibtiit.  Ipsiim  deindc  Pilntiim 
%>crbis  nltioribus  pcrcutit ,  diccns  rcgnum  siium  non 
efcse  dc  lioc  muiido ,  rcgcmqiic  sc  nalum »  ct  ad  lioc 
Ycnissc  in  bunc  mondum ,  ut  tcstimonium  pcrbilicat 
verilati  {Id.  xviu,  o6^/57  ).  Marinm  quoqiic  post 
rcsurrcctioncm  mystica  aliitiidinc  Yilans  ' ,  NoU  itif, 
inquil,  langere  :  wmdmn  emm  atcendi  ad  Patrcm  {Id. 
XX,  17).  Discipiirts  ctiam  insufnando  dedit  Spirhum 
sanctum  {Ibid.  i2),  nc  ipsc  Spiritiisqui  Trinitati  con- 
subsiaiitUlis  et  concternus  est ,  tantummodo  Patris 
essc,  non  ctiam  Fiiii  Spiritus  putarctur. 

20.  Postrcino  suas  oves  Petro  se  amaDti,  enmquc 
amorem  ter  conntenti  commendans,  dicil  eumdcm 
Joannom  sicse  vcllc  manefedonec  venial  {Id.  xxi,  15 
£l  22 ) :  ubi  eiiam  mibi  videtur  altodocuissemyslerio, 
istam  ipsam  *  Joaiinis  evangelicam  dispensationemy 
qua  in  lucem  liquidissimam  Verbi  sublimitcr  fertur, 
nbi  Trinitatis  xqualilaset  incommutabilitas  videri  po- 
lcst,  et  qna  niaximc  proprictatc  distet  a  cxteris  bomo 
ciijus  susccplionc  Vcrbum  cnro  factum  cst,  pcrspicue 
ccrni  cognosciqtie  non  possc,  iiisi  cum  ipse  Dominus 
vcncrit :  ideo  sic  manebit  doncc  vcniat;  mnncbit  au- 
tom  nunc  in  fide  credcntium,  tunc  autem  facie  ad  fa- 
cicm  contemplandum  erit  (1  Cor.  xui,  12),  ciim  appa- 
rucrit  vita  nostra,  et  nos  cum  ipso  apparebiimis  in 
gloria  ( Colou.  iii,  4 ).  Quisquis  autem  arbitratur  ho- 
mini  vitam  istam  mortnlem  adhiic  agenli  posse  con- 
tiogore,  ut  dcmoto  atque  discusso  omoi  nubilo  phan- 

'-Er.  IjOV.  ct  Mss.,  visitans.  Sed  mclius  editio  Bat.,  tUans. 
'  l>uo  Mss.,  secretam  ipsam.  Pnulu  \mi  Mss.  tres  et  Rat., 
verU  stdflunUaU  fertwr. 


(asiarum  corporalium  ntqiic  cnrnalium ,  scronissiina 
incommutabilis  voriiatis  lucc  potiatur,  ct  mciiic  pcni- 
liis  a  consuctiidinc  viix  liujiis  alicnnta  illi  constiiiter 
Cl  iiidcclinabilitcr  b.Troat;  noc  qiiid  quffrat ,  ncc  qiiis 
qun>ral  intclligit :  crcdat  ergo  potius  siiblinii  niictori- 
tati  minimeque  fallnci,  qiinmdiu  sjimiis  in  eorpore 
pcregriunri  nos  a  Domino,  ct  amlwlnrc  pcr  fideni, 
nondnm  pcr  spcciem  (II  Cor.  v,  6,  7);  ac  sic  pcrsevc- 
ramcr  rctinens  atquc  custodicns  fidem,  spcm  ct  clia- 
ritatcm,  inlcndnt  in  spcoiem  cx  pigiiorc  qtiod  nccepi- 
mus  sancti  Spiriliis,  qiii  nos  doccbit  omncm  vcrilat(*m 
{Joan.  XVI,  15),  cuni  Deus  qui  stisciUvit  Jesum  Cliri- 
stum  n  mortnis,  vivificabit  et  morlaJia  corpera  nosira 
pcr  iiibnbitanlcm  Spirilum  ejus  in  nobis  (  Rom,  viii, 
10,  1i).  Prius  aulcm  quam  vivificciiir  lioc  quod  mor- 
tuum  cst  proptcr  poccntiim,  pr.ocul  diibio  corriiptibile 
ost,  ct  aggravat  anininm  (  Sap.  ix,  15 );  cl  si  quando 
atljiiin  cxccdit  linnc  nebulam,  qua  tegiliir  oiniiis  lcrra 
{Eccli.  x.\iv,  C),  id  csl,  lianc  carnalom  caligincm,  qiia 
Ugilur  omiiis  viia  tcrrcna,  lanquam  rapida  coriisra- 
lione  pcrstringitur,  ct  in  suam  infirniitatem  redil,  vi- 
vcntc  dcsidcrio  qiio  rursiis  crigatur,  ncc  sunicicnte 
mundilia  qiia  figatiir.  £t  quanto  quisque  hoc  magis 
potcst,  lanlo  ranjor  cst :  qiianto  autem  miiitis ,  Lnnio 
minor.  Si  autein  nibil  adiiuc  lalc  meiis  hominis  o\- 
|icrU  cst,  in  qtia  tnmen  liabilat  Christiis  pcr  fidem, 
instarc  dcbct  minncndis  fihiendisquc  cupiditatibiis 
tiiijus  StTCuli,  moralis  virtutis  actionc,  tnnquam  in  co- 
initatu  trium  illoniin  Kvnngclislarum  cum  mcdintoro 
Ciirislo  ambulans  :  euniqiic  qiii  Filius  Dei  semper  CM, 
propter  nos  filium  boniini.s  fnctuin,  nt  sempitcrn.i 
virlus  cjns  et  divinitas  noslrac  infirmilati  ct  mortali- 
tati  contcmpcrala  dc  nostro  nobis  iii  sc  atque  ad  se 
faccrct  viam,  cnm  m.ngnx  spci  I.Ttiiia  fidclitcr  lenent. 
Ne  poccel,  a  regc  Cliristo  rcgatur;  si  forle  pcccave- 
rit,  *ab  eodcm  saccrdofc  Cliristo  expictur  :  atque  ita 
in  actionc  bonnc  convcrsationis  el  viUc  niitritus », 
pennis  gemiii.T  tiilectionis  tanqiiam  dunbus  alis  validis 
cvectus  a  terris,  ab  eodem  ipso  Christo  Verbo  illumi- 
nctur,  Verbo  qiiod  in  principio  cral,  ct  Verbum  npud 
Dcum  erat,  el  Verbum  Deiis  crat  {Joan.  i,  1);  etsi  pcr 
speculum  et  in  xnigmate,  longc  tamon  sublimiiis  ab 
omni  simililudinc  corporali.  Qu.ipropttT,  qiiamvis  in 
illislribusactiv»,  in  Joannis  nutem  Evaiigclio  dona 
conlcmplalivaivinutiseliiccanteisqui  haec  dignosccre 
sunt  Idonci ;  tamen  ct  hoc  Joannis,  qnor.inm  ox  pnrlc 
csl,  sic  manobit  donec  venial  quod  pcrfeclutn  est 
(I  Cor.  xiii,  12,  9,  10).  Et  alii  quidem  dalur  por  Spi- 
ritum  scrmo  snpicnti.r,  nlii  scrmo  scicnti.x  seciindiiin 
cunidcm  Spirititm  ( Id.  xii,  8 ) ;  aliiis  dicm  Domiito 
sapit  {llom.  xiv,  6),  alius  de  pcf lore  Domini  liqiiidins 
aliquid  bibit,  arms  levntus  usqiie  ad  terlium  ccelum, 
Ineirabiiia  verbn  audit  (II  Cor.  xii,  4-4) :  omnes  tamcn, ' 
quamdiii  sunt  in  corporc,  peregrinantur  a  Domino 
{Id.y,  6);  et  omnibus  bonx  spei  fidelibus  in  libro  vitx 
scriptis  servaturquoddictumcsl,  Et  ego  diligam  eum, 


*  In  septem  mss.  prob»  nolae  ct  apud  Eugyj>iunk  nulritis 
penms,  _ 


!t39  DE  SERM.  DOM.  IN  MONTE,  S.  AUGUSTINI  LIB.  h  m^ 

u  0$tendam  meipium  illi  [Joan.  xrv,  21).  Vcrumtamcn  amplius  prxcipcrc  dc  (lulccdiiie  charilalis  :  cl  qi:i.i 

iii  hac  percgrinalione  quantum  in  rci  hujus  inlclli-  illud  pnccepliim  vcrissimum  ac  salubcrrimum  csi, 

gcnlia  vci  scieulia  quisque  profcccrit,  tanlo  magis  Quanlo  magnui  ei,  tanto  Iwmitia  te  In  omnibus  {EccU^ 

caveal  diabolira  viiia,  suporbiam  et  invidoiitinm.  Mc-  iii,  20);  qui  cvangelisia  Ghrislum  longc  cxtcris  altius 

miuerit  hoc  ip^ium  Evangeliuin  Joaiiiiis  quam  miilto  commcndal,  apud  eiim  discipulis  pedes  lavat  (  Jooil 

amplins  erigit  ad  contemplaiioncm  veritatis,  tam  mulio  xiii,  5). 


ADMONITIO 


'  '  IN  SUBSCQUENTES  LIBROS  DE  SERMONE  DOMINI  IN  MONTE. 

Ad  Oiristi  annum  o93,8ivc  594,  poninct  hoc  opus,  ab  Atigusiino  prcsbytcrii  sui  (cmpore  elaborntum. 
Quippe  in  primb  Retractntionuin  liliro,  c:ip.  !9,  posi  rcccnsitnm  illnm,  qiiam  in  Hipponc-regicnsi  aniii  593 
concilio  habuit  de  Fidcct  Symbolodispuinilonem,  recordatiis  Augustinuslibrl  sui  de  Gcncsi  ad  litlcram  inipcr- 
fecti,  nequealia  quamqnx  cx  antc  Inutlaio  concilio  sumi  possil,  xtatis  assignata  nota,  facit  proxiino  Inco 
menlionem  hujus  operis  iii  istlixc  vci  ba  :  Per  idem  tempuu  de  Sermone  Domini  in  monte  sccundum  Mattlittum 
duo  vohtnma  $eripn, 

Porro  uno  voliimine  explicnt  primam  cjusdcm  sermonis  pnrtem  contenlam  &!anlia:i  capitc  quinto  :  altero, 
posteriorcm  in  scquentibus  capitibus  sexlo  et  scptimo  comprchetisam.  Cur  autcin  cx  toio  Evangelio  istum  in 
lirimis  icrmoncm  tracinndum  susccpcrit,  cam  vidclur  in  opcris  inilio  subindioarecausnm,  quod  ipsum  ncmpe 
§mmbu$  prttcepiis  ([uibu»  christiana  vita  informalur^  p  erfectum  e$se  intcllcxissct.  Qitn:  quidcin  pnccopln  omnin , 
ea  qua  referuntur  apud  Maitbxum  soric  sic  cx|  onii,  nt  illa  ad  |  riorrs  scptcm  scntcniias  dc  Ccritis  iii  ipshis 
sermonift  exordio  pron  iiniiatas  pcrtinerc,  iisqiic  cx  ordine  rcspondcre  demonsirct. 

PoUeiitiiis  plurimis  post  annis  hoc  opus  evolvons,  aliquoi  diniculiaios  dc  uxorcqiix  a  viro  suo  disccssisset, 
oCreiidity  easquo sancto  Doctori  iroposuit,  quas  illcpriorc  de  Adulterinis Conjiigiis  Iibro  enodavit. 

Vide  librum  ijcap.  19,  Rclraclalionum,  col.  6U,  a  verbis^  Pcr  idem  tcmpus  dc  ScrmoncDo- 
nlni,  usque  ad  coL  017,  verbis,  Qucm  locutus  csl  Dominus.  M. 

S.  AUtiELll  AUGUSTrai 

HIPPONENSIS  EPISCOPI 

DE  SERMONE  DOMINI  IN  MONTE 

«JECUNDUM  MATTH^UM 

LIBRI  DUO  ^'^^. 

LIBER  PRIMUS. 

fypiy^iup  prior  pars  scnnonis  a  Domioo  in  monte  habiti,  contenta  ifalthaei  cai^te  quinto. 

C<\Pl}t  PRMUM.  1.  Scnnoncm  qucni  locutus  est  cbrisiianx  modum  :  quod  poUiceri  non  temere  aiH 

Dominns  noster  Jesus  Cbristus  in  monte,  sicut  iu  dcmus,  sed  ex  \\ms  ejusdem  Domini  veri)is  ccnji« 

Evaim^elio  secundum  llatthxum  legiinus ,  si  quis  pie  cicntes.  Nam  sic  ipse  sermo  concluditur,  ut  app:ireat 

sobrieque  coiisideraTerit,  puto  quod  inveniet  in  eo,  in  eo  prxccpta  esse  omnia  quae  ad  inrormandam  m^ 

qnantum  ad  mores  opliinos  pcrlinct,  perrcctum  vitx  tam  pcrtincnt.  Sic  cnim  dicit :  c  Oinnis  crgo  qui  au 

ADMOlimO  PP.  BEIfEDlcnifOBUll. 

Uls  castigandis  libns  adhibuimiis  Mss.  AiDincnsem,  Amuircnscm,  Cistercienscm,  colbcrUnum,  corbeiensein,  Floriacen* 
•eoi.  Gemmetloensem,  Lyreosom,  llicIiaeliDuni,  mieiletisem,  sagiensem,  viudociaeosem,  vaticanos  duos,  Beoceoses 
toikleiD.  ei  Loraniensium  rheologorum  variantes  lecUouesex  sex  Bebids  :  uocuou  supra  laudatas  editiones  Er.  ct  Ijov., 
quibusliic  accesslt  .editio  Joannis  Aiiierliachii  perTecta  Basilea?,  an.  l.^SHO,  et  allera  Jacobi  Marcschallh  Lngduii.  an.  1590. 
toosulniinas  insai>er  Eugypii  abbatis  e\c«^rpta  iii  mss.  CurlHiieusi  ac  Gerraaneosi.  et  l-lori  oollectiooem  hi  alio  OurbeieaU. 

Comparavtmus  prceterea  ea$  umnes  editiones  initio  Uelr.  etConress.,  /.  1|  memoratas.    H. 

(d)  scripti  drciler  Christi,  annum  303 


lasi  DE  SCRUOiNE  DOHINI  IN 

dit  Tcrba  mca  hxc  ct  raciic.i ,  similabo  earo  viro  sa- 
piemi  qui  xdiAcavil  domtim  suam  supra  peiram: 
descendit  pluvia  ,  vcnerunt  flumiaa  ,  navcmpt  venli, 
et  oflenderunt  in  domum  illam»  et  non  cecidil ;  fun- 
datacnim  erat  snpcr  petram.  Ci  omnis  qui  audit 
verba  mea  lixc  et  non  facit  ea,  siniilabo  cum  viro 
sluUo  qni  TdiHcavit  doinum  siiain  siipcr  arcnam : 
descciidit  pluvia,  veiierunt  flumina,  flavcrunt  venti, 
ct  ofTcndcrunl  in  domum  illam  ,  ct  cccidlt ;  et  facta 
cst  ruina  cjus  magna.  i  Cum  crgo  non  dixit,  quiau' 
dii  verba  mea  tanlum  ,  scd  addidit  dicens ,  qui  audil 
terba  mea  hae ;  salis,  ut  arbilror  ,  signiflcavil ,  bxc 
vcrba  qux  in  monte  locQtns  est ,  tam  perfecic  in- 
Mmerc  vitam  eoram  qui  volucrlnt  sccunduro  ea  vi- 
vcrc,  til  merito  comparcnttir  a^diAcanti  supcr  pelrain. 
ll«:c  dixi,  ut  apparcat  istum  scrmonem  omnibus  pnc- 
ci^ptis  quibus  cbristiana  vita  informatur,esse  perrectum : 
nam  de  hoc  capitulo  diligentius  suo  loco  traclabitur. 
2.  IIujus  igitur  sermonis  initium  sic  assumitur  : 
Ciini  vidisut  aulem  iurbai  mulias^  ascendii  in  wontem^ 
et  cum  sedisset^  accesseruni  ad  eum  discipuli  ejus ;  el  ape- 
riens  os  suuni  docebat  eos,  dicens,  Si  quuTitur  quid  signi- 
icet  mons ,  benc  inielligitur  sigiiiflcare  majora  pne- 
cepta  justitix ;  quia  minora  erant  quae  iudxis  dala  sunU 
Unus  lamen  Dcus  per  sanclos  Propheias  et  famulos 
suos  ,  secundum  ordinaiissimani  distribuiionem  leai- 
poram,  dcdit  minora  prxccpta  populo  qucm  adhuc  li- 
more  alligari  oporlebat;  et  per  riiium  suiun,  m.ajora 
populo  quem  charitate  jam  libcrari  convencrat.  Ciim 
autem  minora  minoribus,  majora  majoribus  dniitur,  nb 
co  dantnr  qui  soliis  novit  coiigrucnlem  suis  temporibus 
generi  humano  exhibere  medicinam.  Nec  miriim  est 
quod  dantur  prxcepta  majora  proptcr  regnum  coelt- 
ram  S  et  miiiora  data  sunt  propter  regnum  terrenum» 
ab  eodem  uno  [>co  qfii  fecit  codtun  ct  tcrram.  De  luie 
ergo  justitia  qvx  mi^ior  est ,  per  prophe^ro  dicitor, 
Juslilia  tua  ticut  montu  Dei  {PsaL  xxiv,  7):  et  hoc 
beiie  signiflcat  •  quod  ab  uno  m»gistro  soto  docendis 
tantis  rebus  idoneo,  Jicetur  in  moiiic.  Scdcnsauicm 
docet,  quod  pertinet  ad  dignitaiem  mngisteril :  et  ac- 
ecdunl  ad  eum  discipuli  ejus,  ut  audieiidis  illius  verbis 
bi  essent  etiam  corpore  viciniores»  qui  praeceptis  adim- 
pkndis  eiiam  animo  propinquabanl.  Et  aperien$  o« 
suum,  docebat  eos^  dicens.  Ista  circumlocutio  qoa  scri^ 
bitiir,  Et  aperien*  os  suum  ,  fortassis  ipsa  mora  com- 
ncnilat  aliquanto  longiorem  futuram  esse  sermonem : 
Bisi  forle  non  vacet  quod  nunc  eum  dictum  est  ape- 
ruisse  os  suuni,  quod  ipsc  in  Lcge  yeteri  aperire  so- 
lcrct  ora  Proj^hetarum. 

S.  Quid  ergo  dicit?  Beati  pauperes  spiritu;  quoniam 
Ipsorwn  isi  regnumcalorum»  LegUnus  scriptum  de  ap- 
petitione  reriim  teniporalium,  Omnia  vanitas  ei  prte» 
sumptio  spiritus  {Ecde.  i,  14.  sec,  LXX  ) ;  praesum- 
ptio  autem  spiritus,  audaciam  el  superbiam  signiQ- 
cat :  vulgo  ctiam  magnos  spiritus  soperbi  faabere  di- 
cuntnr;  et  recte,  quandoquidem  spiritus  etiam  ventus 
\ocalur.  Uude  scriptum  est ,  Ipds ,  grando,  nix,  gla- 
cies.spiritus  tempesiatk*  {PsaL  cxlviii,  8).  Quis  vero 

*  soptem  Mss.,  propier  regnum  tcrrarum. 

*  sic  Mss.  At  cditi,  escei'toliar.,  i|iirifiif  procetktrum. 


UONTC,  S.  AUGI3STIM  m? 

nesciat  superbos  inOatos  dii^i.  tanquam  veiito  disten- 
los?  Unde  cst  otinin  illud  AposloU  :  Scieniia  inflai, 
chariias  vero  auiificat  (I  Cor,  viii^  I ).  Quapropter  rcclo 
liic  inlcliigunttn*  pauperes  spirilu,  huniiles  et  tiineiites 
Ueum ,  id  cst,  non  liabentes  inflaiitcm  spiritum  *. 
Noc  alitindti  omnino  inciperc  oporiuit  beatitudincm  ; 
siqnidcni  pcrvciitura  cst  ad  sumiuam  sapientiam  : 
IniliUim  auten\  sapieniice  limor  Domini  {Eccli.  i,  1G); 
(piontiiiii  ct  c  contrario ,  Inilium  omnis  peccali  supet' 
bia  inscribitur  {Id.  x,  15).  Stipcrbi  ergo  appctant  ct  dili- 
ganl  rcgnn  tcrrariim  :  nenli  aiilcm  pauperes  spirilu , 
quomam  ipsorum  esi  regnum  ccdlorum. 

CATUT  11.  —  4.  Deaii  mlles;  quoniam  ipsi  heercdl- 
late  possidebuni  lerram  :  illam  credo  terrain  ,  dc  qua 
in  Psahno  dicHur,  Spes  mea  es  iu  ,  porlio  mea  in  lerra 
vivenlinm  {PsaL  cxLi ,  6).  Signilicat  cniiii  quntiiif.im 
s<»Iiditnlciu  ct  siabililalcin  h.-crcdiiatis  por|>ctiix,  nbi 
niiimn  pT  lK)iiuin  nnccttiin,  lanqiiain  loto  siio  rc- 
qtiioscit,  sictit  cot-pus  in  terra;  ct  iiidc  cibo  siio  ah- 
lor,  bicnt  corpus  cx  tcrra  :  ipsn  c^t  rciiiiics  et  viia 
s.'iiictorum.  Blitcs  antein  suntqui  ccdunt  improbiiati- 
bus,  ct  non  resislunt  malo,  scd  vincuiil  in  bono  ma- 
lum  {Hom.  xn,  21).  Rixcntur  ergo  immites,  etdiiiii- 
ccnt  pro  tcrrenis  et  tcmporalibus  rebus  :  Beali  au- 
tcm  milcs ;  quoniam  ipsi  harediitile  pouidebunl  ierrmm^ 
dc  qtin  pclli  noii  possint. 

5.  Bealilugenies;  quouiam  ipsi  consolabuniur,  Lucltis 
est  Iristitia  dc  amissioiic  charorum  :  coiiversi  anlcm 
ad  Deiiin  ,  en  qux  in  lioc  iiiiindo  chnraamplcctcban- 
tiir,  amiltunt  :  non  cnini  gntidcnt  his  rebus,  qiiibtis 
anie  gaudcluinl ;  et  doncc  liat  in  illis  amor  xtcmo- 
mm  ',  nonniiltn  mceslitia  snucianlur  :  consolabuiitur 
ergo  Spiriui  sauclo,  qtii  maxinie  proplcrea  paraclotus 
nomiiiatiir,  id  cst  coiisohtor,  uttcmporalcm  aniitteiH 
|cs  nctiTna  Ixtitu  pcrfruantnr. 

C.  Beai\  qm  esuriuni  el  nVnt>il  juslitiam ;  qnfimqi^^ 
ipn  saturabuniur.  Jain  islos  aiiiatores  dicit  veri  et  iii- 
CQtictissi  bonL  llfio  crgo  cibo  satumbnntur  ,  de  qiio 
ipso  Domiiius  dicit,  Meus  cibus  esl  ul  faciam  voiuntaiem 
Patris  meif  quod  est  jiisliiia  :  et  ilb  a'|ua  ,  de  qua 
qtiisqiiis  biberii ,  ut  idcm  dicit,  pel  in  eo  [ons  aqua  sw^ 
lienlis  in  viiam  wiernam  {Joan,  iv,  34,  14). 

7.  Beaii  misericordes;  quoniam  ipsorum  miscrebiiur  '• 
Bc:itos  esse  dicit  qui  subvcniuiit  mi  scris ,  qnonitim 
eis  iia  rependilur,'  ut  de  miscria  libcrentur. 

8.  Beali  mundi  corde ;  quoniam  ipsi  Deum  videbtml, 
Quam  ergo  stiilli  sunt  qui  Dcum  istis  cxtcriorilius 
oculis  quxrunt,  curo  corde  videatur,  sicnt  alibi  scri- 
ptum  est ,  Et  m  simplicilate  cordis  quariie  iltum  (Sapw 
1, 1).  Iloc  citt  eniin  muiidum  cor ,  quod  est  sunplei 
cor :  et  qnemadmodum  lumcii  hoc  videri  non  potest, 
nisi  oculis  mundis;  ita  ncc  Deus  vidctur,  uisi  muii- 
dum  sil  IlkKi  quo  vidcri  potest. 

*  Lov.  cum  quatuor  Mss.,  infiatumspiriium.  Caeterl  codiccs, 
inflaniem, 

*  lu  Corbeiensi  codice,  dulcedo  CBUmorum,  raulo  iniyam 
editls  legcbatnr,  ut  lempcralia  amuentcs  :  in  duobus  Bol- 
gicis  Mss.,  ut  temporaiem  amittenies  luctnm.  scd  mcHiis  iii 
uDo  ^at  et  doceiu  Gaillcaiiis,  ut  ieinporaiem  amUtentes  : 
soiKiuJi,  litiliaiu. 

*  iui.ti,  iiiuerc^iiur  Deus.  Abcsl  vox,  r^us,  a  Mss.  et  ab 
Evaugelio. 


I25S  LIBER 

9*  Beifli  pAeifici ;  quoniam  ip$i  filiiDei  vocabuntttr. 
\n  pace  perfeclio  c^t,  ubi  niliil  rcpugnal ;  cl  idco  filii 
\\€\  paciOci,  quoniam  nihil  resislil  Deo  *,  cl  ntiqnc  filii 
simintudincm  palris  habcre  dcbenl.  Pacifici  autem 
in  scmetipsis  sunt ,  tiui  omncs  animi  iKui  motus  com- 
ponenics  et  subjicientes  rationi ,  id  est  menti  ct  spi- 
ritai,  caniaiesqtie  coucupisccntias  baiicntes  edomitas, 
fiunt  regnum  6e\  :  iu  quo  ita  sunt  ordinata  omnia ,  ut 
id  quod  est  In  homine  praecipuum  ct  cxcellcns,  boc 
imper^t  cxleris  non  reluctantibus,  qu.T  sunl  nobis 
liestiisque  communia;  atque  idipsum  quod  exccllit  in 
homine,  id  est  mcns  et  ratio,  stibjicialur  poiiori,  quod 
eH  ipsa  veritas  tinigenitus  Filius  Dci.  Ncquc  enim 
imperare  inferiorilms  potcst,  nlsi  snpcriori  se  ipsc  sub- 
jiciat.  El  ha^c  est  pnx  qu.x  dnlur  iii  lcrra  bominibus 
bonx  Toluntatis  (Luc.  ii,  14);  bxc  viia  consummati 
pcrfectiquc  saj>ienlis.  Dc  liujusniodi  rrgiio  pac.ntissi- 
mo  ct  ordinalissimo  missus  cst  foras  priiiccps  bujus 
sa^culi,  qui  pcrversis  inordinatisqtic  domiiiaiur.  Ilac 
pace  intriiisecus  coiislitula  aiquc  finnala,  quascuinque 
]icrsccotioncs  illc  qni  foras  missus  cst,  foriiisccus 
concitaverit,  auget  gloriam  qnx  sc(  uiiduni  Dcum  cst ; 
non  aliquid  in  illo  xdificio  labcfaclans ,  scd  dcficien- 
libos  machinis  suis  innotcscere  facicns  quanta  firmi- 
las  Intus  exslructa  sit.  Idco  scquilur  :  Beati  qni  per- 
secutionem  pntiuntur  propter  justitiam  ;  quoniam  ipso- 
rum  ut  regnum  ccetorum, 

CAPUT  lil.  —  10.  Sunt  auicm  omncs  isl.c  ocio 
sententix.  Jam  cnim  c«Tiera  coinpcllans  loquitur  ad 
illos  qui  adcrant ,  diccns  :  Bcati  critis ,  cum  vobis 
matedieenl^  et  persequentur  vos,  Superiorcs  aulcni  soii> 
tentias  gciicralilcr  dirigcbat  :  non  cnim  dixit,  Deuti 
pnuperes  spiritu ,  quoniam  vcslrum  cst  regnmii  ( oc!o- 
mm ;  scd,  quoniam  ipsorum  cst,  inquil,  regitum  cato' 
rum  :  iieque,  Beati  mites ,  quoniam  vos  possidcbitis 
tcrram ;  sed  ,  qnomam  ipsi  possiJebunt  terram.  Ct  iia 
cxteras  us(]uc  ad  octaxnm  scntenliam,  ubi  ail :  Deati 
qui  persecutionem  patiuntur  propter  juslitiam ;  quoniam 
insorum  est  reguum  coelorum,  Inde  jam  incipit  loqui 
pranentcs  coinpellans,  cum  ct  illa  qunc  supra  dicta 
8!inl,  ad  eos  uliani  pertincrcnt,  qui  prxscnlcs  audie- 
bant ;  el  h.ncc  postca  qtiae  videntur  prxsenlibus  spe- 
cialiler  dici ,  periincant  ctiain  nd  illos  qui  abscntes 
vcl  po^t  fiituri  cranl.  Qunpropter  isle  scntcntinrura 
iiumerus  diligciitcr  considerandus  est.  Incipit  cnim 
liealltudo  nb  bumililnte  :  Beati  pauperes  spirilu^  id 
csl,  non  inflaii,  dum  sc  divinx  aucloritnli  stibdit  ani- 
ma ,  timens  |K)st  banc  vitnm  ne  pcrgat  ad  poenas , 
eliamsi  forte  in  bac  vita  sibi  bcata  cssc  vidcatur. 
Iiide  venit  ad  divinarum  Scripturarum  cognitioncm, 
ubi  oportct  cam  se  niilem  prael>cre  pielatc,  nc  Id  quod 
imperitls  videtur  absurdum  vitupcrarc  audeat,  et  per- 
vicacibns  concertationibus  cfncintnr  indocilis.  Inde 
jam  uiciQit  scire  quibus  nodis  sseculi  liujus  per  car« 
naiem  consiietudincm  ac  pcccata  teneatur  :  ilaque  in 
hoc  terlio  gradu,  in  quo  scientia  cst,  lugeiur  amissio 
sunimi  honi,  quia  iulixrctur  cxtremis.  In  quarto  au- 

*  Sfc  Am.  Er.  et  onincs  M&b  At  Ix)y.,  niliil  iii  istis  rcd^til 

IKO. 


PRIMUS.  1234 

tem  gradu  labor  cst,  ubi  vehemenler  incumbittir  ut 
sese  animus  avellat  ab  eis  quibus  pcstifera  dulcedine 
inncxus  cst :  hic  ergo  csurilnr  ct  silitur  jnsiitia,  ci 
multum  nccessaria  est  >  forlitudo ;  qiiia  non  rclinqiii< 
tur  sine  dolore  quod  cum  dclectalijme  rciinciiir. 
Quinto  autcm  gradu  perseverantibiis  in  liborc  daiur 
evadendi  consilium ;  quia  nisi  quisque  adjuvctnr  a 
superiore,  nullo  modo  sibi  est  idoneus  ut  sesc  Untu 
miscriarum  implicamenlis  expediat :  est  autem  justui» 
coiisiiium,  ut  qui  se  a  potentiore  adjovari  vuli,  ndjn- 
vct  infirmiercm  in  qiio  est  ipse  potentior  :  iinquc 
Benti  misericordes;  quia  ipsornm  miserebitur.  Sexle 
gradu  cst  cordis  munditia,  de  bona  conscienli:i  bo- 
iiorum  opcrum  vniens  ad  contemplandum  summuai 
iilud  bontim ,  quod  solo  puro  et  serciio  intclb^ctti 
cerni  potcst.  Postremo  est  septiina  ipsa  sapientin,  id. 
ist  cuntemplatio  vcritniis,  pacificans  totum  liomiHiriu, 
ct  siiscipicns  simililudincm  Dei,  quae  ita  concluditur : 
Beati  pacifici ;  quoniam  ipsi  fitii  Dei  vocabuntur,  Octava 
innquam  ad  caput  redit;  quia  consummatum  per- 
fectumque  ostendit  el  probat  :  iiaque  in  prima  ct  in 
octava  nominatum  est  regnnm  C(riorum»  Beati  paupe^ 
res  spiritu;  quoniam  ipsorum  est  regnum  cadorum;  cl, 
Beati  qni  persecutionem  patiuntur  propter  juslitiam  i 
quoniam  ipsorum  est  regnum  cfBlorum  :  cum  jam  dici- 
tur,  Quis  nosseparabit  a  charilate  Christi?  tributatiof 
an  angustia?  an  persecutio?  an  fames?  an  nuditas?  an 
periculum?  an  gtadius  (/{om.  viii,  35)?  Septcni  suiil 
crgo  qux  perficiuni :  nam  octava  clarificat,  ci  quod 
pcrfectum  cst  demonstrat,  ut  per  hos  gradus  pcrfi- 
cinnlnr  ct  cxteri,  tanquam  a  capite  rursiim  exordiens. 
CAPUT  IV.  — 11.  Vidcturcrgomibi  ctiam  septifor- 
mis  opcratio  Spiritus  sancti ,  de  qun  Isaias  io  ;uitur 
{Isai.  XI,  2,  5),  bis  gradibus  scntentiisque  congruere. 
S:;d  intcrcstordiiiis  :  namibienumerntio  ab  excellen- 
lioribus  cospit,  bic  vero  ab  inferioribus.  Ibi  namque 
iiicipit  a  sapicniia,  et  desinit  ad  timorem  Dei :  sed 
initium  sapientice  timor  Donuni  est.  Qtiapropter  si  gra* 
datim  tanquam  nsccndcntes  numcrcinus,  primus  ibi 
cst  timor  Dci,  sccuiida  pietas,  tcrtia  scientia,  qunrta 
forlitudo  ,  quiniuin  consilium  ,  scxlus  intellcctiis  , 
septima^sapiciitia.  Tiinor  Dei  congruil  humilibus,  dc 
quibus  bic  dicilur,  Beati  pauperes  spiritu^  id  esl  non 
inflali,  noii  superbi  :  quibus  Apostolus  dicit,  iVo/t 
atlum  sapere^  sed  time  (Hom.  xi,  20);  id  est,  noli  cx- 
lolii.  Piclas  congruit  mitibus  :  qtit  cnim  pie  quacrit , 
lionorat  snnclam  Scripturam,  ct  non  rcprehendit  quod 
nondum  inteliigit,  et  propterea  non  resistil,  quod  cst 
mitem  esse  :  unde  hic  dicitur »  Beati  mites.  Scientia 
congruit  bigeiitibus,  qui  jam  cognovcrunt  in  Scriptu« 
ris  quibus  malis  vincti  teneantur,  quas  lanquam  boiia 
ct  utilia  ignorantes  appetiverunt  :  de  qoibus  hic  dici- 
tur,  Beati  qui  lugent.  Fortlludo  congruit  esurienlibui 
et  siticntibus  :  laboranl  cnim  dcsiderantes  gaudium 
de  veris  bonis,  et  amorem  a  terrenis  ct  corporalibus 
&vcrlere  cupientes  :  de  quibus  bi(i  dicitur»  Beati  qui 
csurittnt  et  ^tnmt  justitiain.  Consilium  congruit  misc- 
ricordibus  :  boc  cnim  unum  rcmcdium  cst  de  tantis 
t  ia  dccem  Uss.,  noni|iterpomtur%  esi. 


i255  I>D  SERMONE  DOMINI  LN 

malis  cvadcndi,  ul  dimitlamus,  sicut  nobis  dimilCi  ?o- 
lumus ;  ct  adjuvemus  in  quo  possiimus  alios »  slcnt 
nos  in  qiio  noii  possnmus  cupimus  adjuvari  :  dc  qul- 
(nis  bic  dicliiaTfDeatimUericcrdet.  Litclfectus  congniit 
mundls  cordc  •  tanqnam  purgato  oculo,  quo  ccml 
possit  quod  corporeus  oculus  non  Tidil,  ncc  auris  au- 
dtvit«  iiec  in  cor  liominis  asccndil  (/sof.  lxiv,  i; 
ei  I  Car.  ii,  9)  :  dc  quibus  liic  diciliir  ,  Beati  mundi 
cwde.  Sapieatia  congruit  pacificis,  in  quibus  jam  or- 
dinata  sunt  omnia,  nullusqiic  moius  advcrsus  raiio- 
nem  rcbcllis  est,  sed  cuiicla  obtcmperant  spirilui  ho- 
minls,  cum  ci  ipsc  oblempcrcl  Deo  (a)  :  de  qnibus 
hic  dicitur,  Beati  pacifici, 

12.  Unum  aulem  prxmium  quod  cst  rcgnnm  coclo- 
rum,  pro  his  gradibus  varic  nominatu:n  cst.  In  primo, 
sicut  oportebat,  positum  csi  n^gnum  cocloniin,  qnod 
cst  pcrfecta  summaquc  snpicntia  animac  raiionnlis. 
Sic  itnque  dictum  cst,  Beati  paupcret  spirilu ;  quoniam 
ipiorum  est  regnum  cosiorum  :  tsmquam  diccretiir, 
Initium  tapienlice  iimer  Domini.  Mitibiis  hxreditns  dala 
cst,  tanquain  tcstanicntuin  palris  ciim  pietatc  quxrcn- 
tibus :  Beati  milct ;  quoniam  ipti  haredilate  potsidebunl 
ierram.  Lugnntibiis  consolatio,  Unquam  scieiitibus 
quiil  amiscrint,  et  quibtis  niersi  sint :  Beali  qui  iugenl; 
quoniam  ipsi  contotabuntur.  Csiiricntibus  et  sitientibus 
saiuritas ,  tanquam  rcfcctio  laborantibus  rorliterquc 
ccrtantibus  ad  salutem  :  Bcati  qui  esuriutii  ct  sitimt 
justitiam;  quoniam  ipti  snlurabuniur.  &Iiscricordil>us 
misericf)rdia,  lanquam  vcro  ct  opUmo  consilio  uten- 
tibus,  ul  hoc  eis  eihibentur  a  potenliore,  qiiod  iiiva- 
lidioribus  eibibent.  Beati  mtsericordetiquomam  ipso- 
rum  miserebiiur.  Mundis  corile  fncullas  videndi  Deum, 
lanqiiam purum oculum  ad  iiitclligcnda  aterna  gcrcii- 
tibus.  Beati  mundi  corde ;  quoniam  ipn  Deum  videbunt. 
Pacificis  Dei  similitudo,  tantiuam  perrecte  snpientibus 
formatisqne  ad  imngincm  Dei  |)er  regenerationem 
renovati  bominis  :  Btro/i  pacipci;  quoniam  ipsi  fitii 
Dei  vocabuntur.  Etista  quidcni  in  bac  vila  possiiut 
oompleri,  sicut  coinpleta  esse  in  Aposiolis  crcdi- 
mus  (b).  Nam  iila  omnimoda  in  angelicnm  formam 
mutatio,  qiiae  post  hanc  vitam  promittitur,  nuilis 
,  terbis  exponi  potest.  Beaii  ergo  qui  persecutionem 
«  patiuntur  proplerjustitiatH;quoniamipsorumettregnum 
!  ceeiorum.  IIxc  octava  scntentia,  qux  ad  capul  redit , 
:  perfectumque  bomincm  declarat,  significatur  forlnssc 
et  circumcisionc  octavo  die  in  Veleri  Testanienlo ;  ct 
Domini  rcsunectione  post  sabbatuni,  qui  est  utique 
ociavuSy  idemque  primus  dics ;  et  cck-brationc  octa- 
varum  feriarum,  quas  in  rcgenerationc  novi  homiiiis 
celebramus ;  et  nuniero  ipso  Pentecostes.  Nam  septe- 
nario  numero  septics  multiplicato,  quo  fiunt  quadra- 
ginta  novcm,  quasi  octavus  additur,  ut  qiiinquaginta 
complear^ur  el  tanquam  rcdealur  ad  capiit  :  quo  die 
niissus  est  Spiritus  sanctus,  quo  m  regnum  coelorum 
ducimur,  et  haeredilatem  aecipimus,  cl  consolamur; 
ei  pascimur,  el  misericordiam  conscquimur,  et  muii- 
damur ,  et  pacificamur ;  aique  ita  pcrfecti ,  omiies 

(a)  r  Kctnct.  cap.  iO,  n.  i. 
tb)  ibid.,  a.  2.  . 


MONTE  S.  AIICUSTINI  |2->6 

extrinsccus  illatat  molestias  pro  vcrltate  et  jusiiiia 
sustincmus. 

CAPUT  V.  — 13.  Beaii  eritit,  inquit,CMm  vobit  ma- 
lcdieent^  et  pertequentur  vot,  ei  dicent  omne  maium  ad» 
vertum  vot,  men^entet,  propterme.Gaudeie  et  exsudaie, 
quoniam  mercet  vetira  muita  esi  in  ceelitr.  Animadvertat 
quisquis  delicias  hujussxculi  et  facultates  rerora  icm- 
poralium  quxrit  in  nomine  christlano,  intrinsccuse-se 
beatitifdincm  noslram ;  sicut  de  anima  ccclcsiaslica 
ore  proplietico  dicitur  :  Ommt  pulchritudo  filice  regit 
inirintecut  {Psai.  xliv,  M)  :  nam  extrinsecus  male- 
dicta  ct  persecotiones  et  detractiones  promittuntur  : 
de  quibus  tamcn  magna  mcrces  est  in  ccelis ,  qii» 
sentilur  ih  cordc  paticntiiim,  corum  qiii  jjim  possiint 
dicere,  i  Gloriamur  in  tribulationibus;  scieiites  quo- 
niam  tribul.itio  pntientiaw  operatur,  paticniia  autcm 
probationem,  probntio  vcro  spcm ,  spcs  aiiiein  non 
confundit ;  quia  cliaritas  Dei  diffusa  est  iii  cordibiis 
noslris  pcr  Splrituin  sancUim  qui  dntns  est  nobis  > 
{Rom.  V,  3  5).  Non  eiiim  ista  pcrpeti  friiciuosiim  e>t, 
scd  isia  pro  Cliristi  nomino  non  soliim  jcquo  aniino , 
scd  ctiam  cum  exsultatione  lolerare.  Nain  multi  hrc- 
rciici,  nomine  cliristiano  anunas  decipicnies ,  mulia 
tnlia  patiuntur  :  sed  Ideo  excluduntur  ab  isia  mer- 
ccdi»,  qiiia  non  dirlum  est  tantiim,  Bi^ali  qui  pertecu- 
tionem  patimtur;  scd  additum  csl,  propter  jusiiiiam : 
ubi  autem  sana  fides  non  esi,  iion  poiest  esse  jusliiia; 
qiiin  jnstiis  ex  fide  vivil  {Uabac.  ii,  4,  etllom.  i,  17). 
Ncqiie  schismntici  aliquid  sibi  ex  ista  mcrcede  pro- 
millant ;  qiiia  similiter  ubi  chnrilas  non  est ,  noR 
polest  essc  jiislitin  :  dilcctiocnim  proximi  malum  non 
oporatur  (nom,  xin,  10),  qiiam  si  habcronl,  non  dila- 
«*iarcntcorpusClirisli,qiiod  csl  Ecclcsia  (Colou.  i,24). 

14.  QuaTi  aulcm  poicslqnid  intcrsil  qiiod  r.il,  Cum 
vobis  matedicent,  ct,  Omne  malum  dicent  adversum  vos ; 
ciiin  malodiccrc,  hoc  sit,  malum  dicere.  Sed  aliier 
malodictiiin  jaclntiir  cum  contiimelia  cornm  illo  cut 
ninlcdiciliir,  si(ut  Domino  nostro  diclum  «»si,  Nonne 
vcrum  dicimus,  quia  Samarilnnus  et,  ei  dmmonium  ha- 
bcs  (Joan.  viii,  48)?  :iliier  cum  absentis  fama  Ixdi- 
tiir,  sicut  dii  illo  ilcm  scribitnr,  Alii  diccbant,  Quia 
propheta  est  :  alii  autem  dicebani,  Non,  sed  teducii 
popnlum  (Id.  vii,  12).  rcrscqiii  autem,  cst  vim  iii- 
rcrro,  vel  insidiis  nppetcre  :  quod  fodt  qui  eum  tr»- 
didii,  cl  qiii  cum  crucifixcrunt.  &ine  quod  etiam  hoc 
non  cst  nudc  posituro,  ut  diceretur,  Et  diceni  omne 
malum  adversum  ros,  sed  additnm  est,  tnenliealet;:id- 
diliiin  etiam,  propterme  :  propter  cos  addituin  piilo, 
qui  volunt  de  pcrseciUionibiis  et  de  famac  siix  turpi* 
tudinc  gloriari ;  et  ideo  diccrc  ad  sc  periincrc  Cliri- 
stum,  quia  mulla  de  illis  dicunliir  mala ;  cum  ct  vcra 
dicantur,  quando  de  illorum  ci-rore  dicuiiiur  :  ci  si 
aliquando  etiam  nonnulla  falsn  jactaiitur,  qiio<i  tcme- 
ritnte  hominunv  plerumquc  accidil,  non  Limcn  pro- 
ptcr  Christtnn  is^a  pnliuntur.  Non  on  m  Cliiisiuni 
sequilur,  qui  non  secundum  vernm  fidcm  cl  catholi- 
cani  disciplinnm  Cbristinnus  vocatur. 

15.  Gaudetc,  inquit,  ei  exsultaie^  quonutm  nnrccs 
vesira  mulia  est  in  ccelis,  Non  luc  coclos  did  piitc  su- 


*^'  UBER 

peri0f€8  larlcs  Jiujus  visibilis  muudi.  Non  cntm  mcr- 
ccs  nostra,  qux  inconcussa  el  a^crna  esse  debet, 
iii  rebos  volubilibus  ei  icniporaiibas  collocanda  csC. 
Scd  m  €4bIU  dictum  puto,  iii  S|iiriUialibus  iirma- 
Bieniis,  ubi  habitai  scmpiterna  jiisiitia  :  in  quorum 
eomparaiione  tcrra  dicitur  aniina  iniqua»  cui  poo- 
i!aiitt  dictani  cst,  Terra  es^  et  iu  lerram  ibi$  (Gen,  ui , 
19).  Do  bis  coelis  dicit  Apostolus  :  Qnoniom  conver^ 
saiio  noslra  in  eoelii  e$t  (Phitipp.  iii,  20).  Scntiunt 
ergo  jam  i:>tam  mercedeni,  qui  gaudcnl  spintualibus 
bonts :  sed  lunc  ex  omni  partc  pcrficielur,  cvm  cUam 
boc  niertale  indhierit  iiniiiortalilaftcm.  Ita  eniiH  pene- 
cuU  $Hntf  inqiiil,  et  Propheiai  qui  ante  vos  fuerunt. 
Nunc  perseciilionem  geiicraiitcr  posuit,  et  in  malc- 
dictis  et  in  diiacerationc  fam;u;  ct  bcnc  cxcmplo 
adbortatus  esl,  quia  ?cra  diccntcs  solcnt  pcrsccutio- 
iiem  |»aU  :  nec  tamen  idco  Proptietac  nntiqiii  timoru 
persccutiojiis  a  vcrilatis  pnrdicationc  dereccruiit. 

CAPUT  VI.  —  16.  Rcctissiinc  itaqiic  seqiulur,  Voi 
euii  m/  tirrtg  :  oslcndciis  fatuos  csse  jiidicandos,  qui 
tcmporalium  bonorum  vel  copLim  scctantcs,  vel  ino- 
piam  metuentes,  aniillunl  a:tcrna,  quoe  nec  dari  pos- 
sunt  ab  bominibiis,  iicc  aufern.  Itaque  «  sal  infatua- 
tum  fuerit,  in  quo  ialieturf  id  est,  si  vos  per  quos 
condieudi  siiiit  quodammodo  populi,  mclu  pcrsccu- 
tionum  temporalium  ainiscritis  regna  coelorum ;  qui 
eniiit  bomiiies  pcr  quos  a  vobis  error  aufcratur,  cum 
vos  clcgerit  Dciis ,  pcr  (|uos  errorcni  aufcrat  cxte-  ' 
riiruin?  Ergo  ad  ni/tilum  valet  sal  inratuatiini,  ii/ii  «1 
mittatur  foroi^  et  calcetur  ab  hominibus,  Non  itaqiic 
ealcatur  ab  lioniinibtis  qui  patitur  |)crsecutionem,  sed 
qui  per^eculionciu  timcndo  infaluatur.  Calcari  cnim 
1100  potest  nisi  inferior  :  sed  iiiferior  iion  cst  qui 
quamvis  corpore  nitiila  in  tcrra  siistiiicat,  corJe  ta- 
mcii  fixiis  iii  coelo  cst. 

17.  Yoi  estii  lumen  mundi.  Quoinodo  dixit  supcriiis 
m/  terraif  sic  uuiic  dicit  tumen  mundi.  Nuin  neqiic 
supcrius  ista  terra  accipicuda  cst,  qiiani  pcdibiis  cor- 
1'orcis  catcamus,  scd  bomines  qui  in  tcrra  babitant, 
vel  etiam  pcccatorcs,  quorum  condiendis  ct  exstin- 
giicudis  putoribus  apostolicuin  salem  Dominus  iiiisit. 
Et  bic  mniidiim  iion  ccclum  ct  tcrram ,  scd  boniiiies 
4iui  sunt  in  mundo  vd  dilignnt  miindum,  oportct 
iutdligi,  quibus  iltumiiundis  Apostoli  niissi  sunt. 
Nott  poteU  civitai  abscondi  iuper  montem  constiluta : 
id  cst,  fundata  siiper  insigncin  inagnanique  jusiiliam, 
quani  significal  eliain  ipsc  moiis  in  quo  dispulat  Do- 
niinus.  Neque  accendunt  iucernam ,  et  ponnnt  eam 
wb  modio.  Qm\  puianius?  itacsse  dictuin  sub  modio^ 
nt  occullatio  taiituni  luccriKC  occipieiida  sil,  laii- 
qiiain  si  dicerct,  Neino  acccndil  luccrnam,  ct  occullat 
ilbin?  an  aliquid  etiam  inodius  signiftcat,  ut  boc  sit 
(NHicre  lucernam  siib  niodio,  supcriora  facerc  cor- 
f>oris  commoila,  qiiain  pruidicalioncin  verilalis ;  ut 
ideo  quisquc  vcritalom  non  prxdicel,  diim  tiiiict  ne 
:iliquid  in  rebus  corporalibus  ct  teinporaiibus  niole- 
ftix  patiatur?  Et  bciic  modius  dicilur,  sivc  proplcr 
'  rctributionein  meiisiirjc,  quia  ea  quisquc  rccipit  qux 
gessit  iu  corpore,  ut  iUic,  inquit  x\postolusy  rccipiat 


1'R1MUS.  i23i 

unusquisque  qua  gessit  in  corpore  (II  Cor.  v,  10)  :  d 
tanquam  de  hoc  modio  corporis  atio  loco  dicitur,  In 
qua  enim  mensura  meiui  fueritis,  in  ea  remetieiur  voHt 
(Matth,  Tii,  2)  :  sive  quoniam  leinporalia.boaa,  qu:e 
in  corpore  peraguntur,  ceita  dierum  mcnsura  cC 
iiiclioantur  ct  transcunt,  quam«  fortasse  significal 
inodius ;.  a^tcrna  vero  et  spiriiualia  nullotali  line 
cocrcenMir  (a)  :  Non  enim  ad  memuram  dat  Deui  ipi- 
ritum  (Joan.  iii,  34).  Sub  modio  ergo  luccmam  poiiit, 
quisquis  biccm  boiiae  doctrinx  commodis  tempora- 
libus  obsciirat  ct  lcgii.  Sed  iuper  eandelabrum,  Supcr 
candclabrum  autein,  qut  corpus  suum  ministeiio  Dci 
sulyicil,  ul  supcrior  sit  prxilicatio  veritati^,  et  infe- 
rior  servitus  corporis  :  pcr  ipsam  tamen  eorporis 
scrvitutem  cxcclsior  luceat  doctrina,  quas  per  officia 
corporalia,  id  cst  pcr  voccm  el  linguam  et  cxtcros 
corporis  inotus  in  bonis  opcribus  uisinuatur  discen.- 
tibiis.  Supcr  candclabrum  ergo  ponit  iuccmam,  euin 
dicit  Apostolus,  Non  nc  pugno  tattquam  aerem  cm* 
dem ;  ied  caitigo  corpui  meum^  et  ierwtuti  iubjida., 
ne  forte  aliii  prcedicatn  ipse  reprobus  inveniar  (I  Cor^ 
IX,  2G,  27).  Quod  vcra  ait,  Ut  luceat  omnibus  qui  iu 
domo  iuntf  dointim  puto  diclam  habitntioncin  tionii- 
iium,  id  csl  ipsum  mundum,  proptcr  id  quod  su- 
pcriiis  ait,  Voi  eitii  lumen  mundi  :  aut  sLdouiiim 
quisque  vuU  accipcre  Ecclcsiam,  ncc  boc  cst  absut- 
dum. 

GAPUT  Vll.  —  18.  Sic  luccal^  iiiquit,  /iifiu!/!  ve^ 
itrum  coram  hominibas,  ut  videant  bona  facta  vatra,  ei 
glorificent  Patrem  vcstrum  qui  in  caslis  est,  Si  laiitunv- 
iiiodo  dicerct,  Sic  luceai  lumen  vestrum  coram  /toim- 
nibus,  ut  vidcant  bona  facta  vestra ;  linem  consiituissa 
\  iderctur  iii  laudiLms  hoiuiiium,  qujs  qiuerunt  hypo^ 
critnc,  ct  qui  ambiuiil  ad  hoiiorcs,  ct  captant  inanis- 
siinam  gloriam.  Coiitra  quos  dicilur.  c  Si  adliuc  Ihi- 
iniiiibus placcrem,  Cbrisli  servusiiou  osein  i  (dalai. 
I,  10}  :  ct  per  propliciam ,  ^Qtii  lioniiiiibus  placent» 
CQufusi  sunt,  quia  Deiis  nibiti  fecit  illos ;  i  et  itcruiii, 
I  Dciis  confrcgit  ossa  lioniinibus  plaocntium  »  (Psul. 
Liiy  6)  :  et  rursum  Aposlolus»  c  Non  efliciamur 
iH:)iiis  gloriitt  cupidi  i  (Galat.  v,  26) ;  et  ipse  itcrum. 
c  Probel  aiitein  sc  homo,  ct  tunc  in  scmetipso  babe- 
bit  gloriani,  ct  non  in  altcro  i  (Id,  vi,  4).  Nou  ergo 
tanlum  dixil,  c  ut  videaiit  bona  facta  vestra ; »  sed 
aJdidit,  c  ct  gloririccni  Patrem  vesUum  quk  in  cttlis 
csl :  I  ut  hoc  ipsum  qtiod  homa  pcr  bona  opera  placet 
hominibus,  non  ibi  niicin  constituat  ut  bominibus 
placcat ;  sed  rererat  hoc  ad  latidcm  Dei,  et  profitcr- 
ca  placcat  hominibus  nt  in  illo  glorificelur  Deus. 
lloc  cnim  Inudantibus  cxpedii,  ut  non  hominem,  sed 
Deuin  honorciit :  sicui  ia  ipso  homine  qui  portaba- 
tur  *,  Domiiius  osiendit,  ubi  admiraiae  lurb»  para- 
lytico  sanato  virtuies  cjus,  sicut  in  Evangclio  scri- 
ptuin  csl,  c  Tiinucrunt  et  glorificavertint  Deuni,  qiii 
dedit  potebtatem  talein  honiinibiis  i  (Matth,  ix,  8). 
Cujus  iinitator  aposiolus  Paulus  didi :  c  Tantuin  au- 

<  in  uiKlccim  Mss.  et  in  editis  /m.  ei  Er.,  quem  poriakil^ 
/i\}Ui\  mr. y  quemporlabant, 
(d)  I  Retract.  cup.  19*  n.  3. 


IW^  DE  SERMONE  LOMiNl 

lem  aodiciilcs  erant  quoiibm  qui  aliqoaiHlo  nos  por- 
scqiiclKilur,  nanc  CTangtlizui  fidcm  quam  alif|iiando 
mialial;elin  me  glorificabani  Dcumi(6W«i.i,35,3i). 

19.  Posleaqnam  ergo  cohortatiis  cst  audicnios  ut 
se  praepararont  ad  oiniiia  snsiinenda  pro  fcritate 
alquc  justilia,  ct  ut  non  abscondcrcBi  boiium  quod 
acccpturi  eranl,  sed  ea  beiievolentia  disccroiit,  iit 
cxleros  doeerent,  non  ad  laudem  suam,  sed  ad  glo- 
fiam  Dei  bona  sna  opera  rcfcrcnles ;  iiicipit  cos  jam 
Informare  et  docere  quid  doceant,  tanqiiam  si  qiue- 
vereiit  dicentes  :  Eccc  volumus  et  omnia  snstinere 
^  liio  nomino»  et  docirinam  tuam  non  abscondere ; 
aed  qnid  est  koc  ipsom  quod  vcus  abscondi,  et  pro 
qoo  Jubes  omnia  lolerari  t  numqiiid  alia  dictunis  es 
contra  ea  qu»  iii  Lrge  scripta  sunt?  Non,  inqtiit.  Ho* 
hte  cnim  pulare,  quontam  veni  solvere  Legem  atU  Pro- 
phetae :  non  vfni  tolvere^  ied  implere. 

CAPUT  VIII.  —  90.  in  liac  sententia  sensus  du- 
plex  esi ;  sccundum  utrumque  tractandum  est.  Nam 
qui  dicit,  Noh  veni  iotvere  Leginn^  ud  implere;  aut  ad- 
dendo  dicii  quod  minos  habet,  aut  Cicicndo  quod  lia- 
bd :  illud  ergo  prius  considcremus,  quod  primo  posui. 
Nam  qui  addit  quod  minns  habet,  non  utiquc  sol- 
vit  quod  invcnit ,  sod  magis  perficiendo  confirmat : 
ct  ideo  scquitur,  et  dicit,iliii«ii  dico  vokie^  donec  froiM- 
Mf  cetlwn  et  terra^  iota  umm  aut  wmt  apex  non  tram* 
iet  a  Lege,  donec  omnia  fiant.  Dum  enim  fiunt  cti.in] 
ilta  quoe  adduntur  ad  perfcciionem,  mullo  magU  niiut 
illa  qiKP  pneniissa  suntad  inchoalionem.  Quod  autcin 
ail ,  loki  nnum,  aut  unui  apex  non  trainiet  a  Lege,  ni- 
bil  potcst  aliod  inteliigi  nisi  vehemens  exprcssio  pcr  • 
fectionis  (a),  quando  pcr  liilcras  singuUs  demonslr.it-4 
est :  inter  quas  littcras  iota  minor  esl  cxleris .  qtiia 
ono  ducto  flt ;  apex  autcm  csl  ctiam  ipsiiis  ali(|ua  in 
•ommo  particula.  Qiilbus  vcrbis  osiendil  in  I^ge  ad 
clfeclum  ctiam  mlnima  quxquc  pcrduci.  Deindc  suh- 
|icit  :  Qui  enim  $olverif  utmm  de  mandaii$  i$lh  miin- 
Otif ,  et  docuerit  vc  homine$  ,  i)itm'imii  voeabiiur  in  re- 
gno  ccelorum,  Maiidata  Cfgo  minima  sigoificantur  pcr 
tinum  iota  et  unum  apicem.  Qui  ergo  $otverit  et  docue- 
rit  sic  ,  id  est ,  secundum  id  quod  solvil,  non  secun- 
duro  id  quod  inrcnit  et  legit,  minimu$  vocabitur  in  re- 
gno  ccelorum  :  ct  forlassc  iJco  non  crit  in  rogno  co!' 
loram  ,  ubi  nisi  mngiii  cssc  non  possunt.  Qui  autem 
feccrit  et  docuerit  nc  {b) ,  boc  esl ,  qui  non  solvcrit , 
et  docuerit  sic ,  sccundum  id  quod  non  solvit,  magnH$ 
vocalnlur  in  regno  ccstorum,  Qui  vero  magnus  vocuhi- 
tur  in  regno  cailorum,  sequitur  ut  etiam  sit  in  rcgno 
cttlonim,  quo  m.igni  admitluntur  :  ad  hoc  cnim  pcr- 
Uiiel  qiiod  aequitur. 

GAPI3T  IX.  —  2i.  Dico  enim  vobi$,  quia  ni$i  abuH' 
darcrit  putitia  ve$tra  plu$  qtutm  Scribarum  et  Pliari$W0' 
tum ,  Hon  intrabitis  in  regnum  eostohtm  :  id  cst ,  nisi 
■on  solum  illa  minima  Lcgis  pnnccpla  iroplcvcritis 
qua:  inchoant  hoininem,  sed  etiam  ista  qux  a  me  ad- 
duntur ,  qui  non  vcni  solvcrc  Lcgcin ,  scd  implerc  , 

ia)  I  netract.  cap.  1»,  n.  3. 

(b)  In  graKX)  legrbai  nutd,  pro  outos. 

\c)  1  Hcliacl.  cap.  M\  n.  4. 


IN  IIONTE,  S.  AUGUSTINI  .  md 

non  iulrabitis  in  regnom  codorom  (c).  Scd  dicis  mibi : 
Si  de  illis  manditis  minimis  com  sopenos  loqueretur, 
disit  mtuimom  vocari  iu  rcgno  ooclorum  qaisquii 
ommi  corum  solvcrii,  ct  socundum  soam  solutioocm 
docuerit;  magnum  tJtcm  vocari  quisquk  ca  fcccrit, 
cl  aic  docueiii,  et  cx  co  jani  in  rcgno  coelorum  fuiu- 
rom  esse  qoia  magiius  csl :  quid  ppus  cst  addi  pnc- 
ceptis  Legis  minimis,  si  jam  in  regoo  coelorum  potcsi 
Gsse  ,  quta  magnua  est  ^uisquis  ca  feccrii,  et  aic  do- 
ciicrit?  Quapropter  sic  est  aecipienda  ilia  scnicntia , 
Qm  autem  fecerit  ei  docuerit  nc^  magHu$  vocabitur  in 
regno  ccUomm  ;  id  est ,  non  sccunduin  illa  minima  , 
scd  seamdum  ea  qux  cgo  dicttirus  sum.  Qux  suut 
auiem  i&ta  ?  Ul  abundct  jusiilu,  inqoil,  vestra  siipcr 
Scribarum  et  Ph.nri$a!orom  ;  quia  nisi  obundavcrit, 
non  inlrabitis  in  rcgnum  coelorum.  Ergo  qui  solverii 
illa  minima,  et  sic  docueril,  miuimus  vocabiUir  :  qui 
aulcm  fccerit  llla  minima ,  cl  sic  dococrit ,  non  jain 
magnus  Uabcndos  cst  et  idoncus  regno  coelorum ;  scd 
t.imcn  non  tam  miAiiuus  quam  ille  qui  solvit :  ut  au- 
lcm  sit  magiius  alque  illi  regno  aptus,  faccro  dcbcl 
d  docere,  sicul  Ghristus  nunc  docei,  id  csl,  ut  abuiw 
dot  justiiia  ejus  supcr  Scribarum  ct  Pharisxorum. 
Juslilia  Pharisxonun  cst ,  ul  non  occidanl ;  juslilia 
corum  qui  intraluri  suiit  in  regnuni  Dei,  ut  non  ira- 
scantur  sine  causa  :  minimum  cst  crgo  non  occidcrc ; 
ct  qui  iibid  solvcrit,  minimus  vocnbilur  in  regno.CQQ-! 
lorum  :  qui  autem  illud  implcvcrit  ut  non  occidat , 
oon  continuo  magnus  cril  ct  idoncus  rcgno  coelonim, 
scd  lamcn  nsccndit  aliqucm  gradum ;  pcrficictur  ai\- 
teni,  si  nec  irascatur  sinc  r^usa  :  qiiod  si  pcrfccerit , 
iniilto  remolior  cril  ab  liomicidio.  Qu.iproplcr  qiii  do- 
cct  ut  non  irascamur ,  non  solvit  Lcgcm  nc  occida- 
mus,  sed  implct  polius ,  ul  ct  Coris  diim  non  occidi- 
mus,  ct  in  cordc  dum  non  irascimur,  innocciitiain 
ctislodiamus. 

2i.  Audi$ti$  ergo ,  inquit ,  quia  dictum  est  antiquis « 
Son  occide$  :  qui  autem  occiderit,  judicio  reu$  erit,  Kgo 
eutem  dico  vobi$ ,  quia  omni$  qui  irascitur  fratri  suo 
me  cau$a  ,  reu$  erit  judicio  :  qui  autcm  dixcrit  frniii 
«w,  Racfia,  reu$  erit  concilio  :  qui  autem  dixerit,  Falus^ 
reu$  erit  gehennw  igni$,  Quid  intercsl  inlcr  reum  jiidi- 
cio,  ct  rcum  concilio,  et  reum  gebcnii.T  ignis?  Naiii 
hoc  posircmum  gravissimum  sonal,  cl  a<iiiionet  qu.  s- 
dam  gra.dus  factos  a  levioribiis  ad  graviora,  doncc  ad 
gclicnuam  ignis  vcnirctur.  Et  idco  si  lcvius  cst  rcum 
cssc  judicio  quam  reum  csse  concilio ;  ileni  Icviiis  cst 
rcum  cssc  conciiio,  quam  cssc  rciiin  gclicnnx  ignis  ; 
oporlct  Icvius  csscintclligaliir  irasct  siiic  caiisa  fratri, 
qunin  diccrc  Racha ,  ct  nirsus  Icvius  cssc  diccrc  Ra 
clia ,  quam  diccrc  Fatue,  Non  enim  rcatus  ipsc  habc 
rct  gradus,  nisi  gradalim  ctiam  pcccata  commcmora- 
rentur. 

23.  Uiinro  aulcro  liic  vcrbum  obscurum  '|)osiium 
cst,  qitia  iicc  grxcum  ncc  lalinum  esl  Raclia  :  cctcra 
vcro  in  scrmone  noslro  usilata  sunt.  Nonnulli  autoin 
dc  grxco  trahcre  volucrunt  intcrprclalioiicm  litijus 
vocis,  ptiLantcs  pannosiiin  dici  Racha,  qnoniam  gr.rcc 
pannus  ^«/o;  dicitur  :  a  qiiibus  laiiien  ctiai  <|ti;iritttf 


«*M  LIBER  PniMUS. 

qoid  diemr  gnm  paiifliosiis,  non  respondeiit  Raclm  • 
ddiideiiotset  Mmis  intorpres  ubi  posuit  Racha^  pan- 
'jiosimi  iNMiero,  n^  dii  yerlio  qiiod  et  in  laUns  lingua 
iiulhMB  sil ,  et  in  g rwcil  inasitstom.  Probsbilias  est 
eifo^nidd  aodiyi  a  (|uodam  Hebrdso,  cum  id  interro- 
gasseni  :  dixit  enim  esse  Tocem  non  signincantcm 
a|ii|uld  9  sed  iifdignantis  animi  motum  exprimenlem. 
Ilas  inleffjoctiones  grammatici  vocant  particulas  ora- 
tiofliis  ^nitoinles  commoli  aiiimi  aflcctum  :  velut 
f«m  dicilur  a  ddenle,  Heu ;  vel  ab  irascenle ,  ilt*m. 
Qufle  toces  quarumque  linguarum  siint  propria; ,  ncc 
in  allam  linguam  facile  transfeniniur  :  qux  causa 
utique  eoegit  Um  graccum  interpretem  quam  laiintim 
voeem  Ipsam  ponere,  curo  quomodo  eam  intcrpreta- 
retur  non  imreniret. 

84.  ermkis  itaque  sunl  in  istis  pecciitls ,  ut  primo 
qulsque  irascatnr,  ei  eum  motiim  retineni  cordc  con- 
cepflum  :  }am  si  eitorserit  voccm  indignnntis  ipsa 
commocio,  nOn  signiflcantem  altqutd,  sed  illum  animi 
moiHm  ipsa  eruptione  tesuintem,  qoa  feriatur  ille  coi 
Irascitur ;  plus  est  utiqiie  quam  si  surgens  irS  sllentio 
premeretiir  :  si  vero  iion  solum  vox  indignantis  au- 
diaiur ,  sed  ctiam  verbum  quo  jam  coriam  ejiis  viiu- 
peraiif^l^  in  quem  profertur,  designot  et  iiotet.  qfiis 
dubilet  amplius  hoc  esse,  quam  si  solus  indignationis 
8onus  ederetur?  Itaque  in  primo  unum  est,  id  est, 
ira  sola;  in  secondo  duo,  et  im,  ct  voxquac  iram  si- 
gnificat ;  in  terllo  tria,  et  ira,  ct  vox  quae  iram  signi- 
llcal :  et  in  voce  ipsa,  certffi  vilupcraiionis  expres- 
sie.  Vide  nunc  eliam  tres  rcaiiis ,  JMdlcli ,  concilii , 
gefiennac  ignis.  Nam  in  judicio  ndbuo  defensioiii  da- 
tur  lociis  :  In  concillo  autem  quanqiiflm  ct  judiciiim 
esse  solcai,  tamcn  quia  interesse  aliquld  hoc  loco  fa^ 
tcri  cogit  ipsa  distinctio ,  vldelur  ad  concilium  pcfti- 
ncre  sentcnliae  prolatio;  quando  non  jam  cnm  ifiso 
rco  agitur ,  utrum  damnandus  sU  ,  sed  intcr  sc  f(iii 
jndicnnt  conferunt  quo  sdppiiclo  damnari  oporteat 
qiicm  conslat  csse  damnanduni :  gclienna  vcro  ignis, 
ncc  damrialioncm  habct  dubiam,  sicui  judiclum ;  ncc 
damnati  pocnam,  sicul  concilium ;  in  geliciina  qnippe 
ignis  certi  est  ct  dflninalio  cl  poena  daninnti.  Viden- 
liir  ergo  aliqui  gradus  in  peccaiisct  In  realu  :  scd  qui- 
bnsroodls  invisibililer  exhibcantur  *  meriU&  aiiima- 
irum  9  qiiis  potest  dicerc  ?  Andiendum  cst  itaqne  quan- 
tnm  iiitersit  inter  justitiara  PfaarisaQonini,  ct  istam  ma- 
jorcm  qna5  in  regnum  coelorum  introducit,  quod  cuin 
sil  gravius  occidcrc  quani  vcrbo  irrogare  conviciiim, 
IM  occisio  reum  facit  judicio,  hic  aiitem  ira  facit  rcum 
jndicio ,  qiiod  trium  illor um  pcccatorum  levissiinuin 
esl :  qnia  iilic  quapslioDcra  homicidii  intcr  horaiiies  agi- 
labMH;  hic  anlem  omnia  divjno  jiidicio  dimHtuntnr , 
ubi  flnis  damnatoriim  est  gclicnna  ignis.  Quisquis  .in- 
lem  dlxerit  quod  graviore  supplicio  in  majorc  jiisiiiia 
puBHur  hozniciJium ,  si  gelienna  ignis  punitur  coiivi- 
clflim,  eogit  intelligi  csse  diflcrentias  gcliennarum. 

25.  Sane  in  tribus  istis  senteniiis  subaudicio  vcr- 

bdrom  intuenda  cst.  Habct  enim  prima  scntcntia 

y    « im,  exMlreanlur  pccnw.  Abcst,  pccmr,  abaliis  cditis,  ei 


12» 

omnia  verba  neccssaria,  ut  iiikil  subaudiotur  :  Qm  ira- 
«dliir,  mquit^  fratri  tuo  ^ne  cauta,  reut  eritjudicio, 
in  secunda  vero  cum  ail,  Qicf  mOem  dixerU  fratn  tno, 
Racha,  subauditur,  sine  causa .  et  ita  jungitur,  reut 
eril  eonciUo  (o).  Jam  in  terlia  ubi  ail,  Qui  auiem  dixe- 
rit ,  Ffliii* ,  duo  subaudiuntur ,  et  frairi  suo,  et  siiie 
causa.  Iloc  est  unde  derenditur,  qnod  Apostolus  Ca- 
latas  voeai  stultos  {Galat,  iii,  I) ,  quos  etiam  fraires 
nominat :  non  enimid  facit  sinecausa.  Ideo  autem  bie 
frater  subaudicndus  esi,  quia  de  inimico  postea  dicltiir 
qnomodo  ctiam  ipse  tractandus  sit  majorc  justitia. 

CAPUT  X.  —  26.  Dcinde  hic  seqiiilur  :  Si  ergo 
obtulerit  munut  tuum  ad  altare  ,  et  itiic  recordatut  fue- 
rit  quod  frater  tuut  Itahet  atiquid  advertum  te ;  relinque 
ibi  munut  tuum  anle  altare,  ct  vade ,  priut  reconciliare 
i   fratri  luo  '  :  et  lunc  venient  offer  munut  tuum.  IlinC 
iitiqiie  apparct  dc  fralre  dictum  supcrius;  qiioniam 
scntcntia  qtix  sequitur ,  ea  coi^junctione  conncctitur 
ut  supcriori  attestetur  :  non  enim  ait,  Si  autem  obtu- 
lcris  inunus  tuum  ad  altare ;  sed  ait,  Si  ergo  obtulerit 
munut  tuum  ad  altare.  Nam  si  irasci  fas  non  est  Iratri 
suo  sine  causa  ,  aut  dicere  Racha ,  aut  dicere  Fatue; 
niuUo  minus  fas  est  animo  tcncrc  aliquid  ut  in  odium 
indignatio  con^erUtur.  Qiio  pertinet  ctiam  quod  alio 
loco  dicitur,  Non  vccidat  tol  tuper  iracundiam  vettram 
{Ephet,  IV,  26).  Jubemur  crgo  illaturi  munus  ad  aN 
tnre,  si  recordati  fiierimus  aliquid  advCrsum  nos  ha- 
bcrc  fratrem,  munus  antc  altare  rclinquere»  el  pcr- 
gcre  ac  reconcilinri  fhatri ,  deindc  venire  et  muiitis 
oflcrre.  Quod  si  accipiatur  ad  litterain ,  fortassis  ali~ 
quis  credat  ita  fieri  oportere»  sl  prxscns  frater  sil. 
non  enimdlulius  diflerri  potcsl, cum  munus  tnum  re 
linqtiere  ante  alure  jubcaris  :  si  crgo  dc  flbsente,  el, 
quod  fieri  potest,  etiam  trans  maro  constitnlo  allqiiiif 
lale  vcniat  in  mentcm,  absurdum  csl  crcilcrc  aiite  al- 
tare  iniiniis  relinqiiendum,  quod  post  lerras  cl  mnria 
pt^rcrrata  ofleras  Deo:  Et  idco  prorsiis  ihtro  ad  spiri- 
tiialia  refugcre  cogimtir,  ut  hoc  qnod  dlcium  est  sino 
absardiiate  possit  intelligi. 

27.  Altare  Itaque  spirituaiiter  \n  intcriorc  Dol 
lemplo  ipsain  fidem  dccipere  possumos ,  ciijns  sig- 
hum  est  altarC  visibilc.  Quodlibet  entm  munus  of- 
ferimus  Deo,  sive  proplictiam ,  sive  doctrinam ,  sivo 
orationem ,  sivc  hymnum ,  sive  psalmum  ,  et  si  qnid 
tale  allud  spiritualium  donorum  animo  occurrit,  ac-r 
ccptum  essc  non  potest  Deo,  nisi  fidei  sinceritate  fttl- 
cialur,  et  ei  fixe  atque  immobiliter  ianqtiam*im 
Ijifmatur,  ot  possit  Integrum  aique  illibatum  esse 
qu(>d  loquimur.  Nam  muUi  hxretici  non  habentes 
altare  ,  id  est  veram  fidcm ,  blasphcmias  pro  laudo 
dixcront ;  tcrrenis  videlicet  opinionibus  aggravati , 
voliim  suiim  tanquam  in  icrram  projicientes.  Sed  ^ 
debct  csse  sana  etiam  oflcrcntis  hitcntio.  Et  propter- 
en  cum  tale  aliqiiid  oblaturi  sumus  m  corde  nostro , 
id  est  in  inieriore  Dei  tcmplo ;  Templum  enim  Dti 
tanctum  ett,  inquit,  quod  ettit  vot  (1  Cor.  iii,  17) ;  ct. 


>  Am.  Er.  et  plures  ^tes.,  rcconciliari  IYatrituo,Ki  lov., 
recondUare,  optimc,  suflragaiue  gruxx),  dialliigetbL 
•  iiic  Lov.  addil ,  attari ;  qua  voce  carcul  ca;lcri  oodices. 
{n)  t  Rctrict.  cap.  19,  n.  f 


Ifl3  DE  SEUMONE  DOMlMl  IN  MONTE,  S.  AUGUSTINI 


«ia 


/n  interiore  homine  habitare  Chri$tum  per  fidem  m 
eordibus  vcstrii  {Ephe$,  iii,  17) :  9i  in  mefitem  vencril 
qmxl  aliiiulil  linbcat  advcrsum  nos  fratcf,  id  cst,  si 
nos  cuin  in  aliquo  Ixsimus ;  tuiic  cnim  ipse  babct 
adversum  nos  :  nain  nos  advcrsus  illum  liabcmiis ,  si 
illc  nos  Ixsit  :  ubi  non  opus  cst  pcrgcre  ad  rcconcilia- 
tioncm ;  non  cnim  vcniam  poslulabis  ab  co  qui"  libi 
fccit  injuriam,  scd  lantum  dimiltcs,  sicot  tibi  diniitti 
a  Domino  cupis  ,  quod  ipsc  commiscris :  pcrgcndum 
cst  crgo  ad  recoiicilialioiicm,  cum  in  mcntom  vcnciil 
quod  nos  forte  fratrcro  in  aliqiio  hrsimus ;  pcrgcn- 
duro  aulciii  non  pcdibus  corporis,  scd  moiibus  animi, 
ut  le  humili  aflTcclu  prostcrnas  fratri ,  ad  qiicm  chara 
cogilalionc  cucurrcris ,  in  conspcctu  cjus  cui  muiius 
olilatiirus  cs.  Ita  enim  ctiam  si  pni^scns  sit ,  potcris 
eum  non  simulalo  aiiimo  Icnirc  ,  alque  in  gratiam  rc- 
vocare  veiiiani  postulaiid  > ,  si  boc  priiis  coram  Dco 
foccris ,  pcrgens  ad  cum  i(on  pigro  molu  corporis, 
8cd  cclcrrimo  dilcclionis  aflcctu ;  atqiie  inde  venicns, 
id  c^t,  inteiitioncm  rcvocans  ad  id  quod  agcre  ccepcras, 
ofrcres  munus  tuum. 

^.  Quis  aulcm  hoc  facit ,  ut  fralri  suo  vcl  iion 
irascatur  siiie  causa,  vcl  Racha  noii  dicat  sinc  ciusa, 
vd  cum  faluuin  non  apiicllct  sinc  caiisa ,  qiiod  toinni 
supcibissimcadiniltiUir;  vcl  fortc  si  in  aliquo  honiiii 
lapsus  fucrit ,  quod  cst  uniim  rciiicdiiim  ,  siipplici 
animo  vcniam  dcprccclur;  nisi  qui.'.quis  inanis  jac- 
Uiiilix  spiritu  non  inflalur  *  ?  Beali  crgo  pauperes 
ipiriiu :  quoniam  ipsorum  cnt  regnmn  caslorum,  Nuiic 
jani  vldcamus  quod  scquitur. 

CAPUT  XI.  —  29.  Esto,  inquit ,  advenario  tuo  be- 
uvvolus  cito  dumesin  via  cum  eo;  ne  forte  te  tradat 
adverstirius  judici ,  et  judex  tradat  te  ministro ,  et  in 
carceran  nultaris.  Amen  dico  tibi^  non  exies  inde, 
donec  reddas  novisMmum  quadrantcm,  Judicem  iiilcl- 
ligo  :  Pater  enim  non  judicat  quemquam ,   sed  omne 
judicium  dedit  Filio  {Joan.  v,  2ij.  Bllnislrum  inlclligo: 
Et  Angcli,  inquil ,  ministrabanl  ci  (Matth.  iv,  li)  :  ct 
cuni  Angclis  suis  vcnturum  crcdiinus  ad  judicandos 
vivos  cl  mortuos.  Carccrcm  intclligo ;  pocnas  vide- 
iicct  lciicbrarum,  quas  alio  loco  exieriorcs  vocat  {Id, 
viii,  12)  :  crcdo  |)roplcrea^  quod   intrinseciis  sil  in 
jpsa  mciiie,  vcl  ciiain  si  quid  sccrctius  cogitari  potcst, 
gaudium  diviiiorum  pmcmiorum  ;  de  quodiciturservo 
bcne  mcrito,  Inlra  in   gaudium    Domini   lui  (Id. 
XXV,  25)  :  qucmadiuodum  ctiam  in  imc  ofdiuatione 
riipiiblicai ,  vcl  a  sccrctario,  vel  a  prxtorio  judicis 
cxlra  mittitur  qui  in  carccrcm  triiJitur. 

30.  De  solvcndo  aulom  novissimo  qiiadrante, 
potcsl  non  absurde  iiitelligi  aut  pro  eo  posituro  quod 
nihil  rcliiiquitiir  impunituin  ;  sicut  loquentcs  ciiain 
dicinius,  U^quc  ad  fxccin  ,. cuin  >oiiiiniis  exprinicrc 
aliquid  na  cxactum,  ut  nihil  rcliiiqiicrctur :  vcluisi- 
gnincarenlur  nomine  quadrantls  novisMimi ,  lern^na 
l^eccala.  Quarla  eniui  pars  distiiictoruiii  mcmbrQrum 
hiijiis  mundi,  cl  ca  novissima,  lcrra  invcnitur ,  ui  in- 


cipiM  a  cobIo,  seciindiim  acrcm  numeres ,  tqoam  ter- 
tiani,  qnartam  tcrram.  Polcsl  crgo  convenicnter 
vidcri  dictum ,  Donec  soivas  novis^mum  quadranlem^ 
doncc  luas  tcrrcna  pccc:iia  :  hoc  cnim  ctpeccator  au- 
divit,  Terraes,  et  in  terram  ibis  (Cen.  iii,  19).  Donee 
soivas  autcm  qiiod  dictuin  cst ,  niiror  si  non  cani  si- 
gnifical  pceiiam  qiiw  vocatur  aeleriia.  Uiide  cnim  w>|. 
vitnr  illud  dcbilum ,  ubi  jam  non  daliir  pccnilcndi  cl 
correcliiis  vivcndi  locus?  Il:i  eiiim  fortasse  liic  posi- 
tiim  csl,  Donec  solvas^  quomodo  in  illo  ubi  dictinn  cst, 
Sede  ad  dexteram  meam ,  donec  ponam  omnes  inimkos 
tuossub  pedibus  tuis  (Psal.  cix,  1);  non  cnim  cum 
rucriiu  ininiici  sub  pcdibus  posiii,  desinct  ilte  sedcre 
ad  dexlcrnm  :  aul  illud  Apostoli,  Oportet  enim  illum 
regnnre,  donec  ponut  omnes  inimicos  shos  sub  pedibus 
suis  (lCor.  XV,  25);  non  cnim  cuui  positi  fucriut, 
dcsinct  rcgnare.  Qucmadmodiim  crgo  ibi  intcIligituE, 
dc  (juo  dictuin  csl ,  Oportet  eum  regnare ,  doncc  ponat 
inindcos  sub  pedibus  suis,  scmper  regiiaturum ,  qiio- 
niam  scmpcr  illi  enint  sub  pedibiis  :  ita  hic  accipi 
potcst,  de  qiio  diclum  csl,  Non  exies  inde,  donec  soivoi 
novissimum  qundranlem  ,  seinpcr  non  exiluniui  cssc ; 
quia  sempcr  solvil  iiovissiiniim  quadraitem,  diiui 
sempitcrnas  pocnas  icrrcnorum  peccatonim  luit.  No- 
qiic  ita  hoc  dixcrim,  ut  diligentiorcm  traciatioiicin 
videar  ndemissc  dc  poeiiis  peccatorum ,  quomodo  in 
Scripluris  dicaiitur  xlern.c  :quaiiquaniquolibctinodo 
Yitaiid;c  sunt  potius  quam  scicnd». 

31.  Scd  vidcamus  jamquis  sit  ipse  adversariiis, 
cui  jubcmur  csse  bcnevoli  cito ,  cum  sumus  cum  illo 
1n  via.  Aut  enim  diabolus  est,  aut  honio ,  aut  caro, 
aut  Deus,  aut  pnrceptum  ejus.  Scd  diabolo  non  vidc«» 
quomodo  jubeamur  bciievoli  cssc,  id  cst  conc«>rdcs 
aut  conscntieiites.  Nnmqiic  alii  quod  grxcc  posiluiu 
esteuvc&y,  inlerprctati  sunt  concorSf  alii  consentiens  : 
sed  ncqiie  bcnevolentiam  diabolo  jubemur  cxhibcrc ; 
ubi  enim  bcncvoleiilia,  ibi  amicitia  :  neque  quisquam 
dixcrit  amicitiam  cum  diaboio  essc  faciendam ;  ncque 
concordarc  cum  illo  ex|)cdit,  cui  semcl  renuntiando 
belluni  indiximus,  et  quo  victo  coronabimur ;  ncqiie 
conscntirc  illi  jam  oportet ,  cui  si  nunquam  consoii- 
sisscmus ,  nunquam  in  ^stas  incidissemus  miscrias. 
Dc  faomine  autcm,  quanqunm  jubcamur  cura  omnibus, 
quantum  in  nobiscst,  pacembaberc,  ubi  uliqiie  ci 
bcnevolcntia,  ct  concordia ,  et  consensio  poicst  iii« 
telligi ;  non  video  tamen  quomodo  accipiam  ab  ho- 
minc  nos  judici  Iradi,  iibi  Christum  judicem  iutelligf», 
ante  cujus  tribunat  omnes  oportet  exhiberi^  sicut  dicit 
Apostolus  (II  Cor.  v,  iO) :  quomodo  crgo  judici  tradi- 
iuruscst,  qui  anicjudicem  pariter  exhibebitur?  Aut 
si  proptcrea  traditur  quisque  judici ,  quia  bominem 
Ixsit,  qunmvis  illo  non  tradentc  qui  Ixsus  cst;  muho 
commodius  accipitura  lege  ipsa  rcum  iradi  judici, 
conlra  quam  fccit,  cum  homincm  Ixdcrct.  Quia  et  si 
occidendo  quis  nocucrit  homiiii,  non  crit  jam  tempus 
qtio  concordet  cuin  co ;  qiiiajani  non  cst  cum  illo  in 


ii.,v   ,i^»r^r^tu.   ^.^/^.  •     •          -r      vw,  id  csl  lu  linc  vila  :  iicc  tamcn  idco  uon  saiiabUux 

*l^,'\-^devrecetur;quodquisnuis  iwti  fecerU.vianisja'  -.     i       .     ,  „.         .... 

ctaniuv  spviiu  wfhuur.  sed  liquidior  rsi  iinslra  !c€tio,  et  .i  iwcnilciido,  el  ad  illius  nuscricordiam  cum  sacrificio 

caiiorii lil>ris  ijoiaia.  iribidati  cordis  refiigiendo qui  doiiat  pcccata  couvei^ 


1345 


UBLR  PftlAIUS. 


i2lii 


•is  ad  sc,  et  qui  plus  gaudet  de  uno  poeiiitcnle ,  quam 
de  nooni^nta  novem  justis  (Imc.  xt,  7).  Carni  vero 
multo  miiius  video  quomodo  l)eneToli  vel  concordes 
Tcl  consentientes  esse  jubeamur.  Magis  enim  pecca- 
tores  amant  carnem  suam»  et  concordant  cum  illa» 
et  ooBseniiBnt  el :  qni  vero  eam  serviiuli  suhjiciunt , 
non  ipsi  ci  consentiunt,  scd  eam  sibi  consciitirc  co- 
gunt. 

52.  Forlasseergojubcmur  Deo  consentirc,  ct  illi 
esse  bencvoli,  ut  et  reconcilicniur,  a  quo  peec:uido 
aversi  snmus ,  ut  adversarius  nostcr  dici  possit.  Qni- 
bus  enim  resisiit ,  rccle  dicilur  eorum  adversarius :  * 
Deui  cnim  superbh  resislit ,  humiiibui  autem  dat  gro' 
timu  {Jacobi  iv,  6) ;  et,  Initium  onmis  peccati;  super- 
tiu;  imiium  autem  superbias  hominis ,  apostatare  a  Deo 
(EeeU.  x«  15,  14) :  ct  Aposlolus  dicit ,  Si  enim  cum 
tMmid  essenms ,  reconciiiati  sumus  Deo  per  *  morteni 
FHii  ejuSf  multo  magis  reconciliati  salvi  erimus  in  vita 
ipsius  {Rom.  v,  10).  Ex  quo  inlelligi  potesty  nullam 
naiuram  malam  inimicam  Deo  csse ,  quandoquidcm 
i|)Si  reconcilianlur  qui  inimici  fuerunt.  Quisquis  crgo 
10  liac  via,  id  est  in  hac  vila ,  non  rucrit  reconcilia- 
tos  Dco  pcr  mortcm  Filiiejiis,  tradelur  judici  ab  illo; 
qula  Pater  non  judicat  quemquam,  sed  omne  judicium 
dedit  Fillo  :  alque  iia  cxtcra  qua^  in  lioc  capitule 
scripta  snnl  coiisequiintur,  dc  quibusjam  traclavimus. 
Unum  solum  est  quod  huic  inlellcclui  difliculLilcm 
hciiy  quomodo  possit  recte  dici  in  via  nos  esse  cum 
Dco,  si  boc  loco  ipsc  accipicndus  cst  advcrsarius  im- 
piorom,  cui  jubemur  cilo  rcconciliari :  uisi  forte  quia 
ipsc  ubique  est,  nos  eiiam  ciim  in  hac  via  sumus,  cum 
illo  utique  sumus*  Si  enim  ascendero  in  ccslum  ,  in- 
qnit,  tu  ibi  cs;n  descendero  in  infernum ,  ades  ;  d  re- 
eipiam  pennas  measin  direetum^  et  habitabo  in  novis- 
uma '  maris ;  eteninr  illue  manus  tua  deducet  me ,  et 
eonUntbit  me  dextera  tua  j{Psai.  cwxMU  t  8-10).  Aut 
si  non  placct  impios  dlci  csse  cum  Dco ,  qiianquam 
nnsquam  non  prxsto  sit  Dcus;  quemadmodum  non 
dicimus  ca^cos  esse  cum  luce,  tameisi  oculos  eorum  lux 
circunirundat;  unum  reliquum  est,  ut  hic  advcrsarium 
prxceptum  Dei,  iotelligamus.  Quidenim  sicadvcrsntur 
peccare  volentibus  quam  prxceptum  Dei,  id  csllcx  ejus 
et  Scriptura  divina,  qnx  dala  cst  nobis  ad  hanc  vitam, 
ttt  sit  nobiscum  in  via ,  cui  non  oportct  conlradiccre» 
ne  noft  tradat  judici ;  sed  ci  oporlet  conseniire  cito?  Non 
enlm  quisquam  novit  qiiaiido  de  hac  viia  exeat.  Quis 
antem  conscntit  Scriptursc  divinx  ,  nisi  qui  legit  vel 
audit  piCy  deferens  ei  culmen  aucioritaiis ,  ul  quod 
inieUigily  non  propier  hoc  Jodcrit  quod  pcccatis  suis 
adversari  sentit;  sed  magis  diligat  correptionem 
suam,  ct  gaudcat  quod  morbis  suis,  donec  sanentur, 
non  parcitur :  quod  vero  aut  obscurum  ,  aut  absur- 
dum  ilii  sonaty  non  indc  conciiet  conlradictionum 
cerumina,  sed  oret  ut  inlelligat;  benevoleniiain  la- 
mcn  et  reverentiam  lanla:  aiiclorilali  exhibcndam 
cssc  mcminerit?  Scd  quis  hoc  facii,  nisi  quisquis  ad 
lcsiameniiim  patris  apcriendiim  ct  cognosccndum , 

*  Am.Er.  ct  \x)s,,innovi$simo.  AtMss.  nccnon  cditioMar., 
fVi  Mortssmuz ;  juxta  grxcum  LXX,  eis  ta  ^vhata. 


non  litium  minitatioiie  acerbus,  scd  pietale  milis  ac- 
cesscrit?  Deati  crge  mites;  quotuam  ipsi  hmeditate 
posddebunt  terram.  Yideamus  sequentia. 

CAPUT  XII.— 33.  Audistis  quia  dictum  est  antiquiSf 
Non  mcKhaberis.  Ego  autem  dico  vobis^  quia  omnis  qui 
viderit  mulierem  ad  concupiscendum  eam^  jani  nuecha" 
tus  est  eam  in  corde  suo.  Justitia  ergo  minor  est,  non 
moecbari  corporum  conjunctione:justilia  vero  major 
rc^iii  Dei,  non  moDchari  in  cordc.  Quisquis  aqtem  non 
nioechatur  iu  corde,  mulio  facilius  custodit  ne  mce- 
chelur  in  corpore.  illud  crgo  confirmavit  qui  hoc 
pr.xccpit :  noii  cniin  vcnit  Lcgein  solvere,  sed  iin- 
prere.  S;inc  consideraiidum  cst  quod  non  dixll,  Om- 
nis  qui  concupivoril  mulicrcm ;  sed,  qui  viderit  mulie" 
rem  ad  concujnscendum  eam ,  id  est ,  hoc  fine  et  hoc 
animo  atienderit  ut  eam  conciipisc:it :  quod  jani  iion 
cst  titillari  dclcctatioiic  carnis,  sed  plene  *  consciitire 
libidini ;  ita  ut  non  refrenetur  illicitus  appelitus ,  scd 
si  facultas  data  fuerit,  SJitietur. 

51.  Nam  iria  sunt  quibus  impletur  pcccatum ;  sug- 
gcstione,  dclcctalionc,  el  conseiisione.  Suggestio,  si»c 
pcr  memoriam  fil,  sivc  pcr  corporis  sciisus,  cum 
aliquid  videmus»  vel  audiinus,  vel  oiraciinus,  vcl 
gustamus,  vcl  taiigimus.  Quo  si  frui  dclcctavrrit,  dc- 
lcctatio  illiciia  refrenanda  est.  Yelut  cum  jijiinamus 
etvisiscibis  palali  appctitiis  assurgit,  non  fit  nisl 
delectalione  :  sed  huic  lamen  non  consentiinus ,  ct 
cam  '  dominanlis  rationis  jure  coliibemus.  Si  au- 
lein  con^ensio  facta  fiicrii ,  plenum  peccntum  crit « 
notuni  Deo  in  corde  nostro,  etiamsi  facto  non  inno- 
tcscat  hominibus.  Ita  ei^o  sunt  isli  gradus,  quasi  a 
serpenie  suggcstio  fiat,  id  est,  lubrico  et  volubili, 
'  lioc  cst  temporali  corporum '  motu ;  quia  et  si  qua 
.  talia  phanUismata  intus  vcrsanlur  in  anima ,  do 
corporc  forinsecus  iracta  sunt ;  ct  si  quis  occultus 
pmclcr  istos  quinquc  scnsus  moius  corporis  animam 
tangit ,  cst  etiam  ipse  temporalis  et  lubricus;  et  ideo 
quaiito  illabitur  occultius  ut  cogitaiionem  contingat, 
tanio  convenientius  serpcnti  comparatur.  Tria  crgo 
hirc ,  ut  dicere  coeperam,  similia  sunt  illi  gesix  rci 
qiiac  in  Gencsi  scripta  est,  ut  quasi  a  serpentc  fiat 
suggcstio  ct  qtixdam  suasio ;  in  appetitu  autcm  car- 
hali ,  tnnquam  in  Eva ,  delcctatio ;  iu  ratione  vcro , 
tanquam  in  viro ,  conscnsio  :  quibus  peractis ,  taii- 
quam  de  paradiso,  hoc  est,  de  bcatissima  luce  justitiuc 
in  inortem  liomo  cxpellilur  {Gen.  iii ,  i) ;  justissime 
omnino.  Non  cnim  cogit  qui  soadet.  Et  omnes  natuno 
in  ordinc  suo  gradibus  suis-pulchrx  sunt :  scd  de  su- 
pcrioribus  in  quibus  rationalis  animus  ordinatus  cst, 
aJ  inferiora  non  cst  declinandum.  Nec  quisqiiam  hoc 
faccrc  cogitur ;  et  Idco  si  fecerit,  justa  Dci  Icgc  pu- 
nitur^ :  non  enim  hoc  committit  invilus.  Veriimkimcn 
deleclatio  antc  consuetudinem '  vcl  nulla  est ,  vel 
tam  tcnuis  ut  prope  nulla  sit  :  cui  conseiitire  iua« 

*  in  oninilius  prope  >rss.,  ptane.  . 

*  Fdiii  iV.ar.  ei  U)v.,  ca^cris  libris  rcrragan(iljus,sf  eam. 

*  M^s.  deccui,6'Oi7;oi'a/iio}i. 

*  sicMss.  ct  Mar.  Al  Ani.  Vx.  et  Lov.,  sinejusta  dcfcnbicr,e 
punitwr. 

3  «;ic  Am.  Ei\  clMss.,  uoo  tantiun  cxccilo.  At  Mar.  ct  i.uv.t 
ante  cotuensionem. 


ftn  DE  SEUMONE  DOMmi  IN 

i;iiniii  peccatimi  est,  cmii  iinclia  est.  Cinn  aatem  qufs- 
qne  conseiiscrit,  ecmmittit  peccaium  in  corde.  Si 
autem  etiam  in  lactum  processcrit,  videlur  satiari  et 
eisiingni  cupiilltas  :  sed  poslea  cumsuggi^tio  repcti-/ 
tar,  major  accenditur  delectato ;  qurc  tamen  adhtic 
niulto  minor  csl  qtiam  illa  qurc  assiduis  raclis  in  ron- 
snetudinein  verlit.  Ifaric  ciiini  viiiccre  difflcininiiim 
est :  ct  tamen  etlam  ipsam  consueiudinem,  si  sc  quis- 
que  nnn  deserat ,  et  christianam  militiam  noii  rcfor- 
mid<^t,  illo  duce  atque  adjulore  ^uperabit;  ac  sic  in 
pristiiiam  pacem  *  atqne  ordinem  et  vir  Christo,  et 
inulicr  viro  subjicitur  (I  Cor.  xi,  3,  et  Ephes,  v,  23).      . 

55.  Sicut  ergo  iribiis  gradibus  ad  peccaium  pcrvc- 
nitur,  suggestione,  delecuitione ,  coiiseiisionc ;  ita 
Ipsius  peccati  trds  sunt  diffcrcnliac,  in  conlc,  in  facto, 
in  consnetudine,  lanquam  trcs  mortes :  iiiia  qiiasi  in 
domo,  id  est  cum  in  cordc  conscntitur  libidini ;  allcra 
jam  prolata  quasi  cxtra  portani ,  ciim  in  rnciiiin  pro* 
cedit  asscnsio ;  tcrlia ,  rum  vi  consuetudinis  malo! 
tanqnam  molc  lcrrena  prcmitur  auimus,  qtiasi  in  se- 
pulcro  jam  putens.  Qux  tria  gcncra  mortuonim  Do- 
mlnuin  resuscit;i8se ,  qiiisquis  Evangclium  legit,  ag- 
noscit.  Et  fonassc  considcrat  quns  differcnlias  liabeat 
ctiain  ipsa  vox  rcsuscitantis ,  cum  alibi  dirit ,  Puella 
surge  (Matth.  ix,  25) ;  alibi ,  hivenh^  tibi  dico,  surge 
[Luc.  vu,  14) ;  atibi ,  Infremuit  spiritu  ,  et  flexit^  et 
mrsns  fremuit ,  ct  post  dcinde  voce  magna  clamavit^ 
Lazareveniforas{Joan.  xi,  3344). 

50.  Quapropter,  nominc  ni(£chaiiiiura  qui  hoc  ca- 
piiiilo  commcmoraiitiir,  omncm  carnalcm  ei  libidino- 
sam  concupisccntiam  oportct  inlclligi.  Cum  eiiim  Um 
assiduc  idolola!ria!ii  Scriptura  roniicationcni  dicat, 
Pdnlus  autcm  aposlolus  avaritiam  idololalrix  iiominc 
appellel  {Coloss.  iir,  5,  et  Eplies.  v,  5);  quis  dubilet 
omuem  malhiii  coiicupisccntiam  recte  rornicaiionem 
vocari ,  quando  anima  noglecla  supcriore  lege  qua 
regilur,  inrcriorura  naturarum  turpi  voluplate ,  quasi 
mercedc ,  prostitula  corrumpitur  ?  El  ideo  quisquis 
carnalcm  delcctationcm  adv^TSus  recUim  volunlalcm 
suam  rcbcllare  scntit  per  consucludiiiern  pcccatorum, 
ciijus  iiidoniiidc  *  violiMnia  traliitur  in  caplivitatom , 
recolat  qtiantum  potcst  qualem  pacem  pcccando  ami- 
seril,  el  cxclamet ,  lufelix  cgo  homo^  quis  me  liberabil 
fle  corpore  mortis  hujus  f  Gratia  Dei  per  Jesum  Chris- 
tum  (Rom.  vii ,  2i,  25).  Iia  enim  cuin  se  inrdiccin 
cxclaniat ,  lugendo  imploral  consolaioris  auxilium. 
picc  parviis  cst  ad  beatiludincm  acccssus ,  cognitio 
infelicilatis  sua; :  cl  idco,  JSeolteliam  iugentes ;  quo^ 
mam  ipsi  ccnsotabuntur. 

CAPUT  XIII.  —  37.  Deinde  scquilur,  et  dicil :  Si 
futem  oculustuus  dexter  scundalizat  te,  erueeum,  H 
projice  abs  te :  expedit  enim  tibi  ut  pereat  unum  mem- 
brorum  tuorum^quam  totum  corpus  tuum  eal  in  gehcn- 
nam.  Uic  vero  magna  opus  csi  fortiludine  ad  membra 
prxcidenda.  Quidquid  enim  est  quod  signilicat  octt- 
ius,  sifie  dubio  tale  est  quod  vehcmenler  diligitur. 

Am.  Er.  ci  Lov.,  potcslattM.  Mss.,  c/>uscn. ientc  War.,  tv^ 
ton.  ' 

•  lii  decem  Mss.,  indmntia. 


MONTE,  S.  AUCUSTINI  12vi 

Sulet  cnim  ct  ab  eis  qiii  vthcroeuter  voluBt  ei^ 
primere  dilectioncm  suam,  ita  dici ,  Diligo  eura  iit 
oculos  mcos,  aut  etiam  plus  quam  oculos  meos.  Quod 
antem  addltum  est,  dexter^  lortasse  ad  augendam  viui 
dileclionis  valet.  Qiiaiiqtiani  enim  ad  videndum  isii 
ociili  corporis  comiiiuiiitcr  intendanttir,  et  si  ambo 
Intendantur,  xqualitcr  possint;  aniplius  tameii  for- 
midaiil  liomines  dcxtrum  amiltcre.  Ui  iste  sit  sensus : 
Quidtjtiid  illud  cst  quod  it:)  diligis,  ul  pro  dextro 
oculo  liabeas,  si  scandalizal  te,  id  cst ,  si  tibi  impc 
dimento  cst  ad  vcram  Iicatittidinein  ,  erue  illtul ,  et 
.projice  abs  te.  Expcdit  eniin  tibi  ut  pcrcat  uniini  lio- 
rum,  qux  ita  diligis  iit  tanqiiam  mcmbra  tibi  h  tTcant, 
quam  tottim  corpus  luum  ral  iii  gehcnnam. 

58.  Scd  quoiiiain  seqiiilur  de  nianu  dcxlera,  ct  si- 
miritcr  dicilur,  ^*i  dextera  %nanus  tua  scandalizat  te^ 
abuide  eam ,  et  projice  ubs  te  :  expedit  enim  tibi  mI 
pi-reat  unum  mnnbrorum  ftiomm,  ^tuim  totum  corpus 
lunm  eat  in  gehennam;  cogit  qusererc  diligcnlius  quid 
dixcrit  oculum.  In  qua  qiixstionc  nihil  mihi  occurrit 
congrticntius,  qiiam  dilcciissimum  amicum ;  nam  hoc 
cst  utiqiic  quod  membrum  rccle  possuinus  ap|)cllarc, 
quod  vchcmcnter  diligiinus  :  ct  hunc  consiliarium ; 
quia  oculiis  cst,  Uinqtiam  dcmonstrans  ilcr;  ct  in  rc- 
biis  divinis,  quia  dcxtcr  cst :  ut  sinistcr  sit  diicclQ» 
quidem  consiliarius,  sc<l  iii  rebus  tcrreiiis,  ad  ncces- 
sitatem  corporis  pertinentibus ;  de  quo  scaiidalizaiite 
supcrfluura  erat  diccrc,  quandoquidem  ncc  dexlra 
parcciidum  sit.  In  rebus  autem  divinis  anisiUaritii 
scandalizans  esl,  si  iii  aliqtiam  pcrniciosaiii  lia:rcsiin 
nominc  rcligionis  atquc  doctrinx  conalur  iiiduccre. 
Ergo  ct  dcxtcra  manus  accipiatiir  dilcctus  adjntor  et 
minister  in  divinis  opcribus  :  nam  quemadmoduin  iu 
octilo  contcmplatio,  sic  in  maiiu  rccte  actio  iiilelli- 
gitur ;  ut  sinislra  inanus  intclligalur  in  opcribus  qu.u 
huic  vita^  cl  corpori  sunt  neccssaria. 

CAPUT  XIY.  —  59  JOictum  est  autem ,  Quicnm- 
que  dimiserit  uxorem  suam ,  det  iUi  Ubelbim  rcpudii. 
Hjcc  justitia  minor  esl  Pharisxorum,  cui  noii  cst  coii- 
trarium  qtiod  Dominus  dicit ,  Ego  autem  dico  vobis, 
Quicumqtic  dimiserit  uxorem  suam  excepta  fornicatiouis 
causa^  facil  eam  moechari;  ct  qui  solulam  a  viro  duxerit^ 
mc^chatur.  Non  eniin  qui  pra^ccpit  dari  libelluro  repn- 
dii ,  hoc  pnrccpit ,  ut  uxor  diiniilaiiir :  scd,  Qui  dfmi- 
serit ,  iiiquil ,  det  illi  libellum  rcpudii ;  ut  iraciindiam 
leinerariain  projicientis  uxoreni  libelli  cogitaiio  l(*in- 
pcrarcl.  Qiii  ergo  diiniltendi  moram  quxslvit,  signi- 
licavii  quantum  poluit  duris  homiuibus,  sc  nolle 
discidiuin.  Et  ideo  ipse  Domiiius  alio  loco  de  hoc  in- 
terrogatus ,  ila  respoiidit :  Hoc  Moyses  propter  duri- 
tiam  vestram  fecit  (Matth.  xix,  8).  Quanlumvis  cniin 
durus  csset  qui  vellet  dimiitcrc  uxorein,  cuiu  cogilarct 
libello  rcpndii  dato  jain  sinc  periculo  cani  possc  iiii- 
bcrc  alteri ,  facilc  placarctur.  Douiiniis  crgo  ad  illiid 
conrirmaiidum  ut  non  facile  uxor  diiiiitlatur ,  solam 
causain  fornicationis  cxcepil :  c;cteras  vero  univcrsas 
molesiias,  si  qiix  forte  cxsritcrint,  jubet  pro  fido 
coiijtigali  ct  pro  caslitalc  fortitor  sustincri ;  et  iimi«- 
chum  dlcit  ctiam  virum  qui  cam  duxcrit .  qux  solut^ 


mo  LIBER  PRlMtb 

est  a  virp.  Cujus  rci  aposlolus  Paulus  lcrniiaum  oslen- 
flit,  quia  tamdiu  ohservandum  dicil,  quamdiu  vir  cjus 
▼lYit :  iilo  autcm  mort^o,  dal  Diibcndi  liccn^iam  (Aofit. 
TU,  Sv5).  Ilanc  cnini  etiann  ipse  regulam  tcnuit,  et  in 
ea  non  saum  consilium ,  sicut  in  nonnuilis  monitis, 
sed  praeceptuni  Domini  jiibcnlis  ostendil,  cum  ail : 
£tt  (mtem  qui  sunt  iu  conjugio  prtccipio^  non  ego^  led 
Dmimau^  muUerem  a  viro  non  dihcedere ;  quod  it  disce^' 
sertl,  manere  innuplam^  aui  viro  suo  reconciliari :  el  vir 
uxqrem  non  dimittat  (I  Cor.  vii,  iO,  11).  Crcdo,  simili 
forroa ,  nt  si  dimiserit  non  ducat  ariain ,  aut  rcconci- 
lictur  uxori.  Fieri  enim  polcst  u(  diinitlat  uxorem 
causa  fiHniicalionis ,  quam  Doniinus  exccptan^  esse 
▼uluit.  Jamvero  si  occ  ilii  nubcre  conccdilur  vivo  viro 
a  qvo  rccc^sil,  nequc  buic  allcrani  ducerc  viva  uxorc 
quam  diinisit;  mullo  minus  fas  est  ilUcita  cum.qui- 
busrtbfet  sliipra  conimillcxe.  Bcaliora  saiic  cotijiigia 
jtidicanda  sunt ,  qpx  sive  Gliis  procrealis,  sive  ciinni 
bta  terrena  proie  contcinpta ,  continentium.  intcr  se 
p»ri  consensu  scnarc  pohicrinl :  quia  nc(pie  conira 
ilbid  pncceptiim  fit ,  quu  Doiuiniis  diiuiLli  coi\jugcm 
vetat;  non  enim  dimiltit,  qui  cum  ea  non  carnalitcr, 
scd  spiritualiter  vivit :  el  iliiid  scrvatur,  quod  pcr  Apo- 
stoluoi  dicitur ,  Reliqnum  e$t  ul  qui  habeni  uxores, 
qnoM  tton,  habentn  sint  (Ibid,  29). 

CAPUT  XY.  —  40.  Illud  inagis  solct  sollicitare  aui- 
mum  parvulorum,  qui  taiiicn  seciindiim  prxcepia  Chri- 
sii  jam  vivere  gesiiimt ,  quod  alio  loco  ipse  Dominiis 
dicit ,  Quisquu  venit  ad  t»e,  et  non  odit  patrem  tuum^  et 
matrem^  el  uxorem^  et  (Hios ,  et  (rulres^  et  sorores,  in- 
mper  ef  ammam  tuam ,  iton  potest  meus  esse  discipulus 
{Lue.  xiVy  26).  Yideri  enim  potcst  contrarium  iiiinus 
iiileUigentibus,  quod  bic  vetat  dimitti  uxorciu,  exccpta 
ciosa  fomicationis,  alibi  vcro  discipuliim  suiim  negat 
csse  posso  quemquam  qui  uon  odcrit  uxorem.  Quod 
si  propler  concubitum  d<cerot,  non  ctiam  patrcm,  ct 
niatrcm ,  ct  fratres  in  eadem  conditione  poiieret.  Sie4 
qoam  verum  est  quod  regnum  coslorum  vim  patitur^  ei 
qm  mm  (adunt^  diripiunt  illud  {Matth.  xi,  !2) !  Quanta, 
enim  vi  opus  est ,  ut  bomo  diligat  inimicos,  et  odcrit, 
patrem ,  el  matrcm ,  et  uxorem ,  ei  lilios ,  ei  fratrcs ! 
Utni0iqiie  enim  jubet,  qui  ad  regauin  coelorum  vocat. 
£t  qiiomo«lo  bxc  non  siut  contraria  iuter  se,  i^iso  doce 
osK^idere  lacile  cst ;  sed  ea  intcllccta  implcrc  diffi- 
cile  :  quaDqium  et  boc  eodein  ipso  adjuvanie  facilli- 
miun.  Regnum  cnim  xternum  quo  discipulos  suus, 
qoos  ettam  fratres  appeliat,  vocare  dignaius  est,  non 
liabet  liujvamodi  neceshitudines  temporalcs.  iVoitenim 
eti  Judmu» «  neque  Grcecus ,  neque  masculus ,  neque  fe- 
uttnm ,  neque  tervuSj  neque  Uber ;  sed  otnma,  ei  in  omni" 
bus  Chri9tn$  {Galai.  4ii ,  i8 ,  et  Coloss.  iii ,  1 1).  Et  ipsc 
Domlnas  dicil :  In  resurreciione  enim  neque  nubent^ 
mqn^  uxoret  ducent ;  sed  eruni  dcut  Angeli  Dd  ts  C4jeUs 
{MaUh.  \Vh  30).  Oportet  ergo  ut  quisquis  illius  regiii 
viiam  jpm.  bic  mcdiiari  voluerit,  pderit  non  ipsos  ho- 
mines^  sed  istas  nccessitudines  tcmporjles,  qtiibus 
ista  qoae  tranaitura  est  vita  fulcitur,  quae  nascendo  et 
niorieiido  peragitur :  quod  qui  non  odit,  nondum  amat 
vltam  ubi  mina  erit  conditio  nasccndi  atque 


npioriendi,  quoi  copiilat  terrena  coiyugia. 

41.  Itaque  si  aliqucm  bene  cbiistianuro,  qui  lamcii 
Uubei  uxorcm,  quamvis  cum  ea  adbuc  filios  gcnervt* 
interrogeiQ,  utrum  in  illo  rcgno  habere  velit  uxorem ; 
memor  utique  proniissonim  Dei  ei  vit«  illius,  ubi 
corruptibile  hoc  iuduet  incorruptioncm,  et  niortale 
hoc  induet  immorlaUtat^m  (I  Cor.  xy,  53,  54) ;  jam 
magno  vel  cerle  aliquo  amorc  suspei^iis,  cum  exso- 
cratione  respondebii,  sc  vchei^nicr  id  nolle.  Rursiis 
si  interrogeni,  utruii^  uxorem  suam  post  re^urroQtioh 
nem  accepu  angelica  immutatione  ^  qux  sanctis  pro^ 
mittilur,  secum  ibi  vivere  vdii;  um  vebemcnter  se 
id  velle  quam  illud  noUc,  respondebii.'  Sic  invciiitiir 
bojius  cbristianus  diligere  iii  una  fcmiua  erealuraro 
Dtii,  qiiam  reformari  ct  rcnovari  dc*>iticrat;  odisse 
aulcra  coiijuiictioncin  copuIaliDncinquc  co/ruptjlbilcm 
atque  morulcm  :  boc  cst ,  diliger^  in  ca  quod  bomo 
e:>t ,  odisse  qiipd  iixor  cst.  [la  ctiam  diligil  Ulimicum, 
noii  in  quantum  inimictis  cst ,  scd  in  quantum  boroo 
cst ;  ut  boc  ei  velit  proveiiire  quod  sibi ,  id  est,  ut  ad 
regntim  ccelorum  correctus  rcnovatusque  pervcni^it 
lloc  ct  dc  patrc  et  dc  mairc  ei  cxteris  viiiculis  saii- 
guiBis  intcUigendum  cst ,  ut  in  eis  oderimus  quod  ge- 
nus  bumanuin  nasccndo  c^  fnoriendo  sortitum  cst  (a)« 
dilig.^^mus  autem  qiiod  nobisctim  potest  ad  illa  regna 
pcrdtici ,  iibi  nciiio  dlcil,  Pater  meus ;  sod  omnes  uni 
Deo ,  Pater  noster  :  ncc ,  Maier  mca ;  scd  onines  illi 
Jcrusalcm,  Mater  iiO:»lra  :  ncc  Fraler  meus;  sed  omnes 
de  omiiibus,  Frater  nostcr  :  conjugium  vero  cum  illQ 
simiil  nobis  in  unum  rcdactis ,  qtiasi  uiiius  conjiigiii^ 
cril,  qui  nos  de  proslitulione  bnjiis  sxcuii  sui  sangui* 
nis  efl^usione  liberavit.  Necesse  est  ergo  nt  oderit  ea 
qu9C  transeunt  discipulus  Christi ,  in  iis  quos  secuiii 
ad  ca  vcnire  desiderat ,  qu;e  semper  manebiint ;  et 
Uiito  magis  hxc  in  eis  oderit,  quanto  magis  eos  diligii. 

A%.  Potest  igilur  cbristianus  ctim  conjuge  concor' 
diler  vivere^i  sive  indigentiam  carnalem  cum  ea  sup- 
plens,  quod  sccundum  veniam,  non  secuiidum  impe* 
rium '  dicit  Apostolus ;  sive  riliori^m  propagationem« 
qtiod  jam  nonnullo  gradu  po  est  esse  laiidabile;  sive 
fratcrnam  societaiem,  sine  ulla  oor|>orum  cominixtiiH 
nc,  habens  uxorem  lanquaro  non  babens,  quod  est  iii 
conjugio  Christianoruro  exccllentissimum  atque  subU« 
me  :  ui  Uincn  oderit  in  ea  nomen  temporalis  neces- 
siutis  ',  et  diligat  spem  sempitcrntt  beatiludinis. 
Odimus  enim  sine  dubio,  quod  certe  ul  aliquando  noa 
sit  opumus ,  sicut  isUm  ipsaro  pnesentis  sacculi  yW 
Ura ,  quaro  tcmporalein  si  non  odissemus ,  non  dcsi* 
dcraremus  futuram ,  qux.  non  est  tempori  obnoxia. 
Pro  bac  cniin  viu  posiu  est  anima,  de  qii:i  ibi  dictuin 
cst,  Qtit  non  oderit  insuptr  ei  animatn  vtam^  non  potctt 
csse  meus  discipulus  (Lmc»  xiv,  6).  Iluic  namque  vit;e 
ciluis  est  necessarius  iste  corruptibilis ,  de  quo  ipse 

t  Sic  Mss.  eteditl,  praeter  Har.  et  Lov.f  qul  babent,  im- 
mortaliiate, 

*  IQ  onmibus  Mss.,iiort  secundion  debitum. 

>  Am.  E:r.  et  ix)Vm  oderii  inea  omnes  iemporales  nccessitti* 
tes.  At  Hss.,  oierit  in  ea  nomen  temporahs  necessUatis,  sit 
ciiam  Mar.  ubi  [.ro  necessiiatisy  le^endum  videiur,  necessh 
iwiinis. 

(a)  I  nclract.ycap.  19,  n.  5. 


n5i 


DE  SCIUIONE  DOMINl  IN 


&>oiniiUis  Jicil,  Nonnc  anima  ptus  e$t  qnam  esca  (Matth, 
VI.  25)?  id  csl,  hncc  vita  cui  necessaria  cst  csca.  Et 
qiiod  dicit ,  ut  aniroatn  stiam  ponat  pro  ovibus  suis 
(Joan.  X,  15) ;  liaiic  utiquc  viinm  dicit,  cum  se  pro 
Mobis  moritiiriiin  esse  pronuiitiat. 

CAPUT  XVI.— 45.  Exoritur  hic  allcra  quxstio,  cuin 
Domimis  causa  rurnicationis  pormittat  dimiui  uxorem, 
qiiatcnus  boc  loco  iutcUtgeuda  sit  fornicatio':  utnim 
qnousquc  intelligunt  oinnes,  id  cst,  ut  eam  fomicaiio- 
ncm  credamus  dictam  qux  iii  stupris  committitur ;  an 
quemadmodum  Scriptunc  solent  rumicationem  voca- 
re,  sicut  supra  dictuin  est,  omnem  illicitam  corruptio- 
tiem ,  sicut  esl  idololatria  vel  avaritia ,  ct  ex  eo  jnm 
omiii!i  iransgressio  legis  propter  illicitam  concupiscen- 
tiain  (a).  Sed  consiiiumus  A|)ostolum,  nc  aliquid  temerc 
dicamiis :  llis  qni  sunt  in  conjugio,  inqiiit,  pracipio^ 
non  egOfSed  Dominus^  uxorcm  a  viro  non  ditcedcrei' 
ifuod  n  diuesserit ,  mancre  innnplam ,  aut  viro  suo  re- 
€oneiliari.  Potcst  cniin  Oeri  ut  discednt  ea  causa  qiia 
Domiiius  |>crmittit.  Aut  si  remin»  iicet  virum  dimil- 
terc  clinm  prxter  causnin  fornicationis ,  ct  non  licct 
viro ;  quid  rcs|K)iidebiinus  de  lioc  quod  6h\i  posierius, 
Et  rtr  uxorem  ue  dimittat  ?  Qtiare  non  addidil,  cxcepla 
ctusa  fornicalioiiis ,  qnod  Dominiis- permittit;  nisi 
quia  similem  foriiiam  vult  iiitelligi ,  ut  si  dimiscrit 
(quod  causa  fornicationis  prnuitlilur),  manont  &iiic 
iixorc,  nut  reconcilietur  uxori  ?  Noti  cnim  male  rccon- 
cilinrctur  vir  illi  imilieri ,  f|itnm  cuin  lapidnrc  ncnio 
aiistis  essct ,  dixil  ci  Doinimts  :  Vudc ,  et  vide  dcinccps 
ne  pccccs  ( Id.  vni,  11).  Qiiiu  cl  qtii  dicit,  Non  licct 
diroilterc  uxorcm ,  nisi  cniisa  fornicnlionis ;  cogit  rc- 
tincrc  ux«rem ,  si  caiisa  rornicationis  non  fucrit ;  si 
£titein  fuerit,  non  cogit  dimiitcre,  scd  pcnniltit :  sicut 
diciiiir,  Non  liceat  mulicri  nubcrc  nltcri ,  iiisi  mortuo 
viro ;  si  nntc  ?iri  mortcin  nupscrit ,  rcn  cst :  si  post 
viri  mortcni  non  ntipscrit ,  non  cst  rcn ;  non  cniin 
jiissa  cst  ntibere,  sed  peimissn.  Si  crgo  pnr  formn  cst 
in  isto  jurc  conjugii  itiler  viruin  et  mulicrem ,  usquc 
adeo  ut  noii  taiitum  de  fcniiiin,  idcm  Aposlolus  dixcrit, 
Miulier  non  habct  pot^statem  sui  corporis ,  sed  vir ;  sed 
etiam  de  iilo  non  tacuerit  dicens,  SimiUter  ef  vir  »m 
corporis  potestatem  no»  Aato»  sed  muUer ;  si  crgo  simi- 
lis  forma  ett,  non  oportct  intclligi  liccre  mulicri  virum 
diinitterCy  nisi  causa  fornicationis,  sicut  et  viro. 

44,  Consideraiidum  est  iiaque  quatenus  fornicatio- 
nom  mlelligcre  debenmiis ,  ci  coiisulcndus ,  ul  coc- 
pcramus,  Apostoliis.  Scquitiir  cnim  ct  dicit ,  Civteris 
anlem  ego  dico,  non  Dominus,  Hic  primo  vidcndum  cst 
i\u\bvLS  c(eteris ;  diccbnt  cnim  superius  cx  Doniini  pcr- 
soiia  iis  qui  sinit  in  conjugio ,  iiunc  vero  ex  sua  |>cr- 
sona  cxteris  dicit :  crgo  foriasse  iis  qui  non  sii|it  in 
conJMgio  :scd  non  boc  scquilur.  Iia  cnim  subjungii  : 
Si  quis  frater  habet  ttxorem  in/idelem ,  et  ha:e  eonscniit 
habitare  eum  illo^  non  dimittat  illam.  Crgo  ctiam  nunc 
;.«  dicit  qiii  sunt  in  conjugio.  Quid  sibi  crgo  vult  quod 
ait,  acteris :  nisi  quia  supcrius  eis  loqucbalur,  qui  blc 
copulati  erant ,  ut  pariter  in  (ide  Christi  esseiit ;  cW' 
tens  vcro  iiunc  dicit ,  id  est  eis  qui  sic  copulali  sunl , 
O)  1  r.cinct.  cao.  lU,  n.U 


MONTF.  S.  AUGUSTINI  m± 

ut  non  ambo  fidclcs  siiit?  Scd  quid  eis  dicit?  Si  quis 
frater  habet  uxorem  in/idelem,  et  hac  consentit  habitare 
cum  illo,  non  dimittat  ilUm  :  et  n  qua  mulier  habet  vt- 
rum  infidelem ,  et  hic  consentit  habitare  cum  iUa^  not* 
dimittat  virum.  Si  ergo  non  pnccipit  ex  Domiiii  per 
8ona,  scd  ex  siia  persona  monct ,  ita  est  hoc  bonum» 
ut  si  quis  aliter  fecerit,  non  sit  pnccepti  transgresscr  : 
sicut  de  virginibus  paulo  post  dicit,  prxceptum  Do- 
mini  se  non  liabere,  coiisilium  autcm  dare ;  atquo  ita 
Ininlnt  virginitatem,  iit  arripiat  eam  qui  voluerit,  non 
tanicn  ut  si  non  fcccrit ,  contra  pnjcccpium  fccisse 
Judicetur.  Aliiid  enim  cst  quod  Jubeiur,  aliud  quod 
monelur,  aliud  quod  ignoscilur.  Jubetur  mulier  a  viro 
non  disccdere ;  quod  si  disccsserit,  mancrc  innuptam 
aut  viro  suo  rcconciliari :  alitcr  crgo  non  licet  facere. 
Monctur  autem  vir  fidelis,  si  habet  uxorem  infidelcni 
conseiitieiitcm  secum  habitarc ,  non  eam  dimittere  : 
licot  crgo  ct  dimittcre ;  quia  non  est  prxceptum  Do- 
miiii,  ne  diniittnl,  scd  consilium  Apostoli :  sicut  mo- 
nctur  virgo  non  nubcre;  sed  si  nupscrit,  consilium 
quidcm  non  tencbit,  sed  contra  pra>ceptum  non  fa- 
cict.  Ignoscitur  cuni  dicitiir,  Iloc  autcm  dico  sccundum 
veniumf  non  secundum  tiM/HTtirm.  Quaproptcr ,  si  licet 
ut  dimittatur  conjux  infidelis,  quamvis  melius  si*.  non 
dimittcre ,  et  tamcn  noii  licct  secuiidum  pnccepium 
Domiiii  ut  dimittatur  coiijiix  nisi  causa  foraicationi.';» 
fornicntio  cst  etiam  ipsa  infidclitas. 

45.  Quid  enim  tu  dicis  ,  Aposlole?  Ccrte  ut  vir  fi- 
dclls  cotiscnlicnlem  sccum  habitare  mulicrom  iiifide- 
lcm  noii  diniittat.  Itn,  inquit.  Cum  crgo  l:oc  ct  Doiiii- 
nus  prjccipiat,  ne  dimitiat  vir  uxorem,  nisi  cnusa  fur- 
nicationis,  quare  liic  dicis,  Ego  dico^  non  Dominus? 
Quia  scilicct  idololntria  quam  seqiitintur  infideles ,  ct 
quxlibet  noxia  supersiitio,  fomicniio  est.  Dominus  aii- 
tem  peroiisit  causa  rornicationis  iixorcm  dimitti :  scd 
quia  permisit,  non  jussit,  dcdit  locitm  Aposiolo  mo- 
nendi,  ut  qtii  volucrit  non  dimittat  uxorem  infidc- 
lem,  qiio  sic  fortnsse  possit  fieri  fidclis.  Sanctifieatus 
est  «liiii,  in()uit,  vir  in/idcUs  in  uxore^;  et  sanctificata 
est  muHer  infideUs  in  fralre,  Crcdo,  jain  proTcncrat  ut 
nonnutla!  femiiuc  per  vtros  fidclca,  d  viri  per  tixorcs 
fldcles  in  fidem  venirent ;  et  quamvis  non  dicens  no- 
minn,  exemplis  tamcn  liortattis  est,  ad  confirmaiidum 
consilium  suum.  Deinde  scquitur  :  AUoquin  /ilH  vestri 
immundi  essent;  nunc  aulem  sancti  tutit  (I  Cor,  vii). 
iain  enlin  enint  panult  chrisliani ,  qui  sive  auctorc 
uno  cx  pareiitibus,  sive  utroqne  consentionle  sniicti- 
fic:iti  ci-ant :  quod  non  ficrel,  nisi  uno  credenle  disso- 
f  iarciur  conjugium,  ct  iioii  toleraretur  infidelitas  con- 
jiigis  usque  ad  opportunitatem  oredendi.  lloc  est  crgo 
coiisilium  ejus,  cui  credo  dictum  esse,  Si  quid  super^ 
erogaveris,  rediens  reddam  tibi  ( Luc.  x,  35). 

46.  Porro  si  infidelitas  foniicatio  cst,  et  idololatrin 
nifidelitas,  et  avaritia  idololatria,  non  est  diibitandom 
ct  avnritiam  fornicationem  esse.  Quisergojamquam« 


<  Ldiii,  in  uxore  fideti  :  et  paulo  post,  in  fratre  fidelL  At 
Mss.  ;n  uiroquc  looo  Garciit  voce,  fidcH :  qusm  ab  A|)Ostuli 
grxco  loxtu  al)esl;  uec  in  latiau  erat,  testc  Augustino.  isk* 
Ifa,ca«i.2i  -  


li^  IJBER 

libel  iJlicitani  concupisccnllaiu  pole&l  rcclc  a  fornica- 
(ionis  gcncrc  separarc,  si  avariiia  fornicalio  csl?  Ex 
4110  inlelligiiur,  quod  proplcr  illicilas  concupiscciilias, 
noii  lanium  qu£  iii  slupris  cum  aKeiiis  viris  aul  fciiii- 
Dis  commiuunlur,  scd  omnino  quaslibct,  qux  anininm 
eorpore  malc  ulenlem  a  lcge  Dci  ul)crrarc  f.iciiini,  cl 
pcniiciose  lurpiterqiie  corrumpi,  possit  siiie  crimine 
el  vir  uxorem  dimillcre,  et  uxor  viniin  :  quia  exce- 
ptam  facit  Dominus  causam  fornicalioiiis ;  quaiu  fur- 
nicQlionem,  sicut  supra  considcraluiii  csi,  gcncralem 
ei  universalem  inteJligcrc  cogimiir. 

47.  Cumautcm  ait,  excepta  causa  [vruicatioms;  non 
dixit  cujus  ipsorum,  viri,  aii  fcmina:.  Noii  eiiiin  tan- 
lum  fornicantcm  uxorcni  dimiltcre  coiiccditur ,  scd 
quisi|uis  eani  quoquc  uxorem  diiiiiltit,  a  qua  ipsc  co- 
gitur  fomicari ,  causa  fornicationis  ntitiiie  dimiuil. 
Velut  sl  aliqucm  cogat  iixor  sacrificare  idulis,  qui  ta- 
lciu  diiiiittit,  causa  fornicitioms  dimittit,  noii  Uiiitum 
illius,  sed  et  suar  :  illius  ,  qtiia  fornicntur ;  sux ,  ne 
fomicetur.  Nikil  autem  iniquius ,  quaiii  foriricaiionis 
eausa  dimiuerc  uxoreni,  si  ct  ipse  conviiicilur  forui- 
cari.  Qcctu^ril  cnim  ilttid,  In  qno  enhu  altemm  judicat^ 
tmeiipsuui  condenmas  :  eadem  enim  agis  quas  judicas 
(  Hom.  11  y  i  ).  Quaproptcr ,  quisquis  foriiicalionis 
causa  vult  abjiccrc  uxorcm,  prior  debet  csse  a  forni- 
catione  purgatus  :  quod  similikT  ctiam  de  fcmina  di- 
xerim. 

.4S.  Qiioil  autcm  dicil,  Qui$quis  solutam  a  viro  du- 
xerii^  nuechatur ;  quaeri  potest  ulrum  quomodo  iiios-' 
diatur  iUe  qiii  ducit,  sic  et  illa  quam  ducit.  Julictiir 
ciiim  et  ilia  uianere  imiupta ,  aul  viro  rcconciliari  : 
scdsidiscesseril,  inquil,  aviro.  Multum  autcm  intcr- 
est  ulrum  dimitlal,  an  dimittatur.  Si  ciiim  ipsa  viriim 
dimiserit ,  et  alieri  nupscrit ;  videlur  cuiiidilate  iiiu- 
landi-conjiigii  vinim  priorcm  rciiquisse,  qux  sine  du- 
bio  adullerina  cogilatio  est.  Si  aulem  dimilLitur  a 
Yiro,  cum  quo  csse  ciipicbat;  mceclialur  quidem  qui 
cam  duxeril,  secundum  Doiniui  scnleiiliam,  sed  utrum 
et  ipsa  tali  crimiiic  tencatur,  inccrtiim  cst.  Qiiamvis 
multo  minus  iiivciiiri  possit  quoniodo  cum  vir  ct  mu- 
lier  pari  consensu  sibi  inisccatitur ,  niius  eorum  moe- 
chus  sit,  el  non  sit  allcr.  Uuc  acccdit ,  quia  si  mcD- 
cbatur  iilc  duccndo  cani  qtix  solula  cst  a  viro,  quan- 
quam  uon  dimiseril,  scd  dimissa  sit,  ipsa  eum  facit 
nuecbari ,  quod  nibilominos  Dominus  vctat.  £x  quo 
colligitur,  sive  dimissa  fucrit,  sive  dimiscrit,  oportere 
illam  mancrc  innuptam,  aut  viro  rcconciliari. 

49.  Rursiim  qua^rittir  nlnim  si  iixoris  permissu, 
sive  sterilift,  sive  quai  concubitum  pati  non  vult ,  ad- 
hibuerit  sibi  altcram  vir  ,  non  alicnam,  neqiie  a  viro 
sejunctam,  possit-esse  sine  crimine  fomicalionis?  Et 
in  liistoria  quidcm  Yctcris  Tcslaniciiti  invenitur  cxcm- 
plum ;  sed  nunc  prxcepia  m.^jora  sunt ,  in  qiise  per 
iilum  gradum  gcneralio  liumaiia  pervenit  :  tractanda 
illa  sunt  ad  distingucndas  xlalcs  dispensationis  divi- 
me  providentia; ,  quae  buinano  gencri  ordinatissimc 
snbvenii;  iion  auioiii  ad  vivcndi  regulas  usurpaiidas  *. 
Sed  lamcn  utrum  quod  ait  Apostoliis,  iluiier  non  ha" 

*  Hi  CorbcicnBi  oodice  t  ad  vivendi  reguUm  usurpaHda. 


Pl^iMUS.  1251 

bet  poteslattm  lui  corporis,  scd  vir;  thnHiter  et  vir  non 
habet  potestatcm  sui  corporis,  sed  muiier ;  possit  in 
tnntum  valcre ,  ut  periniucnic  uxore,  qua  maritalis 
corporis  potesiatcni  Iiabct,  jossil  vircum  nltcra,  qo3 
ncc  alicna  uxor  sit,  ncc  a  viro  disjuncta,  concumbere  : 
scd  non  ita  est  exislimandum ,  ne  lioc  etiam  feiuina, 
viro  peroiittcnle,  faccrc  posse  vidcatur,  quod  omnium 
sctisus  cxcludil. 

50.  Qiianqunm  nonnullx  cnus»  possiut  existcre» 
nbi  el  iixor,  marili  consensu,  pro  ipso  marito  hoc  fa- 
.  ccre  dcbere  vidcatur  :  siciil  Antiocbix  factum  esse 
pcrliibclur  anie  qiiinquaginta  fcrine  annos,  Constaii- 
lii  temporibus  (a).  Nam  Acyndinns  timc  prxfcclus, 
qiii  cliam  coiisul  fuii,  cum  qucmdam  librx  auri  debi- 
torcm  Hsci  exigerct,  ncsdo  undc  commotus,  quod  plc- 
ruinquc  in  istis  polesialibus  pcriculosum  cst,  quibu^ 
quodlibcl  licct,  aut  potius  putattir  licerc,  comininar./^ 
csl  )urans  ct  vchcmenlcr  affirnians,  quod  si  certo  dio 
qiicm  consiiliicrat,  mcmorntum  aurum  non  exsohe- 
rcl,  occidcrclur.  Itaqui*.  cuin  illc  tcncrctur  immaiii  cu- 
slodia,  ncc  sc  possct  dcbilo  iilo  cxpcdire,  dies  me- 
lucndus  iinmincrc  et  propin((unre  corpil.  Et  fortc  ba- 
bchat  uxorein  pulclierriinam,  scd  nuIJius  peciini»  qiui 
subvenirct  viro  :  cujus  muliciis  pulcbritudine  cuin 
>  quidain  dives  csset  acccnsus,  ct  cognovissct  maritum 
cjtis  in  illo  discrimincconslitutum,  misit  nd  eam  pol- 
liccns  pio  uiia  noctc ,  si  ei  misceri  vellet,  se  auri  li- 
bram  dalurum.  Tuin  illa  qux  se  scirct  non  liabere  sui 
corporis  poiesuiicm,  scd  virum  suum,  pertulit  ad  euw 
diccns  paratam  se  essc  pro  mariio  id  facere,  si  tamcii 
ipse  coiijugalis  corporis  dominus,  cui  tota  illa  cnstilas 
delicreiur ,  lanquam  de  re  sua  pro  viui  sua  vcllet  id 
ficri.  Egit  illc  gratias,  ct  ut  id  fierct  imperavil,  nullo 
inodo  jtidicans  adulterinum  essc  concubilum,  qtiod  ct 
libido.niilla  ct  inagna  mariti  cbarilns  se  jnbcnte  et  vo- 
lonle  flagikirel.  Vcnit  mulier  ad  villam  illius  divilis, 
fecit  qtiod  voluit  iinpudicus  :  sed  ilia  corpus  nonnisl 
mnrito  dcdit ,  non  concumbere ,  ul  solet ,  sed  vivere 
cupienii.  Accepit  aurum  :  sed  ille  qui  dedit,  fraude 
siibtraxit  qiiod  dederal,  et  supposuil  simile  ligamcn- 
tnm  cuin  lerra.  Quod  ubi  mulier  jnm  doini  sux  posiia 
invenit,  prosiluit  in  publicum  c;idein  mariti  cbaritaie 
clamatiim  qtiod  feceral ,  qua  facere  coacta  est :  in- 
tcrpcllat  prafcctnm ,  fatetur  omnia ,  qiiam  fraudcm 
passa  csscl  osicndit.  Tum  vero  prxfcctus  primo  se 
leum,  qnod  suis  minis  ad  id  ventum  esset,  pronuntiat, 
tanquam  iii  aliuin  sententiam  dicens,  dc  Acyndini  bo- 
nis  auri  libram  (isco  inferendam ;  illain  vero  mulierem 
dominam  1n  cam  tcrram,  unde  pro  auro  tcrram  acce- 
pisset,  induci.  Nibil  binc  in  aliquam  partcm  disputo ; 
liceat  cuiqoe  xstimare  quod  vclit :  non  enlm  dc  divinis 
auctorilatibus  deprompta  bistoria  cst  :  sed  tamen 
narraio  facto ,  non  ita  respuit  hoc  sciisus  bumanus, 
quod  in  illa  mulicre  viro  jubcnlc  commissum  esi^ 
qucmadmodum  antca,  cum  sinc  nllo  cxcmplo  res  ipsa 
poneretur ,  liorruimus.  Scd  in  hoc  Evangclii  capittilo 
iiihil  fortius  considerandnm  esl,  quam  inntuni  inauini 

(a)  circiter  Chrlsti  annuni  5io :  quii^pe  hoc  scribebat  mb 


i23.H  DE  SFRMONE  DOMINl  IN  MONTE.  S.  AUGUSTINI 


liT^ 


eft»c  fiMriiicaliomft»  ul  cum  Uinlo  viiKulo  sibi  conjiigia 
consinpgauUlt,  baec  uun  causa  solutioiiis  excepia  sit : 
qiix  sil  autcm  fortticitio,  jam  traotaium  est. 

CAPUT  XVII. —51.  Iterum,  inqiiii ,  audistU  qnia 
didumeitanli^Sf  Non  pejerabis,  reddesautem  Domino 
jusjurandum  tuum.  Ego  autem  dieo  vobis ,  non  jurare 
oittiiino^  neque  per  cee/iim,  quia  thronus  Dei  est;  neque 
per  terram  ,  quia  scabeHum  est  pedum  ejus ;  neque  per 
Jerosolymam ,  quia  civitas  est  magni  regis ;  neque  per 
capui  tuum  juraveris,  quia  non  potes  (acere  capillum 
.  Kiitiiii  album  aul  nigrum.  Sit  autem  sermo  vester,  Est, 
est;  Non,  non  :  quod  autem  amplius  est ,  a  mato  est. 
Justitia  Pharisrcorum  esl,  non  pejerare  :  lianc  confir* 
matqui  rcUil  jiirarc,  quod  perlinetadjiislitiam  regni 
coelorum.  Sicul  eiiim  falsum  loqui  iion  polest  qui  iion 
loquilur ,  sic  pojcrare  non  polest  qui  non  jurat.  Scil 
tamen  qiioniamjurat  quiadhibct  lesteui  Deum,  dili- 
geiilcr  consideraDdum  est  lioc  capiiulum ,  iie  coiilra 
prxcrptum  Domini  Apostohis  fccissc  vidcalur,  qui 
&Tpe  boc  modo  juravii ,  cum  dicil ,  Qua  autem  scribo 
vobis^  eece  coram  Deo^  quia  non  ntentior  {Galat.  1 ,  20) : 
ct  itcruui,  Dcus  et  Paler  Domini  nostri  Jesu  Cliristi ,  qui 
est  benedictus  in  swcula,  scit  quia  non  memipr  (II  Cor, 
XI,  51).  Tale  esl  eliain  iliud,  Testis  enim  mihi  estDeus, 
cui  servio  in  spiritu  meo  in  Evangelio  Fitii  ejus^  quo- 
modosine  intermissione  memoriam  vestrifacio  semperin 
orationibus  meis  {Homj.  i,  9,  10).  Nisi  forte  quis  dicat 
lunc  habcndam  csse  juratioiiem ,  ciim  per  aliquid  di- 
cilur  pcr  qnod  juratur  :  iit  iion  juraverit ,  quia  non 
dixit,  per  Deum ;  sed  diiil,  Testis  est  Deus,  Ridicuhiin 
esi  hoc  putare  :  tamen  proplcr  conicntiosos  aut  niiil- 
lum  lardos  *,  ne  aliquid  iiitercsse  quis  ptitcl ,  sciat 
etiam  boc  niodo  jurassc  Apostoluin  dicentcm  ,  Quvti- 
Hie  moriar,  per  vestram  gtoriam  (I  Cor,  xv,  31).  Qiiod 
HO  quis  existimet  ila  dictiim ,  tanqiiani  si  diceretiir, 
Vestra  gloria  me  facit  quotidie  mori;  sicut  dicitiir, 
Pcr  illiiis  magislerium  d<»clus  faclus  est ,  id  cst,  illiiis 
magislerio  factum  est  ut  perfecte  docerctiir  :  gra>ca 
exeuiplaria  dijudicant,  in  quibus  scriptiim  esl,  N/,  r^v 
»tt'jxr,9iv  u/aT«f«v ,  quod"nonnisi  a  jurante  dicitur.  Ita 
ergo  iiitelligilur  pRBcepisse  Dominum  ne  jiircliir,  iic 
quisquani  sicut  bonuin  appeut  jusjurandum ,  et  assi- 
duitale  juraiidi  ad  pei  jiirium  per  consuctu Jinein  dc- 
labatnr.  Qiiaproptcr  qui  intelligit ,  non  in  bonis ,  scd 
in  necessariisjurationein  h  il  endam,  refrenet  sc  qiian- 
tum  potciit,  ut  non  ea  utatur ,  nisi  iiecessitate ,  cuiu 
Yldel  pigros  esse  homines  ad  credendiim ,  qiiod  eis 
mile  est  crcderr-i,  nisi  juratione  nrmeutur*.  Ad  hoo 
itaqiie  pcrtinet  quod  sic  dicitur ,  Sit  autemsermo  ve- 
ster,  Esl,  ett ;  Non^  Hon :  hoc  bonum  est,  et  appeten- 
Aum^Quod  auiem  ampiius  est,  a  malo  est ;  id  est ,  s! 
jiirarc  cogeris,  scias  de  necessitatc  venirc  innrmitiiiis 
eorom  quibi»  aliquid  snades :  quae  innrroiias  utique 
malum  esl,  mide  nos  quotidic  liberari  deprccamur^ 
cum  dicimiis,  Libera  no$  a  malo  {Maith.  vi ,  13).  lu- 
ijue  noR  dixit,  Quod  aulem  amplius  csl,  malum  cst; 

dior^  ""^®^""  ****•♦  ^^  catummosos  aut  muUum  tar- 
*  \a\r\lm\:s8.,  firmaut . 


lu  enim  non  malum  facis,  qui  bcne  uteris  Juraiioiie, 
qu»  etsi  non  bona,  lamen  neoessaria  cst  ut  alteri  per- 
suadeas  quod  utiliter  suades :  aed  a  malo  eH^  illius  co* 
jus  inflrmitate  jorare  cogeris.  Sed  neiBO  iiovit  nisi  qtii 
experlos  est,  quam  $it  diflieile  et  eonsodtodlnem  jo- 
randi  exsiingoere ,  et  nunquam  tomere  facere  qood 
nonnunquam  facere  iieccssius  eogit. 

52.  Quxri  autem  potest,  eum  diceretor,  Ego  autem 
dico  vobis  nonjurart  ommno^  cur  additum  sit,  neijui 
per  co^um,  qma  thronns  Dei  est ,  et  cxtera  ,  usqiic  ad 
id  qiiod  dictum  cst,  iif^ii^  per  caput  tuum.  Credo  pro- 
ptcrea ,  quia  non  pulabant  Judxi  se  tcneri  jurejii* 
rando,  si  per  isU  jurasscnt :  et  quoniam  aiidicrant, 
iieddes  autem  Domino  jusjurandum  tuum;  non  se  po- 
ubant  Domino  debere  jusjurandum,  si  per  coelum  aot 
terram,  aut  per  Jerosolymam,  aut  pcr  caput  sumn  jo- 
rarent :  quod  non  viiio  praccipientis ,  sed  illis  malc 
iiiteiligcntibus,  faclum  est.  luque  Dominus  docct 
iiihil  esse  tam  viie  in  creaturis  Dei ,  ut  pcr  boc  quis- 
que  pejerandum  arbitretur ;  quando  a  summis  usquc 
ad  ima  divioa  provideniia  creau  regantur,  incipicns  a 
tltroiio  Oei  tisque  ad  capillum  album  aut  nignira.  Ne- 
que  percceium^  iiiquit,  ^iiia  thronusDei  est;  netfueper 
terram ,  quia  scabeHum  pedum  ejui  est ;  id  est ,  Guia 
juras  per  coclum  aiit  terram ,  iion  te  arbiircris  non 
dcbcrc  Domino  jusjurandum  tound ;  quia  |)er  eum  jo- 
rarc  convinccris  cojus  coelum  Ibroniis  cst,  el  cojus 
acabeilum  terra  csL  Neque  per  Jerosotgnwm^  fMta  ct- 
viias  esi  magni  regis :  mcliu^  quam  si  diceret,  mea ; 
ciim  tamen  hoc  dixissc  inlelligatur.  El  quia  ipse  utA* 
qiie  Dominusest,  Domiuo  jusjurandum  dcbei,  qui  per 
Jerosolyinam  jiirat.  Neque  per  caput  tuum  jurauerie, 
Qiiid  ciiim  potcrat  quisquc  magis  ad  se  pertinere  ar* 
biirari,  qiiam  caput  suuqa?  Sed  quomoda  uoslrum  est» 
ubi  potesuiem  faciendi  unius  capilll:dbi  aut  nigri  non 
habcmiis?  Ergo  Deo  debel  jusjuraiidum  ineffiibililer 
teiienti  omiiia,  et  ubique  praeseuii,  quisquis  eliam  pcr 
caput  suuni  jurare  voluerit :  et  hiectiam  cxtera  in- 
tcHiguiitur,  quae  omnia  utiqiie  dici  non  polerant;  «c- 
Utillud  commemoravifflus  dictumabApostolo,  Qno* 
tiiUe  mori^r^  per  vestram  gioriam,  Qiiam  juralioneni  ul 
Doiiiino  se  debere  ostenderety  addidit ,  ^iuun  Aa^ 
tJt  Cfirisio  Jesu. 

55.  Yerumtamen  propter  carnalcs  dico ,  non  opor- 
let  opinari  quod  dictum  est  coeluin  ibronus  Dd  ,  el 
tcrra  scabellum  pedum  ejus ,  quod  sic  babcat  Deus 
colIoc:iU  menibra  in  coilo  et  iii  terra,  ut  iios  coro  se- 
dcmus ;  sed  illa  sedes  judicium  significat :  el  qoonlam 
in  hoc  unlvecso  inuiidi  corpore  maximam  ftpecieiu 
C€eUim  habeat ,  ct  tcrra  roiiuroam ;  Unquam  pnesen» 
lior  sit  exceUeiili  pulchritudim  vis^ivina,  mininiMi 
vero  ordinet  ui  cxtrcmis  atque  in  iiifimis ,  sedere  in 
eoelo  dicitur  terramque  calcare.  Spintualiter  aulem 
sanctas  aninias  coeli  nouieu  significal;  et  lerraB,  pec* 
catrices  :  cl  quoniam  spiritualis  omnia  judicat »  ipeo 
autemanemiiiejudicatur(ICor.ii,  15),  conveiiientcr 
dicilor  $edes  Dei :  pcccalor  vero  cui  diclum  esl,  Terrm 
€t ,  ^  tn  terrinii  ibi$  {Gen.  iii ,  19) ;  quia  per  justitiain 
meriiis  d'gna  Iriboenlinn,  in  iofimis  ordinalur»  et  qul 


i«;7 

m  lege  mainere  iioluit,  sub  legc  punitur  S  congrucn- 
ter  accifMlar  scabcllum  pcdum  ejus. 

CAPUT  XVIIl.  —  54.  Sed  jam  ut  islam  qiioquc 
coociudJimiis  summam «  quid  laboriosius  et  operosius 
dici  ant  cogiiari  polesi ,  iibi  omnes  nervos  iiiduslri;u 
ios  animas  fidelis  cxerccal ,  qiiam  in  viiiosa  consuc- 
todine  supcranda  ?  prxcidat  membra  impedieiilia 
Rgttuinccelorum/nec  dolore  frangatur:  tolerct  in 
csojQgali  lideomnia,  qtisB  qtinmvis  sint  molestissima, 
erfmen  tamcn  illiclUB  corruplionis,  id  esl,  fornicatio- 
•  iitt  DOii  habeiit  :  Ycltiti  si  uxorem  quisque  habenl , 
siTO  sterilem ,  sivedeformciii  corpore,  sive  debilcro 
nembris ,  vel  cxcam ,  vel  surdam ,  vel  claudam ,  vel 
ii  quid  aliud,  sive  morbis  et  doloribus  languoribusqiie 
confectam,  et  quidquid  exccpta  fomicalione  cogitari 
polest  veliemenier  liorribile,  pro  fide  et  societate  siis- 
tineat;  nequc  solum  talem  non  abjiciat ,  scd  etiam  si 
Bon  habeat,  non  ducat  eam  qiiae  soluta  est  a  viro, 
pukhram,  sanam ,  divitem ,  fecundam.  Qux  si  fjcere 
non  licet,  muUo  minus  sibi  liccre  arbitrciur  ad  uUum 
aliuffl  illicitum  coucubilum  acccdere  :  fornicationem- 
que  sic  fngint,  ut  ab  omni  turpi  corriiptione  sese 
exlrahaL  Yerum  loquatur ,  neque  id  jurationlbus  cre- 
bris ,  sed  moiiim  probitate  commendct :  rcbcllantes 
adversum  se  omnium  malarum  consucludinum  innu- 
merabiles  turbas,  dc  qulbus  ut  omiics  inlelligercntur, 
pauc£  commcnioraix  siini ,  confiigiens  ad  arceiu 
christian»  niililiic ,  tanqtiarn  de  loco  supcnore  pro- 
ster.iat.  Sed  qiiis  tantos  labores  inire  audeat,  nisi  qui 
sle  flagratainore  justiii;e,  ut  tanquam  famc  et  siti  vc- 
hementis&ime  accensus,  ei  nuUam  sibi  viuim  doncc  e:i 
satietur  e\istimans ,  vim  facial  in  regnum  coeloruni  ? 
Non  enim  aliler  csse  |>oterit  fortis  ad  tolcranda 
omnia,  qua:  in  prxcidendis  consuetudinibtis  laboriosa 
et  ardna  et  omnino  difQcilia  saeculi  bujus  amatorcs 
piil;iiit.  Beati  ergo  qui  esuriunt  et  $itiunt  justiliam ; 
quonimn  ipsi  taturabuutur* 

55.  Yeruip  taincn  in  his  liboribus  cum  quisqiie  dif- 
ficnltatem  patiiur,  ct  per  dura  et  asi>era  gradum  fa- 
cienscircnmvallalus  variis  ientaiionibus,  et  liiuc  aique 
hinc  insurgere  prxtcrike  vitx  moles  *  iniucus,  liiiict 
iie  afj^ressa  implere  non  possit,  arripiat  consilium,  iit 
ausUinm  mereatur.  Qnod  est  autcm  aliud  consilium  , 
nisi  ulinfirmitatem  aliorum  ferat,  ei  ei  quantum  potcst 
opituletnr,  qiii  su£  diviniius  desiderat  subveniri?  Coii- 
seqnenter  itaque  pneccpia  misericordiae  videamus. 
Ilitis  auteni  et  miscricors  unum  videntur  :  sed  hoc 
iiiterest ,  qood  miiis ,  de  quo  superius  tractatum  est, 
pietate  non  contradicit  divinis  sentcniiis  quae  in  sua 
peocala  profemnliir,  neque  illis  Dei  scrmonibus  quos 
nondnm  intelligit ;  scd  nuUum  bencficium  prxstat  ci 
cui  non  contradicit  nec  resistit :  tnisericors  autem  ita 
iion  resistity  nt  propier  ejus  correctionein  id  faciai, 
quem  reddcret  resisieiido  pejorem. 

CAPUT  XIX.  -  56.  Sequitur  ergo  Dominus,  et  di- 
cii :  Audiaii  quia  dictum  e$t ,  Oculum  prq  oculo ,  et 
denltm  pro  detUe.  Ego  autem  dico  vobis ,  non  resislere 

*  Amuliensis  oodex,  subtegeponUur. 

^ik  His.  et  \:ar.  At.  Am.  (J*.  ei  Ijov.,  iit£e  moieslias, 

Sa!<ict.  Auqlst.  111 


LIBKll  raiMUS.  ^ViA 

adversui  malum :  sed  si  quis  te  pcraisserit  in  deUrttfi 
maxiUam  tuam ,  prtebe  HU  et  alteram ;  et  qtn  volnmt 
tecumjudicio  contendere  et  tunicain  tuam  toUere^  rcmiiu 
iUi  et  vestimentum ;  et  qui  le  angariaverit  milte  passus^ 
vade  cum  Uto  alia  duo.  Omni  pelenti  t$  da^  et  qui  ro- 
iuerit  a  te  mutuari^  ne  aversatns  fueris.  Pliarisxoruiii 
jusiiiia  minor  est  iion  excederc  in  vindicta  mnduiii, 
ne  plus  repciidat  quisque  qtiam  accepit  :  et  inagniis 
hic  gradus  esi.  Nemo  enim  facile  inveniiur  qui  piigiio 
acocplo  pugnum  reddere  vclii ;  et  uno  a  conviciaiitc 
verbo  audito,  unum  ei  qiiod  tantumdcm  valeat  referrc 
contentus  sit :  sed  sive  ira  perturbatus  immoderatitt:» 
vindicat ;  sive  quia  jusium  putat,  eum  qui  laesit  prior 
gravius  lcdi ,  quam  Ixsus  est  qui  iion  heserat.  iTaleui 
animuni  magna  ex  parte  rcfrenavii  lex,  iu  qua  acri-' 
ptum  est ,  Oculum  pro  oculo ,  et  dentem  pro  dente . 
quibiis  iioniinibus  significaiur  inodus,  ut  injuriam  vin- 
dicta  iion  Iranscal.  Ei  h.xc  est  pacis  inchoaiio :  per- 
fecia  autem  pax  est,  .taleni  peniius  nolle  vindictam. 

57.  Intcr  illud  ergo  primum  quod  pneter  legem 
csi  ut  majus  malum  pro  minore  malo  reddaiur,  et  hoc 
quod  Dominus  perliciendis  discipulis  dixil,  ne  pro 
nialo  ullum  malum  rcddatiir ;  medium  quenidam  lo- 
cum  tenet ,  ut  lantiim  reddatur  quantum  acceptum 
csi,  per  quod  a  summa  discurdia  ad  summam  concnr- 
diain  pro  teniporum  distribuiione  transiiiis  facius  e.^i. 
Quisquisergo  maluin  iufcrt  prior  studlo  Ixdeudi  et  no  • 
cendi,  vide  quantum  disletabeo  qui  necla^sus  rcpcndit. 
Quisquis  autem  nulli  prior  male  fecit,  sed  Umen  Issus 
rfpetidii  gravins,  vel  volmitate  vel  facto,  recessit  ali- 
qiiantum  a  snmma  iniquitate,  et  proccssiiad  summam 
jusiitium  ,  ci  tamen  pondum  tenet*  quod  lex  qux  por 
Moysen  daia  est  imperavit.  Qui  crgo  tantum  rcddit 
quantum  acccpii,  jam  donat  aliquid  :  iion  eiiiui  taniani 
IKBiiam  mereiur  nocens,  quanlam  ille  qtii  ab  eo  hcsiH 
innoccns  passus  cst.  Hanc  ergo  iochoatam ,  non  se- 
veram ,  scd  misericordem  jusiitiam  ille  perficii,  qui 
legcm  venit  implerc,  non  solvere.  Duos  ergo  adl.tic 
gradus  qui  inlersuni,  inlelligendos  reliquii,  cl  de  ipso 
suinino  misericordiae  culuiine  dicere  maluit.  Nani  est 
adliuc  (luod  faciat,  qui  non  iuiplet  isiam  magnitu- 
dineiii  prxcepli ,  qux  pertiiiet  ad  regnum  coelorum  ; 
ut  uon  rcddat  inntum ,  sed  minus,  velut  pro  duobua 
ptignis  unum  ,  aui  pro  evulso  oculo  aurem  prascidat. 
Ilinc  asccndens  qui  omnino  nihil  rependerit,  propin- 
qiiat  prxctpio  Domini,  nec  iamen  adhuc  ibi  cst.  Pa- 
rum  eniin  adhiic  videtur  Domino '  si  pro  malo  quod 
acceperis,  niliil  rependas  mali,  nisi  etiam  auiplius  sis 
paratus  accipere.  Quapropter  iion  ail,  Ego  uutem  dico 
vobis ,  non  reddcre  inalum  pro  malo ;  quantiuam  Ikk: 
eiiam  magnum  prx*ceptum  sit :  sed  ait ,  non  retistere 
adversu*  malum  ;  ut  noii  soluni  iion  rei^endas  quod  lilii 
fuerit  irrogatum ,  sod  eiiain  iioii  resi.>tas  quo  minits 
aliud  irrogetur.  IIoc  cst  cnim  quod  eiiaro  consequeii- 
ler  cxponit :  Sed  m  91115  te  percutserit  in  d§xteram  nuuil' 
lam  tuam^  prtebe  illi  et  atteram :  non  enun  ait,  Si  qniv 
le  pcrcusserit,  noli  lu  percutere ;  sed,  Para  le  adliuc 
perrutienti.  Quod  ad  misericordiam  pertinere,  hi 
maxiuic  sentiitiit,  qiii  cis  qiios  multum  diligum,  iju- 
fQuarante.J 


it» 


DE  SERMONE  DOXLM  LN  UQiSTE,  S.  AUGUSTINI 


fna 


4|ii.iai  filiis  vel  quibiislibel  dilcciissiinis  siiis  segroUn- 
lilM»  serrimil  Td  pamilis  vel  pfarencticis  :  a  qiiibos 
nulu  saepe  pftUunUir ,  el  si  eorum  salus  id  exigal, 
prsbeiil se cUftoi  ut  plura  paiianlur,  dooee  tcI  aUlis 
ird  norbi  iafinmlas  inuiseal.  Quos  crgo  Dominus  ine- 
dtctts  aAimanini,  curandis  proximis  instrucbat,  quid 
eos  aliud  doccre  possel,  nisi  ut  eomm  quonim  saluli 
consulere  veUcnt,  imbccillilales  xquo  aiiimo  lolera- 
rculT  Omnis  namqueimprobiiascx  imliccilliiate  animl 
Tcnil :  quia  nibil  innoccntius  esl  eo  qui  in  Tinutc  pcr- 
feclusesl. 

58.  Quxrl  aglem  potcsl  quid  sibi  yclit  dcxtcra 
maxilU.  Sic  cnimin  exemplaribus  gncois,quibusm.ijor 
lidcs  babcnda  c&t,  invcnitur :  nam  niulta  latiiia,  maxil- 
kim  uuluui  liabcnl ,  non  ctiam  dcxtcram.  Facics  cst 
aulem  qu.i  quisqiie  cogno.-citur  :  et  lcgimus  apiid 
Apostolura,  Toleralis  enim  si  qui$  voiin  urrUutein  redi- 
git^  n  qnis  devorat^  si  qui$  acaint^  si  qnis  extoUitur,  si 
qms  in  [acicm  vos  cwdit :  dcinde  continuo  subjungit, 
Sccundum  ignobililalem  dico  (II  Cor.  xi,  20,  21);  ut 
cjLponat  quid  sit  in  facicm  cxdi,  hoc  est  contemni 
alque  dcspici.  Quod  quidcni  non  ideodicit  A|.ostoliis» 
ttl  illos  iion  sustinrient ;  scd  ut  se  magis  qui  eos  sic 
diligcrct,  ut  scipsum  pro  cis  vcllct  impcndi  (Id,  xii, 
15).  Scd  quoniam  facies  non  poicst  dici  dextcra  ct  si- 
iiisira,  ct  Umen  nobilius  et  secundum  Deiim  et  se- 
cundtim  boc  sasculum  potest  csse;  Ita  distribuitur 
lanquam  in  dexteram  maxillam  et  sinistram ,  ul  in 
quocuinque  discipulo  Christi  coiilemptum  fucrit  qiiod 
tbrislijniis  esl,  multo  magis  in  se  contemni  paratus 
sfl,  si  qitos  bujiis  sxculi  bonorcs  babel.  Sicul  idcm 
Apostolus,  ciim  in  co  pcrscqucrentur  bomines  norncu 
cbristlanum  ,  si  taccrcl  dc  digniutc  quam  liabcbat  in 
sxculo,  non  praebucrat  allcrain  maxillam  cxdcntibus 
dcxtcram.  Non  enim  dicendo ,  Qvis  Romanus  sum 
{Act.  xxu,  25),  non  crat  paratus  lioc  in  sc  contcmni 
qiiod  pro  minimo  bal>cbat ,  ab  cis  qul  in  illo  nomcn 
tain  prciiosum  et  salutare  contcmpserant.  Numquid 
euim  idco  minus  postea  vincula  toleravit,  qux  civibus 
Romanis  non  liccbat  imponi ,  aiit  quemqoam  de  liae 
Injuria  voluit  accusare?  El  si  qui  ei  propter  civitatis 
Komanae  nomen  pcpcrccruni,  non  tamen  ille  idco  non 
pncboit  quod  ferirciit ,  cum  eos  a  Unia  pervcrsiuie 
corrlgere  cupcret  paticniia  sua,  quos  vidcbat  in  se  si- 
nislras  partcs  magis  qiiam  dextcras  honorare.  Illud  esi 
enim  Uiitum  altendendum ,  qub  animo  faceret  omiiia, 
qnnm  bencvole  et  clemenler  In  eos  a  quibus  isU  pa-- 
cicbatur.  Nam  ct  ponlifTciS  jussu  palmii  pcrcussuSy 
qiiod  contnmeliosc  visus  Isst  dicere ,  curo  ait ,  Percu- 
tict  te  DcuSf  paries  dealbate ,  mimis  InleHigemibOB 
coiivicium  son&t ;  Inielligcntibus  Tero  proplietia  est. 
Paries  quippc  dcalbatiis,  bypocrisisest,  idest  simulaiio 
sncerilouleiti  prxfer^ns  dignitatem ,  et  sub  boc  no- 
mine  tanquani  cnndido  legmine  Interiorem  quasi  lu- 
leam  tur^itudltiem  occuHans.  Nam  quod  bumiliutis 
(uit,  inirabllller  fciritoBWit,  cUm  ei  diccretnr,  Principi 
sacerdotuAi  mtedicisf  mponAM,  Nescivi,  fratres^  quia 
priuceps  M  saeerdotum;  seriptnm  cst  enim,  Principi 
tophti  ttti  non  mdtedices  {Act.  xxiii,?  5}.Ubi  ostcndil 


quanu  tranquilliute  illiid  dixisscl^  qiiod  iratus  di\i^.e 
videbalur,  quod  lain  cito,  Um  niansncle  rcspondil. 
quod  ab  indignantibus  et  pcrturbatis  fieri  nen  poiesl. 
fil  in  eo  ipso  intclligentibiis  verum  dixil,  Neuivi  quk 
princepsestiacerdotum :  tauqiiam  si  diccrcl,  Ego  alium 
scivi  principem  sacerdotum ,  pro  ci^us  nominc  ii^u 
subtinco,  cui  malcdiccre  fns  non  est,  et  cui  vos  maic- 
dicitis,  cum  in  me  nibil  aliiid  qiiam  ejus  odistis  nocicn. 
Sic  crgo  oponet  non  simulatc  isu  jacure  * ,  sed  in 
ipso  cordecssead  omnia  pncparatum,  ut  possil  canere 
illud  proplielicum :  Paraium  cor  meum,  Deus,  paraihm 
cor  meum  {PsaL  lvi,  8).  Mulli  enim  alteram  maxillam 
pncbcre  noverunt,  diligere  vero  illum  a  quo  feriuntnr 
ignorant.  At  vcro  ipse  Doniinus ,  qiii  utiqne  pnecepU 
qux  docnit  primus  implovit ,  perculieiili  se  In  maxil- 
lam  ministro  saccrdi)tis  iion  pr.rbiiit  alternm:  sotl 
insupcr  dixit :  Si  mute  tocutus  sum,  exprobra  de  mato  ; 
*j  bene,  quid  me  cecdis  {Joan.  xviii,  23)?  Non  Umon 
idco  p:iratus  eorde  non  fuit ,  non  s<»lmn  in  alleram 
niaxillam  ccdi  pro  saluie  omnium ,  scd  Clbm  lolo 
corporc  cruciOgi. 

59.  Ei^o  ct  illud  qiiod  scquitiir,  Et  qni  votutrit 
lecum  judicio  conlcndere,  et  lunicam  tuam  totlere ,  re- 
mitte  itti  et  vcstimentum^  ad  prxparationem  cordis,  non 
ad  ostcntitioncm  *  operis  praeccptum  rccie  inteUigilur. 
Sed  de  tunica  et  vcstimenlo  quod  didnm  cst ,  non  in 
eis  solis  ,  sed  in  oninibtis  facicndiim  c^l ,  qna:  aliquo 
jurc  tcmporalilcr  iioslra  csbC  dicimns.  Si  enim  de  ne- 
cessariis  lioc  imperatum  est,  quanlo  magis  siiperfliici 
contemnerc  convenit?  Vcrumumcn  ea  qux  nosira 
dixi ,  eo  genere  includenda  sunt »  quo  Dominns  i|)se 
pnescribit,  dicens ,  51  9111*1  vultjudido  lecum  tonten- 
dere^  et  tumcam  luam  loltere,  Omnia  crgo  illa  InleHl- 
ganlur,  dc  quibus  judicio  nobiscmn  contendi  potest»  iu 
ut  a  nostro  jure  in  jns  illius  Iranseant,  qui  conlendil 
Yd  pro  quo  contendlt;  sicnti  cst  veslis,  domns,  fu5- 
dus,  junienlnm ,  et  gcneraliler  omnis  peewila.  Quod 
utrum  ctiam  de  servLs  accipiendnm  stt  magna  quxsll» 
est.  Non  ciiim  cbristinnmn  oponel  sic  possidere  scr- 
▼um,  qnomodo  equom  aut  argentum :  quanquam  ficri 
possit  ut  majore  pretio  Valeal  equiis  quam  scrvus,  ei 
multo  magis  aliqiiid  aureum  vel  argenteum.  Sed  rrie 
servus,  si  rectius  ct  iMnestlus  el  ad  Deum  colc«dum 
accommodatius  abs  le  domino  educaiur,  aitiregitur, 
quam  ab  illo  potest  qui  eum  cnprt  auferre ;  nescio 
uirum  quisquam  dicere  audeai,  ut  vestimerttum  eum 
debere  contemni.  Homlnem  mimque  homo  latiquam 
selpsum  dlligere  debet,  cui  ab  omnlum  Domino,  slcnt 
ea,  qux  sequuntur  oslcndunt,  eliam  ut  uiimicos  ilili- 
gat  Imperatur. 

80.  Sane  animadvevtendum  e^  omnem  imiicam 
vestimcnlumesse,  non  omne  Testbnentum  lunieam 
csse.  Vestimenti  ergo  nomen  plura  tlgnillcat  quam 
nomcn  lunic».  Et  ideo  sie  dietum  esse  arbitror ,  Et 
qui  volnerit  tecumjudido  coiaeMiere^  et  tunicam  tuam 
totlere,  rendite  itU  et  vestimentmh  :  Unquam  sidicerety 
Qui  volueril  tunicam  tnam  toUere»  remiue  illi  el  ti 

'  Duodecim  Mss.,  insuttare, 
*  sk  ik» .  Ai  editi,  oJeusiemm. 


fi6l  tiw:R 

quiii  aliud  indmiieiiti  habes.  Meo  noimuUi  pailkuii 
iiiterprelaU  sanl ,  quod  gncce  posiluin  esl  liumTiov. 

6i.  Ei  quiu  angarhnerii ,  Ni^it ,  mUt  fmun , 
vade  eum  Hio  alh  dao,  Et  lioc  utique  «on  tim  ut  pe- 
diiws  tigas ,  quam  ut  anim6  sis  paratus.  Nain  in  ipsa 
cbristiaiia  ittstoria ,  in  qua  est  auctoritas,  nihii  taie 
iavenics  Tacinm  osse  a  sanctis ,  vel  ab  ipso  l>omino , 
cum  in  liominc  qaem  suscipere  digliatus  c^ ,  vi\Tndi 
Viobis  proslicret  cxemplum  ;  cum  tamcn  oronibus  fcre 
locis  eos  invaiias  paratos  fuisse  aequo  aniino  tolerare 
iquidquid  eis  improbc  rnissct  ingestum.  Sed  vcrb! 
gratia  dictum  puiamus  •  Vade  cnm  eo  ,atla  duo  f  an 
tria  complcri  voluit,  quo  numero  significatur  pcr- 
fectlo ;  ut  mcminerit  quisque  cum  hoc  facit,  pcrfectam 
se  implere  justitiam»  misericorditer  perferendo  iiifir- 
miUUis  eoruQi  quos  vult  sanos  fieri?  Pulcstvideri 
tmipt^rea  etiam  fribus  excmpns  haec  pncccpia  insi- 
nuasse :  guorum  -^pnmum  est ,  si  quis  te  percusserit  iii 
masiliam;  secundum,  ^i-quis  tunicain  lollcrc  voliicrit; 
terlium ,  si  quis  mille  passus  aiigariavcril :  in  qiio 
ler.tio  exemplo  simplo  duplum  addiliir,  iit  iripluiu 
coniplcatur.  Qui  nuincrus  hoc  loco  si  noii ,  mI  diciuiii 
est ,  significal  pcrfecUoncin ;  illud  accipiatur,  quod  iii 
prxcipieiido  lanquam  tolerabilius  incipiens  pauiaiim 
creyerit,  donec  pervQniret  usque  nd  diiplum  alitid 
pcrfqrendum.  Nani  primo  pncberi  voluit  aUerain 
maxillam,  cum  fucril  dextra  percussa ,  ul  iniiius  pi^r- 
fcrre  ^ratiis  sis  quam  pcrtulisli.  Quidquid  cuim 
dextcra  significat ,  el  cbarius  esi  utique  quani  id  quod 
sinistra  signifkrat,  et  qui  in  re  chariore  aiiquid  pcrtu- 
lii ,  si  et  in  viliore  perferat ,  minus  est.  Dciiide  iili  qui 
tunicam  vitU  tollcre»  jubet  et  vcstiincntiuh  rcmitti : 
qiiod  ;iMt  tantumdem  est ,  aiit  non  mullu  amplius ; 
f»ofi  tamcn  duplum.  Tertio  de  mille  passibus ,  qtiibus 
S'Ucnda  init  duo  miilia »  usqnc  ad  dupluin  aliud  pcr» 
fi-ras  jubet :  ila  significans,  slve  aliquniUo  miuus  qu.'un 
jam  fuit ,  sive  tantumdem ,  sive  amplius  qtiisque  im- 
probus  in  te  esse  voluerit,  xquo  animo  lolerandum  esse. 

CAPUT  IX.  —  62.  lu  kis  sane  generibus  trium 
excmpiorum  nullum  genus  injuriae  prxtermissum 
essc  video.  Namque  omnia  iii  quibus  improbilatem 
aliquaffl  paUmur,  in  duojgenera  dividuntur :  quorum 
alleram  est  qiiod  reslitui  noii  polest ;  alterum  quod 
potesL  Sed  in  illo  quod  restitui  non  potcst ,  vindictx 
solatium  quxri  solet.  Quid  eiiiin-  prodest  quod  per- 
ctissus  rcpcrcuiis?  Numquid  propterea  illud  quodin 
corpore  Ix^sum  cst ,  restiluiiur  in  iutegrum  ?  Sed  tu- 
midus  aiiimus  taiia  foiuciita  desiderat :  sauum  ^utem 
liniiumque  ista  non  juvant ;  quin  polius  misericQrditer 
perferendam  altcrius  infirmitatem  judicat,  quam  ^Ue«o 
snpplicio  suam  niiligaudara,  qux.iiuUa  est. 

63.  Neque  hic  ea  vindicta  prohibetur,  4U9  Ad  cor- 
rcctioiiein  valet :  etiam  ipsa  enim  .p^rtiuet  ad  miseri- 
cordiam ;  iiec  impedit  illud  propositum,  q,up  quisctue 
paratus  cst  ab  eo  quem  correctum  esse  vult ,  plura 
perrerre.  Scd.buic  vindiciae  referends  non  estidoncHSy 
uW\  qui  odium  quo  solent  flagrate  qui  SjS  .viiidir^re 
ifesiderant,  dilociionis  magnitudine  soperaverit  *.  Non 

I  octo  Mas-t  dUedwm  mamuetttdineiuveraverU, 


PRljdUS.  H63 

enim  mctiieiidum  est  nc  odisse  panmlum  llliiim  parcfi* 
tes  yidcaotur ,  rnm  ab  cis  vapulftt peocans»  ^  pecat 
nlterius.  ^  cerie  peHedio  diiocuoiyis  ipsius  Dd  Pa- 
tris  imiUUlonc  nobis  proponitBT,  cum  in  scqimiilHis 
dicitor,  IMigke  iniiHicoi  teHroi^  benefacUa  ki§  qtu 
oderwu  Mtv  et  eraie  fnroeiiqm^oi  peneqmuumrtei  Lu 
mcn  de  ipso.dicitur  por  propketam,  Qnem  enim  diligtt 
Dominui,  corripii;  flageltat  aatem-omaem  piimm  qHom 
redpit  {Pnm.  111,  iS).  I>icit  ct  Dominiis  :  Servnf  qm 
nescit  toluHiatem  domitd  $ui ,  el  facit  digna  plagi$,  «a- 
pulalntpauea;  senme  autem  qui  eeit  wduMatem  domlm 
•m,  ei  fadt  digna  plagie,  vapulMt  multa  {Lue.  xn,  48, 
47) .  Non  crgo  quaeritur,  nisi  ut  et  iMe  viiidicei,  «ni  rennii 
ordiiie  potestas  daUi  cst;  et  ea  voluniate  vindicel,  qm 
patcr  iii  par>'uium  fitlum ,  qnem  per  xtatera  odisso 
noiidum  potest.  Hinc  cnim  apiisstmiim  exeinphim  d«- 
cittir,  quo  satis  appnrcat  posse  peccatum  amorepcHius 
▼iiidicari,  qunm  iinpunUiim  relinqui :  ut  illum  in  quem 
viiulicat  non  pacna  miscruin ,  sed  correctloiie  beatum 
vciit ;  paratus  lameii ,  si  opus  sU ,  aeqiio  animo  pluni 
loicrarc  ab  co  illata,  qucm  vult  csse  correctum,  siveln 
eiiin  iiabcnt  potestatcm  cccrcendi ,  sive  non  habeat. 
Oi.  2l;igiii  autoni  ct  sancti  Viri,  qui  Jam  optime 
sciieiK  inortcm  istim  qux  animam  dissolvit  acorpore, 
iioii  csse  ItHiiiidandnm^  sccundum  eorum  Aamcn  am- 
iiuiiH  qui  illaiii  liiiicrent,  nonnulla  peccaia  mdrte  pu- 
iiicnurt,  (|iiod  ct  vivcntibus  utilis  metus  incuUiretur, 
ct  illis  (|tii  uiortc  punicbaniur,  non  ipsa  mors  noceret, 
scd  pcccatuin,  qtiod  aiigeri  posset»  si  viverent.  Nmi 
tcmcrs  illi  judicalmiil,  quibus  tale  judicium  donaverat 
Dciis.  Iiidc  csi  qiiod  Elias  muitos  morte  aflecU,  et 
pro|nria  manu  (III  Reg,  xviii,  4^),  etigne  divinitus  im- 
pctraU)  (lY  lleg.  i,  40) :  quod  et  alii  multi  magni  ei 
divini  viri  codcin  spirilu  consulendi  rebus  humanis 
noii  tcmcre  fcccrunt.  De  quo  Elia  com  exemplum  de- 
dissenldiscipuli,  Doniino  commemorantes  quid  ab  eo 
factum  sit,  ul  cliam  ipsis  daret  polestatem  petendi  do 
coelo  ignem  ad  consumendum  eos  qoi  sibi  hospltiom 
non  prxbereiit;  reprehcndit  in  eis  Dominus  non 
exemplum  propheUe  sancii,  sed  ignoraiitiam  viiidi* 
candi,  quae  adhuc  crat  in  rudibus  {Lue,  11:,  52-56) : 
animadveriens  eos  non  aroore  correcUonem»  sed  odio 
desiderare  vindictam.  Iiaque  posteaquam  eos  docuit 
quid  essei  diligcre  proximum  Uinquam  seipsum » in- 
fuso  ettam  Spiritu  sancU),  quem  decem  diebus  coiii- 
pletis  post  ascensionem  suam  desuper,  ut  promiscrat, 
misit  (Act,  n,  i-4),  nondefueruut  tales  vindici2C,  quam- 
vis  multo  rarius  quam  iu  Yeteri  Testamento.  Ibi  enim 
ex  mjyore  parte  servientes  timore  premebaBtur;  hic 
autem  inaxime  diieclioue  libcri  nutricbantur.  Nam  et 
verbis  apostoli  PcUl  Ananias  ct  uxor  ejus,  sicut  iu 
Actibus  Apostolorum  legimus,  exanimes  cecideruoly 
nec  resuscitati  sunty  sed  sepulti  {Id.  y,  1-10). 

65.  Sed  8i  huic  libro  baeretici  (a)  qui  adversantor 
YeteriTcstameqto»  nolunt  credere,  Paulumapostolum 
quem  nobiscum  legunt,  iutueaiitur  dicentem  de  qiio^ 

'  dam  peccatore  quem  tradidit  satan»  in  iiitcritum  car» 

{u)  Manichxu 


ftCS  DE  SERMONE  DOMINI  IN 

•iiis,  ul  amum  uiba  til  (1  Cor.  v,  5).  El  si  nolnnl  liic 
moriein  intclfigere  (fortasseeiiiniincerlum  esl),  quam- 
'libet  vindicum  pcr  taUnam  Ynclam  ab  Aposlf»lo  fa* 
4cantur  :  quod  non  eum  odio ,  sed  aniore  fecisse  nia- 
nifestat  illud  adjectum,  ut  anima  ialva  tiL  Aul  in  illis 
•libris  quibus  ipsi  niagnam  tribuunl  auclorilatem , 
animadvertaut  quod  diciuius ,  ubi  scriplum  csl  apo- 
•  stolum  Tlioniam  imprcculuiu  ctiid:mi ,  a  quo  ])alma 
•percussus  esset ,  alroci>simx  niorlis  suppliciuni , 
anima  lamen  ejus  eommciidata,  ut  in  futuro  ei  san.culo 
parceretur  :  cujns  a  leone  occisi,  a  citero  corjore 
discerplam  matium  canis  iiitulitmcnsisinquibuscoii- 
vivabatur  A()0^tolus.  Cui  scripturx  licot  nobis  non 
rredere ;  noii  est  cnim  in  calholico  canonc :  illi  laiiicn 
eam  et  loguiit ,  ct  tanquain  incorruplissiniam  veri^^si- 
inamqiie  lionoraiit,  qui  a:lver$us  corporalcs  vindic-tas 
•4|u»  suiit  in  Yeteri  Teslamcnto ,  nescio  qiia  ca*cit.iie 
acorrime  s:cviuiit,  qtio  aniino  ct  qua  dislribuiioiie 
iemponim  factx  siiit  omniiio  ncsciciiles. 

60.  Teiicbitiir  crgo  in  hoc  injuriarum  gencrc,  qiiod 
)ier  vindict;im  luilur,  islc  a  Christianis  iiiodiis  \  ut 
>accepla  injuria  non  siirgat  ui  odium ,  sed  iunrniitatis 
misericordia  paratus  sit  aniinus  plura  perpeli;  nec 
correciionem  iieglignt,  qiia  vcl  coiisilio,  vcl  auctori- 
tate,  vel  potostate  uli  poiest.  A!iud  injuriarum  gcnus 
esi,  qiiod  in  intcgnim  restitui  potcsl :  cujus  dux  spe- 
cies ,  uiia  ad  pecuniam ,  aliera  ad  opcram  pcrtiiict. 
Quapropter  illius  de  lunica  et  vestimento,  hiijus  dcau- 
giriu  luille  |iassuum  et  duum  milliuro  excmpla  suhje- 
cta  suiit :  quia  ct  reddi  veslimenlum  poiest ;  ei  (|iicm 
4uljiiveris  opera  ,  poiest  ic  etiam  ipse,  si  Oj.us  fucrit, 
adjuvare.  Nisi  forie  ita  potius  dislingueiiduiii  e&i,  ut 
prius  quod  positum  cst  dc  percussa  maxilla,  oiniiia 
sigiiilicct  qux'  sic  iugeruniur  ab  improbis,  ut  restiiui 
iion  possiiit  nisi  viiidieta  :  secundiim  quod  posituni  cst 
dc  vestimeiito  omnia  bignificet  quoi  |:o:»siiiit  resiitui 
)>iiie  viiidicta ;  ct  idco  forle  addituin  cst,  Qui  volHCrit 
kcum  judicio  coniendere^  quia  quod  pcr  judiciiim  au- 
fcrlur,  noncavi  pulaturauferri,  cui  vindicta  debcatur : 
ierliiim  vcro  cx  uiroqiie  coiifectuin  sit,  ut  cl  siuc  viii- 
iicta  el  cuiu  viiidicta  possit  resliiui.  Namquiopciam 
iiidcbilAm  vioientcr  exigit  siiie  ullo  judicio,  sicut  facit 
qui  a!  guriat  homiiieni  improbe,  et  cogit  se  illicile  ad- 
juvari  ab  invito,  et  pocnain  improbitatis  potest  hiere, 
ct  operaiiircddere,  si  haiic  illercpetatqui  improbuin 
I»crlu!;l.  Iii  his  ergo  omnibus  geueribus  iiijuriarum 
Doniiiius  docet  paiieiitissimum  et  misericordissiinum,  ' 
^t  ad  phira  perferenda  paralissimum  animum  christiani 
esse  oporlere. 

67.  Sed  quoniam  parnin  e>t  non  nocerc,  nisi  eliam 
prxstes  bencficiiim  qnanlum  poles,  conscquenlcr  ad- 
jungil ,  el  ditit :  Omni  pelenti  te  da ,  et  qui  voluerit 
mutuari  a  te ,  ne  atersatus  fueris.  Onwi  petenti ,  in- 
quil;  non,  omnia  peteiiii :  ut  id  des  quod  dare  ho- 
neste  et  juste  potes.  Quid  si  enim  pecuniam  petai , 
qna  innocentein  conelur  opprimere?  quid  si  poslremo 
slupruui  petiil?  Sed  ne  muila  persequar  quic   sunt 

« aiss.  U-cs,  iste  chruUanus  modus.  Paulo  post,  in  onmil)us 
fere  3ds8.,  surgat  odiuniy  prsetermissa  praepositione,  m. 


MONTE,  S.  AUCUSTINI  %m 

ii.numerabiiia ,  id  profcclo  danJuin  est  qiioJ  ncc  libl 
nec  altcri  iioceat ,  quauluui  sciri  aut  credi  ah  homiiM 
polest :  et  cui  justc  negnveris  qiiod  pclit ,  indicauda 
cst  ipsa  jiisiilia ,  at  noii  cum  inanem  dimittas.  Ita 
omni  petenti  te  dahis ,  quamvis  non  semper  id  quod 
peiit  dabis ;  et  aliquaiido  inclius  aliquid  dabis ,  cum 
petcntein  inju>la  correxeris. 

68.  Quod  autcm,  ail,  Qnt  oo/timV  a  le  niulnnri^  ne 
aversatus  fueris;  adanimum  rererciiduiii  cst.  Ililnrctu 
eniin  dutorem  diligit  Deus  (II  Cor.  ix ,  7).  Mutuaii.r 
autcm  omnis  qui  accipit,  etiam  si  non  ipse  soluturiis 
cst:cumenim  misericordibiis  Deus  plura  nsiili^t, 
omnis  qui  bciiericiuro  prxstat ,  feneratur.  Aut  si  iiou 
placct  accipere  inuluantcm  nisi  eum  qui  accipit  reddi- 
turus,  inlelligenduin  esi  Doiuinuin  duoipsa  gciicrapriv 
standi  esse  complcxum.  Namque  aut  doiiamus  quod 
damus  benevole,  aut  reddituro  commodamus.  Et  ple- 
rumque  homines,  qui  proposilodivino  prxmio  donarc 
p:irati  sunt,  ad  dandum  qtiod  mutuum  petitur  pigri 
iiunt,  qunsi  nlliil  recepturl  a  Deo ,  cum  rem  qux  da- 
tiu*,  ille  qui  accipil  exsolvat.  Rectc  ilaqiie  ad  hoc  be- 
nclicii  tribuendi  geuus  nos  diviiia  hortatur  auctoritas 
dicens,  Et  qui  voluerit  a  te  muluari,  ne  aversatus  fueris : 
id  est ,  ue  proptcrea  voluntatem  alieiies  ab  eo  qui 
pclit,  quia  et  pecunia  tun  vacabit  *,  et  Deus  tibi  non 
rcddilurus  cst,  cum  homo  reddiderit;  scd  cum  id  ci^ 
pra*cepto  Dei  facis,  apud  illum  qui  hxc  jubet,  in- 
fructuosum  esse  non  poiesi. 

CAPUT  XXI.— 09.  Dcinde  adjungil,  el  dirii :  Audistls 
quia  dictum  est,  Dillges  proximum  tuum,  et  oderis  inimi' 
cum  tuum.  Ego  autem  digo  vobis^  diligile  iuimicos  veslros^ 
benefacile  his  qui  vos  oderunly  et  orale  pro  eis  qui  vas  per- 
sequuntur :  ut  silis  filii  Palris  vestri  qui  in  cceiis  esi^  qni 
solemsuum  oririjubetsuper  bonoset  malos,  el  pluitsupcr 
justos  et  injustos.  Si  enim  dilexcrilis  eos  quivos  dUi- 
gunl,  quam  mercedem  habebitis?  nonneet  Publicam  hoc 
faciunl?  Et  si  salutaveriti^  fratres  vestros  tantum.quit 
amplius  facitis?  nonne  et  Ethnici  hoc  ipsum  fachmt? 
Estole  ergo  vos  perfecli^  sicut  et  Paler  vester  qui  in  cte- 
liscst,  perfectns  esl.  Nam  sine  ista  dilectione ,  qu.i 
ctinm  inimicos  el  pcrscculores  uosiros  diligere  jube- 
inur,  ea  qux  superius  dicta  sunt  iinplere  quis  potesi? 
Pcrfcctio  aiitein  misericordias ,  qiia  pluriinum  aiiirox 
laboranti  coiisulilur,  ulira  dileciioiiem  inimici  porrigi 
noii  poiest;  et  ideo  sic  chiuditiir  :  Estote  ergo  vos  per- 
fecli ,  sicul  et  Pater  vesler  qui  in  casUs  est ,  perfcclns  cst. 
Ila  tnnicu  ut  Deus  iutelligatur  perfeclns  lanquani 
Deiis,  et  anima  perfecta  tanquam  auiina. 

70.  Gradum  tamen  esse  aliquem  In  Plurisaiorum 
justilia ,  qiia;  ad  Legcm  vcterem  pcrliuet ,  hinc  intel- 
Iigitur,quod  inulti  homines  eosctiam  a  quihusdiligun- 
tar  odcrunl ;  sicul  luxnriosi  iilii  parcntcs  coercilorcs 
luxurixsiAe :  asccnditergo  aliquem  graduai  qui  proxi- . 
mnm  diligii ,  quamvis  adbuc  odcrit  inimicuni.  Ejiis 
autcin  imperio,  qiii  venil  Legeni  iuiplcrc,  iioii  solvcrc, 
perficiel  benevolentiam  ct  beiiigniialcm ,  cuin  cam 
usque  ad  inimici  dileclionem  perduxeril.  Nam  illegrn- 
diis  quamvis  nonnnllus  sit,lain  pnr\uscst  laincn, 
*  •Hic  Mss.  Al  odlii,  pecunia  tua  le  vacuai. 


{26S  LIBER  PiUMUS. 

ut  cum  Publicanis  eliam  pi>ssit  essc  commuiiis.  Nec 
quod  iii  Lege  dii  luiii  est ,  Oderis  inimicum  tuum ,  yox 
jubcnlis  justo  accipienda  est,  sed  permiilentis  infirmo. 

7 1 .  Oritnr  hic  sanc  iiullo  modo  dissimulanda  qiinc- 
stio,  quod  buic  prxcep:o  Domini,  quo  nos  horlalur  dili- 
gere  inimicos  nosiros,  et  beneracere  his  qui  nos  odc- 
runt,  et  or.ire  pro  liis  qui  iios  perscqiiuntur,  mult£  ali:c 
Scripturnrum  pnrtes  niinus  diligenteret  sobrie  consi- 
derantibus  yidciiluradversa! ;  quia  et  in  Prophetis  iiive- 
Dtnntur  multac  imprecationes  adversus  iniinicos^  qiiae 
inatediclioiies  putantur  :  sicut  est  iliud ,  Fiat  mensa 
eomm  in  laqutum  {PsaL  lxviii  ,  23) ;  el  castera  qnae 
ibi  dicuntur  r  el  illud ,  FiaM  p^  ejus  pujnlti ,  et  nxor 
ejus  ridua  (Psai.  cviii ,  9) ;  ct  qux  alia  vel  supra  vcl 
iufra  in  eodcm  psalmo  in  persoiiam  Judx*  per  Pro- 
phetam  dicuntur.  Multa  alia  usqucquaqiie  in  Scriptu- 
ris  repcriuitlur,  qu:e  vidcantur  esse  conlraria  et 
huic  prxa*pto  Doiniiii ,  et  illi  apostoliQO,  quo  ait, 
Penedicite^  ei  nolite  maledicere  ( Rom.  xii ,  \k) :  cum 
et  de  Domino  scripltim  sil  quod  maledixcril  civitali- 
biis  qase  verbum  ejus  non  acceperunt  {Matth.  xi, 
20  24,  et  Luc.  x,  15-15) ;  et  memoratus  Apostolus  de 
quodam  ita  dixeril,  Heddet  illi  Dominus  secundum 
opera  iUius  (II  Tim.  iv,  14). 

72.  Sed  hxc  racile  solvuntur,  quia  et  Prophcta  pcr 
imprecaiiouero  quid  esset  fulurum  cecinit,  iifin^opian- 
tis  voto,sed  spiritu  pnevidentis;  iia  et  Dominus, 
ita  ct  Apostolus :  qunnquam  iii  horuin  eliam  verbis 
non  boc  invenitur  quod  optaverint ,  sed  qiiod  pnc- 
dixerinl.  Non  enim  ctim  aitDomiuus,  Vtetibi^Ca' 
phamaum ,  aliud  sonal  nisi  nliquid  ei  mali  eventurum 
nierito  infidelititis  :  quod  fuiurum  Doininus  non  nia- 
lcvolcntia  oplabat ,  sed  divinilatd  cernebat.  El  Apo- 
slolus  non  ait ,  Reddat;  sed ,  Reddet  iUi  Dominus  se^ 
cundum  opera  ejus  :  quoJ  verbum  pnenuiitianlis  est , 
non  imprecaiitis.  Sicul  el  de  illa  hypocrisi  Juda^orum, 
de  qua  jam  dictum  cst ,  cui  eversionem  immiuere 
remebat,  dixit,  Percutiet  te  Dcus^  paries  dealbate 
(Sttpra^  cap.  49,  n.  58).  Prophetae  autcm  maxime 
6  leui  figura  iinprecantis  Tulura  prxdicere,  sicutfigura 
p;';clcriii  tcmporis  ea  qux  ventura  erant  so^pe  ceci- 
ucrunt:sicut  est  illud,  Quare  fremuerunt  gentes^  ei 
populi  meditali  sunt  inania  (Psal.n,  l)?Noti  enim 
dixit,  Quare  frement  genlesy  el  popiili  niediiabuutur 
inania ;  cum  ea  non  quasi  jam  iransacta  nieminisset , 
scd  ventura  prospiceret.  Talc  ctiam  illud  est,  Divise' 
runt  sibi  vestimenta  mea ,  et  super  vestimentum  meum 
miserunt  sortem  (PsaL  xxi,  19) :  et  bic  enim  non  di- 
xit,  Divideni  sibi  vestimeiita  nica,et  super  ve^ti- 
nientum  meum  mitlent  sortem.  Ncc  lamen  de  his 
yerbis  quisquam  calumniatur,  nisi  qui  non  sentit  varie- 

'  latem  istam  figuraruro  in  loquendo  nihil  veritali  rerum 
Duniiere ,  et  pluriinam  addere  afleciibus  animorum. 
CAPUT  XXIl.  —  73.  Scd  iilud  inagis  urgcl  isiam 
qwrsiionem,  qiiod  dicit  nppsloltis  Joiinncs,  Si  quis 
§cit  peccare  fratrem  suum  peccalum  nen  ad  mortem , 
postulabit ,  et  dabit  iUi  Dominus  ritam  qui  peccat  non 
ad  mortem :  esl  autem  pcccatum  ad  mortem ;  non  pro 
ilio  dico  ut  roget  (IJoan.  v,  16).  Aperte  eniin  ostcndil 


12€ft 


esse  quosdam  fratrcs  pro  quibus  orare  non  nobis  pr;r«^ 
cipitur,  cum  Dominuseiiaiu  pro  perseciitoribus  nustri» 
orare  jubcat.  Nec  istn  quxstio  solvl  potest,  nisi  f.^- 
teamur  esse  aliqua  pccCatn  iii  rratribus,  quse  inimi« 
corum  persecuiioncgrnviora  sini.  Fi-atrcs  autemChri*- 
stianos  sigiiincare ,  miiUis  divinarum  Scri))turarun» 
documenlis  probari  polesi.  Matiiresiissimuin  iainen> 
illud  cst,  quod  Apostolus  ila  pouit,  SanclilieaiHS  est 
enim  vir  infidelts  in  uxore ,  et  sanctipeala  est  muiierin- 
fidelis  in  [ralre.  Non  enim  addidit,  noslro;  sed  manU 
fesluin  existimavit ,  aim  fratris  noinine  chrisiinnum 
intelligi  voluit,  qui  infidclem  hnberet  uxorem.  Et  idco 
paulo  posidicit,  Qitod  si  in/idelis  discedit^  discedai: 
non  autem  servituti  snbjectus  est  frater  wl  soror  in  /m* 
jusmodi({  Cor.  vn,  14,  15).  Peccatuin  ergo  fmiris  ad* 
mortem  puto  esse ,  cuni  post  agnitionem  Dei  |ier 
graiiam  Domini  nosiri  Jcsu  Clirisli  quisque  oppiigiiai 
fratemilatem ,  et  adversus  ipsam  gmtiain ,  qua  rc- 
concilialus  cst  Dco,  iiividentix  facibus  agttatur  (a); 
Peccatum  autem  non  ad'  niortem  cst,  si  quisquam, 
iionamorem  afrairc  aUcnavcritj  sed  officia  fraleriii^ 
ialis  dobita  per  nlitiuam  innriuilaicm  animi  non  ctlii- 
buerit.  Quapropter  cl  Doniinus  in  cruceait,  Pater^ 
ignosce  iUis,  quia  nesciunt  qmd  faciunt  (Luc.  xxiii,  34) : 
nondum  enim  grntix  Spiritus  snncti  pariicipes  facii 
societatcm  sanctc  frnlcrniiatis  iniernnt.  Et  l^eatus 
Stephanus  in  Aclibus  Aposioloruin  orat  pro  eis  a 
quibus  lapidalur*(Acl.  ?ii,  59);  quia  nondum  Cbristo 
crediderant ,  neque  adversus  illam  communero  gra-  . 
tiam  dimicabanl.  Et  apostolus  Paulus  propterea , 
credOy  non  orat  pro  Alexandro,  quia  jam  frater 
crai,  ei  ad  jmortem,  id  est,  iiividcniin  fraternitalem 
oppugnando,  peccaverat.  Pro  his  aulein  qui  noa 
abruperant,  amorem*,  sedtiniore  succubuerant,  orai 
ui  eis  ignoscatur.  Sic  cnim  dlcii :  Alexander  ararius 
multa  mihi  mala  ostendit ;  reddet  iUi  Dominus  secundum 
opera  ejus  :  quem  et  tu  devita;  valde  enim  restilii 
noslris  sermombus.  Deinde  subjungil  pro  quibus  omi , 
iia  dicens  :  In  priiha  mea  defensione  nemo  mi/ii  affuit, 
sed  omnes  me  dereliqueruni :  non  iUis  impuielur  (II  7im. 
IV,  14-16). 
74.  Ista  diffcreiitia  peccatorum  Judaro  imdentem  a 
.  Pctro  negante  distinguit  :  non  quia  poenilenti  non  sii 
ignoscendum ,  ne  contra  illam  sententiam  Domini  ve- 
niamus ,  qua  pnccipit  semper  ignoscendum  essc  fra- 
tri  peteiiti  ut  sibi  fraier  ignoscat  (Luc.  xvii ,  3)  :  sed 
qiiia  illuis  peccaii  tanta  Inbes  est,  ut  deprecandi  hu- 
inilitatem  subirenon  possit^  etiam  si  pcccatum  suum 
inala  conscicntia  ei  agnoscere  ei  enuntiare  cogntur 
Cum  enim  dixissct  Jiidns ,  Peccavi ,  qtiod  tradiderin 
sanguinem  justum;  facilius  tamen  despem(i«)ne  cu< 
curritad  laqueum  (Matth.  xxvn,  4,5),  quam  humi- 
litate  veniaro  deprecatus  est.  Quaproptcr  mullum  in- 
terest  qiiali  pcenitentiu^  ignoscat  Deiis.  Multi  eniin 
niulto  ciiius  se  fatentur  peccasse,  ati|ue  ila  sibi  suc- 
ccnscnt  ui  vehcmcnter  se  pcccassc  noUeni;  sed  t«v. 

I  Post  hxc ,  fion  abruperani  anwrem^  in  edltis  addiiur,  ad 
martem  :  quod  abest  a  Mss. 
(tf)  i  Retract.  caj».  19,  n.  ?.  - 


fSS7  D£  SEHIfOliE  DOIHKI  Ui 

mw  aiiimuiii  ad  biiiniliandufn  et  obtereiiduai  cor, 
inplofandaniquo  vcnkini  iion  dcponuiil :  quam  Ricntls 
aflbclioncm ,  proplcr  pcccali  niagiiiladtnero ,  jam  do 
damnaiiOHe  ilk»  babere  credendum  cst. 

75.  Ei  boc  eal  fortasac  peccare  iii  Spiritum  ianctum, 
kl  esty  per  malitiam  et  invidiam,  fratemam  oppu- 
gnarecbariutempostacceptam  gratiam  Spiritussancti» 
qiiod  peccntam  Uominus  neque  bic,  ncque  iii  futur» 
sa*CMlo  dumtti  dicit.  Unde  qiixri  potesi  utrum  in  Spi- 
riiuui  sanctum  Judxi  peccavcrint ,  quando  dixenint 
quod  ia  Beelsebub  principo  dxmoniorum  du^monia 
Doinimis  expelleret :  utrum  boc  in  ipsiun  Doniinum 
didttm  accipiamus ,  quia  do  so  dicit  aho  loco,  Si  euhn 
patnm  fannliat  Beehebub  vocneruiU,  qtumlo  magii 
domenicoB  ejut  {Maith.  x ,  2 j)  ?  An  quoniam  de  magiia 
invidenlia  dixcrant ,  iiigrati  tam  pncscntibus  benefi- 
ciis ,  quamvb  nondum  cbristiani  rueriiit ,  tameu  pro- 
ptcr  ipsani  inv.dciitix  luagnitudiRcui  in  Spirituin  san- 
dumpeccassecrcdendi  suni?  Non  cnim  boc  coUigilur 
dc  verbis  Doniini.  Quamvis  eiiim  codcm  Utco  dixerit , 
•  Quicumqoe  enlm  dixerit  vcrbum  nequam  advcrsus 
f  ilium  boniinis,  remittetur  ei :  qui  aulem  dixerit  ver- 
kiiiD  adversus  Spiritum  sanctum ,  Aon  remiiietur  ei , 
ncque  in  boc  axculo,  noquc  in  fotoro ;  >  tamcn  videri 
poiestad  boc  eos  monuisse,  ut  acccdant  ad  gratiam »  et 
post  acceplam  (raiiam  non  iia  peccent ,  ut  nunc  pcc- 
cavcnmt.  Nunc  enim  in  Filium  bominis  dixcront  ver- 
b4im  neqiiam,  ct  potcst  eis  diinitti ,  si  eonvcrsi  fuc- 
riiit ,  et  ei  credidcrint ,  et  Spiriluin  sanctum  accepe- 
rint :  quo  accepto  si  fratcrniiaii  inviderc,  et  gratiam 
quain  aoceperu^.l  oppugnare  voluerint,  non  eis  di- 
iiiitli ,  ucque  m  boc  sxculo  iiequc  iii  fuluro.  Nam  si 
eos  sic  babcrct  condemnalos ,  ut  nuUa  spes  illis  reli- 
qua  essct,  non  adbuc  monendos  judlcarct,  cum  ad- 
didil  dicoiis  :  A^t  fadu  arborem  bonam ,  elfruciumejui 
bonum  :  aui  facitearborem  malam ,  el  fruclum  ejus  ma" 
i'mi(/<i.  xu,24-5S). 

76.  Sic  itaque  accipiatur  diligendos  inimicos  csso, 
ct  bcnefacicndum  bis  qui  nos  oderunt ,  et  oraiiduni 
|iro  hisqui  nos  pcrscquuntur,  ul  proquibusdara  cliam 
fratrum  pcccaiis  intclligatur  non  pncceptum  essc  oi 
orcinus ;  ne  pcr  imperitiam  nostram  divina  Scriptura 
(qnod  fieri  non  polest)  a  sc  disscntire  videatur.  Sed 
uirum  sicut  pro  quibusdam  non  est  orandum,  ila 
ciiam  contra  aiiqujQS  orandum  sit ,  nondum  satis  ap- 
paniil.  Gcncralitcr  ciiim  dictum  est ,  Denedicile ,  ei 
tioltie  maledicere  :  ct  illud ,  Nemini  malum  pro  malo 
rcddenle*  {kom.  xu,  U,  17).  Pro  quo  autcm  iion 
oras,  non  ctiam  conlra  ilkim  oras  :  potcsenim  vidcre 
lertam  ejus  pcejiam ,  et  peiiitus  dcspcratain  sabilem , 
4 1  non  quia  odisti  cuin ,  ideo  pro  illo  non  oras ;  scd 
qiiia  sentis  niliil  tc  posse  proficerc,  et  orationem  tuam 
iion  vis  repelii  a  justissimo  judice.  Sed  quld  agimua 
de  bb  eoiitra  quos  oratum  a  sanctis  accepimus ,  noa 
ut  corrigerenlur»  nam  boc  niodo  potius  pro  ipsis  ora- 
lum  est;  scd  ad  illam  ultimam  damnationcm :  non 
sicut  contra  Doiiiiiii  traditorcm  per  prophetam ;  nam 
illa ,  ut  dictimi  cst ,  prxdictio  futurorum »  non  opta- 
Uo  snpplicil  fttit :  ncc  sicut  ab  Apostolo  conira  Ale- 


MOmrB,  S.  AUGUSTINI  IMt 

xaMlrom;  nam  ct  inde  jam  salis  dictum  esl  :  sed 
sicut  iii  Apocalypsi  Joannis  legimus  martyres  orare 
m  viudicentor  {Apoe.  vi,  la) ;  cum  ille  primui  mar- 
tyr  ui  bpidatoribaB  snis  ignosceretur,  oraverit. 

77.  Sed  binc  noa  oportel  moveri.  Quis  enim  aut» 
dcat  affirmare,  cum  iUi  saoeti  candidali  se  vindicari 
peiicriHl ,  utrum  contra  ipsos  bomines ,  an  contra  ro* 
gnum  pcccaii  petierint?  Nam  ipsa  cst  sincera  el  plena 
justiii»  et  misericordix  vindicta  martyrum ,  ul  ever* 
taturregnum  peccaii,quo  regnaate  Unta  perpcisi 
sunt.  Ad  ciigus  eversioncm  nititur  Apostolii.s ,  dicens : 
iVofi  ergo  regnet  peccaium  in  ntiro  moriaii  corpon 
{Rom.  VI,  12).  Destniiiur  antem  et  cverlitur  peecaii 
regnum,  partim  correctione  bominum,  utcarospi- 
ritui  subjiciatur;  pariiin  damnationc  persevcrantiom 
in  peccalo ,  ut  ita  Justitia  ordinanlur,  ut  jiistis  ciun 
Cbristo  regnaaiibus  molcsti  esse  non  possinl.  lotucro 
apostoium  Paulum ;  nonne  tibi  videtur  in  scipso  Sle^ 
pbanum  martyrcm  vindicare,  cum  dicit :  iVoii  ac  pw 
gno ,  tanquam  aerem  cxdene ;  ted  caHigo  corput  meum^ 
ei  tfTvilttli  tubjicio  (1  Cor.  ix ,  26 ,  27)?  Nam  boc  in  se 
utique  prostemebat,  el  debiliuibat,  et  victum  '  ordi- 
iiab:it,  unde  Slcphanimi  cxtcrosque  Gbristianoo  fue- 
rat  persecutus.  Quis  crgo  coiivincit  nMrtyres  sanctos 
iion  talcm  suam  vindictam  a  Doniiiio  esse  deprccalos, 
cura  etiam  flncm  bujiis  saeculi,  in  quo  laiita  exitia 
pcrtulcrunt,  ad  suam  vindiciam  potiierint  licentcr 
opiare?  Quod  qui  orant,  et  pro  inimicis  suis  oranl 
qui  saiiabiles  sunt,  et  contra  iHos  non  orant '  qui  in- 
sanabiles  esse  volucruiit :  quia  Deiis  qiioque  puniendo 
illos  non  est  malcvolus  tortor,  scdjiistissimusordina- 
tor.  Sine  ulla  ergo  dubitatione  diligamus  iniraicos  no- 
stros,  bcnefaciamus  bis  qul  oderunt  uos,  et  oremus 
pro  cis  qiii  nos  persequuntur. 

CAPUT  XXIIl.  —  78.  Qtiod  auiem  conscqnenter 
posiluin  est ,  Ui  titit  jf/ti  Palrit  vetiri  qui  in  cmlit  ett^ 
ex  illa  rcgula  intelligendum  cst,  qiiaet  Joannes  dicit, 
Dedii  illit  polettatem  fHiot  Dd  /ieri  {Joan.  i,  12).  Unu3 
enim  naturaliter  Filius  est ,  qui  ncscit  omnino  pro- 
carc  :  nos  autem  poteslate  acccpU  e(riciinur  lilii,  in 
qiiunlum  ea  qux  ab  ilio  pnrcipiuntur  iniplemus.  Unde 
apostolica  ciisciprnia  ado|itionein  appcllat,  qua  in 
aetcrnam  bxreditatcm  vocamnr,  ut  colixredes  Chrisli 
esse  possimos  {Uom,  vin,  17,  et  Valai.  iv,  5).  FilU 
ergo  efficimur  regencrafione  spirituali ,  ct  adoptamur 
In  rcgnum  Dei ,  non  kinqiiam  alieni ,  sed  tanquam  ah 
illo  factl  et  crcati :  ut  unum  sit  bcncficiiim ,  quo  nos 
recit  csse  per  omnipoieniiam  siiam,  cum  aiite  nibii 
csscmus;  alterum  quo  adoptavit,  ut  cuni  eo  tanquam 
filii  vita  a^tenia  pro  nostra  participatione  frueremur* 
ttaque  non  ait ,  Facite  ista ,  qula  estis  filii ;  sed,  Fa- 
clteista,  utslUsfilii. 

70.  Cmn  autem  ad  boc  nos  vocat  per  ipsum  tJnige- 
nltnm ,  ad  simllitiidlnem  suam  nos  vocat.  ille  enim , 
sicut  consequenter  dicil ,  toiem  tuum  oriri  fadi  tuper 
tonot  el  malot,  et  phui  tuper  jutiot  ei  injutiot.  Sive 
solcm  siium  non  istom  carncis  Oculis  visibilem  acct- 

*  Undedm  Hss.,  vinctMU. 

*  Mss.  duO|  el  cotUra  Ulos  oratit ;  omissa  ncgauonOk 


%m  liBEa  SECUNim 

phis ,  led  illaai  8»pientiaiD»  de  qoa  dicimr,  Cmkhf 
esiemmi9ti$mtemm{8af,  tu,  i6) ;  de qua  item dici- 
i«r,  Orlnf  «1  M^M  juMliHtB  $ol;  ei  iierufn ,  FoW<  otp- 
/^  ^  ^lfiMrti  fiMMfi  IhnHM,  oriHur  uUjutHUsf  {MiH 
Iftek.  IT,  S) :  i2i  eliam  pluTiam  accipias  irrigatioDero 
doctrin»  Teriutis,  quia  lionis  ei  malis  apparuit,  ei 
bonis  ei  mali«  evaBgelixatns  est  Chrisins.  Sive  isium 
solem  mafisaddpefe  non  solum  horainom»  sed  etiam 
peeorum  corporeis  oculis  propalatum-;  ei  istam  plu- 
viam  qissi  fnictusgignuntur,  qui  ad  refectionem  corpa- 
fb  daii  suni :  quod  probabilius  inleliigi  eJtisiimo :  ui 
iUesol  spiriluaiis  non  oriatur,  nisi  bonis  et  sanctis; 
qnia  boe  ipsum  esi,  qqod  plaiiguot  iniqui  in  illo  libro 
qui  Sapieniia  Salomonis  inscribitiir,  Et  $oi  uon  ortu$ 
e$t  ite6tf  {Sap,  y,  6) :  et  illa  pluvia  spirituaJis  noo  ir«> 
rigei  nisi  bonos ;  quia  roalos  signiCcavit  vinea,  dc  qua 
dictum  esiy  Mamdobo  nublbui  mei$  ne  pluaia  $up¥r 
eam  {I$m.  v ,  6).  6cd  sive-  boc  sive  illud  intelligas , 
oiagna  Dei  bonilate  flt,  qu»  nobis  imitanda  praccipi- 
tur,si  filii  Dei  esse  volumus.  Quantum  enim  hiijus  vi- 
ue  solatium  afferat  lux  ista  visibilis ,  et  pluvia  corpo- 
ralis,  qm  iam  iogratus  est  ut  non  seniiat  ?  Quod  so- 
latinm  videmus  et  justis  in  bac  vita  ei  peccaioribua 
commoniier  exbiberi.  Non  aui$m  ait,  qui  facii  tfilem 


opiri$mpetbomueimai0$;  sed  addidii,  ti9Mfs»  idesi^ 
quem  ipee  fiedi  aique  consiiiuii»  ei  a  iiuUo  aliquid 
sompsli  ut  fecerei »  sicut  in  Genesi  de  omiaibus  lumi- 
iiaribus  scribitur  {Gen.  i,  16);  qui  proptie  potest  di«- 
cere  sua  eese  mAia  qu»  d^  nibilo  cie^ivii  :  ni 
lunc  admooeremur  quanta  liberaiitale  iHimict^  nor .  v* 
siris  ex  pneceplo  ^n^  prsMtare  debeamus  qute  not^^^- 
non  creavimiis,'8ed  de  muneribus  cjas  accepimiia. 

80.  Qois  autem  poiiesi  vel  paratus  esse  ^.  iuOmus 
ii^urias  susiioere,  quantum  porum  safapii  pfodesi;  ei 
maile  anipUus  Iniquitatia  alieii»  perpeti,  (|aam  iA 
quod  perpessusest  reddere;  omni  pctenlJa^aUquidiu' 
vel  id  quod  petit,  si  babetor,  et  si  recte  daii  potesl». 
vel  consilium  bonum ,  ycl  benev<Uum  dare  animumi  i 
nec  se  avertere  ab  eo  qi4  rootuari  cupit ;  diligere  ini- 
micos ,  benefacere  bis  qui  se  oderuni,  orare  pro  eijt 
qtii  se  perseqiiuntur  ?  (|uis  ergo  bsec  facil ,  nisi  plcne 
perCeciequc  misericorsl  Qup  uno  consilio  miseria 
devitauir,  opiiulanie  iUo  qui  aU^  ifiMricordiam  oo/o 
magii  ipum  ioefifiei^m  (Ose^  vi  t  6) :  Beati  ergo  m- 
$ericoide$;  quia  iptorum  nmerebiiwr.  Sed  jam  com- 
mode  Oeri  piito ,  ui  hic  iccior  iam  longo  volumine  fa- 
tigatus  respirei  aUquantum,  ei  ad  cxtcra  se  rf  Gciai  iik 
alio  libro  considerand2|. 


LTBER  SECUJyDVS. 

In  losieriorempayrtemsennoQisDoodm  bi  monte,  conientam  Uatthael  capp.  scxto  ct  septmo: 


facerealiquid,  ut  hominlbns  placens.  Sicenim  ettam  sl- 
mulare  bonom  libebit,  si  non  attenditnr  n!si  ut  homa 
laodet  ;qui  quonlam  viderc  cor  non  polest,  polesletiam 
falsn  laudare.  Qtiod  qui  f;iciunt,  id  cst,  qui  bonilatent 
simulant,  duplici  cordc  sunt.  Non  ergo  habel  simplex, 
id  est,  mundum  cor,  nisi  qui  transcendii  bumanas 
^uudes,  et  Ulum  solum  iniuetur,  cura  recte  vlvit,  et  el 
placere  nititur»  qui  conscienti»  solus  inspector  est. 
l>e  cojus  conscientixpuritatequidquid  procedit,  tanto 
est  laudabilius,  quanto  bumanas  biudesminiis  desidcrat. 
2.  Cavele  ergo^  inquit,  facere  junitiam  veetram  coram 
/tomimbust  ut  videamim  ab  eis  :  id  est,  cavete  boc  ani- 
mo  juste  vivere,  et  ibi  constituere  bonum  vestrom, 
ut  vos  videani  bomines.  AHoquin  mercedem  non  habo' 
biiis  apud  Patrem  vestnm  qui  in  c€di$  e$t :  non  si  ab 
bominibus  videamini ;  sed  si  propterea  juste  vivatis,  ut 
ab  bominibus  videamini.Nam  ubi  erit,  quod  in  pruicipio 
sermonis  bujus  dictum  est ,  Vo$  e$tis  lumen  mundi  t 
Non  potest  civitae  ab$condi  $uper  montem  conetitutai 
neque  accendunt  lucemam  et  ponunt  eam  $i{b  modio^  ted^ 
super  candelabrum^  nl  Uueat  omnibue  qui  in  domo  tunt* 
Sicluceat  iumen  veetrum  coram  hominibut,  ui  videant 
bona  facta  vettra.  Sed  uon  ibi  conbtituit  finem ;  addidii 
enim,  d  glorificent  Patrem  vettrum^  qm  in  ceeU$  e$i 
(Matth.  V,  14-46 ).  Hicaulem,  quia  boc reprebendit,  si 
ibi  sitfinis  reciefactorum,id  esi,  si  propierea  re<;te  fada- 
mus,  ut  tantum  videamur  ab  bominibus ;  posleaquam 
dixit,  Cavetefacere  :u$titiam  ve$tram  cormn  kmitdimt^ 
ut  videamini  ab  cis,  nihil  addidil.  In  quo  apparci,  non 


CAPUT  PRIMUII.—  1 .  Misdricordiam,  usquc  ad  cu* 
]na  tractaiionem  Uber  primus  terminum  accepit,  sequi- 
ior  eordismondatio,  undciste  siimit  exordium.Cordis 
auiem  mundaUo  esi,  tanquam  oculi '  qiio  videtur  Deus ; 
cuius  simplicis  habendi  tantam  curam  csse  oportei, 
quaniam  ejus  rei  dignitas  flagitat,  qu£  tali  oculo  conr 
spici  potest*  nuic  autem  oculo  magna  ex  parte  mun- 
dain  dUficile  est  non  subrepere  sordes  allquas  do  his 
rebus  quae  ipsas  bonas  nosiras  aciiones  comitari  so- 
leni,  velnU  est  laus  hmnana.  Si  quidem  non  recte  vi- 
>ore»  pemiciosum  esi :  recte  autem  vivere,  et  nolle 
liudari»  quidest  aUudquam  inimicum  esse  rebusbu- 
inanisp  quiB  uUque  tantosunt  miseriores,  quanlo  minus 
plac^  recta  vita  bominum  ?  Si  ergo  inter  quos  vivis,  te 
jocl^  viventem  non  laudaverint,  iUi  in  errore  sunt :  si 
autcm  laudaverint,  iu  in  periculo;  nisi  lam  simplex 
cor  babueris  ot  mundum,  iit  ea  qu»  recte  facis,  non 
propicr  hudes  hominum  facias;  roagisque  Ulis  recla 
iaudaniibus  gratuleris,  quibus  id  quod  bonum  cstpla* 
eei,  cfuam  Ubi  ipsi ;  quia  recte  viveres,  eliam  si  nemo 
laudaret :  ipsamque  laudem  tuam  tunc  inteUigas  uU* 
Jcm  esse  hudantibus,  si  non  teipsum  ui  tua  bona  vita, 
sed  Deiim  bonorent,  cujus  sancUssimum  templum  esi 
quisquis  vivit  bene ;  ut  illud  iroplealur  quod  aii  Da- 
vid,  iii  Domino  laudabitur  anima  mea;  audiant  nti/es,  et 
jucundenUir  {Ptal.  xxxiii,3).  PiTliuet  ergo  ad  oculum 
niniidum  non  intocri  in  rectefacicndoJaudes  hominum, 
etadeasrefcrrequod  rectc  facis,  id  csl,  propterea  rccte 
•  slc  >iss.  At  ediUi  kmquam  ocuitu. 


It7l  DC  SERMONf:  DOWNI  M 

hoc  eam  proliibuisie  ol  rccle  fial  rortm  iKMniiiibM^ 
i  ed  ne  ob  id  forle  recle  fiai  coram  bominibat,  ul  ti- 
deamnr  ab  eis,  id  esi,  ui  boc  iotoeamv,  et  ibi  finem 
ii9*ilrt  proposiiicollocerous. 

3.  Nam  et  Apostolus  dicH,  Si  Mme  komimlkit$  fU- 
cnfm,  Ckrim  urmz  hon  tmm  {GaUt.  i,  10);  cum 
alioliico  dical,  Plueieommhu  per  omnm,  Micnteiego 
omnibue  per  omma  flaeeo  (I  Cor.  i,  54,  35).  Qood  qui 
iion  iiitclliguiil,  coiilrarium  puiant ;  cum  ille  sedise- 
rit  non  pbcere  boniiiiibos,  qnia  noo  ideo  recie  faeiebal 
M  placeret  boromibus,  scd  vt  Dco,  ad  cujus  amorem 
corda  bominnm  TolebaiconTcrlere,  eo  ipso  qoo  place- 
bit  booiinibas.  Itaqne  cl  non  se  placere  hominibus 
recle dieebai,  quia in eo  i|^ ol Deo  pbcent  inloeba- 
tnr :  el  pbicendum  esse  bominibns  n^ie  pr.ccipiebul, 
non  ul  boc  appeierelur  tanqnam  merees  recte  lacio- 
nini ;  scd  quia  Oeo  placere  non  posset,  qni  non  se  iis 
ipiossalvos  ficri  Tcllct  prxbcrei  imiianduro  :  imtuiri 
anlcin  Mluni  qui  sibi  non  placueril,  niillo  pado  quis- 
quam  poiesl.  Sictil  ergo  non  absurde  loqueretur,  qui 
diccret,  In  liac  o|>cni  qua  naTcm  quxro,  non  naTCu 
qtuero,  scd  pniriain  :  sic  cl  Apostolus  conTcniait^ 
dicerel,  in  bac  opcra,  qna  bomlnibus  pbcco,  non  l<o- 
nilnibns,  scft  Dco  placco«  qnia  non  lioc  appelo,  sod  ad 
hI  rcfero  ui  mc  ImilcfHur,  quos  salvos  ficri  toIo.  Sic- 
:il  dicil  de  oblalione  qiue  lil  in  sanctos,  Kon  quia  quec* 
rodalum^  eedimfuiro  frueium  (Phitpp,  it,  17)  :  id  cst, 
iiiKnlquaro  duturj  vcstnim,  non  boc  quaero,  sed  fru- 
ctMiii  vcsinmi.  lloc  cnim  indicio  appjrcrc  poieral 
«liiaiilum  profeasscnl  in  Dcum,  cuin  id  libenter  ofler- 
roiii  *,  quod  non  propior  gaudiuin  de  muueribus,  scd 
proptcr  comniunionem  cbariiaiis  ab  eo  qiuKrebaiur. 

4.  Quanqoam  cl  cum  addit,  ei  dicil,  Alioquin  mer- 
eedem  non  kahebuis  ajmd  Patrem  we$irmn  qm  in  eetiis 
e$it  nibil  abuddcmoiisuat  nisl  id  nos  caTcre  opor- 
lore,  ne  bunianam  laiidem  pronostronim  operum  mcr- 
ccdc  qoaerainus,  idcsl,  ea  nos  beaioselliciarbilrcmur. 

CArLT  II.  —  5.  CtfNt  ergo  focis  e/eotiotynam,  iii- 
quit,  uoHtuha  canere anle te^  eicui  h^pocriiee  faciunt  in 
syHOfOfif  ei  in  aicit,  ut  §lorificentur  ah  homimhue.  No- 
li.  inquil,  sic  Tclle  hinotescerc,  ul  bypocrilx.  Maiiire- 
Mimi  esl  autcni  liypocrilas  noii  qiiod  oculis  pnclen- 
duiii  liominiim,  id  cUaiii  conlc  gcslarc  Suni  ciiini  liy- 
IMicritx  siiniiiaiorcs ,  tanqiiain  proiiuuiiaiores  pcr- 
hoiiarum  ^Uciiantm ,  sicul  in  ihcalrids  fabulis. 
Noii  ciiim  qui  agil  pancs  Agaiiictnnonis  iii  iragce- 
di;i,  verbi  grati.n,  sive  alicujiis  allerius  ad  bistoriain 
vd  falHilam  qiix  agiiir  |)criiiicnlis,  vcrc  ipsc  csi;  sal 
simulat  cuin,  ct  hypocrila  dicilur.  Sic  in  Eccicsia, 
vcl  in  oinni  Tila  humana,  quisquis  sc  tuIi  Tideri  quod 
iionesi,  bypocriia  esl.  Siiiiulat  cnim  jusliim,  non  ex- 
hibct;  quia  loliiin  frucium  in  laude  liominum  poiiit, 
quam  possiinl  eliniii  simulanles  perciperc,  duin  fal- 
luiil  eos  quii»iis  >  uii^nlur  boiii,  ab  cisquc  laudanlur. 
Scd  lales  ab  in^pcciorc  cordis  Dco  nicrcedem  non  ac- 
iipiuniy  nisi  fallaciu!  suppliciiim  :  ab  hominibus  au- 
lein,  inquil,  pereeperunt  mercedem  iuam;  reclissime- 
qitc  bis  dicclur,  Rccediic  a  me,  operarii  dolosi  *  nomen 

*  omnea  mss.,  'acercni. 


woyit,  9.  ALcusTi^n  wn 

meom  kaboislif,  sed  ofieni  mea  mm  Mt/k  M  ti^ 
perceperonl  rereedem  soam,  qoi  ooo  ob  tfiod  dee- 
OMiSTnam  iMriunl,  nbi  oi  fhinlireniorab  boottnibos : 
mMi  M  glorificeotur  ab  bommibos,  sed  si  ideo  fMiaol 
ul  glorificeolor,  sicul  soperios  uoeiaiooi  csi.  Laos 
aiiiii  bumana  no»  appeii  a  rcde  factenlo^  scd  aofase* 
qni  debel  recle  faciailcm  :  ul  UU  proidaiil,  11«  eliaa 
imilari  possont  quod  Uudant ;  uon  ol  bic  polcl  alii|aid 
oos  sibi  prodesse,  quem  toudaoL 

6.  Te  aulem  faeienle  deemotpmm^  nem  edatmmbirmiua 
quldfaeiai  deHera  tua.  Si  bilelleieris  sinislroni  bifi- 
dcles  dici,  Tidebiiur  nulb  etse  colpo,  pbcere  fidefibos 
Tclle :  cum  prorsus  nibilominus  fai  qoonmilibel  bomr- 
nnm  laude  fruclum  ei  finem  bonl  operb  eooatifnere 
^bibeamur.  Qiiod  autem  ad  id  perlmel  ol  le  Imiien- 
liir.  quibtts  recie  facu  toa  placofrinl ,  noo  lanlnm 
ildelibiis,  sed  etbm  infidelibus  eifaibendom  est,  ui 
laudandis  bofiis  operibos  noslris  IVom  boooreul,  ei 
Tcniant  ad  salitlcni.  Si  aolem  sinislram  inimicom  po- 
laTcris,  ui  ncsciat  inimicus  luus  com  elcemosynaro 
f.icis;  cur  ip^c  Df»tniiitts  biimids  Jiidxb  circuostan* 
libui  misericorditcr  satiaTit  liomioesfcorapnaiolnt 
relnis,  saualo  eo  qiiem  ad  portnni  Speciosam,  debilem 
miseratns  csl,  cliam  iras  inimicomm  in  se  atqoe  iu 
alios  Cbriai  disclpulos  |>crliilil  (.4rf.  m,  it)?  Dcinde 
si  non  oporlel  scirc  ininiicum,  ciim  clcemosynam  b- 
ciiniis,  qiioiiioclo  ciini  ip^  iuiinico  faciemns,  ul  illnd 
implcamus  prxccplum,  Si  eeurierit  inimicue  tuue^  ciha 
iUmtt,  si  sitierit,  potum  da  iUi  (Prov.  xxT  ,  il)? 

7.  Tcrtia  solct  cssc  caniahum  opinio,  lam  ab.^urda 
ei  ridenda,  ul  non  eam  commemorarem,  uisi  ci|>e<liis 
esscm  non  paucos  eo  errore  delineri,  qui  diaml  sin»- 
stf.c  nominc  uxorcm  significari  :  ul  qooniam  iu  rc  fa- 
miliari  tcoacioccs  pccunbmm  solenl  essc  feiniiur,b- 
lcal  cas  cum  aliquid  misericorditer  Tiri  eanim  ^enis 
iinpcndunl  propler  domeslicas  liies.  Quasi  vcro  soli 
viri  chrisliani  sinl,  et  non  boc  praeceplum  elbm  femi- 
iiis  dalum  sit.  Cui  ergo  sinistrx  jubetur  femina  occol- 
tarc  opos  miscricordiae  suae?  An  eibm  Tir  sinisira  eril 
fcminx?  quod  absurdissime  dicilur.  Anl  si  quispiam 
pnLit  inTicem  sibi  sinislras  esse;  si  ab  altero  iu  ero- 
gciur  aliquid  de  re  familiari,  ut  sii  conlra  alierios  to- 
liintalem,  non  eril  chrisibnum  lale  eoiyiiguim :  sed 
nccesse  esl  ut  quisquis  eonim  elcemosynam  faecre  to- 
lucril  ex  pneccplo  Dei,  quemcumque  adTersom  boboe- 
rit,  iniinieus  sit  praKxplo  Dei,  et  ideo  inter  iufiddes  de- 
pulelur  :  prxceptnm  csl  auiem  de  lalibus,  ui  bona  sua 
conTcrsaiionc  ac  moribiis  lucribcial  uxorem  marilua 
fidciis,  vel  marilum  mulier  fidelis ;  quapropler  non 
sibi  debcnl  occuliare  bona  opcra  sua,  quibus  inTitandi 
sunl  ad  inTicem,  ut  alter  ailerum  possit  ad  cbrisUa- 
nue  fidci  oommunionem  inviiare.  Nec  furla  facienda 
sunt,  ut  promereatur  Deus.  Quoii  si  occuliandum  c&i 
aliquid,  quamdiu  altcrius  infirmiia:»  arquo  animo  id 
noii  polesl  suslinerc,  quod  lamcn  noii  iiijiisle  alquc 
iHicilc  lil;  iion  lamcn  i|ts;utt  nuiic  siuibtrain  signincari 
toiius  capiiuli  consideraiione  facile  appaiet,  in  qtia 
ainiul  Jnvenielur  quam  sinislrani  voccf. 

8.  Cavele ,  inquit ,  fnccre  justiliam  wHram  cmim 


4^5  LIBER  SECUNDL^S. 

hommbw  ut  trideamim  ab  m  :  alwqum  mercedem  nan 

hakekitid  apud  Patrem  ve$trum  qui  in  emlh  esi,  Gene- 

ralilef  bic  justiliani  noniiiinvil,  dcimle  particubriier 

exsequiiur,  Esl  enim  pars  aliqua  juslitiac  opiis  qiiod 

per  eleemosynanr  fil,  cl  ideo  connectit  dicendo ,  Cnm 

rrfo  facis  eteemosynam ,  noli  tuba  canere  ante  te ,  iicui 

hypoait^  faciunt  in  synagoffis  et  in  vicis ,  ut  glorificen- 

iHrob  hominibus.  Ad  hoc  rcspicit  qtiod  siiperius  ait, 

Cavete  faeere  justitiam  vestram  coram  hominibus,  nt  vt« 

deamim  ab  eis,  Qiiod  auteni  sequihiry  Amen  dico  vobis, 

perceperunt  mercedem  suam ,  ad  iilud  respicit  qiud 

sii,'  ra  posiiit ,  Atioq:tin  mercedem  non  habebilis  apud 

Patrem  vcstrum  qui  in  cceUs  esl.  Deiiide  scquitiir,  Te 

autem  facieute  elcemosynam.  Cum  dicit,  Te  autem^ 

quid  aliod  dicit,  quain ,  Non  quomodo  illi  ?  Qiiid  ergo 

mibi  jubet  ?  Te  auiem  faciente ,  iiiquit ,  eleemosynam , 

non  seiat  simstra  tua  qmd  faciat  dextera  tua.  Ergo  illi 

sic  faciuDt,  ut  sciat  ^inistra  corum  quid  (aciat  dextcr^ 

eoram.  Quud  igitur  in  illis  culpalum  esl,  hoc  tu  facere 

Tclaris.  In  illis  aiitem  hoc  culpatum  est ,  qtiod  ila  fa- 

ciunl  ut  laudcs  liominum  qtiaerant.  Qunpropler  nihil 

conceqnentius  sini^tra  Tidetur  sigiiiflcare,  quam  ipsam 

delcctationem  laudis.  Dexiera  autem  significal  iiitcnr 

tioiienijmplendi  pra^cepia  diviua.  Ciiro  ilaque  cun- 

scientis  fiicieiitii  eleemosynnro  miscet  se  appeiiiio 

laudis  humanx,  fit  siiiistra  conscia  operis  dexlerx  : 

Nesciat  ergo  sinistra  tua  quid  faciat  dextera  tua^  id  est, 

non  se  roisccat  conscieniix  \ux  Inudis  hiimanx  appe- 

tiiin,  cum  in  cleemosyna  facienda  divinum  prxccptom 

conieiidis  implcrc. 

9.  Vt  sil  eleemosyna  tua  in  abscondito,  Quid  cst ,  m 
abuondito^  nisi  In  ipsa  bona  conscienlia ,  qux  buma* 
nis  oculis  demonstrari  non  potest,  nec  verbis  aperiri  ? 
Quandoquidem  multi  inulia  mcntiuntur.  Quaproptcr 
si  dextera  intrinsecus  agit  iii  abscondito,  ad  sinisiram 
pertinent  omnia  eiteriora,  qux  suiit  visibilia  et  tem- 
poralia.  Sit  ergo  eleemosyna  lua  in  ipsa  conscientia 
tua,  ubi  inulti  eleemosynam  faciunt  bona  voluntaic, 
ctiam  81  pocuniam ,  vel  si  quid  aiiud ,  quod  inopi  lar- 
giendum  est,  non  liabent.  MuUi  autem  foris  fa- 
ciunt,  ct  iiitus  non  faciuiit  qui  vcl  anibitione,  vel 
a'icujus  rei  temporalis  gratia  voluiit  misericordes 
vidcn ,  in  quibus  sola  siiiistra  opcrari  exisiimauda 
esL  Itcm  alii  qnasi  mcdium  iiiier  ulrosque  locuro 
lenent ,  vt  et  intciitione  quae  in  Deum  est  eleemo- 
^ynam  faciant ,  et  tamen  inscrat  sc  buic  optinuc 
volmitati  nonnulla  ctiam  laudis  vel  cujusce  rei  fra- 
gilis  et  temponilis  cupiditas.  Sed  Dominus  nostcr 
luulto  vebementius  prohibet  solain  siiiislram  in  nobis 
opcrari ,  quando  ctiam  misceri  eain  vebit  opcribus 
dexte»; :  ul  fcilicet  non  modo  sola  temporalium  re- 
rura  eupiditatc  caveanius  eleemosynam  Hiccre ;  sed 
iiec  ita  in  hoc  0|)cre  attendamiis  Deuro .  ut  scse  roi- 
sceit  vcl  adjungat  cxterionimap(>etitiocoinmod(>rum. 
jkpinr  CDini  de  corde  inundaiido,  quod  nisi  fuerit 
simplex,  muiidum  noii  erit.  Siinplcx  autem  quoniodo 
erit  oi  duobiis  dominis  scrvit ,  ncc  una  intctitionc  re- 
nitn  aHeinaruin  puriiicat  aeieiii  suam,  scd  cam  inor- 
lalium  qiioque  fnii^liuiiiqiie  rcrum  nmore  obnuMlat  ? 


I«74 

Sit  ergo  eUemosyna  tua  in  abscondito;  et  Pater  luus  qui 
videt  in  abscondito  reddet  libi.  llectissimc  oroolno  ct  vcris« 
sime.Si  enim  pnemium  ab  eo  exspeclas  qui  conscicii- 
tix  solus  inspector  est,  suffidat  tibi  ad  promcrendum 
pncmium  ipsa  conscienlia.  Muiia  btuia  excinplaria 
sic  babent ,  Et  Pater  tuug  qui  videt  in  abscondito^  red- 
det  tibi  patam  :  sed  quia  in  graecis ,  qu;e  priora  sunl , 
iiou  iiivenimus,  palam  (a) ,  non  putavimus  hinc  cssc 
aliquid  disscrendum. 

CAPIJT III. — 10.  Et  cumoratis,  inquit,  iton  eritis  sicui 
hypocritaif  qui  amant  in  synagogis  et  in  angutis  platea 
rum  stantes  orqre,  ut  videantur  ab  hominibus,  Neque 
bic  videri  ab  bominibus  ncfas  est;  sed  ideo  lixc  agere 
ut  videaris  ab  bominibus :  et  superfluo  loties  eadem 
dicunlur,  cmn  sit  jam  una  regula  custodienda,  qua 
cognitum  esl,  non  si  hxc  sciaut  homines,  formidan- 
dum  esse  aut  fugicndum ;  sc^l  si  hoc  animo  fiaiit ,  ut 
fructus  in  eis  expetalur  placcudi  honiinibiis.  Scrvat 
etiain  ipse  Dominus  eadem  verba ,  cum  adjungit  si- 
militer,  Amen  dico  vobis^  perceperunt  mercedem  suam ; 
biiic  ostendens  id  se  prohibere,  ne  ea  merces  appeta-^ 
tur,  qna  stulti  gaudent  cum  laudautur  ab  homiitibus. 

11.  Vos  autem  cum  oraiis,  inquit,  introitein  cubicu» 
la  veslra.  Quae  sunt  isia  cubicula,  nisi  ipsa  corda,  quae 
in  Psalmo  etiam  significantur,  cum  dicitur,  Qum  dici- 
lis  in  cordibus  veslris ,  et  in  cubilibus  vestris  compungi- 
mini  {Psal,  iv,  5)  ?  Ei  claudentes  oslia  orate^  ait,  Pa- 
trem  veslrum  in  abscondito,  Parum  est  intrare  in  cu- 
bicnla ,  si  ostium  patcat  importunis,  per  quod  ostitim 
ea  qux  foris  sunt  improbe  se  immerguiit,  et  intcriora 
nosira  appetunt.  Foris  auipm  diximus  esse  Oinnia 
temporalia  ct  visibilia ,  quae  per  oslium ,  id  cst  pcr 
c:iriialcm  sensum  ,  in  cogitaliones  noslras  pene- 
tnmi ,  et  turba  vauoruui  phantasinatum  orantibus 
obstrcpunt.  Clatidendum  est  ergo  ostium,  id  est,  car- 
nali  sciisui  rcsistendum  est,  ut  oratio  spiritualis  diri- 
galur  ad  Patrem ,  qux  fit  in  intimis  cordis,  ubi  ora:ur 
Patcr  in  abscondito.  Et  Pdter^  inqnit ,  vesler  qui  videt 
in  abscondito^  reddet  vobis.  Et  hoc  tali  dausula  tcrmi  • 
iiaDdum  fuil :  non  enim  hoc  monel  nunc  ut  orcmus, 
sed  quomodo  oremus;  neqiie  superius,  ut  f;iciamus 
elcemosynamp  sed  quo  aiiimo  faciamus :  quouiam  de 
corde  mundaiido,  prxcipit,  quod  non  muiidat ,  iiis! 
unn  et  simplex  intentio  iii  xtcmam  vitam  solo  et  piirc 
ainore  sapienti.i;. 

12.  Orantes  autem  nolile,  ait,  multum  loqui^  sicu. 
Ethmci :  arbitrantur  enim  quod  in  mulUloquio  suo  as^ 
audiantur,  Sicut  bypocrikirum  est  prxbere  se  spe- 
clandos  in  oraiione ,  quoruni  fructus  esl  placere  lio* 
miiiibus ;  ila  Elhniconim,  id  est  Gciitilium,  in  multi- 
loquio  se  puUre  exaudiri.  Et  rcvera  ouine  mu!iila« 
quium  a  Geiitilibus  venit,  qiii  exercendx  liiigux  p<»tius 
quam  mundnndo  animo  dant  operam.  Et  hoc  iiiiga< 
torii  studii  genus  eliain  ad  Deum  prece  flecteuduifi 
iraiisrerre  conautur,  aibilrantes  siciit  hoininem  judi- 
ccni  vcrbis  adduci  in  sciiteiitiam.  yoiite  itaque  simitvs 
iUis  esse,  dicit  unus  e'  vcius  magistcr.  Scit  enim  Va- 
trr  tesler  quid  vobis  necessarium  sit ,  nntequam  pelatu  ' 

.  (</)  (»Dtra  liodic  iii  ^gcvxi^  invenitur,  non  iu  laHiiis. 


trs 


DE  SERyONE  DOVINI  IN  iKKNTB,  S.  AUGUSTLXI 


1379 


ob  60.  Si  cnifli  TttiHi  mtiitsi  sd  id  pioRuBHliirf  vl  m* 
iinntor  ei  ducgjHiir  ignanis,  ({itid  eb  opos  esl  ad  re- 
nim  onniiiiii  cogniCoreni ,  eni  omnia  qnst  snnl ,  eo 
t;>so  qoo  sonl,  loqnnnlnr,  seseqne  indicanl  fiicta;  el 
ra  qn»  fdlnra  sunt  ejus  srtem  sapientiamqtle  doii 
fateiit,  1n  qoa  simt  et  qux  transieninl,  el  qnx  Irans- 
'iitra  sunt,  omnla  prxsentia,  et  non  transeimtla? 

15.  Sed  qooniam ,  quamvis  pauca ,  tamen  Tcrlia  el 
ipse  dicturus  csl  qoibus  nosdoceal  orare ;  quxri  potesl 
ciirTel  liis  Terbis  paocisopussit  ad  eum  qui  scit  omnia 
anteqoam  fianl,  et  noTil,  ut  dictum  esl,  quid  nobis  sil 
neeessarium,  antoqnam  pctamus  ab  eo?IIicprimo 
respondetur,  non  vcrbis  nos  ageredebere  apod  Deum, 
nt  impetrenins  qnod  Tolnmus ,  sed  rebos  quas  animo 
gcrimus,  ct  inteniione  cogitationis,  cum  dilcclione 
|Nira  et  simplici  affectu  :  sed  rcs  ipsas  Tcrbis  nos  do- 
ruisse  Dominum  nostrum ,  quibus  memorije  niaiida- 
l:s  eas  ad  lempus  orandi  recordemur. 

14.  Sed  rorsos  qnxri  potest,  sItc  rebos,  sive  Tcrbis 
orandiim  sil,  quid  opns  sit  ipsa  oralione ,  si  Deus  jnm 
iioTil  quid  nobis  neccssarium  sit :  nisi  quia  ip<:a  ora- 
lionis  inlentio  cor  noslnim  serenat  et  piirg.il ,  cnpa  • 
riiisqne  elficit  ad  exciptenda  divina  munera,  qu.x*  spi- 
ritoaliter  nobis  inruiiduntur.  Non  cnim  ambilione 
precum  iios  exaudit  Deus ,  qiii  semper  paratus  est 
dare  susni  liicem  nobis,  non  Tisibilem,  scd  iiitolligi- 
bilcm  cl  spiriloalem  :  sed  nos  iion  scmper  parati  su- 
mus  nccipere,  cum  inclinamur  In  alb ,  et  renim  tem- 
poralium  cupidilale  teiiebramur.  FU  ergo  in  oralione 
eonversio  cordis  ad  eum ,  qui  scmpcr  dare  pamtus 
est,  si  nos  capiamus  quod  dcderit ;  et  in  ipsa  convcr< 
sione  pnrgalio  interioris  oculi ,  ciim  excluduntur  ea 
quoc  temporaliter  cupiebaniur,  ut  acics  cordis  simpli- 
cis  ferre  possit  simplicem  lucem,  divinitus  '  sine  ullo 
occasu  aiit  immutationc  fulgenlem  :  nec  solum  ferre, 
scd  ctiam  manere  in  illa;  non  tantum  sine  molestia, 
sed  cliam  cnm  ineffabili  gaudio ,  quo  Tcre  ac  sinceri- 
icr  iMMia  vita  perficitur. 

CArUT  IV.  — 15.  Sed  jaro  considerandum  est  quae 
iios  orare  ille  prxceperit,  per  quem  el  discimus  quid 
oremus,  ct  cotsequimur  quod  oramus.  Slc  Uaque  orate 
vo$,  itiquit :  Pater  noster  qui  e$  in  ccslis,  sanctificetur 
}iomen  luum  :  advetiiat  regnum  tuum :  fial  volunlas  tua 
ficut  in  ccelo  et  in  terra  :  panem  nostrum  quotidianum 
fia  nobis  hodie  :  el  dimitte  nobis  debita  nostra ,  gicut  ei 
fios  dimittimus  debitoribus  noslris  :  et  ne  nos  inferas  iti 
l^ntationem ;  sed  libera  nos  a  malo.  Cum  in  omni  de- 
prccnlione  benevoleiiiia  concilianda  sit  ejus  quem  de- 
prccaitiur,  (|einde  diceiiduni  quid  deprecemur;  laude 
illiiis  ad  quem  oraiio  diiigiiur,  solet  benevoleiitia 
poiiciliari,  et  hoc  in  orationis  principio  poni  solel :  in 
f(iio  Dominiis  noster  nihil  aliud  nos  dicere  jussit,  nisi 
Paiernoster  qui  es  in  calis.  VulU  enim  dioa  suut  in 
l.iiidcm  Dei ,  qux  per  omnes  sanctas  Scripturas  varie 
|aler|ne  diffusa  poteril  quisque  considerarc,  cum  legit: 
iuisqunin  tamen  invenitur  pncceplum  populo  Israd  ut 
Hinrci,  Pater  noster^  aut  ut  oraret  Patrem  Deum; 

'  vas.  vaticani  duo  cl  uuus  CorlMiicosis ,  mem  r/irtni- 


•ed  DoniMB  eis  inihMaiM  esi,  lanqmn  KrTlentiliiH, 
M  c<l,  seeofidm  camem  adkne  TiTentibos.  Hoc  n»- 
lein  dieo,  cum  mandaia  Legis  aecipereni,  qiue  obscr. 
▼are  joMianinr  :  nam  Propbel»  saepe  oMemhmi 
oumdea  DoiDinoai  MMram  eiiam  Psdrtm  eontra  esse 
potnisse,  si  ab  ejns  mandatis  non  abemrenl :  sicytl 
est  illud,  FUios  ^vt,  et  exaUari  ;  ijm  aulem  sftrereruut 
me  {Ism.  i,  «);  et  Hlud,  Ego  dijn,  DH  etHs,  h  fiHi  Es" 
eeltt  omnes  •  (  PseU.  lxiii,  6 );  el  iilud,  Si  Donrinui 
sum,  ubi  eu  tmor  meus  f  et  si  PaUr  sum,  uU  est  komor 
meus  {Maimck.  i,  6)?  el  alia  pemulta,  nbi  ai^gountur 
Judxi,  quia  filii  esse  peeeando  noluenmtrexeepiis  eis 
qnx  in  prophetia  dicunturde  fulnropopak)  chrisliano^ 
quod  Patrem  Deom  esset  habitums ,  sceundum  illod 
eTaiigdicnm,  Dedk  ek  poUstatem  filiosDm  fieri(Joam. 
1,  H) :  apostolos  aotem  Paulus  dieil,  QummMm  herres 
parsulus  esi,  nikU  disial  a  serwo  ;  et  spirilum  adoplio* 
nis  nos  accepisse  commemorat,  in  qua  ciamtfmus, 
Abba,  Pater  {Rom.  tiii,  i5-«5.  ti  (nUat.  iv,  i-6). 

16.  Et  quonUim  qiiod  voeamur  ad  a^lemain  liam- 
ditatem,  ut  simas  Chrisli  cohxredes,  el  in  adopiioiicm 
filiorum  TeniaimiB,  non  est  meritorum  nesirorum, 
sed  grati.-c  Dei ;  eamdcm  ipsam  gratiam  hi  orationi* 
principio  ponimus,  cum  dicimus,  Paler  noster.  Qao 
nomine  et  ciiaritas  excitatur;  quid  enim  cliarius  Bliis 
dcbet  essc  quam  paier?  et  supplcx  afleetus,  cum  ho« 
mines  dicnnl  Deo,  PaUr  nosi^ :  el  quaHlam  impe- 
Irandi  praeaumplio,  qu»  petituri  sumos;  cum  prios* 
quam  aliquid  peleremus,  tam  magnnm  donum  acce* 
pimus,  ut  sinamur  dicere,'Par^  nosler^  Deo.  Quid 
eiiun  jam  non  del  lUiis  petentibos,  cum  hoc  ipsum 
aiite  dederit,  ul  lilii  essent?  Postrono  qiMiiia  cura 
aiiimum  Ungit,  ul  qui  dieil,  Pater  m^sier,  lamo  Palro 
tton  sil  indignus?  Si  enim  quisquam  plebeius  senato* 
rem  grandioris  astaiis  ab  eo  ipso  pairem  voeare  per- 
iiiitl;itor;  sine  dubio  Irepidabil,  nec  lacile  audebii, 
cogiians  humililatem  generis  siii,  etopum  indigen- 
liain,  el  plebeis  persona:  Tiitlatem  :  quanlo  ct%o  in^ 
gis  irepidandum  est  appellare  Pairem  Deuiii,  si  tanta 
est  labes,  lantaeqoe  sordes  in  moribus.  ui  mulio  ju« 
stius  eas  a  soa  coiyunctione  Dens  cxpcUat,  quam  ille 
senator  eujusTis  mendid  egeauiem  ?  Quandoquidem 
ille  hoc  contemnit  in  mendico,  qiio  et  ipse  potest  re- 
rwn  humanarum  fragiliiate  devenire :  Deus  aolem  in 
sordidoe  mores  nunquam  cadiL  Et  gratias  ■lisericor- 
dia:  ipsius,  qui  hoc  a  nobis  exigit,  ut  Paier  noster  sil; 
quod  nuUo  aomptu,  sed  sola  bona  Tolunuie  compa- 
rari  potest.  Admonentur  etiam  hic  diTiies,  Telgcoero 
nobiles  secundum  sxeulum,  cum  christiani  fiicti  fue- 
riut,  non  su^ierbire  adTersus  pauperes  el  ignobiles; 
quoniani  simnl  dicunl  Deo,  Patgr  noiter;qnod  non 
possunt  Tcre  ac  pie  dicere,  nisi  se  fralres  esse  oo- 
gnoscani. 

CAPUT  V.  —  17.  Uutw  ergo  Toce  NotI  Tesu- 
menli  populus  novus,  ad  OBteniam  hasredilalem  Toca- 
lus.  et  dical,  Pater  noster  qm  es  in  cmtit :  \d  csi,  in 
sanctiset  jusiis.  Non  cnim  spatio  loconim  conlinetnr 
Dciis.  Sunt  cnim  cmli  .cxccllcntia  quidem  mundi  cor. 


«  Mss.  decem,  et  filu  AUisumi :  vos  amem  ricut  katmies 
mmmvtu  ct  $m  unus  cjc  princtpibtis  fo^. 


im  LIDER  SECUXDUSl. 

pora»  9c4  Umeo  eorpora-,  ^iix  boo  possunl  esse  nUi 
in  Iiico :  ted  81  iu  coelis  lan^oam  in  superioril^as 
mundi  pariibus  locos  Dei  esse  creditur  roelioris  merili 
Mnt  aTCiy  quamm  vid  est  Deo  Ticinior.  Noo  auleai 
scriplum  est,  Prope  est  Dominus  cxcclsis  hominibus, 
iKit  eis  qui  in  montibus  habitanl  2  sed  scriptum  est, 
Prof:3  f$l  Dominui  oblrUis  corde  (  PuU,  sxxni,  19  ); 
quod  magis  periinei  ad  bomilitatem.  Sed  quemadmo- 
dun  lerra  appcllatus  est  peccator,  cum  ei  dictum  csl, 
Terra  ei,  ei  in  lerrmn  ibis  (  Gen.  Hi»  19  ) :  sic  coclum 
justus  e  contrario  dici  potest.  Justis  enim  dicitur» 
Templum  eninrDei  sancluni  eU^  (fuod  eslis  vos  (i  Cor.  ni» 
17).  Quaproptcr  &i  in  tempio  suo  babiut  Deus,  et 
sdncii  teniplum  ejus  suiit ;  rccte  dicitur,  ^i  es  in  casliSf 
qui  es  in  sanctis.  £t  accommodalissima  isu  siinililudQ 
est,  ul  spiritualiler  taniiim  intcrcssc  vidcalur  intcr 
jsstoft  et  peccatorcs,  quaiitum  corporaliler  iulcr  c<B- 
lum  et  lerram. 

18.  Cujus  rei  signincandae  gralia,  cum  ad  oralio- 
nem  slamus»  ad  orieiiteni  converliinur,  unde  coeinin 
sorgit :  non  tanquam  ibi  habitet  d  Deus»  qiiasi  cxte- 
ras  miindi  partcs  dcscruerit  *  qui  ubique  prxsens  est^ 
non  locorum  spaliis,  scd  roajeslatis  polcntia-*;  scd  ut 
admoneatur  animus  ad  nuturam  excellcnliorem  se 
coiiTcrtcre,  id  csl  nd  Deum,  cum  ipsuni  corpus  ejus 
quod  e&t  terreiiuin,  ad  corpus  eicelientiiis,  id  est  ad 
corpus  coblesle  couvcrtitur.  Convenit  etiam  gradibus 
rcligionis,  et  plurimum  expedit^  ut  omrfium  scnsibus 
ei  parvulorum  ct  magnorum  bene  scntiatur  de  Dco.  Et 
ideo  qni  visibilibn*  adliiic  pulclnituJinibtisdcditisunt, 
ncc  po.  sniit  ali<)iiid  incorporeuin  cogiiare,  quoniam 
necesse  est  coclutn  prafcrant  terrx;  lolerabilior  est 
opinio  eorum,  si  Deum  quem  adliuc  corporaliter  cogi* 
(ant,  in  coelo  potiiis  crcdant  esse,  quain  in  lcrra  :  ut 
cum  aliquando  cognovcrint  digtiiuitem  anim»  coeleste 
eliam  corpiis  excedere,  inagis  cum  qua  rant  iii  anima» 
quaiii  iii  corpore  etiain  coelesti ;  et  cuin  cognoverinl 
quantuin  distcl  inler  pccciitorum  aiiimas  ct  justorum» 
sicut  non  audebant,  cum  adbiic  carnalitcr  sa|>erent, 
cuin  in  icrra  coliocare,  scd  in  coel»,  sic  postea  uie- 
liori  fide  vel  iiitclligentia  magis  euni  in  aniniis  justo- 
rum  quam  in  pcccatorum  rcquirant.  Rccle  ergo  intcl- 
Ugitur  quod  dictum  est,  Pater  noslcr  qui  es  in  ccelis^ 
lii  cordibus  justorum  essediclum,  tanquam  in  templo 
sanclo  suo.  Simul  etiam  ut  qui  orat,  in  se  quoqiie  ipso 
vclit  habiiare  quem  invocat :  et  cum  boc  aQcctat,  le« 
neat  juslitiam ;  quo  niunere  invitatur  ad  inhabilandum 
antmum  Deus. 

19.  Jam  videamus  quje  sint  pctenda.  Dictum  esi 
cnim  quis  sit  qui  peiituri  et  ubi  babiiet.  Primum  aii- 
tcmoiiinium  quae  |ictuntur  hoc  est,  Sunclificelw  nomen 
luum.  Quod  noii  sic  petilur,  quasi  non  sit  sanctum 
iiomen  Dci,  scd  ut  Banctum  bai>eaiur  ab  Iioroinibus  : 
kl  C8l,  ila  illis  innotescat  Dens,  ut  iioii  cxistimcnt  ali- 
quid  sanctius,  quod  magis  oCTcndere  limeant.  Ncque 
enim  quia  dictum  est,  Notus  in  Judam  Deus,  in  Israel 


im 


*  Rr.  i.ugd.  ven.  lot.  legnnt,  non  tanquam  ibi  sU  Detap  d 
f^mi  cwteras  nwndi  partes  deseruerit.       M. 

*  >ic  Mss.  Al  cdiii.  nuQCsUiH  PQtenticc. 


niagnum  nomen  ejus  {P$al.  lxxt,  l);  sic  intelligendina 
est  quasi  alibi  minor  sit  Deus,  alibi  roajor  :  sed  il4 
magnum  est  nomen  eJQs,  ubi  pro  suae  majestntis  ma- 
gnitudine  nomiuatur.  Ita  ibi  dicitur  saiictum  nomen 
e]us,  ubi  cum  veneratione  et  oiTensittnis  timore  iiomi- 
natur.  Et  hoc  est  qiiod  nunc  agilur,  dum  Cvangcliiim 
adliiic  iisqiie  por  diversas  gciites  lunnicscciido,  com- 
mendat  unius  Dei  nomen  pcr  adniiitlstrationem  Filii 
ejus. 

CAPUT  YI.  —  20.  Dcinde  scquilur,  Advemat  re- 
gnum  tuum.  Sicut  ipse  Dumiiius  in  Evangelio  docct, 
tunc  fuiuruin  essc  jiidicii  diem,  cum  Evangelium  prae- 
dieatuin  fuerit  iii  omnibus  gentil)us(.l/rt///i.xxiv,i4): 
qux  rcs  pertinct  ad  sanctificuiioncm  nomiiiis  Dei. 
Non  eniui  et  bic  ita  dictum  cst,  Advcniat  rcgnum  tuum^ 
qiiasi  iinnc  Dcus  iion  regnet.  Scd  fortc  quis  dicat, 
Adveniut  dictuin  esse  in  terram.  Quasi  vcro  non  eliam 
ipsc  nunc  rognet  in  terra,  scmperque  in  ea  rcgnavcrit 
a  constitulione  niundi.  Adveniat  ergo  accipicndum  est, 
mauifcstetur  hominibus.  Quemadmodum  cnim  etiam 
prxsens  lux  abseiis  est  csecis,  el  eis  qiii  oculos  dau- 
dunl ;  ita  Dei  regnum,  quamvis  nunquain  disccd.al  de 
lerris,  lanien  abscns  est  ignorantibus.  Niilli  aiilcm  li- 
ccbit  igiiorare  rcgiium  Dei,  cum  ejus  Unigeiiilus  non 
solum  iniclligibililer,  sed  etiam  visibililcr  iii  Iioniine 
Dominico  dc  coelo  vcnerit  judicaturus  vivos  ct  mor- 
tnos  (a).  Post  qnod  jndicium,  id  est,  cum  discrclio  el 
separatio  justoriiin  ab  injuslis  fact:i  fuefit,  iia  inhabi- 
taliit  justos  Dcus,  ut  iion  opus  sil  quem(|uam  doccri 
pcr  lioiiiiiicni,  sed  siiil  omncs,  ul  scripium  csl,  doci" 
biles  Dto  (  hai.  liv,  13 ;  Joan,  vi^  45  ).  Deiiidc  beata 
vita  omiii  ex  parte  pcrfieictur  in  sanetis  iii  a.Uernumff 
sicuii  nunc  coelcstcs  Angcli  sanctissimi  niqnc  bcatis- 
siini,  solo  Dco  illustrante  sapicntes  cl  beati  siint; 
quia  ct  Iioc  proniisil  Doininus  siiis :  In  resurreclionc 
erunt,  inqult ^  sicnt  Angeli  in  cwLis  {UuiiIl  x\ii,  50). 

21.  Et  idco  post  iltam  pctitioiicni  qua  diciinuSi^ 
Adveniat  regmm  fimm,  scquitur,  Fiat  votuntas  tua  sic- 
ut  in  ca:lo  et  in  terra :  id  cst,  sicut  est  iii  Angelis  qiii 
sunt  in  coelis,  voluntas  tua,  ut  on^nimodo  dbi  ad 
hxreanl  tequc  pcrfriiantur,  nullo  crrore  obnubilantei 
sapicntiain  corum,  nulla  mi.scria  impcdicnle  beatitu- 
dinem  eorum ;  ita  flat  tn  sanctis  tuis  qui  in  tcrra  snni, 
el  de  teira,  quod  ad  corpus  aitinct,  facti  sunl,  e( 
quamvis  in  coelcstem  habitaiioncm  atqne  immutatio- 
ncni,  tamcn  de  lerra  assiimendi  sunt.  Ad  hoc  respici^ 
ctiam  illa  Angelorum  pnedicntio,  Gtoria  in  excelsin 
Deo,  et  in  terra  pax  hominibus  bonce  votuntat\s  { Luc^ 
11,  14) :  ut  cum  pra^cesserit  Itona  voluntas  noslra^ 
qi^;c  Tocantem  scquitnr,  i^crQciaiur  in  nobis  Totitnta^ 
D>ci,  sicuti  est  in  coelcstihus  Angelis;  ut  nulla  adverr 
sitas  rcsistat  nostra:  l)catitudiiii,  quod  est  pax.  ltcn\ 
Fiat  votuntas  tua^  rccle  intclligitur,  obcdiatnr  prae-r 
ceptis  tuis  :  sicut  in  coeto  et  in  tcrra,  id  est,  sicut  a|i 
Angelis,  ita  ab  hominibus.  Nam  ficri  voluntalem  Dci, 
cum  oblemperatur  prxccptis  ejus,  ipsc  Dominus  dicit, 
cum  ait,  Meus  cibus  est  ut  faciam  voltmtatem  ejus  //kt 


(a)  1  Rctract.  ca^.  19.  n.  9. 


Ilt9  DE  SERMONC  DOSIINl 

ne  mliil  {Jom,  it,  54);  ei  sxpe ,  Nan  vem  faeen  vo- 
iunUtiem  meam^  iedvotuntaiemejuiqui  me  mmt  (Joem. 
Ti,  58 );  et  cuin  ait,  Eece  maier  meu^  ei  eeee  fnOret 
meif  a  quieumque  feecrii  voluntuiem  Dei »  hic  miki  e$l 
frater,  H  maUr,  H  soror  (Matth.  xii,  i9et  50).  Qai  tr%o 
faciunt  Toluiilatefn  Dei,  in  illis  utiqiie  flt  Toiuntts 
f>ei :  non  quia  ipsi  faciunt  ul  veUt  Dcus;  sed  qnia  fa- 
ciunt  qiiod  iiie  Tult,  id  est,  faciunt  secuiidum  Toiunta- 
tcm  ejus. 

i2.  Estetiam  iile  inteilectus  :  Fiat  voluntat  tuamcut 
in  cetlo  ei  in  terra^  sicut  in  sanctis  et  juslis,  ila  etiam 
in  peccatoribus.  Quod  adbuc  duobus  modis  accipi  po- 
tesl :  sive  ut  oremus  etiam  pro  iniinicis  noslris ;  (quid 
cnim  sunt  aiind  habcndi ,  contra  quorum  Toiuntaiem 
cbrisiianum  et  cathoiicum  nomen  augelur?)  ut  ita 
diciuin  sit,  Fiat  voluntas  tua  mcut  in  ccelo  ct  in  tcrra^ 
tanquam  si  dicereliir,  Faciaiit  Toluiitatem  tiiam  sicut 
jusli,  iia  etiam  peccatorcs,  iii  ad  te  conTcrlaniur :  sive 
iln ,  Fiat  volunta$  tua  sicut  in  cctlo  ei  in  terra ,  ut  sua 
ciiique  triiraanlur;  q^^od  fiet  exlremo  judicio,  ut  justis 
pra^mium,  peccatorihiis  damnaiio  reiribuatur»  cuni 
agni  ab  lixdis  se|)arabuiiiur  (Id.  xxv,  53  46). 

23.  Ille  eiiam  non  absurdus ,  imo  ei  fidei  et  spei 
nosirae  convenicntissimus  inielicctus  esi,  ui  coelum  et 
lerram  accipiamus,  spiriium  ct  canieni.  Ci  quoniam 
dxii  Aposioliis,  Mente  $ervio  legi  Dei^  cante  autem  legi 
pcccati  {Rom.  tu,  25);  videmus  faciam  voiuniaiem 
Dei  iii  mcnie,  id  est,  iu  spiritu  :  cum  auiem  absorpta 
fiierit  mors  in  victoriain ,  et  moriale  Iioc  iiiducrii  im- 
niortalilaiern,  qiiod  fici  carnis  resurrectione,  aiquo 
Ula  iinniulatioiic  qnx  promiitiiur  jiistis ,  secuiidum 
ejusdeiii  aposioli  prcdicaiionem  (i  Cor.  xv,  42,  55) : 
fiai  voluntas  Dei  ei  in  tcrra,  sicui  in  coclo  :  id  esi ,  ut 
qiiemadinodiim  spiritus  non  resisiii  Deo,  sequcns  ci 
facicns  Toluiitaiem  ejus;  ita  ei  corpus  non  resisiat 
spiritui  vcl  anima;,  qiix  nunc  corporis  infirmiialc 
vexatur,  et  in  carnalem  coiisuetudinem  prona  esi  : 
qiiod  crii  sumnuc  pacis  iii  vila  a^lcrna ,  ul  non  solum 
vellc  adjaceai  nobis,  scd  etiam  perficere  bonum.  Piunc 
enim  veUe^  inquii,  adjacet  mihi;  perficere  autem  bonum 
non  :  quia  iiondum  in  icrra  sicui  in  coelo,  id  est,  non- 
dum  iu  canie  sicut  in  spiriiu  facia  esi  volunlas  Dei. 
Nam  ei  in  miseria  nosira  fil  Tolunias  Dei ,  cum  ea 
paiiinur  per  carnem,  qux  nobis  morialitaiis  jurc  de* 
beiitur,  qiiam  pcccando  meruit  iiostra  natura :  sed  id 
cranduro  est,  ui  sicui  in  coelo,  iu  et  in  ierra  fiat  vo- 
lunias  Dei ;  id  est,  ut  quemadmodum  corde  condeie- 
cUniur  legi  secundum  inieriorem  bominem  (Rom.  vii, 
18,  22),  iu  eliam  corporis  immuuiione  bcia ,  iiuic 
nosirxdeiecUtioni  nulla  pars  noslra  ierrenis  doloribus 
seu  TolupUtibus  adversetur. 

24.  Nec  illud  a  veriUie-  abhorret,  ui  accipiamus , 
Fiat  voMUtai  tua  $icut  in  ccelo  et  in  terra^  sicut  in  ipso 
Domiiio  nostro  Jesu  Chrislo,  iU  et  iii  Ecclesia  :  lan- 
(|Uam  in  vlro  qui  Pairis  voluiiUiem  iiiiplevii,  iu  ei  in 
femina  quae  llli  desponsata  esi.  Coelum  eiiim  ei  lerra 
conveiiientcr  iiitclligilur,  (fuasi  vir  et  femina ;  quoniam 
terra  coelo  fccuudaiite  fructirera  est. 

CAriT  Vll— 25.  Quaria  pclilio  csl,  Ptincm  we- 


IN  MONTE,  S.  AUGUSTINI  im 

$irum  quotidianum  da  nobi$  hodie.  Panis  quotidianiti , 
aot  pro  ils  omnibus  dlclus  est ,  qux  htijus  Titae  ne- 
cessiUiem  susienUnt,  de  quo  cuni  prxciperct,  ait, 
Piolite  cogitare  de  cra$tino;  ut  ideo  sit  addiiuni,  da 
nobi$  hodie :  atit  pro  Sacramcnto  corporis  Chrisli, 
qiiod  quotidie  accipimus :  aut  pro  spiriiuali  cibo,  de 
qiio  idem  Doniinus  dicit ,  Operamm  e$cam  quet  non 
corrumpitur;  et  illud ,  Ego  $um  pani$  vitas,  qni  de  ccch 
de$cendi  (Joan.  n,  17,  41).  Scd  liortim  trium  quidsii 
probabilius^  coosiderari  poicst.  Nam  fone  quispiani 
moTcntiir,  cur  orcnius  pro  iiis  adipiscendis  qu;e  huie 
viijc  siini  necessaria,  Tcluii  est  victus  et  icgumentuni, 
cum  ipse  Dominus  dictt,  Nolite  $oliiciti  es$e  quid  eda- 
ti$,  vel  quid  induamini.  An  potesi  quisqiie  dc  cn  re 
pro  qua  adipiscenda  oral ,  non  esse  soliiciius ;  cum 
UiiU  inleiitione  animi  oraiio  dirigcnda  sii ,  ui  ad  lioe 
loiiim  illud  rcreratur  quod  de  claudendis  cubiculis  di- 
clum  esr ,  ei  illod  qiiod  ait,  Qucmte  primum  regnum 
Dei  etju$iitium  eju$^  et  htec  omnia  apponetitur  vobi$? 
Non  aiiulique,  Qiiaprile  primiim  rcgniim  Doi,  cideinde 
isU  qiixrite;  scd,  hcec  omnia,  inquii,  apponentur  vo- 
bi$,  scilicct  etiam  non  quarrciitibus.  QuoiiuhIo  atitcm 
rccie  dicatur  non  qwerere  aliquis ,  quod  ui  accipiat 
iiilci|tissime  Detim  deprccatur,  ncscio  uinim  invciiiri 
qiicat. 

2G.  De  Sacramenlo  aulem  corporis  Doinini  ui  illi 
ncin  moveani  qu;vslioncm,  qui  pluriini  iii  orienialilNis 
pnrtibus,  noii  quotidie  coenaD  dominicx  communic;int, 
ctiin  iste  panis  quoiidianus  dictus  sii :  ui  crgo  illi  la- 
•<\nni ,  ncciuc  de  hac  re  suam  senientiam  dcrendaiit 
xv\  ipsa  aucioriUie  ecclesiasiica  *,  quod  sinc  scaiidalo 
i^la  faciunt,  ncque  ab  eis  qui  ecclesiis  prxsuiii  faccre 
pfoliibentur,  neque  non  obtempcrantes  damnaniur; 
uidc probafiir  non  hunc  in  illis pariibus  iuielligi quo- 
lidianum  pnnem ;  nam  magiii  pcccati  crimiiie  argue- 
reiitur,  qui  cx  eo  non  accipiuiii  quoiidic  :  scd  ui  de 
i.^is,  ui  dictum  est,  nihil  in  aliquam  pnriein  dissera- 
nms,  illud  ccrie  debet  occurrcre  cogiianiibus ,  rcgu- 
lam  nos  orandi  a  Domino  acccpisse,  qunm^  iran.<^redi 
»on  oporiel  vel  addendo  aliquid,  vel  prxicreundo. 
Qiiod  cum  ila  sii,  quisest  qui  audeal*dicere,  scmei 
Untum  nos  orare  debcre  orati(mcm  doininicam  ;  aui 
ccrie  etiam  si  iierum  vel  icrtio,  usque  ad  eam  Uiitum 
liornm  qua  corpori  Domini  communicamtis ,  postca 
vero  iioii  sic  orandiim  pcr  reli(|iias  parles  diei  ?  N<in 
enim  jam  dicerc  poterimus,  da  nobi$  hodie,  quod 
jam  accepimtis  :  aut  poicrii  quisque  cogere,  ut 
ciiaiii  ultima  diei  parie  Sacranienturo  illiid  cele- 
bremus. 

27.  Resiat  igitur  ui  quotidianum  panem  accipiamus 
spiriiualem,  prxcepu  scilicei  divina,  qux  qiiotidie 
oportet  mediuri  ei  operari.  Nam  de  ipsis  Dominus 
dicit ,  Operanmi  escam  quw  non  corrumpitur.  Quoli 
dianus  autein  iste  cibus  nuiic  diciiur,  qiiaindiu  isU 
vita  iemporalis  per  dles  decedcnies  succedentesque 
pcragiiur.  Et  revera  quamdiu  nuiic  iii  snpcriorii,  iiunc 
in  inferiora,  id  csi,  nunc  in  spiriiualia,  nunc  in  car- 

*  Hic-Lud  i'/)v.  addilur,  mtcontaiti  :  quod  a^csta  c^clo^ 
risctKiinbitrJia'»  «•l  Nihs. 


t^\  LmER  SECUM)U& 

iialia  animi  aflcctiif;  :<llerTKit,  lanqtiam  ei  qui  aliqoando 

pascitor  cibo,  aliquando  famero  paiilur ;  quotidie  pa- 

tiia  necessarius  est,  qiio  rcficiatur  esuriens,.et  rela- 

beiis  erigntur.  Sicut  ibiqiie  corpus  nostruin  in  iiac 

vila,  ante  illam  scilicet  immutalionem ,  cibo  reOcitur, 

quia  seiitit  dispeiidiuiii :  sic  ct  nnimus,  quoniam  tem- 

poralibus  aflTcclibus  quasi  dispendium  ab  inlenlicme 

Dci  patilur,  prxceptorum  cibo  reficiatur.  Da  nobis  ho- 

die  autem  dictum  cst,  quamdiu  dicitiir  hodie ,  id  cst , 

in  bac  temporali  viia.  Sic  eiiim  cibo  spirituali  post 

lianc  vitam  saturabimiir  in  a;tcriium ,  ut  non  tunc  di- 

cMur  quotidbniis  panis;  quia  ibi  temporis  Tolubili- 

las,  qusb  dicbus  dies  siiccedere  fiicii ,  undc  appelletur 

qiiotidie,  nulla  eiit.  Utaulem  dictum  csl,  Hodie  «i  vo- 

cem  ejut  audicritis  {Psal,  iciv,  8) ;  quod  interpretatiir 

A}M))tuliis  in  Epislolu  qux  Cdt  ad  llebncos,  Qiiamdiu 

dicitur  liodic  (llebr,  iii,  15) :  ila  et  liic  accipiciidum 

esi,  Da  uobis  hodie,  Si  f|iiis  autcm  etiain  de  viclu  cor- 

)ioris  ncccssario,  vel  dc  Sacramcnto  Dominici  corpo- 

lis  ist:im  scnteiitiam  vnlt  accipcrc,  opiirtet  ul  coii- 

jiin(  te  accipiantur  oiniiia  tria ;  ut  scilicct  quolidianum 

pancin  Mmii)  pctnnuis ,  cl  nccessariiim  corpori ,  ct 

sacr:ttuni  visibtlcm  ,  ct  iiivisibilcm  verbi  Dci  ^ 

CAPUT  VIII.  —  28.  Scqiiitiir  quinta  pctitio,  Et 
dimiue  nobis  debila  nostra,  sicut  et  nos  dimiilimus  debi- 
toribus  uostris,  DebiUi,  pcccaLa  diri  nianifcsiuin  cst, 
vel  illo  qund  ail  idcm  Doininus ,  Non  exnfs  indc  donec 
reddas  novissimum  quadrantcm  (Matth,  v,  20);  vcf  illo 
quo  debitorcs  :ippcllavit  qiii  ei  nuntiati  suiit  cxstiiicii, 
vcl  iii  ruina  lurris ,  vcl  qiiorum  sangiiiiicm  Ilcrodcs 
sacrillcio  miscuil.  Dixit  eiiiiii  putarc  hoiniiics  qiiod 
illi  ultra  modiiin  dcbilores  cssciit,  id  cst  pcccilorcs; 
et  addidit ,  Amen  dico  vobis ,  nisi  pocnitentiam  eyeritis, 
similiter  moriemini  {Luc.  xiii,  1-5).  Non  bic  crgo  quis- 
qtie  urgetiir  pecuniaiii  diinitlcre  debitoribus,  sed  qu:\!- 
ciimqiie  in  euin  alius  pccraverit.  Nain  pccuiiiam  tli- 
nii.lcre  illo  potius  jul>emur  prrccpto,  qiiod  supcrius 
dictniri  cst,  Si  quis  tibi  lunicam  tollere  voluerit^  et 
judicio  teaim  contcndere ,  remitte  ei  et  vestimcntum 
{Malth,  v,  40) :  nec  ibi  ncccsse  est  oniiii  pccuniario 
dcbilori  diniittere  dcbitum ,  s<;d  ci  qui  rcddcrc  no- 
liicrit,  in  taiitum  ut  vclit  eiiam  litigare;  Servum  au- 
tcm  Dominiy  ut  ait  Apostolus,  non  oportet  litigare  ( II 
Tim,  II,  2i).  Qui  ergo  vel  spontc  vel  convcntus  pccii- 
ni;im  dcl.ilam  rcddere  iiolucril ,  dimitteiida  illi  c.^t. 
I)u:ib  enim  ob  ics  iiolet  rcddere,  vel  quoJ  noti  liabcat, 
vel  quod  avarus  sit  reique  alicna!  cupidtis  :  utrumque 
nuteiii  pcrtinct  ad  iiiopiani ;  nam  illa  iiiopia  est  rei 
faniiliaris,  li.tc  aninii.  Quisquis  ilaque  tali  dimitlit 
dcbitum ,  inopi  dimitlil,  opiisquc  cbristianum  opcra- 
tur,  manentc  illa  regula,  iit  in  animo  paralus  sit  amil- 
tere  qiiod  sibi  dcbetiir.  Nani  si  inodesle  ac  lcniter 
oinni  inodo  cgcrit,  ut  sibi  restiluatur,  non  tam  inlen- 
dens  friictuin  pccunu^e ,  quam  ut  hominem  corrignt, 
cui  sine  dubio  pcrniciosnm  est  liabere  unde  reddat,  ct 
non  redderc ;  non  sulum  noii  peccabit,,  sed  prodcrit 
ctiim  pluriinum ,  ne  ille  duin  ulicnam  pccuniam  Iti- 


'  i^ic  j.lei'ir|ue  M.ss.  At  cdlii,  el  sacramentiim  visibile  et  in- 
vuitnU  (rrtri  uei. 


criim  facere  vult,  damnum  fidel  paiialur;  quod  tauio 
est  graviiis,  ut  nu!la  sii  comparatio.  Ex  quo  intelligi« 
tur  etiam  in  isu  quinta  petitione,  qua  dicimiis,  Di- 
mittc  nobis  debild  nostra,  non  de  pecunia  qiiidem  dici ; 
sed  de  omiiibus  qua;  in  nos  quisquc  poccat ,  ac  per 
boc  etiam  de  pecuiiia.  Pcccat  namquc  in  te,  qui  tibi 
pecuniam  debium ,  cuin  habcat  unde  reddat ,  recus:it 
rcddere.  Quod  pexaium  si  non  dimiseris,  non  po- 
tcris  dicere,  Dimilte  nobis ,  sicut  et  nos  dimtli^ 
mus  :  si  aulcin  ignoveris,  vides  ctiam  de  pecuiila  di^ 
mittenda  admoneri  eiim  cui  tali  prece  orare  pra^ci- 
pitur. 

29.  Iliud  saiie  tractari  potcst,  ut  qiioniam  dicimus, 
Dimilte  nobis  debita  nostra^  sicut  el  nos  dimittimus^ 
lunc  convincamiir  contra  islam  regulam  fecisse,  si 
cis  iion  dimiltainus,  qui  vcniam  peiuiit,  quia  ct  nos 
vcniam  i^etentibus  iiobis  a  bcnignissimo  Patre  diniiui 
volumus.  Sed  illo  rursus  prajcepto,  quo  jubemur  ora- 
rcpro  inimicis  nostris  ( l/a«/i.  v,  44),  non  pro  bis 
jnbemur  qiii  veniani  petunt.  Jam  enim  qui  tales  jsunt, 
nonsiint  inimici.  Nullo  modo  autcm  quisquam  vere 
dixcrit  orarc  sc  pro  co  cui  iion  igiiovcrit.  Quaproplcr 
fatendum  cst  oninia  |»cccaia  dimiitciula  cssa  qii.c  in 
iios  admiuu.ilur,  si  voliimus  nobis  a  Patre  dimitti 
quae  admittiiiiiis.  Nam  dc  vindicu  su|)crius,  ut  arbi- 
Iror,  satis  disputaiuin  cst  {Supra,  tib,  I,  ec.  19  ct 
20). 

CAPIT  IX.— r»0.  Scxta  |)ciitiocsl,  Kt  ne  Hosinferat 
in  tentationem,  NonimllicoiliLOftliabenl,  tifiiicrM,  qiiod 
taiitiiiiidcm  valcre  arbittor  :  nani  ex  uiio  grau:o  qiiod 
dictiini  csl,  cl9ivr//i:{,  iitrutiifpic  transLiliun  est.  Muli«. 
aiitcin  prccando  ita  dicuiit,  Ne  nos  paUaris  induei  m 
lenlutionem ;  ex|.c»iiciitcs  vidclicet  qtionKKlo  dict«iiii 
sii,  inducas.  Noir  eniiii  |)cr  scipsum  indiicit  Deus«  sc>l 
iiidiici  patiiur  cimi  qiiciii  suoaiixiiiodcseriierit,onli- 
nc  f>cctiltii»si:iio  ac  nierilis.  Causis  etiani  sxpe  niaiii- 
fcstis  digniim  jiidicat  ilie  qucm  deserat,  et  in  tentatio- 
iicni  hidiK*isiiial.  Aliiulcstaiiiciniiidiici  in  tentaiio- 
ncin,  aliiid  tciitari.  Nani  sinc  tciititione  prok»tus  essc 
niilliis  potcsl,  sive  sibi  ipsi,  siciit  scripiinn  est,  Qui 
nonesi  tentatus^  qnalia  scit  { txcii.  xxviv,  9,  1 1  )  ?  sive 
alii,  siciit  A|)o>loliis  ait,  Et  tentationon  veslram  iu  car- 
ncmea  non  sprceistis  {Calat.  iv,  13,  14  )  :  hinc  eniin 
cos  lirinos  i|)sc  cogiiovil,  qiiod  cis  tribulationibus, 
qii:c  Apostolo  sccimdum  cariicin  accidcrant,  noii  sunt 
a  charitatc  d<'.flexi.Nam  Dco  iioti  siiiiiiis  et  anteoinnes 
lciitaliones,  qui  scit  oiniiia  aiitef|iiam  fiant. 

51.  Qtiod  itique  scri|>tuiii  csl,  Tetitat  vos  Dominus 
Deus  vester,  ul  seial  si  diligitis  eam  {  Deut,  xiu,  3 ) ; 
illa  locutionc  posituro  est,  iil  sciai,  pro  eo  quod  est, 
ut  scirc  vos  faciat :  sicut  dieni  hetuni  dicimus,  quod 
hctos  faciat :  frigus  pigruin,  quod  pigros  facil ;  el  in  - 
numernbilia  liujiismodi,  qus  sive  in  consuetiidine  lo 
quendi,  sive  in  serrooiie  doctorum,  sivc  in  Scripturis 
sanctis  reperiunlur.  Quod  non  iiitciligentes  hxretici 
qui  Yet  ri  Tcsl;imento  adversantur,  velut  ignoranii.e 
vitio  notandum  piUant  euin  de  quo  dlctum  est,  Tentat 
vos  Dominus  Deus  vester :  quasi  in  Evangelio  de  Domi'^ 
no  scriptum  noii  sit,  Hoc  autem  dicebai  tiiUans  ium  • 


ilt9a  DE  SERItOiNE   DOMIMI 

H  m  ipm  scietat  qutd  eatrt  facturH$  {Jcan.  ti,  6 ).  Si 
«fimi  noverai  ci>r  cjus  qtkMn  lciiltitKit,  quid  csl  qtiod 
Voluil  yidcrc  ICDUiiKfo  ?  Sed  piMfccto  illnd  racluin  est, 
U  ipte  sibi  notus  ficifl  qtii  tciit-tlKitur»  siinmqne  de- 
tpefatloBem  condemnarci,  satonitis  tiirbis  de  paiie 
LHHvini,  qoi  eas  noii  habcrc  quod  ederent  etisUma- 
terat. 

52.  Non  ergo  hii!  oratttr,  iit  noii  tcnteniur,  scd  ut 
non  iiiferaimir  in  tentalimicm  :  Uinqiiam  si  quispism 
€«i  fieccssc  ^st  igne  exanihiari,  iion  oret  nligiie  non 
oomingaUir,  scd  ut  non  exnratitr.  Vasa  enim  figuli 
prokil  fornax,  ct  homines  juslos  lciitaiio  iribulatio- 
BK  (  Ecdi.  xxTii,  6 ).  Josepli  crgo  tentatus  est  iUece^ 
bra  stupri,  sed  non  cst  illatus  in  iciriaiionem  (  Gen^ 
xxxix,  7-4i) :  Susanna  tentnta  cst,  nce  i|isa  indueta 
▼ei  lliata  in  icntalionem  ( fMn.  xin,  49-24  ) ;  muliique 
aiii^ilriiKqne  sexus  t  scd  Job  maxime;  cajos  adinira- 
bilcmstabttitatcm  in  Dco  Domino  suo,  ccm  tlli  hxrcti- 
ci  iioiites  ¥eteris  Testanieiui  ore  sacrilego  irridere  vo- 
liicriul,  iliud  prse-cs&tcrisTentilaiit,  quod  saianas  |ielie- 
rit  eutti  teuundum  (Jo^  >>  41  )•  QtiaDrui»t  cnim  nb 
imperitls  lioroinibus4alia  intelligcre  neqiiaifuam  va- 
lentilnis,  quomodo  sataiias  cuin  I>eo  loqui  potuerit : 
non  intuentcs  (  non  enim  possunt,  cum  supcrsiitioiic 
ct 'Coiitontione  cecati  sint )  Deum  non  4oci  S{Mitiutn 
niole  C(«rpor'is  x>ccuparc ;  et  hic  alibi  osse,  otibi  non 
'  cssc,  vel  oorte  liic  haberc  partein  aliam,  ct  alibi  aliam  : 
scd  maicstatc  ubii|ue  prus^to  o^se,  noii  per  parios  di- 
visuin,  sed  ubiqiie  |)errcctum.  Quod  si  cariialilcr  in^ 
Itieiitiir  qiiod  dicluni  csl,  Cctlum  mi/ii  throtm  es/,  ti 
terra  tcabellum  pedum  mcorum  (  /lot.  lxvi,  1  ) ;  ctii  lo- 
co  ot  Doiniiius  altestatur  diccns,  Non  jwrHu,  neque 
per  <a!imm,  quia  fkronui  I)ei  cst;4ieque  per  terram^ 
qula  $cabeiiumett  pedum  ejnt(  Mattk.  t,  3i-55 ) :  quid 
uiiruw  si  ui  torra  diabolus  con^lilutus,  aute,pedosi)ei 
stoMt,,ot«oram  illo  aliiiuid  locutus  est  ?  Nam  quaiido 
illi  vulenl  iiiteUigerc,  Hiillnm  essc  aniniam,  quamvis 
porvors.iin,  qnx  tHmen  ollo  modo  raliocinari  potost, 
in  ctijiis  coii9cienti:i  non  loqualur  Deus  ?  Qnis  onim 
scripsit  in  eordibus  hominum  naturakim  l^eni,  nisi 
Doiis  ?  Dc  qua  legc  Apostulus  ait :  €11)11 0iifm  GcHtct, 
qum  Le§em  non  kabenl,  naluraHter  quas  leqit  tunt  fa- 
ciunl,  hi  Legem  non  hubenlet  ipti  tibi  tunt  lex^  qui  otten- 
dunt  oput  leqit  tcriptutn  in  cordibut  tuity  contcstantt 
contcientia  iptorum,  ei  inter  te  invicem  cogitalionum 
accutantium,  aut  etiam  eaccutantium^  in  die  quajudica- 
bit  DonUnut  oceulla  hominum  (Rom.  u,  .14-46 ).  Qua- 
proptcr  si  omiiisanima  rntioiialis  ciiain  cupiditale  cx- 
cata,  tamcn  cum  cogiiat  01  ratiocinalur,  quidquid  in 
ea  ratiocinatione  verum  est,  non  ei  tribuenduni  est, 
scd  ipsi  lumini  verilatis,  a  quo  vel  lentiiter  pro  sui 
capacitate  iilustratur,utTeruin  aliquid  in  raliocinan- 
do  sentiat ;  qtiid  minim  si  diaboli  aaima  prava  cupi- 
ditate  p<irversa,.quidquid  tamen  verumde  jiisto  viro 
cogitavit,  cuni  euin  tentare  TOlIet,  ipsiusDei  vocc,  id 
est,  ipsius  vcritalis  voce  audisse  perhibelur?  Qnidqutd 
antem  falsuni ,  ilU  cupidilali  tribuitur,  qua  diaboli 
honicn  accepit.  Quamiuain  etiain  per  crealufaDi  cor- 
poralom  utque  visibiletn  Deus  jderumouc  locutiis  est 


IN  MONTE,  S.  AtCUSTlNI  13g| 

seu  boiits  scn  malts,  tanfpiam  omnfmn  Doniniis  et 
rector,  d  pro  cujusquc  rci  merilis  ordinator :  sicut 
per  Aiigelos,  qui  liomhiiim  quo^no  aspertibos  appa- 
rueninl ;  et  per  Frophcias  dlcentGs»  Hiec  dMt  Doai- 
nns.  Quid  ergo  mtrum,  si  qnanqnam  non  in  Ipsaoogi- 
Uttone,peraliqHamcerteerealiiram  ta!<  ofierl  aooQiu- 
modatam  Deiis  localus  oumdiabolo  diritdrT 

85.  Nec  dignitatis  eose  arbitrenlur,  el  qiinsi  jnsliiu: 
moritum,  qnod  com  illo  Deus  kxwtus  ost :  qiiQolam  hioo- 
Ittsest  eum  anima  angeiica,  quanquam  stulta  el  capMla, 
lanifnam  siloqucretur  cumaiiima  humana  stnlta  el«a- 
pida.  Aut  ipai  dicanSquomodo  kMMitos  estcum  illadifile, 
CHJus  cupidiiatem  slulltssimam  argne»  Tohiity  dicens : 
Slulte,  kae  nocu  amma  tua  asfotialMwr  a  ie;  kate  qam 
pmparatii^  c^ut  eruni(Lme.  xii,  iO)?Gerle  bac 
i|«e  Uomtnus  ui  Evangelio  dkil  ,cui  bxTelid  istl,  fe- 
liitt,  noliiu,  colla  subinittunt.  Si  aulem  hoc  moventur, 
.  quod  teniandum  jiistum  salanas  petit  a  Deo  ;  noq  ego 
oxpono  quare  sit  factum,  sed  ipsos  cogo  expqnQre 
quare  sil  dicttuu  in  £vangelio  ab  ipso  Domino  disci- 
pulis,  Ecce  taianat  pctiii  vot  vexart  quomodo  trkicMm : 
ct  Petro  ait,  tlgo  aulem  pottulatiMe  jdefidai  fidet  iua 
(Id.  xxn,  34, 3i).  Cuiu  auicin  hoc  exi^munl  Aiihi, 
■siinul  illud  quod  a  mc  quxrum  cxpouutit  ^Ui.  Si  vero 
iion  valiieriiit  hoc  cxjioucrc,  non  audcani  id  quod  iu 
iMrangoIio  slnc  oflensioue  lcgunt  '>  ui  alii|uo  libro 
cuui  tcnieritatc  culparc^ 

31.  Fiunt  igitur  teQtaliones  pcr  salaoaro  non  pote- 
statc  ojus,  sed  pcrmissu  Domiui,  ad  homines  aut  pr» 
suis  peccaiis  punieiidos,  aut  pro  Domiiii  niisericordia 
probaudos  et  excrcendos.  £i  interesi  plurimum  in 
qtialem  quisque  tcntaiioncm  incidat.  Non  euim  in  ta- 
lcm  incidit  Judas,  qui  vendidil  Dominuiii,  in  qoalcm 
incidit  PetruSi  cum  jtcrritus  Doniinuin  ncgavii.  Sunt 
eiiam  tenliitioiios  bumanas  crcdo»  cum  bono  quisqoo 
animo,  secundum  humaiiam  tamen  fn^ilitatemy  in 
aiiquo  coosilioiabiiur  ,  aut  irritatur  in  fratrem  studio 
corrigendi,  paulo  lainen  amplius  quam  chrisiiana 
Iranqnilliias  posiulat  :  do  quibus  Apostolus  dicit, 
Tmatio  vos  non  apprehendat,  niti  humana ;  cum  idem 
dical,  Fidelit  Dent^  quipotnont,nal  leniari  tupra  quam 
potetiii  ferre ;  $ed  facicicwn  ientatione  atiam  provenium^ 
ui  pottiiit  iolerare  ( 1  Cor.  x,  43 ).  Jii  t|ua  sententia 
satis  osiendit  non  id  nobis  orandum  esse  ut  nop  tenic- 
mur,  scd  ne  in  tentationcm  inducamur.  Inducimur 
cnim,  si  tales  acciderint  quas  fcrre  noii  po^rous. 
Scd  cum  tentatiQnes  periculosx  in  quas  inferri  aiqiie 
liiduci  pcrniciosum  es(,  autprosperis  rebus  ^empora- 
libus,  aut  advcrsis  oriantur,  nerooXrangitur  «dver- 
saruni  molesiia,  qui  pro^pqrarum  ddectaiione  non 
capitur. 

35.  llliima  ei  sepiima  petitio  est^  Sed  Ubera  not  a 
malo.  Orandum  esi  eiiiin  ut  non  solum  non  induca- 
mur  in  maium,  quo  caremus,  qiiod  scxto  locopctitiir ; 
sed  ab.illo  eiiam  liberemur,  quo  jam  mducii  suinus. 
Quod  cum  factum  fuerit,  nihil  Temanebit  formidolo- 
sum,  ncc  owoino  meiucnda  erii  ulla  teotatio.  Quod 
iainen  in  hac  vila  quamdiu  isiam  mortalitilein  cir- 
*  sic  Mss.  Ai  cdili,  linc  offnmone  non  viicUiguiU. 


|«SS  UHER  SECUNDUS. 

cnnifciiinHs,  in  qiiniii  serpcntina  persuasione  inductl 

iiumiift»  non  speraiiduni  est  posso  ficri ;  sed  tameii 

aliqHando  futttnini  sperandiNn  cst,  et  ban:  est  spes 

qike  non  vidclur :  de  qoa  cum  loqiicrcUir  Apostolus, 

&i(,  Spet  aulem  qwc  vidtHtr^  non  esi  tpet  ( Rom.  tih, 

34).  Scd  laii:en  s^ipicntia,  fua;  in  liac  quoque  vita 

ooiiccfiaa  est«  ridclibui  servis  Dei  rfon  est  dcsperanda. 

£a  est  aubem,  ut  kl  (}uod  Domiao  revelaiiie  fugieudum 

esse  inteiloserimtis,  caiitissiina  TJ^ibniia  fugiamus ; 

ct  id  quod  Dofuifio  rcvelMite  appcicBduin  esse  intd- 

(jetcrimus ,  flagranlissiina  ^haritate  appetamus.  Ita 

enim  rcliquo  mortiiiitatis  li^s  onere  ips:i  morte  de- 

posiio,  cx  omiH  lioiliiiiis  parte  opporluno  tempore 

perficiclur  hcatUudo,  quac  in  4iac  vila  inclioata  esl, 

et  cui  cnpcsseiid:G  alque  obHueitd»  .;4iquando  nunc 

emnis  coBAtiis  inijwiidiHir. 

CAi'UT  X.  —  36.  S(k1  iiarum  seplein  pelUioaum 
cousidrraiHla  et  comnicndanda  disiinaio  est.  Nam 
cfim  vila  nostra  tcnipor.dilcr  nunc  agatiir^  alque  spe- 
retur  xtemn,  ct  cum  %terna  priora  SMii  dignitate, 
^uamvis  icmporalibiis  prius  actis  ad  llta  transeatur ; 
Iriimi  frimanMu  peiiiionum  la^tralioBCS  quaaqaam 
ttt  4i;ic  vita,  qtiae  isto  sxciile  agitur,  csordium  capiaut 
i(Ham  «t  saiictifir^lio  «omiBis  Dei  ab  ipso  liumiUtutls 
DomiHi  adventu  agi  ccEpil ;  ct  advcnius  regoi  ojiis, 
fuo  in  clarilate  venlurus  est,  non  jam  /inilo  sa^ulo, 
sed  in  ilnc  sscculi  roaiiifcstabiiur ;  et  perfeclio  volun- 
l;4is  ^'jiis  sicut  'h\  cqbIo  et  in  terra,  sive  justos  ct 
pcccatorcs  ccelum  mX  terram  intelligas,  sne  spirilum 
et  carnem,  sive  Dominum  et  Ecclesiam ,  sive  omnia 
siimil,  ipsa  perfcclione  nostrae  beatiludinis,  et  idco 
saK^uii  (crmiNalione  camplebiiur)^  (aroeii  omnia  tria 
in  aeteruum  mancbiint.  Nam  •et  saiictificatio  iiominis 
Iiei  sempiierna  erl^  et  rcgni  cjus  nullus  cst  finis  et 
perfoctx  iiostra^  bcatitudini  xtema  vita  promitlilur. 
1'eniiaHebuiil  ergo  ista  tria  consummata  atqiie  cumu- 
bla  iu  illa  vila  quae  iiobis  promittilur. 

57.  Aeiiqiia  vcro  quaiuor  qux  peliinuQi  ad  lempo- 
ralem  istain  viLam  perlinere  roibi  videntur.  Quorum 
primiim  c>4,  Panem  nottrum  quolidianum  da  nobit 
iiodie,  II  c  ipso  enim  quod  dictus  e&t  quolidiaiius 
faiiis,  sive  spiriiualis  significetur,  sive  in  dacraineiUo 
atit  in  vivlu  islo  vislbilis,  ad  hoc  teropus  pcrtinot, 
qiiod  appcllavit  hodie  :  iion  quia-spiritualis  cibus  non 
est  seiiipiicrnus  ;  sed  quia  iste  qui  quolidianus  dictus 
csl  iii  Scripiuris,  sivc  in  slrcpitu  sermonis,  sive  qui- 
busiiue  teinporalibus  signis  cxhibetur  anim;c :  quos 
omnia  tuiic  ulii|uc  non  erunt,  cum  oiiines  erunt  doci- 
bilcs  I>eo  (Isai.  uv,  15;  Joau.  vi,  45),  et  ipsam 
ineffabilLMn  luceni  veriUlis  yon  molu  corporum  sigiii- 
licanlcs,  .sed  purilatc  mentis  hauricntcs.  Nam  fortasse 
et  proptcrca  p;inis  dictiis  cst,  non  potus,  quia  paiiis 
frangeiido  aUiue  mandejndo,  in  alimeiUum  convertitur, 
sicut  ScriplurjB  aperiendo  et  disscrendo  animam  pa- 
scuiit ;  polus  vero  paralus  ,  sicuU  est ,  transit  in  cor- 
pus :  ut  isto  tempore  panis  sit  veritas,  cum  quolidia- 
uus  panis  dicitur ;  tiinc  autem  potus,  cum  iiullo  labore 
di^putaiidi  et  se.*mocinandl,  quasi  frangendi  atqiie 
mandendi,  opus  crit,  sed  solo  haustu  sbicer«  ei  pcr- 


spicoae  vcrilatis.  Et  pcccata  nnnc  nobis  dimiUutiifT, 
et  nunc  dimitiimiis ;  qiis  liarum  quatuor  rcliquariiiii 
secunds  petitio  est :  i«nc  autera  ntiUa  erii  vcnia 
peccatorum,  qoia  wilia  peccna.  Et  teiUationes  tcm- 
poralem  istam  vitam  infestant ;  non  auiem  erunt,  ciim 
perfeaum  erit  quod  dictum  est«  Ab§eHide$  eoointJh- 
condko  vuttus  lui  (  Pgnl.  xxx  ,  21 }.  Ei  maiiMi,  a  quo 
liberari  optamus,  ci  ipsa  iibcratio  a  male  ad  lianc 
Dtiqueyitam  pertinct,  quam  et  justitia  Dei  juortalcm 
meruirous,  et  mMle  ipfiius  miscrieerdia  iibeniinur. 

CAPUT  XI.  —  38.  Videiuf  etiam  mibi  sepienarius 
isla  numerus  iiarum  petiilenum  eongruero  iUi  septe- 
nario  nufficr^,  ex  quo  iotns  iste  sermo  manavit.  Si 
enim  timor  Dei  cst  quo  beati  suBi  pauperes  spiriiu* 
quoniam  ipsorum  esi  regtmm  coelornm  ;  pelamus  ut 
sanctincctur  ia  bominiluis  nomen  Dei ,  iinmre  casto 
pcrroancnte  in  s;vcuLi  sxculorum  (  Pwai.  xv4ii,  10  ][. 
Si  pietas  est  qaa  beali  suni  roites,  quoniam  ipsi  4ixro- 
ditatepossidebunl  tcrrain ;  pctamus  ot  veniat  negnuui 
cjus,  sive  jn  nos  ipsoa.  ui  mitcscamus»  iu)c  ei  resiaa- 
mus ;  sive  de  cceio  in  ierras  m  darilate  adventiis 
Dimiini,  quo  nos  gaudobimus,  ei  laadabimur  \  4li- 
eente  iilo,  Venite^  bexiedicti  Patm  mei^  aceipite  regnum 
quod  vobit  paratum  ett  ab  origine  mundi  {Ma$th.  xxv, 
34 ).  In  ^ommo  enim ,  inquit  |iraphQta «  laudabiiur 
anima  mea;Mudiant  milet^etjucundentur  ( Ptal.  xxxiff, 
i).  Si  scicntia  cst  qua  l)eati  suiit  qui  lugcni,  quoniaqi 
ipsi  causoUlMintur ;  oroinus  ui  liat  voluntas  cjus  sicui 
in  codio  ct  in  tcrra ,  quia  cum  corpus  tanquam  terra» 
spiriini  tanquara  ccelo,  sumroa  cl  tou  pacc  consen- 
scrit,  non  lugeblmus :  luun  nulius  .alius  bujus  tcin- 
poris  luclus  csi,  nisi  cum  adversum  se  ista  confligmt» 
el  cogunt  nos  diccre,  Yideo  aliam  legem  im  uumbiiM 
meis^  repugnantem  Ugi  mentit  mcas;  et  luctum  nosirniii 
lacrymosa  voce  iestari ,  Miser  ego  homo ,  quit  me  0- 
berabit  de  corpore  mortit  ejut  ( Rom.  vii,  23,  ^)  ?  Si 
fortitudo  est  qua  «bcati  suiit  qui  esuriuni  et  sitiuni 
jusiiiiam,  quoniam  ipsi  saturabuntur.;  oremus  ut  pa- 
nis  noster  quotidianus  doiur  nobis  hodie,  quo  fulti 
aiqiie  sustentali,  ad  plenissiroam  iilam  saturiiatcm 
vcnire  possimus.  Si  coiisilium  cst  quo  ticati  sunt  mi- 
scricordcs,  qiKuiiaro  ipsorum  miserebitur;  dlmitta- 
inus  dcbita  dehiloribus  nostris,  et  oremus  ni  nobis 
Jiostra  dimillantur.  Si  intcllcctus  est  quo  l»eaii  suut 
inundi  corde ,  qiioniam  ipsi  Deum  vidchunt ;  orenius 
non  induci  in  tenlalionero,  nc  hal)earou5  duplex  coi'« 
non  appctcndo  simplex  i>onum,  quo  r^cramus  imiuia 
qiix  operamiir,sedsimul  tem|)oraIia  et  terrena  *  fks" 
ctaiido.  Tentationcs  cuiin  de  his  rcbus  qux.gravc!» 
et  calamitosae  videntur  hoininibus,  non  inuosvaleiii, 
si  non  valeant  illx  qiiac  blandiliis  earum  rerum  acci" 
dunt,  qtias  bomlncs  boiias  ct  Ixuiiidas  4)utanL  Si 
sapieniia  est  qua  beati  suht  pacifici,  quiniam  ipst 
filii  Dei  vocabuntur  (Matth.  v,  3-9) ;  orciiuis  ut  libc- 
remur  a  malo :  ipsa  ciiim  liberatio  liberos  nos  faciet, 
id  est  filios  Dei,  ul  spirilu  adoptionis  clameinus,  Abba^ 

« Editivar.  etljuv.,  UaiaabimM.  Aiii.  ei  Kr.,  liriubinur.  k\ 
i:ss.,  Lvtdtdfimir, 
s  i;uo  c  \  aiic  v^.,  tcmjwalvi  ci  iCtcrtuu 


ffS7  DE  SEKMONE  DOMINI  IN 

Pater  \§hm.  vni,  15»  a  Galat.  it,  6). 

5t).  S(jie  iMMi  negligenler  prariereuiMJom  etl  qtiod 
rx  oniiiilNis  iis  seiilenliis,  ^iibiis  nos  orare  Dominus 
pncceyil,  eam  poiissimam  eommendaiidam  esee  jo- 
dkavil,  quae  perlinet  ad  dimissioncm  pcccalorum  :  iu 
qua  Dos  misericordes  esse  Tolvil,  quod  onum  esl 
coiisilinm  miserias  evadendi.  In  nuUa  cniin  alia  scn- 
lenlia  sic  oramus,  nl  quasi  pactscanuir  cum  De«>: 
dicimus  enim,  Dimilie  nobis  sicui  el  mo$  dimiuimui.  In 
qtia  paclione  si  menlimur,  loiius  oralionis  nuilus  esl 
fniclus.  Sic  cnim  dicil :  Si  enim  dimiientit  homnibui 
delicta  eomm,  dimiUet  et  vobit  Pater  vetter  qm  in  C4Btit 
ett.  Si  autem  non  dimiteritit  hominibut ,  netfue  Pater 
vetter  dimittet  vobit  peccata  vetlra. 

CAPUT  XII.  —  iO.  SequUiir  de  jejiinio  pnrceplum, 
rertinens  ad  eamdem  cordis  muiidaiioiicni ,  de  qiia 
i.unc  agilur.  Nain  el  in  lioc  operc  cavcndutn  esl  nc 
stibrepalaliquaosleiiUilio  ei  appelilus  laudis  liuman.i*, 
qiii  dupiicel  cor,  el  non  sinat  mundum  ci  simplcx 
csse  ad  inlelligeiiduni  Deum.  c  Cum*  auleni  j<*juiiali<, 
inquil,  noliie  fieri,  sicul  bypocril»,  Irisies  :  exlernii- 
iianl  enim  vuliuni  suuni,  ul  videaiitur  homiiiiluis  je- 
junaiiles.  Ameii  dico  vobis,  pcrceperiint  mcrcedem 
suam.  V(is  auiem  jcjunaiiles  ungiic  capiia  veslra,  ci 
facies  veslras  lavate ,  ne  videamini  bominibus  jejii 
nantes,  sed  Patri  vcstro  qui  csl  in  abscondito :  ei 
Paler  vcster  qui  videi  in  albcondilo,  reddcl  vobis.  > 
Miinircsium  cst  his  proxeplis  omiiem  nostram  inton* 
lioiiem  in  interiora  gaudia  dirigi,  iie  foris  quaereiiles 
mercedcin  buic  sxculo  conformemur,  ci  amitlQnius  * 
promissioncm  laiilo  solidioris  atqiie  firmioris,  quanto 
inlerioris  beaiifudiiiis,  qiia  nos  clegit  Beus  couforines 
lieri  imaginis  Filii  ejus  (Hom.  viii,  iO). 

41.  In  hoc  autcm  capiiulo  tuaxime  animadvcrtcn- 
dum  est,  noo  in  solo  rerum  corporcarum  nitorc  aique 
pompa,  sed  ctiani  in  ipsis  sordibus  luciuosis  esse 
posse  jaclantiain ;  cl  eo  periculosiorem ,  qiio  sub 
iiomiiie  senilulis  Dei  decipit.  Qui  ergo  immoderato 
ciillu  corporis  alque  veslitus  vel  cxlcrarum  rcrum 
nilore  prtfulgel,  facile  convincitur  rcbus  ipsis,  pom- 
parum  sxculi  csse  sectator,  iicc  qucmquam  fallil 
dolosa  imagine  sanctitaiis  :  qni  aulcni  in  profcssione 
Christianitalis  inusilato  squalore  ac  sordibus  intcntos 
in  se  oculos  bominum  facil,  cum  id  voluniaic  facil, 
iion  necessiiate  patiiur ,  CTteris  ejns  operibus  potcsi 
conjiciutrum  lioccontcmplusuperfluicullus,  an  ambi- 
iione  aliqiia  facial ;  quia  et  sub  ovina  pcl!c  ravcndos 
lupos  Dominus  pracrpil ;  scd  ex  fruclibus,  inquit, 
eomm  cognotcelis  eos,  Cuni  enim  coepcrint  aliquibiis 
tentationibus  ea  ipsa  illis  sublrahi  vcl  negari,  qu:c 
isto  velamine  vel  consccuti  sunt,  vel  consequi  cupiunt, 
titnc  necesse  csl  apparcai  ulruin  lupus  in  ovina  pcllc 
sil,  an  ovis  in  sua.  Non  enim  propterea  ornalu  super- 
fluo  del)et  aspcctus  bominum  mulcere  chrislianus, 
quia  illuni  parcum  habilum  ac  necessarium  eliam  si- 
niulatores  sxpius  iisurpant,  ut  incaulos  decipiant : 
quia  et  ill.'e  oves  non  debent  pcllcs  suas  dcfionerc,  si 
Jiiiquaiido  cis  lupi  se  conlegunl. 

4i.  Qua!ri  crga  solet  quid  sit  quod  ail.  Vos  antem 


Mcmre,  s.  algustini  fm 

aim  jefunaln,  un^He  capila  vettra,  et  faciet  vetlrat  ia  • 
vate^  ne  videammi  hominibut  jeJHnanlet.  Non  enim 
quUpiam  recle  |»raMreperit,  quainvis  faciem  qiioiidiaAa 
consuetudine  lavemus,  unciis  eiiain  capiiibas  emi 
Jt^^junamus,  «os  esse  debere.  Qood  si  turpMSimom 
oinnes  faieniur,  inielligendum  esi  boc  pnecepimii 
uiig«*ndi  capui,  ei  facicm  lavandi ,  ad  inleriorem  ho- 
miiieiii  pt^ninere.  Ungere  ergo  capoi,  ad  beiiliam 
perlinel ;  lavare  aulem  faciem,  ad  mondiii.im  :  el  ideo 
capot  ungii  qui  licialur  intcrius  mcnie  aiqoe  raiione. 
lloc  enim  recle  accipinios  capol,  qood  in  anima 
pRcemiiiei,  ei  qiio  caelera  honiinis  regi  d  gubemari 
maiiifestiim  est.  }Li  hoc  lacil  qui  noit  foria  qiuerii  be* 
liliani,  ut  de  laudibos  bominum  camaltier  gandeai. 
Caro  enim  quoe  siihjecla  esse  debei ,  nullo  roodo  eai 
lotius  nalune  humanx  capol.  Nemo  quidem  vmfsmm 
eamem  tuam  odio  habuit ,  sicui  Aposiolus  didl,  com 
de  diligciula  uxore  pra«ipil  (Ephet.  v,  25 -35) :  fed 
capul  molieris  vir,  coi  viro  caput  esl  ChrislM  (I  Cor. 
XI  f  5).  Interiiis  ergo  gaudeal  in  jcjunio  auo,  eo  ipso 
qno  sic  se  jejunando  avcriii  a  volupiaie  saecoli  Mkmi 
subditus  Christo,  qoi  secundum  Iioc  |incceplancapol 
uiicium  habere  desideral.  Ita  enim  ct  faciem  lavabii, 
id  est,  cor  mundabil,  quo  \isarus  est  Deum,  non  in- 
terposito  vebmiiie  propier  iiifirmitatem  contradam 
de  sordibos ;  sed  ftrmus  et  slabilis,  qiioniam  mondns 
Ct  simplex.  Lavamini,  iiiqiiil,  mundi  etlote^  aufertena» 
quiliat  ab  animit  vestrit ,  atque  a  conspectu  oculorum 
meorum  (Itai.  i,  16).  Ab  his  igilur  sordibos  facies 
uoslra  iavanda  esl,  qoibus  Dei  aspectusoffendiiur.  Noa 
cnim  revclala  facic  gloriam  Domini  speculaniea ,  in 
eamdem  imagincm  Iransformabimur  (II  Cor.  iii,  18). 

io.  Sspc  eiiam  cogilatio  neces  ariarum  reruin  a  I 
isiam  vilam  perliitcniiuni,  saucial  et  sordidai  inleriii- 
rem  oculum  iiosirum ;  ct  plerunique  cor  duplicat,  ui 
ca  qu»  videmur  cum  hoininibus  recte  facere,  non  co 
corde  faciamus  qoo  Domiutis  prxcipit ,  id  esi ,  u.m 
quia  eos  diligimus ,  sed  quia  commodum  ab  eis  ali« 
quod  propier  necessilatein  pneseniis  viljc  adipia^i 
volumos.  Debemus  aiilem  bcnefaccre  iliis  propler  sa  • 
lutem  ipsorum  a;lcmam,  non  propicr  temporale  coin- 
modum  noslrum.  Inclinet  ergo  Deus  cor  noslrum  iii 
testimonia  siia,  et  non  in  emoluinciilum(PMi.cxviu, 
56).  Finis  enim  pnecepli  csl  cliaritas  de  corde  puro  , 
el  conscienlia  lN)na,  cl  fide  non  fictii  (I  Tim.  i,  5). 
Qiii  aiilem  proptcr  suam  iii  Iiac  vila  necessilaieni 
fralri  consulit ,  non  uliqiie  charilate  Consulit ;  quia 
iion  illi,  quem  dcbel  tanquain  seipsum  diligere  ,  sed 
sibi  consulii  :  vel  polius  nec  sibi ;  quaiidoquidcin 
hincsibi  facilduplex  cor,  quo  impeditur  ad  videndum 
Deum ;  in  qua  sola  visione  bcatitudo  est  ccrta  atquo 
perpcltin. 

CAPUT  XIII.  —  44.  Rccte  ergo  sequilur,  et  pri»- 
ci|iil,  qui  mondando  cordi  iioslro  insiat,  dicens  : 
c  Nolile  vobis  conderc  llicsjioros  in  tcrra,  ubi  linca 
et  coniestura  extemiiiiant  * ,  et  ubi  fures  effodiunl  ci 

>  sichabent  Mss.  et  iMar.,necnoo  (yprianus  In  lib.  3,  ad 
(^uirioum.  Ai  Ain.  Er.  et  Luv.,  ubi  eerutio  et  tinea  eaterw^ 

tumtf  et  reliqua  :  sui»pressis,  ut  solcnt,  c;uicnA  verbisscn 


LIOER  SCCUNDUS. 


1890 


furaniur  :  llicMmrizalc!  anlcin  vobU  Uiesauros  ia 
ccftlo,  iilii  ncqiie  linca  ncqiie  comcsiora  eiierminant, 
ct  ubi  Turcs  non  ctrtHliuiit  iiec  rurantur.  Ubi  ciiim  est 
Uiesniirus  luiis,  ibi  crii  et  cor  luiun.  >  Ergo  si  tu 
lerra  eiii  cor ,  iil  csl ,  si  eo  cordo  quisquc  operdur 
aliquiii,  ul  tcrrcnum  commodum  adipiscatur,  quo- 
inodo  eril  mundiim,  quod  iii  tcrra  vololalur?  Si  aiilem 
iu  coelo,  niuiiduin  eril,  quia  munda  suol  qnaecumque 
riBlcsUa.  S<»rdescit  cnim  aiiqnid,Com  infcriori  mi- 
scctur  naiunn,  quamvis  in  suo  gciicrc  iioii  sordldic  ; 
qiiio  etiam  de  puro  argeuto  sordidatiir  aumm,  si 
miscealtir  :  ila  cl  aninius  nobler  terrciionim  cupidi* 
tate  sordcscit,  quamvis  ipsa  tcrra  in  suo  genere  atqoe 
ordine  munda  sit,  Coelum  aulcm  koc  loco  non  cor- 
poreum  acccperimus,  quia  oinnc  corpiis  pro.tcrra 
liabcndum  esl.  Toium  enim  mimdum  debct  conte- 
mnerc,  qui  sibi  ihcsaurizat  incoolo.  In  Uloergo  calo 
de  q«o  dictum  csl,  (ABlum  cubU  Donuno  {P$al.  cxin, 
IG),id  cst  in  firmamcntospirituari,iion  cniin  in  coqnoc^ 
Iransiet,  consUUicre  ct  coUocarc  debcmus  thesaurum 
nostnim  et  cor  iiosirum,  scd  in  co  quod  semper  mamt : 
CQBliim  autem  et  terra  transieiil  (Maith.  xxiv,35). 

i5.Ethic  mantfestat  de  mundando  corde  se  cuncta 
isla  pnetipere ,  cuiii-  dicit :  «  Lticerna  corporis  toi 
ociilos  tous  cst.  Si  cp^'0  oculos  tuos  simplex  fuerit , 
totura  corpos  tuiiin  Iiiciduin  erit.  Si  anlcm  oculos  tooS' 
Bcqnam  est,  lotom  corpos  tonm  tenebrossm  erit.  Si 
^o  lomen  qood  in  tc  est,  tcncbno  sonl,  tcnebrB 
qoanta;?  i  Qui  locos  sic  iiiteHigendos  est,  ntnoveri- 
mo8  oinnia  optTa  nostra  tonc  esse  miinda  et  placcre 
in  conspectii  Dci ,  si  fiant  simplici  corde,  id  est,  in- 
lentione  supema  Qno  illo  cbaritatis;  quia  et  pleni- 
tudo  legis  charitas  (Rom.  xni,  iO).  Ocolom  ergo  hic 
accipere  dcbeuius  ipsam  intenUoiiem  qoa  hcmm 
qoidqiiid  facimos  :  qoai  si  nranda  foerit  et  recU»  el 
illod  aspicicns  quod  aspicicndum  est;  omnia  openi 
nostra,  qux  sccundom  earo  opcramor,  necesse  esl 
bona  uiit.  Qikc  omnia  opera  totum  corpua  appellavii ; 
qnia  et  Apostolus  membra  nostra  dtcit  quxdam  ope- 
ra,qn»  im|irobat,  ct  morUficaiida  praecfpit  dioens, 
MorHfieaie  ergo  membra  V€9lra  qum  auu  $uper  terram^ 
fomicationem,  hmimnditiam,  ataritiam  (Colois.  in,  5), 
et  ca^ra  kilia. 

46.  Non  eigo  quid  quisque  facial,  ssd  qiio  animo 
faciat ,  consideraudum  csi.  IIoc  est  cnlm  lumcn  in 
nobis .  qiiia  hoc  nobis  manifcstum  est  boiio  aiiimo 
nos  facere  quod  facimus :  omnc  cn:m  quod  manifcsla- 
inr,  lumcn  tsi  (Ephei.  t,  13).  Nam  ipsa  facU  qiia  ad 
homiiiom  socieutem  a  nobis  proccdont,  incertom  ha- 
bent  cxitum;  ct  idco  lcnebras  cas  vocavit.  Non  cnim 
novi ,  cum  pecuniaiii  ponigo  imrigcnU  ct  petenU , 
quUI  iiide  aui  C.iclurus  sil,  aul  passurus;  et  ficri  potesl 
utvcl  faciatexca,  vcl  propicr  cam  patiaiur  aliquid 
mali ,  qtiod  ego  ciiin  darcin  ,  non  cvcnii-e  voliierim  , 
iieqtic  liooanimo  dedcrim.  Itaquc  si  bono  atiimo  fcci, 
qiiod  mihl  cum  facerem,  notum  eral,  ci  idco  lumen 
vocatiir;  illumiiuiliir  cliam  factuni  mcum,  qoalem- 
I  iwrp,  qtw  a  nolHS  pasalai  boc  te  oj^erc  magna  reiigkwe  ?•• 

SUUMOlUr  cx  Ma«. 

Saxct.  August.  IIK 


comqae  cxitom  habuerit :  qiii  exttus  qooniam  incer- 
Uia  el  ignottis  est«  tencbraB  appeUattt  sont.  Si  autem 
malo  animo  feci,  cUam  ipsnro  lurocn  lenebr»  sont. 
Lumen  enim  dicitur,  qoia  novit  qoisqne  qno  anlmo 
faciat,  etiamcnm  maloanimofacit :  scd  ipsum  linncn 
lenebrae  sunt,  quia  non  in  soperna  dirigilor  simplcx 
intcntio,  scd  ad  inferiora  declinator,  et  dupHd  corde 
qiiasi  ombram  focit.  Si  ergo  lumen  qnod  m  10  etf,  fe- 
nehra  ^siuil,  Unebree  tfMantaf  huc  est,  Si  ipsa  cordis 
iotcniio,  qoa  facis  qood  facis,  qote  Ubl  nola  est,  sor- 
didatur  appeUtu  rerum  terrenarum  et  temporalimn  , 
atque  c»catur;  quanto  magis  ipsum  factum,  cnjos 
Incertiis  est  exitus,  sordidom  ct  tencbnisom  cstT 
quia  ctsi  bcne  alicui  provcniat,  qnod  lu  noii  rocla  ct 
moiida  iiitentione  facis ;  qooiiiodo  tii  feccris,  Ubi  im- 
palatiir,  non  quomodo  ilU  provcncril. 

CAPUT  XIY.  —  47.  Quod  autcm  scquitur,  et  di- 
cit,  Nemo  potettduobu»  domims  iervire^aA  baiic  ipsam 
inlenUonem  rcfcrendum  cst,  qnod  conseqiiCKter  ex* 
ponit,  dicens  :  Aut  enim  unum  odio  habebit^  et  alterum 
dHigei;  aut  alterum  patietur^  ei  alierum  contemnei. 
Qii»  verba  diligenler  considcranda  sunt  :  nam.  qni 
Sint  duo  domini ,  dcioccps  oslendil,  cttm  dicil,  Non 
poteitii  Dco  iervire  et  mammona!.  Manimona  apiid 
Uebrxos  diviU»  appellari  dicuniur.  Congrail  ct  puni- 
cnm  nomen  :  nam  locrom,  ponice  niammon  dicitur. 
Sed  qoi  smit  mammons»  llli  miqoe  scrvit,  qui 
rcbus  istls  terrenls  mcrilo  suae  pcn^ersitaiis  prat- 
positus,  magistratos  btijos  saecuti  a  Domino  dicitnr 
(/oom  xn,  31,  et  xiv,  SO).  Aut  ergo  bonc  odto  /in- 
btbit  honio,  ei  atterum  diligei^  id  est,  I>eom;  aut 
alterum  patietnr,  el  alterum  eontenmet^  Palitor  enim. 
durum  ct  perniciosiim  domiuum ,  quisquis   scrvit 
matiimon»;  soa  enim  cuplditatc  Implicatus ,  subditur 
diabolo :  et  iion  eum  diligit ;  quis  enim  est  qui  diligat 
diabolumtscd  tainen  paUtur  :  sicutiumajorealiqiia 
domo,  qiii  andlte  alienai  conjunclus  csl,  propUT 
cupiditatcm  soam  duiiim  paUtur  scrvitutein,  eUam  si 
non  dillgat  com,  cnjos  anciltam  diligil. 

i8.  AUerum  nutem  contemHet^  dixit;  iion.  odio  b.ilie- 
bit.  NulUos  cnim  fcre  conscienila  Deuin  odisse  )io- 
icst  (/ly^contemnil  auteni,  id  rst  noii  tiinctram,qoasi 
de  cjos  bonitatc  scconis  cst.  Ab  bac  nogligcntia  et 
pcniiciosa  secoritate  revocat  Spiritos  hanctos,  ciim 
pcr  PnipheUm  dicit,  FHi,  ne  adjicias  peccatum  supei 
peccatum,  d  dieat^  Miseraiio  Dei  magna  esi  (Eceti.  v, 
5,  ()) ;  ct,  Ignoraz  quia  patieuda  Dn  ad  pmiientiam  te 
inviiai  (Rom.  n,  4)  ?  Cujus  cnim  tanta  iniscricordia 
conimcmorari  potcst,quam  cjiis  qtii  omnia  donal  pcc- 
cAiSL  conversis,  ei  nlcnstrum  facit  partici|)ein  piiigiio- 
dinis  olivnc?  ct  ciijns  taiita  scveritas,  quam  cjiis  qtii 
iiaturalibus  ramis  non  pcpercit,  scd  proptcr  inlidtfJi- 
tiiem  frcgll  Htoft  (Id.  xi,  I7-«4)?  Sed  quisqnis  vuo 
diligcre  IVoum,  et  cavcre  nc  ollbiidait,  noh  se  arbiire- 
tiir  duobtts  doffiiiiis  possc  scrvire,  ct  ioteiitioncra 
cordis  sni  recum  ab  bmnl  dupliciiate  explicet  :  ita 
enim  scitUet  de  Dmitino  in  bonitate»  et  in  siinpliritatit 

(a)  I  Retract.  cap.  19,  u.  8. 

^(^iiaranfe-unc.^ 


|«t  DB  SERMONC  DOIUNI  LN 

cordis  qnrrrot  llluro  {Sap.  t»  1). 
CAPIJT  IV.  —49.  Idio^  inqoic,  dUo  voMs,  non  habne 
iolHeitudinem  ai^ma  veitneqmdedaHi^  neque  eorpori  m- 
ttro  qnldinduadt,  Nc  rorte,  quam^is  jaro  superflua  non 
quxrantiir»  propier  ipsa  neccssarla  cor  doplicetur,  et 
nd  ipsa  eonquircnda  nostra  detorqueatur  intentio,  cnm 
aliquid  quasi  misericorditer  operamur ;  id  eal,  ut  cum 
consiilcre  alicui  Tideri  Tolumus,  nostrum  emolumen- 
lum  ibi  potius,  quam  illius  uliliLitcm  attendamus  :  et 
idco  nobls  non  Tideamur  pcccare,  quia  non  superflua, 
sed  necessaria  snnt  qu:c  conscqni  volumus.  Dominus 
autem  admonet  ut  meniiiicriinus  mtilto  aniplkis  nobis 
Deum  dcdisse,  quod  nos  fecit  et  composuit  cx  anlma 
et  corpore,  qiiam  est  alimentum  aiqtie  tegnmentum , 
quorum  ciira  nos  duplicnrc  cor  non  vuit.  Nonne^  in- 
quit,  anma  plutetl  qunni  etca  ?  Ut  tu  intelligascum  qui 
dedit  anlmam,muIto  facilius  escamessc  dalurum.  Ei 
eorput  quam  veitimenlum^  id  est,  pUis  cst :  ul  siniili- 
tcr  intelligas,  eum  qui  corpus  dcdit,  mullo  faciiins 
datiirum  esse  vestimcntum. 

50.  Qiio  loco  quncri  sulet  utrum  ad  animam  cibus 
isle  pcrtineat,  cum  nnima  incorporea  sit,  istc  aiilcm 
cibus  corporcus.  Scd  aniinam  Iioc  loco  pro  ista  vita 
positnm  novcrimus,  ciijus  rclinacuhim  cst  alimentum 
islud  corporcum.  Sccunduin  haiic  signiflcadoneni  dt- 
ctiim  ost  etinm  illud  :  Qui  atnnt  a*iimam  tuam^  penlei 
illam  (Joan.  xii,  25).  Quod  nisi  de  hac  viu  ncccpcri- 
mus,  quam  oporlei  pro  regno  Dci  pcrderc,  quod  po- 
tuisse  Martyics  daruit,  coiitrarium  Iioc  prxceplum 
crit  illi  sciitenti.x  qun  dictunx  cst :  c  Quid  prodcst  lio- 
inini,  si  tolum  inundiim  hicrctur,  anim»  aulein  sux 
dotrimenlum  faciat  i  {Matlh.  xvi,  2G)  ? 

51.  4  Rcspicitc,  inqiiJt,  volaiiliacQ;li,quoniamnon 
serunl,  ncqne  mctunt,  neiiiie  congrcgant  in  horrca  ; 
et  Paler  vestcr  coelestis  pascit  illa  :  nonne  vos  pluris 
eslis  illis  ?  I  id  cst,  cnrius  vos  valctis.  Quia  ulique 
rationale  animal,  siculi  est  homo,  suhlimiiis  ordina- 
tum  est  iii  rerum  nulura,  quani  irrationabilia,  sicut 
sunt  aves.  c  Qnis  aulcm,  vcstniin  curnns,  inquit,  po- 
tcst  adjicere  ad  staturam  suam  cubitum  unum  ?  Ei  dc 
vestimento  qui«i  solliciti  estis  ?  id  est,  ctijus  polestate 
atque  dominntu  faclum  est  ut  ad  liniic  staturnm  corpus 
vcstrum  perduccrctur,  cjus  providciitia  cliam  vestiri 
potest ;  non  auten»  fcstra  cura  factum  csse  ut  ad  hanc 
siatiirnm  vcniret  corptis  vestrum,  ex  lioc  intelligi  po- 
tosi,  qtiod  si  ciirctis,  ct  velitis  adjicere  unuin  cubitiim 
hiiic  slnturx,  non  potestis  :  illi  ergo  etiam  togeiidi 
corporis  curam  relinquilc,  ciijtis  vidclis  cura  factum 
esse  ut  tnnUc  stnturae  corpus  babealis. 

52.  Dandum  autem  erateiiam  documentum  proptcr 
vosiiincntum,  sicut  datum  est  propter  alimentiim. 
Itaqne  sequiiur,  et  dicit :  c  Considcrate  lilia  agri  quo- 
niodo  crescunl ;  non  labornnt  neqiic  nent :  dico  auiem 
Tobis  quin  ncc  Salomon  In  omni  gloria  sua  sic  vcsli- 
tus  cst  ul  unum  cx  liis.  Si  antcm  fenum  agri,  quod 
hodic  est  et  rras  in  clibanuin  millitur,  JDeus  sic  vestit; 
quanio  miv^x^  ergo  vos,  modioc  fidci  ?  i  Sed  isla  do- 
cu'oenta  non  sicut  nllogori(e  discuticnda  sunt,  ut 
quxrarims  quid  signincent  aves  cacli,  aut  lilia  agrl ; 


MONTE,  S.  AUGUSTIM  |S92 

pdsita  sunt  enim,  ut  de  rebus  minoribus  majora  per- 
auaderentur  :  sleuti  illud  eat  de  Jadiee  qui  nec  Deum 
tiroebat,  nce  hominem  reverebatur,  et  lamen  8»po 
Interpellanii  vidu:c  cessit.  ut  ejus  causain  considera- 
ret ;  non  propter  pietatem  aot  humanitatem,  sed  ne 
txdium  paterctur.  Non  eiiim  ullo  modo  ille  Injustut 
Jodcx  personam  Dei  allegorice  sustinet  :  sed  tameu 
qunntum  Deiis,  qui  bonoo  est  ct  Juslus,  curet  depre- 
cnntes  se,  hinc  con>ici  Dominus  volult,  qiiod  nec  in- 
jiiStus  Iiomo  cos  qui  illiim  assiduis  precibus  lundiint , 
f  el  propter  t^ium  devitanduro,  potesl  contemncre 
{Lue.  xviii,  i-g). 

CAPUT  XVI.^53.1  Nolilecrgo,lnqoil,8olIiciiies«e, 
diccntcs,  Qnid  edemus,  aotqnid  bibcmtis ,  atil  qttid  ve^ 
sthmiir:  haDcenimomniaGentesqujiTtint.Scitcnlm  P;i- 
tervesterquia  horumomnium  indigclis.  Qmrrile  ergo 
primuin  regnum  Del  et  Justitiam  cjiis,  et  hxc  omnia  ap- 
poncntur  vobis.  i  llicmanifcslissimoostenditnon  bxe 
ease  appctenda,  lanquam  talia  bonn  nostra,  ut  propter 
Ipsa  dcbeamus  bcne  facere,  si  quid  racimus,  sod  ui- 
mcn  essc  neccssaria.  Quid  enim  inlcrsil  intcr  bonum 
quod  appetendum  esi,  et  necessariiiin  quod  suineo- 
dum  est,  hac  scntcniia  declaravil,  ctim  ail,  i  Qu.Tntc 
primum  rcgniim  Del  et  justitiain  ejiis,  el  hxc  omnia 
apponeniur  vobis.  i  Rcgnum  orgoet  jusliiln  Dei  honuiir 
nostrum  est  ,  et  hoc  nppetcndiim,  ct  ibi  fluis  consti- 
tucndus,  proplcr  qiiod  omnia  fnciamtis  qtinccumqtie 
lactmus.  Sod  qnia  in  hac  vita  mililamns,  ut  ad  ilhid 
rcgniimpervcnircpo8simus,qu.Tvila  sine  his  necessa- 
riis  agi  nou  potcst ;  i  Apponcntur  vobis  h.-cc,  i  inquit, 
<  sed  vos  rcgnum  Dci  et  justitiam  ejiis  primum  qusRri- 
tc.  iCum  enim  dixit  iUiid  c  primiiin,  isignincavitqtiia  boe 
postcrius  quoerendum  est,  non  tcnipore,  sod  digniiatc: 
illiid  tnnqtiam  bonum  nosinim,  hoc  lanquam  neccssa- 
rium  noslrum ;  necessarium  autem  proptcr  illud  bonnm. 

64.  Neqiic  enim,  verbi  gratia,  idco  debcinus  cvan- 
gellzare,  ul  manducemus;  scd  idco  mandacare,  ut 
evangelizemus  :  nam  si  propierca  evaiigelizanras,  ut 
manducemus,  vilius  habcmus  Evangelium  qoam  ci- 
btim  ;  et  erit  jam  bonum  nostrum  in  manducando » 
necessarium  autem  in  evangelizando.  Quod  etiam 
Apostolus  prohibet,  cum  dicit  liccre  sibi  qnidem,  el 
permissum  esse  a  Domino,  ut  qui  Evangelium  an- 
nuntiant,  dc  Evangelio  vivant,  kl  est,  dc  Evangelio 
babeant  ea  qiioe  huic  vitac  sunt  nccessaria ;  scd  uimeii 
80  non  esse  abusum  hac  pdtcsUte.  Erant  enim  mulii 
qul  0(*casioncm  habere  cupicbanl  acquirendi  et  veii- 
dendi  Evangelium,  quibus  eam  volens  amputare  Apo- 
stolus,  manibus  suis  viciiim  suuro  loleravii  (Act.  xx, 
54).  De  his  eiiim  alio  loco  dicit,  «  Utamputem  occa* 
sionem,  iisqui  qii.xrunt  occaaioncm  i.  (II  Cor.  xi,  i2). 
Quanquam  etiam  si,  ut  cxteri  boni  apostoli,  permissu 
Domini  de  Evangelio  viverel,  non  idco  in  eo  vicin 
constitiieret  (inem  evangdizandi ,  scd  magls  ipsius 
vicius  sui  flnem  iii  Evangelio  collocaret :  id  est,  ut 
Bupcrius  dixi,  non  idcQ  evangelizaret,  ut  pcrveniret 
ad  cibum,  et  si  qua  sunt  alia  necessaria ;  sed  laeo 
ista  Bumeret,  ut  illud  impk^rct,  nc  non  volcns,  sed  ne- 
cessiute  evangerizaret.  Hoc  enim  improbai,  cnmdicir: 


It93 


LlDEa  SECONDUS. 


4294 


€  NescUis  quoniain  qui  in  lemplo  operantur,  quae  de 
leinplo  suiit  cdunl ;  el  qui  allario  deserviunl,  allario 
comparliuntur  :  sic  et  Dominus  ordinavitiis  qui  Cvan- 
gelium  annuntianl,  de  Evangelio  Vivere  :  ego  autem 
nuUius  liorum  usus  sum.  i  Hinc  ostendit  permissnm 
csse,  iiou  jussuni ;  alioquin  contra  prxccplum  Domini 
fccisse  lciiebilur.  Deinde  sequitur,  ct  dicil :  <  Non 
autein  scripsi  hoeo,  utita  rianlln  me.  Bonum  est  mihi 
niagis  mori,  quara  gloriam  nieam  quisquam  inanem 
faciat.  >  Hoc  dixil,  quia  jam  stalUerat,  propter  quos- 
dain  occasioiiem  quxrenles,  maiiihus  sais  victum 
transigere.  Si  enim  evangcUzavero,  inqiiit,  iion  est  mt/u* 
glorla  :  id  cst,  si  evaiigelizavcro,  ut  ista  fiaiit  in  me, 
id  est,  si  propU^rea  evangeliiavero,  ul  ad  illa  pcrvc- 
niam,  et  finein  Evangelii  iii  cibo  et  potu  et  vc.-.litu 
collocavero.  Sed  quare  non  est  ei  gloria  ?  NccessUas 
enim,  iijquii,  »u7ii  incumbit;  id  esl,  ul  idco  evangeli*- 
sem,  quia  undc  vivam  non  habeo,  aiit  iit  acquiram 
iemporalem  Tructum  de  prajdicatione  a^ternorum  r  sic 
enim  jain  neccssitas  crit  in  Evangelio,  non  voluntas. 
VdB  enim  mi/it  est,  inquit^  d  non  etfangetixavero.  Sed 
quomodb  debet  evangelitare  ?  Scilicet  ut  in  ipso 
EYangelio  el  in  regno  Dei  ponat  merccdcm  :  ita  eniin 
potest  non  coaclus  cvaiigclizare,  sed  volens.  Si  eidm 
voleni,  inquit,  hoc  facio,  mercedem  fiabeo  ;  n  auiem  in- 
toffiM,  dispensalio  mt7ii  eredita  eU  (1  Cor.  ix,  45-17) : 
id  est,  si  coaclus  iiiopia  eariini  rerum,  qnx  temporali 
vitae  sunt  nccessaria^,  pranJico  E^-angclium,  alii  per 
roc  liabcbunl  mercedem  Evangclil,  qui  Evangclium 
ipsum  ine  prxdicaiite  diligent ;  ego  auiem  non  habebo, 
quia  non  ipsum  Evangelium  diligo,  scd  ejus  preiium 
in  illis  tempor.ilibus  conslitulUin.  Quod  nefas  est  fieri, 
*ul  non  lanquam  filius  miiiistret  quisqae  Evangclium, 
sed  tanquam  ser^iis  cui  dispcnsatio  credita  est ;  ut 
tanquam  alienum  eroget,  niliil  inde  ipse  accipiat  prae- 
ter  cibaria,  qu»  non  de  participatione  regiii,  sed  ad 
sitttentaculum  misenB  servitutis  dantur  exiriiisecus. 
Qiiiiquam  alio  loco  et  dispensatorem  se  dicat.  Potcst 
eiiim  et  aenrus  in  fiiiorum  numerum  adopiatus,  eam 
rem  in  qua  cohamdis  sorteui  meruit,  fideliter  dispen- 
aare  pariicipibus  suis*  Sed  nunc  ubi  ait,  Si  autem  in^ 
vitui^  dispensatio  nuhi  credita  esi ;  talem  dispensato- 
rem  iiiielligi  vuluit,  qiii  alienum  dispensat,  unde  ipse 
Dihil  acciplat. 

55.  Ergo  quxcumqiie  rcs  propier  aliud  aliquid  quae- 
ritur,  sine  dubio  inferior  est,  quam  id  propier  quod 
quxritur :  et  ideo  illud  primum  est  propter  qiiod  islatn 
rem  qiixris,  non  ista  res  qaam  propter  illud  quneris. 
Quapropter  si  E?aiigelium  et  regnum  Det  proptcr  d- 
bum  quxrimus,  priorcm  facimus  cibum,  et  posteriusre- 
giiumDci;itaulsiiiondesitcibU8,nonquxramu8regiitim 
Dei :  hoc  est  primum  qiixrere  cibum,  et  deinde  regnum 
Dei,  id  est,  hoc  priore  loco  ponere,  ill«id  postcriore* 
Si  autero  ideo  qiiairamus  cibum,  ut  liabe:iniiis  regnum 
Lei,  facimus  quod  dictuin  est,  QuarHte  ^rrimum  regnum 
Dd  et  justitiam  ejn$,  et  hcec  omnia  apponentur  vobii. 

CAPUT  XVH.  —  56.  QuaBrenlibus  cnim  primum 
regntun  et  justitiam  Dei ,  id  cst ,  hoc  praeponentibus 
cxteris  rcbus,  ut  propter  lioc  cai^tera  qnxramus,  non 


debet  aubesse  sollicitudo  ne  illa  destnt  qiix  huic  vit^ 
propter  regnum  Dei  aunt  necessaria.  Dixil  enim  su- 
perios,  ScU  Pater  vnter  quod  horum  onudum  indigeti$. 
El  ideo  ciim  dixisset,  Qucmte  primum  regnum  Dei  et 
Justitiam  ejus,  non  dixil,  Deinde  isla  quasrite;  qiiamvls 
sint  necessaria  :  sed  ait ,  Acc  omnia  apponentur  vobis, 
id  est  conscquentur,  si  illa  quxratis>  sine  ullo  veslro 
impediinenlo  :  ne  cum  isu  quajrilis,  illinc  averlamini ; 
aut  nc  duo8  fines  constiiuatis ,  ui  et  regiium  Dcl  pro- 
pier  se  appclatis ,  et  ista  necessaria ;  sed  hxc  poiiua 
propter  illud  :  ita  vobis  non  dcerunt.  Quia  duobus  do- 
minis  servire  non  potestis.  Duobus  autein  dominis 
scrvire  conatur,  qui  ct  rcgnum  Dei  pro  magno  bono 
appeiit ,  et  hajc  temporalia.  Non  potcrit  autem  sim- 
pliccm  habcre  oculuni ,  et  nni  Doniino  Deo  servire, 
nisi  quxcumque  sunt  cailcra,  si  sunt  iiecessaria,  pn> 
pter  hoc  unum  assumat ,  id  cst  propier  regnum  Del. 
Slcut  auicra  oranes  railiuntes  accipiunt  annonam  et 
stipendium,  sic  omnes  evangelizaales  accipiunt  victuin 
et  teguuientuin.  Scd  non  omnes  propicr  salutem  rei* 
publicae  miliunt,  sed  propter  illa  qu;B  accipiuiit :  sle 
et  non  oranes  proptcr  saluicra  Ecclesix  ministrant 
Deo,  sed  propter  ha;c  temporalia,  qune  tanquara  an- 
nonamct  stipendia  coiisequaiitur ;  aut  et  propier  hoc, 
et  propicr  illud.  Scd  supra  jara  dictura  est,  Non  po^ 
testis  duobus  dominis  servire.  Ergo  simplici  corde  lan* 
tummodo  propicr  rcgnum  Dci  dcbcmus  opcrari  bo* 
num  ad  omnci;  iton  aulcm  in  hac  opcraiione,  vcl 
solam,  vcl  cuin  rogno  Dci  mercedem  lemporaiium 
cogitare  :  quoruni  omuium  temporalium  noiulne 
crastinum  posuit,  diccns,  Nolite  cogitare  de  crastino  •. 
Non  enira  dicilur  cnisiiiius  dics,  nisi  in  tcniporc,  ubl 
prxterito  siicccdil  futuiuiii.  Ergo  cuni  aliqiiid  boni 
opcramur,  non  tcmporalia,  scd  a^teriia  cngticiiiiis  : 
limc  erit  illud  bonuin  cl  perfcctum  opiis.  CrastiHiu 
enim  dies,  inquit,  sollicitns  erii  sibi  ipsi :  \d  cst  ul  cuin 
oportucrit  sunias  cibuin  vol  pjiliim,  vcl  iiidiimciiluni, 
cum  ipsa  scilicct  rtcccssitas  urgcre  coDperit.  Aderunt 
enim  hxc,  quia  novii  Palcr  nostor  quod  liorum 
omnium  indigcamus.  Suffirit  enim,  inr|Uil,  diei  maMa 
sua  :  id  est,  sufncit  quod  isla  sumere  nrgcbit  Ipsa  ne* 
cessitas.  Quam  proptcrea  mnliiiain  noniinatam  ai^ 
bitror,  quia  poenalis  esl  nobis  :  pcrtinct  eniin  nd  hanc 
fragrlitatem  et  morialitatctn ,  qiiam  pcccando  mcrui- 
mtts  (a).  Huic  ergo  pnenx  temporalis  necessitatis  noH 
addere  aliquid  gravius,  ut  uon  solum  patiaris  harum 
rerum  indigentiara ,  sed  etiam  proptcr  hanc  oxplen 
dam  milites  Deo. 

57.  Hoc  autem  loco  vehcmenter  cavcndum  est,  ne 
forte  cuin  viderimus  aliquem  servuo^  Dei  providefc 
ne  ista  necessaria  de&int ,  vel  sibi ,  yel  eis  qunrum 
sibi  cura  commissa  est,  jiidicemus  eum  contra  pne* 
ceptum  Domini  facere,et  de  crastino  esse  sollicituni. 
Nam  et  ipse  Dominus,  cui  ministrabant  Aiigeli  (Mattn, 
lY,  44  ),  tamcn  propier  exemplum,  ne  quis  postca 
scandalum  patcretur,  cum  aliqucm  servorum  cjui 
animadvertisset  isla  necessaria  procurare,  loculoi 

1  in  Mss.  prope  omnflms,  NoUte  soUidti  esse  de  crasUim. 
(a)  I  Reuraot.  cap.  19|  n.  9. 


im  DE  sEHMONfc;  domim  in 

luibere  dignatut  esl  cuin  pecunia  *,  unde  utibu»  ue- 
ecMariis  quidquid  opiis  ruissct  prrberetur  :  quoruin 
locolorum  ciistos  el  fur ,  sicut  scripluni  est »  Judas 
fuit,  qiii  enm  tradidit  {Joan.  xii,  6).  Sicut  et  aposto- 
ius  Paiiliis  potest  Tideri  de  crastino  cngitasse ,  cnin 
dlxit :  I  De  collectis  autrm  in  sanctos ,  sicut  ordinavi 
£cclesiis  Galati«,  ita  et  tos  racile  :  i»eciindHm  uiiarti 
aabbati  unusquisque  vestrum  apud  se  ponat  ihcsau- 
rizans,  quod  ei  pbcucrit,  ut  non  cum  vencro,  tunc 
collfct»  fianl.  Cum  autem  advenero,  qnoscumqne 
probaverilis  per  epistolas ,  hos  mittam  pcrferrc  gra- 
liam  veslram  'm  Jcrusalem  :  quod  si  dignum  riicrit  ut 
ei  ego  cam ,  mecum  ibimt.  Vcniam  aiitcm  ad  vos  , 
•  um  Mncedoiiiam  transiero:  nam  Macedoiiiain  pcr- 
kiaiisibo  :  apiid  vos  autcm  forsitnn  rcmaiiebo ,  vel 
etiam  biomnbo,  ut  vos  me  deducaiis  quocuniqiic  icro. 
riolo  enim  vos  nunc  in  transitu  vidcrc  :  s|:cro  onim 
me  »Uqiiod  tcniporis  mancre  npud  vos ,  si  pcrmiscrit 
Doniinus.  Perroancbo  aiilcm  Epiiosi  nsqiie  nd  Pintc- 
costcn  I  (I  Cor.  xvi,  18).  Ilcin  in  Aclibiis  Aposlolo- 
ruin  scriplum  est,  ca  qux  ad  \iclum  sunl  ncressnriu, 
procurataessc  in  riiturum  propter  imminentcm  fa- 
roem.  Sic  enim  ligiiiius  :  c  ln  illis  aulem  diebus  dc- 
scendenint  ab  Jero.solymis  propliotx  Aniiocliiain  , 
cratque  mngna  cxsuUatio.  Congrogatis  auioni  iiobis, 
surgens  uiins  cx  illis  nomir.e  Agabiis,  signifirabat  pcr 
Spiritum,  famcm  mngnam  futnram  in  univcrso  mun- 
do,  qiix  ct  f.icta  cst  siibClaudioCa»are.  Di.sccntinm  * 
autem  nt  quisqne  abuiulabal,  statucrunt  uiius4|nisqiic 
eorum  in  ininisterium  mitlcre  presbyloris  hnbitanlibus 
in  Judxa  fralribus ,  qtii  ct  misernnt  per  mnnuin  Bar- 
naltae  et  S.inri  >  (Act,  xi,  27  30).  Ei  qii  )d  navig;inii 
eidem  aposiolo  Pauln  imposita  sunt  uionsiiia,  qii;c 
oiTercbnnlur  (Id.  xxviii,  10),  non  nd  unum  tniihim 
difin  vidctur  victiis  esso  proouralns.  Et  qnod  idcni 
WTibil ,  Qiii  furubutur ,  jam  tiou  furetur ;  magis  autcin 
iaborel  operaus  mauibus  suis  ttoitum,  ut  habeal  wide 
iribuere  eui  optis  cst  '  {Ephcs.  iv,  2X)  :  niale  inlclli- 
gcntibns  noii  vidclur  scrvare  praT.optum  Domini,quod 
ait ,  nespicite  volatilic  cceli^  quoniam  uon  senmt,  negue 
metnnt^  neqne  congregant  in  horrea  ;  et.  Considerate  lilia 
ngri  quomodo  crescunt ;  non  laborant  neque  nent ;  ciim 
istis  pr.Tcipit  ut  Inboront,  opcrantes  mnnibus  suis,  ita 
iil  liaticaiit  quod  clinm  aliis  possint  triluierc.  Et  quod 
§:rpe  de  soipso  dicii,  qnod  manibns  suis  oporalus  sit, 
ne  i|ucm  gravard  (I  Thess.  n,  0,  cl  II  Thess»  in,  8) :  ot 
dc  illosoripiiimeslquod  conjuiixoniscAquil;e  proptcr 
ants  simiruiidinem,  ut  simul  o))cmreulur  nnde  victum 
trans^gerenl  (AcL  x  viii,  2, 3) :  nou  \  idetur  imitatus  avcs 
coeli  et  lilia  agri.  His  et  liujiismodi  Scripiumrum  1o- 
cis ,  sntis  apparct  Dominum  nostrum  non  lioc  impro- 
liarc,  si  quis  humano  morc  ista  prociiret ;  sod  si  qnis 
proptcr  hU  Deo  niilitct ,  ut  in  opcribns  suis  non  re- 
|{nuin  Dci,  scd  istorum  aoquisitioncm  i  iluealur. 
58.  Ad  hanc  ergo  rogulam  lioc  tolum  prxccptnm 

*  v.9a.  ocio,  iptihus  wrrtabatur  pectmii. 

*  Ain.  hr.  et  Lov.,  vcscendentimL  verius  Mnr.  et  Mss.,  Di- 
tsenlium. 

«sieyas.  juxta  gRPcnm  teitum  Apostoli.  At  Am.  Br.  et 
Lov.,  ufutc  tribuat  ctti  ojrus  e^  quod  bonuiH  eu. 


MOME,  S.  AICUSTLNI  f^ 

redigitur,  ut  ctinm  iu  i^lorum  provifiitnio  regnuin  iKn 
cogiiemus,  in  nnritia  vcro  rogni  Oei  ista  itun  ctigi- 
temus.  Ita  enim  eliamsi  aliipiando  defuorint ,  qu:id 
pierumquc  propterexcrcitaiionom  noNtram  Deus  siuit, 
non  soliim  iion  debilitant  prop  isiiuui  no4ruin  ,  sed 
eiiam  examinnlum  probntuiiiquc  Cfmflrniant.  c  Glo* 
riamur  enim,  inqiiil,  iu  ti  ibulaiioiiibus,  sciciites  qund 
tribulatio  patientiam  operaliir,  paticniia  autcin  pro- 
bationem,  probatio  autem  spem,  spes  vero  iioii  con- 
fundit ;  qnia  cliarilas  Doi  diffusa  cst  in  cordibns  iioslris 
per  Spiritum  sanctum  qiii  dntus  ost  nobis  i  (Rom,  r« 
5  5).  In  commemomtione  autem  tribul.itiouiim  ac 
lalkornm  suMruiu  idem  aposlolus  iion  tanluin  in  ear- 
ccrilNis  et  n.iufr.igiis,  ntqiie  hiijiismodi  iiiiiUis  mole- 
stiis,  scd  ctlam  in  faiue  ei  sili,  iii  fri^ore  ot  niiditate 
sc  lal)omssc  coiiimcmorat  (II  Cor.  xi ,  25*27).  Quod 
cuin  leginiiis,  iion  a*stiniemus  Domiui  promissa  litu* 
liasso,  nt  fnitieiii  nc  silim  et  nuditntem  paterclur  Apo- 
Molus,  qu;crcns  regnum  eljustiliain  Dei.  cuin  dictuiB 
sit  iiobis,  Quatite  prinmm  regnuin  Dei  etjuMiam  ojiia, 
et  hac  omuia  apponenlur  vobis  :  quandoquidem  isU 
sicnl  adjiitoria  novit  illc  modiciis,  ciii  semel  nos  lotos 
commisiiuus ,  et  a  quo  hnbemus  proinissionem  viLe 
pRcseiitis  et  futunc,  qiiando  apponat,quaiido  detralial, 
sicut  nobi^  jiulicat  expedirc ;  qnos  et  consolandos  et 
exercendo^  in  hac  viin,  ct  (tosl  haiic  vitani  in  perpelua 
rdfule  stibiliendos  atque  firmandos  gubcmat,  ac  di- 
rigit.  N(meuim  et  boino,  cum  plcrumquc  jiimenio  sno 
cibaria  delraliil,  descrit  illud  cura  sun,  ac  non  iioiius 
cnmiido  h:cc  faoit. 

CAPIJT  XVIII.  —  59.  Et  quoniam  cum  ista  vel 
procnrnnlur  in  fulnnim ,  vel  si  caiisa  noii  esl  quare 
illa  impendas,  leservanliir ,  incertum  estqno  aniiiio 
fiat,  ciiin  possit  simpiici  corde  fieri,  possit  oi  duplici, 
op|>orluiie  hoc  loco  subjccit  :  Nolite  judicare ,  ue  jv^ 
tUceiur  de  vobis  :  in  quo  enim  judicio  judicaveriAs^jm-' 
dicabitur  de  vobis ;  el  in  qua  mensura  mensi  faeniu , 
temetielvr  vobis.  Iloc  loco  iiiliil  aliud  nobis  prsecipi 
esistimn,  ulst  ut  ea  ficta  quc  dubium  esi  qun  aiiiiiio 
fianl,  iu  niclioi-cm  p;»rloin  intcrprclemur.  Quodeniin 
9criptum  est ,  Kx  fructibus  eorum  coguoscelis  eos  ,  dc 
manifestis  diciuin  est ,  qiue  non  possnnt  liono  aniuio 
fieri  :  sicut  sunt  stupra  ,  vcl  blasplicmi-p ,  vel  furta  , 
vel  ebriositatcs,  et  si  qiin  suul  Uilin.  de  qnibus  nobisju* 
dicare  permiitilur,  diocntc  Apostolo,  Quid  enim  ntihi 
de  iis  qui  foris  sunt  judicare  7  Sonne  de  iis  qui  inius 
sunl  vosjudicatis  (I  Cor,  v,  12)?  De  goncrc  anteni  oi- 
borom  ,  quia  possnnt  bono  animo  et  simpliei  ctsrd-i 
siue  vitio  concupisccntiiC  quicumque  humani  cibi  in- 
difierenter  snmi,  prohibct  idem  apostohis  jiidicari  cos 
qiii  carnibiis  vcsccbanlur  et  vinum  bibcbnnt,  ab  eis 
qui  sc  ab  hiijn«iniodi  alimentis  temperabant  :  Qui 
manducal ,  iiiqnil ,  non  mandtuantem  non  spemat ;  et 
qui  non  manducat^  manducantem  non  judicet.  Ibi  ctiain 
ait  :7u  quis  e<,  qui  judices  alienum  servum?  domiao 
suo  stal^aut  cadit  (Hom.  xiv,  5,  4).  De  talilius eniin  re- 
b  is  qux  possunt  bono  et  simpiici  et  mngtio  aiiimo 
ficri,  quamvis  po>sint  ctiam  non  b«>:io,  volcbanl  iKt 
cum  bomiiics  csseut,  iu  occuita  corJis  ferre  sciiiin. 


mi  i.m£a  secundus 

ti;iiit,  dc  quibtift  soluft  Dcus  judical. 

60.  Ad  boc  pcritiiel  eiiain  illud  qiiod  atio  loco  di- 
cil :  Nolhcaiite  temjnu  quidquam  judicare^  quoudusqnt 
veniat  Dowiuut,  qui  et  iHuminabit  abscondita  teuebra^ 
rnfit,  et  wanifestabit  cogitationes  cordis :  el  tunc  laus 
erit  unicuique  a  Deo  (1  Cor.  iv,  5).  Suiit  ergo  quaedani 
fiicU  uiediu,  qii;e  igiioramus  quo  animo  iiaul,  quia  cl 
bono  el  inalo  fieri  possuni,  de  qiiibiis  lemerarium  est 
judicare,  maxiine  iil  condemncmus.  Horum  autem 
yeniet  tempus  iit  judiceiitur,  cum  Donrinus  illuminabit 
abscondita  tencbrantm,  et  manifeslabit  cogitationcs  cor- 
dis,  Iieni  alio  loco  dicit  idem  apostolus  :  Quorumdam 
kominum  peccata  manifesta  sunt,  proecedenlia  ad  judi" 
cium ;  qncedum  aulem  et  subsequuntur.  Mauifesta  ea  di- 
ctl,  de  quibus  clarum  est  qiio  aniitio  fiaiit :  b;cc  prx- 
cedutit  ad  jiidicium ;  id  cs(,  quia  si  fiieril  iita  subse- 
cutum  jiidiciuin,  iion  est  temerarium.  Subscquuiitur 
autcm  illa  qiKic  occulta  sunl;  qiiia  nec  ipsa  lalebunt 
lemporc  suo.  Siccl  debonis  raciis  iiilcHigetidum  e^t. 
^am  ita  siibjiingit :  Similiter  et  fucta  bona  nmnifesta 
$unt ;  et  qutecumque  aliler  se  habent^  abscvndi  non  pos- 
sunt  (1  Tim.  v,  24, 25).  De  monircslis  ergo  judicemus; 
de  occultis  vero  Dco  judicium  rclinqiiamus  :  quia  et 
ipsa  abscondi  non  possunt,  sive  mala  sive  bona,  cuin 
lempusadvcncril  quo  maniffstenlur. 

01.  Duo  sunt  aulcm  in  quibus  lemcrarium  jiidiciuiu 
cavere  debemus ;  cum  incerlum  esi  quo  animo  quid- 
qoefactum  sil,  vcl  cum  iiiccrium  e^t  qiialis  fulurns  sit 
i|ui  miiic  vcl  bonus  veliualiis  apparct.  Si  ergoquispiam, 
verbi  gratia,  conquestusde  stomacbo  jejuiiare  iioluii, 
el  tu  id  noii  credcns  edacitatis  id  viiio  tribueris,  te- 
mere  jndiiabis.  Item  si  tnanifestam  cdacitatem  ebrio- 
ailalemquc  cognoveris»  et  ita  rcprebcnderis  quasi 
Buiiqiiam  ilic  possii  corrigi  alquc  nnilari,  nihilotninus 
lemcre  judicabis.  Non  ergo  rcpreliendamus  ea  qiiae 
nescimus  quo  animo  fiaut ;  neque  ila  reprehendatnus 
gosB  manifesta  sunl,  ut  di  tpereuius  sanitalein ;  et  vi- 
labimus  jtidicium  de  quo  nuuc  dlcitur,  Nolite  judi- 
tare,  nejudicelur  de  tobis. 

Gi.  Potesi  auicm  movcre  quod  ait,  /n  quo  enimju" 
dUh  judicaveritis,  judicabilur  de  vobis ;  et  in  qua  men' 
sura  metui  fueritis,  i)i  ea  remetielur  vobis.  Nnmquid 
enilD  &i  nos  judicio  tcmerario  jtidicavcrimus,  temerc 
eiiam  dc  nobis  Deus  jndicabit  ?  aut  numqtiid  si  iir 
meii^ra  iniqua  monsi  fuerimusy  et  apud  Denm  iniqiia 
inensura  cst  unde  nobis  remctictur?  nam  et  incnsiirae 
Momine  ipsum  jtidicium  significaium  arbitror.  Nuiio 
Biodo  Dcus  vcl  temerc  jndicat,  vcl  iniqtia  mensura 
cuiquam  repcndit :  sed  hoc  diclum  est,  quoniam  te- 
meritas  qna  piinis  alium,  eadein  ipsa  le  puiiiat  necesse 
M,  Nisi  forte  arbitr^ndum  esl  quod  iniliuitas  ei  no- 
ceat  aliqnid  in  quem  procedit,  ei  autem  nihil  a  quo 
proccdit :  imo  vero  saspe  nibil  nocel  ci,  qni  patilur 
injuriam,  c9  autem  qui  facit  ncccsse  esl  ut  noceal. 
Qaid  e!iim  iiocuit  marlyribtis  iniqnitas  perseqiientiiun^ 
ipsis  autcm  persecutoribus  (ilurunum.  Quia  etsi  aliqui 
cornm  corrccti  sunl,  eo  tamen  tempore  qno  pcrse- 
i|iieban(ur,  cxc;vcal)al  illos  nialilia  coriim.  Sic  el  le- 
laeratium  iudicium   ptorumquc  nibil  nocct  ei  do 


quo  tcmere  Judicatur ;  ei  autcm  qtil  tcmere  Jik!»- 
cat,  ipsa  temeritas  necesse  est  ut  noceat.  Ista  re- 
gula  etiam  illud  dictum  arbitror  :  Omnis  qui  per* 
eusserit  giadio,  gladio  morietur  {Mattk.  xxn,  52). 
Quam  multi  enim  gladio  percutiunt,  iiec  Umen  gla- 
dio  moriuntor,  sicut  neque  ipse  Petrus?  Sed  ne 
istum  venia  peccatorum  talem  evasisse  poenain  qnis 
putet,  quanqtiam  nihil  absurdius,  qunm  ut  majo- 
rem  putct  gladii  poenam  csse  poluisse,  quae  Pctr« 
non  accidit,  quam  crucis  qiiae  accidit :  quid  tameii 
de  latronibus  dicturus  est,  qui  cuin  Domuno  cra- 
cifixi  sunt ;  quia  et  ille  qui  meruit  veniam,  postea- 
quam  crucifixus  est  mcruit  {Luc,  xxiii,  35-43),  et 
alter  omnino  non  mernit?  An  forte  omnes  quos  oc- 
cideranr,  crucifixcrant ;  ct  propterea  hoc  etiam  ipsi 
pati  meruerunt?  Ridicnlum  est  hoc  putare.  Quid  ergo 
aliud  diclum  est,  Omnis  enim  qui  gladio  percusserit^ 
gladio  morielur^  nisi  quia  ipso  peccato  anima  moritUTK 
quodcunique  ctmimiseril  ? 

CAPUT  XIX.  —  63.  Ct  qiioniam  de  temcrarJo  et 
iiiiquo  jiulicio  nos  hoc  loco  Doniiiius  nionet :  vull 
enim  ut  simplici  corde  et  in  unum  Deuin  intenlo  fa- 
ciainus  qtucciimque  facimus ;  et  mitlta  iiicertum  esl 
quo  corde  fiant,  dc  quibus  jiidicare  icmerarium  est ; 
luaxime  aiitem  hi  teniere  judicant  de  incertis,  el  la- 
cile  rcprebendunt ,  qui  magis  amnnl  vitupcrare  et 
damnare,  quatii  emcndure  atque  corrigere ;  quod  vi- 
tiuin  vel  superbi.^e  est,  vel  invidenlhu :  coiizequeiitcr 
subjecit,  et  dicit,  Quid  aulem  vides  feslucam  in  oculo 
fratris  tm^  trabem  autem  in  oculo  tuo  non  tides  ?  Ut  si 
forte,  verbi  gratia ,  ira  ille  peccavit,  tu  odio  n^pre- 
bcndas  :  quantum  autcm  intcr  fcstuc:im  et  Irabcin» 
qiiasi  tantum  inler  iram  distat  ct  odiuni.  Odiutn  cnmi 
cst  ira  inveterala,  qitasi  quse  vetustate  ipsa  tanlum 
robur  acceperil,  ut  merito  appelletur  irabos.  Fieri  au- 
teni  potest  ul  si  irascaris  homini,  velis  eiim  orrigi ;  sL 
aulem  oderis  hominem,  non  potes  cuin  vclle  corrigcre. 

64.  QuoModo  enim  dicis  fratri  tuo,  Sine  ejiciam  fe- 
stucam  de  oculo  tuo^  et  ecce  trabes  Cht  in  oculo  tuo  ?  //y- 
pocrita^  ejice  primum  trabem  de  ocuto  tuo,  et  tunc  vide-^ 
bis  ejicere  festucam  de  oculofratris  tui :  id  est,  priniiiiii 
alis  le  cxpcllc  odiuin,  ct  deindc  potcrisjani  eiini 
qticiii  diiigis,  emeiidar^.  Lt  bene  ait,  Uypocrita,  Ac- 
ousare  enini  vitia,  ofilciiim  est  bonorum  viroruni  el 
benevoloruni :  quod  cum  niali  faciunl,  alienas  parti^s 
agunt ;  sicut  hypocritx,  qui  legunt  sub  persona  qiiod 
sunl,  et  ostentant  iii  pei^sona  quod  non  sunt.  Hypo- 
critanuu  ergo  noinine  siinulalores  accepcris.  Et  csl 
Ycre  multum  cavendum  el  molestum  simulatorum  ge- 
fius,  qui  cum  omnium  viliorum  accusaliones  odio  cl 
•ivore  suscipianl,  etiam  coiisultores  vidcri  se  volunt. 
Et  idco  pie  cautequc  vigilandum  est,i]t,  cum  aliqueiti' 
reprebendere  vel  objurgare  nos  nccessiias  cocgcril» 
primnm  cogitcmns  utrum  tale  sit  vilium,  quod  nun- 
qnam  habuinnis,  vcl  quo  Jam.  caruimus  :  et  si  iiuii- 
qiiam  habuimus,  cogitemus  nos  liotniiies  esse,  et  Iia- 
bere  poiuisse;  si  vero  habuiinus,  ct  non  habemus, 
tangat  menioriam  commnnis  infirmitas,  ut  illain  re- 
prchcnsionem  aut objurgvtionem iion  oduun»  scd  iiii- 


1299  DE  SERMONE    DOMm  IN 

•  •ericordU  praBecdil :  ut  sivc  ad  cnrrcctioncm  ejns, 
propUtf  qoem  Id  fiicimas,  tlTe  ad  perversionem  va- 
luerit  (nam  Ineertus  est  exlius),  nos  umcn  do  sim- 
pliclute  ocull  Doslri  secori  simus.  Sl  aotcm  cogitantcs 
nosmelipsos  inTencrimus  in  eo  esse  vitio,  in  qno  est 
llle  quem  reprehcndere  parabamiis,  non  repn-hciida- 
mus,  neque  objurgcmus :  sed  tamen  congeroiscamiis ; 
et  non  iilum  ad  obtemperandum  nobls,  scd  ad  pariter 
conandum  *  invitemus. 

65.  Nam  et  iilud  quod  dicit  Apostolus,  i  Fnrtns 
sum  Judxis  tanqnam  Judxus,  ut  Jiidxos  iucriface- 
rem;  iiis  qui  sub  Lege  sunt,  quisi  siib  Lcge,  cum  non 
sim  Ipse  sub  Lcgc,  ul  cos  qul  sub  Lege  crant  lucri- 
faccrem;  liis  qni  sine  Lcgesimt,  quasi  sineLcgc,  cum 
sinc  Icge  Dei  non  sim,  scd  sim  in  iege  Chrisli,  ut  lu- 
Irifaccrcm  cos  qui  <\ne  Lcgc  sunt.  Factus  sum  inJir- 
mis  Innrmus^  ui  infirmos  lucriraccrcm  :  omuibus 
omnia  faclnssuni,  iit  omnes  lucrifaccrem  :  »  non  uli- 
qiie  siniulationc  faclcbal,  queinadmodum  qnidam  in- 
telligi  vriluiit,  ul  eonim  dctcstanda  sim.ilatio  tanli 
exempli  aticioriiatc  muniaiur ;  sed  lioc  faciebat  cha- 
rifcilc;  qun  cjns  iiinrmitntem,  cui  vol-.bat  siibvcnire, 
tanquam  suam  cogilabal.  lioc  cniiii  et  prcslruil  di- 
cendo  :  Cum  enim  liber  nm  ex  omnlbns,  me  onmium 
ietvnm  feci,  ut  ptures  lucrifacerem  (I  Cor,  ix,  iy-2i). 
Quod  ot  inlclligas  non  simnlalione,  sed  cbaritale  licri, 
qua  inrirmis  hominibiis  taiiquam  nos  simus  compati* 
mur,  ita  monct  alio  K)co,  diccns  :  Yos  in  liberlaiem 
90cati  eslis,  fratres ;  tantum  ne  libertatem  in  occashnem 
earnis  detis,  sed  per  charitatem  urvite  invicem  (Galat.  v, 
13).  tjuo'l  PiiTi  iion  poie>t,  iiisi  allcrius  inlirmitatem 
qui>qne  liahcnt  quasi  suam,  ut  eam  xquaniuiiier  fe- 
rat,  doncc  ah  ca  hberctur  ille  ciijus  curat  salutem. 

66.  Haro  crgo  cl  In  magna  ncccssitate  objurga- 
tioiics  adiiihciid:c  sunt,  iia  uiincn  utcliam  iii  his  ipsis 
Hou  nohis,  scd  Deo  ul  serviatur  instemus.  Ipse  cst 
euiin  linis :  ut  nihil  duplici  corde  faciamus,  aufcreiites 
trabein  dc  oculo  noslro,  invidentia!,  vel  maiiti;Cy  vel 
Hiinulalionis,  ut  vidcamus  cjicere  festucam  de  oculo 
frntiis.  Vidchimus  cnim  eain  oculis  columb»,  quaies 
iu  sponsn  Christi  pr;idicantur  (Can/.  iv,  i),  quam  sibi 
elcgil  Dcus  gloriosain  Ecclesiam,  non  habcntcm  ma- 
culani  ncqiic  riignin  {Ephes.  v,  47),  id  est  muiidam  ct 
Mmpliccin  (a), 

i  CAPUT  XX.  — -  07.  Sed  quoniam  polcsl  nonnullos 
Dei  iiiaicopris  ohieniperare  cupiciites  nomcn  simpli- 
citaiis  decipcrc,  iit  sic  putent  vitiosum  esse  aliquando 
vernm  occultarc,  quomodo  vitiosum  cst  aliquando 
falsum  dicerc,  aiqiic  hoe  modo  aperiendo  ea  quae  hi 
quibus  aperiuntur  sustincre  non  possunt,  amplius  no- 
ceant  quam  si  ea  penilus  scmperqiic  occuUarcnt,  re- 
€ti<sime  suhjungit :  Nolile  tanctum  dare  cauibus,  neque 
miseritis  margariuts  vestras  ante  porcos,  ne  forle  eon-- 
ctucent  eas  pcdious  suis,  et  conversi  disrumpant  vos. 
Quia  ct  Doniiniis  qiiamvis  nihil  menlitiis  sil,  vera  ta- 
men  aliqua  occultarc  se  ostendit,  diccns :  Adhuc  muUa 
habep  vobis  dicere;  sed  adhuc  non  potestis  itla  portare 

^  na  Mss.  Al  CiUil  cxcepto  uxr.fCavcndum. 
(a)  t  ReU^act.  cap.  19,  n.  9. 


MONTE,  S.  AUGUSHM  «M9 

{loan.  XVI,  12;.  Et  aposioliis  Pairina :  Iftm  potwi,  ?■' 
qult,  fobiM  toqui  qnnn  'spMtualibas^  sed  quatA  camafh^ 
bus,  Tanqunm  partulis  in  Chnsto^  lac  toHs  potum  de^, 
non  escam ;  neque  enim  poteraAt :  sed  neque  nune  poto' 
stis;  adhuc  enim  eslit  eamalet  (I  CV.  ni,  1,  i). 

68.  In  boc  autcm  pncccplo  qiio  prohibemur  saih 
ctum  dare  canihus,  ct  niitlcrc  nutc  porcos-margari- 
tas  nostras,  diiigcnlcr  qu.Trcmluui  cst  qiiid  sit  san- 
ctiim,  qnid  margaritc,  quid  caiies,  qirld  porci.  San- 
ctum  cst,  quod  violare  atqtie  cornimpere  nefas  est : 
cujus  utique  sccleris  conatus  et  vuliintas  tenetur  res, 
qiiamvis  iilud  samtum  nntura  tnviolabiie  atqiie  incor- 
ruptihilc  inancat.  Margnritos  aiilcin,  qa:rciimq:ie  spi- 
ritualia  magni  xslimnnda  sunt ;  ct  quia  in  alMlito  U- 
tciil,  tanqiiam  dc  profundo  eruiintur,  ct  allegoriamm 
intcguincntis  qunsi  apcrtis  eonchis  inveniuntur.  Lioel 
itaque  intclligi  quod  iina  eademque  res  et  sanctum  et 
margarita  dici  potcsl :  sed  saiictum  ei  eo  quod  non 
dcbct  corniinpi ,  margarila  ex  eo  quod  non  debet 
contemni.  Conntur  autem  quisque  corrumpere  quod 
noii  vnli  cssc  iiitcgruin  :  contenmit  vero  qiiod  vlle 
ducit,  ct  (|ii:i8i  iiitia  se  esse  existimat;  et  ideo  cal- 
cari  dicitnr  qnidquid  contcninitiir.  Quapropier  ca- 
ncs  quoniam  insiliunl  ad  dilaccraiidum,  quod  autciii 
dilaccrniit  intcgrum  esse  noii  siiiunt ;  Holite^  uiquil, 
sanctum  dare  canibut :  qiiia  ctsl  dilacerari  et  corrumpi 
non  polesl,  ct  manet  iutcgrum  atque  inviolabile;  ilH 
tamcii  quid  velint  cogitaiidum  est,  qui  acriter  atque 
iniinicissimc  rcsistunt,  ct  qnanlam  iu  ipsis  est,.si  fieri 
possit,  conautur  pcrimcre  veritatcm.  Porci  vero 
quamvis  non  ita  ut  canes  morsu  appctant,  passim  ta- 
mcn  calcando  coinqiiinant :  i  Non  ergo  miserilis  .mar- 
garitas  vestras  aiite  porcos,  ne  forte  oonculcenl  eas 
pi^dihus  suis ,  ct  conversl  disrumpant  vos.  i  Canes 
crgo  pro  oppiignatoribus  veriiaiis,  porcos  pro  contem- 
p:orihiis  positos  nou  incongrue  accipimus. 

G9.  Quod  autem  ait,  Converti  disrumpant  vot^  non 
ait ,  ipsas  margnritas  disrumpant.  Illas  eniin  coiirul- 
cando ,  eliam  cum  convertunlur  ut  adhuc  aliqnid  aii- 
diant ,  disrumpunt  tamcn  eum  a  quo  jain  missas  niar- 
garitas  conculcaveriml.  Non  cniin  fncile  inveneris  quid 
gratum  ei  esse  possit ,  qui  margaritas  calcaverit ,  id 
est,  ctim  magiio  labore  divina  iiiveula  contempscrit. 
Qui  autem  tales  docet  quomodo  non  disrumpatur  in- 
dignando  et  stomachando,  non  video.  Ulnimqueantem 
animal  immundum  est,  et  canis  ct  porcns.  Cavendum 
est  ergo  ne  quid  aperiatur  ci  qui  non  capit :  mciiiis 
eniin  quxrit  quod  clausum  est,  qiuim  id  quod  upcrtiiin 
est  aut  infcstat  aut  negligit.  Neque  vcro  alia  causa  rc- 
peritur  cur  ea  quae  manifesta  el  magna  sunt,  non  ao^ 
cipiant  ^  pneCcr  odium  ct  contemptum ,  quorum  pro- 
pter  unum  canes,  propter  alierum  porci  nomiiiati 
sunt.  Qux  tainen  omnis  immunditia  rerum  tempora- 
lium  dilectione  concipitur,  id  cst,  dilectione  hujus 
strculi ,  cui  jiibemur  renuntiare  ut  mundi  esse  pbssi- 
mus.  Qui  ergo  mundum  el  simplcx  cor  babere  appe* 
tit,  non  debet  slbi  reus  vidcri,  si  aliqiiid  occultat, 

«  Edit!,  accUnan^tr.  Al  msb.,  accifmmt :  s^baudilur,  (Ui^ 


m\ 

quod  illc  qui  occulial,  capcrc  non  polesl.  Necex  eo 
arbitrandum  esl  liccrc  mcntiri :  non  enim  est  conse* 
quens  ut  cuni  vcrum  occulUitur,  falsum  dicaiur.  Agen- 
duin  ergo  primum  csl  ut  impedimenia  detrahantur , 
quibus  eflicilur  ut  non  cnpiat ;  quia  ulique  si  propter 
sordes  non  c;ipit ,  muiidandus  est  vel  verbo  tel  opere^ 
quantuin  fieri  a  nobis  polesU 

70.  Quod  aiiiem  Domintis  noster  qnxdam  dixisse 
iDvenitur,  quae  mulli  qui  adcrant,  vel  resistendo  vei 
coniemnendo  non  acceperunt;  non  putandus  est 
sanctum  dedisse  canibus»  aut  margaritas  misisse  ante 
porcos  :  non  enim  dedit  eis  qui  caperc  non  poterant, 
sed  eis  qui  polcrant,  et  simul  aderant;  quos  propter 
aliorum  immundiliam  negligi  non  oportcbat.  Et  cum 
euro  tentatorcs  intcrrogabanl ,  respondebalque  illis , 
ita  ut  quid  conlradicercnt  non  Iinberenf,  quamvis  ve- 
nenis  suis  conl:ibcsccrent  polius ,  quam  illius  cibo 
saturarcniur;  alii  lamen  qui  polerant  capere,  ex  illo- 
rum  occasione  mulia  uliliter  audicbant.  Hoc  dixi ,  ne 
quis  forie,  cum  iiiterroganti  respondere  non  potuerit, 
hac'seiilentia  sibi  excusalus  vfdcatur,  si  dicat  nolle  se 
saiicium  dare  canibus,  vel  antc  porcos  mitiere  mar- 
gariias.  Qiiieniin  noviiquid  respondeai,  debet  respon- 
dere ,  vcl  proplcr  alios,  quibus  dcsperatio  suboritur, 
si  proposilani  qiixstionem  solvi  non  posse  crcdide- 
rint :  et  hoc  de  rebus  ulilibus ,  et  ad  instructionem 
salutis  pertineniibus.  Multa  sunt  enini  qnsc  inquiri  ab 
otiosis  possunt,  supervacua  et  iiiania,  et  plerumque 
noxia,  de  quihus  tamen  nonnihil  dicendum  est :  sed 
boc  ipsum  aperiendum  et  explicandum,  cur  inquiri 
.  talia  non  oporteat.  De  rebus  ergo  utilibus  aliquando 
ad  id  respondcndum  est  quod  ioierrogamur :  sicut 
Dominus  fecit,  cum  eum  Sadducaei  de  mulicre  inter- 
rogassent,  quse  septem  viros  habuil,  cnjus  eorum  in 
resurrectione  futura  esset.  Respondit  enim  quod  in 
resurrectione  neque  uxores  ducenl ,  neque  nubent , 
sed  erunt  sicut  Angeli  in  coelis.  Aliquando  autem  ille 
qui  jnterrogat,  iiiterrogandus  est  aliiid ,  quod  tamen 
si  dixerit ,  ipse  sibi  ad  id  qood  interrogavit ,  r^pon- 
deal :  si  ^utem  dicere  noluerit ,  non  yideator  iis  qui 
adsunt  iiijustunr,  si  el  ipse  quod  interrogavit,  non  au- 
diat.  Nam  et  illi  qui  interrogaverunt  tentantes,  utrum 
rcddendum  csset  tribuium ,  Interrogati  sunt  aliud,  id 
esi,  cujus  haberet  nummus  Imaginem  ^  qui  ab  ipsis 
prolatusest;  ctquia  dixerunt  quod  interrogati  erant, 
id  est,  Cxsaris  imaginero  habere  nuromum,  ipsi  sibi 
qnodammodo  responderunt  id  quod  Dominum  interro- 
gavcrant :  ilaque  illc  ex  eonim  responsione  ila  con- 
cjusit,  Reddiie  ergo Cwsmqnod Gwsariseii^  et Deoquod 
Dei  €81  (Matlh.  xxii,  15-54).  Com  autem  principes 
saccrdoium  et  seniores  populi  interrogassent  in  qna 
poiestaie  illa  faccret ,  interrogavit  eos  de  baptismaie 
Joannis ;  et  cum  nollcnt  dicere,  quod  contra  se  vide- 
l>ant  dici,  de  Joanne  amcm  nihil  mali  dicere  ande- 
rcnl  propter  circumstantes ;  Nec  ego  vobis  dicam^ 
inqiiit,  in  qua  potcstate  hmc  faeio  {Jd.  xxi,  25-27) : 
quod justissimum  apparuit  circumsUntibus.  Hocenim 
se  dixcrunt  nescire  quod  non  nesciebant,  sed  dicere 
^olebant.  £t  revcra  justum  mt  u(  qui  sibi  Toleban^ 


LIBF.R  SFXUNDUS.  x  fSOi 

respondcrl  quod  interrogaverant ,  prius  ipsi  raccrent 
qood  erga  se  fleri  postulabant :  quod  si  fccissent, 
ipsi  sibi  utique  respondissent.  Ipsi  enim  miserant  ad 
Jonnncm  quxrentcs  quis  esset ;  Tcl  potius  ipsi  missl 
crant  sacerdotes  et  levit;e,  puiantes  quod  Ipse  esset 
Cbristus,  quod  ille  se  negavit  esse,  ct  de  Domino 
testimoiiiuml)erhibuit  (Joan.  i,  19-27) :  dc  qno  te- 
stimoiiio  si  confiteri  vcllent,  ipsi  se  docerent  in  qua 
potestate  illa  facerct  Christus ;  quod  quasi  nescieiites 
Interrogaverant,  ut  calumniandi  aditum  reperirent. 

CAPUTXXI.  —  71.  Cum  Igilur  prscceptum  csset 
ne  sanctum  detur  canibus,  etmargaritOB  ante  porcot 
mittanlnr,  potuit  auditor  occiirrere  et  dicere,  conscius 
Ignorantiae  atqoe  infirmiiatis  stix,  etaodicns  praK^ipi 
sibi  ne  daret,  quod  seipsum  nondum  acccpisse  scn- 
tiebat :  potuit  ergo  occurrere  ac  dicere,  Quodsanctum 
roe  dare  canibus,  et  qnas  roargaritas  roe  roittero  ante 
porcos  Yctas,  curo  adbuc  ea  me  babere  non  vi- 
dcam?  opportiinissime  subjecit,  dicens ,  cPetite, 
et  dabitur  vobis ;  quxrite ,  et  invcnictis ;  pulsate ,  et 
apericlur  vobis.  Omnis  enim  qui  petit ,  accipit ;  et  qui 
quxrit,  invenit;et  pulsanti  aperletur.  i  Petitio  pertinet 
ad  impetrandam  sanitatem  firmitatcmque  animi,  ut  ea 
quae  prxcipiuntur,  implere  possimus :  inqiiisiiio  au- 
tem ,  ad  inveniendam  vcritatem.  Cum  enim  beata  viia 
aciione  et  cognitione  compleaiur,  actio  fiicultatcm 
yirium  ,  conlemplatio  manifestationem  rcrum  deside- 
rat :  horum  ergo  primum  petendum,  secundum  qux- 
rendum  est ;  ut  illud  detur,  hoc  inveniatur.  Sed  co- 
gnitio  in  bac  vita,  Tias  prius  quam  ipsius  possessionis  * 
est  :  sed  cum  quisqne  veram  viam  invenerit,  pcrve- 
iiiet  ad  ipsam  possessionem ;  quae  taroen  pulsanti  apc- 
ritur. 

72.  Ut  ergo  tria  isla,  Id  est,  pelitio,  inqnisitio , 
pulsatio,  manifesta  fiant ,  sub  aliquo  exemplo  pona- 
rous  aliquero  infir-mis  pedibus  ambulare  non  posse  : 
prius  ergo  sanandus  et  firmandus  e^t  ad  ambulan- 
diim ;  et  ad  hoc  pertinet,  quod  dixit,  Petite.  Qiiid 
autem  prodest  quod  arobukire  jam ,  vel  etiam  currere 
liotest,  si  per  devia  itinera  erraverit?  secundum  esC 
ergo,  ot  inveniat  vlaro  quae  ducit  eo  quo  vult  pervc- 
nire  :  quam  curo  lenuerit,  et  pervenerit  ad  euro  ip- 
8um  iocum  *  ubi  habitare  viilt ,  siclausuro  invenerit; 
neque  ambulare  potuisse,  neque  ambulasse  ac  per- 
yeiiisse  profuerit,  nisi  aperlatur  :  ad  lioe  ergo  perti- 
net  quod  dictom  est ,  Pulsate  {a). 

73.  Magnam  autem  spero  dedit  et  dat  ille  qni  pro- 
roittendo  non  decipit :  ait  enim,  Omms  qui  peiti,  accf- 
pU ;  et  qui  quarit^  hnenit ;  et  ptUsanti  aperietur.  Ergo 
perseyerantia  opus  est,  ut  accipiamus  quod  peii- 
mus,  et  inyeoiarous  quod  quaerimus ,  et  quod  puUa- 
rous  aperiatur.  Qiiemadmoduro  autem  egit  de  volati- 
libiiscoBli  et  deUliis  agri»  neyictom  nobis  vestitum- 
qoe  dcsperaremos  adfutiirumy  ut  spea  a  roinoribus  ad 


Sed  meiios  Mss.  et  antiquiores 
tesi. 

'Bdltietiiss.,  tenueritel  peregerU,  eum  ipeum  loeum  : 
excepu  sola  editione  U)v.»que  iiabet»  €f  peneuerU  a4 
emnipsum  locum. 
(a)  1  Retn^ct.  caip.  id^  n.  9. 


%m  DK  SEUMUM:  DOUiM  IM 

m.ijora  eonsiirgeret ;  ita  et  lioc  loco ,  i  Aiil  quis  eril , 
et  vobb,  iiiquil,  bonio,  qucm  sl  petieril  Klius  ej«s 
piiiefii,  numqoid  lapiJem  porriget  ei?  sut  si  |HScem 
potierit,  iiuiuquid  scrpentem  porriget  ei?Si  ergo  vos, 
com  si  is  mali ,  nnsits  bona  data  darc  filiis  Tcslris ; 
qiiantomagis  Patcr  vostcr  qui  iuca^lis  est,  dabit  iKMia 
petenlibus  se?  i  QuonKido  mali  dant  bona  ?  Sed  uialos 
appellavit  dilcctores  adbiic  siciili  liujiis  et  pcccalores. 
D  ma  Tcro  qux  dant ,  scciiiidum  corutn  seiisuin  bona 
dicenda  suiil,  quia  ha:c  pro  bonis  linbent.  Quanqnam 
et  in  renim  natura  isla  boiia  sint,  scd  tcm|Kiraiia  et 
ad  istani  viiara  innmiain  prrlinentia  :  cl  quisquis  c.i 
mabis  dat,  iioii  dc  suo  dnt ;  Domini  cst  enim  terra  ct 
pleniludo  ejus  (P«a/.  xxiii,  1)  quirecitecclumctterrnm, 
mare  et  omnia  qux.  in  cis  siint  (Pinl  cxlv,  6).  Quan- 
tum  ergo  speranduin  esl  daturum  Deuin  iiobis  boiia 
petcntibus,  nec  nos  posse  decipi,  ut  accipiamus  aliiid 
pro  alio,  cuin  ab  ipso  pclimus ;  quando  eliam  nos, 
ctun  siinus  mali.  novimus  id  darcquod  pelimur?  non 
enim  dccipimus  filios  nostros ;  ct  qualiacumque  boua 
damus,  noii  de  nosiro,  sed  dc  ip^iiis  damus. 

CAPLT  XXII.— 74.  Firmilas  auicm  clvalenlia  qnaj- 
tlani  ambulaiidi  pcr  sapicniia}  viain,  iii  bonis  iiioi  ibtis 
coosliluta  cst,  qui  iicrduciintitr  iisquc  ad  iiiuiid.itio- 
ncm  simplicilalcmquc  cordis,  dc  qua  jam  diu  loquciis 
ita  concludit  :  Onmia  ertjo  qmvcumque  rullit  ut  facianl 
pobii  hominet  bona,  ila  et  vos  fuciie  iUi$  :  hcec  eit  enim 
Lex  ei  Prophetcs  (Matth,  vii,  12).  In  cxcmplaribus 
gnecis  sic  invenimus,  Omnia  ergo  quwcumqne  vultis  ui 
faciant  vobis  homines^  ita  el  vot  facite  iliit  Sed  ad  ma- 
iiifestalioiieiu  sentciitix  pulo  a  laliiiis  addilum  bona, 
Occurrcbat  ciiiiii  quod  si  quisqiiam  llagiliosc  aliquid 
erga  se  fiei  i  vclit »  ct  ad  boc  rcfcnit  islam  scntcn- 
tiam,  vciuii  si  vciit  aliquis  provocari  ut  immodcrate 
bib;it  et  sc  iiigurgitet  poculis,  cl  hoc  prior  illi  facint  a 
quo  sibi  ficri  cupit,  ridiculum  cst  hunc  pularc  isiaiii 
implevissc  scntcntiam.  Cum  cri;o  lioc  movcret,  ut 
artiitror,  addituin  esl  ad  manirc&tationem  rci  unuiu 
verbuin,  ut  postoaquam  dictum  cst,  Omnia  ergo  qwe- 
eumquevuttis  ut  faciant  vobit  homines,  addorelur  6oiia. 
Quod  si  dccst  excmplaribus  gnrcis ,  ciiam  illa  emcn- 
danda  sunl :  sed  quis  boc  audeaf?  Inlelligciidum  cst 
ergo  plciiam  csse  scntcntiam  ct  omnino  perrcclam , 
eliam  si  lioc  verbum  non  addatur.  Id  eiiim  quod  di- 
ctum  cst,  qucvcumque  vttltis,  non  usiuile  ac  passim,  sed 
proprie  diclum  accipi  oportet.  Yolunlas  namque  iion 
est  nisi  in  boiiis  :  iiain  in  malis  flagitiosisque  factis 
cnpiditas  prnpric  dicilur,  non  voliintas.  Nonquia  scm« 
per  propric  lo|uuntur  Scripiurx,  sed  ubi  oporlet  iia 
omnino  proprium  verbum  tciicnt ,  ul  non  aliud  siiiant 
Intelligi. 

75.  Videturautcm  lioc  praocepttim  ad  dilcctionem 
proximi  pcrtinerc ,  iion  etiam  ad  Dci ,  cum  alio  loco 
duo  prxcepla  cssc  dicnt,  in  qiiibus  tota  Lex  pendet  ct 
Provhetce*.  Nnm  si  dixissct,  Omnin  quxciimque  vul- 
tis  fieri  vobis ,  h.TC  et  vos  facite ;  hac  iina  senlentia 
iitrumquc  illtid  prtTCcpliim  coinplcxus  csscl :  cilo  eniin 

*  In  cdiiionc  Mar.  el  dcoem  Mss.,  el  onmcs  rrophetm* 


MONTK,  S.  ALGISTI.NI  f^ 

diceretur,  dilig»  sc  vellc  unumqiicmqiM ,  H  a  I>eo,  et 
ablHimiiiibus :  itaque  ciim  hocei  prjeciperelur,  utqiiod 
sibi  Aeri  vellet,  hoc  faceret;  id  utique  |»raeciperetur,ii 
diligeret  Deuiii  el  hnniines.  Cum  vcro  expressius  de 
faomiiiibus  dicium  est ,  OmjrM  ergo  qtmeumqme  wtUHt 
ul  fadant  vobis  hominet,  ila  ei  vot  facite  Ulit;  Ml 
aliiHldiclum  videiur,  qiiam,  Diligft  ffroximMm  fmM 
Umquam  leiptum.  Sed  mm  est  negligcfiter  aUendkn- 
diim  quod  hic  subjecil,  Htec  ett  enim  Lex  ei  Propkeite. 
In  liis  aulem  dimbus  prxTCplis ,  iion  laiitnm  ait ,  Lei 
peiuJet  et  Propheixs  sed  eiiam  addidit,  lota  Lex  et 
Propkela «  {Matth,  xiii,  37-40) ;  proeo  qaod  est  tnla 
prophelia  :  qiiodcum  hic  non  addidit,  senavit  locaio 
alleri  praeccpto,quod  ad  dileciionem  Del  pertinet. 
Hic  auicm  qiioniam  prsccpla  simpiicis  cordis  cxie* 
quitur,  ei  crga  eos  mcluendum  est  ne  liabeat  quisque 
duplex  cor,quib(isoccuIUri  corpotcst,  id  est  erga 
honiiiies;  idipsiim  pnecipiendum  fuit.  Nemo  enim 
ferc  cst  qui  velit  qucmquarn  duplici  corde  secum 
agerc.  Id  autcin  ficri  non  potest,  id  est,  ut  simplici 
cordc  lioiuo  homini  aliquid  tribuat ,  nisi  ila  triboat, 
ut  nullum  ab  eo  tompoi  alc  commodum  exspectet ,  et 
ea  lnh?mioiie  faciat,dc  qiia  su|ierius  saUs  tracia\i 
mus,  ciim  de  oculo  simpliei  bK|tiercrour. 

7(1.  Muiidaius  crgo  oculiis  simptexque  rcdditus, 
aptus  et  idoncus  crit  ad  iiituendam  et  contempiaiid;im 
intcriorcm  lucein  suam.  Lste  enim  oculus  cordis  est. 
Iluiic  autciii  oculum  tahmi  liabei  ille  qui  fiiiem  bono- 
rum  operum  suoruin  ,  ut  vcre  bona  opera  sini ,  non 
in  eo  coiisiituit  ut  hominibus  pla4^t ,  sed  etlam  si 
provencrit  ut  eis  placcat ,  ad  eorum  salutcm  pottus 
hoc  referl  et  ad  gloriam  Dci ,  noii  ad  iiianeoi  jackin- 
tiam  suaiii ;  iicqiic  proplerea  boni  aliquid  ad  salutem 
proxiiiii  0|>erjliir,  ut  ex  eo  compnrci  ea  qiKc  huic  vhae 
tmiisigendu;  siint  nccessaria ;  iicque  lcmcre  animum 
hoiiiiiiis  voluiilatcmquc  condeinnat  in  co  facto  iii  quo 
non  apparet  quo  aniino  et  voliiiitate  sit  factum ;  el 
qiiidquid  ufficiorum  cxhibet  homini,  bac  uileotione 
exhibet  qua  sibi  cxliiberi  vull ,  id  esl ,  ul  non  ab  eo 
aliquid  coinuu>di  tcin|K)ralis  cxspcclct :  iia  erit  cor 
simplex  et  mundurn  in  qiio  quxTitur  Deus«  c  Beati 
ergo  iniiiidi  corde  ' ;  qiioniam  i|isi  Dcum  videbunt  i 
(/(/.  V,  8). 

CAP.  XXIIl. — 77.  Sed  hoc  qitia  paucorum  cst,  jain 
ineipil  dc  iiivcstignnda  ct  possideiida  sapieniia  loqul, 
qtiod  csl  ligiitiin  viix  :  ciii '  utiquc  invcstig.indx  ac 
possidciid;e,  id  est  contemplandx ,  talis  ociiliis  per 
omiiia  8ii|  criora  perducliis  est,  quo  videri  jam  possit 
arcta  via  ct  angtisla  |»orla.  Quod  ei^go  deinccps  dicit, 
c  Introite  per  angusuim  portam ;  quja  iata  porta  ^  ei 
spatiosa  via  quoc  ducit  ad  pcrditioncm;  et  niulli  suiit 
qui  introeuiit  per  cain  :  quaiu  aiigusla  est  porta ,  et 
arcta  via  qu.x  ducit  ad  viiam ;  et  pauci  suut  qui  eam 
invcniuiit!  >  non  ideo  dicit,  quia  jugum  Domini  aspc« 
rum  est,  aut  sarcina  gravis ;  sed  qiila  labores  fiiiiro 

*  lloc  loco  rursum  addilur,  omftcs,  hi  duobns  vaticanis  ^!ss 

*  Mss.  pluresliic  el  alibi,  sed  non  ooiistanter»  tmuiJi 
cordes. 

«  Mss.,  enJHs.  sic  etiam  Mar.  et  Am. 

^  Mar.  CL  Mss   uuo  laiiiiini  oxcepto,  quam  iata  porlo. 


1305 


LIBFR  SECUNDIIS. 


4i9G 


pniici  voliinl  *,  niiims  credciucs  clamanli.  t  Veniie  n<l 
ine,  oniiics  (|ui  lalwmlis ,  el  cgo  vos  renciam.  lollile 
jiigiim  meuin  super  vos,  el  discile  a  me  quoniam  milis 
sum  el  humilis  corde:  jiigum  enim  menin  lcnecsl,ol  . 
sarcina  mea  levis  esl»  •(  Matlh.  \h  28-50)  (liinc  aulem 
islc  sermo  sumpsit  exordiuoi.  de  liuinilibus  el  milibus 
corde) :  qiiod  jiiguni  lciie  ct  levcm  sarcinam  mulli  re- 
5.puunl,  pauci  sul)cunt ;  eoquc  (il  arcla  via  •  qu.x  ducit 
ad  viuim,  el  angusla  porU  qua  iniralur  in  eam. 

CAPUT  XXI V.— 78.  Hic  ci^o  illi  qiii  promiilunt  sa- 
picntiam  cogniiioncinque  verilalis  qiiam  non  habent, 
prrccipue  cavendi  sunl  ;Ricut  sunl  h:rrelici,  qui  se  ple- 
riimque  paud  alc  ccmiueiidant.  Et  ideo  cuin  dixissct 
paucos  esse  qui  inveniunl  anguslam  poiiam  ct  arctam 
viam,  iie  sc  illi  supponant  nomine  paucilalis,  statiin 
snbjccil : «  Cavclc  a  pseiidoprophclis,  qni  veniuiu  ad 
vos  in  vcstitu  oviuin,  iiilrinseciis  auiem  sunt  lupi  ra- 
nnces.  I  Sed  isii  non  fallunt  oculuni  siinplicem,  qui 
rborem  dignosccre  ex  fnictibus  iiovil.  Ait  eniin  : 
€  A  fruciibus  corum  cognoscctis  cos.  i  Deiiide  simili- 
ludincs  adjiingit :  <  Niinu|uid  colligunt  de  spinis  uvas, 
aiit  de  Iribiilis  ficus?  Sic  omiiis  arbor  bona  fruclus 
Iwnos  facit ;  mala  aiitem  arbor  inalos  fniclus  lacit; 
non  poiest  arbor  bona  inaSos  frucliis  faccrc  ;  neqiie 
•rbor  niala  friiclus  bonos  faccrc.  Oinnis  eniin  arbor 
qnas  non  facil  fruclum  bonum,  cxcidetur,  et  in  ignem 
uiitfeliir.  Igiliir  cx  fruclibiis  e<»ruin  cognoscelis  eos.  i 

79.  Qiio  loco  illoruiu  error  maxiine  cavcndus  esi, 
qiii  de  his  ipsis  duabus  arboribus  diias  naturas  opi- 
nanlur  esse,  qiiarum  una  sil  Dei ,  altcra  veni  neque 
Dei,  neque  ex  Deo.  Di^quoerrore  in  aiiis  libris  et  jain 
dispiiiatum  est  ulierius,  ct  si  adhiic  panim  cst,  dispu- 
labitur:nuiic  autcm,  non  eos  adjnvaro  duas  istas 
arl)ores,  docendum  est.  Trimum ,  qiiia  de  hominibus 
cym  dicere  tam  clarum  est.  ul  quisquispr.cccdentiaet 
consei|UCiilia  legcril,  mireturcoruincsccilatcm.  Deinde 
atiendunt  qnod  dicliim  esl ,  t  Non  polcst  arbor  boiia 
rnictus  malos  faccre ;  neqiie  arbor  mala  fructus  lionog 
facere,  i  et  ideo  puiant  neqiie  aniinam  malam  lieri 
posse  ut  in  melius  commutetur ,  neqiie  in  deteriiis 
bouam  ;  quasi  diclum  sit,  Non  potest  arbor  bona  mala 
fieri ,  neque  nrbor  mala  bona  lieri :  scd  dictum  esf^ 
f  Non  polcst  ^rbor  Imna  inalos  frucliis  faccre ;  iicqiio 
arbor  mala  bonos  fructus  facere.  i  Arbor  est  qnippOk 
ipsa  anima,  id  esl,  ipse  homo,  fruclus  vero  opcrn  ho- 
ininis  :  mm  ergo  p<»test  malus  homo  bona  opcrari, 
ncque  l)onus  niala.  .Maliis  ergo  si  vult  liona  operari, 
1)011  iis  priiiio  fi:it.  Sic  alio  loco  evidcnlius  dicit  ipse 
Dfmiinus  :  t  Ant  facite  drborem  l)onnm ,  aut  faciic 
nrborem  malam.  i  Quod  si  diias  nnturas  istoniin  his 
duabiis  arlMMibns  (iguraret,  iion  diccrct,  Facile  : qiiis 
ciiiin  hominiim  potesl  facere  naliiram?  Dciiide  elinni 
ibi  cum  ipsnrum  duarum  arborum  uicniioncin  fccissct, 
snbjceit :  c  llypocrilae ,  qiiomodo  potcslis  bona  lo/|iii, 
cniu  sitis  mali  >  (Id,  xn,  53,  3i)?  Quaindiu  crgo  qiiis- 
que  malus  cst,  iion  potest  facere  frucius  bonos  :  si 
enim  bonos  fructiis  fecerit ,  jam  mnliis  non  erit.  Sic 
verissime  dici  poliiit,  Non  potest  cssc  nix  calida  :cum 
enim  calida  e.  se  coeperit ,  non  jam  eara  nivem,  sed 
aquam  vocamus.  Potest  ergo  fieri  ut  quie  nix  fuii, 
non  sit;  noii  aiileni  potest  lieri  ut  nii  cnlida  sit.  Sic 
potest  (icri  ut  qiii  m:ilus  fuit ,  noii  sit  mabis ;  non  ta- 
inen  iieri  potest  iit  inultis  bcne  facini.  Qui  etiamsi 
arK|uando  uiitisest,  nbn  b^tc  ipse  facit,  sed  lil  de  illo, 
diviiia  providcniia  procunnle,  sicat  de  Phari8a*is  di- 
ctuin  est,  I  Qiix  dicunt ,  facite :  qua;  aiitcin  faciiiiit , 
^acore  noliic.  i  Hoc  ipsum  quod  boiia  diccbani,  et  ea 
qupB  diccbant,  utiliicr  audieluintur  et  ficbant,  non  erat 
illoiuni :  Super  cathedram  eiiim,  inquit ,  Bloysi  sedenl 
{Id.  x\m  ,5,2).  Pcr  divinam  ergo  providenliam  le- 
gcin  Dtii  prxdicanlcs,  posscnt  es^e  audicntibus  uliics, 

*  iQ  B.,  fiinri  pauci  volwa.  Fr.  Uigd.  veo.  et  Lov.  secuu 
tuwus.    M. 

*Mc  Mss.  Atcditi,  excepto  Mar..habeDt,  quonkanjuyitm 
kne  et  icvcm  sarcimm  tnutti  re$puuntf  pauci  subeunl ;  eo 
H^M  ^il  arcla  viu. 


cnm  sihi  non  cssent.  De  talibus  alio  loco  per  prophe- 
tam  dictum  est,  c  Seminastis  triliciim ,  et  spinns  me- 
letis  *  (Jeran.  xii,  13) :  qiiia  bona  prajcipiunt,  et  in:i|.i 
faciunt.  Non  crgo  qui  cos  aiidiebant  et  faciebant  qii:e 
ab  eis  dicebnntur,  de  spinis  legebant  uvas ;  sed  per 
spinns  de  vite  legeban^iivas:tanqiinin  si  manum  ali  • 
quis  pcr  sepem  miunl,  aiit  certc  de  vitc ,  quae  se|)l 
fiioril  invi)luta,  iivam  legal%  non  spinarum  est  fru- 
cliis  isle,  sed  vitis. 

80.  Ucctissiine  sane  quxrilur  quos  fniclus  nos  at- 
lendore  volncrit,  quibus  cognosctM-e  arborem  possi- 
nms.  Miilli  cnim  qu.cdain  iii  fruclibus  dcputaiii ,  quic 
ad  veslitum  ovium  pcrtincnt,  et  hoc  modo  a  liipis  dc- 
cipiuntur  :  siculi  sunt  vd  jejunia,  vcl  oraiiones,  vcl 
eleemosyn;e;  qune  omnia  nisi  fteri  eiiam  ab  hvpocrilis 
posseiit,  non  supcrins  dicerel,  Cavete  justitiam  w- 
stram  facere  coram  hominibui^  ut  videamini  ab  ei$.  Qiia 
sentenlia  prepositn,  ipsn  trin  cxseqiiiiur,  eleeinosy- 
iiam ,  oratioiiem ,  jejuniuni.  Mdti  eiiiin  multa  paupe- 
ribiis ,  non  misericordia ,  sed  ninbilione  largiuniur; 
et  niulti  orant,  vel  poliiis  vidcnlur  orare ,  non  in- 
tiientcs  Dcnm ,  sed  hominibus  placerc  cupientes ;  et 
mulli  jejuiiant,  et  niirabileni  abslinentiam  prac^tendiint 
eis  quibus  ista  difficilin  videntur,  cl  honore  digna 
cxistimanlur  :  ct  hujusceiiiodi  dolis  eos  capiunt,  dum 
aliud  oslentant  ad  decipiendnm ,  aliiid  exscnint  ad 
depnednndum  vel  interficieiidum  cos  qui  sub  isto  ve- 
stitu  oviiio  lupos  vidcre  non  possunt.  Hi  ergo  non 
suiit  iructus  de  quibus  cognosci  arborem  monet.  Isia 
cnim  cum  bono  animo  in  veritate fiunt,  proprix  suiit 
ovium  vestes;  cum  autem  malo  in  errore,  non  aliiid 
quam  lupos  contegunt.  Sed  non  ideo  dcbent  oves 
odisse  vesiimentum  suum ,  quia  plerumquc  illa  sc  oc- 
culumt  lupi. 

81.  Qui  sunt  ergo  fructiis  quibus  invenlis  cognosca- 
mus  arborcm  malam,  dicit  A|K)stolus  :  c  Manifcsia 
autein  sunt  opcra  caniis,  qiix  sunt  fomicationt»,  im- 
miinditi.e,  luxnrix,  idolorum  servilus,  vcneficia , 
ininiicitiie ,  contcnliones ,  amiulationes,  nniniositntes, 
dissensiones,  liacreses,  seci»*,  invidi»*.,  ebrietatcs, 
comessationes ,  ct  liis  simiiin ;  qux  pnedico  vobis , 
sicul  pncdixi,  qnoiiiam  qui  t:ilin  aguni,  regnum  Dci 
non  possidebiint.  Et  qui  sunt  friictus  per  qiios 
coignoscainiis  arboi*cm  bonam  ,  idem  ipse  conscqueii- 
ter  dicit :  Fructu$  autem  Spiritu$  e$t  charitaf^  gaudium , 
pax,  longanimitas ,  benigmtus^  bonilas,  fides^  mansue- 
tmdoy  continentia  (Galat.  v,  19-23).  Sane  sciendum 
est,  hic  gaudium  proprie  posiliiui ;  mnli  cnim  houiines 
iion  gniidere,  sed  gesiirc  dicunlur  |H'oprie  :  sicut  siipe- 
rius  diximus  volunlatcm  propric  posiiam ,  qiiam  noii 
linbcnt  mali,  ubi  dictiim  est,  Omnia  qucecumque  vuiiit 
ui  faciani  vobis  homines ,  hcec  el  vos  facite  iltis.  Ex  ista 
proprietaicverbi,  qua  gaudium  non  dicitnr  nisi  iii  lionis, 
cliain  propheta  loqiiitur,  diccns  :  Non  esi  gaudere  im- 
phs,  dicil  Dominus  (Isai.  lvii,  i\  ,  sec.  LXX).  Ila 
quoqiie  posiia  est  fides,  non  qu.ccumquc  uti(|ue,  sed 
vera  fides  :  et  celcra  qiiac  liic  posita  siint ,  liabeiit 
qiinsdam  imagines  suas  iii  niulis  li  minibiis  et  dece- 
ptoribus;  ut  omnino  fallant,  nisi  quisque  jain  muii- 
diiin  oculum  ct  simplicem  liabuerit,  quo  i>ta  cogno- 
sciil.  Optimo  itaque  ordine  priino  actiiin  est  de  miin- 
daiido  oculo,  et  deinde  dicta  sunt  qua:  cavereiitur. 

CAPUT  XXV. —  82.  Scd  quoniam  quamvis  quis- 
qiie  oculo  luundo  sil,  id  est,  siniplici  et  siiicero 
corde  vlvat,  iiou  p^itest  tamen  cor  alteriiis  inlucri ; 
qua:cuinque  in  factis  vcl  diclis  nppnrcre  non  potiic- 
rtnl,  tenlaiionibus  aperiuntur.  Tenliitio  nnteni  duplcx 
est ;  aut  in  spe  adipiscendi  nliquod  commoduni  icin- 
porale,  aut  in  lerroreamitiendi.  lCt  nia\iine  cavendiini 
est  ne  leiidcnles  ad  sapicntinin ,  qnce  in  solo  Chrisio 
inveiiiri  polest,  in  quo  sunt  ompes  thesauri  sapieiuiui 

»  Novem  Mss.,  semiiuUis  tnij^imt,  ei  spinas  meiilis, 

*  sic  Er.  lii  B.,  aui  certe  de  vite qute sepi  fiu rit  UnoUt^ 

uoam  tegai.  M. 
» Ex  septem  uss.  addliur ,  secia ;  qux  vux  iu  cdiug 

cijierat. 


1507 


DE  SkRIKmE  DOMINI  IN  UO^iTK  &  AlGUSTHq 


^m 


ti  icteiiriae  abfeondiii  (Co/ou.  ii,  5);  cavendiiin  ergo 
esl«  nc  i|>ioCliri8ti  nomine  ib  iiacreticis  fcl  qnibiisli- 
bet  male  iiilellii^eniilMis  et  saBculi  linjus  amsloribus 
dtfcipiamur.  Nani  ideo  seqnitnr,  ei  monet,  dicen«, 
Piom  omni$  qni  dicii  miki^  Domine^  Domine ,  intrabU 
in  rf^um  emlorum  :  $edi$qni  facit  volunlalem  Pairis 
mei  qni  in  calii  e$t ,  ipf€  intrabu  in  regnum  ceelorum  : 
nc  putemuH  nd  illos  fnictus  Jam  pertiiiore ,  si  quis  Do* 
niiiio  n«>slro  (lii:al,  Domine^  Domine;  et  ci  co  nohis 
arbor  boii»  vidcatiir.  Scd  illi  sunt  frucliis ,  fncerc  vo- 
iuntalcm  Fatris  qui  cst  iii  ca^lis,  cujus  facicndx  se- 
ipsuin  cicmpiuro  pni!l)crc  digiiatus  est. 

85.  Sed  inerito  poiest  movere  qiiomodn  biiic  sen- 
|enti:«  conveniat  illiid  Apostoli  tibi  ait,  Kemo  in  Spi- 
HlH  Dei  ioquens ,  dielt  anathema  Jesu ;  et  nemo  potest 
dieere^  Dominum  Jesum,  niu  in  Spirilu  sanclo  (1  Cor. 
XII »  3)  :  quia  neipic  aliquos  liabenles  Spiritnm  saii- 
ctuin  possiimiis  diooru  iion  Inlroituros  iii  regnum  roB- 
loruin,  si  porscveravcriiit  usquc  in  flncm ;  nequc  illos 
qiii  diciint,  Domine,  Domine^  et  laincn  non  iniraiit 
in  regnuin  roeloniin ,  possiimus  diccre  h:ibcrc  Spiri- 
tuin  sanctiiin.  Quoniodo  crgo  nemo  dicit ,  Dominnm 
Jesum^  nisi  in  Sitiritu  snncto^  \\m  (|uia  proprie  Apo« 
•tolus  posuit  vcrbiini  qiiod  est ,  dicit ,  iit  siKiiiflcct  vo- 
iniitatcm  aliiiie  iiitellectum  dicciitis?  Dnminiis  ven» 
generaliler  posuit  Terbiim  quod  ait,  Non  omnis  qui 
dicit  mihi ,  Domine^  Domine^  intrabit  in  regnum  coclo» 
rum.  Videtiir  eniin  dicei*e  rliain  ille  qui  ncc  vuit,  nec 
Inlelligit  qiuMl  dicil :  S4*d  ille  propric  dicii,  qiii  volun- 
latem  ac  inenlcm  snain  sono  vocis  enunliat.  Siciit 
pAulo  aiite  qiiod  diclum  cst  gaudiwn  in  fructibns  Spi- 
ritUH  '.  propric  «lictiim  csi ;  non  co  modo  quo  nlihi  di- 
cil  ideiii  a|)ostoius,  Non  gaudcl  snper  iniquitalem 
(I  Cor,  XIII,  (i) :  qiiasi  ()uisf^u:im  possil  snpcr  iniquiLi- 
lcin  gaiidere  :  qinn  illa  elalio  est  aniini  turbido  *  ge- 
slieiilit ,  non  gniidinm ;  nam  hoc  soli  boni  hahent. 
Ergo  dicero  videntiir  ctinin  illi  qui  non  hoc  quod  so- 
naiit  et  intellcctu  ceniuitt  ei  votuntate  agnnt,  scd  vooo 
tantum  sonaiil :  scciindum  qnem  moduin  Dominns  nit, 
JVoa  omNft  qm  dieit  mihi^  Ehnmme^  Damiue,  intrmhii 
btregnumcalomm»\cre^u\em  ac  pn>prie  illi  dicuni, 
a  qiioniin  voluiitite  ac  inentc  non  ahhorret  prolatio 
scrmonis  sui,  sccundnin  qunm  sigiiilicatJoneni  dixit 
Apostoliis  :  Nemo  potest  dicere^  Dominum  Jesum,  nisi 
in  Spiritu  sanelo. 

8i.  Atqiie  illiid  ad  rcm  maxfme  pcrtinct,  ne  dcci- 
pianiur  tciidt^nles  ad  conlcmplationen)  vcritalis ,  non 
aolaro  nominn  Ohristi ,  pcr  eos  qui  nomen  habcnt  et 
facta  non  hahent ,  sed  ciuim  quihusdain  factis  alqiio 
miraculis  :  qualia  pruptcr  infideles  ciini  fecerit  Domi- 
nus ,  monuit  lamen  ne  talibus  decipiainur,  arbitrantes 
ibi  esse  invisihihnn  sapientiam,  uhi  miraculum  visihile 
Tldcrimiis.  Adjiiiigit  ergo ,  et  dicil :  c  Multi  niihi  di* 
cent  in  illa  die ,  Domine ,  Doinine ,  nonne  in  noinino 
tuo  proplictavimus  ,  ct  in  noinioe  tiio  daemonia  ejcci* 
mus ,  ct  in  nomiiie  tiio  virtutcs  multas  fccimiisTEt 
liinc  dicam  illis  :  Niinqiiam  vos  cognovi;  recedilea 
me,  qui  oi>crainini  iiiiqiiitntein.  >  Non  ergo  cognoscet 
iiisi  cum  qiii  operalur  x(iuitatem.  Nam  et  ipsos  disci- 
pulos  siios  prohibuit  gaiKierede  talibus,  id  est,  qiiod 
dacmonia  illis  suhjecta  fuerint  :  Sed  gaudete^  ininiil, 
quia  nomlna  vestra  scripta  sunt  in  ealis  (Luc.  x ,  iO^ ; 
cnHl<r,  in  illa  civitaic  Jerusalem  qune  cst  in  coelis ,  in 
qiia  nonniNi  jusli  sanclique  rcgnabunt.  An  nesdtiSf 
lit  Apostolus ,  ^ONJain  iniqui  regnum  Dei  non  posdde^ 
ViNl(IG(;r.vi,  9)? 

85.  Sed  forUisse  quis  dicat  non  posse  iniqnoe  visi* 
bilia  illa  miracula  faccrc ,  et  mentiri  poiius  illos  cre- 
iat ,  qui  dicluri  sunt,  In  wminetuo  prophetammus,  et 
dmmonia  e/eciiiiHS,  et  virtutes  multas  fvcimus.  Lcgat 

>  Am.  Br.  et  Lov.  addiint,  miicIi;  quod  a  Mar.  et  >!as. 
aliost. 

>  Uio  evatlcanisMsa.,fiir|»l«r. 


ergo  qnanta  fccerint  rcsistentes  famulo  Dei  lluysi 
roagi  iEgyptiorum  {Esod.  tii  ,  vui)  :  aut  si  lioc  noii 
vnlt  legere,  qnia  non  in  noniine  Chrisli  feccnint,  3«. 
cat  quae  ipse  Dominut  dicit  de  pecudo|»nipbctis ,  iia 
loqiiens  :  c  Tunc  sl  quis  vobis  dixcrit ,  Ecce  bic  Chl 
(^.hristni,  aut  illic,  nolite  credere.  Sdrgent  etiiin  pscu- 
dochristi  et  pseudoprophet» .  et  dnhunt  sipia  noj^na 
et  prodigia,  ita  ut  in  ermrem  indiicnntur  eiiain  elecr) : 
ccce  pnrdixi  vobi!»  >  {Maith,  xxiv.  23-25). 

86.  Qiinin  er^o  mundo  ct  siin^dici  oculo  onus  e<it , 
ul  inveniatur  via  tapienii»,  cui  tani»  malorum  el 
perversorum  hominuni  deceptiones  errorcsqiie  obstrc- 
punt ,  quos  omncs  cvadere ,  hoc  est  venire  ad  ceriis- 
simain  pacem  et  inimobilcm  stabililatem  sapientiic ! 
Vchemcnter  enim  inetiieiHlum  cst,  ne  studio  altcr- 
caudi  et  contondendi  quisqne  non  vidcat  qnod  a  paiicit 
Yideri  polest.  ut  pnrvus  sit  strcpiliis  coiitradicentiiim, 
nisi  ciinm  ipse  sii)i  ohstrcpnt.  Qiio  {MTiiiict  ciiain  il!ihl 
qiiod  Apo<>i(iIiis  dicit :  i  Scrvuin  aiitein  Doinini  nun 
oportct  litigarc ;  m\  niittMU  csse  ad  onines ,  docihi- 
lcm,  paticnicm,  iii  nKKlcstia  corripientem  diversa 
tentieiitci :  iic  forte  di*t  illis  Ociis  poeiiitcniiani  nil 
coj;no$ccndain  veritnlcm  (IITtiii.  ii,  24,25).  Beali 
ergo  pacilici ;  qiioiiiaiu  ip>i  lilii  Dci  vocabuntun  (Vo/M. 

Y,9). 

87.  Goncliisio  ergo  hiijus  totius  sermoiiis  qiaim 
terrihilit(*r  iiiferatiir,  valdc  attendendum  est  :  OiHRtf 
eiyo ,  inquit ,  qui  audit  rerba  mea  heee  et  faeit  ea ,  si* 
mttis  est  viro  sajfienti  qui  (edificavit  domum  suam  super 
pelram.  Non  cnim  quisiinc  finnat  quod  niidit  vel  |>er- 
cipit,  nisi  (hcicndo.  Et  si  petra  Cliristut  est,  titul 
multa  Scripturaniin  tcstimonia  pniHlicant  (I  Cor.  \ , 
4),  illc  xdificat  in  Christo,  qui  qu(Ml  aiidil  ah  illo, 
facif.  Descendit  pluvia^  venerunt  flumina^  flaverunt 
venli ,  et  offenderunt  in  domum  iUam ,  el  non  eecidit  ^ ; 
fkndnta  enim  erat  supra  peiram.  Non  ergo  iste  melnil 
ullns  caliginosns  supcrstillonct ;  (quid  enim  aliud  in- 
lclligiiur  plvin,  cuin  in  mali  alicujut  tignificatione 
ponitur?)  aut  nimores  homiiium,  quot  vcnlitcompa- 
ntot  puto;  aut  vitas  hujiit  fluviuin,  camalibus  concii- 
piscentiit  lanquam  fluenlem  super  terram.  Ilorum 
eniin  Irium ,  qui  prosperitatibnt  inducilur,  adversita- 
tibiis  frangiiiir;  qiiorum  nibil  metuil  qiii  famlalam 
habct  doinuni  super  petram ,  id  est ,  qui  nou  solum 
aodit  pncccpta  Domini ,  sed  etiam  facil.  Et  his  omni« 
bus  periciilose  suhjacet  qui  andit  ct  non  facit :  non 
enini  babet  ttabile  fiindamentum ;  ted  aiidiendo  ct 
non  faciendo  ruinnm  aMlificat.  Ait  cniin  conteonenter : 
c  £t  omnis  qui  audit  verba  mea  hoK;  ct  non  facit  ca , 
timilis  erit  viro  sliiUo  qiii  a^dificat  don)iim  tiiper  are- 
nam  :  desccndit  pluvia,  vencnint  flumina,  flavenint 
venti,  et  oflcnderunt  in  domiim  illam ,  et  cecidit;  el 
facta  ett  ruiiia  ejnt  magna.  Et  faclum  ett  cnm  con- 
tummasscl  Jesiis  vcrba  Uxc^  admirabantur  turbs  siiper 
doctriiia  ejus  :  crat  eiiiro  docens  eot,  qiuisi  iMiiesia* 
tem  hahens ,  non  quasi  Scribx  eoruro  *.  •  lloc  est 
qiiod  ante  dixi  per  prophelam  ctse  significatum  in 
Psalmis,  cum  dioeret :  Fidudaiiter  agam  in  eo  :  eio- 
quia  bomitt/,  eioquia  casta;  argenium  igue  examin»' 
iHm,  jfrobatum  terra^  purgatum  septupfum  {Psal.  xt, 
6,  7).  Propler  quein  numenim  admonllus  sum  ctiani 
praecepta  ista  ad  tcptem  illas  referre  scnteiiUas ,  quas 
in  principio  scrmonis  bujus  posuit,  de  bcalis  ciim  di- 
ceret ;  et  ad  illas  sepiem  operaliones  Spiritus  sancti » 
quat  Isaias  propheta  comiDemorat  (/Mri.  xi,  2,8l; 
tcd  tive  iste  ordo  in  bis  considerandus  sit ,  sItc  aiir* 

2uis  alius ,  fncicnda  sunt  qnae  andivimus  a  DominOy 
i  volumus  flciiiflcare  tuper  pctram. 

>  sic  wt.  At  editi,  exce|4o  uar.,  non  potueruptiUmm$' 
vere. 

•  Apud  Am.  Er.  et  Lov.  addltnr,  tC  itetei.  id  taaaenhia 
nulloin  Ms.  repcrimus,  nec  apud  Mar.  Est  quldem  In  vs^ 
sione  vulgaia,  sed  ooo  exstat  hi  textu  grcoo. 


KXPLICIT  TOMI  TERTII  PARS  PRIOR. 


Ex  typit  MIGNE,  au  PeUt-Montrouge. 


MAR  1  0  1955